Shubh Sangraha Part 04

Author(s): Bhikshu Akhandanand
Publisher: Sastu Sahityavardhak Karyalay

Page 385

૩૭૭
સાધુ ટીએલવસ્થાની १७४-साधु टी० एल० वस्वानी
નકારી હૈ પર બિરામ કે પડ જાને સે
સિંધ-પ્રાંત ભારત કે પશ્ચિમ મેં એક પિછડા હુઆ ભાગ કહા જાતા હૈ. દેશ કે મધ્યભાગ સે કુછ હટા હોને કે કારણ તથા બીચ મેં મભૂમિ કે પડ જાને સે હમ લોગે કે ઈસ
કારી હૈ, પર સિંધ કા હદય ઇતના ઉસર નહીં જિતની ઉસકી ભૂમિ હૈ. પંકહવી શતાબ્દી મેં ભારત મેં ચાર બડે સંૉ ને જન્મ લિયા. પંજાબ મેં નાનક, મહારાષ્ટ્ર મેં તુકારામ તથા પૂર્વ–બંગાલ મેં ચૈતન્ય ને પ્રકટ હો કર ધર્મ ઔર ભક્તિ-માર્ગ કા પ્રચાર કિયા. ઇસી સમય સિંધ મેં ભી એક બડે સુફી મહાત્મા ને જન્મ લિયા. ઉનકા નામ શાહ લતીફ થા. ઉનકી કવિતા ઔર ભક્તિ પ્રથમ શ્રેણી કી થી. શાહ લતીફ કા નામ ઈસ તરફ બહુત કમ લોગ જાનતે હૈ; કોંકિ હમારા જ્ઞાન સિંધ કે બારે મેં બહુત અધૂરા હૈ. શાહ લતીફ કો રાષ્ટ્રીય કવિ માનના ચાહિયે. ઉનકી એક યહ પંકિત બહુત પ્રસિદ્ધ હૈ
ઉમર વતન પંહજે બિસારન દૂખડા અર્થાત હે ઉમર ! વતન કા ભૂલના બહુત મુશ્કિલ હૈ. શાહ લતીફ કે બાદ સ્વામી સચલ ઔર દલપત આદિ ઉત્તમ રત્ન સિંધ મેં ઉત્પન્ન હુએ. ઇસી ભૂલે હુએ સિંધ ને યુવક ભારત કે શક્તિ કા સંદેશ સુનાનેવાલે સાધુ વસ્વાની કો જન્મ દિયા હૈ..
વસુ એક ગોત્ર કા નામ હૈ. ઉસીમે સિંધી ભાષા કા “આની” પ્રત્યય લગાને સે વસ્થાની બનતા હૈ. વસ્થાનીજી કે વિષય મેં અભી તક સંસાર કો સિવા ઉનકે વિચારે કે ઔર કુછ જ્ઞાત નહીં હૈ. સાધુજી આત્મચરિત લિખના યા ચિત્ર ઉતરવાના અભારતીય પ્રથા સમઝતે હૈ. ઉનકે મત મેં યાજ્ઞવલક્ય કી જીવનકથા જગત કે લિયે મહત્ત્વ કી નહીં, ઉનકે વિચાર કરી રહી શાશ્વત મૂલ્ય હૈ. વિચાર ભી ભગવાન કી પ્રેરણા સે ઉનકે સૂર સે નિકલને લગતે હૈં. ઉન પર વસ્વાની કી દેહ કા કુછ સ્વત્વ યા અપનાપન નહીં હૈ. સત્ય વિચાર અજર-અમર હૈ, યે સબકે હં.
સાધુજી કી આયુ લગભગ પચાસ વર્ષ કી હોગી. ઉોને ત્યાગ ઔર તપ કે મહત્ત્વ કે અપને જીવન કે ગુરુ મેં હી સમઝ લિયા થા. બ્રહ્મચર્ય ઔર તપસ્યા ઉનકા સ્વભાવ હી બન ગયે હૈ. ઉનકે મુખ પર અપૂર્વ તેજ ઝલકતા રહતા હૈ. ઉનકા કદ પૂરા ઔર દેહ સુંદર બની હુઈ હૈ. રંગ ચમકતા હુઆ નેત્રો કે તૃપ્તિકર હૈ. કેશ કુછ કુંચિત હૈ, મુખ પર સદા હાસ્ય કી રેખા દિખાઈ પડતી હૈ, નેત્રોં સે ફૂટતી હુઈ જ્યોતિ નિકલતી રહતી હૈ. દેશ હી ચાર મિનટ કે સંમિલન સે ને કિસી ભી આગંતુક કે અપની વિનય ઔર મીઠી વાણી સે મેહ લેતે હૈ.
સાધુજી કે સાથ કુછ દિન રાજપુર-શક્તિ-આશ્રમ મેં રહને કા મુઝે સૌભાગ્ય પ્રાપ્ત હુઆ. જિતના ઉનકે સંયમી જીવન સે મેરા પરિચય બઢા, મૈને ઉસે ઉતના હી ખરા ઔર ઉજજ્વલ પાયા. તપસ્યા ઉનકે જીવન કા મૂલ-મંત્ર હૈ; પરંતુ ઉનકા બાર બાર યહી ઉપદેશ થા કિ કરી તપસ્યા બિના પ્રેમ કે અહંકાર કે ઉત્પન્ન કરતી હૈ. તપ ઔર સંયમ જબ નિરૂદ્દિષ્ટ હોતે હૈં તબ ઉનકે કરનેવાલે મેં અભિમાન ઉત્પન્ન હોતા હૈ. જબ તપ કે સાથ પ્રેમ મિલા રહતા હૈ તબ મનુષ્ય સબકે સાથ વિનય ઔર શીલ કા ભાવ રખતા હૈ. ઈસ લિયે વિનય વસ્થાનીઝ કી દૂસરી વિશેષતા છે. કોઈ ભી ઉનસે મિલ કર ઉનકી વિનય પર મુગ્ધ હુએ બિના નહીં રહ સકતા. એક બાર આશ્રમ મેં સાધુજી કે આને સે પહલે એક આશ્રમવાસી ને સાત દિન તક ઉપવાસ કિયા. જ્યાં રહી સાધુજી સે ઉસકા સાક્ષાત્કાર કરાયા ગયા, તે આનંદ સે ઉસકે ચરણે પર ગિર ગયે. આત્મ-વિસ્મૃતિ કી વસ્થાનીઝ હદ હૈ. જુલાઈ કે મહીને મેં આશ્રમ મેં અલીગઢ-યુનિવર્સિટી કે એક મુસલમાન પ્રોફેસર આયે. હિંદુ કહાર ને કહા બન કેસે માં? સાધુજી કે ચહ પતા ચલા, આપ અપને હાથ સે ઉસકે જૂઠે બર્તન સાફ કરને લગે. લડકે ને યહ દેખ કર કહા કિ બર્તન હમ સાફ કર લેંગે; પર ત્યાગી ફકીર ને કહા-નહીં, તુમ્હારે માતા-પિતા હૈ. ઉન્હેં ઇસમેં આપત્તિ હો સકતી હૈ, મેરે કૌન હૈ જિસકી જાત-પાંત બિગડને કા ભય છે ?