Book Title: Dwatrinshada Dwatrinshika Prakran Part 4
Author(s): Yashovijay Upadhyay, Yashovijay of Jayaghoshsuri
Publisher: Andheri Jain Sangh
View full book text
________________
१०१२
द्वात्रिंशिका - १५/५
• भोगप्रवृत्तावपि संस्कारतः चारित्रकामना • तदिति । तदलाभेऽपि कथञ्चिदन्यथाप्रवृत्त्या चारित्राऽप्राप्तावपि तद्रागबलवत्त्वं चारित्रेच्छाप्राबल्यं स्वहेतुसिद्धं न = नैव दुर्वचं = दुरभिधानं, यद् = यस्मात्तथाविधविषमप्रघट्टकवशात्, पूयिकाद्यपि पूयं नाम कुथितो रसस्तदस्यास्तीति पूयिकं, आदिशब्दाद्र्क्षं पर्युषितं च वल्लचनकादि, किं पुनरितरदित्यपिशब्दार्थः, घृतपूर्णाः २ प्रियाः = वल्लभा यस्य स तथा ( = घृतपूर्णप्रियो ) द्विजो ब्राह्मणो भुंक्ते अश्नाति । यदत्र द्विजग्रहणं कृतं तदस्य जातिप्रत्ययादेव अन्यत्र भोक्तुमिच्छाया अभावादिति । अन्येच्छाकालेऽपि प्रबलेच्छाया वासनात्मना न नाश इति तात्पर्यम् ।।५।।
=
=
=
नन्वन्यथाऽपि प्रवृत्तौ कथं भावतश्चारित्रधर्मानुरागोऽस्ति ? इत्याशङ्कायामाह - ' तदिति । स्वहेतुसिद्धं = चारित्रगोचरप्रबलेच्छासामग्रीसम्पादितं नैव दुरभिधानम् । यथोक्तं योगबिन्दौ न चैवं तत्र नो राग इति युक्त्योपपद्यते । हविः पूर्णप्रियो विप्रो भुङ्क्ते यत्पूपिकाद्यपि ।। ← (यो . बिं. २५८) इति । उपमया कथितः कठिनोऽप्यर्थः सुगमः सम्पद्यते । तदुक्तं मज्झिमनिकाये उपमायपिधेकच्चे विज्ञ पुरिसा भासितस्स अत्थं आजानन्ति ← (म.नि. महावेदल्लसुत्त- १/५/३/४५६ ) इति । सम्मतञ्चेदमस्माकमपि । अतो दृष्टान्तप्रदर्शनपुरस्सरं योगबिन्दुवृत्त्यनुसारेणैव व्याख्यानयति - तथाविधविषमप्रघट्टक - शात् = कान्तारोत्तीर्णवृत्तिच्छेदादिप्रकरणप्रसङ्गात् । यथोक्तं सम्यक्त्वसप्ततिकायां कंतारुत्तिन्नदिओ घयपुण्णे भुत्तुमिच्छई छुहिओ । जह तह सदणुट्ठाणे अणुराओ धम्मराओत्ति ।। ← ( स.स. १५) इति ।
Jain Education International
अस्य = ब्राह्मणस्य जातिप्रत्ययादेव = ब्राह्मणत्वजातिनिमित्तवशात् घृतपूर्णमोदकादेः अन्यत्र वल्ल - चनकादौ भोक्तुमिच्छाया अभावात् । यथोक्तं वटका यत्र लभ्यन्ते न दूरे पञ्चयोजनी । मोदका यत्र लभ्यन्ते न दूरे दशयोजनी ।। ← ( ) इति । अन्येच्छाकालेऽपि = स्त्रीभोगादीच्छावसरे किम्पुनस्तदनवसर इत्यपिशब्दार्थः, प्रबलेच्छायाः = चारित्रगोचरोत्कटाभिलाषाया वासनात्मना संस्का|ररूपेण न = नैव नाशः, अन्यथा सम्यग्दर्शनमालिन्यापत्तेः । आत्मानन्दरसप्राप्त्या जडाऽऽनन्दो न टीडार्थ :કથંચિત્ ચારિત્રધર્મથી વિપરીત પ્રવૃત્તિ કરવાના લીધે સંયમજીવન ન મળે તેમ છતાં પણ સમકિતીને સંયમની ઈચ્છાની પ્રબળતા હોય જ છે. કારણ કે તેનું કારણ એવા નિર્મળ સમ્યગ્દર્શન, વિવેકદૃષ્ટિનો ઉઘાડ, સંસારની તુચ્છતાનો પાકો ખ્યાલ, સંયમમાં મોક્ષદાન સામર્થ્યની સમજણ, મોક્ષની તીવ્ર અભિલાષા વગેરે પરિબળો સમકિતીમાં હાજર હોય છે. સામગ્રી પોતાનું કાર્ય સિદ્ધ કર્યા વગર ન જ રહે. માટે ‘સમકિતીને સંયમની પ્રબળ ઈચ્છા હોય છે'- આ વાત ખોટી નથી. આવા કારણની સમજણ આપવા ગ્રંથકારશ્રી ઉદાહરણ જણાવે છે કે ઘેબર જેને અત્યંત પ્રિય છે એવો પણ બ્રાહ્મણ તેવા પ્રકારની કોઈક વિચિત્ર વિષમ પરિસ્થિતિના લીધે કોહવાયેલા રસયુક્ત-ચલિતરસવાળા ભોજનને કે લૂખા-રાતવાસી વાલ-ચોળા વગેરેને પણ મજબૂરીથી ખાતો હોય છે. તો પછી તે સિવાયના રોટલીદાળ-ભાત વગેરે તો તે તેવી પરિસ્થિતિમાં તે ખાય –એમાં તો કોઈ શંકા જ નથી. પ્રસ્તુતમાં જે બ્રાહ્મણનો ઉલ્લેખ કર્યો તે એટલા માટે કે બ્રાહ્મણત્વ જાતિના કારણે ઘેબર સિવાય બીજું સામાન્ય ભોજન કરવાની
१. हस्तादर्शे 'तरला...' इत्यशुद्धः पाठः । २
=
हस्तादर्शे 'पूर्णा प्रि...' इत्यशुद्धः पाठः ।
For Private & Personal Use Only
=
www.jainelibrary.org
