________________
૭૮
આત્મસાધનાના અમૃત અનુષ્ઠાન
૭૯ માનકષાયને તોડનાર અને ભગવાનના તથા સદ્ગુરુના ગુણાનુરાગની અલૌકિક ભક્તિ જેને પ્રાપ્ત થાય તેવો સાધકે આ ભક્તિયોગના રાજમાર્ગે સુગમતાથી દાસત્વભાવથી આત્મકલ્યાણ કરીને મોક્ષમાર્ગે આનંદથી, ચિત્તપ્રસન્નતાથી, નિર્ભય થઈને સિદ્ધપદની પ્રાપ્તિ કરી શકે છે તેવો આ ભક્તિયોગ આપણને ગુરુકૃપાથી પ્રાપ્ત થયો છે. આ મનુષ્યભવને સાર્થક કરવા આ સમર્થ મહાપુરુષોના સ્તવનોના માધ્યમથી હવેના પ્રકરણોમાં આ ચાર અમૃત અનુષ્ઠાનો વિસ્તારથી સમજશું. ટૂંકમાં આ ચાર અમૃત અનુષ્ઠાનો આ પ્રમાણે
પ્રકરણ : ૫ અપૂર્વ અદ્ભૂત મહિમા !!! ખરેખર ‘તિન્ના તારયાળ' ભગવાન પોતે તર્યા અને સર્વને તારનારા પણ બન્યા છે.
અન્ય ધર્મોમાં મીરાબાઈની ભગવાન શ્રી કૃષ્ણ પ્રત્યેની પ્રેમલક્ષણા ભક્તિ તો જગવિખ્યાત છે “યેરી મેં તો પ્રેમ દીવાની, મેરા દરદ ન જાને કોઈ’ અને સૌરાષ્ટ્રના સતી ગંગાબાઈના પદો તો મને એટલા પ્રાણપ્રિય છે કે ઘણીવાર અમેરિકામાં તેમના પદોનો સ્વાધ્યાય કર્યો છે. ભક્તિ કરવાની યોગ્યતા કોને હોય તે આ પદમાં જુઓ - ભક્તિ એ માન કષાયને તોડવાનો અચૂક ઉપાય છે :‘ભક્તિ કરવી હોય તેણે રાંક થઈને રહેવું ને,
મેલવું અંતરનું અભિમાન રે જી, સદગુરુ ચરણમાં શિશ નમાવી,
સમજવી ગુરુજીની સાન રે, ભક્તિ કરવી ભક્તિ કરે તે થાય નિર્માની રે,
વચન જાણી લો મનમાં ય, ગંગા સતી એમ બોલિયાં રે, પાનબાઈ, એનો જન્મ સફળ થઈ જાય... ભક્તિ કરવી
(ગંગાસતીની ભજનગંગા - વૈર્યચન્દ્ર બુદ્ધ) ‘પ્રેમ લક્ષણા ભક્તિ જેને પ્રગટી તેને, કરવું પડે નહિ કાંઈ રે, સદ્ગુરુ વચનની છાયા પડી ગઈ તેને, અઢળક પ્રેમ જાગ્યો ઉરમાંય રે,
પ્રેમલક્ષણા પ્રેમલક્ષણા ભક્તિ શબરી એ કીધી ને, શ્રી રામે આરોગ્યાં એઠાં બોર રે, એવો રે પ્રેમ જ્યારે પ્રગટે પાનબાઈ, તો સહેજે હરિનો ભેટો થાય...
પ્રેમલક્ષણા... (ગંગાસતીની ભજનગંગા પદ ૩૭ મું)
૧. પ્રીતિ-અનુષ્ઠાન:
મનુષ્ય પાસે હૃદય હોવાથી તેનું માનસ લાગણીશીલ હોય છે. હૃદયમાં પ્રેમની લાગણી આપણે બાળકો, યુવાનો અને વડીલો બધામાં જોઈએ છીએ અનુભવીએ છીએ. એટલે કે પ્રેમ અથવા પ્રીતિ કરવાની શક્તિ દરેક મનુષ્યમાં છે. પણ અનાદિકાળના અજ્ઞાનને લીધે આ પ્રેમની મૂડી, આપણે સંસારિક સંબંધો, પદાર્થો, લક્ષ્મી, કુટુંબ, પરિવાર અધિકાર, અને માન-મોટાઈમાં ખર્ચી નાખી છે અને ઘણીવાર તો સંસારના સંબંધો અને પદાર્થોનો વિયોગ કે અણબનાવ થાય ત્યારે સ્વાર્થભર્યા સંબંધો જીવને ભયંકર દુઃખનું કારણ પણ બની જાય છે. આ અનુભવ બધાને ઓછા-વત્તો થાય જ છે. પરંતુ સ્વરૂપના અજ્ઞાનને લીધે જીવને સાચા સુખનો માર્ગ ન મળવાથી, જીવ સંસારમાં ચારે ગતિમાં પરિભ્રમણ કરે છે. પણ “જાગ્યા ત્યારથી સવાર'.
ઉપર આપણે જણાવ્યું તેમ જયારે કોઈ મહતપુણ્યના ઉદયથી જીવને સત્યની અથવા શાશ્વત સુખની શોધ અંતરમાં જાગે ત્યારે તે જો સદ્ગુરુને શોધી તેમના બોધથી જાગૃત થાય તો First Step એ લેવાનું છે કે જિનેશ્વર ભગવાન પ્રત્યે અને સદ્ગુરુ પ્રત્યે હૃદયથી પ્રેમ કરવો,
