________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Im
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
તે આવવાનું વિધાન કરવામાં આવ્યું છે. તેથી સામના વીર્યથી સામી ગુટિઓ પૂર્ણ થાય છે. જેવી ભાર સહાગાથાં સોનાને, સોનાથી ચાંદીને, સીસાથી લોખંડને સુધારી શકાય છે તેમ આ દેવી, ત્રથી વિદાઓના કરાને જાણનાર અર્થા રહસ્યને જાણનાર બ્રહ્મા યજ્ઞમાં છિદ્રને સુધારી શકે છે. સામ ભક્તિ :
ઉજ્ઞાન વર્ગનાં ઋત્વિજોને ધ્યાનમાં રાખીને સામગાનોને અનેક વિભાગમાં વિભાજિત કરવામાં આવે છે. લગાતૃવનાં અલગ-અલગ ઋત્વિજો દારા કરવામાં આવનાર ગાનનાં અવયવન વિભાગને સામભા કહે છે. ભક્તિ શબ્દ મન્ ધાતુમાં સ્તન પ્રચયનાં એગથી બનેલ છે, જેનો અર્થ ''વિભાગ એવો થાય છે. દરેક સામમાં પ્રસ્તાવ, ઉથ પ્રતિહાર, ઉપપ તથા નિધન એ પાંચ ભક્તિઓ કમશઃ ધ્યેય છે. ગાન સમયે પ્રસ્તાવ—મિતિની પહેલા હિંકાર અને ઉદ્ગીય-ભક્તિની પહેલાં કારનું ઉચ્ચારણ કરવામાં આવે છે. તેથી મોટેભાગે પ્રસ્તાવમાં હિંકાર અને ઉદ્ગીથમાં કારનો અંતર્ભાવમાની લેવામાં આવે છે. ઘણી જગ્યાએ તેને અલગ ગણી રાત ભાઓ પણ ઉલ્લેખ કરવામાં આવે છે અને અંતભરમાની પાંચ મક્તિઓનો ઉલ્લેખ પણ કરવામાં આવે છે.... છાંદોગ્ય ઉપનિષમાં પાંચ અને સાતબન્નેનાં ઉદાહરણ પ્રાપ્ત થાય છે. જયારે સોમવાગોમાં ગાનનો પ્રયોગ કરવો હોય, ત્યારે સામાનમાં સાતભક્તિઓ મંડાય છે અને આધ્યાય કરવામાં પાંચ વ્યક્તિઓ માટે છે.*
સામની બક્તિઓના વિભાજનનો આધાર ઉતૃ વર્ગનાં ઋત્વિજોનાં આધારે કરવામાં આવે છે. ઉજ્ઞા વર્ગનાં કોણ જ કયાંભાગનું ગાન કરશે તેના આધારે તે પાનનું ભતિઓમાં ભાજન કરવામાં આવે છે.
પ્રસ્તાવ :
પ્રસ્તાવ ભક્તિના દેવતા પ્રાણ છે. તેને દેવતા માનવાનું કારણ એ છે કે બધું જ પ્રાણીઓ તેમાં જ સમાવિષ્ટ થાય છે, તે જ રીતે પ્રસ્તાવ દ્વારા ગાનનો પ્રારંભ થાય છે. ઉજ્ઞા વર્ગના પ્રસ્તોના નામના ઋત્વિજ તેનું ગાન કરે છે, ઉથ :
ઉદ્ગથ ભક્તિના દેવતા આદિત્ય છે. ઉપસ્તિ ચાકાયણ નિર્ધન ઋષિ છે. તે પત્નીના કહેવાથી ધનની ઈચ્છાથી રાજાના યજ્ઞમાં વિતતાનાં પ્રદર્શન માટે ગયા. ત્યાં તેઓ પ્રસ્તા ઉગીત સ્તોતાને તેનાં દેવતા બાબતમાં પ્રશ્ન કરે છે અને દેવતજ્ઞાન વગર ગાન કરવામાં આવશે તો તમારાં મસ્તક કપાઈ
૩૯૨
For Private And Personal Use Only
