________________
૯૮
પ્રકરણ : ૬
૨. શ્રી યશોવિજયજી મહારાજનું જીવનચરિત્ર
શ્રી યશોવિજયજી મહારાજનો જન્મ ઉત્તર ગુજરાતનાં મહેસાણા પાસેના કનોડા ગામમાં વિ.સં. ૧૬૮૦ માં થયો હતો. તેમના
પિતાનું નામ નારાયણ શ્રેષ્ઠી અને માતાનું નામ સૌભાગ્યદેવી હતું અને તે બાળક જશવંતના નામથી ઓળખાતા હતા. સમગ્ર કુટુંબ વૈરાગ્ય, ભક્તિ અને સ્વાધ્યાયનાં રંગથી રંગાયેલું હતું.
એક વખત શ્રી નવિજયજી મહારાજ સાહેબ કનોડા ગામે
પધાર્યા અને તેમની ધર્મદેશનાથી આ સમસ્ત કુટુંબ ધર્મભાવનાથી વધારે રંગાઈ ગયું. જશવંતના માતા સૌભાગ્યદેવીને દરરોજ ‘ભક્તામર સ્તોત્ર’ સાંભળીને જ પચ્ચક્ખાણ પાળવાનો નિયમ હતો. એક વખત ત્રણ દિવસ સુધી સતત વરસાદ ચાલુ રહેવાથી ઉપાશ્રયે ન જઈ શકવાના કારણે માતાને ત્રણ ઉપવાસ થયા. જશવંતે માતાને કારણ પૂછ્યું ત્યારે માતાએ ભક્તામર સાંભળીને પચ્ચક્ખાણ પાળવાની પોતાની પ્રતિજ્ઞાની વાત કરી. તે વાત સાંભળીને બાળક જશવંતે પાંચ
વર્ષની ઉંમરે નિર્દોષતાથી કહ્યું, ‘હું તમને ભક્તામર સ્તોત્ર સંભળાવું!' માતા આનંદપૂર્વક આશ્ચર્ય પામ્યા અને ભક્તામર સાંભળીને પારણું કર્યું. વરસાદ બંધ થતાં માતા ઉપાશ્રયે ગયાં અને ગુરુજી શ્રી નયવિજયજીને આ વાત જણાવી. જશવંતની ધારણાશક્તિ અને સ્મરણશક્તિ જોઈને પાંચ વર્ષના જશવંતને દીક્ષા દેવાની રજા આપવાની તેના માતા-પિતાને વિનંતી કરી. ધીરે ધીરે આ બાલ જસવંત પ્રાકર્ણિક ગ્રન્થોમાં પારંગત બન્યા.
તેમનો અદ્ભૂત ક્ષયોપશમ અને અનુપમ યાદશક્તિથી વિજયદેવસૂરીશ્વર મહારાજ તેમનાથી અત્યંત પ્રસન્ન થયા અને યશોવિજયજીને રાજનગરના જૈનસંઘ સમક્ષ અવધાન પ્રયોગો કરવાનું
આત્મસાધનાના અમૃત અનુષ્ઠાન
૯૯
ફરમાવ્યું. યશોવિજયજીએ ગુરુ આજ્ઞા માથે ધરીને આઠ અવધાન સંઘ સમક્ષ કરી બતાવ્યા અને તેમની કીર્તિ અને પ્રશંસા ચોતરફ ખૂબ જ વધવા લાગી. તે જાણીને એક શ્રેષ્ઠીવર્ય ધનજી સૂરાએ ગુરુમહારાજને વિનંતી કરી કે ‘યશોવિજયજી મહારાજ ઘણાં જ બુદ્ધિશાળી અને તીવ્રસ્મરણ શક્તિવાળા છે, તેથી તેમને કાશી ભણવા મોકલો અને ન્યાય, તર્કશાસ્ત્રોનો અને છએ દર્શનોનો સૂક્ષ્મ અભ્યાસ કરાવો. આ યશોવિજયજી મહારાજને જો બરાબર ભણાવવામાં આવે તો આ કાળમાં બીજા શ્રી હરિભદ્રસૂરિજી અથવા બીજા કલિકાલસર્વજ્ઞ શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય તુલ્ય થશે !' ગુરુજીની પણ એવી જ ઇચ્છા હતી પણ કાશીના વિદ્યાગુરુઓ ભણાવવા માટે ખર્ચ માગશે તેનું કેમ કરીશું ? તેના ઉત્તરમાં ધનજી સૂરાએ કહ્યું કે ‘એ લાભ મને આપો.' કેવો ગુરુસેવાનો ઉત્કૃષ્ટ ભાવ !!!
ગુરુજીના આશીર્વાદ લઈને શ્રી યશોવિજયજીએ તેમના સહવર્તી શ્રી વિનયવિજયજીની સાથે કાશી ભણવા જવા માટે પ્રયાણ કર્યું અને રસ્તામાં ગંગાનદીના કીનારે ગુરુવર્ય શ્રી નયવિજયજીએ પોતાના શિષ્ય યશોવિજયજીને શાસ્ત્રવિધિપૂર્વક સરસ્વતી માતાની આરાધના ૨૧ દિવસ કરાવી. સરસ્વતીદેવી સાક્ષાત પ્રસન્ન થયા અને યશોવિજયજીને તર્કવાદમાં અને કવિત્વશક્તિમાં નિપુણતાનું ઉત્તમ વરદાન આપ્યું ! પછી કાશીના પ્રખ્યાત ભટ્ટારકજી પાસે યશોવિજયજીએ મુખ્યપણે ન્યાયનો વિષય ભણવા માટે લીધો અને શ્રી વિનયવિજયજીએ વ્યાકરણનો વિષય લીધો. કાશીમાં તેમણે ન્યાય, મિમાંસા, બુદ્ધ, જૈમીની, વૈશેષિક આદિ છ દર્શનોનાં સિદ્ધાંતો, ‘ચિંતામણી ન્યાય’ જેવા અઘરા ગ્રન્થોના અધ્યયનથી તેઓ ભારતમાં અજેય વિદ્વાન અને પંડિતોમાં ચૂડામણી સમાન થયા !
