________________
૧૩૬
પ્રકરણ : ૭ ગણિશ્રી દેવચંદ્રજી એક સમર્થ અધ્યાત્મયોગી છે અને આત્માની અનુભૂતિના ઊંડાણમાંથી આવી અલૌકિક રચના તેમણે કરી છે જે ૨૦૦ વર્ષ પછી પણ આપણને ઉપકારી અને કલ્યાણકારી થાય છે. પ્રીતિ અનુષ્ઠાનથી શરૂ થતી મોક્ષની મંગળયાત્રાનો કેવો સુંદર ક્રમ દર્શાવ્યો છે કે જે સાધક વીતરાગ પરમાત્માના અનંતગુણોને સમજી, ઓળખી, તેમના પર સંપૂર્ણ શ્રદ્ધા-વિશ્વાસથી ભક્તિમાં મગ્ન થાય, તેમના ગુણાનુરાગવાળી પ્રશસ્ત ભક્તિમાં જોડાય તે જીવ પોતાના આત્માનું કલ્યાણ સુગમતાથી અને આનંદ ઉલ્લાસથી મોક્ષમાર્ગમાં આગળ વધે છે અને પ્રાન્ત પોતે પણ પોતાના અનંતગુણોને નિરાવરણ કરીને ભગવાન જેવી જ વીતરાગતા, સર્વજ્ઞતા પામે છે.
પરંતુ આવા મહાનકાર્યની સફળતા માટે ગ્રન્થકાર એક મુખ્ય શરત બતાવે છે જે પાંચમી ગાથામાં આપણે વિચારી ગયા કે જે સાધક સંસારી પદાર્થો, સંસારી સંબંધો અને સમસ્ત પુદ્ગલ પદાર્થોમાંથી પ્રેમ, પ્રીતિ, આસક્તિ ઘટાડી, ક્રમે કરી તે પ્રેમ જે વિષભરી પ્રીતડી છે તે તોડી, માત્ર એક પરમાત્વતત્વ પ્રત્યે જ પોતાનો સમસ્ત પ્રેમ, હૃદયની પ્રીતિ, વિશ્વાસ, અર્પણતા, નિષ્કામ ભક્તિ અને સદ્દગુરુની આજ્ઞા આરાધવા માટે એકનિષ્ઠાપૂર્વક તૈયાર થાય. પોતાનું જીવન દાવ પર લગાવે, એક પ્રભુના અવલંબનમાં પૂર્ણ વિશ્વાસ (૧૦) ટકા) લાવી ને ધર્મ આરાધના કરે તો તે સાધક પણ પોતાના આત્માના ગુણરાશી એટલે પોતાનો આત્મા અનંતગુણોનો સાગર છે જે ગુણો કર્મોથી અવરાયેલા છે. તે નિરાવરણ થઈ ક્ષાવિકભાવે પૂર્ણપણે પ્રગટ અને જયારે સર્વ ગુણો ક્ષાયિકભાવે નિરાવરણ થાય ત્યારે કેવળજ્ઞાન, કેવળદર્શન, યથાખ્યાતચારિત્ર આદિ અનંત અનંત ગુણોની રાશી (સમૂહ) પોતાના આત્મામાં પોતાથી જ પ્રગટે, અનુભવે. શાસ્ત્રમાં કહ્યું છે કે :
આત્મસાધનાના અમૃત અનુષ્ઠાન
૧૩૭ ના સિદ્ધહાવો તારિક કહાવો સદ્યનીવા (સિદ્ધપ્રાભૃત)
ભાવાર્થ : જેવું સિદ્ધ ભગવાનનું સ્વરૂપ છે તેવું જ સર્વ જીવોનું આત્મસ્વરૂપ છે.
આ વાત બરાબર સમજવાની જરૂર છે કે વીતરાગ ભગવાનની આશ્રયભક્તિ કરવાથી વીતરાગભગવાન પોતાના અનંતગુણો આપણને આપતા નથી અને એમની સર્વજ્ઞતા અને વીતરાગતા ઘટતી નથી. તેવી જ રીતે આપણા આત્મામાં આવા અનંત ગુણો બહારથી પણ લાવવાના નથી. આત્મદ્રવ્ય અનંતગુણોનો મહાસાગર છે પરંતુ અજ્ઞાન અને રાગ-દ્વેષના કારણે તે ગુણો પ્રગટ થયા નથી.
અજ્ઞાની જીવોનો આત્મા નિશ્ચયનયથી અનંતગુણોનો ધણી જરૂર છે. પણ તે ગુણો કર્મોથી અવરાયેલા છે. જેમ સૂર્ય ઉપર વાદળા ઢંકાઈ જાય તો સૂર્યનો પ્રકાશ આપણે જોઈ શકતા નથી પણ તેથી સૂર્યનો પ્રકાશ ઘટતો કે વધતો નથી. જ્યારે વાદળા દૂર થઈ જાય ત્યારે સૂર્યનો પ્રકાશ આપોઆપ પ્રકાશી ઉઠે છે. તેવી જ રીતે વિષયકક્ષાના મલીન ભાવો દ્વારા કર્મોના વાદળા આત્માને આવરણરૂપ અનાદિકાળથી છે પણ જયારે જીવ જાગે અને પ્રકરણ ત્રીજામાં આપણે જોયું કે ચાર દુર્લભ અંગો જીવને પ્રાપ્ત થાય - મનુષ્યત્વ, જિનવાણીનું શ્રવણ, શ્રદ્ધા અને જ્ઞાનીની આશાનું સંયમપૂર્વક પાલન - આ ચાર કારણોમાં જિનેશ્વર ભગવાનની શ્રદ્ધા, આલંબન અને આશ્રય ભક્તિ મુખ્ય કારણ છે. જ્યારે આવી અમૃત અનુષ્ઠાનવાળી પ્રીતિ, ભક્તિ, જિનાજ્ઞાનું એકનિષ્ઠાથી આરાધન અને આત્મસ્થિરતાનો અભ્યાસ જીવ કરે તો થોડા જ સમયમાં પોતાના આત્મામાં સમ્યક્દર્શનથી માંડીને ઠેઠ કૈવલ્યદશા અને સિદ્ધદશા સુધીનું તત્ત્વ જીવ પામી શકે છે. આવી અલૌકિક પ્રીતિ-ભક્તિ-આજ્ઞા આરાધનની ઊંડી સમજણ આ સ્તવનોમાં આ મહાત્માપુરુષોએ નિષ્કારણ કણા કરીને આપણને સમજાવી છે.
