Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir atha zrI vijJAnakamalAkarAkhyaM vedAntaprakaraNam, brahmaniSTha-paNDita-zrIsvAmi vijJAnAnandAkhyena viracitam / For Private and Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 20 atha zrI vijJAnakamalAkarAkhyaM vedAntaprakaraNam. brahmaniSTha - paNDita - zrIsvAmi vijJAnAnandAkhyena. viracitam / * saMvat 1972 zakAbdAH 1837 For Private and Personal Use Only zrI " sarasvatI" chApakhAnuM - bhAvanagara. SEAS
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir MACAA 6666666 3606 C 066060yOUSE LOON ||shriinaath girivaradhAriNe nmH|| DESESE Mooyeyeoneseneononyoneryoneeronorroresooyoycommeyeryoneroyercocycoomorrore 88883838 REPE3368GRESERS soomyoporosconomeremeGyayampresenceacococcerencoreocccccceeorge Sataste ote ote ote ote ote ote ote ote ote ote ote ote ote ote ote ote ote ote ote ote ote ote ote ote ote ote ote ote ote ote ote ote otester SCE // zikhariNI chNd.|| kvacitkRSNaH svAmI pravadati mahAvAkyamamalaM kvacidbhUtA bhogI yuvatigaNayogI yadupatiH / / kvacitkrodhIbhUtvA praharati khalaM kaMsakumati pramozcayaM krIDA bhavati sukhadA bAlakasamA // AOCAL m m m khN For Private and Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - prastAvanA (upodghAta) dhiyoyonaHpracodayAt // arthaH jo paramAtmA hama sarva ke buddhiyoko preranA kare hai tisa paramAtmA karake prerita bhayIjA hamArI buddhi tisa buddhi karake mumukSuyo ke aparokSajJAnArtha tathA saMskRtime vedAMta saMbaMdhi saMbhASaNArtha yaha vijJAna kamalAkara nAmA graMtha nirmANa bhayA hai jisame SaT zAstroMkA saMkSepase varNana tathA aparokSa jJAnopayogI aSTAvakrAdikoM ke praznonara dikhAya graMtha samApta kIyA hai so aMtame sUcIpatra dvArA 'pacIsa' kamaloMme prasiddha kIyA hai tisa graMthakI lokame prasiddhiM vAste niSkAma preranAse jinadharmAnurAgI dhana dvArA mudraNAlayame mudrata karane vAste agAuse grAhaka huvA hai tina mahAzayokA nAma. ru. 135) zeThi nArAyaNadAsa devIdAsa mahitA The0 samparA. 90) zrI mahaMta lakSmaNagiri Thi0 moTA gopanAtha. 50) rA. rA. chaganalAla ghelAmAI DepyuTI A. po. ejaMTa godharA. 20) rA. rA. lakSmIzaMkara ThAkarasI paMDyA javerI Thi0 mahuvA. 15) rA. rA. bacharAja nagarazeTha Thi0 mahuvA. 15) zeThi mAdhavajI dalapatarAma Thi0 jAMjamera. 5) zrI mahaMta gogArAma Thi0 pIpAvAva. 10) durlabha parazotama tathA goradharabhAi Thi0 mahuvA. For Private and Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zuddhipatra, patrAMka. lIMTI. azuddhiH zuddhiH | patrAMka. lIMTI. azuddhi. zuddhi. 4 10 tatprApyaM tatmApya 12 18 raja rajjAreve 31 22 vatatI bntii| 13 virodhA virodhI 38 13 sA saH 14 6 bhavavi bhavati Age sarvatra samAdhi strIliM 6 lobhadi lobhAdi gako puliMga jAno. 159 hai do yedo 50 18 pravRya pravRttya 344 svasya tvasya 53 19 jAvizva jovizva 8 vyAmA vyomA 9 vRyA vRttyA 13 khaMDiti khaMDita 17 pati patine 9 jAgratame pratisvamame 19 bhAkteti bhokteti 8 gatAnaka gatAneka 13 padArtha padArthA 14 varNA varNo 9 viSaya viSayo dva vijJAnakAMDakI zuddhI. 10 saMbaMdhavAn saMbaM. 6 ranenAho ranenAdhavaMto dhitenAho 20 divekA dikAMke 2 madhva madhya 21 saMsAra saMsArakI 15 ra'sya re'sya 88 14 kAMkSI kAMkSA 5 18 ulUla ulUka 92 22 Syati Syasi 17 ajJAna ajJAnI 94 . 13 teSuru teSveka 6 AzA AjJA anirvacanIya kAMDasya zuddhaH 10 jJAnAjJana jJAnAjJAnA 9 13 sUpahai rUpahai 17 bhAgI bhogI 10 1 tatvatvA tvatvAkya 12 isakA khaMDana karte 10 18 zarti zakti hai arthAt 11 7 agakara aMgIkAra / 68 14 rakajIva rekanI EEEEEEEEEEEEEEEEFENCE REEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE * * * * * For Private and Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // OM zrIgaNezAya namonamaH OM namo bhagavate vAsudevAya // ||ath zrIvijJAnakamalAkaranAmako'yaM graMthaH praarbhyte|| OM // OM prathamakamale maMgalapUrvakabhUmikAkathanam // * ||shaarduulvikriidditm chaMda / / vaMde zrI kamalApati zivamumAM vANImajaM nirguNaM, yasyAjJAnavazAdvibhAti sakalaM svapne yathA saMkaTam / yasya jJAnavazAnna bhAti nikhilaM zUnye yathA paMkajaM, taM vaMde mama muktaye varaguruM vijJAnasaukhyapradam // 1 ||shikhrinnii chaMda // guNAtIto'bhIto harati nijabodhena nikhilaM, ramAnAtho rAmo dazavadanahaMtA vilstu| tathA zaMbhUH zUlI jayatu purahartA trinayano, murAriH kaMsAriH kamalakarakRSNo vijayate // 2 OM zrI gaNezAya ramezAya gaurIzAya namonamaH atha graMthanirvighna samApti vAste maMgalAcaraNa kartehai zrI lakSmInArAyaNa zrI gaurIzaMkara zrI sarasvatI brahmA zrI nirguNabrahmako mai vaMdanA karatA hUM jisa nirguNake ajJAnase saMsAra svapna saMkaTa samAna bhAsatA hai punaH tisa brahmaka jJAnasa yaha jagat kha puSpa sama aha. zya ho jAtA hai tisa brahmakU mai namuMDaM evaM mokSArtha vijJAnasauravya pradAtA sadgurujIkoM vaMdoM huM punaH dvaitAri rAvaNAri tripurAri kaMsAriko praNamo hu~ / For Private and Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (4) // brahmadhyAne rAgotpAdanAyodAlakaprArthanAM shRnnut|| kadA'haM tyaktamanane pade paramapAvane ciraM vizrAMtimeSyAmi meruzRMga ivAMbudaH // 1 // idaM kRtvedamapyanyatkartavyamiti kalpanAm kadAMtarvihAsaSyAmi padavizrAMtayA dhiyA // 2 // aMtaH samaH samAkAraH saumyaH sarvArthanispRhaH // kadopazamameSyAmi maMthamuktAmRtAbdhivat // 3 // kadA vikalpajAlaM me na lagiSyati cetasi // sthitamapyujjhitAsaMgaM payaH padmadale yathA // 4 // kiM tatprApyaM pradhAnaM syAyadvizrAMto na zocyate yatprApya janmanA nUyaH saMbaMdho nopajAyate // 5 // sabAhyAbhyAMtaraM sarva zAMtakalpanayA dhiyaa| pazyazcinmAtramakhilaM bhAvayiSyAmyahaM kadA // 6 // ihitAnIhitairmukto heyopaadeyvrjitH| kadAMtastoSameSyAmi svaprakAzapade sthitaH // 7 // kadopazAMtamanano dharaNIdharakaMdare // sameSyAmi zilAsAmyaM nirvikalpasamAdhinA // 8 // 1 // kazcitpaDitamAnI sansvayaM zAstrANi dRSTvA. saMzayAviSTatvAtsukhamaprApya samitpANiH san, brahmaniSThaM vedavizAradaM sadguruM sASTAMgapraNAmapUrvaka savinayavAkyamabravIt, "bhoH svAmin sarvazAstreSu mokSapradaM kiM zAstraM mayA vinizcityAzrayaNIyam / For Private and Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir niraMzadhyAnavizrAMtermUkasya mama mUni // kadA tAryaM kariSyaMti kulAyaM vanaghUrNakAH // 1 // na varamAkulazAstravicAraNaM na ca varaM parakArya vivecanaM // na varamayakathAkramavarNanaM sthitimupaiti hi yatra satAM manaH // 2 // na varamekamahItalarAjatA na ca varaM vibudhaamrruuptaa| na ca varaM dharaNItalanAgatA sthitimupaitihi yatra satAM manaH 3 // vigatasarvasamIhitakautukaH samupazAMtahitAhita kalpanaH // prakRtisaMvyavahArasamAzayo bhavati mukta manA puruSottamaH // 4 // AtmAnadI saMyamatoyapUrNA satyAvahA dharma taTA dayormI // tatrAbhiSekaM kuru pAMDuputra na zuddhayate vAriNazcAMtarAtmA // 5 // AnaMdamUlaguNapallavatatvazAkhaM vedAMtapuSpaphalamokSa rasAddhi pUrNam // catovihaMga haritugatalaM vihAya saMsArazuSkaviTape vada kiM rato'si // 6 // __ 1 koi paMDita apane buddhise zAstroMkA avalo. kana karake saMzayAviSTa honese duHkhI huvA hAthame bheTa lekara brahmavit vedavaktA sadguruko sASTAMgaH praNAma karake prArthanA karatA bhayA ' henAtha sarvazAstromeM mokSaprada zAstra kauna hai jisakAmai AzrayakaroM For Private and Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // zrIgururuvAca, "bho vidvan prasiddhaM hi loke yaccaturvidhapuruSArtheSu dharmArthakAmamokSAkhyeSu pAraMparyeNa moksssyottmtvmiti| tasyotpAdakaM hi vedAMtapratipAcaM brahmajJAnamavazyamevAzrayaNIyaM brahmAtmaikatvapratipAdanAt , 'tamevaviditvAtimRtyumeti nA nyaH paMthAvidyate'nAya' iti zrutezca // // anyazAstrANi tu dvaitapratipAdakatvAt , dvitIyAdvai bhayaM bhavati' iti zrutezca bhayapradatvena tvayA tRNavattyAjyAnyeva / tatazca sarvazAstrANAM maMDanaM vedAMtena khaMDanaM ca darzayiSyAmaH // iti prathamakamalaM maMgalagraMthabhUmikAtmakaM samAptam 17||ath dvitIkamale sAMkhyamatamaMDanaM khNddnNc|| ____asya sAMkhyasya mate prakRtivikRtizUnyo' saMgaH puruSavizeSazcaikaMtattvamastIti svIkRtam / sattvarajastamoguNAnAM sAmyAvasthA pradhAnaM tu dvitIyaM tattvamasti tatpradhAnaM prakRtireva na vikRtiriti| mahattattvamahaMkAraH paMcatanmAtrA ti sapta prakRtivikRta. yazca // paMcIkRtapaMcamahAbhUtaM dazeMdriyaM manazcaikamiti SoDazA vikRtirUpA bhavaMti // For Private and Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (7) utaraM // ' he sujana ! lokaprasiddha dharmArthakAmamokSarUpa catuSTayapuruSArthomeM mokSa hI paraMparAse uttama hai. tisamokSakA utpAdaka vedAMta hai tisavedAMta karake pratipAdya brahmajJAna tumane avazya AzrayakaraNA cAhIye. jo jJAna brahmAtmAkI ekatA pratipAdana kare hai tathA zrutibhI esaihI kahehai. ekabrahmako jAnakarake mRtyuse abhaya hotAhai dusarA koIbhI mokSakA mArga nahI. . // aura dUsare zAstra ketakA pratipAdaka honete aura dvaitadRSTi bhayakA kAraNa hai ese zrutivAkyate bhI dUsare zAstra tRNasamAna tyAga karaNA. isa kAraNa te mai tumako sarvazAstrokA pratipAdana vistArase kahatA hUM. ||iti prathama kamalam. maMgalagraMtha bhUmikA rUpaM alN.|| 1 // 7 // atha dvitIyakamalame sAMkhyamata khaMDana // 6 // isa sAMkhyamatame kAraNakAryabhAvase rahita a. saMga puruSavizeSa ekarUpa so ekatattva hai. aura satvarajastamo guNoMke samAna vibhAgavAlI jo pra. dhAna hai so dUsarA tattva hai. so kaisA pradhAna hai jo kAraNarUpa hai kAryarUpa nahI hai. mahattattvaahaMkAra paMcatanmAtrA ye sapta kAraNa tathA kAryarUpa hai. ese sAMkhyavAdI mAne hai. paMcIkRta paMcamahAbhUta, daza iMdriya mana ye SoDaza kAryarUpa hai kAraNa nahI. For Private and Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (8) 2 // evaM sAMkhyamate paMcaviMzati tattvAni sNti| sAMkhyamate tu Izvara syAMgIkAro nAsti, pradhAnameba jagatkAraNamasti / tadeva pradhAnaM puruSasya bhogArtha viSayAkAreNa pariNamate, puruSasya mokSArthaM ca buddhau vivekarUpeNApi tadeva pradhAnaM pariNamate // 3 // tathA sati vastutastu asaMgapuruSe vaMdhamokSau dvau na staH // tathApi asaMgo'hamityavivekAdAtmani buddhidharmAn jJAnasukhaduHkharAgadveSAdIn matvA baMdhaM prApnoti kartRtvAdikaM caapnoti| yadA tu rAgadveSayuktAyA buddhe rasaMgo'smIti yasya viveko jAyate tasyaiva muktirbhavati na tvanyasya tasmAdeva sAMkhyamate nAnAsssmAno bhavaMti, na tvekAtmA. iti sAMkhyasya mtm| 4 // tattu sAMkhyasya mataM samIcInaM na bhavati, veda. viruddhatvAt / vede hi, ' ekamevAdvitIyaM brahma' iti 'hitIyAdai bhayaM bhavati' iti ca pratipAditaM / kiMca buddhau nAnAtvaM baMdhamokSI kartRtvabhoktRtvamapi matvA puruSasyAsaMgatvaM ca matvA''tmani nAnAtvakathanasya niphalatvAcca / tasmAtsAMkhyabhatamanaMgIkAryamastIti // [iti dvitIyakamalaM samAptaM ] For Private and Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 // isa rItise sAMkhyamatame saMpUrNa paMcavizaMti tatva hai. sAMkhyamatame Izvarako nahIM mAnate hai. kiMtu pradhAna hI puruSake bhogArtha viSayAkAra pariNAma pAve hai aura puruSake mokSArthabhI pradhAnahI buddhime vivekarUpaseM pariNAma pAve hai. __ 3 // vAstavase asaMgapuruSame baMdhamokSa dono nahI. tathApi meM asaga hai isa jJAnase vinA apana svarUpame buddhi ke dharma jJAna,sukhaduHkha,rAgadveSAdikoMka mAnakarake baMdhakU prApta hove hai tathA kartRtvabhoktRtvakoM prApta hote hai aura jaba apanekU rAgadveSavAlI buddhise mai asaMga hUM aisA jJAna jisakoM hove tisakIhI mukti hova hai dUsarekI nahi. tisa kAraNate hI sAMkhyamatame nAnA AtmA maanehai.||itisaaNkhymtvrnnnN|| 4||sosaaNkhykaa mata samIcIna nahi, vedavirodhI honeseM. kAhete jo vedame 'ekamevAdvitIyaM brahmeti' 'dvitIyAdvaijayaM bhavatIti'ese eka brahma aura tate bhaya kathana kIyAhe aura buddhime nAnApaNA kartRtva bhoktatva baMdhamokSa mAnakarake puruSako asaMga mAnakarake phira AtmA nAnA hai esA mAnanA niSphala hai isa gatisa sAMgyamata aMgIkAra karanA yogya nahI hai. // iti dvitIya kamala samApta // For Private and Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1 atha tRtIyakamale nyAyamatamaMDanaM khaMDanaM ca darzayiSyAmaH OM // asmin nyAyamate Izvara eko nityo vyApakazca saMravyApArimANapRthaktvasaMyogavibhAgajJAnecchAprayatnAna tyaSTaguNavAneva bhavati / teSvaSTaguNeSu jJAnecchAprayatnAni tu nityAnyeva saMti zeSapaMcaguNAstu anityA eva bhvti| nyAyamaMte jIvastu nAnArUpa eva nityo vyApakazceti jJAnaguNatazcetanaHsvatastujaDAtmaka eva jJAnecchAsukhaduHkhadveSaprayatnadharmAdharma saMskArasaMkhyAparimANapRthaktvasaMyogavibhAgeticatu dazaguNavAnapi bhavati / pRthvIjalAgnivAyUnAM paramANavo nityA eva / AkAzaH kAlazca dizazca manazceti sarvANyapi nityAnyeva bhavaMti // 2 // adhunA nyAyamate baMdhavarNanam / dede yA''tmatvabhrAMtirbhavati yathA brAhmaNo'haM kSatriyo 'haM vaizyo'hamiti tata eva sajAtau rAgo vijAtI veSazca bhavati / tAbhyAM dharmAdharmayoH pravRti bhavati tatazca zarIraprAptirbhavati tata evA''tmano duHkhAdayo bhavaMti tasmAt zarIre yA''tmana AtmatvabuddhiH sA''tmana eva saMsArasya kAraNaM bhavati tadevA''tmano baMdha ityucyate // iti baMdhavarNanam // For Private and Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1 OM ||ath tRtIya kamalame nyAyamata maMDana khNddn|| OM isa nyAyamatame Izvara eka hai tathA nitya hai; vyA paka hai; saMkhyA, parimANa, prathaktva, saMyoga, vibhAga, jJAna, icchA, prayatna ina aSTa guNavAlA hai.tina apTaguNoMme jJAna, icchA, prayatna ye tIna guNa nitya hai, bAkI anitya hai.isa nyAyamatame jIva nAnA hai tathA nitya hai, vyApaka hai, jJAnaguNase cetana hotA hai,svataH jaDa hai; aura jJAna, icchA, sukha, duHkha, dveSa, prayatna, dharma, adharma, saMskAra, saMkhyA, parimANa, prathaktva, saMyoga, vibhAga,ina caturdaza guNavAlA hai.aura nyAyamatama pRthvI, jala, agni, vAyuke paramANu nitya hai; tathA AkAza,kAla,dizA, mana,ye sarvabhI nitya hai. 2 // aba nyAyamatame baMdha aisa mAna hai. dehameM jA Atmatvabuddhi hai jaise mai brAhmaNa hUM mai kSatriyazUdra hUM tisakAraNase sajAtIyame rAga vijAtIyame dveSa hove hai;tina rAgadveSaseM dharmA'dharmame pravRtti hove hai; tisase zarIrakI prApti hove hai, tisase AtmAko duHkhAdika hote hai. tisa kAraNate jA zarIrame Atmatvabuddhi hai sA Atmatvabuddhi hI saMsArakA kAraNahai, soI AtmAkoM baMdha hai. // // iti baMdhavarNanam // For Private and Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (12) 3 * // atha nyAyamate yathA mokSa uktastaM darzayiSyAmaH ||AUM|| yadA tu dehAdibhyo'saMgo'smIti jJAnaM yasya jIvasya bhavati tasyaiva jIvasya mokSo bhvti| nAnya. sya // ata eva sAMkhyamatasyeva nAnA jIvA ev| teSAM madhye yasya yadA''tmA dehAdbhinna iti jJAnena dehabhrAMtinazyati tato rAgadveSAdayo'pi vinazyati tato dharmAdharmayoH pravRtinaM bhavati tatazca zarIraprApteravasara eva na milati bhogAcca prArabdhakarmaNo vinAzo bhavati tasmAt zarIraM netraM tvak rasanA zrotraM ghrANaM manaH SaDviSayAH SaDjJAnAni sukhaM duHkhamityekaviM. zatiduHkhAnAM vinAza eva mokSo bhavati / ___4||shriirsyaapi duHkhahetutvAt duHkharUpatvamuktaM svagAdisukhamapi vinAzabhayataH duHkhruupmev|| zrotrasyAkAzarUpatvAnnityatvaM manazcApi nityaM bhavati tayovinAzo yadyapi na saMbhavati tathApi mokSakAle karaNagolakasya tvagidriyasya ca vinAzAtsuSuptivatsaMyogAnAvAt duHkhahetU te zrotramanasI na bhvtH| For Private and Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3 // aba nyAyamatame mokSakA varNana isa prakAra karate hai so vistArapUrvaka dikhAtA haM.taM zravaNa kara. ina dehAdikoMte mai bhinna hUM esA jJAna jisa jIvako hove hai tisI jIvakI mukti hotI hai jisako esA jJAna nahIM tisakI mukti nahIM hotI; isa kAraNa sAMkhyamata samAna nyAyamatame bhI nAnA jIva mAnehai; tina nAnA jIvoMme jaba jisa jIvakI mai dehase bhinna hUM isa jJAnaseM dehabhrAMti nAza hove hai taba tisake rA. gadveSa miTajAteM hai, tisase dharmAdharmame pravRttibhI nahI hotI, tisate phira zarIrakI prApti nahI hotI. logaseM prArabdha karmokA kSaya hotAhai tisa kAraNate zarIra, tvacA, netra, rasanA, zrotra, ghANa, mana, SaT viSayoM, SaT jJAna,sukha duHkha ina ekaviMzati duHkhoMkA nAza hotA hai; yahI nyAyamatame mokSa hai. 4 // zarIrako duHkhakA kAraNa honete duHkharUpa mAnyA hai, svargAdi sukhabhI nAzake bhayate duHkharUpahI hai. zrotra iMdriyako AkAzarUpa honete nityamAnate hai, aura manakoMbhI nitya mAnate hai, tina dono zrotra manakA nAza yadyapi nahI hotA tathApi mokSakAlame karaNagolakakA, aura tvacAiMdriyakA vinAza honete suSuptisamAna saMyogake abhAvate te zrotra, mana, dono duHkhakA kAraNa nahI hote. For Private and Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 5 // idameva nyAyAnusAreNa mokSasya svarUpaM pratipAditam // * // teSAM matamapi samIcInaM na navati tathAhi tvaM zRNu // Izvarasya nityecchAnityaprayatnayozcAMgIkAre pralayo na syAnna vA kasyacinmuktirapi syaat| kiM ca Atmano nAnatvasya vyApakatvasya ca pratipAdanAdapi tanmataM virasameva naati| 6 // tathA hi yadi vyApakA nAnA cAtmAno javeyustarhi nAnA''tmanAM sarvazarIreSu vyApakatvAde. vAMtarbahirvijAgo na syAdimAni sthUlavastUni tava saMti vA mama saMti sUkSmavastUni mama saMtyasya na sNtiiti| tathA''tmano nityatvakathanAdapi pUrvakarmANyapi kasya saMti kasya na saMtIti nirNayo brahmaNApi kartuM na shkyte| evaM yadA'sya mate kazcinmukto navatadA sAdhanaM vinaiva sarvasya muktirapi navitavyA / tathaiva yadA kAzcatu duSkRtena narakaM vrajati tadA tena saha sarveSAM narakapatanamapi durvArameva jvissyti| tasmAdeva tanmatamasArameva jJAtavyaM / For Private and Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 15 ) 5 // yaha nyAyamatAnusArI mokSakA varNana kIyA hai. || aba khaMDana karate hai so zravaNa karo || // tinakA matabhI samIcIna nahI, so prakAra yaha hai | jaba tinoke matame IzvarakI icchA, prayana dono nitya mAnyA hai taba tinoMke matame na pralaya aura na kisIjI jIvakA mokSa honA cAhIye. " 6 // aura AtmA nAnA hai vyApakabhI hai jaba esemAnyA hai taba sthUlasUkSmapadArthoM kA bAhara bhItara jeda nahI honA cAhIye, jo yaha vastu isakI hai yaha isakI nahI. tathA AtmA nitya honete pUrvasaMcita karmokA bhedajI nahI honA cAhIye, jo kaunakarma kisakA hai kauna kisakA nahI yaha nirNaya brahmA se bhI honA kaThina hai. aura isa matame jabakisIkI mukti hove taba tisake sAtha sAdhana vinA sarvakI mukti honI cAhIye tathA kisI duSkRtaka se ekakA narakapatana hove to tisake sAtha sa vaikA patana honA cAhIye kyoM jo AtmAko nAnA vyApaka mAnane se sarvakA mokSame tathA narakapradAtA karmoM meM samAna saMyoga hai. For Private and Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 16 ) 7 // kazcittu navIna naiyAyika evaM vadati, AtmAno vyApakA navai javaMti kiMtu zarIramAtrA evAtmAnaH saMti / tadapi na saMjavati nyUnAdhikazarIreSu laghudIrghapariNAmitvena vikAritvAt ghaTavanAzavatvAccA yadi ca zarIramAtrameva brahma bhavati hrasvaM vRddhiM ca nAnotIti svIkAre kena zarIreNa tulyaM javati nyUnA - dhikazarIre brahmaNaH kIdRzI gatirbhavati taduttare naiyAyikasya vinA mUkanAMva dvitIyA gatireva na dRzyate / // iti nyAyamatasya tRtIyakamalaM samAptaM // // // atha caturthakamale mImAMsakamatamaMDanaM khaMDanaM ca pratipAdyate // // 1 // asya mImAMsakasya mate karma dvividhaM bhavati, ekaM niSiddhaM dvitIyaM vihitaM ceti / 1tadeva niSiddhaM karma yadve dena puruSasya nivRtyarthaM pratipAditaM yathA 'samUlo ha vai zuSyati yo'nRtaM saMbhASate / yathA vA 'navyAdasadapriyam iti zrutismRtipramANAdasatsaMjJApaNasya karmaNaH niSiddhatvamiti // For Private and Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 7 // aura narvAna koI naiyAyika AtmA vyApaka nahI ese mAne hai so matabhI ThIka nahI. kAhete jo nyUnAdhika zarIrame nyUna adhika honete, vikArI honete AtmA ghaTavat nAza hovegA aura zarIramAtra mAne laghudIrgha honA nahIM mAne to kauna zarIratulya mAnege aura jaba karmavazate laghudIrghazarIrakI prApti hova taba AtmAkI kaisI gatI hovegI isa uttarame maunabinA naiyAyakokI dusarI kauna gatI hovegI. ||iti zrI tRtIyakamalame nyAyamata samApta bhyaa.|| * // atha caturthakamalama mImAMsAmatamaMDanaglaMDana // * 1 // isa mImAMsakake mataviSa vihita niSiddha bhedase karma do prakArakA aMgIkAra kIye hai. tina donome 1 jo niSiddha karma hai so ekahI hai jo puruSake nivRtti bAmte kathana kIyA hai jaise a. priyavAkya, asatyavANI na bolanI cAhIya. jo asatyasaMbhASaNa kara hai so samUlanAzakoMprApta hotA hai ese zruti kahatI hai. For Private and Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (18) 2 // vihitaM karma tu prAyazcittaM kAmyaM nityaM naimittikaM ceti bhedAccaturvidhaM bhavati tatkramazaH pratipAdyate, sAvadhAnamanasA zRNuvihitaM prAyazcittaM karma cAsAdhAraNasAdhAraNabhedana dvividhaM / tayo madhye yadekapApavinAzakaM bhavati tadasAdhAraNamasti yathA'zvamedhayajJo brahmahatyAnAzako naanysyeti| sAdhAraNaprAyazcittaM tu sarvapApavinAzakaM karma bhavati yathA gaMgAsnAnAdikaM paramezvaranAmoccAraNaMcetyekam 2 vihitaM kAmyakarma tadeva bhavati yatkAmanayA kRtaM syAt yathA svargakAmo'gnihotraM juhuyaaditi| dvitIyam 3 vihitaM nityakarma tadeva bhavati yattu pratidinaM karaNIyaM yathA snAnasaMdhyAdikaM, tadakaraNe pApaM bhavati karaNe phalaM nAstIti tRtIyaM 4 vihitaM naimittikaM karma tadeva bhavati yattu yathAkAle kartavya bhavati yathA zrAddhe grahaNAdau karma kriyate tasyApikaraNe phalaM nAsti akaraNe tu pratyavAyo bhavati / iti caturthaM vihitaM karma vijJAtavyaM / For Private and Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (19) 2 // aura dUsarA jo viditakarma hai so prAyazcitta, kAmya, nitya, naimittikabhedase cAraprakArakA hai tinokA kramase varNana karate hai. tina cAroMme 1prAyazcitta karma asAdhAraNa sAdhAraNa bhedase do prakArakA hai. tiname eka pApanAzaka-asAdhAraNa prAyazcitta hai jaise azvamezyajJa; eka brahmahatyAnAzaka hai aura sarvapApanAzaka sAdhAraNa prAyazcitta hai jaise gaMgAsnAna tathA haridranAmoccAraNa hai. aura cArome jo dUsarA vihitakarma hai so kAmyakarma hai, jaise svargakI kAmanAvAlA agnime havana kare. aura cAroMme tIsarA nitya vihita karma hai jaise snAnasaMdhyAdika jo zubhakarma hai tina ka. mauke na karaNese pApahove hai karanese phalanahI hove hai. aura sarvadA karma karaNIya hai. aura cauthA naimittika vihitakarma hai jaise zrAddhakarma grahaName jo karma hai tinakebhI nahI karanese pApa hove hai, tathA karanese phala nahI hove hai. aura yathAsamaya karma karane yogya hove hai te naimittika karma kahe hai. For Private and Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ( 20 ) Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3 // tathA sati yathA mImAMsakamate karmabhimuktirbhavati tatprakAramadhunA sAvadhAnamanasA zRNu / kAmyaniSiddhe dve karmaNI naiva kartavye tataH svargaM narakaMcana gacchati, nityaM naimittikaM ca karma kartavyameva, tadakaraNe yatpApaM bhavati tatpApaM tayoH karaNena na bhavati, idameva tayoH phalaM na tato'dhikaM phalamasti / yadi tu jJAtapApaM bhavettadA tannivRtyarthamasAdhAraNaM prAyazcittaM karma kuryAt yattu saMcitaM pApaM bhavati asmin janmani vA'jJAtapApaM yadasti tannivRttyarthaM tu sAdhAraNaM prAyazcittaM gaMgAsnAnAdikaM karma kuryAt tatastu sarvapApAni vinazyati tacchAstraprasiddhameveti // 4 // gaMgAsnAnAdikaM karma tu na kevalaM pApanAzakaM kiM tu sakAminAM svargapradamapi niSkAminAM tu cittazuddhidvArA mokSapradameva bhavati / tathA sati mumukSoH sAdhAraNaprAyazcitena karmaNA cittazuddhidvArA mokSo bhavati / tasya mumukSoH saMcitapuNyapApAkhyakarmaNAM brahmajJAninaH karmatradeva vinAzo bhavati yadvA mumukSuryogIvadekakAle ekajanmani vA saMcitakarmaNAM phalaM prApya vimucyate / tasmAdekajanmanA mumukSu trimucyate / For Private and Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3 // aba jaise karmase mokSamAne hai sobhI tuma zravaNa karo. kAmyakarma tathA niSiddhakarma na karanA yAMte svargako vA narakako nahI jAvegA; aura nitya, naimittika karma ye dono karane cAhiye, kAhete jo tinoke na karanese jo pApa hove hai so kama karanese hovegA nahI. yahI nityanaimittika karmoM kA phala jAnanA, tisate adhika phala nahI. aura jo jJAtapApa hove to asAdhAraNa prAyazcittase tisa pA. pakI nivRtti karanI cAhIye. aura jo ajJAta pApa hove tathA saMcita pApa hai tina sarvakI nivRtti vAste sAdhAraNa prAyazcittakarma karane cAhIye. tisate sarva pApa nAza hove hai. 4 // aura jo gaMgAsnAna, harinAmoccAraNa, sAdhAraNa prAyazcittakarma hai te pApanAza karake sakAmIyoMko svargakIbhI prApti kare hai. tathA niSkAmIyAko cittakI zuddhidvArA mokSakabhiI prApti kare hai. tisa mumukSu niSkAmI puruSakA saMcitapuNyakarma jJA. nIke karmasamAna nAzakoM prApta hove hai. athavA mumukSu honete yogI samAna eka janmaviSe puNyakarmakA phalanogakarake mukti pAva hai. yAMte mumukSu ekajanma pAve hai adhika janma nahI. For Private and Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 22 ) 5 // yadvA nityanaimittikakarmasu yatklezo bhavati tena saMcitapApAni vinazyaMti, zeSaM puNyamAtraM yadasti tasmAdAgAmijanmani kevalaM sukhamanubhUya vimucyate yadvA kAmanA'bhAvAdeva saMcitapuNyaM vinazyati tataH svargaM narakaM vApyagatvA mumukSurvimukto bhavati, zubhAzubhakarmaNorabhAvAt // 6 // ityevaM mImAMsakamatena pradarzitasya mokSasyAsaMbhavaH, 'Rte jJAnAnna mukti' riti zrutivacanavirodhAt / yaduktaM nityanaimittikakarmaNorakaraNe yatpApaM bhavati tatpApaM teSAM karaNena na bhavati, idameva nityanaimittikakarmaNoH phalaM na tato'dhikamiti tadapi mithyApralApaM na satyaM teSAM vAkyaM, bhASyakAravacanavirodhAt // bhASyakAreNoktaM yadi nityanaimittikakarmaNoH phalaM svargaprAptiM zrutirna vadettahyanarthakyameva tayoH prasajyeta niSphalatvAditei // For Private and Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (23) 5 // athavA nityanaimittika karma karaneme jo kleza hove hai tisase hI saMcitapApa nAza hove hai, bAkI je puNyasaMcita hai tisate AgAmI janmaviSe kevala sukhabhoga karake muktiko prApta hove hai. atha. vA kAmanAke abhAvata saMcitapuNya nAza pAve hai, yAMte zubhAzubhakarmoke abhAva honete svarga vA narakako mumukSu prApta hovegA nahIM kiM tu muktiko hI prApta hovegA. isa rItise mImAMsaka mokSa mAne hai. iti mokSavarNanaM. 6 // de ziSya yaha jo mImAMsakamatAnusArI mokSa tumako kahA hai so vedaviruddha honese samIcIna nahI. 'Rte jJAnAnna muktiH 'jJAnaseM vinA mukti nahI hotI, isa zrutivAkyate virodhI jo karmase mukti mAnI hai so aMgIkAra nahI hai. aura jo kahA hai nitya, naimittika karmake nahI karanete jo pApa hove hai so tinoMke karanese hove nahI yahI nitya, naimittika karmoMkA phala hai tisate a. dhikaphala nahI, sobhI bhASyakArake vacana sAtha virodhI honese tinoke vAkya tyAgane yogya hai. For Private and Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ( 24 ) Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 7 // kiMca yaduktaM tayorakaraNe pApaM bhavatIti tadapyunmattavAkyavacyAjyaM bhagavadvacanavirodhAt / bhagavatA sarvajJenoktaM 'nAsato vidyate bhAva iti / tasmAdabhAvarUpAkaraNAt bhAvarUpasya pApasyotpattera svIkA rAt / kiM ca yaduktaM vAsanA'bhAvAdeva saMcitapuNyakarmaNAM phalaM na bhavati ityetadvAkyaM kathaM grAhyaM bhavati / yataH pApakarmaNAM phalaM yadduHkhaM bhavati tadduHkharUpaphalaM kasyApi no bhavitavyaM pApakarmaNAM phalaM yadduHkhaM bhavati tadduHkhaM bhoktuM sarveSAM kAmanAyA abhAvAt // For Private and Personal Use Only " 8 // yathA kAmanA'bhAvA duHkhaphalasyA'bhAvo na bhavati tathA kAmanA'bhAvamAtreNApi puNyakarmaNAM phalaM yatsukhaM tadapi bhogamaMtareNa na vinazyati, jJAnAbhAvAt / avazyameva bhoktavyaM kRtaM karma zubhAzubhamiti pramANAccecchrA'bhAvAtpuNyaM na vinazyati
