________________
૫૧
૫૦
પ્રકરણ : ૩ ગૃહ, કુટુંબ, પરિગ્રહ આદિને વિષે જીવને જે અહંભાવ - મમત્વભાવ વર્તે છે તેને જ્ઞાનીએ ‘વિપર્યાસ બુદ્ધિ' અર્થાત્ મોહાંધતા અથવા અજ્ઞાનદૃષ્ટિ કહી છે. જ્યાં વૈરાગ્ય અને ઉપશમ ઉદ્ભવે છે ત્યાં તે વિપસતા મંદ થાય છે, અનુક્રમે નાશ પામે છે. આ મોહદશાના કારણે જીવનું ચિત્ત અથવા મન ડામાડોળ થાય છે. ઇષ્ટ વસ્તુની પ્રાપ્તિમાં રાગ અને અનિષ્ટ વસ્તુ કે વ્યક્તિની પ્રાપ્તિમાં દ્વેષ જેને આપણે કષાયો કહીએ છીએ તેનું જોર ખૂબ જ પ્રબળ હોય છે. માનસશાસ્ત્રીઓ આવી મનોદશાને Stressfull ભયજનક, અને ઘણીવાર તેનાથી Depression પણ જીવને થઈ આવે છે.
જ્ઞાની કહે છે કે આ લોક (સમસ્ત લોકના બધાય જીવો) ત્રિવિધ તાપ (આધિ-વ્યાધિ-ઉપાધિ)થી આકુળ વ્યાકુળ છે. આવી ભયભીત દશા બધાની વર્તમાનકાળમાં નજરે દેખાય છે. આવા બળતા સંસારમાં સાચું સુખ, શાશ્વત સુખ જેને પ્રાપ્ત કરવું છે તેવા જાગૃત આત્માર્થીને માટે જ્ઞાની પુરુષનું શરણ, તેમની આજ્ઞામાં જીવવું અને સત્સંગ, સશ્રદ્ધા અને સદાચારપૂર્વક જીવન જીવવું આવશ્યક છે.
વર્તમાનકાળમાં જીવોને Cancer, Diabetes, Depression, Unrest, Mental, Illness આવા રોગો ઘણા વધારે પ્રમાણમાં જગતભરમાં દેખાય છે. પરંતુ જ્ઞાની પુરુષો તેનો ઉપાય આપણને બતાવે છે તે આપણે દવા-ઉપાય લેવા, પાળવા તૈયાર નથી થતા તે આપણો જ વાંક છે! જુઓ -
‘આત્મભ્રાન્તિ સમરોગ નહિ, સદગુરુ વૈદ્ય સુજાણ, ગુરુ આજ્ઞા સમ પથ્ય નહિ, ઔષધ વિચાર ધ્યાન.'
(આત્મસિદ્ધિ શાસ્ત્ર - ગાથા ૧૨૯ શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર) ‘આતમ અજ્ઞાને કરી, જે ભવદુઃખ લહીએ, આતમ જ્ઞાને તે ટળે, એમ મન સદ્દહીએ.”
આતમ તત્ત્વ વિચારીએ
આત્મસાધનાના અમૃત અનુષ્ઠાન
જિહાં લગે આતમ દ્રવ્યનું લક્ષણ નવિ જાગ્યું,
તિહાં લગે ગુણઠાણુ ભલુ કેમ આવે તાણ્યું.' (ઉ. શ્રી યશોવિજયજી, સવાસો ગાથાનું સ્તવન ઢાળ ત્રીજી, ગાથ ૧, ૨)
જ્ઞાની પુરુષો પોકારી પોકારીને નિષ્કારણ કરૂણાથી ફરી ફરી સમજાવે છે કે, સ્વરૂપનું અજ્ઞાન, મિથ્યાત્વ જેવું કોઈ પાપ નથી. કેમકે મિથ્યાષ્ટિ જીવ તીવ્ર અનંતાનુબંધી કષાય વડે કર્મ જ બાંધે ને ભવભ્રમણ વધારે જ છે. પણ તે અનંત દુઃખોનો અંત આવી શકે છે જો જીવ સદ્દગુરુની આજ્ઞામાં આત્મકલ્યાણ કરવાનો નિશ્ચય કરે તો. જુઓ આ સમર્થ જ્ઞાનીનાં વચનો
‘કષ્ટ કરો સંયમ ધરો, ગાળો નિજ દેહ, જ્ઞાનદશા વિણ જીવને, નહિ દુઃખનો છેહ'
(ઉં. યશોવિજયજી સવાસો ગાથા સ્તવન ઢાળ ૩) અનાદિકાળથી જીવો ચાર ગતિરૂપ (મનુષ્ય, દેવ, નારકી, તિર્યંચ) સંસારમાં ભટકે છે અને અનંત દુ:ખ પામે છે. આત્મતત્ત્વની અજ્ઞાનતાથી મોહબ્ધ થયેલા જીવો ઘણાં પાપો કરે છે અને દુર્ગતિએ જાય છે, અથવા ક્યારેક મનુષ્યભવ પામી ધર્મકરણી કરે છે પણ તે ધર્મક્રિયા ઓપસંજ્ઞા અથવા લોકસંજ્ઞાથી અને જડતાથી ક્રિયા થતી હોવાથી ચાર ઘાતિ કર્મોના પહાડને તોડી શકાતા નથી. જયાં સુધી જીવ સાચી મુમુક્ષુતા પામે નહિ અને સદ્ગુરુની ઓળખાણ, સભ્યશ્રદ્ધા કરે નહિ ત્યાં સુધી મનની બધી દોડ સ્વછંદ, મત, આગ્રહોથી યુક્ત ધર્મકરણી હોય છે. આ વાત ઘણા મહાન સંતોએ સ્પષ્ટ પ્રકાશી છે: જુઓ -
૧. અનંતાનુબંધી - જે કર્મબંધનથી અનંત સંસારનું અનુબંધ થાય.
