Shubh Sangraha Part 04

Author(s): Bhikshu Akhandanand
Publisher: Sastu Sahityavardhak Karyalay

Page 412

१८४-नादिरशाह का उजड्डपन નાદિરશાહ બડા હી ઉજડુ થા. જબ વહ હિંદુસ્થાન મેં આયા ઔર કરનાલ કે મૈદાન મેં મહમ્મદશાહ કી સેના કો પરાસ્ત કરકે દિલ્હી પહુંચા તબ દોને બાદશાહ એક હી સિંહાસન પર બૈઠે. કથા પ્રસિદ્ધ હૈ કિ નાદિરશાહ કે યાસ લગી ઔર ઉસને મહમ્મદશાહ સે કહા કિ પાની મંગવા દે. મુગલ-સમ્રાટે કે આડંબર પ્રસિદ્ધ હી હૈ. તુરંત નગાડા બજને લગા ઔર ઐસા જાન પડા કિ કોઈ બડા ઉત્સવ હોનેવાલા હૈ. દસબારહ સેવક કિસી કે હાથ મેં રૂમાલ, કિસી કે હાથ મેં ખાસદાન, દો તીન સેવક એક બડે ચાંદી કે થાલ મેં, એક માનિક કે કટોરેમેં જલ ભરે હુએ ઉપર સે એક ગંગા જમુની સરસ સે ઢાંક નિકાલ આવે. નાદિર ઘબરાયા ઔર ઉસને પૂછાયહ કયા હૈ? મહમ્મદશાહ ને ઉત્તર દિયા કિ આપકે લિયે પાની આ રહા હૈ. નાદિર બોલા:-હમ એસા પાની નહીં પીતે ઔર ઉસને તુરંત ચિલા કર અપને ભિસ્તી કો બુલાયા
ઔર લોહે કા ટોપ ઉતાર કર ઉસમેં પાની ભરવા કર વહ પી ગયા. ઉસને કહી યદિ હમ તુમ્હારી ભાંતિ પાની પીતે તે ઈરાન સે હિંદુસ્તાન ન આતે. - દૂસરે દિન ઉસે બદ્ધકે હો ગયા. ઉસને અપના હાલ મહમ્મદશાહ સે કહા. તુરંત અલવીમાં હકીમ બુલાયા ગયા. હકીમ ને નાદિરશાહ કી નાડી દેખ કર દવાખાને કે દારોમા કો ગુલકંદ લાને કી આજ્ઞા દી. થોડી દેર મેં એક ગંગા-જમુની થાલ કે ઉપર સુનહલે કામ કા ખાનપાશ પડા હુઆ દરબાર મેં ઉપસ્થિત કિયા ગયા. ખાનપેશ ઉલટને પર એક જડાઉ મર્તબાન, એક છોટા સા હીરે કા ચમચ ઔર રતી–માશે સમેત એક જડાઉ કાંટા રખા થા. હકીમ યહ સંચ રહા થા કિ નાદિર કો કિતના ગુલકંદ ખિલાયા જાય. ઇતને મેં નાદિર ને મર્તબાન ઉઠા લિયા ઔર દે ઉંગલિયાં ડાલ કર સારા ગુલકંદ ખા ગયા. ઉસને કહા-હલવા બહુત અચ્છા હૈ ઔર લાએ.
१८५-बादशाह महम्मदशाह के प्रधान मंत्री की सूझ-बूझ
ઇતિહાસકે પઢનેવાલે ને નાદિરશાહ કા નામ સુના હી હોગા, જિસને દિલ્હી મેં “કલ આમ” (જનતા કા વધ) કરાયા થા. દિલ્હી કે લેગ ત્રાહિત્રાહિ કર રહે થે. મહમ્મદશાહ કા પ્રધાન મંત્રી બૂઢા આસિફજાહ નગર કી દશા દેખ કર વ્યાકુલ હે ગયા ઔર આંખે મેં આંસુ ભરે મહમ્મદશાહ કે સામને જ કર બેલા -શ્રીમાન્ ! આપકે બાપ–દાદો કી પ્રજા નષ્ટ હો ગઈ. બાદશાહ કે ભી આંસુ નિકલ આયે, પરંતુ કર હી કયા સકતા થા ? ઉદાસ હો કર બેલા(દીદીયે ઈબરત કુશા, કુદરતે હક રા બબીં; શામતે આમાલે મા, સૂતે નાદિર ગિરફ.
અર્થાત શોક કી આંખેં ખોલે ઔર ઈશ્વર કી ગતિ કો દેખો. હમારે હી પાપ નાદિર કે રૂપ મેં પરિણત હુએ હૈ. | દો પહર હોતે હી નગર મેં હાહાકાર મચ ગયા. કુછ લોગ ફિર આસિફ જાવું કે પાસ ગયે. ખૂટા મંત્રી નંગી તલવાર ગલે મેં ડાલે નંગે સિર ચૂપચાપ નાદિર કે આગે જ કર ખડા હૈ ગયા ઔર રેને લગા. નાદિર કે ભી કુછ દયા આ ગઈ. વહ બોલા-ક્યા ચાહતે હે ? આસિફ જાહ ને યહ શેર પઢા. કસે ન માંદ કિ દિગર બ તેગે નાજ કુશી, મગર બ જિદકુની ખલક સ વ બાજ કુશી,
અર્થાત કોઈ નહીં બચા જિસે તુમ અપને હાવ-ભાવ સે મારે. અબ ફિર સંસાર કે જિલા દો તમ ઉસકા વધ કરે.
નાદિરશાહ ને લજિજત હોકર સિર ઝુકા લિયા ઔર તલવાર મ્યાન મેં રખ કર કહા - હમને તુમ્હારી ઉજલી દાઢી પર દયા કી! તુરંત હી ઇરાની દૂત નગર મેં દોડે ઔર શાંતિ સ્થાપિત હો ગઈ.
એક દિન મહમ્મદશાહને નાદિરશાહ કી દાવત કી, ઇસમેં એક એક કામ એક એક અમીર કે સોંપા ગયા. ખાના ખાને કે પીછે જબ ચાય આઈ તબ મંત્રી ને એક પ્યાલા ભરા. જબ દેને લગા તબ ઉસને સાચા કિ પહલે અપને સ્વામી કો દૂ તો કહીં નાદિર બિગડી જાય ઔર જે નાદિર કે દૂ તો અપને સ્વામી કો કયા મેહ દિખાઉંગા! સોચતે સોચતે ઉસે એક ચાલ સૂઝ ગઇ. ઉસને મહમ્મદશાહ કે હાથ મેં એક પ્યાલા દે કર કહા કિ બાદશાહ હી બાદશાહોં કે દિયા કરતે હૈ. ઈસકા અભિપ્રાય યહ થા કિ મૈ ઇસ યોગ્ય નહીં . આપ હી અપને હાથ સે નાદિરશાહ કે દીજિયે.
(આ પૃષ્ટમાંના બને લેખ “સરસ્વતી” ના એક અંકમાંથી લીધા છે.)