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org (25) 7 // aura jo kahA hai nityanaimittika ke na kara nese pApa hove hai. so bhagavAnake vacanasAtha virodhI honete tinoMke vAkya unmattake vAkyasamAna tyAgane yogya hai. so bhagavAnakA yaha vAkya hai. ' nAsato vidyate bhAvo iti artha yaha hai jo abhAvakI sattA nahI hotI iti. yAMte nahIkarane rUpa abhAvate pAparUpa bhAva vastu kaise utpanna hovegI ? yAMte tinokA kathana mithyA hai. aura jo kahyA vAsanAke abhAvate saMcitapuNyakarma phala nahI devegA so kaise jAnaneme Ave ? jo esehI hove to duHkhaprada jo pApakarma tinokA phala kisIkobhI nahI honA cAhIye. pApakarmoM ke phala jo duHkha tino bhoganekI sarvako kAmanA nahI. " Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 8 // yAMte jaise kAmanAke abhAva hone para bhI pApakarmakA phala jo duHkha so bhoganA hI hove hai; taise vAsanAke abhAvamAtrase puNyakarma bhI phala deneseM vinA nAza nahI hote. jo durAgraha se nAza mAno to vedapramANaseM vinA yaha adRzya artha tumAre kapolakalpanAseM kaise mAnaneme Ave ? For Private and Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (26) 9 // yaccoktaM jJAninAM saMcitakarmanAzavanmumukSu. rapi karmaphalaM na viMdate iti tadapi na saMbhavati, yato jJAninAM jIvabrahmaNoraikyatvajJAnena karmopAdAnamajJAnaM vinaSTaM bhavati / tataH karmaNAmupAdAnakAraNA'jJAnanAze satyeva kAryabhRtaM karma vinshyti| mumukSustu jJAnA'bhAvAdajJAnasadbhAve sati kAryabhRtakarmaNaH sadbhAvAt jJAnIva karmabhirna vimucyate / ' nAbhuktaM kSIyata karma kalpakoTizatairapi iti smaraNAca karmaphalabhogAyaiva janma prApnoti, vinA jJAnaM ca mokSaM na prApnoti // . 10 yaduktaM sAdhAraNaprAyazcittana gaMgAsnAnena paramezvaranAmoccAraNena ca sarvapApAnAM vinAzaM kRtvA mumukSurvimacyate iti, tadapi cittazuddhidvArA jJAnaprAptau satyAmeva vimukto bhvitvyH| tava mate tu jJAnAnaMgIkArAdajJAne vidyamAne sati tatkAryakarmaNAM sadbhAvAtkathaM mumukSurmuktiM prApnuyAt?janmaiva viMdateiti |yttuuktN nityanaimittikakarmasu yaduHkhaM bhavati tena saMcitapApAni vinazyati iti / tadapi taka ka. polakalpitatvAt vedprmaannaa'bhaavaaccaanaadrnniiymiti| bahujanmasu kRtapApAnAM phalamidameva, yadasmin janmani nityanaimittikakarmasu klezamAtramiti, For Private and Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (27) - 9 // aura jo kahyA jJAnI samAna mumukSubhI karmaphala nahI bhogegA sobhI mithyA kahA hai. kA. dete jJAnIke karma to brahmAtmaikatvajJAnase karmopAdAna avidyAke nAza hone para nAza hove hai; mumukSuko ekatvajJAna ke abhAvate karmopAdAna avidyAkai sadbhAva honepara kaise karma nAza hovagekiMtu nahI nAza hovegA. 'nAbhuktaM kSIyate karma klpkottishtairpi|arth-yhHjo. vinAbhoge zatakoTIkalpaparyaMtabhI karmokA nAza nahI hotA. isa pramANase mumukSa vimukta nahI hogA kiMtu jJAnavinA ajJAnake sadbhAvase janmako hI prApta hovegA. 1||aur jo kahyA sAdhAraNaprAyazcitta gaMgAsnAnAdikAsa sarvapApa nAza hovege so yaha kahanAbhI mithyA hai. kAhete jo gaMgAsnAnAdika karma sarvapApoMkA nAzaka to aMtaHkaraNakI zuddhi karake jJAnotpattidvArA hove hai. tumAre matame jJAnakA aMgIkAra kIyA nahIM. yAMte jJAnabinA karmopAdAna avidyAke sadbhAva honete gaMgAsnAnAdikabhI sarvapApanAzaka bane nahI. kiMtu karmavazate janmahI pAvegA, ajJAnIhonete. aura jo kahyA nitya, naimittika, karmame jo kleza hove hai tisate saMcitapApa naSTa hote hai. so anaMtajanmake pApa isa eka janmake nitya, naimittikake karaneme jo kleza tisase nAza hovege, For Private and Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (28) etadadRSTatvAdvedapramANaM vinA kathaM svIkArya bhavet ? // 11 // yaduktaM saMcitapuNyakarmaNAM phalaM yogIvanmumukSArekajanmani bhavatIti / tadapi siddhayo. gIvAdityatra vedapramANaM vinA aSTAMgayogasAdhaneSu pravRttimaMtareNa cApuNyavataH svargaprAptivadavizvAsAdupekSaNIyameva tasya mtN| tasmAnnityanaimittikakarmaNAM phalabhogAya saMcitakarmaNAM phalabhogAya ca jJAnamaMtareNAnekAni janmAni bhaviSyatinatu muktibhaviSyati taduktam ' yadA carmavadA''kAzaM veSTayiSyati mAnavAH / tadA devamavijJAya duHkhasyAMto bhvissyti||' // 12 // kiMca mImAMsakamate karmaphalaM paMcavidhaM bhavati, tadapi mumukSormuktisAdhane nopayogI bhavati // tathAhi yathA ghaTasyotpattiH kulAlakRtasya karmaNaH phalaM bhavati tathA mumukSoH paramAnaMdasya prAptiH kNtthsthbhuussnnvnnotpdyte|tthaa'nrthsyaajnyaanttkaaysy nivRttirapi rajjujJAnena sarpanivRtniriva brahmajJAneva bhavati, na tu kottikrmbhiH| " na karmaNA na prajayA" iti zruteH saMsArAnarthasya nityanivRttatvAcca For Private and Personal Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (29) yaha vArtA adRSTa honete vedapramANase vinA kevala tumAra mukhake kahanemAtrase vizvAsake yogya nahIM hai. 11 // aura jo kahyA saMcitapuNyakarmoMkA phala mumukSuko yogIsamAna ekajanmaviSe hove hai, sobhI siddhayogIvinA anyako nahI. anyake prAptiviSa koi pramANa nahIM hai. yAMte nitya naimittika karmoM ke phala bhogane vAste saMcita karmoMke phala bhogane lIye aneka janmoMkI prApti jJAnavinA hAvagI. yaha vAtA " yadA carmavadAkAzaM veSTaviSyaMti maanvaaH| tadA devamavijJAya duHkhasyAMto bhaviSyati // " isa zlokame kahI hai. artha yaha haiH-jaba manuSya carmasabhAna AkAzako veSTana kare to brahmajJAnavinA muktibhI pAvegA. IhAM paryaMta saMkSepase mImAMsAkA khaMDana dikhAyA. thoDAsA aurabhI tinokA maMDana khaMDana zravaNa karo, saMkSepase kahatA hUM. 12 // isa mImAMsakamataviSa karmoMkA phala pAMcaprakArakA mAnyA hai sobhI mumukSuko brahmajJAname upakAra karatA nahI. jaise kulAlavyApArase ghaTa utpanna hove hai taise brahmajijJAsuko kaMThaviSe bhUSaNasamAna paramAnaMdakI utpatti nahIM hotI, nityaprApta honese;tathA ajJAnakI nivRttibhI rajju. sarpavat jJAnase hove hai, koI kamase utpanna hove nahI. For Private and Personal Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tadarthe mumukSoH karmaNi pravRttirna saMbhavati // // 13 // yathA daMDaprahArakarmaNaH phalaM ghaTavinAzo bhavati tathA mumukSoH saMsAranivRtyarthaM kamaNi pravRttirna saMbhavati tasyAnartharUpasaMsArasya bhramasiddhatvAdeva jJAnena nivRttirbhavati na tu karmaNA / ||ythaa vA gamanakiyAphalaM grAmAMtarasya prAptirbhavati tathA na mumukSAbrahmaprAptaye gamanakriyAyAM pravRttiH saMbhavati, 'tattvamasIti zruteH svasvarUpapratipAdanAt " yatsAkSAdaparokSAdvahma" iti zrutezcAtisamapimeva. // 14 // yathA pAkakriyAphalaM pariNAmi bhojanaM bhavati tathA na mumukSostAdRgarthe kamaNi pravRttiH saMbhavati, AtmanaH kUTasthatvAt , nirvikAratvAda. pariNAmitvAcca / / yathA prakSAlanakarmaNaH phalaM malanivRttirbhavati na tathA mumukSostAdRkkarmaNi pravRttiH saM. bhavati brahmaNo nirAkAratvAtsphaTikamaNivacchatasvarUpatvAttadeva mumukssoHsvsvruuptvaat| "tatvamasi iti shruteshc|| cittasya malanivRttizcatsApi mumukSutvAtpUrvameva tatra vidyate tadarthe'pi karmApekSA naastyv| avidyArUpamalanivRttizcetsA'pi jJAnena, na tu krmkottibhirbhvti| ataH karmaNi pravRttirna bhavatyeva / For Private and Personal Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 31 ) yAMte brahmajijJAsUkI utpattirUpa prayojana vAste karmoMSi pravRtti banatI hI nahI, ghaTautpattivAste kulAlakI nyAMI iti. 13 || aura jaise daMDaprahArase ghaTa nAza hove hai sabhI ajJAna nAzavAste mumukSukI pravRtti kaviSe hove nahI. kiMtu ajJAnakA nAza jJAnasehI hove hai, karma se nahI / / aura jaise gamanakriyAkA phala grAmAMtarakI prApti hove hai taise mumukSuko "tatvamasi " tuma brahma ho. aise veda vAkyase tadrupa honete gamana kriyA bhI kachu prayojana nahIM hai. 14 || aura jaise pAkakriyAkA phala annakA pariNAma bhojanarUpakI prApti hove hai, sobhI mumukSuko nirvikAra kUTastharUpa honese icchAkA viSaya nahI hote tisa kamaviSe pravRtti dAve nahI | aura jaise prakSAlanarUpa kriyAse malakI nivRttirUpa phala hove hai tisavAstebhI mumukSukI pravRtti bane nahI. AtmAko sphaTikamaNivat zuddha honete // citta kI mala nivRtti vAste pravRtti kaho sobhI mumukSu hone se prathamar3hI siddha hai ajJAnarUpa malanivRtti vAste pravRtti kaho so to jJAnavinA koTi kamaseMbhI nahI hove hai. tisavAste bhI mumukSukI karmoM me pravRti nadI vatatI. For Private and Personal Use Only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (32) // 15 // yathA vastraraMjanakarmaNA guNAMtarasyo. tpattiphalaM bhavati tAdRkarmaNyapi mumukSuH pravRttiM na kroti| tasya svarUpasya nirguNatvAt tatra raMjanaguNasya sthiAtarevAkAze kamalasya sthitiriva manasApi saMbhAvayitumapyayogyA'sti,tadA nirguNe guNasya sthitestu kathaiva kA / pUrvamalanivRttidhunA guNotpattiriti yugalamekaM karma boddhavyaM na tu yugalaM |tsmaatpNcvidhN karma na tu Sar3avidhaM karma // iti caturthakamale mImAMsAmatavarNanaM samAptam // // atha paMcamakamale SaDpadArthA a nAdayaH pratipAdyate // ||tcc karma sAdi bhavati brahma tu anAdi bhavati tatprasaMgAta jIvezAdInAmapyanAditvaM drshiyissyaamH| tatra pramANaM tAvacchRNu 'jIva Izo vizuddhA ci tathA jIvezayorbhidA // mAyA ca taccitAryogaH Sar3asmAkamanAdayaH // For Private and Personal Use Only
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (33) 15 // aura jaise vastraraMjanarUpakarmaseM guNAMtarakI prAptirUpa phala hove hai so mumukSukA svarUpa nirguNa honete tisa vAste raMjanakarmaviSebhI mumukSukI pravRtti saMbhavatI nadI. pUrva malanivRtti kahI, aba raMjana karma kahyA, so dono eka jAnanA. yAMte karma pAMca prakArake hai SaT, prakArake nhiiN|| // iti caturthakamalaM mImAMsAvarNanAtmakaM samAptam // * // atha paMcama kamalame SaDpadArtha anAdi kathana kreNge| 1 karma utpanivAlA honese sAdi hai aura brahma anAdi hai. yAMte, isa prasaMgase aurabhI jo anAdi SaT padArtha hai sobhI dikhAvate hai, zravaNa karo. brahma anAdi anaMta hai, aura jIva, Iza, aru dono Iza jIvakA bheda, mAyA, saMbaMdha; e pAMca anAdi sAnta hai " jIva Izo vizuddha cittathA jIvezayorbhidA mAyAca taccitoryogaH padasmAkamanAhayaH / isa pramANase eka jIva dUsarA izvara, tIsarA zuddha catana catartha jIva IzvarakA bheda, paMcamI mAyA, SaSTamo mAyAcetanakA saMyoga ye SaTvedAMtamatame anAdi mAne hai. so jaise anAdi hai so kramase dikhAvate hai For Private and Personal Use Only
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (34) 2 // asyAyamarthaH / brahma anAdi aMtarahitaM ca bhavati / avidyAyA adhiSThAnatvAdevAvidyAsakAzAmA pazcAdbhAvIzAjjIvAdvA brahmaNaH utpanyasaMbha. vAtsiddhA brahmaNa anAdirUpatA ||1||maayaa anAdiH sAMtA ca brahmaNo nirvikAritvAdeva / tasmAt vA mAyAdhInatvAdIzAjjIvAdvA mAyAyA janirasaMbhavAdanAdirbhavati // 3 // IzajIvo cAnAdI sAMtau ca / kevalabrahmaNaH kevalamAyAtazca parasparAjjIvezAmA jIvezvarasiddhayanaMtarasiddhAdbhedAmA tayorutpattyasaMbhavAt to jIvezo janmarahitau bhavataH // 34 // For Private and Personal Use Only
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (35) 2||arthaH- brahma anAdi tathA anaMta hai, mAyAkA adhiSThAna honese. tisa mAyAse brahmakI utpatti hove nahI jaise aMdhakArase gRhakI utpatti nahI hotI, aura jaise putrase pitA utpanna hove nahI, taise - hmakA AbhAsa rUpa tathA pazcAt bhAvI ese jIvaIzate bhI brahmakI utpatti nahI honese brahma anAdi hai. tathA 'satyaM jJAnamanaMtaM brahma' isa zruti pramANase anaMtabhI hai. mAyA anAdi tathA jJAnase nAza honete sAMtabhI hai. bahma nirvikAra honete mAyAko utpanna karatA nahI. tathA mAyAte pazcAt janma pAvanevAle jIvaIzvara bhI mAyAkI utpatti nahIM honete mAyA anAdi hai. 'mAyA''bhAsena jIvezau karoti' isa pramANase mAyAdvArA jIveza pragaTa honete mAyAko kaise utpanna karege ? yAte mAyA anAdi hai tathA jJAnase aMtavAlI hai || 3 // jIva, Izvara anAdi hai tathA jJAnase nAzavaMta honeseM sAnta kahyA hai. kevala brahmase kevala mAyAseM tathA paraspara jIvaIzvarakI jIvaIzvarase aura jIvezvara siddha honepara jo jIvezvarakA bheda tisasebhI jIvaIzvarakI utpatti nahI honete, jIva Izvara dono anAdi hai. For Private and Personal Use Only
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (36) saMbaMdho mAyAcitozcAnAdiH sAMtazca / mAyA. brahmaNoranAditvAttayostAdAtmyasaMbaMdhopyanAdireva jJAtavyaH // 5 // OM // jIvezayorbhedopyanAdissAMtazca / dvayoH svasmAdutpatyaMgIkAre satyAtmAzrayaH / anAdisvAdava parasparAdapi tayorutpanyasaMbhavAdanAdimato. dvayorbhedopyanAdirasti, tatazca srvepyjnyaaH| durAgraheNa janyatvasvIkAre kasmin ||vtsre kiM jAtamityatra pramANAdarzanAdazravaNAccAnAdaya eva maMtavyAH // 6 // 5 // anAdizabdo bahukAlavAcako'pyasti / yathA svapnakAle tatkSaNepi jAtAH padArthA naiva jJAyaMte kasmin kAle jAtA abhavan , kiM tu tasmin kAle tu teSAM janiradarzanAda nAdikAlina eva saM. tIti jJAyate, tata anAdizabdo bahukAlavAcakopi bhavatIti siddham // iti paMcamakamale SaTpadArthAnAM varNanam / * // atha SaSTakamale aSTAMgayogasya pratipAdanaM kriyate // 1 // yamaniyamaAsanaprANAyAmapratyAhAradhAraNAdhyAnasamAdhaya aSTa yogasya sahakAriNo bhavati, teSAM kramazaH pratipAdanamevameva / For Private and Personal Use Only
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 37) mAyA aura cetanakA saMyogabhI anAdi sAnta hai. mAyA brahmako anAdi honese tinokA saMyogabhI anAdi hai, jJAnase nAza honese sAntabhI hai // 4 // jIvaIzvarakA bhedabhI anAdi tathA jJAnaseM nAzavaMta honete sAntabhI kahyA hai. jIvezakI utpatti apanese mAnaneme AtmAzrayadUSaNa hova hai, parasparotpatti mAnanese anAditvakI hAnI honese; anAdiyoMkA bhedabhI anAdihI mAnyA hai. sAdi mAnanese kaunavatsarame kauna utpanna huvA ? esa pramANakAbhI abhAva honase SaT padArtha anAdi hai|| ___ 5 // aura anAdi zabda bahuta kAlakAbhI nAma hai. jaisa svapnapadArtha svapnakAlaviSe nahI jAnaparate jo kisa samaya utpanna bhaye; kiMtu tisakAlame bahuta kAlake anAdi hai ese jAnanese anAdi zabda bahu kAlakA vAcaka hai. yaha lokaprasiddha vArtA hai|| * iti zrIpaMcamakamale SaT padArthakathanaM / * * // atha SaSTa kamalame aSTAMga yogakA varNanaM // 1||ym, niyama, Asana, prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna, savikalpa, nirvikalpa, bhedase do prakArakI samAdhi, ye aSTa yogake aMga hai. so yathA kramase pratipAdana karate hai. For Private and Personal Use Only
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ahiMsA sa tyamasteyaM brahmacaryamaparigraha iti paMca yamAH saMti // 1 // zaucamsaMtoSaHtapaH svAdhyAya Izvara. praNidhAnamiti paMca niymaaH||2||aasnaani siddhapadmapazcimatAnakapAli mayUrAdIni saMti // 3 // recakapUrakakuMbhakAkhyAH prANAyAmA bhavaMti // 4 // 2||prtyaahaarshc 'yato yato nizcarati manazcaMcalama sthirm| tatastato niyamyaitadAtmanyeva vazaM nyet'5|| // dhAraNA tu nirvikalpAtmani vRtte niraMtara sthitikaraNaM yadastidAdhyAnaM ca nirvikalpAtmani vRtte niraMtaraM pravAho yostiiti|7| samAdhizca vyutthAnasaMskAratiraskAre sati nirodhasaMskArapUrvakamaMtaHkaraNavRtte niraMtaraM nirvikalpAtmani ekAgratArUpapariNAmaH // 8 // 3 // sA samAdhirapi savikalpanirvikalpabhedena dvividhA bhavati / tayoryAH savikalpasamAdhirasti sA'pi zabdAnuviddhazabdAnanuviddhabhedena hividhA bhavati, tayorapi bhedaM zruNuta / ahaM brahmA' smIti zabdoccAraNapUrvakA yA samAdhiH sA zabdAnuviddharUpA savikalpa samAdhirbhavatIti // ahaM brahmA'smIti zabdoccAraNaM vinA yA samAdhiH sA zabdAnanuviddharUpA / savikalpasamAdhI tripuTerbhAnaM brahmarUpeNa bhvti| yathA bhUSaNAni kanakamayAni saMti tadvatkAryaprapaMco'pi brahmarUpa eva bhaaste|| For Private and Personal Use Only
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (39) ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya, aparigraha, yaha pAMca prakArake yama kathana kare hai. zauca, saMtoSa, tapa, svAdhyAya, IzvarapraNidhAna, yaha pAMca prakArake niyama kahe hai // ___ Asana-siddhAsana, padmAsanAdika bahuta hai. prANAyama-recaka, pUraka, kuMbhaka,kevalakuMbhaka hai. 2 // pratyAhAra.iMdriyoMko viSayoMte roka karake pratikSaNaM nirvikalpa paramAtmAme sthira karanA // dhAraNA-vRttikI sthiti-nirvikalpAtmAme adhikakAla rokaneke sAmarthya kA hai. // dhyAna. vRttikA pravAha nirvikalpAtmAme honA. ||smaadhi-vijaatiiyaakaarvinaa nirvikalpAkAra sarvadA vRttikI sthiratA honekA nAma hai. 3 // sA samAdhi savikalpa, nirvikalpa, bhedase do prakArakI kahI hai, so prakAra zravaNa karo. savikaTapa samAdhi. jisame mai brahma hUM esA zabda hove sA zabdAnuviddharUpa savikalpa samAdhi hai / maiM brahma hUM esA jisame uccAraNa na hove tisa samAdhikA nAma zabdAnanuviddha savikalpa samAdhi hai / maiM brahma hUM isa tripuTIkA bhAna savikalpa samAdhime hove hai so abhedarUpase hove hai jaise kuMDala kanakarUpa hai ese abheda bhAse hai. For Private and Personal Use Only
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (40) 4 // nirvikalpasamAdhistu aMtaHkaraNavRtteniraMtaraM nirvikalpAtmani tripuTerbhAnaM vinaiva yA sthitirastIti sA nirvikalpasamAdhirbhavati / nirvikalpasamAdhau hi tripuTau vidyamAnAyAmapi tripuTebhInaM na bhavati, yathA samudre lavaNa vidyamAnepi tadbhAnaM kasyApi netreNa na bhvti|| 5 // sA punarnirvikalpasamAdhi rapi advaitabhA. vanArUpA advaitAvasthAnarUpAca dvividhA bhavati / tayoryA advaitabhAvanArUpAsti tatra vRttau satyAmapi vRtterbhAnaM na bhavati tadA saa'dvaitbhaavnaaruupsmaadhijnyeyaa| yathodake saiMdhavasya pratItirna bhavati tasmin vidyamAne satyapIti, tdvdtraapi| 'sarvathaiva vismRtizcetsUkSmatAM paramAM brjet| alInatvAnnA nidreSA tato deho'pi no ptet|| ityanena zlokena / iyaM samAdhiradvaitabhAvanArUpA vaziSTenApyuktA'sti // For Private and Personal Use Only
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (41) 4 // nirvikalpa samAdhi tisako kahate hai jisame mai brahma hUM isa tripuTIkAbhI bhAna nahI hotA. nirvikalpa samAdhime tripuTI hai paraMtu jaise samudrase saiMdhava pRthaka pratIta nahIM hotA taise brahmase bhinna tripuTIkA sphuraNa nahI hotA, tadrUpa honese. 5 // punaH nirvikalpa samAdhi advaitabhAvanArUpa advaitAvasthAnarUpa bhedase do prakArakI hotI hai. tisame jA advaitabhAvanArUpa nirvikalpa samAdhi hai tisame tripuTIke vidyamAna hone parabhI tripu. TikA bhAna hotA nahIM jaise jalame lavaNa hove taubhI netraMdriyase dekhaNe viSe AvatA nahI, tadvat tripuTIkA na bhAsanA jAnanA // tisame zrIvaziSThakA zloka pramANa hai. tahAM kahate hai ki jaba aMtaH. karaName nirvikalpa dhyAnakI prabalatAse sarva padAthokI vismRti draDha hove hai taba sUkSma parabrahmako prApta hove hai. tahAM aMtaHkaraNakA atyaMtAbhAva na honase yaha samAdhivAlekA dehabhI giratA nahI.' ese zrIvaziSThagraMthame vaziSTajIne kahyA hai. sA advaitabhAvanA nAmavAlI samAdhi jAnanI // For Private and Personal Use Only
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 42 ) 6 // nirvikalpasamAdhiradvaitAvasthAnarUpA yA 'sti tatra tu vRttereva vilayo bhavati yathA taptalohe jalabiMdu vilayaM yAti na punarAvartate tadvadeva vRttirvilayaM prApya punarnAvartate, "na sa punarAvartate " iti pra mANAt // suSuptau vRterajJAne layatvAt dehasya patanaM bhavati, tadA sukhamapi spaSTaM na vijJAyate ajJAnAvRtasvAt, ato bhavati sA suSutyavastha / / nirvikalpasamAdhau vRttiH paramAnaMde vilayaM yAti tatra sukhamapi nirAvaraNaM spaSTaM bhAsate / atastayo bheda evaM yogibhiH pratipAditaH // 7 // tasmAtsa eva yogI jIvanmukto bhavati yazcatvAri vighnAni tyaktvA akhaMDe nirvikalpAnaMde sarvadaiva tiSThati / iti samAdhikathanaM / samAdhau catvAri vighnAni bhavati teSAM nAmAni lakSaNAni jayakAraNAni caivaM saMti / layavikSepakaSAyarasAsvAdAni vighnAnAM nAmAni saMti / lakSaNAni tvaM / For Private and Personal Use Only
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 6aura dUsarI jonirvikalpa samAdhi advaitAvasthAnarUpa hai nahIM to tripuTikA aru vRttikA atyaMtalaya ho jAtA hai.jaise taptalohAme jalabiMdu laya hojAve hai taise tripuTike AkAravALI vRtti laya hoi jAtI hai, zeSa nirvikalpa apanA rUpahI rahi jAtA hai. aura suSupti avasthAme aMtaHkaraNakA to kAraNa ajJAnase laya hova hai yAMte deha gira paDatA hai. aura nirvikalpa samAdhime vRtti brahmAnaMdame laya hove hai yAMte deha giratA nahI tathA sukhakA bhAna spaSTa hove hai, aura suSuptime spaSTa sukhakA bhAna nahI hotA; itanA nirvikalpa samAdhikA suSuptikA bheda jAnanA // 7 // isa nirvikalpa samAdhi karaneme cAra prakArake vighna prApta hote hai. jo tinakA nAza karake sarvadA nirvikalpa paramAtmAme nimagna rahe hai so puruSa jIvanmukta hotA hai, phira videhamuktabhI hove hai. isa rItise saMkSepate samAdhikA varNana kIyA hai / aba cAra vighna tathA tinoke nivRttikA upAya kahe hai so zravaNa karo. laya, vikSepa, kaSAya, rasAsvAda yai cAra vighna kahe hai // For Private and Personal Use Only
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (44) 8 // layavighnaM brahmAnaMdaM parityajya nidrAyAM aMtaHkaraNasya pravRttiriti ! taM saMbodhayitvA brahmAnaMde sthApayet iti vighnasya jayasAdhanam // 1 // // vi. kSepavighnaM brahmaNaH sUkSmatvena tatra vRtteratadAkAratArUpamasti / tAM vRttiM zamayitvA brahmAnaMde sthApayediti jayopAyaH jJAtavyama // 2 // // kaSAyavighnaM bAhyAMta eva kAMtAdiviSayeSu rAgAtmakarUpaM // taM rAgaM viSayeSu doSadRSTayA parityajyAMtaHkaraNasya vRttiM brahmaNi sthApayet / ayaM tasya jayopAyo'sti / 9 // nanu kIdRzI doSadRSTirbhavati yayA viSayeSu rAgo na syAditi cettadA shRnnu| anityAnAsmA'zuciduHkhasvarUpe dehe yA nityatvA''tmatvazucitvasukharUpatvabhAvanA sA caturvidhA'vidyA'sti tAmavidyAM zarIre'zucitvAdidoSadRSTayA vinAzayivA svakIye dehe viSayarUpakAMtAdau ca rAgaM tyaktvA mano brahmaNi sthApayet / For Private and Personal Use Only
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (45) 8|laya vighna tisakA nAma hai jo mana khAtmadhyAnako tyAga karake nidrAme laya ho jAve haiM. tisa manako alpa AhAra sevana se prabodha karake brahmAnaMdake dhyAname phira sthira kare. // vikSepa vighna tisakA nAma hai jo brahmako sUkSma honese tisame cittakI sthiratA dRDha nahI honI. tisa cittako zAMti karake phira brahmame sthira karanA. * // kaSAya vighna tisakA nAma hai jo aMtabahya strIAdika viSayakA ciMtana karanA. tisa vighnako viSayome doSadRSTi karake nivRtta karake apane manako brahmAnaMdame sthira karanA. yahI doSake nivRtikA upAya hai // 9 // de guro kaisI vaha doSadRSTi hai jisa doSadRSTise viSayoMkA tathA dehakuTuMbakA dhyAnasamayaviSe smaraNa na hove. // zrI guru kahatA hai he priya yaha svadeha tathA byAdi je viSaya hai azuci anitya duHkharUpa anAtmarUpa hai aise yoga zAstrame kahA hai tathA sarva vivekIyoke anubhava siddha bhI hai; tisa azucime zucitvabuddhi jaise 'mai brAhmaNa hUM, maiM kSatriya hUM, mai vaizya hUM, ityAdi viparIta jJAna honA tathA jo anitya hai tisame nityatvabuddhi honI taise jo anAtmA tisame Atmatvabuddhi honI For Private and Personal Use Only
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (46) kiMca -- kRSNo bhogI zukastyAgI janako rAjyakarmakRt / vaziSTaH karmakartA ca nAradaH kalahapriyaH // vAmadevo'ganArataH karkaTI pizitAzanI / hyeteSAM jJAnamekaM hi svabhAvastu pRthak pRthak // ' 10 // evaM paramArthadRSTayA'bhedadRSTiM kRtvA pUrvoktaprakAreNa doSadRSTayA ca bhedAtmake dehe varNAzramAdau kAMtAdiviSaye carAgaM tyaktvA mano brahmAnaMde sthApaya For Private and Personal Use Only
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (47) tathA jo duHkharUpa tisame ramyasukharUpatAkI bhAvanA karanI isIko yogIjana avidyA nAma ajJAna kathana karate hai. tino azuci dehAdikomeM jA punaH zucitvAdibhAvanA tyAga kara azucitvAdi doSadRSTi dRDha karanI; tisa doSadRSTi se deha, kuTuMba, kAMtAdi viSayome rAga nivRtta ho jAtA hai. jaba rAga nivRtta hoya jAva taba tisa virakta manako paramAnaMdama nimagna kare. aura isa saMsArama jJAnIjanAkI do dRSTi hotI hai, eka jJAnadRSTi dUsarI vyAvahArika dRSTi.tisame jJAnadRSTi 'ahaM brahmAsmi yaha ekarUpahI hai; vyavahAravAlI bhedadRSTikI upekSA karake vRtti paramArtharUpame vilaya kare // taduktaM // kRSNacaMdra bhogI bhayA, zukadeva tyAgI ivA, janaka rAjame magna huvA, vaziSTa karma karanevAlA, vAmadeva vAmAme ramatA rahA, nAradajI to kalahame kuzala, karkaTI mAMsAhArI bhAhai ityAdi svasvasvabhAvame sarva bhinna bhinna vyavahArake karatA bhaye hai, paraMtu jJAnaniSTA 'ahaM brahmAsmi' yaha sarvakI samAna hai; yAMte svAtmadRSTiseM pracalita kSaNamAtrabhI nahI hota // 10 // isa rItiseM paramArthadRSTi paripakka karake bhedase dRSTi vimukha kara deha,kuTuMba,kAMtAdi viSayoMse mana niruddha karake svacittako saccidAnaMdame rokanA For Private and Personal Use Only
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (48) / bhAgavate'pyevamuktaM na yasya janmakarmabhyAM varNAzramAdijAtibhiH / ahaMbhAvo prasajyeta dehe vai sa hareH priyaH // gItAyAmapi ' ihaiva tairjitaH so yeSAM sAmye sthitaM manaH / nirdoSa hi samaM brahma tasmAtte brahmaNi sthitAH' ||atopi same brahmAnaMde mano sthApayet, na tu bhedAtmake dehe viSayeSu vaa| iyameva kaSAyavighnavinAzakopAyabhRtA doSadRSTi ruktA // 3 // 11 // rasAsvAdarUpavighnaM duHkhAbhAvajanyasukhasya ciMtanaM brahmAnaMdasya vA ciMtanarUpaM parityajyAMtaHkaraNaM brahmANi sthApayet / yathA nirvighnaM sarpa hatvA tajanyaM sukhaM prApya yadi nidhiM na svIkaroti tadA nidheH sukhaM kathaM labhet? evaM rasAsvAde laMpaTo bhUtvA mukhyabrahmAnaMdAdvimukho bhavati tasmAd vyarthakAlo gacchatIti ciMtayitvA paramAnaMde mano niyAjayediti vighnahara upAyo jJAtavyaH, tamAzritya vighnaM hatvA nirvikalpa sthiro bhavet // 4 // For Private and Personal Use Only
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (49) zrIbhAgavata tathA zrIbhagavadgItAmebhI pUrvoktakahA hai. // bhAgavatameM 'jisa AtmArAmI puruSakoM svajanma, karma, varNa, Azrama, jAte AdikoM me ahaM abhimAna nahI so harikoM priya hai'. // gItAmeM jisa AtmavettAkA mana sarvatra sama, paramAtmAme AsaktivAlA hai tisane isI ja. nmameM apane saMsAradvaitakA nAza kIyA. jo samapadameM tathA dvaitadoSase rahita padameM sthita hai tinoMkI paramAtmAmeM sthiti jAno;yAMte sama brahmame magna rahanA. pUrvokta prakAra se dehaviSe tathA viyoM viSe doSa dRSTi karanA, isase kaSAya vinakA nAza hotA hai| 11 // rasAsvAdarUpa vighna tisako kahate hai jo saMsArake duHkhAbhAvakA ciMtanarUpa hai tathA AtmAnaMdake sukhakA ciMtana rUpa hai. tisako vyarthakAla jAnekA smaraNa karaneseM nivRtti kara manakoM nirvikalpame lagAve; jaise mUDha puruSa nidhike pratibaMdharUpa sarpako mAra karake bhI nidhiko na grahaNa kare kiMtu sarpanivRttijanya sukhakAhI ciMtana kare to nidhisukhase vimukha hI rahatA hai, taise rasAsvAdame AsaktivAlAbhI saccidAnaMda mukhyasukhase vimukha rahatA hai. tAte rasAsvAdakA tyAga kara akhaMDAnaMdake dhyAnaparA. yaNa hove, ye nivRttikA upAya kahA. For Private and Personal Use Only
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (50) 12 // paMca bhUmikAzcittasya bhavaMti tAsAM nAmAni vimAni saMti, vaM zRNu / kSepamUDhatAvikSapaikAgratAnirodhAkhyAni nAmAni, taizca saha cittasyApi kSiptaM mUDhaM vikSiptamekAgraM niruddhamiti nAmAni bhavaMti / teSAM nAmnAM kramazaH arthamapi zRNu / lokavAsanA zAstravAsanA dehavAsanA ceti kSepA bhavaMti / nidrAdau pramAde tAmase karmANa ca yA pravRttirasti sA muuddhtaa| __13 // dhyAnAvasthitasya manasaH punarapi yA bahiH pravRttirasti so vikSepaH / aMtaHkaraNasya vRtteratItavartamAnayoH kAlayoH yaH samAnAkAraH paramAtmani pariNAmaH sA citasyaikAgratA bhavatIti tvayA jJAtavyA / ekAgratAyA abhyAsabalena yA vRddhiH sA nirodhAkhyA bhUmikA bhavati / 14 // atrApIdaM vicAraNIyamasti tacchRNu / kSiptamUDhAMtaHkaraNayoH samAdhau pravRttireva nAsti, vikSiptAMtaHkaraNasya samAdhau pravRttirbhavati / ekApratAnirodhau tu samAdhau pravR yanaMtaraM bhvtH| For Private and Personal Use Only
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (51) 12 // aba cittakI je paMca bhUmikA hai tinokA nAma tathA tina bhUmikAbAle cittakA kramaseM nAma kathana karate ha. kSepa, mUDhatA, vikSepa, ekAgratA, nirodha, ye to bhUmikAkA nAma hai. tisavAle cittakA nAma kSipta, mUDha, vikSipta, ekAgra, niruddha hai. aba kSepAdika pAMca bhUmikAkA artha likhate hai. lokavAsanA, dehavAsanA, zAstravAsanA, kSepa hai. nidrAdi tAmasa karmame Asakti mUDhatA hai. 13 / / dhyAna choDakarake jA cittakI vahimukhatA yadA kadA hove hai tisakA nAma vikSepa kahA hai. atItavartamAna kAlame jA cittakI brahmAkAratA hai tisa cittake ekAkAra pariNAmatAkA nAma ekAgratA yogIjana kahate hai. abhyAsakI prabalatAse jA ekAgratAkI vRddhi honI, tisakA nAma nirodha bhUmikA hai. 14 // aba paMcabhUmikAke kathanakA prayojana dikhAvate hai. kSipta ara mUDha manakI dhyAname adhikAratAhI nahI. vikSiptAMtaHkaraNakI dhyAname pravRtti bana sake hai. ekAgra aura niruddha ye do manakI avasthA samAdhise uttara kAlamehI hove hai. For Private and Personal Use Only
