________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
18''
www. kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(ર) અગવતી :
ભાવના
પારસનામાં ઉપાસક આરાધ્યનાં કોઈપણ એક અંગ ઉપર દષ્ટિ સ્થિર કરે છે. પરંતુ
કિપણની અંગીની ઉપર રાખે છે. આમાં પ્રતીક હોવાથી પ્રતીકોપાસના પણ કહે છે. ઉદા. પાણી બ્રધરૂપે 'મન'ની બ્રહ્મ રૂપે ઉપાસના તે અંગવતી ઉપાસના. G) અન્યવતી ઉપાસના :
આઉપાસનામાં દષ્ટિએક ઉપર હોય છે અને ભાવના મુક્તિ અન્ય ઉપર.આ અત્પપતી ઉપાસના અતિ ઉપાસના છે. ધાતુ-પથ્થર વગેરેની મૂર્તિમાં દષ્ટિ રાખીને તેમાં ઉપાસ્યની બુદ્ધિ રાખીને પોતાનાં ભાવને પ્રવાહિત કરવો તે અન્યવતી ઉપાસના.
સૂર્યનાં ચાર પુરૂષની દષ્ટિ, યાને પુરૂપ રૂપમાં જોવો વગેરે. (૪) નિદાનવની ઉપાસના
નિરાકાર, નિર્ગુની પ્રતિમા નથી હોતી તેથી તેનું જ્ઞાન આપવા માટે નિદાનવની ઉપાસના છે. અમુક વસ્તુને અમુક સમો એ સંકેત નિદાન છે.
ભક્તિ ઉપાસના (૧) શાંત, (૨) દાસ્ય, (૩) વાત્સલ્ય, (૪) મુખ્ય અને (૫) ઉજજવળ એમ પાંચ પ્રકારની છે. જેમાંથી સાધકે પોતાની યોગ્યતા પ્રમાણે પસંદગી કરવાની રહે છે. શ્રીમદ્ ભાગવતુમાં નવધા ભક્તિ વાત કરેલ છે. અર્જુન ગીતામાં સમાવે આ જ ભાવના વ્યક્ત કરીને પોતાનાં અપરાધ માફ કરવાની રજૂઆત શ્રીકૃષ્ણ પાસે કરે છે. વોક્ષ માટે ભક્તિ જ શ્રેષ્ઠ છે. એમ શ્રીમદ્ શંકરાચાર્ય વિવેક ચૂડામણિમાં જણાવે છે. ચાર પ્રકારની ભક્તિ અથવા મારી ઉપાસનાથી જ મુક્તિ પ્રાપ્ત થાય છે, તેમ મુક્તિકો માંલ્મ શ્રી રામ જણાવે છે.
ઉપાસનામાં અધિકારનો નિર્ણય, ઉપાસનાનો પ્રકાર, ઉપાસ્યનાં ગૌરવ વગેરેનો વિચાર કરવો અત્યંત જરૂરી છે. કારણ કે સ્વછંદતા પૂર્વક ઉપાસનામાં પ્રવૃત્ત થવાથી ઇષ્ટ સિદ્ધિમાં વિતઉત્પન્ન થાય , એટલું જ નહીં તેનો પ્રભાવ કુલ, પ્રાન, પશુ-પક્ષી, વાતાવરણ અને રાષ્ટ્ર ઉપર પણ પડે છે. આ માતાપના શુભ પ્રભાવનું વર્ણન છે તે આધારે જાણી શકાય છે. કણ્વઋષિની ગેર હાજરી માગધી તેનાં એમમાં રાક્ષસોનો ત્રારા થાય છે. મારીચ પ્રામાવયી હિંસક પશુ પક્ષીઓએ પણ પોતાની હિંસક કૃતિ છોડી દીધી છે. તેથી ઉપાસનાના સંબંધમાં મન્ન, મેગ્નની દીક્ષા, મન્નનો જપ, જપનું વિધાન, સમય શુદ્ધિ, આસન શક્તિ વગેરેનો વિચાર તેમજ ગુરુ ઉપદેશાતેની પ્રક્રિયાને નિવાહ કરવો જોઈએ.'
૨૯૯ For Private And Personal Use Only
