________________ 146 મહષિ મેતારજ બાહ્ય ચેતના મૂર્ષિત થઈ જાય એવું વ્યક્તિત્વ તે એ આજેજ જેવા પામ્યું હતું. આ વ્યક્તિને સ્પર્શ પામી ઋતુ પણ જાણે ખુશનુમા બની બેઠી હતી. બબે પહોર વીતી ગયા હતા, તે ય જાણે કેયલ ટહુકા કરતી હતી, વૃક્ષે મંજરીઓ વેરતાં હતાં અને ઠાર દ્વાર પર વાતો વાયુ જાણે નવીન સંદેશા લાવતો હતો. અજાણું, થોડે દ્રવ્ય ખરીદાયેલી પેલી દાસીની દશા નિરખવા જેવી હતી. એના નાના નાના અધરોષ્ટ પરથી સૂકાયેલી લાલી ફરીથી ઝળકી ઊઠી હતી. સીવાયેલી જીભ કંઈક મિષ્ટ સંગીત ગાઈ રહી હતી. “દાસી ચંદના!” રાજા શતાનિકે એને બોલાવી. એ ઘેલી બાળકી જાણે બધી ધબુધ વિસરી ગઈ હતી. એ તે અંતરીક્ષમાં કંઈ જેતી મિષ્ટ સ્વરે ગણગણતી જ રહી ! “મહારાજ ! ચંદના મારી દાસી છે. કૌસાંબીના બજારમાંથી મેં ખરીદી છે. એક સુભટ એને ચંપાનગરીથી તાજેતરના યુદ્ધમાંથી લૂંટના માલ તરીકે ઉપાડી લાવ્યો હતો.” “સ્ત્રી, લૂંટની–વેચાણની એક વસ્તુ !" મેતાર્ય વચ્ચે બોલી ઊડ્યો. ચંદના એને મન અત્યારે મહાન બની હતી. " હા, દાસદાસીઓનાં વેચાણ–યવિક્રય ક્યાં નવાં છે? હિરણ્ય, મણિ, માણેકની જેમ દાસદાસી પણ પરિગ્રહ જ છે ને!” “એને માનસ્વમાન, સુખદુઃખ કશું જ નહિ!” મેતાર્યના શબ્દોમાં વેધક ટંકાર હતા. મહારાજા શતાનિકના દિલમાં નવું તોફાન જાગતું હતું. એ વિચારતા હતા મારા વિજયની સુંદર તેજસ્વી છાયા નીચે કેટકેટલાં સ્ત્રીપુરુષ