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (52) yAvadaMtaHkaraNamAsti tAvadrAgAdirna nazyatyeva, ra ve. ruSNatAprakAzavat / tathA'pyanudbhUtarAgAdimato'taH karaNasya samAdhau prvRttirbhvtyev| uddhRtarAgAdima. to'taHkaraNasyAdhikArastu na bhavatIti paMcabhUmikAkathanasyAbhiprAyo'sti // iti SaSTakamale'STAMgayogakathanaM samAptam // *1 // atha saptamakamale rAjayogaM zrIzaMkarA. cAryoktaM shRnnu| paripakvaM mano yeSAM kevalo'yaM ca siddhidH| kiMcitpakvakaSAyANAM haThayogena yojitaH // 1 yamaH-sarvaM brahmeti vijnyaanaadiNdriygraamsNymH| yamo'yamiti saMprokto'bhyasanIyo muhurmuhuH||2 niyamaH-sajAtIyapravAhazca vijAtIyatiraskRtiH / niyamo'yaM parAnaMdo niyamAtkriyate budhaiH // 3 AsanaM-siddhaM yatsarvabhUnAdi vizvAdhiSThAnamadvayaM / yasminsiddhAH samAviSThAstadvai siddhAsanaM viduH||4 For Private and Personal Use Only
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (53) jabataka aMtaHkaraNa hai taba paryaMta to tisake dharma je rAgadveSAdika hai te sUryame uSNatA sa ni nivRtta hotehI nahI. tathApi uddhRta rAgadveSavAle manakI samAdhime adhikAratA na hone parabhI jo aMtaHkaraNa anudbhuta rAgadveSavAlA hai tisa aMtaHkaraNakI samAdhime nirvighna pravRtti ho sakati hai. yahI paMca bhUmikAke varNana karanekA siddhAMta hai, so he ziSya tumAra tAMi kahyA // // iti zrISaSTa kamalame aSTAMga yoga samApta // 1 // atha saptama kamalame zrIzaMkarAcAryAnu sArI rAjayogakA varNana // * sarva pApase rahita manavAle mumukSajanako yaha rAjayogahI muktipradAtA hai. aura kiMcitpApAcArI caMcala puruSako aSTAMga yogame adhikAra kahyA hai. 1 __ saMpUrNa jagatame brahmadRSTi karake jo iMdriyoMkA saMyama karanA isakA nAma yama kathana kiyA hai.2 vijAtIya jJAnavinA akhaMDa brahmAkAra vRtti karake rahanekA yatna karanA tisakA nAma niyama hai.3 jA vizvakA adhiSThAna hai tathA jo advitIya jagatakA kAraNa karake prathamahI siddha hai tathA ji. same sarva siddha puruSa sthita hote hai so brahma siddhAsana jAnanA. 4 For Private and Personal Use Only
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (54) prANAyAmaH-cittAdisarvabhUtAnAM brahmatvenaiva bhaavnaat| nirodhaH sarvavRttInAM prANAyAmaH sa ucyte||5 niSedhanaM prapaMcasya recakAkhyaH samIraNaH / brahmaivA'smIti yA vRttiH pUrako vaayuriiritH|| 6 tatassadvRttinaizcalyaM kuMbhakaH prANasaMyamaH / ayaM cApi prabuddhAnAmajJAnAM ghrANapIDanaM // 7 dehasAmyaM-aMgAnAM samatAM vidyAtsame brahmaNi liiyte|| no cennaiva samAnatvamRjutvaM zuSkakASTavat // 8 maunaM-vAco yasmAnnivartate tadvaktuM kena zakyate / prapaMco yadi vaktavyaH sopi shbdaavivrjitH||9 iti vA tadbhavenmaunaM satAM sahajasaMjJitam / girA maunaM tu bAlAnAM pratyuktaM brhmvaadibhiH||10 ekAMtadezaH-AdAvaMte camadhye ca jano yasminna vidyte| yenedaM satataM vyAptaM sa dezo vijanaH smRtH||11 pratyAhAraH--viSayeSvAtmatAM dRSTvA manasazciti majanaM / pratyAhAraH sa vijJeyo'bhyasanIyA mumukssubhiH||12 For Private and Personal Use Only
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (55) cittAdi sarva jagatakoM brahmadRSTise dekhanA tisa karake jo sarva vRttiyoMkA nirodha honA so prANAyAma jAnanA. 5 tIna kAlame jagata nahIM isa nizcayakA nAma recaka hai. maiM brahma saccidAnaMda svarUpa hUM isa vRttiko pUraka jAnanA. 6 saccidAnaMda me nizcala vRttikA nAma kuMbhaka prANAyAma hai. esA prANAyAma jJAnayoMkA hai. nAsA baMdhakara prANIko rokanA ye maMdajana karate hai. 7 sama brahmavRtti rahaneko samAnatA kahIM hai. zuSka kASTha samAna zarIra rakhanA ye samAnatA nahI hai. 8 paramAtmAviSe vANIkI viSayatA nahI yahI mauna jAnanI, athavA jagat anirvacanIya hai vANIkA viSaya nahI. 9 esI mauna sahajanAmavAlI jJAnI janokI jAnanI; tUSNI hor3akara beThanA yaha mauna mUrkhokoM karanA kahA hai. 10 3 // Adi madhya aMta ina tIna kAlame maiM jIva hUM ese jisa brahmame sakalpabhI nahI so brahma saccidAnaMdAtmAdI vijana ekAMta deza kahA hai 11 sarva viSayako adhiSThAna brahmAtmarUpa jAna karake jo brahmame hI magna rahatA hai so pratyAhAra jAno. 12 For Private and Personal Use Only
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (56) dRksthitiH-dRSTiM jJAnamayIM kRtvA pazyedAtmamayaM jgt| sA dRSTiH paramodArA na naasaagraavlokinii||13 dRSTAdarzanadRzyAnAM virAmo yatra vA bhavet / dRSTistatraiva kartavyA na naasaagraavlokinii||14 dhAraNA-yatra yatra mano yAti brahmaNastatra drshnaat| manaso dhAraNaM caiva dhAraNA sA parA matA // 15 dhyAnaM-bahmaivA'smIti satyA nirAlaMbatayA sthitiH| dhyAnazabdena vikhyAtA paramAnaMdadAyinI // 16 samAdhiH-nirvikAratayA vR yA brahmAkAratayA punH| vRttivismaraNaM samyag samAdhirjJAnasaMjJikaH // 17 jJAnAmRtena tRptasya kRtakRtyasya yoginH| na cAsti kiMcitkartavyamasti cennasa tttvvit||18 buddhirvinaSTA galitA pravRtti jiivaatmnorektyaadhigtyaa| idaM na jAne'pyanidaM na jAne kiM vA kiyadvA sukhamastyapAraM / 19 // nApnoti karmaNA mokSaM vimUTho'bhyAsarUpiNA / __ dhanyo vijJAnamAtreNa muktstisstthtyvikriyH||20 For Private and Personal Use Only
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (57) "sarvaM khalvidaM brahma / " isa jJAnadRSTi se sarva jagatako brahmarUpa dekhanAhI suMdara dRSTi hai, nAsAko dekhanA uttamadRSTi nahi hai. 13 / dRSTA, darzana, dRzya, ina tInokA jahAM abhAva hai ese nirvikalpa svarUpako hI anubhava karanA. nAsAke agra bhAgase dRSTi haTAya lenI. 14 jahAM jahAM mana jAve tahAMhI brahmarUpa yaha hai ese adhiSThAna brahmaviSe manake sthitiko dhAraNA kahIMhai15 mai sadAnaMdasvarUpa hU~ ese viSayaciMtana vinA jA paramAnaMdadAyanI manakI dRDha sthiti hai,so dhyAna hai16 ____ meM nirvikAra hUM, maiM brahma saccidAnaMdasvarUpa hUM isa pravAhase saMsAradvaitakI akhaMDavismRti jaba hoi jAve tisakA nAma samAdhi jAnanI. 17 ese jJAnAmRtakarake unmatta yogIko kiMcit bhI kartavyakA bhAna nahIM rahatA, jisako kartavya karmakA bhAna rahatA hai so pUrNayogI na jAnanA, yaha arjunako kRSNakamalApati uttaragItAme kahA hai.18 nirvikalpasthitisamaya merI buddhi zAMta hogaI hai yAMte pravRtti kahA hove; parAvarakI ekatAke anubhavasa parokSAparokSakAbhI bhAna nahIM rahA, kitanA sukha hai tisakA bhI aMta milatA nahIM ye AcArya zrIpUjyapAdoMkA anubhava hai. 19-20 For Private and Personal Use Only
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (58) // pUrvaviMzati shloksyaa'rthH|| kvacinmUDho vi. dvAnityAcAryavacanAt / / vyavahAre vimuuddho'pisn| // brahmavidbrahmaivabhavatItizrutezca sa eva vidvAnsvayaM brahmarUpatvAnmukto'vikriyo dhanyazca bhavati sa vijJAna mAtreNaiva tiSThati na tu mAnasenA'bhyAsakarmaNA mo. kSaM prApnoti // ayameva hi te baMdhassamAdhimanutiSThasItismRteH // // utaraviMzati zlokArthastu bhASAyAM ||naapnoti karmaNA mokSaM vimUDho'bhyAsarUpiNA dhanyo vijJAnamAtreNa muktastiSThatya vikriyaH // 20 mUDho nApnoti tadabrahma yato bhavitumicchati / anicchannapi dhIro hi parabrahmasvarUpabhAk / / 21 na zAMtiM labhate mUDho yataH zamitumicchati / dhIrastatvaM vinizcitya sarvadA zAMtamAnasaH // 22 yena vizvamidaM dRSTaM sa nAstIti karotu vai / nirvAsanaH kiM kurute pazyannapi na pazyati // 23 yena draSTaM paraM brahma sohaM brahmeti ciMtayet / kiM ciMtayati nizciMtodvitIyaM yo na pshyti||24 kartRtvaM kArakApekSamakartRtvaM svabhAvataH / kartAbhAkteti vijJAnaM mRSaiveti sunizcitam // 25 ||ti saptamakamale shriishNkraacaaryoktraajyogo'lN|| For Private and Personal Use Only
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (59) jo mUDha manuSya hai so mAnasakarmarUpa jo yogAbhyAsa hai tisase muktiko nahIM prApta hotA hai; jo zreSTha hai so jJAnamAtrase akriya rUpahotA hai. 20 mUDhajana brahmako nahI prApta hotA apane te bhinna brahma hai bhai tisakA svarUpa bana jAvoM esI icchA karanese // aura jJAnI brahma honekI icchA na karatA davAbhI nitya parabrahmakA svarUpahI hai ye aSTAvakrake vAkya hai. 21 ___ taise mUDha zAMti nahI pAvatA; zAMtirUpa havA zAMtiko DhUMDhatA hai, jJAnI apaneko zAMtarUpa mAna. neseM zAMtimeM magna rahatA hai. 22 jo jagatako dekhe hai so tisake abhAva kA yatna karatA hai jJAnI dvaitako na dekhe hai, na tisake nAzakI ciMtA kare hai. 23 jo apane te bhinna caitanyako jAne hai, so puruSa esI upAsanA kare jo mai caitanya hUM aura maiM akhaMDa hUM jo ese jAne hai so kisakA dhyAna kare ? 24 _mai kartA hUM yaha dRSTi kArakoMkI apekSAse hotI hai, svarUpase to akartAhI hai kartA nahI; mai kartA bhoktA hUM ye jAnanA mithyA nizcaya hai. yaha saMpUrNa aSTAvakrakA anubhavAmRtadRSTi hai // 25 iti zrI saptama kamalame rAjayoga samApta / / For Private and Personal Use Only
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (60) 1OM // atha aSTamakamale rAjayogasya jJAnasapta bhAmekAnAM kathanam // * jJAnabhUmiH zubhecchA syAtprathamA sA prkiirtitaa| vicAraNA dvitIyA syA ttRtIyA tanumAnasA // 1 sattvApattizcaturthI syAttato saMsaktinAmikA / padArthAbhAvanI SaSThI saptamI turyagA smRtA // 2 zaNAti brahmavidyAM yazcatussAenavAnnaraH / brahmaniSTagurossaiSA zubhecchA nAma bhUmikA // 3 dRSTAMtaibahubhinityaM mahAvAkyArthaciMtanam / dvitIyA bhUmikA jJeyA sujanaiH suvicaarnnaa|| 4 2||mhaavaakysy lakSyArthe yaH karoti sthiraM mnH| dhyAnAkhyA bhUmikA jJeyA tRtIyA tnumaansaa||5 bhUmikAtritayaM tvetadrAma jAgraditi sthitam / yathAvateMdabuddhayedaM jagajjAgrati dRzyate // 6 advaite sthairyamAyAte dvaite ca prazamaM gate / pazyati svapnavallokaM caturthI bhuumikaamitaaH||7 For Private and Personal Use Only
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 61 ) 1 atha aSTama kamalame jJAnakI saptabhUmikA rAjayogAvalaMbI kahate hai. // // jJAnake bhUmikAkA nAma zubhecchA, suvicAraNA, tanumAnasA, // 1 // sattvApatti, asaMsakti, padArthAjAvanI, turyA hai. aba kramase inokA yaha artha hai. // 2 // jo mumukSu sAdhanacatuSThayasaMpanna hUvA vA brahmavettA sadguruseM brahmavidyAkA zravaNa karatA hai sA zubhecchA hai. // 3 // so mumukSu jaba mahAvAkya tatvamasi " isakA artha jIvabrahmakI ekatAko nAnAprakArake dRSTAMtoM se vicAratA hai taba jJAnI tisakA nAma suvicAraNA kahate hai. 4 // (< 2 // so mumukSu jaba mahAvAkyoMke akhaMDa nirvikalpa lakSyArthame khamanako sthira kare hai sA tanumAnasA bhUmikA kahI hai. yaha tIsarI dhyAnarUpI bhUmikA hai. // 5 // he zrIrAmacaMdra, mumukSu yahAMsUdhI isa saMsArako nAnA bhedavAlI jAgrat jAnanese brahmavettA ina tInoM bhUmikAkA nAma jAgrat kahate hai. // 6 // so mumukSu nirvikalpame dRDha sthiratA pAya kara svayaM nirvikalpa hUvA aparokSajJAnI hotA hai. isa jJAnIkI advaitame dRDha sthiti hotI hai, dvaita nahI bhAsatA hai. jo dehayAtrAsamaya saMsAra bhAse to svapna samAna jAnatA hai. yaha caturtha bhamikA hai. ||7|| For Private and Personal Use Only
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ( 62 ' ) paMcamIM bhUmikAmetya suSuptipadanAmikAm / zAMtAzeSavizeSAMzastiSThatyadvaitamAtrake // 8 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aMtarmukhatayA nityaM bahirvRttiparo'pi san / parizrAMtatayA nityaM nidrAluriva lakSyate // 9 3 // kurvannabhyAsametasyAM bhUmikAyAM vivAsanaH / SaSThIM gADhasuSuptyAkhyAM kramAtpatati bhUmikAM // 10 yatra nAsanasadrUpo nAhaM nApyanahaMkRtiH / kevalaM kSINamanana Aste dvaitaikyanirgataH // 11 paraprayuktena ciraM prayatnenA'vabodhanam / padArthabhAvanI nAma SaSThI bhavati bhUmikA // 12 bhUmiSaDkacirAbhyAsAdbhedasyAnupalaMbhanAt / yatsvabhAvaikaniSThatvaM sA jJeyA turyagA gatiH // 13 samAptA: // // iti aSTamakamale jJAnasya sapta bhUmikAH 1 * // atha navamakamale rAjayogAvalaMbI suraghuparighayoH saMvAdaH // For Private and Personal Use Only
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (63) ye jJAnI abhyAsavalaseM advaitame sarvadA sthiti kare hai, tisake vizeSa jJAna saMpUrNa nivRtta hoya jAtA hai. isa bhUmiko suSuptinAma paMcama bhUmikA kahate hai. 8 yahAM jJAnI bahu kAla aMtarmukha rahatA hai, koi kAla dehayAtrA mAtra kare hai. thakA huvA nidrAlu samAna dekha paratA hai. // 9 // 3 // yahAM jJAnI vAsanArahita dRDhAbhyAsase gADha suSupti nAmavAlI SaSThI bhUmIko pAvatA hai.||10|| . jahAM na satkA bhAna na asatkA bhAna hove hai. jahAM meM vA tuma bhAsatA nahI, eka tathA dvaitakA bhAna rahatA nahI, nirvikalpahI rahatA hai. // 11 // jaba dUsaga bahu yatna kare nirvikalpa sthitise jagAya bhojana karAve hai, taba padArtha bhAvanI SaSThI bhUmikA kahI hai.||12|| ___ jaba yaha jJAnI ekarUpa rahajAve uThe nahI aise SaT nUmikAkA kramase abhyAsa karatA hai taba sA turya bhUmikA kahI hai. isa saptamI jUmikAmeM thore dina viSe zarIra svayaM nAza hotA hai. // 13 // iti aSTamakamalame sapta bhUmikA samApta // 1 // atha navamakamalame rAjayogI suraghuparighakA __ saMvAda varNana hovegA // OM For Private and Personal Use Only
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (64) kadAcitparighanRpatinagare sarvaprajA durbhikSaNa pIDitA'bhavat / tAM duHkhapIDitaprajAM parityajya tInavairAgyeNa vinirjanavane samAdhau nimagno'nRt / bahukAlAdanaMtaraM samAdhimutsRjya sa parigharAjarSiH suraghuprajApaterdaDhajJAnaniratasya samIpaM gatvA tena saha sUryacaMdrasamaikAsane sthitvA jJAnadhyAnasaMbaMdhisaMvAdaM cakAra // athaivaM priyayA tatra vizraMbhakathayA cirm| prAktanasnehagarbhiNyA sthitvovAcA'yudhAbhidhaH // 1 parigha uvAca yadyatsaMsArajAle'smin kriyate karma nUmipa / tatsamAhitacittasya sukhAyAnyasya nA'nagha // 2 kaJcitsaMkalparahitaM paraM vizramaNAspadam / paramopazamaM zreyaH samAdhimanutiSThasi // 3 2 // suraghuruvAca etanme brUhi bhagavansarvasaMkalpavarjitaM / paramopazamaM zreyassamAdhirhi kimucyate // 4 yo jJo mahAtmansatataM tiSTana vyavaharaMzca vaa| asamAhitacitto'sau kadA bhavati kHkil|| 5 For Private and Personal Use Only
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (65) eka parighanAmavAlA aSTAMgayogI rAjA thA. tisake rAjyame jaba darbhikSa bhayA tisameM prajAko bahuta duHkhI dekha karake tisake duHkha nivRttyartha prayatna na karake saMpUrNaduHkhI prajAkA parityAga karake ajJAta vijana vaname samAdhisthitima bahuta saMvatsara vyatItakarake jaba samAdhise citna udvega huvA taba tisakA jJAnaniSTa suraghurAjA paramasnehI jo thA tisake milaneko gayA. jaba paraspara ekAsanapara do caMdrasUrya samAna virAjamAna bhaye tava parigha rAjA priya vizvAsavAlI pUrvasnehasaMbaMdhi kuzalatA pUchakarake amRtavAlI vANIseM bolatA bhayA. parigha uvAca // de rAjan he suragho, isa saMsArajAlame jo karma kIyejAne hai so samAdhivAleko mukha deve hai ora jo samAdhi rahita caMcalacittavAlA hai tisako sukha dete nahI // 2 he priyatama Apa kabI nirvikalpa paramazAMti denevAlI paramavizrAMtikA sthAna jA samAdhi hai tisako karate ho? kyA nahI karate ? tisake sunanekI hamArI bahuta icchA hai.||3 ____2 // suraghuruvAca // he bhagavan yaha hamako sunAvo, nirvikalpa zAMtidAtA esI samAdhi kisako kahate ho ? 4 he mahAtman, jo jJAnI hai so vyavahArame vA dhyAname kyA svaniSThA te calatA hai ? 5, For Private and Personal Use Only
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (66) nityaM prabuddhacittAstu kurvantopi jagarikrayAm / AtmatatvaikasaMniSThAH sadaiva susamAdhayaH // 6 baddhapadmAsanasyApi kRtabrahmAMjalerapi / avizrAMtasvabhAvasya kaH samAdhiH kathaM ca vaa||7 tatvAvabodho bhagavansarvAzAtRNapAvakaH / proktaH samAdhizabdena na tu tuussnniimvsthitiH||8 3 // samAhitA nityatRptA ythaabhuutaarthdrshinii| sAdho samAdhizabdena parA prajJocyate budhaiH // 9 akSubdhA nirahaMkArA dvNdvessvnnupaatinii| proktA samAdhizabdena meroH sthirtraakRtiH||10 nizciMtA'dhigatAbhISTA heyopAdeyavarjitA / proktA samAdhizabdena paripUrNA mnogtiH||11 yataHprabhRti bodhena yuktamAtyatikaM manaH / tadArabhya samAdhAnamavyucchinnaM mahAtmanaH // 12 na hi prabuddhamanaso bhUtvA vicchidyate punaH / samAdhirdUramAkRSTo bisataMtuH zizoriva // 13 4 // samagradinamAlokAdviramatyakSayo ythaa| AjIvitAMtaM naH prajJA tathA tttvaavloknaat||14 For Private and Personal Use Only
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (67) jo AtmaniSTha brahmajJAnI hai te sarvadA jaga. ke kArya karate huebhI sarvame brahmadRSTirUpa samA. dhivAlehI hai.||6|| he rAjan , bAharaseM padmAsana lagAneseM brahmAMjali karaneseM aMtarameM viSayavAsanAse vikSiptacittavAleko kyA samAdhi hotI hai ? 7 he bhagavan , brahmAtmaikyajJAnaagni jo hai so sarva AzArUpa tRNake jalAvanevAlA samAdhinAmase kahA hai. kevalapadmAsanavAlA maunI samAdhivAlA nahI.8 __ // buddhimAnone zAMta nityAnaMdI yathArtha jJAtR aisI jA nirmala prajJA hai tisIkA nAma samAdhi kahA hai.9 nirbhaya tathA dehAbhimAnase rahita rAgadveSate vinA jA buddhi sumerusamAna acala hai tisako samAdhi kahA hai. 10ciMtArahita brahmajJAnaseM pUrNa tathA grahaNatyAgaka kalpanAse rahita jA pUrNa manakI vRtti hai sAI samAdhi hai. 11 jisa kAla bhai brahma haM esA nizcaya bhayA tabaseM mahAtmAlokokI akhaMDa samAdhi banI rahatI hai. 12 jaise bAlakase dUra kheMcI kamalakI taMtu TUTa paratI hai taise brahmatattva vettAkI samAdhi ekavAra lagI huI phira nahI TUTatI. 13 ||jaise sUrya saMpUrNa dina prakAzaseM hI samApta kare hai taise jJAniyokI buddhibhI maraNaparyaMta jJAnase pUrNa rahe hai. 14 For Private and Personal Use Only
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (68) ajakhamaMbu vahanAdyathA nadyA na rudhyate / tathA vijJAnadRk bodhAt kSaNamAtraM na rudhyte||15 na vismaratyavirataM yathA kAlaH kalAgatim / na vismaratyavirataM vAtmAnaM prAjJadhIstathA // 16 na vismarati sarvatra yathA satatago gatim / nAvasmarati nizcayaM cinmAnaM praajnydhiistthaa||17 gatiH kAlakalA yadvaJcinvAnA smvsthitaa| ciJcitizcaityarahitA cinvAnA gatayastathA // 18 yathA sattAvihInAtmA padArtho noplbhyte| tathA''tmajJAnahInAtmA kAlo jJasya na labhyate19 na saMbhavati saMsAre guNahIno guNI ythaa| na saMbhavatyAtmasaMvidvarjito hyaatmvaaNstthaa|| 20 sarvadevA'smi saMbuddhaH sarvadaivA'smi nirmalaH / sarvadevAsmi zAMtAtmA sarvadAsmi smaahitH||21 6 // bhedaH kena samAdherme janyate kathameva vaa| Atmano'vyatirekeNa nityameva sadAtmatA // 22 tasmAtkadAcidapi me nAsamAdhimayaM mnH| no vA samAhitaM nitymaatmtttvaiksNbhvaat||23 For Private and Personal Use Only
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jaise nadIyoMkA jala pravAhase vinA eka ThakANe rukatA nahI taise jJAnavAlekI dRSTibhI jJAnapravAhate nahI baMda hotI. 15 jaise kAla bhagavAn jIvoMke AyuHciMtana karaneme cUkatA nahI, taise jJAnI akhaMDa AtmaciMtanase nahIM cUkatA. 16 / 5 // he mahAmune! jaise vAyu gamanakriyAse kabI baMda nahIM hotA taise jJAnIkI buddhibhI caitanyako bhUlatI nahI. 17 jaise kAlakI gamanazakti sa. vatra dekhatI rahatI hai, taise dRzyarahita citidevIbhI sphuraNarUpaseM sadA sthita hoI svamahimAme sthira rahatI hai. 18 jaise asti nAma hai isa sattAseM vinA koi padArtha nahI taise jJAnIko jJAna vinA khAlI koI samaya nahI. 19 jaise guNIpadArtha saMsArameM guNavinA hotA hI nahI taise jJAnavAnbhI AtmajJAnarahita hotAhI nahI. 20 mai sarvadA jJAnarUpa hUM sarvadA nirmala dUM sarvadA zAMtAtmA hUM sa. rvadA samAdhivAlA hUM. 21 6 // he mune hama cetana rUpakA aura samAdhikA kisane bheda utpanna kIyA hai mereko abhinna honese sarvadAhI satya AtmatA akhaMDita hai yahI samAdhi hai. 22 eka AtmasvarUpa hI honete kabIbhI merAmana asamAdhivAlA vA samAdhivALA nahI hotA. 23 For Private and Personal Use Only
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (70) sarvagaH sarvadevAtmA sarvameva ca srvthaa| asamAdhirdiko'sausyAtsamAdhirapi kaHsmRtaH24 nityaM samAhitadhiyaH susamA mahAMtaH tiSThati kAryapariNAmavibhAgamuktAH / tenA'samAhitasamAhitabhedabhaMgyA nityoditaH ka nu sa uttamavAkprapaMcaH // 25 // iti zrInavamakamale rAjayogisuraghupari ghayoH saMvAdaH saMpUrNaH // hari OMtatsat // * 1 // atha dazamakamale viSayasaMbaMdhAvanubaM dheSu pravakSyAmi // OM adhunA graMthAraMbhe anubaMdhacatuSTayAnAM viSayapra. yojanasaMbaMdhAdhikAriNAM savistAraM pratipAdanaM kriyte| For Private and Personal Use Only
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (71) he parigha, parama priyatama, sarvarUpa sarvakAla AtmAhI vyApaka hai to asamAdhi kyA hai, aura hamAre lIye samAdhi jA kahI sobhI kyA kahI. 24 he mune je brahmAvasthiti rUpa samAdhivAle tathA samadRSTivAle kAryakAraNabhAvavibhAgake kalpanAhI. natAvAle mahAtmA lokasthita hai tinoMme isa samAdhi asamAdhirUpa bhedake vyAjadvArA yaha Apake uttama vAkaracanA nitya brahmarUpoMme vistAra pAya sakatI nahI hai, arthAt eka advitIyame ye vANI pravRtti kara sakatI nahI. 25 // itizrI navama kamalame rAjayogI parighasuraghusaMvAda saMpUrNa // * // 1 atha dazama kamalame viSaya saMbadha dono anubaMdhoMkA kathana hovegA // aba vedAMta prakaraNarUpa jo yaha vijJAnakamalAkara nAmavAlA graMtha hai tisake prAraMbhame kathana karane yogya je anubaMdha catuSTaya hai, tinokA nirU. paNa karate hai. For Private and Personal Use Only
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (72) teSAM nAmAni tu viSayasaMbaMdhAdhikAriprayojanAni sati / yathA vaidakagraMthe'nubaMdha catuSTayaM bhavati tathAtrApi jJAtavyam / yathA vaidakagraMthe roganidAnauSadhayo viSayAH saMti tathAtra jIvabrahmaNorakyameva vissyo| yathA vaidakagraMtha rogavAna dhikArI bhavati tathAtrApi brahma jijJAsAvAnevAdhikArI jJeyo / yathA tatra roganivRttipUrvakA zarI: puSTireva prayojanamevamatrApyanarthanivRttipUrvakaparamAnaMdaprAptireva prayojanaM bhavati / vaidakavedAMtayorubhayorapi graMthaviSayamithaH pratipAdakapratipAdyasaMbaMddhavAn evaM satyatrAdau viSayaM jIvabrahmaNoraikyaM khaMDanamaMDanapUrvakaM tvaM zRNu // 2 // ziSya uvAca-bho guro kRpAlo ko'hmsmi| kiM brahmaNo bhinno'bhinno vaa| bhinnazcenadA "dvitIyAdvai bhayaM bhavatIti " zrutyA muktirna syAdabhinna zcettadabhinnatArUpajIvabrahmaNokyameva graMthasya viSayo bhvti| sa viSayo yathA na saMbhavati tathA brImi jIvasya brahmaNazca dvayorapi svarUpato dharmatazca bhedadarzanAdekyaM na saMbhavati / For Private and Personal Use Only
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (73) tinokA nAma viSaya, prayojana, saMbaMdha, adhikArI hai. jaise vaidaka graMthake cAra anubaMdha hote hai taise vedAMtake hote hai; jaise roga, auSadhiyoM tathA nidAnoMkA rUpa vaidaka graMthoMkA viSaya hai, taise vedAMtakA jIva brahmakI ekatA viSaya hai. jaise anarthakI nivRttipUrvaka paramAnaMdakI prApti vedAMtoMkA prayojana hai, taise rogakI nivRttipUrvaka jA zarIrakI puSTI hai so vaidaka graMthoMkA prayo. jana hai. jaise vaidakame rogI adhikArI hai, se vedAMtame mumukSu adhikArI hai. vedAMta vaidaka ina dono. graMthoMme jo viSaya hai tinAkA aru graMthoMkA pratipAdya pratipAdaka bhAva saMbaMdha hai. ___zaziSya uvAca.he nAtha kRpAlo / mai kavana hUM? kyA brahmase bhinna hUM athavA abhinna hUM? jo bhinna kaho to " dvitIyAdvai bhayaM bhavatIti " isa zrutise mukti nahI honI cAhIye. kAhete yaha zruti kahatI hai jo bhedadRSTiseM bhaya nivRtta nahI hotI. aura jo abhinna kaho to abhinnatA rUpa jo jIva brahmakI ekatArUpa graMthakA viSaya hai so viSaya jaise nahI banatA taise vistArase kahatA haM. jIva aura brahmako svarUpase dharmose paraspara vilakSaNa honete tina donokI ekatA banatI nahI, sodikhAvatAhUM. For Private and Personal Use Only
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (74) tathAhi jIvo rAgAdipaMca klezavAn, brahma tu paMcaklezarAhataM tathaikarUpaM ca, 'ekamevAdvitIyamiti' zruteH / jIvastu nAnArUpo bhavati natvekaH / eka zcettarhi ekazarIrasya sukhAdikaM yattasya sarvazarIreSu kathaM nAnubhavo bhavati |at eva jIvasya naanaaruuptvm| 3 na cAMtaHkaraNameva nAnArUpaM sukhaduHkhAdidha. mavacca, bhavati nAtmanaH sukhAdidharmAssati, tasmA devA''tmanaH pratizarIre sukhAderbhAnaM na bhavati / jIvasAkSI tu klezarahita ekazca tasya bhavati brahmaNA sahaikyamiti vAcyaM / jIvAtpRthak saakssinno'bhaavaat| yadi sAkSI pRthagastIti manyase sopi nAnaiva ntvekruupH|| __ 4 tathAhi aMtaHkaraNaM taddharmaH sukhaduHkhAdizca sAkSiNA jJAyate natvaMtaHkaraNena na vA iNdriyaayte| teSAM prAMgamukhatvAt, 'parAJci khAni vyatRNatsvayaMbhUH' iti zrute bahirmukhatvazravaNAt, iMdriyANAM paMcIkRtabhUtaprakAzakatvAcca / For Private and Personal Use Only
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (75) jIva to rAga, dveSa, abhiniveza, asmitA ajJAna, ina paMcaklazavAlA hai. brahma pAMca klezoMte rahita hai, tathA ekarUpa hai, aura jIvato nAnArUpa hai ekarUpa nahi, jo jIva ekarUpa kaho to ekake sukhIduHkhI hAnete sarva sukhIduHkhI hone cAhIye. ese hotA nahIM yAMte jIva nAnA mAnane cAhIye. 3 aura jo kaho aMtaH karaNa nAnA hai aru sukhI duHkhIbhI aMtaHkaraNahI hotA hai AtmAke sukhaduHkha dharma nahI yAMte sarva zarIroMme AtmAko sukhaduHkhA. dikoMkA bhAna nahIM hotA,jIvasAkSIto pAMcaklazate rahita hai tathA ekarUpa hai tisakI aura brahmakI ekatA banatI hai.so yaha ApakA kahanA vanatA nahIkAhete jo jIvate bhinna sAkSIkA abhAva honete bhinnasAkSI mAnanA na cAhIye jo bhinnabhI mAno tobhI nAnA mAnanA hovegA, eka nahI mAna sakate. 4 so dikhAvatA haM. aMtaHkaraNakA jJAna tathA tisake sukhaduHkha rAgadveSAdika je dharma hai tinokA jJAna kevala sAkSIseMhI hotA hai, aMtaHkaraNaseM athavA iMdriyoteM hoza nahI sakatA. iMdriyoMko bahirmukha honete aMtaHkaraNake sanmukhahI nahI hotI. aura iMdriyoMko paMcIkRta bhUtoMke jAnanekIhI zakti hai For Private and Personal Use Only
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (76) tatrApi bhedo'sti tvagindrayaM netradriyaM ca sAzrayaM sparza sAzrayaM rUpaM ca vijAnAti, rasanA ghrANaM zrotraM tu rasaM gaMdhaM zabdameva vijAnAti na tvaashryN| evaM paMceMdriyebhyo'taHkaraNasya jJAnaM na bhavati aMtaHkaraNasyApaMcIkRtatvAt, iMdriyebhyopyaMtatvAcca / tathAMtaHkaraNaM svavRtterapi viSayo na bhavati, yathA vandiH svadAhaviSayo na bhavati // _ 5 ye sukhaduHkhAdayazcAMtaHkaraNadharmAH santi te'pi aMtaHkaraNe saMlagnatvenAMtaHkaraNasya vRttiviSayA no bhvnti| sa eva viSayo bhavati yastu yatkiMcidapi dRre syAt / yassaMlagno bhavet sa na viSayo bhvti| yathA netre saMlagnaM netrAMjanaM netraMdriyavRttarviSayo na bhavati tadvat dharmA api sukhAdayo'taHkaraNe salagnatvAttavRttiviSayA nbhvNti| tasmAt dharmasahitAMtaHkaraNasya jJAnaM svasmAt svavRttariMdriyebhyo vA na bhvti| tasmAt sAkSiNaH sakAzAdevAMtaH karaNasya taddharmANAM ca sukhaduHkhAdInAM jJAnaM bhavati // For Private and Personal Use Only
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (77) tinoMme bhI itanA bheda hai. netreMdriya rUpako tathA rUpake Azraya je ghaTAdika hai tinokoM viSaya kare hai, taise tvacAbhI sAzrayasparzako viSaya kare hai, zeSa rasanA, ghrANa, zrAMtra ye tInoM iMdriyoM to rasa, gaMdha, zabda, mAtrakuM anubhava kare hai, Azrayako nahI jAnate. isa rItIneM iMdriyoMseM to aMtaHkaraNakA jJAna hoi sakatA nahI. aMtaHkaraNako apaMcIkRta bhUtoMkA kArya donete tathA iMdriyoMte bhI bhItara honete. jaise agni apane dAda zaktikA viSaya nahI hotA taise aMtaHkaraNa apanI vRttikAbhI viSaya nahI hotA. 5 aura aMtaHkaraNake rAgadveSAdika je dharma hai te bhI aMtaHkaraNa ke vRttike viSaya nahI hote, aMtaHkaraName saMlagna honete // viSaya so hotA hai jo apane Azrayase dUra hove, jo saMlagna hove so viSaya nahI hotA, jaise netroMme saMlagna jo aMjana hai so neneMdriya ke vRttikA viSaya nahI hotA taise aMtaHkaraNa ke je sukhAdika dharma hai te bhI svavRttike viSaya nahI hote. isa kAraNate dharmoM sahita aMtaHkaraNakA jJAna aMtaHkaraNase athavA tisake vRttise athavA iMdriyoM se bhI nahI honete tisa kAraNate kevala sAkSIsahI sadharma aMtaHkaraNakA jJAna hotA hai. For Private and Personal Use Only
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 6 sa sAkSI ekazcettarhi ekazarIre ye sukhAdayaH saMti teSAM sarvazarIre bhAnaM syAt , yataH sarvazarIre bhAnaM na bhavatyataH nAnA sAkSiNaH saMti natveka saakssii| teSAM nAnAsAkSiNAM ekabrahmaNA sahaikatA'saMbhavAjjIvabrahmaNorakyaM graMthasya viSayaH kathamapi na saMbhavati // 7 samAdhAnaM / yathA ghaTopAdhikasya ghaTAkAzasya mahAkAzena sahaikatA'bhAvepi nirupAdhikasya ghaTAkAzasya mahAkAzena sahaikatA bhvtyev| tadvadrAgAdidharmayuktAMtaHkaraNaviziSThasya jIvasya brahmaNA sahaikatA'bhAvepi rAgAdyanadhikaraNAMtaHkaraNopahitasya sAkSiNo rAgAdirahitasya brahmaNA sahaikatA bhavatyeva bAdhakAbhAvAt // 8pUrva yaduktaM, aMtaHkaraNasya rAgAdidharmA ye saMti teM'taHkaraNena na jJAyate kiMtu sAkSiNA jnyaayte| sa sAkSI nAnArUpo'sti natvekarUpaH / ekazcattarhi ekasya ye sakhaduHkhAdayaste sarvazarIre kathaM na jJAyate jJAtuH sAkSiNa ekatvAt // ___ gururuvAca / bho mune tava kathanamanucitaM, yata ekamevAMtaHkaraNaM tamoguNena rAgAdiviSayAkAraNa pariNamate / sattvaguNena tu teSAM rAgAdiviSayANAM jJAnAkAraNApi tadeva pariNamate / For Private and Personal Use Only
