Shubh Sangraha Part 04

Author(s): Bhikshu Akhandanand
Publisher: Sastu Sahityavardhak Karyalay

Page 351

શેખાવાટી કા એક ઉત્તમ ગીત
૩૪૩
આ ગીત
આજ મહારી ઈમલી ફલ લિયોન બહુ રિમઝિમ મહલાં સે ઉતરી, કર સોલા સિણગાર.
આજ૦ ૧ મહારા સાસજી પૂગ્યા હે બહુ, થારે ગહણુરો અર્થ બતાય; સાસુ ગહણ નૈ કે પૂછો, હારા ગહણ દેવર જે; ગહણ હારી ભેલી બાઈજી રે વીર.
આજ૦ ૨ મહારા સસુરજી ઘર કા રાજા, સાસજી મહારી અર્થ ભંડાર; મહારા જેઠ બાજુબંદ બાંકડાં, જિઠાણું હારી બાજુબંદ કીત્સંગ. આજ૦ ૩ હારો દેવર ચૂડલો દાંત કો, દેવરાણી હારી ચૂડલા રી ટીપ; હારા કુંવરજી મતી વાટલા, કુલબહુ મહારા મેત્યાં બીચકો લાલ. આજ૦ ૪ હારી ધીયજ ચાલી પાન કી, જવાઈ હારે ચમેલ્યાં રે ફલ; હારી નણંદ કસૂમલ કાંચલી, નણદોઈ હાર ગજમેત્યારે હાર. આજ૦ ૫ મહારા સાયબ સિર કે સેવરે, સાયબાણું મેં તો સેજ સિણગાર; મહે તો વારી બહુજી થારે બોલન, હારે લડાયો સબ પરિવાર. આજ૦ ૬
તો વારીજી સાસૂજી થારી કૂખનૈ થૈ તો જાયા જૈસા અર્જુનભીમ; મહે તે વારીજી થારી ગૌદન, થે ખિલાયા લિછમણું રામ. આજ૦ ૭
આજ મહારી ઈમલી ફલ લિયો. અર્થ –આજ મેરી ઇમલી મેં ફલ આયા હૈ. બહુ સોલહ શૃંગાર કર કે છમછમ કરતી હુઈ મહલ સે ઉતરી. (૧)
સાસ ને પૂછી–હે બહુ! તુમહારે પાસ ક્યા ક્યા ગહને હૈ? બહુ ને કહાહે સાસજી ! મેરે ગહને કી બાત ક્યા પૂછતી હો? મેરે ગહને તે મેરે દેવર ઔર જેઠ હૈ. મેરા ગહન તે મેરી સુશીલા નનદ કા ભાઈ અર્થાત મેરા પતિ હૈ. (૨) | મેરે સસુરજી ઘર કે રાજા હૈ ઔર સાસૂછ ભંડાર કી માલકિન મેરે જેઠજી તો બાજૂબંદ હૈ ઔર જેઠાનીજી બાજુબંદ કી લટકન. (૩)
મેરા દેવર મેરી હાથીદાંત કી ચૂડી હૈ, ઔર દેવરાની ઉસકી ટીપ. મેરા પુત્ર મેતિ કા હાર હૈ ઔર મેરી પુત્રબધૂ મતિ કે બીચ કા લાલ. (૪)
મેરી કન્યા જરદાર ચાલી હૈ ઔર મેરા જામાતા ચમેલી કા ફૂલ હૈ. મેરી નનાદ કુસુમ્મી ચોલી હૈ ઔર નનઈ ગજમુક્તાઓ કા હાર. (૫)
મી સિર કે મકટ હૈ. ઔર સે ઉસકી સેજ કા શંગાર . યહ સન કર સાસ ને કહાબહુ ! મેં તો તુમ્હારી બેલ પર ન્યોછાવર ટૂં. તુમને મેરે સારે પરિવાર કે સુખી કિયા. (૬)
બહુ ને કહા-સાસજી! મેં તો તુમ્હારી કોખ પર ન્યોછાવર ટૂં. તુમને તે અર્જુન ઔર ભીમ સે પ્રતાપી પુત્ર પિદા કિયે હૈ, ઔર હે નદ! મેં તુમ્હારી ગોદ પર છાવર દૂ. અમને તો રામ ઔર લક્ષ્મણ ઐસે ભાઈ કે ગોદ મેં ખિલાયા હૈ. (૭)
ગીત કી અંતિમ પંક્તિ પર જરા ગૌર સે વિચાર કીજિએગી, યહ ઉસ સમય કા ગીત હૈ જબ માતાએં અર્જુન ઔર ભીમ ઐસે પુત્ર ઉત્પન્ન કરતી થીં; ઔર બહને રામ ઔર લક્ષ્મણ ઐસે ભાઈયોં કો ગોદ મેં ખિલાતી થીં. સાસ ને જે બહુ કે નીતિયુક્ત વ્યવહાર ઔર મધુર ભાષણ કી પ્રશંસા કી હૈ, વહ ભી કમ મહત્ત્વપૂર્ણ નહીં હૈ, વહ એક પરિવાર કે પ્રેમબંધન મેં બાંધને કે લિયે હૈ, ન કિ ફૂટ ડાલને કે લિયે; જૈસા કિ આજકલ હૈ. યદિ હમારે સુધારક અજુન-ભીમ કી માતાએંવાલા ઔર રામલક્ષ્મણ કી બહનેવાલા સમાજ લૌટા લાને મેં સમર્થ હુએ તો મારવાડી-સમાજ કે સૌભાગ્ય કા ક્યા કહના!
(“ત્યાગભૂમિ” સંવત ૧૯૮૪-મહા મહિનાના અંકમાં લેખક –શ્રી. રામનરેશ ત્રિપાઠી).