Book Title: Sutrakrutanga Sutram Part 01
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
सूत्रकृताङ्गसूत्रे
१६
"
परूवणा य तेसिं वहेण वन्धो" त्ति, जीवाः पृथिव्यप्तेजोवाग्रुवनस्पतिरूपाः पद्विधाः, एतेषां जीवानां वधेन विराधनेन कर्मबन्धो जायते, कर्मणा बड़ो हि जीवः स्वशुभाशुभफलमुपभुन्जान: संसाराटव्यामितस्ततः परिभ्रमति, इति संसारपरिभ्रमणस्य मूलकारणं कर्मैव, एतत्सर्व बुद्धचेत = जानीयात्, नहि अज्ञान्वा कर्मबन्धनं समुच्छेत्तुं शक्यमिति तेषां वोध एव प्रथमं श्रेयस्करः । अथ वेदान्तिनो ज्ञानादेव मुक्ति प्रतिपादयन्ति, मीमांसकाः कर्मणैव मुक्तिमामनन्ति, जैनास्तु क्रियासंवलितज्ञानादेव मुक्तिर्भवतीति मन्यन्ते “पढमं नाणं तओ दया" इत्यागम
वनस्पतिकाय और त्रसकाय के भेद से जीव छह प्रकार के हैं और उनका वध (हिंसा) करने से कर्मबन्ध होता है । कर्म से बद्ध जीव अपने शुभ और अशुभ फल का उपभोग करता हुआ संसार रूप अटवी में इधर उधर भटकता है। इस प्रकार संसार परिभ्रमण का मूल कारण कर्म ही है । इस सबको समझे बुझे । क्योंकि कर्मवन्धन को जाने बिना उसे नष्ट नहीं किया जा सकता । अतएव सर्वप्रथम उनका बोध प्राप्त करना ही श्रेयस्कर है ।
वेदान्ती अकेले ज्ञान से ही मुक्ति होना स्वीकार करते हैं। मीमांसक अकेले कर्म से ही मुक्ति होना कहते हैं । किन्तु जैन क्रियायुक्त ज्ञान से मोक्ष मानते हैं । आगम में कहा है- “पढमं गाणं तओ दया" अर्थात् पहले ज्ञान फिर दया- क्रिया । अतएव यहां पहले “बुद्धयेत" इस पद के द्वारा ज्ञान का प्रतिपादन किया गया है और फिर " त्रोटयेत्" इस पद से क्रिया का
વાસુકાય વનસ્પતિકાય અને ત્રસકાયના ભેદથી જીવ છ પ્રકારના છે અને તેમના વધુ (હિંસા) કરવાથી કાઁખન્ય થાય છે. કમ` વડે બંધ થયેલેા જીવ તેના શુભ અને અશુભ ફલના ઉપભેગ કરતા થકા સૌંસાર રૂપ અટવીમાં ભ્રમણ કર્યાં કરે છે, આ પ્રકારે સંસાર પરિભ્રમણનુ મૂળ કારણુ કર્મ જ છે. આ કર્માંન્ધનું સ્વરૂપ જીવે સમજવુ... જોઇએ, કારણ કે કર્માંબન્ધનના સ્વરૂપને જાણ્યા વિના તેને નાશ કરી શકાતા નથી. તે કારણે સૌથી પહેલાં તેના સ્વરૂપ વિષયક ખાધ પ્રાપ્ત કરવે! એજ અયસ્કર છે. વેદાન્તીએ એકલા જ્ઞાન દ્વારા જ મુક્તિ પ્રાપ્ત થાય છે, એવું માને છે, મીમાંસકે! એકલાં કમ થી જ મુકિત પ્રાપ્ત થાય છે, એવું માને છે. પરન્તુ ક્રિયાયુક્ત જ્ઞાન વડે જ મેક્ષ સાધી શકાય છે, એવુ જૈના માને છે. આગમમાં પણુ ४४- पढमं णाणं तओ दया भेटले ! “पडेसां ज्ञान अने त्यार माह ध्या-डिया”. तेथी सही पडेला "बुद्धयेत" मा पढ દ્વારા જ્ઞાનનુ' પ્રતિપાદન કરवामां आव्यु ं छे, मने त्यारणा€ " त्रोटयेत्" या यह द्वारा डियानु उथन ४२वामां