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (79) 6 so sAkSI eka kahoMge to ekake sukhaduHkhakA sarvazarIrame bhAna honA cAhIye, nAnA mA. noMge to eka brahma ke sAtha sAkSIkI ekatA nahI honate vedAMtagraMthakA viSayahI na banegA. 7 zrI gururuvAca-he priya jaise ghaTaupAdhi sahita jo ghaTAkAza hai tisakI mahAkAzake sAtha ekatA nahI bhI banatI taubhI ghaTaupAdhirahita ghaTAkAzakI mahAkAzake sAtha ekatA bane hai. taise rAgadveSavAle aMtaHkaraNasahita jIvakI brahmake sAtha yayapi ekatA nahI bana hai taubhI rAgadveSavAle aMtaH. karaNa upAdhise vinirmukta jo sAkSI hai tisakI brahmake sAtha ekatA bane hai tisame koi doSa nahI. 8 aura jo Apane kahA hai aMtaHkaraNake je rAgadveSa, sukhaduHkhAdika dharma hai te aMtaHkaraNake viSaya nahI, kiMtu sAkSIke viSaya hai, so sAkSI nAnA rUpa hai ekarUpa nahI. ekarUpa jo mAno to ekake duHkhI honeseM sarva duHkhI hone cAhIye; kyoM jo sAkSIko ekarUpa mAnyA hai so yaha ApakA kathana anucita hai. kAhete jo ekahI aMtaHkaraNa tamoguNa karake rAgadveSAdikeMko AkArako dhAraNa karatA hai. aura sAtvika guNase jJAnAkAra pariNAmako pAvatA hai. For Private and Personal Use Only
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (80) sAkSI tu "vidatAdavidatAdAdhi" ityAdizrutyA jJAnAjJAnavinirmukta evaasti| tasya brahmaNA saihakatA saMbhavati ghaTAkAzasya mahAkAzena sahaikatAvaditi siddhA saakssibrhmnnorktaa| 9 tvayA yaduktaM aMtaHkaraNaviziSThajIvAdbhinnaH sAkSI nAstIti tanna saMbhavati / yato jIvAMdataHkaraNa viziSThAdanyaH sAkSI bhavatyeva / yathA ekA strI gRhasthAzramiNo vizeSaNaM, tasyAH sukhaduHkhaiH sukhI duHkhI bhavatIti darzanAt sA ca strI saMnyAsinaH upAdhirapi bhavati tasyAH sukhaduHkhai sukhI duHkhI na bhavatItyanu bhavAcca tasya saMnyAsinaH guruNA''cAryeNa sadakatAvat aMtaHkaraNopAdhivataHsAkSiNaHsaMnyAsino gRhasthAzramiNa iva jIvAtbhedo'vazyamevAsti / tasyaikasAkSiNa eva brahmaNA sahaikatAsaMbhavAt , taccaikyaM vedAMtAnAM viSayaH saMbhavati / evaM yo viSayaH sa eva pratipAdyamevAtrA'sti graMthastu pratipAdaka eva / tayo graMthaviSayayoH For Private and Personal Use Only
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (81) aura " vidatAdavidatAdadhi " iti zrutipramANase sAkSI jJAnAjJAnase rahita hai yaha kahA hai. tisa sAkSIkI ekatA brahmake sAtha nirvighna banatI hai. ghaTopAdhirahita ghaTAkAzakI mahAkAzake sAtha jaise ekatA bane hai taise sAkSIkI brahmake sAtha ekatA bane hai. 9 aura jo Apane kahA aMtaHkaraNavAle jIvase bhinna koIbhI sAkSI bana nahI sakatA so kahanA nahI banatA. kAhete aMtaHkaraNa vaziSTha jIvaseM bhinnabhI sAkSI hai, jaise eka strI gRhasthAzramIkA vizeSaNa hai, strIke sukhaduHkhako apaneme anubhava karanese; sA strI patike saMnyAsakAla. viSe pati saMnyAsIkI upAdhi rUpabhI hai. tisake sukhaduHkhase saMnyAsI sukhI duHkhI nahI honete; jaise tisa saMnyAsIpatikI guruke sAtha bhojanaAsanAdikoMme ekatA hotI hai taise upAdhirahita sA. kSIkIbhI brahmake sAtha ekatA bananese jIvabrahmakI ekatArUpa graMthakA viSaya nirvighna bane hai. yAMta jo tumane pUchAyA meM brahmaseM bhinna hUM athavA abhinna hUM so itane pratipAdanaseM tuM brahmAbhinna siddhabhayA yaha jIva brahmakI ekatA pratipAdya hai. graMtha pratipAdaka honete graMthakA aura brahmAtmaikyatAkA For Private and Personal Use Only
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 82 ) pratipAdakapratipAdyabhAvasaMbaMdho jJeyaH // iti dvAvanubaMdha pratipAditau, vakSamANakamale tu prayojanaM darza yiSyAmaH / // iti dazamakamale dvau viSayasaMbaMdhAnubaMdhau samAptau // 1 * // atha ekAdazakamale prayojanAnubaMdhaH pratipAdyate || // ziSya uvAca / bho deva jIvabrahmaNorekatvajJAnena kiM bhavati // zrI gururuvAca / jo ziSya graMthadvArA brahmajJAnenA'narthasya nivRttiH paramAnaMdasya prAptizca bhavatIti yugalameva graMthasya prayojanaM bhavati / // nanu // saMsArasya satyatvAtsatyasya jJAnena nivRterasaMbhavAt saMsAranivRttimaMtareNa saMsAranivRttimaMtareNa paramAnaMdasya ca prApterayogAt tatazca kathaM graMthasya prayojanaM sidhyati / na ca saMsArasya mithyAtvAdbhavati tasya jJAnena nivRttiriti vAcyaM / mithyAtvasya sAdhakeSu paMcavidha sAdhaneSu ekasyApyadarzanAt // 2 // tathAdi pUrvadRSTasatyapadArthasya jJAna - janyasaMskAraH saMsArasya bhramatve kAraNaM / For Private and Personal Use Only
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 83 ) pratipAdyapratipAdakabhAva saMbaMdha dUsarA anubaMdha jAnanA. Age prayojana adhikArIkAbhI nirUpaNa kareMge. // iti zrIdazamakamalame viSaya saMbaMdha do anubaMdhA'laM // 16 // atha ekAdaza kamalame anubaMdho viSe prayojanaM // || ziSya uvAca. he svAmin Apane kahA tuma brahmase abhinna ho so ese jIva brahmakI ekatA jAnaneseM kyA phala anubhavase siddha hovegA. // zrI gururuvAca. he sujana vedAMtagraMthadvArA brahmAtmaikatvajJAnaseM anarthakI nivRtti aura paramAnaMdakI prApti tumako jJAta hovegI. yaha dono graMthakA prayojana hai. ese zravaNa karake ziSya phira bolatA hai / he nAtha saMsArako nitya doneseM jJAnase nivRtti kaise hovegI. saMsAranivRttivinA paramAnaMdakI prAptikI AzAdI kyA karanI. tisa kAraNate graMthakA prayojanabhI nadI siddha hovegA. jo kaho saMsAra mithyA hai tisakI jJAnase nivRtti bhI hotI hai so anujavame nahI AvatA. kAite mithyApaNekA sAdhaka pAMca padArtha hai tiname ekabhI nahI dekha paratA. jo kaho te padArtha kauna hai tadAM suno. 2 // eko pUrvadRSTa satyapadArtha ke jJAnajanyasaMsArake asatyatAme kAraNa da. saMskAra For Private and Personal Use Only
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org www.kobaithong Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Acharya Sh kalasagarsuri Cyanmana tattu na saMbhavati, vedAMta prapaMcasya citsukhAcAryeNa "ayaM paTa etattaMtuniSThAtyaMtAbhAvapratiyogI paTatvAt paTAM'taravaditi" mahAvidyAnumAne atyNtaa'bhaavsviikaaraat|| tathA 'neha nAnA'sti kiMcana' ityatra 'ato'. nyadAtamityatra ca shrutyaa'py'tyNtaabhaavprtipaadnaacc| mahAvidyAnumAnasya lakSaNaM tu 'dRSTAMte prakArAMtaraNa sAdhyaviSayatve sati pakSe prakArAMtareNa sAdhyaviSayatvaM mahAvidyAtvamiti vijJAtavyam / For Private and Personal Use Only
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir so nahI banatA kAhete jo vedAMtazAstrame prapaMcakA atyaMtAbhAva aMgIkAra kIyA hai tisame citsu. khAcAryane isa anumAna karake jagatkA atyaMtAbhAva siddha kiyA hai. jaise yaha jo paTa hai so ina taMtuvoMme atyaMtAbhAvavAlA hai paTatvajAtivAlA honete, dvitIyapaTavat iti. jaise dvitIyapaTa paTatvajAtivAlA hai tathA ina taMtuvoMme atyaMtAbhAvacAlAbhI hai taise yaha paTabhI paTatvajAtivAlA honete ina taMtuvAmeM atyaMtAbhAvavAlAbhI balAtakA. rase svIkAra karanA paregA. isakA mahAvidyA'numAna kahate hai. tisakA lakSaNa yaha hai jo dRSTAMtame aura rItIse rahitA huvA pakSameM prakArAMtaraseM rahe so mahAvidyAanumAna jAnanA. isaanumAnaseM isa jagatakA atyaMtAbhAva svIkAra kIyA hai. taise isa brahmamai jagatkA lezamAtrabhI nahI. eka zrutine esA kahA hai aru isa brahmase bhinna sarva jagat asat nAma atyaMtAbhAvavAlA jAnanA. itanA dUsarIzrutinebhI pratipAdana karanese saMsArakA atyaM. tAbhAvahI hai. yAMte saMsArakoM satya na honete satya vastuke jJAnajanya saMskArakA abhAvahI eka sAdhanakA atyaMtA'bhAva honese saMsArasatyatAhI siddha hotI hai. For Private and Personal Use Only
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (86) 3 // dvitIyaM prameyasya sAdRzatA |saapytr na dRzyate brahmadRzyayo vipriittvaat|| na ca tRtIyaM pramAtari bhayalobhAdikaM dRzyate, adhyAsAtpUrvaM pramAturevAbhAvAt dRratarA tatra doSasaMbhAvanA / ata eva na turya sAdhanaM pramANagatapittakAmalAdikaM / tasyApi pramANasyAdhyAsAtpUrvamasaMbhavAt kutazca dosssNbhaavnaa| nApi paMcamaM mithyAtvasya sAdhakaM sAdhanamasti / taccAdhiSThAnasya sAmAnyajJAnaM vishesstshcaajnyaanmiti| niraMze svaprakAze ca brahmaNi kutaH saMbhavati vizeSarUpasyAjJAnaM sUrye'dhakAramiva / kutazca niraMze sAmAnya vizeSabhAvazca / tasmAtpaMcavidhAM kAraNasAmagrI vinA mithyAtvasyAbhAvAdbhavati jagatsatyaM / tasya jJAnena. nivRttyasaMbhavAtkutaH paramAnaMdaprAptiH kutazca graMthasya prayojanasiddhirvA iti cettatrAda samAdhAnaM // 4 // yaduktaM satyavastuno jJAnajanyasaMskA ro yadi pUrva bhavetsa eva bhramasya kAraNaM bhavatIti niyamo nAsti / kiM tu mithyAvastuno jJAnajanya. saMskAro'pi bhramasya kAraNaM bhavati yathA pUrva satyasarpamadRSTvA iMdrajAlavinirmitaM sarpa dRSTvApi For Private and Personal Use Only
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (87) 3 dusarI prameyakI sAdRzatA mithyApaNeme kAraNahai. sAbhI brahma jagatko paraspara vilakSaNa honete nahI banatI. tIsarA bhayalobhAdikabhI nahI banatA. adhyAsase prathama pramAtAkAhI abhAva honete tisame bhayalobhAdikoMkA aMgIkArahI asaMbhava hai. aura caturtha kAraNa jo pramANameM pittakAmalAdika doSa hai sobhI adhyAsase pUrva pramANakA hI asaMbhava honete pramANagatapittAdidoSoMkI AzAhIkyA karanI. aura paMcama jo adhiSThAnakA sAmAnya jJAna tathA vizeSa ajJAna mithyApaNekA sAdhaka hai sonI nahI banatA. brahmako AkAzavat niraMza honete sAmAnya vizeSanAva nahI banatA tathA brahmako svaprakAza honete tisame sUryake viSetamakI nyAI vizeSa ajJAnabhI nahI banatA.isa kAraNa paMcaprakArakI mithyApaneke siddha karanekI sAmagrIke anAva honete jagatakosatyatAhIbane hai. tisa satya saMsArakI jJAnase nivRtti nahI honete paramAnaMdakI prAptikIbhI AzAbhaMga honete graMthakA prayojana nahI banatA. Apa inakA uttara kaho. 4 zrI gururuvAca. he vizAlabuddhe pUrva jo tumane kahA jo satyavastuke jJAnajanyasaMskAra adhyA sake kAraNa hai so yaha niyama nahI.kiMtu mithyA iMdrajAlavinirmita sarpakoM dekha karakebhI For Private and Personal Use Only
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (88) rajvAM sarpabhrAMtirutpadyate tadvadanAdimithyAprapaMcamapi dRSTvA brahmaNi jagadadhyAso jAyate satyavastuno jJAnajanyasaMskAra evAdhyAsakAraNamiti niyamAbhAvAt / kiM ca yaduktaM pramAtAdoSo bhayalobhAdikaM pra. meyadoSaH sAhazatvaM ca nAstIti tanna saMbhavati yataH teSAM ghaTe brahmaNi cAstibhAtipriyANAM sAdRzyadarzanAt teSAM vidymaantvaattessaambhaavkthnmnucitm|| 5 // nanu teSAmabhAvakathanaM kathamanucitam / yataH kAraNaM tadeva bhavati yasya sthitiH kAryAtpUrvamavyavadhAnena bhavet / eteSAM tridoSANAM tu adhyAsarUpatvAdadhyAsAtyUrvamutpatterevAsaMbhavAt kathaM kAraNatvaM saMbhavati avyavadhAnena pUrvakAle'navasthAnAditi cet| 6 // satyaM tathApi tridoSANAM bhramaM prati yadi kAraNatA syAttadA trayANAM sthitAvAkAMkSI bhavenna tu pramAtApramANaprameyANAM doSA adhyAsaM prati hetayo bhavaMti, doSatrayaM vinApyAkAze nIlatAderdarzanAt / tasmAtteSAM tridoSANAmabhAvo bhavatu, bhramaM prati kAraNatvasyAsaMbhavAt / For Private and Personal Use Only
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rajjume sarpabhrAMti hovehai.satyavastuke jJAnajanyasaMskAroMkIhI adhyAsame AvazyakatA nahI hai ese nizcaya karanA. aura jo Apane kahA brahma aru jagatko viparIta honete sAdRzatA nahI banatI.jahAMAdhiSThAna adhyastakI paraspara sAdRzatA hove hai tahAMhI adhyAsa hove hai so ThIka hai. yahAMbhI ghaTAdi dRzya jagatame aura brahmame astibhAtipriyatA hai sA sAdRzatA pratyakSa hai "satyaM jJAnamanantaM brahma" "sarva khalvidaM brahma" isa zrutise donome asti, bhAti, priyatA kI sAdRzatA honete sAdRzatA nahI hai yaha kahanA kyA yogya hai? yAMta sAdRzatA bananese adhyAsannI bane hai tisakI jJAnase nivRttibhI sukhase hI hovegI. 5 ziSpa uvAca. doSoMkA abhAva kahanA hamakoM yogyahI hai.kAhete jo kAraNa hove hai so kAryakI utpattite avyavadhAna pUrvakAlame hI hove hai. yahAM sAdRzatA doSavAle ghaTAdika aura pittAdi doSavAle netrAdika lobhAdi doSavAle pramAtA ye saMpUrNa adhyAsa rUpa hai yAMte adhyAsata pUrva tinokA abhAva honete adhyAsa prati kaise kAraNa ho sakate hai? 6 // zrIgururuvAca.de priya ye adhyAsake prati niyamase kAraNa hove to tinoke hone kI AvazyakatA hove. inoke na honese bhI jaise AkAzameM nIlatA nAse de For Private and Personal Use Only
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (90) tathAtrA'pi paramAtmani doSatrayamatareNa jagato'dhyAsarUpatvaM sNbhvti| kiMca brahmaNaH svapra. kAzatvAdvizeSasyAjJAnaM tatra na saMbhavati niraMzatvAcca sAmAnyavizeSanAvo'pi na saMbhavatIti yatkathanaM tadapi na samIcInaM svasvarUpe svayaMprakAze'pi brahmaNi mUDhAnAM brahmAdamasmItyanubhavAbhAvadarzanAt sUrye'pyulUkAnAmaMdhakAravaditi / 7 tathA niraMze'pi brahmaNi sAmAnyabhAvasya brahmAsti brAhmaNo'smi ghaTo'sti tvamasIti sarvatra sattArUpasya darzanAt vizeSabhAvasya ca nityamukto'. smi brahmAhamasmIti nityamuktatvasya brahmabhAvarUpatvasyApi jIvanmuktapuruSavizeSe darzanAca navati svaprakAze'jJAnatA niraMze ca saamaanyvishessbhaavo'pi| iyamevAdhyAsasya sAmagrI siddhaa| tato navati saMsArasya mithyAtvaM jJAnena nivRttizcAtaH paramAnaMdasya prAptirapi sNbhvti| tadeva graMthasya prayojanaM etAvatA siddhamiti // __||iti ekAdazakamale prayojanAnubaMdhasya varNanam // hariH OM tatsat // For Private and Personal Use Only
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 91 ) taise doSatraya vinAbhI brahmameM prapaMcakA mithyA saMbhava ho sakatA hai yAMte tridoSakA na honA damakuM ISTadI hai jahAM eka samartha avidyA rUpa doSa hai tadAM dUsarekA kyA kAma hai. aura jo Apane kahA hai brahmasvayaM prakAza hai tisame vizeSa ajJAna nahI banatA niraMzame sAmAnya vizeSabhAva bhI nahI banatA. so yadabhI terA kahanA ajJAta se hai. kAdete brahmako sarvarUpaddonete mUDha rUpadhArI brahmakharUpame mai nityamukta svayaM prakAza huM akhaMDAnaMdarUpa hUM. ese ajJAna dekhane me AvatA hai. jaise sUryame ulUka aura aMdhajana aMdhakAra dekhate hai. 7 // aura niraMzame sAmAnyabhAva vizeSabhAva bhI dekhane Ave hai . // brahmAsti // brahma hai. ghaTa hai yaha sAmAnyabhAva hai. mai nityamukta nirvikalpAnaMda ghana sarva vyApI huM. ese vizeSarUpako to jJAnavAna jAne hai yAMte svaprakAzame vizeSa jJAnakAabhAva tathA niraMzame sAmAnya vizeSabhAva siddha hai. yahI adhyAsakI sAmagrI siddha bhaI sAmagrI ke sadbhAvaseM saMsAra ko asatya donete tisakI jJAnase nivRttidvArA paramAnaMdakI prAptibhI niryatna siddha do. nete graMthakA prayojana nirvighna siddha bhayA // * // itizrI ekAdazakamalame prayojanaM samAptaM // * For Private and Personal Use Only
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (92) // atha dvAdazakamale anubaMdheSu adhikAriNo varNanaM // . 1 // adhikArI tu vivekavairAgyazamAdimumukSu tAvAn bhavati ityavadhi anubaMdhAnAM madhye viSayaprayojanasaMbaMdhAdhikArItyanubaMdhacatuSThayasya svarUpaM pratipAditaM / adhunA tubhyaM vivekavairAgyazamadamAdimumu. kSutAnAM svarUpaM bravImi tadanaMtaraM catussAdhanavato nRparaMtidevasya gAthAM prvkssy||ady vairAgyasya vivekasya ca varNanaM karomi // mAlinI chaMdaHajazivasuralokAnsarvadA dveSadIptAn tyajati varavirAgI yatnasAdhyAnanityAn / bhajati paramapUjyaM satyamAtmasvarUpaM na bhajati nijadehaM nAzabuddhyA vivekI // brahmaloke'pi rAgadveSAdayassaMti tatra pramANaM ||vaalmiikiruvaac ||sntkumaaro niSkAma avasadbrahma sgnni|vaikuNtthaadaagto viSNuprailokyAdhipatiHprabhuH 1 brahmaNA pUjitastatra styloknivaasibhiH|| vinA kumAraM taMdRSTvA yuvAca prabhurIzvaraH // 2 // sanatkumAra stabdhosi niSkAmo garvaceSTayA // atastvaM bhava kAmArtaH zarajanmati nAmataH // 3 // tenA'pi zApito viSNuH sarvajJatvaM tavAsti yat // kiMcitkAlaM hi tattyaktvA tvamajJAnI bhaviSyati 4 For Private and Personal Use Only
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (93) ||ath dvAdaza kamalame adhikArIkA lakSaNa suno| 1 // aba adhikArIke vairAgya viveka zamAdi mumukSutA. ina sAdhana catuSTayakA. yathAkramate varNana karate hai. pazcAt catuSTaya sAdhana saMpanna dharmAtmA mahArAja raMtidevakI kathA tumako zravaNa karAveMge aba vairAgya vivekavAle puruSottamakA lakSaNa suno. - 2 // vairAgIpuruSa ese hote hai jo brahmaloka, zivaloka, iMdraloka, ina sarvalokokoM paraspara rAgadveSarUpa agnise pUrNa jAnakara inoMke prAptikI IcchAhI nahI karate; jaisa brahmalokame dakSako zivajIne nabhaskAra na kIyA to dakSane zaMbhuko zApa diyA. phira kavI tisahI brahmalokame viSNudevako sanatkumArane namaskAra na kIyA, yAMte paraspara zApa dIyA. janaka tathA vaziSTa evaM vizvAmitra vaziSTa paraspara zApa deta bhaye hai ityAdi purANokta sahasra vArtA prasiddha hai. isase vairAgI inoM paraloka tathA siddhiyoMkI AkAMkSAhI nahI karate hue nityAnaMda svataMtra svAtmasukhame sarvadA zAMta rahate hai athavA rahanakI icchA karate hai. brahmalokAdi itane parAdhIna hai so kahAM taka kahIye yAMte vivekI puruSa nityAtmAko jAnake tadAkArahI rahate haiM, vA tadAkAra rahanekI sarvadA icchA karate hai. anitya dehAdikoMkI upekSA kare hai For Private and Personal Use Only
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (94) // zamadamoparatitrayANAM svarUpaM // drutavilambitaM chaMda:manAsa bhogaratikSatikRcchamo viratikRcca damo bhavatIndriyAt / uparatirviratirviSaye sadA vadati vedavidAM varadaizikaH titikSA, samAdhAnatA, zraddhA,mumukSuteticaturNA svruupN|| zArdUlavikrIDitaM chaMdaH-- zItoSNe samatA di saumya satataM yA sA titikSA matA yA buddheH sukhazAMtasatyavimale prItiH samAdhAnatA / vede daizikavAci yApi suruciH zraddhA hi sA vai zubhA mokSecchA hi bhavAcca yAnagha mumukSutvaM hi mokSapradam "ye tu rAgaDheSAdibhyovimuktAssaMtiteSurukasya kathAMzaNu // lubdhaka uvAca // mune madIyavANena viddho mRga shhaagtH||kk prayAto mRga iti pratyuvAca sa taM muniH1 samazIlA vayaM sAdho manayo vnvaasinH|| nAsmAkamastyahaMkAro vyavahAreSuyaHkSamaH // 2 // sarvA NIMdriyakarmANikarotihisaravamanaH // ahaMkAramayaMtanme nunaMpragalitaM ciram // 3 // jAgratsvapnasuSuptyAkhyA dazA veni na kAzcana / / turya eva hi tiSThe'haM tatra dRzyaM na vidyate // 4 // ||iti dvAdazakamalaM vairaagyaadictussttysaadhnaatmkmlN|| For Private and Personal Use Only
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (95) 3 // aru jisase mana nirviSaya huvA zAMti pAve hai tisa zama guNakA nitya sevana karatA hai. tathA jisa pUrvokta brahmalokAdikoMme doSadRSTi se sarvaiMdriyoM ko svAdhIna rakhatA hai, tathA jo khalpAhAraseM, brahmacarya se zAMtAtmA jitendriyavAn puruSa hai, so dama guNavAn kayA jAtA hai. soI mahAtmA jaba zarIra karake viSayoMkA tyAgakara saMnyAsI hotA hai, so uparati guNase vibhUSita hotA hai. sarva nivRti hone ke kAraNa brahmAnaMdame sarvadA magna rahatA hai. 66 evaM soI puruSa mAnApamAna zItoSNAdikoM kA jaba sahana karatA hai taba titikSu nAmase prasiddha hotA hai; tathA vaha vidvAn jaba saccidAnaMdame sAmAnyarItiseM rahinekA prema rakhatA hai taba so samAdhAnavAlA sarvadA sukhI manuSyajAnanA. aura jo muni " tatvamasi " mahAvAkyoMme sarvadA vizvAsapUrvaka saMlagna hai so zraddhAlu jAnanA // punaH jo vivekI sujana puruSa vastroM vahnisparzavAle samAna jalakI IcchAvat vizvAgnise nivRttiliye brahmAnaMdajalakI icchAvinA trilokakoM bhI nahI cAhatA so adhikArI jAno AgeraMtideva rAjAkI kathAko tuma zravaNakaro. * // itizrI dvAdaza kamalaM samAptaM hari OM tatsat // For Private and Personal Use Only
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (96) OM atra zAstrAnubaMdhayoH kAMDasamAptau maMgalasthAnIyaM / sAmavedIya dvAMdogyakenopaniSadoH zAMtipATha mAzrayAmi OM // ApyAyaMtu mamAMgAni vAk prANazcakSuH zrotramatho balamiMdrayANi / ca // sarvANi sarvaM brahmopaniSadaM mAdaM brahma nirA kuryA mAmA brahma nirAkarodanirAkaraNa mastvanirAkaraNaM me'stu tadAtmani nirate ya upaniSatsu dharmAste mayi saMtu te mayi saMtu // hari OM zAMtiH 3 // arthH|| OMkAra eka yaha prArthanA karatA hu hamAre vAk prANa cakSuH zrotra bala vAkI bhI sarva iMdriyoM viSayavAsanA se rahita hokara brahmajJAna vAste aMgarUpa nAma sAdhanarUpa ApyAyaM tu nAma puSTa yogyatA vAle ho jAve | aura dUsarI prArthanA yaha hai | upaniSad gamya sarva rUpa brahma hai tisa brahmakA mai vismaraNa na karUM so brahma merI bhI upekSA na kare mere se brahmakA anAdara na hove tathA brahmase bhI maiM anAdarako na pAvoM aura tIsarI prArthanA yaha hai // je veda pavitra dharma kahe hai te saMpUrNa AnaMdarUpa tathA brahmAbhinna jo maitisa hamAreme nivAsa kare / / hariOM // OM sahanAvavatu ye pAThasAmane likhA hai artha yahAM suno // guruziSyakA paThanapATha guruziSya donokI rakSA kare sukha bhogAve balavAn tejaskI kare guruziSyakoM yapaspara dveSavAn na karAveM. For Private and Personal Use Only
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ||AUM shriignneshaaynmH|| OM namo bhagavate vaasudevaay|| ||ath zrIvijJAnakamalAkare'nirvacanIya kAMDaM prArabhyate // maMgalAcaraNamatra yajurvedasya zAMtipATha evAsti // zuklayajurvede bRhadAraNyakezopaniSadoH shaaNtipaatthH|| OM pUrNamadaH pUrNamidaM puurnnaatpuurnnmudcyte|| pUrNasya pUrNamAdAya puurnnmevaavshissyte||AUM zAMtiHzAMtiH zAMtiH OM zaMnomitraH zaMvaruNaH zaMnobhavatvaryamA zaMnaiMdro bRhaspatiH zaMno viSNururukramaH namo brahmaNe namaste vAyo tvameva pratyakSaM brahmAsi tvAmeva pratyakSaM brahma vadiSyAmi RtaM vadiSyAmi satyaM vadiSyAmi tanmAmavatu tadvaktAramavatvavatumAmavatu vktaarN| hariH OM zAMtiH 3 arthH|| Iza pUrNa hai jIva bhI pUrNa hai brahmase abhinna jIva bhI pUrNa pragaTa bhayA hai pUrNa isajIvake lakSyarUpako so maiM hUM: ese jAnakara pUrNahI zeSasvayaM radijAtA hai. zAMtitraya adhyAtma adhibhUta adhideva sApa mAzArtha hai ? arthH|| mitra varuNa aryamA iMdra bRhaspati viSNu vAmana muje sarvasukha devo / brahmaketAI namaskAra do he vAyo tere tAI namaskAra ho Apa sAkSAt brahma ho Apako hI sAkSAt brahma kaheMge satya boleMge satya brahmako hI japege vaha brahma merI zrIgurukI rakSA kare punaH rakSA kre| ||AUM sahanAvavatu saha nau bhunaktu sada vIrya krvaavhai| tejasvinAvadhItamastu maavidvissaavhai||AUM shaaNtiH||3|| For Private and Personal Use Only
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ( 2 ) * 1 // atha trayodazakamale raMtideva nRpateH kathAvarNanaM / + Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir raMtidevasya hI yaza ihAmutra ca gIyate // viyadvittasya dadato labdhaM labdhaM bubhukSataH // 1 // niSkaMcanasya dhIrasya sakuTuMbasya sIdataH // vyatIyuraSTacatvAriMzadahAnyapibataH kila // 2 // ghRtapAyasasaMyAvaM toyaM prAtarupasthitam // kRcchraprApta kuTuMbasya kSuttRbhyAM jAtavepathoH // 3 // atithirbrAhmaNaH kAle bhoktukAmasya cAgamat // tasmai saMvyabhajatso'nnamAdRtya zraddhayAnvitaH // hariM sarvatra saMpazyan sa bhuktvA prayayau dvijaH // 4 // For Private and Personal Use Only
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (3) * 1 // atha trayodaza kamalame raMtideva rAjAkI kthaa| * eka mahArAjA raMtideva hotAbhayA jaise dharmarAjA vA harizcaMdrarAjA kisI kAraNate svarAjaterahitahote bhaye hai taise isa raMtIdevakIbhI vinArAjate nirjana vaname sthiti hotIbhayI, so svarAjame esA dayA dharmase samaya vyatIta kIyA hai ki jisakA guNAnuvAda svargalokameM gAyana hotAthA // 1 // tisI mahA rAjakI vaname esI sthiti hotIbhaI jo 48 dina anna jala vinA kuTuMba sameta kSudhA pipAsAse pIDita hotebhaye // 2 // esI mahezvara tisakI parIkSA karatA bhayA. pazcAt eka dinamesvarNake thAlame nAnAvicitra chapanaprakArake bhogyapadArtha tathA jalapUrNa pAtra paramezvara prerita tisake sanmukha nayanagocarabhayA // 3 // jaba rAjAkSudhApipAsAse kAMpatAhavA aru kSudhApapAsAseM pIDita nijaparivArako yathAyogya annajala dekarake zeSavibhAga apane annajalake bhakSaName pravRtti karane lagatAhI hai tilIkSaName eka kSudhAtura brAhmaNa atithine yAcanA karI. he prabho mai kSudhAturako khAnekoM devo taba rAjAne tisako paramAtmAkA svarUpa jAnakara namaskAra stuti pUjA pUrvaka svabhojana vibhAgameMse ardhavibhAga brAhmaNadevako samarpaNa kIyA. so bhUsura prasannamana jAtA rahA.pazcAt khAneme pravRtti karttAhI hai| For Private and Personal Use Only
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (4) 2 // athA'nyo bhokSamANasya vibhaktasya mahIpateH // vibhaktaM vyabhajattasmai vRSalAya hariM smaran // 5 // yAte zUdre tamanyo'gAdatithiH zvabhirAvRtaH // rAjanme dIyatAmannaM sagaNAya bubhukSate // 6 // sADhatyAvaziSTaM yachumAnapuraskRtam // taJca datvA namazcakre zvabhyaH zvapataye vibhuH // 7 // pAnIyamAtramuccheSaM taccaikaparitarpaNam // pAsyataH pulkaso'bhyAgAdapodehyazubhasyame // 8 // tasya tAM karuNAM vAcaM nizamya viyutazramAm // kRpayA bhRzasaMtapta idamAhAmRtaM vacaH // 9 // 3||n kAmayehaM gatimIzvarAtparAmaSTardhiyuktAmapunarbhavaM vaa| Ati prapadye'khiladehabhAjAmataHsthito yena bhavatya duHkhH||10|| For Private and Personal Use Only
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 5 ) 2 || tatkAla ekazudra atithI AyapahuMcA. vo bolA he mahArAja mujakSudhAturako bhojana devo. tisako bhI sarvavyApI paramezvarajAna namasra pUjana karake ardhabhAga svabhojana meM samarpaNa kIyA. 5 jabI zUdra prasannamana hoya jAtAbhayA tabI mahArAja phira bhojana karaneme pravRtti karatA hI hai. taba eka bahu zvAnokesAtha atithine darzanadIyA // 6 // tisakobhI zvAnosameta paramezvararUpajAna namaskArAdiko se AdarapUrvaka saMpUrNa bhojana samarpaNakIyA. jaba so zvAnasametaatithi gayA // 7 // taba mahArAjakepAsa kevalajalamAtra zeSarahA. aru pInekA prAraMbha karatAhI hai tabataka to eka cAMDAla vezadhArI atithi AyapahuMcA aru kadanelagA hemahArAja. mai amaMgalamUrtti cAMDAlake tAMI pAnI devo // 8 // na devoge to ye mereprANa gayAhI jAno. taba mahArAja raMtidevakI apane kSudhApipAsA duHkhakI vyathA bhUla gaI. aru pipAsApIDita cAMDAla atithikI vyathAseM duHkhI huvA mahArAja amRtarUpI vacanAseM tisakA siMcana kIyA 9 3 // mahArAja kahate hai hamako aSTasiddhiyoM sameta mokSabhI nahI cAhIye hama cAhate hai kI prANImAtrake duHkhako mai prAptadovoM jisase yadajIvamAtra nirduHkhaDhuvA sukhaseM jIvatA rahai // 10 // For Private and Personal Use Only
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kSuttRTsamo gAtraparizramazcadainyaMklamaH zokaviSAda mohaaH| sarve nivRttAH kRpaNasya jaMtorjijIviSorjIva jalA paNAnme // 11 // iti prabhASya pAnIyaM mriyamANasya pipaasyaa| pulkasAyAdAdvIro nisargakaruNo nRpaH // 12 // tasya tribhuvanAdhIzAH phaladA phalamicchatAM / AtmAnaM drshyaaNckurmaayaavissnnuvinirmitaaH||13|| 4 // bho ziSya ye satpuruSA etAdRzAH santi teSAMhi aparokSajJAnaM sulabhaM bhavati taduktaM vAsiSThe grNthe|| api puSpadalanAdvai nayanonmIlanAttathA / sukaro'haMvRttestyAgo nA'traklezo manAgapi / bhoH saumya sarvamidamahaMca vAsudeva iti jJAtvA jIvanmuktaH sanvidehamokSaM prApya na sa punarAvartate // ___ ||sH ziSyo'pi gurudevasya vAkyaM zrutvA punarapi namratAsaMyuktaH san uvAca-bhoH svAmin sarvamidamahaM ca vA sudeva iti jJAne sati guruziSyAdidvatajJAnaM kathaM siddhyati. For Private and Personal Use Only
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (7) isa cAMDAlakI pAnIbinAdInAvasthAtathA zokamoda parizramaglAnI hai sA saMpUrNa he, Izvara hamAre jalamAtra samarpaNale nivRttikaro ||11||ese kahakara jala. mAtrabhI tisako samarpaNa kiyA // 12 // ese kRpAlu dhIrAtmA mahArAja raMtidevako sarvarUpase arthAt brAhmaNa zUdra zvAnasameta jo AyAthA tathA jala pInevAlA cAMDAla ina sarva rUpoMse aMtaryAmIne svasvarUpase darzanadekarake mahArAjaraMtidevako kRtArtha kIyA 13 4 // he saumya ese puruSottamadI catuSTayasAdhanasaMpanna mokSAdhikArI hote hai ese puruSa mokSa na cAhe tobI balAtkArase mokSamile hai. esepuruSoMke lIye vAsiSTha me vasiSThajI kahate hai, jo phUlamardaname netroMke nimIlaname to zrama hove hai paraMtu pUrvoktapuruSoMkelIye mokSame yatna vA vilaMba lAgatAnahI. ese puruSa guru upadezaseM "tatvamasi' mahAvAkyaseM apane sahita sarvako vAsudevajAnakarake jIvanmukti tathAvidehamokSako prAptabhaye. phira janmamaraNameM nahI AvatA hai ziSya uvAca // he prabho jaba raMtidevarAjAko sarvavAsudeva nizcayabhayA taba bhedavyavahAra kaise siddha hovegA? aru sarvajagat bhedavyavahArase vyApta dekhaneme Ave hai yAMte sarva ekavAsudeva kaise nizcayahove // For Private and Personal Use Only
