________________
હમારા વૃક્ષે સે મહાન ઉપકાર
૧૦૩ પૂર્ણતયા ધ્યાન ન દેને કે કારણ વહ ઉત્તમ સ્થાને સે પૂર્ણતયા લાભ નહીં ઉઠાતે. સ્થાને કા સુંદર બનાના બહુત કુછ મનુષ્ય કે અપને હી હાથ મેં હૈ. સુંદર વૃક્ષ કે લગને સે સ્થાને કી શોભા અધિક હે જાતી હૈ, નિકટવતી વાયું શુદ્ધ જાતી હૈ, ઐસે સ્થાને પર મનુષ્ય કે ચિત્ત કી વૃત્તિયેં સુગમતા સે એકાગ્ર હો સકતી હૈ. અતએ પરીક્ષા કે દિને મેં જબ છાત્રો કે અધિક પરિશ્રમ કરના પડતા હૈ તો વહ બાગે મેં જ કર વૃક્ષે કે નીચે અપના પાઠ અધ્યયન કિયા કરતે હૈં. યદિ ઉન વિદ્યાર્થિ સે પૂછો તો વહ યહી કારણ બતાવેંગે કિ બાગે મેં ધ્યાન અચ્છ પ્રકાર સે જમતા હૈ, ભગવદ્ભક્તિ કે લિયે ભી ચિત્ત કા એકાગ્ર હેના પરમાવશ્યક હૈ; અતએ પ્રાચીન સમય મેં ઋષિમુનિ નિજ આશ્રમેં મેં બહુત વૃક્ષ લગાતે થે. બડે બડે નગર મેં જહાં વૃક્ષાભાવ હોતા હૈ, વહાં કી વાયુ ભ્રષ્ટ છે જાતી હૈ, જિસસે નગરનિવાસી જને કે સ્વાથ્ય મેં બડી હાનિ પહુંચતી હૈ, વૃક્ષાભાવ સે પ્રાકૃતિક સૌંદર્ય ભી નષ્ટ હે જાતા હૈ. ઇસી કારણ મનુષ્યો કે મન અશાંત રહતે હૈ, બડે બડે નગરનિવાસી ધનાઢય સર્વ સુખસામગ્રી હોને પર ભી દુર્બલ ઔર અશાંતચિત્ત રહતે હૈ. ઇનકે અતિરિત ગ્રામવાસી બલવાન ઔર શાંત સ્વભાવ કે હેતે હૈ,
મનુષ્ય સ્વભાવ સે હી સૌંદર્ય કે ઉપાસક હૈ. સુંદર વસ્તુઓ કે દેખકર ઉનકા ચિત્ત પ્રસન્ન હો જાતા હૈ, જિસ પ્રકાર શારીરિક સુધા-પિપાસા કી તૃપ્તિ કે લિયે અન્ન-જલ ઔર વાયુ કી આવશ્યકતા રહતી હૈ. ઉસી પ્રકાર સુંદર વસ્તુઓ કે દેખને સે તથા મધુર રાગે કે શ્રવણ કરને સે હી માનસિક ક્ષુધા કી તૃપ્તિ હોતી હૈ. વર્તમાન સમય મેં વૃક્ષ કે કટ જાને સે પ્રાકૃતિક સૌંદર્ય નષ્ટ હે જાતા હૈ, સુંદર પુષ્પ સે પ્રફુલ્લિત હરેભરે વૃક્ષે કે ન દેખ કર તથા ઉન પર વિશ્રામ કરનેવાલે નાના ચંચલ પક્ષિયોં કે મધુર રાગ કો ન સુનકર વહ અપની માનસિક સુધા તૃપ્ત નહીં કર સકતે, અએવ વહ અન્ય કુમાર્ગો કે ઉપાસક બન જાતે હૈં યહી કારણ હૈ કિ ભારતવર્ષ કે રમણીય ગ્રામેં કે અતિરિક્ત પશ્ચિમી દેશે કે મહાન નગર મેં જહાં જનસંખ્યા અધિક હોતી હૈ ઔર વૃક્ષાદિ કમ, મનુષ્ય અધિક કુમાર્ગગામી હોતે હૈ.
યદિ હમ મહાન નગર સે ઈન ત્રુટિયોં કે દૂર કરના ચાહે તે હમેં વહાં પર વૃક્ષે કે બડે બડે ઉપવન છેડ દેને ઉચિત હૈ, જહાં મનુષ્ય દિનભર પરિશ્રમ સે પક કર ઘડી દો ઘડી ઈશ્વરેપાસના કર સકે.
બહુધા લોગ કહા કરતે હૈ કિ હમારા ભજન-પૂજા મેં નહીં મન લગતા; ઈસકા એક કારણ યહ ભી હૈ કિ વૃક્ષાભાવ કે કારણ વાયુ પવિત્ર નહીં હોતી.
અશુદ્ધ વાયુ કે શ્વાસ-પ્રશ્વાસ સે રક્ત વિષયુકત હે કર ચિત્ત કે અશાંત કર દેતા હૈ. ઇસી પ્રકાર રક્ત મેં વિષવૃદ્ધિ હોને સે બહુત પ્રકાર કે શારીરિક તથા માનસિક રોગ ઉત્પન્ન હે જાતે હૈ, જિનસે મનુષ્ય કી આયું ન્યૂન હે જાતી હૈ.
વર્તમાન સમય કે વિખ્યાત કવિવર શ્રીયુત રવીન્દ્રનાથ ઠાકુર અપની “સાધન નામી પુસ્તક મેં લિખતે હૈ કિ ભારતવર્ષ કી પ્રાચીન સભ્યતા તથા યુરોપ કી અર્વાચીન સભ્યતા મેં બડા ભારી અંતર યહી હૈ કિ ભારતીય પ્રાચીન સભ્યતા વૃક્ષે કી છાયા મેં બને કે અંદર પલી થી ઔર યુરોપ કી વર્તમાન સભ્યતા ચૂનાન કે બડે બડે નગરે મેં પૈદા ગર કી ચાર દિવારી મેં રહને સે યૂરોપીય સભ્યતા કી દૃષ્ટિ નિર્ધારિત હો ગઈ હૈ ઔર યેહ ભારતીય સભ્યતા કી યાઈ ઉદાર દૃષ્ટિવાલી નહીં રહી.
નગરે મેં બહુધા મનુષ્ય કી હી કૃતિ દષ્ટિગત હોતી હૈ, ગ્રામ કી ન્યાઈ ઈશ્વરીય શક્તિ કે ચિહન નહીં દીખતે. ઇસી કારણ નગર કે અંદર બડે બડે મહલે મેં નિવાસ કરનેવાલે કે અતિરિક્ત વૃક્ષ કે નીચે ગ્રામનિવાસી અધિક સંતેષી તથા ઈશ્વર પર વિશ્વાસ રખનેવાલે હેતે થે. મનુષ્ય ઈટ, પથ્થર, ચૂને આદિ કે મકાન નિજ ઇચ્છાનુસાર બના સકતે હૈ; પરંતુ વૃક્ષો કા ઉગના
ઔર બઢના બહુધા પ્રાકૃતિક નિયમે કે આધીન હોતા હૈ. વૃક્ષે કે સમીપ રહને સે પ્રાકૃતિક નિયમ કો મૂલ તવ મનુષ્ય સહજ મેં જાન સકતે હૈ,
ફલ સે લદે હુએ સુંદર વૃક્ષે સે અધિક ઈશ્વરીય ઉદારતા કા ઔર કેાઈ ચિન નહીં હૈ.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