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (8) zrI gururuvAcasthANI cauramahirajvAM yathA''kAze ca nIlatAm / pazyaMtyajJA jale kAMcaM bhrAMtyA dvaitaM tathA'dvaye // ziSya uvAca-bho bhagavanatra bhramasthale paMca khyAta yaH zrUyaMte tAH yathA bhavaMti tathA kRpayA savistaraM mahyaM vaktavyAH iti ziSyaprArthanAM zrutvA AdI khyAticatuSTayaM yatpUrvapakSarUpaM tasya maMDanaM khaMDanaM ca zrIgururabravIt vakSamANakamale // // iti trayodazakamale raMtidevasya kathA samAptA / * 1||ath caturdazakamalekhyAticatuSTayaM pratipAdyate / * adhunA asatkhyAtyAtmakhyAtyanyathAkhyAtya. __ khyAtInAM varNanam // buddhamatAnuyAyI mAdhyamika asatakhyAti vadati tcchRnnu| sarvazUnyarUpaM bhavati tasmAt rajjudeze'nyatravA sarpasyAtyaMtAbhAvo'sti tasyAtyaMtAbhAvarUpasya sarpasya rajjudeze yadbhAnaM kathanaM ca sA'satukhyAtirasti tattu na saMbhavati ' nAsato vidyate bhAvo' iti bhagava. dvAkyena virodhAt vaMdhyAputrasya kanakaM vinA kuMDalasya mRdaMvinA ghaTasya taMtuMvinA paTasya ca bhAnAdarzanAcca sarvatrAtyaMtA'bhAvasya tulyatvAt For Private and Personal Use Only
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIgururuvAca-jaisesthANumeM caura. rasImeM sarpa. AkAzame nIlatA, jalame kAMcakA bhramahove hai taise advaitame dvaita bhAse hai / / ziSya uvAca-isa bhramasthalameM paMDitoseM pAMcakhyAti sunI hai, so maiM jAnatA nahI Apa vistArase sunAiye. ziSyakA prazna sunakara zrI guru pUrvapakSarUpa cArakhyAti kahate hai / / iti zrI trayodazakamalame mahArAjAraMtidevakI kathA'laM *1||ath caturdaza kamalame catuSTaya khyAtikAkathana* aba cArakhyAti. asatakhyAti, AtmakhyAti, anyathAkhyAti, akhyAti inokA kramase nirUpaNa karate hai. buddhAnusArI mAdhyamika hai te asatakhyA. tiko mAnate hai so tisa asatrakhyAtikI rItiese hai||srvprpNc zUnyasUpa hai tisakAraNateM jahAM rajjume sarpabhAsatA hai so sarpakaDhUMbhI nahI. rajjudezame vAH anyadezame sarpakA atyaMtAbhAvahI hai, tisa atyaMtA, bhAvavAle sarpakA jo rajjudezame bhAnahonA tathA kathanahonA tisakAnAma asatrakhyAti hai, ese bauddhamAnate hai so ayogya hai. kAhete, asatkA bhAva nAma hovanAdotAhI nahIM yaha zrIkRSNa kahigaye hai. evaM baMdhyAke putrakA aura vinA kanakase kuMDalakA, mRttikAvinA ghaTakA, taMtuvinA paTakAbhI bhAna honA cAhIye,kAhete, jo asatyatva sarvame tulyahI hai // For Private and Personal Use Only
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (10) yathA baMdhyAputrAdInAM bhAnaM na bhavatyata evA satyaM tatvavAkyamidaM yadasato darzanaM kathanaM ceti sarvasya zUnyavAMgIkAre tava vaktturabhAvAt vadato vyAghAtaH // 2 // buddhAnuyAyino yogAcArasya mate caivamasti pratikSaNe nAzamutpattiM cApnoti yA buddhirnAma vijJAnaM tadeva sarvarUpamasti tato rajjudeze'nyatra vA sarpastu kApi nAsti kiM tu kSaNikavijJAnarUpA yA buddhistasyA sarpAkAraNa bhAnaM kathanaM ca sA''tmakhyAtirbhavati tatkathanamapyanucitaM yato yAvadadhiSThAnasya jJAnaM na bhavati tAvatkAlaparyaMtaM sarpabhramo na nivartate yadi kSaNikaM bhavet tadA tu rajjujJAnaM vinApi kSaNakAle svayameva nazyet yato rajjujJAnaM vinA bahukAlaparyaMtamapi na nazyati tato'syApi kathanamasatyamidaM yatsarpasya kSaNamAtra bhAnamiti // 3|| prAcIna naiyAyikA vaizeSikAcaivaM vadaMti yathA pittadoSAt jaTharAmro pAcanazaktivRddhiM prApya vahubhojanamapi pacati tathA netraMdriyamapi timirapitakAmalAdi doSAdadhikadarzanazatiM prApya dUra For Private and Personal Use Only
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (11) jaise vaMdhyA putrAdikoMkA bhAnanahIMhotA taise jo sarpabhI asatyahotA to bhAsatAnahI tathA sarva zUnya donete tuma kahanovAlakAbhI asatyahonete tuma kathana karaneme kaise sAmarthya ko dhArate, yAMte asatkhyAtikA kathanabhI asatahonete AnAdaraNIya hai // 2 // dUsare bauddha je yogAcAra kahAvate hai. tinake matame AtmakhyAtikA agaMkara hai so isa rItise hai. kSaNakSaName utpattinAzako prAptahotIjo buddhi nAma vijJAna soi sarparUpahoi bhAsatA hai. buddhise bhinna rajjume vA anyatra kahUMbhI sarpa hainahI, kiMtu kSaNika vijJAnarUpajA buddhi hai tisakAhI sarparUpase bhAna arukathanahonA tisakAnAma AtmakhyAti kahI hai| yahabhI kathana mithyAhI hai kAhete. jabaparyaMta adhiSThAnakA jJAna nahIhotA taba bahutakAla paryaMtabhI bhrama nivRtta nahIMhotA, jo sarpa kSaNika vijJAnarUpa hove to adhiSThAnajJAnavinA svayaMkSaNAnaMtara bhrama nAza hoijAtA jabaki jJAnavinA bahukAlaparyaMtabhI nAza hove nahI yAMte AtmakhyAti vAdabhI asatyahI hai. 3 // prAcIna naiyAyika aru vaizeSika anyathAkhyAti isarItise mAnate hai jaise pittadoSase jaTharAgni bahuta. bhojanake pacAvaneko samartha hove hai, taise netrabhI pittAdidoSase dekhaname adhikasamartha vAlAhuvA dUra For Private and Personal Use Only
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (12) valmIkesthitasya sarpasyAnyatra nAmarajjudeze'trAparokSaNa bhAna kathanaMca bhavati sA'nyathAkhyAtirbhavati tadevArthAdhyAso jJAnAdhyAsazceti vadaMtIyamekAnyathAkhyAtiriti tanmatamanAdaraNIyamasti yadi sadoSAnnetraMdriyAtdUrasthitasya sarpasya bhAnaM bhavettarhi madhyasthAnAM bhAnaM kathaM na bhavati yatazca madhyasthAnAM bhAnaM na bhavati tasmAtteSAM kathanamunmatkathanavatyAjyaM // 4||ciNtaamnnigrNthmy kartA ciMtAmaNikArastu navIna naiyAyikastasya tu mate sadoSanetrAdrajorevAnyathA nAma sarpAkAreNa bhAna kathanaMca sAnyathA khyAtibhavati so'yaM jJAnAdhyAsopi kathyate. tasya matamapyasamI. cInamasti yato jJeyaM rajjurjJAnaM sarpasya tatkathaM saMbhavati yathAjJeyaM manuSyastatra jJAnaM tu hastinaiti vada saMbhavamasyApi navInasya matamiti // 5||akhyaati vAdino ye sAMkhyino mImAMsakAzca prabhAkaramatAnuyAyinaste vevaM vadaMti tathAhi, yatra rajyAM sarpajJAnaM bhavati tatrAyaM sarpa iti bhAnaM bhavati tatreyaM ranoreva sAmAnyajJAnamekaM // For Private and Personal Use Only
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (13) valmIka me sthita sarpako sanmukha rajjudezameM dekhe haiyA kA nAma anyathAkhyAti mAnate hai, isako arthAdhyAsa jJAnAdhyAsabhI kahate hai so anyathAkhyAtivAdabhI samIcIna nahIM hai, kAhete. josadoSa netraseM jaba dUradezaviSe sarpakA bhAna mAnate hai to madhyastha padArthoM kA jJAnabhI honAcAdIye aru hotAnahI yAMte anyathA - khyAtivAdabhI unmattake vAkyavat tyAgane yogya hai // 4 // aura ciMtAmaNi graMtha ke kartA navInanaiyAyika yuM kahatA hai. jo sadoSanetroMseM rajjuhI anyathA nAma sarpake AkAra bhAse hai tathA sarpanAmase kahane meAve hai yAMdIko anyathAkhyati mAne hai tathA jJAnAdhyAsabhI isakAnAma kahate hai so yahamatabhI anubhabaseM virodha honete tyAganeyogya hai kAdete jo padArtharajju tisame jJAna sarpakA dovanA yaha kaise anubha me AvegA jaise azva mezvAnakA bhAna aMgIkArakaranA nahInatA taise rajjuko sarpajAnanA nahI banatA yAMte ciMtAmaNikA matabhI citavibhramavAleke kathana samAna tyAjya jAnanA. 5|| aba akhyAtivAdIje sAMkhyavAdI arumImAMsaka tinokA matanirUpaNa karate hai so zravaNakaro. jahAM rajjume sarpakA jJAna hotA hai tahAM yaha sarpa hai esA bhAnahove hai. yahAM yahapada rajjuke sAmAnya rUpakA vAcaka hai. For Private and Personal Use Only
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org bhramasya mastIti // (14) sarpo'stIti sarpasya smRtijJAnaM dvitIyajJAnaM eteSAM mate sarvatra dve jJAnastaH bhramajJAnaM tu nAstyeva tathApi pramAtari bhayadoSaM timiradoSaca pramANe tadvazAtpuruSasyAyaM viveko na bhavati mama dve jJAne jAte dvijJAnayoraviveka eva sAMkhyaprabhAkarayormate sarpa bhramo bhavapi tasya sarpasyajJAnaM kathanaMca sA'khyAtItyAhuH me jJAne jAtiyadvivekastadevajJAnaM tena jJAnena sarpanivRttirbhavatItIyamevAkhyAtivAdinomata Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 6 // teSAM matamapi vivekAbhAvAdeva samIcInaM tadevaM na saMbhavati atra bhramasthale yadi sarpasya smRtirbhave - tarhi sarpasya smRtijJAnAdbhayaM palAyanaM ca kathaM saMbhava - ti na ca sarpasmaraNamAtreNa ko'pi palAyate jayaM cAnoti tasmAdIyamakhyAtirapi na saMbhavati kiM ca yadA rajjujJAnaM bhavati tadA'yaM vadati me'syAM rajvAmatyaMtAsataH sarpasya pratItiH saMjAtA na ca ko'pi badati me sarpasya smRtiranUt // For Private and Personal Use Only
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aru sarpa hai yahapada sarpake smRtijJAnakA bodhaka hai. so dUsarAjJAna hai inoMke matame sarvatra do jJAnahI hove hai yahapada rajjuke sAmAnya pratyakSajJAnakA bodhaka hai sarpa hai yahapada sarpaka smRtirUpa dvitIya jJAnakA sUcaka hai yAMte isake matameM kahabhIbhrama jJAna nahI hai tobhI pramAtAme bhaya lobhadi doSa tathA pramAName pitAdi doSa rahe hai tisake balate puruSako esA viveka nahIrahasakatA jo mereko do jJAnabhaye hai hai do jJAnakA jo aviveka hai soi sAMkhyIyoM tathA mImAMsakoMke matame bhramamAnate hai jaba esA jJAnahove jo hamako do jJAnabhaye hai taba tisajJAnase sarpabhramakI nivRtti hojAtI de|| 6 // yaha tinoMkA mata hai sobhI tinoke avivekakAhI sUcaka hai. kAhete, jo rajjume sarpakI smRtimAtra hove to bhaya aru bhAganA nahIMhonA cAhIye, kAhete. jo yahAM bhayabhIta hotA hai tathA bhAgatA hai kahaM bhayate bhAganese gaDhAme gira marabhI jAtA hai so sarpake smRtimAtraseM bhaya bhAganA maranA. anubhava viruddha honete esA akhyAtivAdabhI asatahI hai, aura jaba rajjukA pratyakSajJAnahotA hai taba kahatA hai isa rajjume hamako asatsarpakA bhAna hotA bhayA. esA nahIkahatA jo rajjume sarpakI smRti hotIbhaI For Private and Personal Use Only
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir atopi mithyaivA'satkhyAtiriti kiM ca ekakAleM'taHkaraNasya vijJAnaM naiva navati tasmAda khyAtirasiddhA navatIti maMtavyam // yatazcaturNI khyAtInAM kathanamuktaprakAreNAnAdara. NIyamata eva yApaMcamIkhyAtiranirvacanIyanAmikA navati saivAdaraNIyA tatkathanamapisavistAreNaivamAsta tvaM sAvadhAnena manasA zravaNaM kuru. sAcAnirvacanI yakhyAtiH sadasadvilakSaNarUpA navatIti darzayiSyAmaH iti caturdazakamalaM samAptaM hariH AUM|| * 1 // atha paMcadazakamale anirvcniiykhyaatervrnnnN|* OM yatra ghaTe ghaTasya jJAnaM bhavati tatrAMtaHkaraNasya vRttirnetradvArAbahirnirgatya ghaTa samAnAkAraM prApya ghaTasthamAvaraNaM nAzayitvA ghaTo'miti ghaTaM vijAnAti tatra ghaTa jJAne prakAzo'pi sahakArI navati prakAzaM vinA ghaTAdijJAnaM na saMbhavati yatra tu rajjau sarpanamo navati tatrAMtaHkaraNasya vRttinetradvArA nirgatya rajjudezaM prApyApi timirAdipratibaMdhake sati rajjusAmAnyAkArA na bhavati // For Private and Personal Use Only
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (17) yAMtabhA akhyAtimata asathI hai aura eka kAlAvacchinna aMtaHkaraName virodhI pratyakSa aru smRti yaha do jJAna hotebhI nahIM yAMte akhyAti anAdaraNIya jaannii|| hai ziSya isa ukta prakArase ve pUrvapakSarUpa cAra khyAtiyoMkA maMDana tathA khaMDana tumase kahi sunAyA. pUrvokta dUSaNoseM dUSita ye cArakhyAti aMgIkArake yogya nahIM kiMtu vakSamANajA anirvacanIya khyAti hai jA satasatse vilakSaNa rUpa hai sA tumako vi. stArase kahatA huM tuma sAvadhAnamanase zravaNa kro| iti zrI caturdaza kamalame catuSTaya khyAtiyoMkA kathana samAptaH * 1 // atha paMcadaza kamalame anirvacanIya khyAti* jahAM ghaTaviSe ghaTakA jJAnahotA hai tahAM aMtaHkaraNa kI vRtti netradvArA bAhara nikalakarake ghaTasamAnA. kAra hoike ghaTakA AvaraNadUrakarake yahaghaTa hai ese ghaTako jAne hai tahAM ghaTajJAname prakAzabhI sarakArI hotA hai vinAprakAza ghaTapratyakSa hotAhI nhii| aura jahAM rajjuviSe sarpabhramahove hai tahAM netradvArA aMtaHkaraNakI vRtti nikalakara rajjudezame jAyakarabhI prakAzavinA rajjusamAnAkAra hotiinhii|| For Private and Personal Use Only
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (18) 2 // tasmAtkAraNAt rajjorAvaraNaM na vinazyati tadA rajjUpahitacetane yA'vidyA sA pariNaya sarpAkArA bhavati sa sarpo yadi satyaH syAttarhi rajjujJAnena kathaM nivartate tadeva satyaM bhavati yattu triSvapi kAleSu na vinazyati sa sarpo yadi mithyA syAttarhi vaMdhyAputra vannetra viSayo na syAt yato rajjujJAnena nazyati bhavati ca netraviSayastataH sadasadvilakSaNaH sarpabhramo'nirvacanIya eva bhavati tasyAnirvacanIyasarpasya yadbhAnaM kathanaM ca sA'nirvacanIyakhyAtirbhavati // 3 // yathA sarpo'nirvacanIyastathA sarpajJAnamapi anirvacanIyaM avidyApariNAmo na tvaMtaHkaraNasya pariNAmaH sarpanAzavat jJAnasyApi nAzadarzanAt yadaiva rajjUpahitacetane tamaHpradhAnA'vidyA sarpAkAreNa pariNamate tadA sAkSiNisthitA yA'vidyA sA sarpasya jJAnAkAreNa pariNamate sarpasarpajJAnayorutpatnau nimittaM rajvAvaraNabhaMgAbhAvosti sAdhiSThAnajJAnaM ca dvayorvinAze kArabhavati // For Private and Personal Use Only
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (19) 2||yaaNte rajjukA AvaraNa bhaMga na honete rajjaupahita cetanaviSe jA avidyA hai sA sAkAra pariNAmako prAptahotI hai so sarpa satyahove to rajju. jJAnase nAza nahIhotA kAhete. satya tisakA nAma hai jisakA tInakAla viSa nAza nahI hove. jo rajjume sarpamithyAhove to vaMdhyAputravat pratIta honA nahIcAhIye aru pratItahove hai. rajjujJAnase nAzabhI hove hai yAMte sat aru asatse vilakSaNa honete sarpa anirvacanIya kahA hai tisa anirvacanIya sarpakA jo bhAna aru kathana sA anirvacanIya khyAti 3 // yahAM jaise sarpa anirvacanIya hai taise sarpakA jJAnabhI anirvacanIya hai aru avidyAkA pariNAma hai aMtaHkaraNakA pariNAmanahI. kAhate jo sarpanAzavat sarpakA jJAnabhI naSTa hojAtA hai jisakAla rajju upadita cetaname tamaHpradhAna avidyA sAkAra pariNAmako pAve hai tisI kAlavipe sAkSIme sthita jA avidyA hai sA sarpake jJAnAkAra pariNAmako pAve hai sarpa tathA sarpakAjJAna ina donoM ke utyattiviSe nimitta rajjukA AvaraNabhaMga na honAhI hai sarpake adhiSThAna rajjukA jJAnajo hai so sarpa a sarpajJAna ina donoMke nAzame niminakAraNa jAnanA // For Private and Personal Use Only
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (20) 4||svpne tu sAkSyAzritA'vidyA tamoguNena viSayAkAraM satvaguNena ca jJAnAkAraM pariNamate tathAsati bAhyasarpAdibhramaM svapnaMcAMtardhamaM sAkSyevA'vidyAvRtyA prakAzate sarpAdibhramo'vidyAyAH pariNAmazcetanasya ca vivartaeva "upAdAna samasattAkatve satyanyathA svarUpaH pariNAmaH" "upAdAnaviparItasattAkatve satyanyathA svarUpo vivartaH" anyatrApi svasvarUpamaparityajya rUpAMtaraprAptirvivartaH svasvarUpaM parityajya rUpAMtara prAptiH pariNAma iti pratipAditaH 5 // mithyA sarpasyAdhiSThAnaM rajjUpahitacetanaM na tu rajjUmAtraM rajjorapi sarpavatkalpitatvAt kalpitaM ca kalpitasyAdhiSTAnaM na bhavati tato rajju. viziSTa cetanamapyadhiSThAnaM na saMbhavati viziSTavarti dharmasya vizeSaNavartitvaniyamAt // nanu adhiSThAnajJAnAdadhyastasya nivRtirbhavatIti niyamAta rajjUpahitacetanamevasarpasyAdhiSThAnaM na ra. jjumAtraM // cetanasyAtIMdriyatvAt For Private and Personal Use Only
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (21) 4|| aura svapnAvasthA me to sAkSIke AzritajA avidyA hai sA avidyAdI tamoguNaseM viSayAkAra pariNAmakoMpAve hai aura satvaguNa se jJAnAkArapariNAkopA hai ti kAraNate hI bAhyasapadi bhramako tathA aMtara svamAdibhramako avidyAkI vRttidvArA kevalasAkSIhI prakAzakare hai so bhrama avidyAkA paNAma hai cetanakA vivarta hai upAdAnake samAna sattAvAlA upAdAnase vilakSaNa svarUpavAlekA nAma pariNAma hai aura upAdAna se viparIta sattAvAlA vilakSaNa svarUpakoM vivartaka hai | - 5 // mithyA sarpakA adhiSThAna rajjuvAlA cetana hai kevala rajjuhI nahI rajjuko bhI sarpasamAna kalpita honese svayaM kalpita hUvA dUsare kalpitakA adhiSThAna nahI hoya sakatA kyoM jo vizi STa dharma rahe hai so vizeSaName bhI niyamase rahi sakatA hai jaise jo nIlavastrapara baiThegA so nIla raMgapara bhI niyamase baiThegA || For Private and Personal Use Only ziSya uvAca - he bhagavan adhiSThAnake jJAna se hI kalpitakI niyamase nivRti hotI hai yahAM sarpakA adhiSTAna to rajju upadita cetana hai kevala rajju nahI // yAMte cetanako mana iMdriyoM kA aviSaya honese cetanake jJAnase vinA kevala
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (23) rajjumAtrajJAnAtkathaM kaSita sarpasya nivRttirbhavati // 6 // uttaraM // yatra rajvAdijaDapadArthAnAM jJAnamaMtaHkaraNasya vRttirUpaM bhavati tatrAvaraNabhaMgamAtraM vRtteH prayojanaM bhavati tadAvaraNaM jaDAzritaM na saMbhavati kiMtu jaDasyAdhiSThAnaM yaccaitanyamasti tasyAzritaM bhavati tathAsati rajjusamAnAkArAM. taHkaraNavRtyA rajvavicchinnacetanasyAvaraNabhaMgaH kriyate vRttigatAbhAsena rajjuH prakAzyate cetanastu svena prakAzyate'to vRttijJAnasyAdhiSThAnacetanena saha rajjureva viSayo na rajjumAtraviSayo'sti tasmAtsarvatraivAMtaHkaraNajanyavRttijJAnasya brahmaiva viSayo bhavati tathA sati yadeva rajjujJAnaM tadeva mithyAsarpasyAdhiSThAnarajjUpahitacetanasya jJAnaM bhavati tena sarpasya nivRttiH saMbhavati // ___ 7 // nanu bhavatvevaM sarpasya nivRnistathApi sarpajJAnasya nivRttiH kathaM bhavati tasyAdhiSThAnasya vRtyavicchinna sAkSicetanasyAjJAta tvAditicettatrottaraM // For Private and Personal Use Only
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (23) rajju mAtra jJAnase kaise kalpita sarpakI nivRti hovegii| 6 // zrI gururuvAca he ziSya jahAM rajju Adika jaDa padArthokA jJAna aMtaHkaraNakI vRtirUpa hotA hai tahAM vRttikA prayojana kevala AvaraNako bhaMga karanA itane mAtrahI hotA hai, so AvaraNa kevala jaDake Azrita nahI rahitA kiMtu jaDakA adhiSThAna jo cetana hai tilakehI Azrita rahitA hai. yAte tisavRttine rajjuvAle cetanakA hI AvaraNa bhaMga kIyA jAtA hai aura vRttime jo AbhAsa hai so rajjuko prakAzatA hai aru cetana svayaM prakAzamAna apane prakAzasehI prakAzatA hai yAte vRtti jJAnakA viSaya adhiSThAna sahita rajja hai kevala rajjumAtra viSaya nahIM hai tisa kAraNate sarvatra aMtaHkaraNajanya vRtti jJAnakA viSaya brahmadI hotA hai yAte rajjukA jo jJAna hai soIhI mithyA sarpake adhiSThAna rajju upahita cetanakA jJAna honete kalpita sarpakI nivRtti honI cAhiye / 7 // ziSya uvAca--bho kRpAnAtha Apake vAkyAnusAra sarpako nivRtti siddha bhaI tathApi sapake jJAnakI nivRtti to nahI hotI tisa jJAnakA adhiSThAna jo vRttivAlA sAkSI hai tisake jJAnakA abhAva honete kaise nivRtti hove // For Private and Personal Use Only
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (24) zrIgururuvAca-he somya viSayavidyamAne sAta viSayasya jJAnaM bhavati viSayAbhAve jJAnasyApyabhAvo bhavatItiniyamAta rajjujJAne sati sarpaviSayasyAbhAvAtsvayameva sarpajJAnavinazyati yathA kA. SThaviSayanAze vandera pi vinAzo bhavati tadvadatrApijJeyam // nanu tathApi sarpajJAnasya kalpitatvAdevAdhiSThAnajJAnamaMtareNa kathaM nivRttiH syAditi ceta. ||smaadhaanN-nivRtirdvividhaa bhavati ekA'tyatAnivRttiH aparA tu kAraNe kAryasya layarUpA nivRttirbhavati tayoryA kAraNenAjJAnena saha kAryasya nivRttiH sA'tyaMtanivRttiH // seyaM nivRttistu adhiSThAnajJAnAdeva bhavati tathApi layarUpA nivRttizca adhiSThA. najJAnena vinApi bhavati yathA suSuptau pralaye vA padArthAnAmajJAne vilayo jJAnamaMtareNApi bhavati yathA pralaye karmAbhAvo nimittaM tathA'tra sAbhAvo nimittamiti jJAtavyaM // For Private and Personal Use Only
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // zrIgururuvAca-de soca jaba viSaya hotA hai tabahI jJAna hotA hai jaba viSayakA abhAva hove to tisake jJAnakAmI abhAva hojAtA hai, yaha niyama jAnanA. jaba rajjatAnase sarpakA abhAva bhayA taba sarpajJAnabhI svayaM naSTa hojAtA hai. jaise kASTa viSayake abhAva honese agnikAbhI svayaM nAza hotA hai taise sarpajJAnanAza hove hai // // ziSya uvaac|| he deva taubhI sarpake jJAnako kalpita honete adhiSThAnake jJAnavinA nivRtti kaise mAnIpe yaha saMzaya nahI nivRtta hotA // ||shriigururuvaac upAyakA upAyAMtarabhInirdoSahotAhai isa nyAyase yahautarabhIgrahaNayogyahai nivRtti do prakArakI hotI hai eka atyaMta nivRtti hotI hai dUsarI kAryakI kAraName layarUpa nivRtti hotI hai. jA atyaMta nivRtti hai sA kAraNaajAna sahita kAryakI nivRttirUpa hai sA nivRtti to adhiSThAnajJAna vinA hotI nahIM paraMtu layarUpa nivRtti to adhiSThAna jJAnavinA bhI hotI hai jaise ki vinAjJAna bhUSaNoMkA kanakame laya suSuptime vA pralayama padArthoMkA ajJAna viSe laya hove hai so jJAnavinA karmake abhAvarUpa nimi. ttase hove hai taise jJAnavinA sarpAbhAvarUpa nimittate sarpake jJAmakIbhI nivRttihove hai // For Private and Personal Use Only
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (26) 8||kiNc yAjJAnenAtyaMtA nivRttiH sApyatrAsti zRNu. yadA' rajjupratyakSajJAnaM bhavati tadAMtaHkaraNasya vRttirnetradvArA nirgatya rajvAkArA bhavati tadA rajvavicchinnaM vRtyavicchinnaM cetanamekameva bhavati rajjuzca vRttizca ke upAdhI ekatra sthi. tatvAttasmAyadeva rajvavicchindasya jJAnaM tadeva vRtyavicchinnasya jJAnaM bhavati tena sarpajJAnasyApi nivRttirbhavati iyamevAtyaMtA nivRnirasti / 9 // nanu yaduktaM yatropAdhI he rajjurvRtnizca yadA ekasthAne bhavati tadAtadupahitamekaM bhavati tanna saMbhavati yato jJAnaM pramAtA''zritaM sAkSyA zritaM vA bhavati na tu bahiH rajjucetanAzritaM jJAnaM saMbhAvayitumapizakyaM tathA: vRtvavicchinnacaitanyaM kalpitasarpasyAdhiSTAnamapi na saMbhAvayituM zakyate yadi vRtyavicchinnacetanamadhiSThAnaM bhavettadAMtaH sarpasya bhAnaM kathaM na bhavati kathaM ca bahirbhAnaM bhavati For Private and Personal Use Only
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org `aa (27) 8 // jo tuma durAgraha kaho kalpitakI nivRtti adhiSThAna jJAnavinA hotIhIhI esetuma prasanna ho to yukti sarpajJAnakI vivRti ani jJAna se bhI kahatA huM || he ziSya jaba rajjukA pratyakSajJAna hotA hai taba aMtaHkaraNakI vRtti netradvArA jAi rajjuke samAna AkAravAdI honete rajju aru vRtti dono upAdhi ekasthAnaviSe rahanete dono upAdhI kAlA cetanabhI dono kA svayaM ekahI adhiSThAna hotA hai yAMte jo jJAna sarpake adhiSThAna rajjupAlecetanakA hai soIhI jJAnavRttivAlA cetana jo sarpajJAnakA aviSThAna hai tilakAbhI jJAna hai tila jJAnase sarpake jJAnakIbhI nivRttine hai yahI atyaMta nivRtti jAnanI 9 / / ziSya utsava ke suro ko apane kahA jahAM rajju aura vRddhi ye dono upAdhI ekatra hoveM tahA~ upaditabhI ekadohotA hai so nadI banatA kIdete. jo jJAna hai so pramAtAke Azrita hove hai athavA sAkSI ke Azrita hote hai vAdara rajjucetana ke Azrita hoihI nahI sakatA taise vRttivAlA jo sAkSI hai so kalpita sarpakA adhiSThAna nadI vana sakatA jo aSThAna vacchinna cetana kalpita sarpakA adhiSThAna hove to bhItara sarpakA mAna kyoM na honA cAhIye. bAharabhAna kyoM hotA hai Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (28) tato bhinnAdhiSThAnameva bhavati rajjujJAnena sarpajJAnasya nivRttizca kenApi prakAreNa na saMbhavati bhinnAdhiSThAnatvAt" 10 // samAdhAnaM-yadA maMdAMdhakAra'taHkaraNasya vRttitradvArA rajju samAnAkArA bhavati tadA idamAkArAMtaHkaraNavRtyavicchinnacetanasthA'vidyA tamoguNena sarpAkAreNa pariNamate satvaguNena sarpasya jJAnAkAraNa ca parizamate'taH sarpasya jJAnaraya vAvidyopAdAnakAraNaM cetanasyAdhiSThAnatvAt vivartopAdAnakAraNatvaM tathA sati rajjupradeze rajvavicchinnacetanameva vRtyavicchinnacetanaM sarpasarpajJAnayoradhiSThAnameva tasmAdrajjujJAnena sarpasya sarpajJAnasya ca nivRttirbhavatyeva rajjudeze vRsyavacchinnacetanasya sarpasarpajJAnayoMIyorapyadhiThAnatvAt // 11 // yatra caikasyAM rajvAM dazapuruSANAM sapo'yaM daMDo'yaM, mAleyaM, bhUrekheyamIyaM jaladhArA kA prathak prathak jJAnaM bhavati kiMvA sarveSAM sarpajJAnaM bhavettatra yasya rajjujJAnaM bhavati tadA tasyaiva mithyA sarpasya nivRttirbhavati, na tu sarveSAM bhrAMtinazyati / For Private and Personal Use Only
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yAMte adhiSThInoMkAbheda avazya mAnanA cAhIye to phira sAkSIko ajJAtahoneseM sarpajJAna na miTegA yAMte rajjujJAnase sarpake jJAnakI nivRtti to kaisebhI nahI bana sakatI adhiSThAnakA bheda honete.isakA smaadhaankho| 10 // zrIgururuvAca he vidvAna jaba maMda aMdhakArame aMtaHkaraNakI vRtti netrase nikasakara rajjuke samAnAkAra hotI hai taba idaM AkAravAlI jA aMtaH karaNakI vRtti hai tilanivAle cetaname avidyAhI tamoguNase sarpAkAra aura satvaguNase sarpake jJAnAkAra rUpako dhAraNa kare hai isakAraNa sarpa aru sarpake jJAnakA upAdAnakAraNa to eka avidyAhI hai aru cetanako adhiSThAna honete vivopAdAna kAraNatA hai yAMte rajju pradezame jo rajjuvAlA cetana hai soI vRttivAlA cetana hai vahI sarpakA tathA sarpajJAnakA adhiSThAna hai tisakAraNate rajjujJAnase sarpa tathA sarpajJAnakI nivRtti nirvighna hoi sake hai // 11 // aura jahAM ekahI rajjume daza puruSoMkoM kisako sarpa, kisako daMDa, mAlA bhUrekhA jaladhArA, bhinnabhinna dRSTigocara hove hai athavA sarvapuruSoMko sarpajJAnahI hove hai tahAM jisako rajjukA jJAnahove hai tisakAhI sarpa tathA sarpakAjJAna nivRtta hove hai sarvake znAMtijanya padArtha nivRtta nahIhote For Private and Personal Use Only
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (30) tatazca vRt hitacetanazvAdhiSThAnaM bhavati yadi rajjucetanamadhiSThAna syAttAI sarveSAM ye dazAmithyA padArthA dRSTigocarA bhavaMti te sarveSAM dRSTigocarA bhaveyuH yato na sarveSAM dRSTigocarA bhavatyato vRtyavicchinna cetane mithyAvastu tajjJAnaM ca bhavati tato rajjajJAnameva vRtticetanajJAnaM tajjJAnAtsarpajJAnasya nivRttibhavatyeva // L 12 // tadvatsvapne'pi vRtyavicchinnaM caitanyaM padA. rthAnAM teSAM jJAnAnAM cAdhiSTAnaM bhavati yasya jAgRti jJAnaM bhavati tasya bhramasya nivRttireva bhavati na tu sarvasya sa bhramo rajyAM sovAMtaH svapno vA sadasadvilakSaNA'nirvacanIyaH tasyabhAnaM kathanaM ca sA'nirvacanIyA khyAtiriti // nanu sarvatrAdhiSThAnajJAnAtkaTipatasya nivRttiH zrUyate For Private and Personal Use Only
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tisa kAraNate vRtyavicchinna cetanahI adhiSThAna hai yaha anubhavase siddhahotA hai rajjuvAlA cetana adhiSThAna nahIbanatA jo rajjuvAlA cetana adhiSThAna mAno to je dazapadArtha sarvakoM pratItahote hai te ekaekakobhI daza padArtha pratItahone cAhIye ese to hotAnahI yAMte vRtyavicchinna cetanahI mithyAvastu tathA tinAke jJAna ina donokA adhiSThAna hai yAMte jo rajjukAjJAna hai soI vRttivAlecetanakA jJAna hai tisake jJAnase sarpakI tathAsarpake jJAnakI nivRtti hotI hai / yAme koI saMdeha nahIM hai // 12 // taisehI svapname jo vRttivAlA cetana hai soI svapnake padArthoMkA tathA tinoke jJAnokA adhi jana hai jisako jAgratake sthUla dehakA jJAnahAve hai tisakAhI svapna nivRtta hove he sarvajanokA nivRtta kabInahIMhotA yaha bhrAMtijJAna rajjume sarparUpa hove athavA svapnarUpahove so sat asatse vilakSaNa honete anirvacanIya hai tilaanirvacanIya padArthakA jo bhAna askathana hai tisakA nAma anirvacanIya khyAti kahIjAtI hai // ziSya uvAca he samartha sarvavedAMtome esAhI zravaName Ake hai jo adhiSThAnake jJAnate kalpita vastukI nivRttihotI hai| For Private and Personal Use Only
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir na ca zrUyate''dhArajJAnAnnivRttirbhavati tatra kiM kAraNaM ki mAdhArAdhiSThAno bhinno vA'bhinno vA Aye tayormeMdo vaktavyaH dvitIye adhiSThAna zabdavadAdhArajhAnena kalpitasya nivRttirbhavatIti kathaM na zrUyate // 13 // zrIgururuvAca tatra bhinnapakSamAzritya sidvAMtirAha yathA rajjuriyamiti padayugalamasti tatre yamiti padaM sAmAnyavAcakaM ayaM sarpa iti sarpaNa saha darzanAttatreyamiti padamAdhAravAcakaM bhavati tasyAdhArasya jJAnena sarpasya nivRttinaM bhavati rajju. riti padaM vizeSavAcakaM bhavati tasya vAcyamyAdhiSThAnapadavAcyatA'sti rajjuriyamiti vizeSajJAnasya bhramanivartakatvAdayameva dvayorbhedo dRSTAMte bhavati / / 14 // dASTItake'pi dvayorbheda evamasti brahmAsmi brAhmaNohamasmIti satpadavAcyatA brahmaNi brAhmaNe ca darzanAdahamasmItipadasyAdhAravAcakatvamasti For Private and Personal Use Only
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (33) paraMtu AdhArajJAnate kalpita vastukI nivRtti hotI hai ese kyoM nahI dekhaname AvatA isase saMdeha hotA hai. jo adhiSThAna tathA AdhAra yaha dono zabda bhinna bhinna hai vA ekArthakA jJApaka hai bhinna kaho to tinokAbheda sunAvanAcA. hIye ekakaho to AdhArajJAnate kaTipatakI nivRtti hotI hai esA lekha kyoM nahIdekhaneme AvatA sokdo| 13 // zrIgurubhavAca he priya jaise yaha rajju hai hai yahAM do pada hai "yaha aru rajju" tisame yaha padato sAmAnya vAcaka hai jo sarpake sAthabhI rahatA hai jaise ki yahasa hai yahAM kalpita sarpa sAzramI yaha milanete sAmAnya honese AdhArapadavAcaka yaha esA pada hai tisake jJAnate sarpakAnAza nahIM hotA aru rajju hai esA jo pada hai so vizeSakA vAcaka hai rajju padArtha jo hai so vizeSa hai aru adhiSThAna hai tisake jJAnate kalpita sarpakI nivRtti donete rajjupadArthakoadhiSThAnapada vAcyatA kahI hai yahI AdhAra adhiSThAna donokA bheda jAnanA // 14 // aba dATItame donokA bheda zravaNakaro "brahmAhamasmi tathA "brAhmagohamasmi" yahAM Asma nAma haipanA so sAmAnyahonete kalpita brAhmaNake sAthameMbhI astipanA rahA hai yAMta AdhAravAcaka hai For Private and Personal Use Only
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tasthAdhArasya sacchandavAcyasyAjJAnanAzakatvaM nAsti tata eva kalpitena brAhmagena sahA'smIti padasya vyAptirbhavati nityo'haM vibhurasmi paramAnaMdo'smi vimukto. smItyatra nityatvasya paramAnaMdatvasya vimuktasvasya ca vizeSapadavAcyatA'sti tasya vizeSajJAnasya bhrama. nAzakatvAdevAdhiSThAnapadavAcyatA bhavati // 15 // nanu dRSTAMteyatheyamiti sAmAnyaM AdhArapadavAcyaM rajjuriti vizeSamadhiSThAmapadavAcyaM bhavati tAbhyAM dvAbhyAM sAmAnya vizeSapadavAcyAbhyAmAdhArA dhiSThAnAbhyAM tRtIyo bhinna eva dRSTA sardazyate na tathA dASTItake AdhArA viSThapnAbhyAM bhinnaH kazcitadraSTA kenApi zyate tat draSTA tu dASTotake'pi. vaktavya iti cettatrottaraM 16 // zrIgururuvAca-yatra jaDAdhiSThAnaM bhavati tatra draSTA bhinna eva bhavati yatra tu svapnavacetanamadhiSThAnaM bhavati tatra tu sa eva draSTA na tu tato'nyadraSTA bhavatIti siddhAMtaH siddhAMte tu tava zaMkA'pi na saMbhavati yataH svapne rajjusAdau vA sarvamevahi kalpitaM bhavati sAkSyAzritA'vidyaiva tamasA viSayAkAreNa satvaguNena jJAnAkAreNa ca pariNamate For Private and Personal Use Only
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tisate maiMbrAhmaNahu~ isa kalpita brAhmaNapanaikI nivR. tti hotInahI aru mai brahma saccidAnaMdaikarUpa huM yaha vizeSavAcakahonese adhiSThAna nAmavAlA honete ti. sake jJAnate kalpitakI, nivRtti hove hai // 15 // ziSya uvAca he bhagavan yaha hai esApada sAmAnyakA vAcaka hai rajja hai esApada vizeSakA vAcaka hai jo sAmAnya hai so AdhAra hai jo vizeSa hai so adhiSThAna hai tina AdhAra aru adhiSThAna ina donose bhinna jaise draSTA hotA hai taise dASTItaka. me astipaNA sAmAnya honete AdhAra hai aru mai brahma saccidAnaMdahaM yaha vizeSahonete jagatkA adhiSThAna hai aru donose bhinna dRSTA kavana hai so kho| 16 // zrIgururuvAca hai ziSya jahAM jaDaadhi. SThAna rajjuAdika hai tahAM draSTAdUsarA hotA hai paraMtu jahAM cenata adhiSThAna hotA hai svapnavat vahAM A. dhAra adhiSThAnase bhinna draSTA nahI cAhIye, kAhate. tahAM jo ekahI AdhAra aru adhiSThAna hai soIhI draSTA hotA hai tisate bhinna draSTA nahIhotA hai. siddhAMtame ApakI zaMkAhI nahIbanatI kAraNajo rajjumeM sarpa athavA svapna sarva kalpita honete sAkSI Azrita jAavidyA hai titakA tamoguNa jo hai so vizyAkAra dhAre de, satvaguNa jJAnAkAra dhAre hai. For Private and Personal Use Only
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (36) ataH zaMkeva na saMbhavati sarvatra vyavahAra prAti. bhAsake vA sAkSIdRSTA sAkSI caitrAviSThAnaM tata eva zaMkA samAdhAnaM ca na saMbhavati // hari OM tat sat // // iti paMcadazaM kamalaM samAptam // *1 // atha SoDaza kamale svapna saMbaMdhipraznottarANi pratipAdyate || saMvido hRdayaM svapne yathA bhAti jaganayA / yAmAtmaiva tathaivA'tra sargAdiH pratibhAsate // // nanu yaduktaM jAgratsvapnayo do nAstIti tatkathaM saMbhavati bhinnasattAkatvAt // kiMca jAgradavasthAyAM ye jJAtapadArthAH saMti teSAmeva svapne smRtirbhavati. natvajJAtapadArthAnAmiti tatazca satyapadArthAnAM yAsvapne ramRtirbhavati sApi tAdRzI satyA eva bhavati na tu mithyA tadRSTAMtena jAgratpadArtha no mithyA yathArthasmRtijJAnaviSayatvAditi cettatra // For Private and Personal Use Only
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 37 ) yAMta ekahI avidyA dRzya draSTArUpa honete AdhAra adhiSThAnate bhinna draSTAcAlI zaMkAhI nahI banatI sarva vyavahArika vA pratibhAsika ina dono kA sAkSI do adhiSThAna hai tathA sAkSIhI avidyAkI sAtvika vRttiseM draSTA hai. yAMta abhinna pakSame zaMkA samAdhAna dono nahI banate isIko dRSTisRSTi vAda kahate hai isI arthako svapnavicArarUpa AgAmI kamalame kaheMge / // itizrI paMcadazakamalame anirvacanIya khyAtyalaM // 14 // atha SoDaza kamalame svapnaviSe praznottaraM // // jaise svapname paramAtmAkA manahI jagat rUpa hoI karake bhAsatA hai taise cidAkAsahI isa jAgrata avasthA saMsArakA kAraNa hai soI draSTA darzana aura dRzvarUpa hoI karake prakAzatA hai // || ziSya uvAca - he bhagavan Apane kahA jAgrata svapna kA bheda nahI hai sonA nahI banatI. kAhete jo jAgrata vyavahArika sajavAlA hai svapna prAtibhAsika sattA vAlA hai yAMte dono eka nahI aura jo jAgratame jJAta padArtha hote hai tinakA svapname smRtijJAna hotA hai ajJAta padArthoM kA smaraNa hotAnahI yAMte satya padArthoMkI jA svapname smRti hai sA mithyA na honese tisa dRSTAMta karake jAgrata padArthabhI satyahI de miyA nahI, kyoM jo yathArtha smRti jJAnake viSaya hai / For Private and Personal Use Only
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (38) // zrIgurutvAca-yaduktaM jAgratvyavahArakasattAka sple prAtimAsakasattAkaM tayoraikyatA'bhAvAdbhavati yugasya mitratvamiti tana saMbhavati svapnasyApi khakAle vyavahArasAdhakatvAt vyavahArakasattAkatvaM taduktaM svakAle sadvadbhAti prabodhe'sadvadbhavediti // 2 // kiMca yaccoktaM svapne vyavahArakapadArthAnAM satyAnAmeva smRtijJAnamapi satyameva bhavati tatdRSTAMtena jAgratsatyamastIti tanna samIcInaM " anyonyAzrayatvAt " smRteH satyatve jAgratsatyatvasyApekSA jAgratsatyatve tu smRtisatyatvasyA'pekSati tatazca pugulameva mithyA bhavati. yaduktaM jAgrati ye jJAtapadArthAH saMti teSAmeva svapne smRtirbhavatIti tattu // // svamapi khAdati khaMDiti mIkSyate nijazironayanena karArpitam // kimapi durghaTamasya na vidyate yadi vimUDhamatirbhavatisvayamityatra nirastatvAdeva na saMbhavati // For Private and Personal Use Only
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (39) zrIgururuvAca de mune jo Apane kahA jAgrata vyavahArika aura svapna prAtibhAsika honete ekarUpa nahI so kahanA anucita hai. kAhete svapna padArtha agnijalAdi svapnakAlame zItoSNakA kartA honese svakAlame vyavahAra sAdhaka honete bhinna sattAvAle nahI tahAM pramANa ( svakAle sadbhAti ) svakAlame jAgratsamAna svapnapadArtha bhI satya bhAsate hai. yAMteM dono eka sattAvAle hai yahI dRSTi sRSTi vAda jAno 2||aura jo Apane kahA svaprame jAgrat ke satya padA kA smRtijJAnabhI satya hai tisa dRSTAMta se jAgrat padArtha satya hone cAhIye so yaha ApakA kahanA ayogya hai ese mAnoge to anyonyAzraya dUSaNa hotA hai. kAte jo satyasmRti jJAnako satyajAgrat padArthoM kI apekSA hove hai aru jAgratke padArthoM ke satyatvavAste smRtike satyatAkI apekSA hove hai yAMta dono mithyA hai // aura jo Apane kahA hai jAgratame jJAtapadArtha hove to tinakI smRti hove he ajJAtakI nahI so ese nahI hai jo mUDhamati hai to aviyAse kyA nahIM dekha sakatA svapna meM AkAzakobhI khAtA hai kATA huA apanA ziro apane hAthame dekhe hai ese ajJAta padArthamo dekhatA hai jJAta padArtho ho kA dekhanA nahI hotA // For Private and Personal Use Only
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (40) 3 // anyattu yaduktaM svapne jAgratvadAyInAM smRtirbhavati tadapi tatra kathanaM na saMbhavati svapnapadArthAnAM pratyakSajJAnaviSayatvAt // na tatra rathA na rathayogAH paMthAno bhavatyatha rathAnUrathayogAnyathaH sRjate // ityanayA zrutyA navInAnAM padArthAnAmutpattiH kathanAcca teSAmeva pratyakSajJAnaM bhavati na smRtiH smRtezca parokSArthaviSayatvAdiyaM me mAtA'yaM me bhrAtA'yaM piteti pratyakSadarzanAcca svapnapadArthA mithyA eva taddRSTAMtena jAgradapi mithyA na satyaM // 4 // nanu svapnakAle liMgazarIraM dehAdabahirvinirgatya jAgrati padArthAneva pazyati tato'pi jAyamithyA nAsti svapnapadArthAnAM satyatvAt // iti cetatrAha -- // samAdhAnaM - svapnakAle liMgadahasya bahirnirgamanameva na saMbhavati maraNaprasaMgAt sarvairapi saprANo dehoyaM svapnavataH puruSasya dRzyate prANaM vinA liMgadedasya nirgamanAsaMbhavAcca ito'pi svapne padArthAnAM mithyAjJAnaM tatdRSTAMtena jAgrati sarvepadArthA anirvacaniyA eva // 5 // yadi bahirnirgatya jAgrati darzanaM syAttarhi sarve sarvairapi pratidinaM praSTavyA bhaveyuH tava mama ca rAtrau svapne samAgamo'bhUditi // For Private and Personal Use Only
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3 / / aura jo Apane kahA svapname smRti hotI hai so kahanA mithyA hai kAite jo yaha ratha hai, yaha ghoDA hai, yaha mArga hai. esA pratyakSa jJAna hotA hai zrutimebhI kahA hai ratha, ghoDA mArga jAgra. tavAle tahAM nahI kiMtu navIna rathAdikoMkoM utpanna karake svayaMhI dekhe hai kAdete smRtike viSaya parokSa padArthahI hote hai. aparokSa viSe smRtijJAna hotAhI nahIM, ye merI mAtA, yaha merA bhrAtA pitA ityAdi sarva pratyakSa jJAnahotA hai yAMte mithyA pratyakSajJAna hai tisa dRSTAMtase jAgratapadArtha mithyA jAnane // 4||shissy uvAca he deva svapnakAlame isa dehase liMgazarIra nikalakarasatyajAgratpadArthoko dekhanejAtA hai yAMte te padArtha jAgratake honete satya honecaahiiye|| ||shrii gururuvAca he ziSya jo liMgadeha nikale tosthUlakA maraNa hoya jAve yAtesthUlase liMgakA bAhara jAtA nahIM banatA. kyoM jo sarva puruSa svapnavAlekA sthUladeha prANavAlA dekhate hai vinAprANa liMgadehakA gamanahI nahI banatA yAMtabhI svapna mithyA honete tisa dRSTAMtaseM bhI jAgrata padArtha mithyA hai satyanahI // 5 // liMgadeha bAharadekhane jAtAhove to sarvaloka pratidina svapnasamAgamakI vArtA kyoM nahIM karate. jo terA merA ese ese svapname vyavahAra hotA bhayA / For Private and Personal Use Only
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // yataH ko'pi kasmAnna pRcchati sato'pi na bahinirgamanaM siddhyati kiMtu tatraiva mithyAdarzanamasti. kiM ca svapnakAle rAtrI kAzyAM suptaH san svasya ca madhyAnhe haridvAre padbhyAM gamanaM hastebhojanaM vAcA mitreNa saha saMbhA. SaNaM cAnubhavati tato'pi no satyamiti yathA svapne muhurtAte saMvatsarazatabhramaH iti vacanAcA'pisarvesvapnapadArthA mithyAH // 6 // nanu yathA svapnapadArthA utpattimatvAt jJAnaviSayatvAccApi mithyA bhavaMti tathA jApratpadArthA api mithyAH saMtIti cetahi jAgratpadA CHsvasvakAraNebhyo'pyutpattimatvAtsatyA edha taddapTAMtena svapnapadArthA api utpattimatvAdeva na mithyA bhavaMti tatra kiM bAdhakamasti / samAdhAnaM-ye padArthAH kAraNamaMtareNotpadyate te khapuSpavanmithyA bhavaMti tathA sati svapne samudranadI parvatAdigrAmA ye pratIyate teSAM yogyadezakAlayorabhA vatvAdeva mithyAve kasyApi vivekinaH saMdeho nAsti tvamapyevaM nizcayaM kuru // For Private and Personal Use Only
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jaba ese koibhI kisIse svapnavArtA jApra. tmeM pUchatA nahIM yAMte svapna mithyA hai aura svapna kAla rAtrivi kAzIme zayana kare hai apaneko haridvArame madhyAndaviSe pAdoseM gamana hAthame miSTAnna mukhase mitrasAtha saMbhASaNa karatA apane ko svapname dekhe hai yAMtabhI mithyA hai vasiSThajI kahate hai svapname muhUrtamAtraviSe zatasaMvatsara anu. bhava karate hai yAMte svapna satyanahI // 6 // ziSya uvAca-he prabho jaise svapnapadArtha utpativAle tathA netroMke viSaya hai to bhI mithyA hai taise jAgrat padArtha bhI mithyA hai jo eme mAno no jAgrat padArtha bhI utpattIvAlA honete jaise satya he tisa dRSTAMtase svapnapadArthabhI utpativAlAhone se satyakyoMnahove tinoMko kyoMmithyA kahate ho / // zrIgururuvAca he subuddhe je padArtha kAraNase vinA utpanna hote hai te kha puSpa samAna asatahI jAnanA yAMte svapname je nadI, samudra, parvatAvika dekhaneme Avate hai tinoke kAraNa yogya dezakAlake abhAva honete te mithyA hai isa arthame kisI vicA. razIlako koI saMzaya hoI sakatA hai isakA tumahI usara kho|| For Private and Personal Use Only
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (44) 7 // nanu svapne mahatkAlo mahaddazazcApi dRzyate tAbhyAM nimittakAraNa dezakAlAbhyAmutpattimatvAtsva napadArthA na mithyAstathA jAgrAdapi na mithyAbhavati tasmAttavA'dvaitamataM kathaM saMbhavati // // uttaraM - ye padArthAH sahotpannA bhavaMti teSAM mithaH kAraNakAryabhAvasaMbaMdho naiva saMbhavati yathA sotpannau bhrAtarau parasparaM janyajanako naiva bhavataH tathA svapnepi dezakAlapadArthAnAM sahotpannAnAM kathaM kAryakAraNabhAvo bhavati kiMtu na saMbhavati tadeva kA raNaM yatpUrvaM syAttadeva ca kAryaM yattu pazcAddazyate'trasvapne sadaiva sarve dRSTigocaratvAnna parasparaM kAryakAraNabhAvaM prApnuvaMti tasmAdakAraNotpannatvAdeva svapnapadArtha mithyA eva bhavatIti siddhaM // 8 // kiMca yathA svapne pitAmAtAputrapautrAdayo naraiH sadaivotpannA dRzyaMte sadaiva tatkSaNe cotpadyaMte te pUrvakAlina eva saMtI ti pratyabhijJAjJAna viSayAzcApibhavati For Private and Personal Use Only
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (84) 7 // ziSya uvAca - he guro svapnAvasthAviSebhI puSkala dezakAla dekha paratA hai. tisadezakAla nimitate svapnasRSTi utpanna hove hai yAMte yathArtha hai isabhI vivekIkoM koI saMdeha hotA hai ? isakAbhI uttara Apako yAMte jAgratbhI svapnasamAna satya hai mithyA nahI hai yAMte vedAMtase advaitakI sidhi kaise bana sakatI hai so to kaho / // zrIgururuvAca - je padArtha sAthahI utpanna hote hai te paraspara kAryakAraNa nahI hote jaise sAthame utpanna bhaye je dobhrAtA te kyA paraspara pitAputra ho sakate hai ? taisehI svapnamebhI dezakAla aura padArtha je nadI, parvata, samudrAdika dekhane me Avate hai te ikaThe utpanna honete paraspara kAryakAraNa nahI dosakane || kAraNa tisako kahate hai jo prathama hove. aura kArya tisako kahate hai jo pazcAt hove. aura svapnaviSe sAtha me sarva dezakAla padArtha utpanna doneseM Face dezakA kAraNanahI. yAMte svapna padArtha vinAkAraNa utpanna honete mithyA hai taise jAgratbhI mithyA hai ese Apako nizcaya karanA cAhIye // 8 aura dekho jo svapnaviSe pitA mAtA putra pautrAdika tatkSaNa utpanna hoi karakebhI bahutakAlake ye pitAdika hai ese tinoMme pratyabhijJA jJAna hotA hai. For Private and Personal Use Only
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (98) yadipratyabhijJAjJAnaviSayA na bhaveyuH tarhi pratyeka svapne sarvaiH sarve praSTavyA bhaveyuH ko bhavAn ko'haMvA kaspada grahaM yathA'niruddhenoSAM prati arjunena colopIM prati pRSTaM yatazcanaiva ko'pi kasmAdapi pRcchati tasmAtsvapne sarve'vidyayA pratyabhijJAjJAnaviSayA bhavaMti putrapautrayormadhye kAryatA pitApitAmahAdayazca ye saMti teSu kAraNatA svAsmaMzca kAryatA kAraNatA cetyAdyA avidyAbalena prathakprathaktayA pratIyate tadvajjApratyapi tatkSaNotpanne jagatisvapnavadbhedAH pratIte tataH sarvepi bhedA mithyA eveti nizcayaM kRtvAtmani tiSTha yathAssdarza pratibiMbitA: padArtha mipA etra bhavanti tathaiva svA''tmanimiyyAH padArthAH pratibiMbaMti pratIyate ca tasmAt sarvemithyA eva bhavatIti vijAnIhi // 9 // nanu ye ye vyavahAra yogyapadArthA narairdRzyate teSAM pratibiMbAni darpaNe saMti For Private and Personal Use Only
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jo pratyabhijJA jJAnake viSaya nahIM hote to sarva svapnaviSe sarvajanone sarvajanoMse prazna karanA cAhIye jo tuma kavana hai hUM kauna hUM yaha gRha kisakA hai jaise aniruddhane uSAse, tathA arjunane ulopIseM pUchA hai tuma kaunaho yaha kisakA gRha hai maiM yahAM kaise AyA yAMte jaba koIbhI kisIse svapname nahI prazna karatA tAMte svapnapadArtha saMpUrNa pratyabhijJA jJAnakA viSaya hue avidyAke racelA pratIta dove hai, tinoviSebhI jesvapname putra pautrAdika hai tinoMme kAryatA dekhatA hai, pitA, pitAmahaviSe kAraNatA aura apaneme kAryatA kAraNatA donoMkoM avidyAke mahAtmyase dekhe he taisehI jaba prabuddha bhayA tababhI tarakSaNa utpanna hue jAgrata prapaMcame nAnA pitA putrAdikokuM anubhava karehai aru prAcIna jAne hai aura pUchatA nahI tuma kauna ho maiM kaise AyA yaha graha kisakA hai te sarva svapnasamAna mithyA hai ese nizcaya karake satyajo donokA jJAtA hai so mehUM ese jAno jaise darpaName mithyAhI pratibiMba pratIti hote hai taise jAgratkebhI padArtha hainahI taubhI cidAnaMdA. smAme pratibiMbita hUe bhAsate hai // 9 // ziSya uvAca-he nAtha, je padArtha vyavahArake yogya hote hai. te hI darpaName pratibiMbita hotehai For Private and Personal Use Only
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (44) na tu khapuSpANAM vaMdhyAputrANAM vA prati biMbAni bhavaMti tasmAdyathAte mithyA no bhavaMti tathA paramAtmanyApi ye pratibiMbAH saMti teSAM yebiMbarUpA bhavaMti te kathaM mithyA bhaveyuH / / // samAdhAnaM-patra jaDAtmAno darpaNodakAdayaH saMti teSAM pratibiMbagrahaNe bhavati biMvAnAmapekSA yatra tu cetane padArthAH pratibiMbaMti tatra biMbAnAmapekSAmaMta. reNa manorAjasvapnaprapaMcavatpratibiMbati taduktaM vAsi SThe--tasmiMzciddarpaNe sphAre samastA vastu dRssttyH| imAstAH pratibiMbaMti sarasIva taTadrumAH // 10 // ye svapne dezakAlAdayo dRzyate te biMbaMvinaiva dRzyate yathA sarasi pratibiMvAnAM kAraNaM biMbA eva tathA'tra cidAtmani pratibiMbAnAM kAraNamaMtaHkaraNaM For Private and Personal Use Only
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir koI AkAzaka phUla vA vaMdhyAputrAdikoMkA pratibiMba darpaName paratA nahIM yAMte jaise pratibiMboMke biMbarUpa padArtha mithyA nadI taise jina padArthokA pratibiMba paramAtmA viSe paratA hai tinoke biMbarUpa jagatkoM kaise asat jAnanA cAhIye so uttara kho| ||shriigururuvaac|| he ziSya jahAM darpaNa kA udakA. dika jaDa svacchapadArtha hai tahAM pratibiMba grahaNakarane vAste biMbokI AkAMkSA hotI hai aru jahAM svapna viSe sAkSIkI nyAI svayaM cetanahI vastuke prati viMba grahaNa karanevAlA hotA hai tahAM cetanako Apane viSe pratibiMba grahaNa vAste biMbakI AkAMkSA hotI dI nahI, jaise manorAja aru svapnAvasthAme binArI biMbake pratibiMbarUpa jagat anubhavame AtA hai ese zrIvasiSThanebhI kahA hai| // tisa cetanarUpa mahAn darpaName saMpUrNa draSTA darzana aru dRzyarUpa jagat ese pratibiMbita hotA hai jaise nadIviSe taTake vRkSoMkA pratibiMbaparatA hai|| 10 // yAMte je svapna dezakAlAdi padArtha anubhavame Ave hai te pratibiMbAke vinAhIdekhaneviSe Avate he aru jaise dRSTAMtame nadIviSe pratibiMbokA kAraNa taTake vRkSa hai taise jAgrata svapna padAyA~ke pratibiMboMkA kAraNa aMtaHkaraNa jAnanA // For Private and Personal Use Only
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (50) athavA'vidyA bhavati Aye sAkSIvetanamadhiSThAnaM bhavati dvitIye tu brahmacetanamevAdhiSThAnaM bhavati tathA sati svapnasyAMtaHkaraNamavidyA vopAdAnaM bhavati cetanastu vivartopAdAna kAraNamasti // 11 // nanu dvitIyapakSe svapnAdhiSThAnaM brahmacetanamasti kalpitasya ca nivRttiradhiSThAnajJAnAdbhabati tathA sati nidrAM gatasya brahmajJAnarahitasya vinA brahmajJAnena jAgratkAle kathaM svapnasya nivRttissyAt mahAjJAnamaMtareNopAdAnA'jJAnasya vidyamAnatvAt. kiM ca jAgratsvapnayorekacaitanyasyAdhiSThAnatvAdvivatopAdAnakAraNasvamevamavidyAyAzca dvayorapi pariNAmyupAdAnakAraNatvamasti tathA satyekaH svapnaH prAtibhAsaka anyastu jAgratprapaMco vyavahArika iti karaM tayorbhedaH // 12 // samAdhAnaM-Aye yadyapi brahmajJAnaM vinA 'vidyAnivRttimaMtareNa svapnasyAtyaMtanivRttinabhavati tathApi kAraNe'vidyAyAM layarUpA nivRttirbhavatyeva nimittakAraNanidrAdoSanAzAdvirodhijAgratkarmodbhavAcca // dvitIyAMkAyA uttaraM--tu For Private and Personal Use Only
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir athavA avidyA jAnanI aru cetana vivatopAdAna kA. raNa hai esA jaannaa| vizvAmitra kardamAdi siddhoMkI sRSTibiMbo te vinAhI pratibiMbarUpa darzAI hai // 11 // ziSya uvAca- he bhagavan dUsare avidyA pakSaviSe svapna kA adhiSThAna brahma cetana siddha hotA rai kalpitakI nivRtti adhiSThAnake jJAnate donI cAhIye yAMte nidrAvAle brahmajJAnase rahita puruSako jAgratakAlaviSe svapnakI nivRtti nahIMhonIcAhIye. vinA brahmajJAnase svapnake upAdAnakAraNa jA avidyA hai tisake vidyamAna honete aura eka catanako jAgrat svapna donokA adhiSThAna honete vivartaupAdAnakAraNatA hai tathA avidyAko dono jAgrat svapnake prati pariNAmI upAdAnakAraNapaNA hai jaba. ese bhayA to isa jAgratko vyavahArikasattAvAlA svapnako prAtibhAsikasattAvAlA honeme kauna hetu hai| 12 / zrIgururuvAca-he RSe prathama zaMkAkA uttara to yaha hai. yadyapi brahmajJAnavinA avidyAke sadbhAvase svapnakI atyaMta nivRtti nahIMhotI tathApi nidrAdoSakA abhAva tathA jAgrat karmoke udbhava ina dono nimittakAraNate avidyopAdAnakAraName svapna kI layarUpa nivRtti hove hai so jAnanA. aura he ziSya dvitIya zaMkAkA yaha samAdhAna hai, For Private and Personal Use Only
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kevalA'vidyAjanyatvAdeva jAgrato vyavahArakatvaM nidrAdoSasaharudvA pramANadoSasahakRdvA'vidyAjanyatvAsvapnasya rajjusadezca prAtibhAsakasattAkatvaM bhavati tasmAtsadoSanirdoSAvidyAjanyatvAdeva tayorbheda eva bhavati natvabheda iti. siddhAMte tu jAgratpadArthAH svapne na pratIyaMte svapnapadArthAapi jAgrati naiva pratIyaMte tata eva dvau padArthoM samau dve'vasthe ca samAne bhavataH tayostu na kiMcidbhedaH // 13 // nanu jAgrati padArthA ye saMti te pratidinamanubhUyaMte svapnapadArthAstu na tathApratisvapne'nubhUyaMte tasmAttayorjAgratsvapnayoH kathaM samAnatA'stIticettatra. ||smaadhaanN-jaagrtpdaarthaaH pratidivase dazyate tadanucitaM yathA sadyojAtasvapnapadArtheSu svapnakAle pratyabhijJAjJAnaviSayatA'vidyayA bhavati tathA jAgratyapyavidyAbalAdeva pratyabhijJAjJAnaviSayatA bhavatyata eva janA jAnaMti ye bAlye pitAdayo dRSTAabhavante'dyAvadhi dRzyate na caivamasti yathA yA gaMgA bAlye dRSTA saiveyamadhunApi mayA dRzyate yeyaM dIpazikhA sAyaM. kAle dRSTA saiveyaM rAjyaMte mayA dRzyate tattu mAyA mAhAtmyameva // For Private and Personal Use Only
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (ka) kevala avidyAjanya honete jAgratako vyavahArika sattAvAlI kahI hai nidrAdoSa pramANadoSa saha kRta avidyAjanya svapna rajjusAdika je hai te prAtibhAsika sattAvAle kahe gaye hai yh| donoke bhedame sadoSatva nirdoSatvapaNA kAraNa hai. siddhAMtame to jAgrata padArtha svapneme nahI svapna jAgratameM nahI yAMte dono sama hai 13 // ziSya uvAca je jAgrata padArtha hai te pratidivasame dekha parate hai taisepratidina svapnapadArtha jAgratame dekhaneviSe AvatenahI yAMte donoke bhedahone parabhI tina donoko samAna kaise kahate ho| ||shriigururuvaac|| he ziSya yaha jo Apane kahyA jAgrat padArtha pratidivasa dekhaneme Avate hai so yaha kahanA ajJAnatAse hai jaise tatkAla utpanna svapna padAthA~kuM pratyabhijJA jJAnakI viSayatA avidyAke balate hotI hai taise kevala jAgrat kAlamehI navIna utpanna hoye padArthomebhI ajJAna vazatepratyabhijJA jJAnakI viSayatA pratItahotI hai isame manuSyoMkU bhrAMti hotI hai jo. je pitA mAtAdika bAlyAvasthAme dekhethe soI hI ababhI dIkhaparate hai so ese hai nahI jaise jA gaMgA bAlyAvasthAme dekhIthI soi mai vRddhAvasthAmebhI de. khatA hUM tathA jA dIpazikhA sAyaMkAlame dekhIthIso. rAtrike aMtame dekho dUM so yaha mAyAkA mAhAtmya hai, For Private and Personal Use Only
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (64) // yatpUrva dRSTaM tanu tatkAlaM dUragatamadhunA'nyedava / / 14 // taduktaM vAsiSThehe devi kimidaM nAma, dinabhekaM mRtasyame / gatamadya vyatItAni, vayovarSANi saptatiH / / smarAmyanekakAryANi, smarAmi ca pitAmaham / smarAmi bAlyayauvanaM, bhitraM baMdhuM paricchadam / / devyuvAca-vastutastu na jAtosi, na mRtoti kdaacn| yathA svapne muhurtIte, saMvatsarazatabhramaH // 15 // nanu svapnapadArthAnAM sadyojAtAnAM mAyAkAryatvAdbhavatu mithyAtvaM tathApi jAgratpadArthAnAMtu svasvakAraNebhyo jAtAnAM satyatvameva na tu mithyAtvaM sidhytishrutirpi|| tasmAdvA etasmAdAtmana AkAzaH saMbhUta aakaashaadvaayuH||ityaadinaa svakAraNAtkAryasyo. pani darzayati na tu padArthAnAmavidyAjanyatvamabravIta, For Private and Personal Use Only
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kAhete jo gaMgAkA pravAha tathA dIpakI jvAlA to tisI kSaNahIme gayI jo dekhI vo kahAM hai // . 14 // soza vaziSThane kahA hai lIlAke prasaMgameM he devi yaha kyA Azcarya hai yahAM mRtyu bhaye ekadina smaraNakaratA ho tahAM sattaravarSa smaraName Avate hai // 1 // sattaravarSako bAlyAvasthA yauvanAvasthA aru sarva pitA pitAmahAdika kuTuMba tathA nAnAyuddhAdika kArya smaraNa karatA ho to yaha kyA hai // 2 // devI kahatI bhaI he rAjana vastutaH tuma na janma pAyA hai na mRtyuko prAptabhaye ho kevala tumako saMpUrNa ajJAnake balase ese dekha parA hai jaise eka muhUrtameM svapnavirSe zatavarSa dekhaneme Ate hai taise tumakU ekadinamAtrame sattaravarSakA smaraNa bhayA hai isa dRSTAMtase sarvajAgratme vastu navIna hotI hai // 3 15 // ziSya uvAca he guro svapnapadArthamAyAjanya hai yAMte mithyAhove tathApi jAgrat padArthato svasvakAraNoMte utpannahonete satyahone cAhIye. ese zrutibhI kahatI hai "tisa AtmAse AkAza utpannabhayA AkAzate vAyuH" ityAdi vAkyoM se svakA. raNoMte kAryakI utpattikahI hai avidyAse utpatti kahI nadI yAMte svapnasama mithyAnahI hai // kiMtu svakAraNajanya honete jAgatpadArtha satyahI hai. For Private and Personal Use Only
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 16||smaadhaanN yathA svapne kenacitpuruSeNasvasthyAH sakAzAtputrojAta iti dRzyate kulAla vyApArAnmRdo ghaTa utpanno dRSTaH tadA syAH kAraNAtvaM putre kAryatA mRdi kAraNatA ghaTe ca kAryatA'vidyAbalAtdRzyate tadvadatrApi jAyadavasthAyAM kasya kAraNatAM kasyacittu kAryatAmavidyAbalAtsarve'pi janAH pazyaMti tattu naiva vAstavamasti // 17 // tasmAdvA etasmAdAtmana iti zrutiryA tvayoktA tasyA maMdabuddhInAM dhyAnArthe tAtparyamasti na tu kAraNakAryabhAve tAtparyamasti yadi tvaM durAgraheNa kAryakAraNabhAve tAtparyamastIti vadasi tarhi "tahahmA'pUrvamanaparamiti" zrutevirodhaH syAttasmAtkAryasya jagato brahmaNA kAraNenAbhedosti tadbrahmAhamasmIti maMdabuddhirapi dhyAtvA muktimavApnotItyasminarthe'bhiprAyamasti vedAMte kAryakAraNabhAvasyAnaMgIkArAt "nanirodho na cotpatti' riti prmaannaac|| iti SoDaza kamalaM samAptam hariH OM tatsat // For Private and Personal Use Only
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 16 // zrIgururuvAca he zubhamate jaise svapnameM kisI puruSane nijanArAsesuta utpannadekhA kulAlase kuMbha utpannadekhA tahAM svastrIko kAraNatA. putrame kA. ryatA taise kulAlako kAraNatA, kubhako kAryatA nizcaya karatA hai taise jAgratmebhI sarvajana kisIko kAraNatA kisIko kAryatA adyiAke balate nizcaya karate hai so yathArtha nahI hai svapnasamAna mithyAhI hai / 17 // aura jA zruti tumane kahI AtmAte AkAza utpannabhayA AkAzate vAyuH sA yaha zruti maMdabuddhi puruSake mokSavAste dhyAnArtha AtmAte jagatkI utpatti kahatI hai koi utpatti kahane meM zrutikA tAtparya nahIM hai jo durAgrahase zrutike tAtparyako utpattime svIkAra karoge to. brahma. kAraNakArya bhAvase rahita hai ese kahanevAlI zrutikA vi. rodha hovegA yAMte kAryajagatkA kAraNabrahmase bheda nahI hai sobrahma mai hUM ese maMdabuddhipuruSabhI dhyAnakarake muktiko prAptahove hai. isa arthame zrutikA tAtparya hai " tadbrahmApUrvamanaparaM " ityAdi zrutivAkyoMseM vedAMta siddhAMta viSe kAryakAraNabhAvakA aMgIkAranahI. phirabhI isI arthako AgAmI kamalame spaSTa kareMge // hariH OM tatsat // ||iti zrISoDaza kamalame svapnasaMbaMddhi praznottara smaaptH|| For Private and Personal Use Only
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ||ath sptdshkmle'nirvcniiysvpnyovrnnn|* advaite sthiramAyAte dvaite ca prazamaM gate / pazyanti svapnavallokaM caturthI bhUmikAmitAH / / nanu sAkSiNaH svapnAdhiSThAnatvAbhAvAtkathamA. tmani svapnaM kalpitaM pazyaMti tamaMtareNa kathaM jAgrataM kalpitaM pazyati // tathAhi // yatkalpitasyAdhiSThAnaM bhavati tadadhiSThAnaM kalpitena saha saMbaddhaM bhavati yatrA zuktau kalpitaM rajataM tadrajatamadhiSThAnasyedamaMzena saM. baddhaM satpratIyate (idaMrajatamiti ) yathA vA''tmani kalpitaM kartRtvAdikaM tadapya'dhiSThAnenAtmanA saMbaddhaM satpratIyate ( ahaMkartA ) iti tathaiva yadi sAkSyA''tmani svapnagatagajAzvAdayo'pi kalpitA bhaveyu. starhi (mayigajaH) (aiMgajaH) For Private and Personal Use Only
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (59) * 1 // atha saptadazakamalame svapna tathA anivacanIya me vicAra hovegA // * jaba advaita kA aparokSahove hai taba dvaitakA - bhAna rahitAnahI ese anubhavavAle puruSa caturthI bhUmikAko prAptadUvA jAnanA || tinoMkoM jagat svapna sadRza anubhavame Ave hai || jJAnakAla utpanna hove hai jJAnate pUrva pazcAt nahI hai yaha tinokoM anubhava hotA hai yAMdIko dRSTisRSTivAT kahA hai. || ziSya uvAca de bhagavana yaha jo sAkSI AtmA hai so svapnakA adhiSTAna nahIMhonete jaba svapnako anubhava nahI karatA to svapnasamAna jAgratko kaise jAnegA so jisaprakAra hai so mai vistAraseM kahatA hUM ApasunIye jo sAkSIko kalpitasvapnakA adhi SThAnamAno to jo adhiSThAna hotA hai so kalpitavastu ke sAtha milyAraditA hai jaise zuktime kalpitajo rajata so rajata adhiSThanake idaM aMza se saMbaddhabhayAhI pratIta hove hai, jaise yaha rajata hai ese anubhavahove hai aura jaise AtmAme kalpitaje kartRtvAdika hai. te AtmAsAtha saMbaddhahue pratItihove hai jaise maiM kartA hUM ese anubhava dove hai taise jo sAkSIme svapna ke padArtha je gaja azvAdika hai te kalpita hoteto "ahaM gajaH " mai istidU vA mereme dasti hai, For Private and Personal Use Only
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 60 ) ityanubhavo bhavet gajo'yamazvo'yamiti kathaM jJAnaM bhavati tato'nubhavAnusAreNa svapnAvasthA''tmani kalpitaM nAsti kathaM tadRdRSTAMtena sumukSavo brahmAtma ni dRzyaM kalpitaM pazyaMtIti cet / 2 / / samAdhAnaM zRNu - lokadRSTyA sarvakAryamAtrasya dve kAraNe bhavata upAdAnaM nimittaM ca tathA sati svapnasyApyupAdAnamajJAnaM nimittaM ca prathagvidhaMvijJAtavyaM tannimittabhedAdanubhavasyApi bhedo bhavati tathAhi svapnaM yadvastumAtraM pratIyate tasya nimittakAraNaM pUrvAnubhavajanya saMskAro'sti tadanusAreNAvidyA pariNamate tathA sati yasya padArthasyAhamAkArAnubhavajanyasaMskAro'sti tAdRze padArthe'hamAkArAnubhavo bha vati yathA svadedebrAhmaNo mityAdyanubhavo yasya tu mamAkArAMnubhavajanya saMskAro bhavati tAdRze pitarimAtari mamAkArAnubhavo bhavati yasyacedamAkArAnubhavajanya saMskAro'sti tAdRze gajAdau padArthetvidamAkArAnubhavo bhavati prasaMgepyevaM jJAtavyaM svapnAvasthAyAM svadehetrAhmaNo'haM putrAdideheSu mamaite saMti paratra tu ayaM gajaH ayamazvaH For Private and Personal Use Only
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (61) ese anubhava hotA. yaha gaja hai, yaha azva hai ese anubhava nahI honA cAhIye yAMte svapna A. ramA kalpita nahI anubhava hotA to tisa dRSThAMta se jAgratako AtmAmeM kaise kalpita kahateho mumukSu bhI AtmA me kaise jagatako kalpita anubhava karegA. 2 || zrIgururuvAca saumya laukika dRSTiseM sarvakArya mAtra ke upAdAna aru nimitta yaha dono kAraNahote hai yAMte svapnakebhI upAdAnakAraNa avidyA vA aMtaHkaraNajAnanA aru nimittakAraNa jo hai so bhinnabhinna jAnanA tisa nimittakAraNake bhedate anubhavakAbhI bheda hove hai yaha niyama jaise hai taisehI zravaNakaro || svapnaviSe jisa jisa vastukA anubhavahotA hai tisakA nimittakAraNa jAgataanubhavajanya jaisA saMskArahote hai taisehI avidyArUpa dhAraNakaratI hai yAMte jisapadArthakA maihUM ese saMskAra hai taise dehAdikoMviSe maibrAhmaNa huM esA anubhava hove hai jisa padArthakA mere hai esAjo pitAputrAdikoMkA saMskAra hai tAdRzoM pitAmAtAdikoviSe mere hai esA avidyAbalase anubhavahove hai aura jisapadArthakA yaha hai ese taTasthavastukeviSe jo yadapake jJAnajanya saMskAra hai tAdRza gajaazvAdiko viSe yadaazva hai yaddadasti hai esAdI anubhavahove hai | For Private and Personal Use Only
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir na tu gajAdau mayi gajo vA'haMgajazcetyAyanubhavo jAyate tAdRknimittakAraNAnubhavajanyasaMskArasyAbhAvAt // 3 // na ca pUrvAnubhavasya kA gatiH saMsArasyo. tpattimatvAditivAcyaM pravAharUpeNAnAdisvIkArAt anAdipakSe tu sarve padArthAH pUrvasmAduttarAeva bhavaMtite sarve'nirvacanIyAH sadasadvilakSaNA bhavaMti tAhaganubhavAtyathA zuktau rajatamiti // 4 // nanu yaduktaM rajataM sadasadvilakSaNamanirva canIyamiti tannasaMbhavati kiMtu nirvacanIyameva bha. vati sadvilakSaNamasat tathA'sadvilakSaNaM tu saditi vaktuM zakyate'nirvacanIyaM nAmavaktumazakyamitikathaM bhavedanubhavavirodhAditicettatra // 5 // samAdhAna-yatpUrvoktaM vAkyaM tachAkyaM sadasadajJAnina eva na tu vivekinaidaM vAkyaM bhavati ||tthaadi|| zuktau yadrajataM tadasataH khapuSpAdhilakSaNaM netrajanyajJAnaviSayatyAtU khapuSpaspa netrAviSayatvAta For Private and Personal Use Only
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir maidastihUM mereme dasti dai esA anubhava kI bhI hovenahI kAraNayaha hai jo mai hastihUM ese pUrvajJAnajanya saMskAra nahI yAte esAanubhavabhI hotaanhii|| 3 // aura pUrvaanubhava kisasaMskAroMte bhayA so kahanAcAhIye saMsArako utpattivAlAhonete so kauna prathama saMskArate bhayA so esI tumane zaMkAhI nahI karanI kAhete jo yaha saMsAra pravAharUpaseM anAdimAnyA hai anAdipakSaviSe pUrvapUrvate uttara aMgIkAra kIyA hai te saMpUrNasadasatse vilakSaNa anirvacanIya hai jaisezuktime rajatakA anirvacanIya arthAt satasatarUpase jo na kahyA jAve esA anubhavahove hai // 4 // ziSya uvAca-he nAtha jo Apane kahA hai rajata anirvacanIya hai so banatAnahI kAhete jo rajatasatasatse vilakSaNakahaneme Ave hai jaise satvilakSaNa asatkahyAjAtA hai aruasavilakSaNa sata kahyAjAve hai so anirvacanIya kaise kahate ho kiMtu yaha to nirvacanIyahI hai|| 5 // zrIgururuvAca-he mune yahakahanA satasatke jJAnadIna puruSakA he ko vivekI puruSakA kahanAnahI kAhete. jo zuktime jo rajata hai to asat je khapuSpa hai tinate vilakSaNa hai netra janyajJAnakA viSayahonete khapuSpanetrajJAna ke viSaya nahIMhote For Private and Personal Use Only
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (64) tato vilakSaNaM rajataM siddhaM yadi cAsato vilakSaNaM saditicettarhi sato'vinAzItvAdAtmavadrajatasya zuktijJAnena vinAzo na syAdbhavatyeva yataHzuktijJAnena rajatasya bAdhastataH satopi rajataM vilakSaNaM siddhaM yadeva sadasadvilakSaNaM tadevAnirvacanIyaM jJAtavyaM na tu sachilakSaNamasadasadvilakSaNaM ca saditi paraspara viro. dhItvAdeva ekasmin rajate sthAnameva na labhate tasmA cchato rajatamaanirvacanIyamevetpadyate zuktijJAnena vinazyati ca evaM rajvAMsarpa Atmani svapnaM // sahazyamevaciMtanIyamiti 6 // nanu yaduktaM zukto rajataM jAyate jJAnena ca vinazyatIti tattvasaMbhavAdanaMgIkArya yathA ghaTasyo tpattivinAzazva sarve rapyanubhUyate na tathA rajatasyotpativinAzazcakenApipuruSeNa dRzyate'to'naMgIkArya rajatasyotpattivinAzazceti anubhavAnArUDhatvAt tata zcanyAyamata zvAnyathAkhyAtiratra svIkAryAna tvanirvacanIyakhyAtiriti cet // 7 // samAdhAnaM-zuktau tAdAtmyasaMbaMdhana rajatamadhyastaM bhavati zuktezca yAidaMtA tasyAH saMbaMdho ra. jate'dhyasto'sti tata evedaM rajatamiti pratItirbha vati, yathA zukteridaMtA, rajate pratIyate For Private and Personal Use Only
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (65) tAM rajata vilakSaNa siddhabhayA jo rajatako asatvilakSaNa sat esemAno to AtmA ke samAna satya donAcAhIye aru rajatakA zuktijJAnase nAzahonete satAtmAseMbhI vilakSaNajAnanA yAMte satasatse vilakSaNa honete anirvacanIya siddhabhayA satse vilakSaNaasat asat se vilakSaNasat ese nahIjAnanA jo esejAnoge to sat asat paraspara virodhI honete eka rajatame rahanAhI nahIpAvege tamaprakAza ke sadRza virodhI hote. yAMte zuktime rajata anirvacanIya utpanna hove hai zuktijJAnase nAza pAve hai. // 6 // ziSya uvAca - he deva jo Apane kadA zuktime rajata upaje hai aru jJAnase nAzahoveM hai so anubhava se virodhI donete mAnane yogyanadI kA dete jaise ghaTakI utpatti mRtkulAla se anubhavasiddha aru ghaTakAnAzabhI daMDAdikoMse anubhava me Ave rajatakI utpatti nAza anubhavaviSe nahI Avanese mAnane yogyanadI pratyakSa nahIMhonese kaise mAnIye yAMte rajatame anyathAkhyAtiThIka hai anirvacanIyanahI // 7 // zrI gururuvAca - he ziSya zuktime rajata kalpita hai aru zuktime jAidaMtA hai sA rajatame kalpita hai yAMte yaharajata hai aisA anubhava hove hai jaise zuktikI idaMtA rajatame bhAnahove hai For Private and Personal Use Only
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tathA zukta prAsiddhatvadharmasyApi saMbaMdho rajate'dhyAsa rUpeNa jAyate tasmAdevAnubhavo bhavati prAkjAtaM rajataM pazyAmIti na cedAnIM jAtaM rajataM pazyAmIdRzaM jJAnaM bhavati. tataevarajatagrahaNAya pravartate tasmA. drajate prAka siddhatvapratItirave rajatotpattipratIteH pratibaMdhakA'stitata eva rajatotpatteH pratItirna bhavati prAkrasiddhatva vartamAnotpattimatvayoruSAsAyaMkAlayoriva paraspara virodhAt // ....8 // yaccoktaM rajatanAzopi na jJAyate tasyApi samAdhAnamidaM zRNu vinAzo vividho bhavati dhvaMsarUpo bAdharUpazca tatrAdyo daMDena ghaTasya prasiddhosti dvitIyastuadhiSThAnajJAnAt kAryasyAjJAnena saha vinAzarUpa evokta atra prasaMgepi zuktijJAnAdrajatasyAjJAnena saha bAdharUpo dvitIyo'tra trikAlAbhAvajJAnarUpo vinAzo bhavati natudaMDaprahAreNa ghaTadhvaMsazvAtra vinAzo bhavati dhvaMsabAdhayoH parasparavirodhAt dhvasaMjJAnaM pratiyogijJAnasApakSaM bAdhajJAnaM tu pratiyoginastrikAlAbhAvanizcayarUpaH tayorekatrAnavasthAnarUpavirodhAdrajatedhvaMsarUpanAzo ghaTanAza itha na pratIyate // // ti saptadazakamalaM samAptaM hariH OM tat sat / / For Private and Personal Use Only
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (4) taise zuktikA prasiddhatvadharmabhI rajatame bhAnahonete manuSyako esejJAnahove hai jopUrvakAlakIbanI rajatako dekhatA haM yaha grahaNakaranIyogya hai jo jAnatA bhramaH sidhdha abI utpannabhayI hai to grahaNameM pravRtta nahIM hotA yAMte zuktikA prAgasidhdhatvadharmaso utpattikI pratIti me vighnarUpadai tAMte rajatake utpattikI pratIti nahIMhotI 8 // aura jo Apane kahA rajatakA nAzabhI nahI anubhavame AvatA sobhI ThIka hai tadAMbhI kAraNasuno nAza do prakArakA hotA hai eka sarUpa dUsarA bAdharUpa nAzahotA hai tahAM dhvaMsarUpanAza to daMDane ghaTakA prasiddhahI hai dasarA bAdharUpajo nAza hai so adhiSThAna jAnase ajAnakAraNake sahita kalpita kAryakA nAzarUpa jAnanA so yahAM prasaMgameMbhI zu. ktijJAnase rajatakA ajJAnarUhita nAzako bAdha kahA hai daMDase ghaTake nAzasahaza nahI jAnanA dhvaMsa aru bAdhakA paraspara virodhahove hai ghaTadhvaMsakA jo jJAna hai so ghaTapratiyogIke jJAnapUrvaka hotA hai aru raja. take vAdhakA jo jJAna hai sozuktime tInakAla rajata nahI ese nizcayarUya hai. ghaTajJAna aru rajatake tInakAla abhAvakAjJAna paraspara vilakSaNa honete ghaTake nAza samAna rajatakA bAdharUpanAza pratIti hovanahIM. iti zrI saptadazakamalame svanaanirvacanIya varNanaM // For Private and Personal Use Only
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir *athASTAdazakamale sAmavedIyavajrasUcyupaniSad / vajramUci pravakSyAmi zAstrasyAjJAnabhedanam // dUSaNaM jJAnahInAnAM bhUSaNaM jJAnacakSuSAm // 1 / // brahmakSatriyavaizyazUdrA iti catvArovarNAsteyAM varNAnAM brAhmaNaeva pradhAnaitivedavacanAnurUpaMsmRtibhi rapyuktaM tatranodyamasti kovA brAhmaNonAma kiMjIvaH kiM dehaH kiMjAtiH kiMjJAnaM kiMkarmaH kiMdhArmikaH tatra prathamo jIvo brAhmaNa iti cetanna // atItAnAgatAnaka de hAnagaMjIvasyaikarUpatvAt // ekasyApi karmavazAdanekadehasaMbhavAtsarvazarIrANAM jIvasthakarUpatvAcca tasmAnna jIvobrAhmaNa iti| tarhidehobrAhmaNa iti cetana AcAMDAlAdiparyaMtAnAM manuSyANAM pAMcabhautakatvena dehasyaika ruuptvaat||jraamrnn dharmAdharmAdi sAmyadarzanAt brAhmaNaH zvetavarNaHkSatriyoraktavarNAvaizyaH pIttavarNaH zUdrakapaNavarNa iti niyamAbhAvAt pitrAdi zarIradahane putrA dInAM brahmahatyAdidoSasaMbhavAcca tasmAnnadeho brAhmaNa iti tarhi jAtirbrAhmaNa iti cetanna tatra jAtyaMtarajaMtu vaneka jAtisaMbhavA maharSayo bahavaH saMti RSyazRGgo mRgyaH kauzIkaH kuzAt jAMbuko jaMbukAt bAlmIkiH vAlmIkAtu vyAsaH kaivartakakanyakAyAMzazaSTAtagauta. maH vaziSThaH urvazyAMagastya kalazejAta itizrutatvAt. For Private and Personal Use Only
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir * // athASTAdazakamalame sAmavedakI vanasUci upaniSada // abasarva zAstrame ajJAtatA nAza kartA tathA jJAnIyoMko bhUSaNa ajJAnIkoM dUSaNarUpa vaja sUci upaniSatsuno // brAhmaNakSatriya vaizya zUdra ye caturvarNa hai tino me brAhmaNa pradhAna hai ese vedome smRtiyome kahA hai tisame prazna brAhmaNa nAma jIvakA hai vA dehakA hai vA jAtikA hai vA jJAnakA hai vA karmakA hai vA dharmakA hai tisame jIvato brAhmaNa nadI. nUta bhaviSyatame karma vazase aneka dehoMme bhI jIvako eka nirAkArarUpa hone te // lIvato brAhmaNa nahIM // jo deha brAhmaNa kaho to nahI banatA sarva nIca Uca deha paMcabhUtAtmakarUpase to ekarUpa hone te tathA jarA maraNa dharmAdharma bhI sarva dehame tulya dekhane te tathA brAhmaNa zvetavarNa kSatriya raktavarNa vaizya pItavarNa zUdra kRSNavarNakA bhI niyama nahI tathA pitA dehake jalAvanese putrako brahmahatyAse daSita honete deha brAhmaNa nahIM // jAti brAhmaNa kaho to bhI nahIM banatA kAraNa jo dUsarI jAtime utpanna huve bhI brahma RSi bahuta hai jaise RSpazRMga mRgIse kauzika kuzAte jAMbuka jaMbukIse vAlmIki valmIkase vyAsaH kaiva. takIse gautama zazalIse vaziSTa urvazIse agastya kuMbhase janme hai ye vArtA purAName prasiddha hai, For Private and Personal Use Only
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir teSAM jAtyA vinApyagre jJAna pratipAditA RSayo baha vassaMti tasmAnna jAtiAhmaNaiti tarhi jJAnaM brAhmaNa iti cettanna kSatriyAdayo'pi paramArthadarzino'bhijJAvahavaH saMti tasmAnna jJAnaM brAhmaNa iti tarhi karma brA. hmaNa iti cettanna sarveSAprANInAM prArabdha saMcitAgAmI karmasAdharmyadarzanAtkarmAbhipreritA saMtojanAH kriyAH kurvati tasmAnna karma brAhmaNa iti tarhi dhArmiko brAhmaNa iti cettanna kSatriyAdayohiraNyadAtAro bahavassaMti tasmAnna dhArmiko brAhmaNa iti tarhi kovA brAhmaNo nAma iti praznaH yaH kazcidAtmAnama dvitIyaM jAti guNakriyAhInaM SaDUmi SaDbhAvetyAdi sarvadoSarahitaM satyajJAnAnaMtasvarUpaM nirvikalpamazeSakalpanAdhArama zeSanUtAMtaryAmitvena vartamAnaM // aMtarbahizcAkAzavadanusyUtamakhaMDAnaMdasvabhAvamaprameyamanubhavaikavedyamaparokSatayAbhAsamAnaM // karatalAmalakavatsAkSAdaparo. kSIkRtya kRtaarthtyaa|| kAma rAgAdi doSa rahitaH zamadamAdisaMpanno bhayamAtsaryatRSNA''zAmohAdi rahito daMbhA'haMkArAdibhirasaMspRSTacatA vartate "eva muktalakSaNo yaH sa eva brAhmaNa iti zruti rabhiprAyaH anyathAdi brAhmaNatva siddhirnAsti tasmAtsaccidAnaMdA''. smAnaM bhAvayet ||hriHmiti vajrasUcyupaniSatsaMpUrNam For Private and Personal Use Only
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ye sarva brAhmaRSi jAti binA brAhmajJAna ke balase prasiddha hai yAMte jAti adhIna brAhmaNa nahI taba jJAnase brAhmaNa kaho to bhI nahI kAraNa jo kSatriya brahmajJAnI ajAtazatru Adi vedokta ghaNe hai yAMte jJAna brAhmaNa nahI taba karma brAhmaNa kaho to nhii| kA raNa jo karma saMcitAgAmI prArabdha sarvake sAdhAraNa hai tathA karma vazase svasva kriyA karte hai yAMte karma brAhmaNa nahI taba dharmako brAhmaNa kaho to bhI nahIM kAraNa jo kSatriyAdi bhI svarNa dAtA bahuta honete dharma brAhmaNa nahI taba brAhmaNa kauna hai ese pUcho to suno jo zuddhabuddhimAna advitIyAtmAko jAne soM brAhmaNa hai kaisA AtmA hai jo jAti guNakriyA hIna SaD urmite rahita SaDbhAvase rahita hai tathA satyajJAna anaMta svarUpa nirvikalpa sarva saMsArakA adhiSThAna sa. rvakA preraka AkAzasama sarva vyApI akhaMDAnaMda svarUpa aprameya anubhava vedya aparokSatA karake prasiddha aise AtmAkoM jo karAmalakavat pratyakSa karake kAma kodhAdikose rahita hotA hai tathA zamadama saMpanna bhayamAtsarya AzA tRSNA daMbhAhaMkArase binA vartatA hai tisako brAhmaNa kahate hai anyathA brAhmaNatva siddhi nahIM hotI yAMte saccidAnaMda nirAkAra mai hUM esIbhAvanA karo itivajrasUci.aSTAdazokamala.anirvacanIyakAMDa puurnn| For Private and Personal Use Only
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (72) atra vijJAnakamalAkarasyAnirvacanIyakAMDasamAptau maMgalasthAnIyastu // atharvavedagatAnAM praznamuDamAMikyopaniSadAM zAMtipATha evciNtniiyH|| bhadraM karNebhiH zRNuyAmadevA bhadraM pshyemaakssiaabhyejtraaH| sthirai raMgaistuSTuvAMsastanubhirvyazemadevahitaM yadAyuH ||AUMsvsti na iMdro vRhacchvA svasti naH pUSA vizvavedA svatinastA rakSo'riSTanemiH svastino bRhaspatirdadhAtu hari OM zAMtiH zAMtiH zAMtiH ||asyaaymrthH|| he devatAvo brAhmasmaraNarUpa yajJaka" je hama mumukSu jana hai te hama anaMta koMse ApamaMgalamUrtikoMhI zravaNakareM anaMtacakSuse ApamaMgala mUrtikA sarvatra darzana kareM sUkSmamahAvAkyavAlI zru tiyoMse tathA viSayavAsanA rahita draDheMdriyoMse Apa maMgalamUrtikI stuti karate rahe aura brahmadevake prAptike yogya AyuSako prApta hovoM bar3e yazasvI iMdra. sarvajJAtA sUrya bhagavAn. sarva prakAzaka pApoko cakra nemisama cUrNakartA garuDa. aru bRhaspati ye sarva mujako mokSa sukha deveM adhyAtma adhibhUta adhideva je tIna tApa hai tinoke zAMtyartha tIna zAMti pATha hai // hariH OM ||itishrii aSTAdazakamalaM samAptam / / ||itishriianirvcniykaaNddN samAptam / / For Private and Personal Use Only
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (1) ||AUM|| zrIgaNezAyanamaH OM nmobhgvtevaasudevaay|| atha zrIvijJAnakamalAkare zuddhavijJAnakAMDaM praarbhyte|| ||mNglaacrnnN|| RgvedasyatareyopaniSadi shaaNtipaatthH|| vAle manasi pratiSTitA manome vAci pratiSThita mAvi rAvi mae dhi0 vedasya ma ANIsthaH zrutaM me mA prahAsI ranenAho rAtrInsaMdadhAmya'taM vadiSyAmi. satyaM vadiSyAmi. tanmAmavatu. taktAramavatvavatumAmavatu vaktAramiti.hariHDom. zAMtiH zAMtiHzAMtiH asthaarthH|| he prakAzarUpa Apa aparokSa hovo aura mai jaisI vANI kahUM taisAhI maname saMkalpahove jaise maname saMkalpa hove taise vANIse kahUM aura mere tAI vedakI prApti kro| merA paThana kIyAdavA vismaraNa na hove tathA rAtrIdivasa veda uccAraNase vyatIta hove mai vANIse satya saMbhASaNa karoM tathA satyabrahmakA hI kathana karatA rahUM so brahma hamArIjanmamaraNase rakSA kare tathA zrIgurujIkI rakSAkare punarukti AdarArtha kahIhai tIna tApa adhyAtma adhibhUta adhideva tinoMko zAMtyartha tInazAMti pAThakA uccAraNa kIyA hai hariH Dom. For Private and Personal Use Only
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ( 2 ) Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1 atha ekonaviMzakamale tApasyaSTAvakrayoH saMvAdaH kadAci janakasabhAyAma STAvakro varuNaputraM zAstrArthe vijitya sarve brAhmaNaiH saha pitaraM mocayitvA garva prApto'bhUt tasyagarvanivRtyarthaM tatraiva kAcidIzvarapreritA tApasyAgatA aSTAvakraM pratyuvAca // bho'STAvakra mumukSavo yaM jJAtvA jIvanmuktAH saMto vidadamokSaM prApya tadrUpA bhavati na punarAvartante yaM ca jJAtvA saMsAre punarjJAtavyaM na bhavati na ca prAptavyamava ziSyate yaccAvedyamapyasti yadi tvaM tatpadaM vijAnAsi tarhi tasya svarUpaM mahyaM vaktavyaM // 2 // aSTAvakra muniruvAca bho devi jAnAmyadaM tatpadaM tubhyaM ca kathayiSyAmi loke vede ca mamA'jJAtaM kiMcidapi nAstyeva // For Private and Personal Use Only
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (3) 1||ath ekonaviMzakamalame tApasI aSTAvakra sNvaad|| kisI kAlame janaka rAjAkI suzobhita rAjadhAnIme aSTAvakra RSI zAstrArthame varuNadevake mahApaMDitaputrakoM vijaya karake apane pitAjIke sAtha sarva brAhmaNoMko paMDita varuNadevake putrase chuDAyA pAche brAhmaNoM viSe abhimAna sAtha vyavahAra karane lAgA tisaliye sarvadvijavara maname ghaNA duHkhI bhaye tinake saMkaTa zamanArtha aru aSTAvakrake abhimAna mardanArtha IzvarapreritA tisIhI sabhAme eka tApasI jaTAdhArI strIzarIrI pragaTabhaI aru aSTAvakra sAtha amRta jaisA saMbhASaNa karatI bhii|| he munivara mumukSujana jisako jAnakara jIvanmukta hote hai punaH videhamuktabhaye jisame nadIsamudrasamAna soI svarUpa hojAte hai phira janma nahI pAvate. aura jisako jAnakarake phira jAnane yogya nahI rahatA na kachu pAvane yogya rahatA hai. aura so pada ajJAtabhI hai jo tuma ese paramapAvanapadako jAnateho to isa sabhAme meretAI kaha sunaavo|| 2 // zrIaSTAvakramuniruvAca-he bhagavatI tisa padakoM maiM jAnatAI aru zAMtiseM tumakoM kahoMgAbhI. isa saMsArame athavA vedomeMbhI merase kachu ajJAta hove isa rItikA tuma mere viSe nizcaya kabIbhI nahI karanA. For Private and Personal Use Only
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (4) adhunA pratyuttaraM zRNu tatpadamasya, jagataH kAraNamasti tasyAdyaM madhvamavasAnaM ca nAstyeva deza kAla vastu paricchedazUnyaM satyajJAnAnaMtasvarUpaM ca tadasti tadevAsya jagato'dhiSThAnaM bhavati yatrA darpaNe nagaraM pratibiti tathaiva tatra vizvaM pratirvivati tadeva jJAtvA mumukSavo jIvanmuktA bhavati yathA darpaNe dRSTe tadgata pratibiMbeSu saMdeho na bhavati na ca teSAM grahaNe saMkalpo bhavati tathaiva tatpadaM jJAtvA na tadgatajagati jJAtavyamavaziSyate sarvasaMdehAdvimukto bhavati na ca tasya prAptavyamavaziSyate // 3 // tatpadaM ca ajJAtamapyasti yadi tasya jJAtA tadanyo jaDo bhavettanna saMbhavati jaDatvAt ghaTavat jJAtRtvaM tatra durghaTamasti tadanyazcetano jJAtAcettarhi tasyApi jJAtetyanavasthA syAtsvayameva jJAtA cettarhi svayameva jJAnakriyAyAH kartA svayaM karma tayugalamekasmin virodhAtsahavAsameva na labhate tatazca tatpadamavedyamasti tasmAdahamapi zAstrAdeva vijAnAmi na tu tatpadaM mayA pratyakSeNAnubhUtamastIti pratipAdya so muniH punarvacanAdupararAma // For Private and Personal Use Only
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 5 ) aba yogya pratyuttara sunalIjIye so pada isa jagatkA kartA hai tathA Adi, madhya, aru aMta ina tInose rahita hai aura dezakAlavastuke paricchedateM rahita 'hai saccidAnaMdasvarUpa hai isajagatkA adhiSThAnabhI soI hai jaise darpaName dRzyavastu pratibiMbita hotI hai taise yaha vizva vizvabharame pratibiMbita hotI hai mumukSujana jisako jAnakarake jIvanmukta hote hai jaise darpaNa ke dekhaneseM darpaNa me dRzyavastuviSe saMdeha rahitA nahI tathA pratibiMboM ke grahaNakI icchAbhI buddhimAnako hotInahI tathA tisa padako jAnakarake jagatame jAnanekI icchAbhI rahatInahI sarvasaMdehoMte mukta hoi jAtA hai tisako kisIke prApti kI bhI icchA rahatI nahI 3 | aura he devi so pada ajJAtabhI hai kAhete ghaTa samAna jaDavastuto tisake jAnane meM sAmartha hI nahI jo cetana jJAtA kaho to vaha kisa jJAtA karake siddha hai phira titakAbhI koI jJAtA aise anavasthA hotI hai svayaM jJAtA mAnaneme ekahI karma ekadI kartA yaha AtmAzraya doSa hovegA yAMte so pada ajJAta hai mai bhI zAstroMseM tisa padako jAnyA hai manavANIkA aviSaya honete ghaTavat vA sukhAdivat pratyakSa dekhyA nahI ese volakara tUSNIbhayA // For Private and Personal Use Only
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (6) 4||taapsyuvaac // kaholaputramaSTAvakra prati rAjJAM munInAM ca sabhAyAM bho mune yattvayoktaM tattathaiva yogya. mevoktaM. tathApi tatpadamajJAtamasti tasya jJAturabhAvAt // evamukApunazcatatpadaM jJAtvA mumukSavo jIvanmuktA bhavaMtItyuktamityetadvAkyaM yugalaMparasyaraMvirUddhaMbhavatIti na pazyasi kim / / 5 yadi ca tatpadaM sarvazaH na veyaM bhavettarhi kha. puSpavannAstIti vaktavyaM na cAhamapi tadvastuvijAnAmIti ca vaktuM yogyaM bhavati yaditatpadaM jagataH kAraNamasti mayA jJAyate ca tadaMtaHsaMsAraM pratibiMbati tAn pratibiMbAndaSTvApi tatpadamaveyaM bhavatIti kathaM vadasi darpaNamadRSTvA tadgatapratibiMvAnAM dRSTu ko'pi zanotIti tvayaiva vaktavyaM tadaivaM tApasIvAkyaM zrutvA'STAvakra uvAca-bho devi tava vAkyAnAM pratyuttaraM dAtuM na zaknomi tatastvameva mAMzAdhi tavAhaM ziSyo'smi yogyaM mahyaMziSyAyopadezaM dehi // For Private and Personal Use Only
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 4||ese vacanAmRtako zravaNa karake sA tApasI bolatI bhaI aho mune jo Apane kahA so yogya kahA hai esehI kahanAthA. taubhI vicAro jaba Apane kahA jJAtAke abhAvate so pada ajJAtahI hai. punaH kahA tisa padako mumukSujana jAnakarake jIvanmukta hote hai ina dono vacanoke virodhako tuma nahIM jAna sktekyaa!|| 5 // yAMte jo sarvathA avedya hove hai tisakoM khapuSpavat naho hai ese kahanAcAhIye maitisa vastuko jAnatAhUM ese nahI kahanA cAhIye jaba ese kahateho jo vaha pada jagatakA kAraNahai maiM jAnatA tisame saMsArakA pratibiMba paratA hai tina pratibiMboMkoM maiM dekhatA hUM tina pratibiMboMme saMdeha tathA avedyatA tathA tinoMme gRhaNakI inchA nahI hotIhai ese kahikara vaha avedya hai so kahanA kaise banasakatAhai darpaNake dekhane vinA tadgata koI pratibiMboMke dekhaneko sAmartha hotA hai yaha ApahI kaha sunAvo ese tApasIke vacanAmRtako pAnakarake prasanna bhayA aSTAvakra abhimAnate rahita hokarake praNAma karake bolyA he bhagavatI tumAre tAI pratyuttara deneme asamartha havA tere zaraNAgata hUM Apa hamako yogya upadeza karo mai ApakA ziSya huM // For Private and Personal Use Only
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (8) 6||tdaa sA tApasyuvAca-bhoH putra tatpadaM gurorarcanAMvinA IzvarA'nugraha maMtareNa ca jJAtuM na zakyate sahastravAra svayaMzAstrANAmavalocanaM kRtvApi mohameva prApnoti tatastvayA sAvadhAnamanasA me vAkyAni zrotavyAni yAvatkAlaM tatpadamahamasmIti naiva vijAnAti tAvatkAlaM sahasravAraM zrutvAApe parokSajJAnIbhUtvA vimukto na bhavati yathA parokSanidhirduHkhaM dAridratAM ca hatuM na zaknoti yathA kazcinmUDho svakaMThe hAraM zrutvApi vinAdarzanakriyAM hAra na labhate na ca sukhIbhavati tathA tattvamasIti zrutvApi yAvazyaM tyaktA nirvikalpAtmani tatparo na bhavati tAvatkAlamaparokSa svamAtmAnamananubhUya mokSaM naivApnoti na ca sukhaM vA labhate // 7||adhunaa prasaMgaprAptamAtmasvarUpaM tvaM zRNu he RSe yathA svayaMprakAzamAnAH sUryacaMdrAgnitArA nakSatra. dIpAdayo'nyAnprakAzayaMtaH saMtastaizca sarvaiH svayamaprakAzamAnAH-saMto'pi te kiMna saMti navA prakAzamAnA bhavaMtIti vinAmUDhaM ko'pi vaktuM zaknoti tathA sajAtIya vijAtIya svagatabheda zUnyaM dezakAla vastu bhedazUnyaM For Private and Personal Use Only
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (9) 6 // tApasI bolI he putra so paramAtma pada sadguruko sevA vinA tathA IzvarArAdhanase vinA sahastravAra svayaM zAstrokA avalokana karakebhI mohahI. ko prApta hotA hai aba tuma sAvadhAna manase zravaNa karo jabataka yaha parokSajJAnI hotA hai tabataka muktiko nahI prAptahotA jaise parokSa nidhi apane grahame hove topara sukhako prApta karatI nahI na dAridrako haratI hai jaise AlasI mUDha apanI grIvAme hAra hai yaha zravaNa karakebhI jabataka dekhe nahI tabataka sukhI nahI hotA taise sadgurumukhase tatvamasi zravaNakarakebhI jabataka traya zarIra tyAgakarake nirvikalpapadame sthiratAko nahI pAvatA tabataka svAtmAko aparokSa nahI jAnatA tathA muktabhI nahI hotA sukhapAtikIto AzAhI kahAM // 7 // aba prasaMgaprApta jo svAtmasvarUpa hai tisakobhI suno he RSe jaise svayaMprakAzamAna je sUryAgnicaMdratArAdika hai te saMpUrNa jagatko prakAza karatehUebhI tisa jaDadRzyakarake svayaM na prakAzako prAtahaebhI kyA te sUryAdikanahI, vA svayaMprakAzamAna nahI hai ese vinAmUDhase dUsarA vivekI koI kaha sakatA hai. taisehI svagata sajAtIya vijAtIya bheda zUnya tathA dezakAla vastuke paricchedaseM zUnya aura For Private and Personal Use Only
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (10) pUrvoktAnAM paricchinnaprakAzamAnAnAM sUryacaMdrAdInAmapi prakAzakaM tairanyairaprakAzamAnaM sattatsvayaMprakAzamAnaM kiM na bhavati na vAstIti mRdaM vinA ko'pi vadati tadeva svarUpatvAdeva tadeva brahmAhamasmIti vaktuM te kiM bAdhakamastIti tvameva brUhi // 8||bho mune yAvanirvikalpavRttinabhavati tAvadvahirmukhapuruSeNa tatpadaMbrahmAnaMdaM sacciddhanaM kadAcita dapi jJAtuM na zakyate tata eva nirvikalpAtmAnaM nirvikalpamanasA budhvA tadrUpeNa sthitvA jIvanmukto bhava yathA ghaTo'yaM svata evAkAzena-pUrNo bhUtvA punazca taMDulaiH pUrNo bhavati tathaivAMtaHkaraNamapi svata eva cidAkAzena pUrNabhUtvA punazca saMkalpaH pUrNa bhavati yathA ghaTAttaMDulAnbadiH kRtvA yatnaM vinaiva zuddhAkAzaM jano labhate tathaivAMtaHkaraNaM saMkalpavikarUpAbhyAM malAbhyAM vihInaM kRtvA pazcAttatkAlaM yatna vinaiva tatpadaM vedaivedyaM bahmAdibhidhyeyaM viMdate // 9 // bho mune'STAvakra kvacitkAlaM nirvikalpo bhUtvA pazcAt vyusthAnaM kRtvA vicArayA'yaM nirvikalpakAlaH kenAnubhUtaH svayaM prakAzenAtmanA vAnyena tataH svayamevAtmAnamanyairavedyaM satsvayaMprakAzamAnaM jJAsyasi For Private and Personal Use Only
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pUrvokta sUryAdikoMkAbhI prakAzaka soauroMse na prakAza pAvatA hUvA so kyA nahI, tathA svayaMprakAzamAna nahI ese ajJAnIte vinA koI jJAnI kahisakatA hai ? kiMtu nahI kahI sakatA. esA svayaMprakAzamAna brahma mai hU~ ese tumakoM kahaneme kyA saMdeha hai. // 8||he mune jabataka nirvikalpavRtti nahIM hotI tabataka bahirmukha so saccidAnaMda jAnaneko ayogya hai yAMte tuma manako nirvikalpa karake nirvikalpa AtmAko nizcayakarake tisIrUpame sthiratA pAikarake jIvanmukta hoI vicaro. jaise ghaTa svataH AkAzase pUrNa hai phira taMDaloMseM pUrNakIyA jAtA hai taise yaha aMtaHkaraNa svataH cidAkAzaseM pUrNahavA saMkalpavikalpoMse pUrNa hotA hai jaise ghaTate taMDula nikAlanese AkAza zeSa rahatA hai taile manase saMkalpa nivRtakara, sacidAnaMda niryana svataH zeSa rahatAhavA bhAma hotA hai jo vaha brahmamaihI huuN| 9 // bho aSTAvakra thorA samaya tuma nirvikalpa hovo pAche vicAra karo yaha nirvikalpakAlako kisane anubhava kIyA svayaMprakAza apane Atmadevane anubhava koyA vA aurane isa vicArase ApakArUpa jo paramAtmA aru anyakarake aprakAzamAna hai ese Atmadevako niryana anubhavakarake sukhI hovoMge For Private and Personal Use Only
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 12 ) bho sune yadi bhavAn zuddhabuddhimAnasti tarhyalaM vijJAnAyaitAvatA'nyathAtu bahubhirupadezaizca kiM bhavatyadhunA tubhyaM namo'stu gacchAmyahaM yathA''gatA ityuktA janakena saMpUjitA dRSTathagocarA'bhavaditi // iti ekonaviMza kamalaM samAptam hariH OM tat sat // 1 // OM atha viMzatikamale yakSa rAjaputrayoH saMvAdaH // kadAcitkasmiMzcidvane yakSeNa nigRhIto bhrAtrA saha rAjaputro yakSAya vAkyamabravIt bho yakSa me bhrAtaraM tyaja mAmapi tyaja tadarthe yadicchasi taddadAmyahamiti zrutvA yakSa uvAca - yadi me prabhAnAmuttaraM dadAsi tadA sabhrAtaraM tvAmutsRjAmyahaM rAjaputrauvAca - bho yakSa yatpRcchasi taduttaraM dadAmIti rAjaputreNoktaH san yakSa uvAca - bho rAjakumAra // 2 || AkAzAdapi vistIrNa kiM bhavati paramANorapi sUkSmaM ca kimasti kIdRk tasya rUpaM tatkutra tiSThati // uttaraM // brahmaivA''kAzAdvistIrNamasti tadeva paramANorapi sUkSmamasti For Private and Personal Use Only
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 13 ) he mune jo tuma nirmalabudhdhivAle ho to aparokSajJAna vAste itanA upadeza bahuta hai nahIto bahuta upadezasebhI kachu phala nahI hai he saumya aba tumako namaskAra ho hUM jAtIhoM ese kahikarake rAjA janakase pUjA pAI adRza bhaI // iti ekonaviMza kamalaM pUrNa // 1 // atha viMzati kamalame yakSa rAjaputra saMvAda // kisI kAlaviSe eka vana meM bhrAtAsahita bhakSaNArtha yakSa karake grahaNakIyA koI rAjaputra yakSako kahatA bhayA // he yakSarAja jo kisIbhI padArthako hamase lekara choDadevo to mai tisI padArthakoM tumAretAMI dekara hama bhrAtAsahita svarAjadhAnIko cale jAvoM taba yakSa bolyA he rAjaputra tuma hamAre prabhokA uttara devo to tumako bhrAtAsameta tyAgakaroMgA taba rAjaputrane kahA jo pUchoge hama tisakA pratyuttara deveze taba yakSarAja brahmajJAna viSayaka bahutaprazna karatA hai rAjaputrabhI utara detA hai tisako kahate hai // 2 || he rAjakumAra AkAzase bhI vistAravAlA kauna hai tathA paramANusebhI sUkSma kauna hai tilakA svarUpa kaisA hai tathA so rahitA kahAM hai so samAdhAna karo // rAjaputra uvAca - he yakSarAja paramAtmA AkAzate vistAravAlA hai soI paramANuseM sUkSma hai For Private and Personal Use Only
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (14) hRdayaM tasya sthAnamasti saccidAnaMdAtmA tasya svarUpamasti "|aNoraNIyAnmahato mahIyAnAtmA'aspa jaMto nihito guhAyAmiti // " zrutezca // 3 // prazna-yadativistIrNaM tadevAtisUkSmaM ca kathaM bhavati saccidAnaMdasya ko'rthaH kIhaka hRdayaM bhavati // samAdhAnaM AkhilabrahmAMDasyAdhiSThAnatvAdativi stIrNamasti manovAgAdIMdriyANAmagocaratvAdatisUkSmaM ca bhavati nAzarahitatvAdajaDatvAtsukharUpatvAsaccidAnaMdasvarUpaM bahmaivAtmA bhavati sarvendriyabujhyAderaMtaratvAnmano buddhIMdriyANAM sAkSItvAnadbrahmaivAtmAsti. " tattvamasIti " zrutezca tasyopAdhireva hRdayaM bhavati // 4 praznaH brahmaprApteH sthAnaM kimasti kathaM mayA prApyate tallAbhAkiM phalaM bhavati // samAdhAnaM // hRdayaM tatprApteH sthAnaM bhavati cittaikAgratA tatmAte mukhyasAdhanaM tallAmAsaMsArasyAtyaMtAbhAvo bhavati tataH punagebhevAsaM bhalabhate-" na sa punarAvatete na sa punarAvartate" iti pramANAt // . 5||prshnH-kaa buddhiH ekAgratA ca kIdRzI janma cakIharabhavati-samAdhAnaM AvaraNaviziSTA citi. reva budhirasti For Private and Personal Use Only
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 15 ) aMtaHkaraName rahitA hai tathA satyaM jJAna manaMtaM brahma esA tisakA rUpa hai / / 3 // yakSa prabhaH-jo vistAravAlA hai soI a-' tisUkSma kaise hoI sakatA hai " satyaM jJAna manaMtaM brahma tisakA kyA artha hai tathA aMtaHkaraNakAbhI kyA svarUpahai so kaho // uttaraM // nikhila brahmAMDakA adhiSThAna honete vistAravAlA hai manavANInetrAdikoMkA aviSaya honete vahI sUkSmabhI ho sakatA hai aura avinAzI cetana tathA pariccheda rahita tathA sarvatra pUrNa honete satyaM jJAnamanaMtaM brahmarUpabhI soI paramAtmA hai aura aMtaHkaraNa jo hai so tisakI upaadhihai| 4 // yakSarAja bolyA-he jJAnaniSTha rAjakumAra tisa brahmake prAptikA sthAna kauna hai hamako kaise prApta hovegA tathA milanese kyA phala hovegA so kho|| rAjaputra uvAca-aMtaHkaraNa jo hai soI tisake prAptikA sthAna hai cittako ekAgratAseM tumakoM prApta hovegA janmamaraNako nivRtti honI yahI phala tisake darzanase jIvoMko avazya hI milatA hai| 5 yakSa praznaH-he kumAra aMtaHkaraNa kisako kahate ho tathA ekAgratA kaisI hotI hai aura janmanAma kisakA hai tisakA uttara kho||raajputr uvAcaAvaraNaviziSTa citi hI budhdhi kahI hai For Private and Personal Use Only
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (16 ) "buddhirbuddhimatAmasmIti " smRteH nirvikalpatA yA saivaikAgratA dehAbhimAnameva janma bhvti|| 6 // praznaH- svAtmajJAnA'lAbhe ko heturasti tallAbhasyApi kiM kAraNaM-kasmAca janma bhavati // uttaraM vivekA'bhAva evAtmajJAnasyAprAptau kAraNam AtmajJAnaprAptau ca kAraNaM tatprApteH dRDhatarAkAMkSA "jJAnakAraNasAmagrayAM bhaktireva griiysii|| bhaktiH paramAnuraktiH svasvarUpAnusaMdhAyanIti" zrIzaMkara bhagavaDAkyaM / kartRtvAbhimAnAra janmanaH prAptirbhavati // 7 // nanu ko vilekAbhAvaH kazcAtmA kartRtvAbhimAnaM ca kiM. uttaraM-dehIdehayoHprathakjAnAbhAvo' viveko bhavati aMtaHkaraNAdInAM jAgratsvapnayorbhAvaM suSuptAvabhAvaM ca jIvo yena bijAnAti saivAtmA bhavati // "yena zabda, rasaM, rUpaM, gaMdha, jAnAsi rAghava, // tamAtmAnaM paraM brahma jAnIhi paramezvaraM // " iti vacanAca. // kartRtvAbhimAnaM tadeva bhavati yatkartRtvAvijJAnajanyadRDhavAsanA'sti // ___8 // praznaH-avivekanAzahetuzca ko'sti kathaM ca viveko jAyate aviveka nAzahetorapi hetuzca ko vAsti tasya svarUpaM brUhi For Private and Personal Use Only
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 17 "vadhibaMdhdhimatAmasmi" isa gItA vAkyaseM so jAnanA nirvikalpa honA tisakA nAma ekAgratA hai dehAbhimAnakA nAma janmajAnanA aura jJAnase maraNa jaannaa| 6 // yakSa pUchatA bhayA-brahmajJAna nahIM hotA tisakA kyA kAraNa hai tathA jJAnakA kauna kAraNahai janmakI prAptibhI kisa kAraNaseM hotIhai tilako sunAvo // rAjakumAra uttara kahatAhai he yakSarAja vivekake abhAvase jJAnako prApti nahIM hotI aura mumu. kSutA AtmajJAna prAptime kAraNa jAnanI meM kartA hUM ese abhimAnaseM janmakI prApti hotAhai // 7 // punaH yakSakA praznaH-vivekAbhAva so kyA hai tathA meM kartA hUM tisakA artha kyA hai aru AtmAkA artha kaho // rAjaputrakA pratyuttara-he yakSarAja // dehI dehako bhinnabhinna karake na jAnanA tisakA nAma vivekAbhAva hai kartRtvajJAnajanya je dRDhavAsanA tisakA nAma mai kApaNekA artha spaSTa jAnanA aura "tatvamasi" zrutiseM AtmAkA brahmasaccidAnaMdahI-svarUpa jAnanA // yahI AtmAkA artha hai // 8 // yakSakA prazraH-viveka kaise utpanna hotA hai aura avivekake nAzakA kauna kAraNa hai tita kAraNakAbhIkavana kAraNa hai tina sarvakA uttara kho| 3 For Private and Personal Use Only
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 18 ) // samAdhAnaM sadasadvivekA vinazyatyavivekaH vairAgyeNa viveko bhavati viSayeSu yA doSadRSTiH saiva vairAgyasya mukhyakAraNaM bhavati // 9 || praznaH - kaH sadasadvivekaH kI vairAgyaM kA ca doSadRSTiH // uttaraM yo dehe sarvavRttInAM jJAtA sa sadasti dehazvAsaditi jJAnameva sadasadviveko bhavati viSayeSu rAgAbhAvo vairAgyaM viSayeSu duHkhabuddhirnAzabuddhizca sA doSadRSTijJeyA // 10 // praznaH - vivekavairAgyadoSadRSTInAM prAptiH kathaM bhavati teSAM prAptau kiMnimittaM nimittasyApi kiM nimittaM bhavati // samAdhAnaM vivekavairAgyadoSadRSTInAM prAptirIzvarAnugrahAdeva bhavati IzvarAnugrahakAraNaM ca manasA kAyena vAcA zraddhApUrvaka vedokta tadAjJA paripAlanamiti tatkAraNaM ca sadbhireva niraMtaraM sahavAsa eva // 11 // praznaH - kIdRgIzvarasya svarUpamasti kIdRzI tasya bhaktirbhavati bhaktezca kAraNIbhUtAH saMtaH kIdRzAH For Private and Personal Use Only
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 19) // rAjakumArakA uttara-satasat donoke vicAraseM-aviveka nAza hotA hai vairAgyahetuse viveka utpanna hotA hai aura vairAgyakA kAraNa ye hai jo viSayoMme nAzarUpatA rAga dveSatA parAdhInatAdi doSa. dRSTi karanI // tisase vairAgya utpanna hotA hai // 9 // praznaH-satasatkA viveka kaise hotA hai vairAgyakA kyA svarUpa hai tathA doSadRSTikAbhI kaisA rUpa hai / / uttaraM-jo dehAdikoMkA tathA sarva vRttiyoMkA jJAtA hai. so sat hai taise dehAdika sarva vRttiyoM-asat hai ese jAnanekA nAma sadasadviveka hai viSayome rAgake abhAvakA nAma vairAgya hai viSayome duHkhadenekI sAmarthatA nAzahonAye doSadRSTi kahI hai| 10 // prabhaH-viveka, vairAgya doSadRSTi ina tInokI prAptikA kAraNa kavana hai aura tisa kAraNakAbhI kavana kAraNa hai tathA kisa rItile prApti hove hai lo kaho // uttaraM-viveka vairAgya doSadRSTiina tInoke prAptikA kAraNa kevala IzvarakI kRpA hI hai tisa kRpAkA kAraNa tana mana vANIsa tisakI vedokta AjJAkA paripAlana karanA tisakIbhI rItI sarvadA satsaMga karate rahanA satsaMga tyAganA nahI / 11||prshnH-iishvrkaa kyA svarUpa hai kaise bhakti hotI hai tathA-bhaktike kAraNIbhUta mahAtmA kaise hai| For Private and Personal Use Only
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 20 ) // samAdhAnaM sarvajagataH kartA bhartA saMhartA sa eva IzvaraH tadbhaktizca sarvadA sarvatra tadarzanaM tato bhItistatrAtizayaprItizca // ke saMti saMto'khilavItarAgA apAstamohAH zivatatvaniSThAH // 12 // praznaH-asminsasAre ke bhayAturAH saMti tathA ke ca sarvadA duHkhino bhavaMti evamasminsaMsAre dInatarAzca ke saMti tatsarvaM me brUhi // samAdhAnaM ye' sminsaMsAre dhaninaH saMti te bhayAturA eva bhavaMti caurAdrAjJo balinazca / / svalpadhanI bahukuTuMbI yaH saiva duHkhI bhavati mahadAzAvAndIna eva boddhvyH|| 13 // praznaH-sarvadA nibhAH ke saMti ke ca sukhino bhavatyevaM nirdInA Apa mayA ke jJAtavyA eveti // uttaraM-ye dhanajanasaMbaMdhavarjitA vilasaMti te nirbhayA jJAtavyA vA ye manasA vAcA zarIreNa pApaM na kurvanti te nirbhayAH saMti ye sarvadA paropakAriNasta eva nirbhayA vA dRDhAparokSajJAninaH te nirbhayA vA ye dRDhaparokSajJAninaste nirbhayA asmilloke ramaMti ye niraMtarajJAne vA dhyAne vA niratA bhavaMti te ca su. khinaH saMti ye'parokSajJAninaH saMti te nirdInAH sNti|| For Private and Personal Use Only
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (21) // uttaraM-jo sarva jagatkA kartA, bhartA hartA hai soI Izvara hai tisako bhakti. sarvatra tisako dekhanA tisakI sarvadA bhaya karanI tathA sarvadA akhaMDa tisame-sneha karanA aura mahAtmA vahI hai jo rAgadveSase rahita hai tathA je jJAnadAtA hai // 12 // praznaH-isa saMsArame bhayAtura kauna hai aura dukhI tathA dIna kauna hai ina tIna prabhoMkA uttara devo-|uttaraM-isa saMsArameM dhanavAn bhayAtura rahate hai tinokoM rAjA cora agni AdikoseM tathA kuTuMbasebhI bhaya rahatA hai bar3A kuTuMbavAlA svalpadhanI sarvadA dukhI hI rahatA hai aura sarvadA AzAvAn sarvadA dIna rahatA hai| kovA daridrohi vizAlatRSNaH 13 // praznaH-sarvadA nirbhaya tathA sukhI aura nirdIna kauna hai / / uttaraM-je dhana jana kuTuMbase rahita virAgI hai te nirbhaya rahate hai je sarvadA pAparahita hai te nirbhaya rahate hai aura jo paropakArI hai te nirbhaya rahite hai tathA je dRDha aparokSajJAnI hai tathA je dRDha parokSajJAnI hai te sarvadA nirbhaya rahate hai aura je sarvadA jJAname vA dhyAnameM magna hai te sarvadA sukhI rahite hai je aparokSajJAnI jIvanmukta he te sarvadA nirdIna rahate hai / jaise jaDabharatha datAtrayAdika hai| For Private and Personal Use Only
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 22 ) 14 // praznaH - yo'jJAnibhirna jJAyate yazvAdehopi sadehaH sa kaH yasya kriyAviphalA satI janmane na bhavati saH kIdRzaH // uttaraM jIvanmukto'jJairjJAtuM na zakyate sa eva nirvANaH sansazarIrI bhUtvA dRSTiviyo bhavati tasya karma phalAyana bhavatyata eva janma dAne'samartha sadagdhabIjavatpunarbhavaphalAyana bhavati // 15 // praznaH - kimasti kiM ca nAsti trikA - le'nutpannaM satkiM dRSTigocaraM bhavati // uttaraM cidasti jagannAsti vyavahAraviSayaM zabdamAtraM triSvapi kAle. SvanutpannaM satdRSTigocaraM bhavati tatra shlok:|| ahotucitraM yatsatyaM brahmatadvismRtaM nRNAm / yadasatyamavidyAkhyaM tatpuraH parivalgati // 16 // yakSa uvAca - bho vidvAn tvattaH sarve saMzayA vinaSTAH he vadatAMvara rAjakumAra asminsaMsAassya jIvasya mokSe ye vighnarUpA viSayAH saMti te kiyatkAlaparyaMtA no nivartante asyottaraM mahyaM brUhi // rAjaputra uvAca - " viSayAstAvadevaite pragalbhaMta balAdayaH / pratyagAtmaratiryAvaddRDhA nodeti dehinaH " // 1 // AtmapremiNa samutpanne viSayaprema nazyati / yoSitpreNi samutpanne mAtRpremeva kAminAm // 2 // For Private and Personal Use Only
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 23 ) 14||prshnH-jisko AtmajJAnahIna nahI jAna sakate hai te kauna hai jo dehavAlAbhI dehAtIta hai so saMsArameM kavana hai jisako svakarma phaladeneme asamartha hai sobhI kavana hai // uttaraM-jo jIvanmukta puruSa hai so ajJAnIyoMse jAnaneme AvatA nahI soI zarIravAlA huvA zarIra rahita hai tisake hI karma tisako janma dene viSe asamartha hai| 15 // prabhaH--kyA sarvadA rahatA hai kyA sarvadA nahI rahitA tInakAlame utpanna nahI huvA netrase kona dekhaparatA hai| uttaraM-cidAtmAsarvadA rahitA hai. jagat sarvadA nahIM hai vyavahAra tInakAlame na utpannahuvAbhI dRSTigocara hotA hai. soI zrI vaziSThajI kahate hai he rAma. baDA Azcarya hai jo satya he tisako nahI dekhate jo asat ghaTAdika vaMdhyAputra samAna avidyArUya jagat hai so sanmukha garjanA karatA hai // 16 // praznaHhe kumAra ye viSaya je mokSake vighnarUpa hai te kabataka jIvoMko vighnakarate hai| uttrN|| strIAdi viSaya tabataka vighnakarate hai jabataka nirvikalpAtmAme prIti nahI udaya hotI. jaba udaya bhaI taba viSayoMme prema ese naSTa hotA hai jaise kAmIyoMkA prema kAminIme lagAhUvA mAtAme prema naSTa hojAtA hai tahat phira viSaya dhyAname vighna nahI karasakate // For Private and Personal Use Only
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 24 ) 17 // yakSa uvAca-he saumya pramANena prameyasya siddhirbhavati prameyena pramANasya sirvAi syAdityatra tava kIdRk nizcayamastIti tanizcitya vaktavyaM // kumAra uvAca // he mahAtman ||maanen meyAvagatizca yuktA dharmasya jADyAdvidhiniSThakAMDe ||meyen mAnAvagatistu yuktA vedAMtavAkyeSvajaDaM hi meyamiti // me nizcayaM viddhi // 18 // yakSa uvAca bho vizAlabuddhe kumAra samIpA'parokSaghaTasthalebuddhimatA puruSeNa ghaTo'yamityupadezaM vinApi jJAtuM zakyate brahma tu ghaTAdapi sA. kSAdaparokSaM bhavati svasvarUpatvAt " yatsAkSAdaparokSAdbrahmeti" zrutezca ghaTAdapi sukhena jJAtaMbhavitavyaM na caivamasti pratyuta " bahUnAM janmanAmaMte jJAnavAnmAM prapadyate" gItAyAmityuktaM tatra kiM kaarnnmsti|| kumAra uvAca-bho mahAtman samyakvayA pRSTamuttaraM zRNu, shlokH-|| ahamAlaMbanasiddhaM, kasya parokSaM bhavedida brahma / tadapi vicAravihInairaparokSayituM na zakyatemugdhaiH / / tatra dRSTAMtaH bhAsvaMtaM bhaanumNdhvditijnyeyH|| itiviMzatikamalaM-samAptam hariH OM tat sat // 1 // atha ekaviMza kamale zrIkRSNacaMdrakRtkarmasu praznottarANAM kathanaM // For Private and Personal Use Only
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 25 ) 17 // praznaH-pramANase prameyakI siddhi hotI hai vA prameyase pramANakI siddhi hotI hai so anubhavapUrvaka pratyuttara kaho // uttaraM-karmakAMDame prameya jo karma so jaDa honete pramANase siddha hotA hai aru vedAMtoMme prameyako svaprakAzarUpa honete pramANako svayaM prakAza kartA hai nAma. siddhakartA hai // 18||prshrH-jhaaN sanmukha aparokSa ghaTa sthita hai tahAM kahe vinA buddhimAna yaha ghaTa hai ese jAna sakatA hai ye vArtA prasiddha hai aru jo brahmAtmA hai so svasvarUpa honete ghaTatebhI aparokSa hai " yatsAkSAdaparokSAdbrahma" ese zrutibhI kahatI hai to ghaTatebhI zIghra brahmajJAna honA cAhIye paraMtu hotA nahI ulaTA gItAme kRSNadeva kahe hai vahutajanmAMtame jJAnI ho. yakara mujako prAptahotA hai tisame kyA kAraNa hai| ||uttrN-jnyaaniijnaamai ghaTakU jAnatAhUM isa ghaTajJAnate prathama mai hUM ese sphuraNarUpako pratyakSAtmajJAna mAna hai paraMtu ajJAnIjanako esA anubhavame nahI AvatA jaise aMdha tathA ulUlako sUryabhagavAn anubhavame nahI AvatA pratyakSahai taubhI ||iti viMzatikamalaMsamApta / 1 // atha ekaviMzati kamalame kRSNAcaMdrame zaMkA cha For Private and Personal Use Only
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 66 ( 26 ) // bho rAjasUno he sujana. gItAyA dhyAne // "kRSNaM vaMde jagadguruM // " atra kRSNasya bhagavato jagadgururityuktaM anyatra tu // snAna vyAkulayoSadvastramupAdAyAgamupArUDhaM // ityuktaM evaM sati ubhayoviruddhavAkyayostu kA gatirbhavati tatpramANapUrvakaM virodhaprahAraM kuru // rAjakumAra uvAca - bho yakSa mahAtmantasyAmeva gItAyAM bhagavatA vAsudevena // pratipAditaM " ahamAtmA guDAkeza sarvabhUtAzayasthitaH / ahamAdizca madhyaM ca bhUtAnAmaMta eva ca " // ityatra yadeva svayaM pratipAditaM tadeva zraddhayA''zrayaNIyaM // divi sUryasahasrasya bhavedyugapadutthitA yadi bhAH sadRzI sA syAdbhAsastasya mahAtmanaH // ityevaM saMjayenoktaM mayA zrIkRSNasya svarUpaM dRSTaM IdRgsvarUpaM kAmAturasya kadApi na bhavati tasmAdbrahmAtmasvarUpe devairapi dhyAtuM yogye zrIkRSNe manasA vAcA bhaktiM kRtvA muktobhava. zrIkRSNasya brahmatvamuktam i zivAcakaH zabdo Nazca nirvRtiH kIrtitA / tayoraikyaM paraMbrahma kRSNa ityabhidhIyate // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir . ( 27 ) // yakSapraznaH-kRSNaM vaMde jagadguruM // maiM jagatake guru zrIkRSNacaMdrako vaMdanA karatA hUM anyatra likhA hai gopIyoMke vastroMko legayA ese dono virodhI vAkyoMkA kyA samAdhAna hai / uttaraM-zrIkRSNagItAmeM kahitA hai sarvakAmai AtmA hUM sarvame sthita hUM sarvakI Adi madhya aMta maihI hUM yaha jo svayaM zrIkRSNacaMdrane kathanakIyA hai so kahanAhI yathArtha hai aru mAnya hai yAme saMzaya nahIM evaM saMjayabhI kahate hai jomai bhagavAnakoM eptAdekhA hai jo sahasrasUrya kadAcit AkAzame udaya hove taubhI zrIkRSNacaMdrake teja samAna kadAcitsadRza hove arthAt bhagavAnakA prakAza tisaseMbhI adhika hove to ese kahi sakatA hUM esA maine vizvarUpadarzanakAlame bhagavAnakAdarzana kIyA hai so he yakSa esA kAmAturokA kahUM teja hosakatA hai aru kRSNapadakA artha brahma hai ese paM. Dita kahate hai|| kRSibhUvAcakaH zabdo Nazca nivRttiH kIrtitA / tayorekyaM paraM brahma kRSNa ityabhidhIyate // artha-kRzi nAma satyakA hai | yaha AnaMdakA nAma hai soI "satyaM jJAnamanaMtaM brahma' isa zrutise kRSNa nAma brahmakA jAnanA esezravaNa karake tb||ykssso. rAja kumaarkaashriikRssnnmepuurnnpremdekhkrkephirbhii|| For Private and Personal Use Only
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 28 ) ___ 2 // yakSa uvAca-bho kumAra tarhi bhagavati zrIkRSNe kAmakathAyAH kathanasya ko'bhiprAyaH tannizcitya brUhi // rAjaputra uvAca bho guNajJa yogyo yogyena saMbadhyate iti nyAyAtkAmAturANAM vimokSAya zrIkRSNe'pi kAmAnurAgitvamuktA tAdRzIkathAyAmanurAgiNAM manAMsi samAkarSayituM kAmalobhAdInAM nivRttaye ca kAme lobhe savistAraM doSANAM darzayitvA punazca subhakarmaNi pravRttaye sukarmaNAmuttamaphalamapi pratipAdya pazcAtsakAme karmaNi " kSINe puNye martyalokaM vizati // " evaM darzayitvA sakAma karmabhyo nivRttiM saMpAdayitvA niSkAme karmaNi pravRttidvArAM'taHkaraNasya zuddhiM prApya jJAnena mokSaM kAmAturA api prApnuvaMti. asminarthe zrIkRSNa vizvAmitra zrIzaMkara kamalAsana bRhaspati caMdrasUryendrAdInAM kAmAturatAkathanasyAbhiprAyaM bodhyaM // For Private and Personal Use Only
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 29 ) 2 // yakSa prazna karatA bhayA-he buddhimAn rA. japutra taba kRSNacaMdrame kAmakIvArtA kyoM kahI hai // kumArabole. he yakSa jaise svabhAvavAlA manuSyahotA hai taisI kathAvoMke zravaName prema rakhatA hai yAMte pAmara kAmAtura puruSoMke vimokSArtha zrIvyAsAdi maharSiyoMne kRSNa, zaMkara, sUrya, iMdra, caMdrAdikome kAmakathAke kathanarUpI lobha dikhAya karake pAmaroMkI tina kathA zravaName pravRtti karAI hai-pazcAt kAma krodha lobhAdivAle manuSyoMkoM esA esA isalokame tADanaapamAnarUpa saMkaTa paralokame narakoMme nivAsarUpa kAmAdikokA phala nAnAkathAvoM dvArA dikhAya tina kAmalobhadoSoMse nivRtti karavAyakara zubhakarmakA phala nAnAvibhUtiyoM dikhAya tinome lagAyA pazcAt "||kssiinne-punnye martyalokaM vizAMti // " ese zravaNa karavAya // niSkAma karmoMme pravRtti krvaaii|tisse jaba tina pAmaroMkAbhI citta zuddha bhayA / taba jA. nadvArA nIcabhI jIvanmukta sukhakA anubhava karake videhamuktiko prAptabhaye phira janma maraName nahIM Avate " // yadgatvA na nivartante tadvAma paramaM mamA" isa arthame zrIkRSNacaMdraviSe kAmAdikoMke varNanakA prayojana hai yAMte muniyoMme tathA brahmA ziva caMdra iMdrAdikoMme kAmAdi kathanakAbhI yahI prayojana hai. For Private and Personal Use Only
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 30 ) natu vastutaH - zuddhasAtvikAnAM jJAnadhyAnani ratAnAM kAmAturatA manasApi saMbhAvayituM yogyamasti tatra bhAgavatasya vAkyaM pramANarUpaM zRNu // 3 // munirvivakSurbhagavadguNAnAM sakhApite bhAratamAha kRSNaH // yasminnRNAM grAmyakathAnuvAdairmatirgahItAnuhareH kathAyAM // 1 // kAmino varNayankAmaM lobhaM lubdhasya varNayan // naraH kiM phalamApnoti kUpeM dhamiva pAtayan // 2 // lokacittA'vatArAya varNayi svA'tha tena tau / itihAsaiH pavitrArthaiH punaH tAveva niMditau // 3 // For Private and Personal Use Only
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tina bahmA-zaMkara, vizvAmitra RSimuni mahApUjA neyogyoMme tathA jinoMke nAmoccAraNase kRtArthakaranevAloMmeM tathA jJAna dhyAnameM sarvadAsthiti karanevAle tathA karAvanevAleyAme kAmAturatA manasebhI ciMtananahI hosakatI to ye RSi, muni, deva, sarvakAmI hai eseM vANIsakahaneme Astika puruSapravRtta kaise hovegA yaha jo vArtA hamane kahI hai tisame pramANabhI suno| ___3 // vyAsamuniHjo tumArA sakhA hai so zrIkRSNa bhagavAnake guNoMke varNana karaNekI abhilASA vAlA hUvA bhAratako racitA bhayA hai // tisa harikathAme manuSyoM ke viSayasaMbaMbdhi kathAvoMke kathanadvArA pAmarapuruSoM ke budhdhikoM paramezvara zrIkRSNacaMdrake kathAvoMme AkarSana kIyA hai / ese vidurajIne gaMgAjIke kAMThApara maitreyI RSise kathana kiyAhai bhAgavatame // 1 // tisake TIkAmebhI yahI kahA hai ||kaamiiyoNke kAmako lobhIyoMke lobhako kathanase ulaTA ajJAna jJAnanetrahIna aMdhajanoMko saMsArakUpame girAvanAhI samujhanA jo vyAsajIkA kAmalobhAdikoke pravRttime tAtparya hove so nahI hai kiMtu // 2 // pAmara puruSoke cittako kathAvoMme AkarSana karake phira suMdarakathAdvArA kAmalobhAdikokI niMdA kahikara kAmAdikoMse chuDAyA hai // 3 // For Private and Personal Use Only
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 32 ) anyathA ghorasaMsAraduHkhahetU janasya tau varNayetla kathaM vidvAnmahAkAruNiko muniH // 4 // 4 // bho yakSa yadi kRSNasya kAmAdhInatvaM vadasi tarhi kAlohi kRSNasya putro'stIti zrutvApi kRSNaH kAmAdhIna iti kathaM jalpasi vilajjase kathaM na bho yadi durAgraheNa kathAnAM tAtparya kAmAdau vijAnAsi mUDhAnAMmokSArthe na manyase tadA vicAra kuru ye loke'lpamAninaH saMti yadi te'pi svakIyamAnarakSArtha niSiddhAcaraNaM na kurvanti tadA IzvaramAninAM kathaM kAme pravRttissyAttathA vAlmIkavyAsA. dimunInAM cAMDAlatvAde niMdA karmaNi graMthamadhye dhyAnAbasthAnAM zrIvizvasvAminAmapi spaSTadarAcAra kathanarUpe kathaM pravRttizca syAttaduktaM // kRtanA niMdakAceva pizanAH krodhinazca ye| catvAraH karma cAM. DAlAH paMcamo jAtitaH smRtaH // tasmAdbho yakSa brahmarUpe bhavanAzake zrIkRSNe bhaktiM kRtvAmukto bhaveti me nizcalAmatiH zrIkRSNe'sti tvamapi tAdRzo bhv|| 5 // bho rAjaputra // asminsaMsAre jJAninAM kAni mitrANi santi pAmarANAM ca-kAni saMti, kAni na saMti, tabrUhi // rAjakumAra uvAca " ayaM nijaH paro veti gaNanA laghucetasAM udAracaritAnAM tu vasudhaiva kuTuMbakamityalaM praznottarANi. For Private and Personal Use Only
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 33 ) anyathA durAgrahase munIkA kAmAdikoke pravR. ttihIme tAtparyamAno to yaha vicAro mahAkRpAlu muni narakake denehAre jIvoMke ghorasaMsArahetume ratikaro ese kyoM kahegA // 4 // 4 // he yakSa kAmadeva jisakA putra so kRSNacaMdra kAmAdhIna hai ese-kahanehAra nirlajja tathA bAlabuddhi samujhanA cAhIye vaha dharmAtmA na jAnanA jo durAgrahase kRSNacaMdrako kAmI kahotobhI vicArakaro isa saMsArame je manuSya alpamAnI hai tebhI svamAna rakSArtha niSiddhAcaraNa nahIM karate to IzvaramAnI je brahmA zaMkara kRSNacaMdra sUryedu iMdrAdika hai te kaise niMditAcAra karege tathA kRpAsiMdha vyAsa vAlmIka nAradAdibhI purANoMmecAMDAlake karma jo sadAdhyAnI zaMkarAdikokI niMdA rUpaso kaise karege yAMta kRSNAdi kAmI tathA vyAsAdikoMkara tina kAmI devatAvoMkI niMdA kevala pAmara kAmIyoMke muktivAste hai ___ 5 // praznaH-maMdabur3iyoMke tathA jJAnIyoMke kauna kauna mitra hai // uttaraM // maMdabuddhiyoMke putrAdi mitra hai jJAnIyoMkA sarvajagat mitra hai... For Private and Personal Use Only
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 34 ) iti samAdhAnaM zrutvA dvAbhyAM rAjaputrAbhyAM praNAma kRtvA devarUpeNa cAtmAnaM darzayitvA dRSTayagocaro'bhavaditi // hariH OM tatsadbrahmaNe namaH // iti eka viMzatikamale yakSa rAjaputrasaMvAdaM samAptam // 1 // atha dvAviMzati kamale jIvanmukta videha muktayorvarNanam 7 // zlokaH-deheMdriyeSvahaMbhAva idaM bhaavstdnyke| yasya no bhavataH kvApi sajIvanmukta ucyate // "tametamAtmAnaM viditvA brAhmaNAH putraiSaNAyA vittaiSaNAyA lokeSaNAyAzca vihAyAtha bhikSAcarya crNti"|| iti zrutezca-yasya puruSasyaiSaNA trayaM vinaSTaM bhavati sa eva puruSo'smineva zarIre brahmAnaMdamanubhUya loke jIvanmukto bhUtvA prArabdhaM bhuktvA videha mokSaM prApya ca " na sa punarAvartate" tasmAdyaddehe putrAdau svAtmabhAvaM mamatvaM ca bhavati tadeva sarvavAsanAnAM kAraNaMsat janmano hetureva bhavati // For Private and Personal Use Only
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (35) ese praznoMkA uttara zravaNakarake dono rAjaputrokoM namaskAra karake prasanna bhayAso yakSarAja devasvarUpase dazena dikhAyakara aMtaradhyAnabhayA taba te donobhrAtA svakIya rAjadhAnIme jAi sukhIhotebhaye tinoko dekhakara mAtA pitAbhI sukhI hote bhaye // // iti eka viMzatikamalaM samAptam hariH OM 17 // atha dvAviMzati kamalame jIvanmukta videhamukta varNanaM // (r) zlokaH-"deheMdriyeSvahaM bhAva idNbhaavstdnyke| yasya no bhavataH kApi sa jIvanmukta ucyate " // 1 // artha-so jIvanmukta kahA hai jisako sarvatra brahmadRSTi se dehAdika iMdriyoMme ahaMbhAva aurame anyabhAva yaha dono prakArakI bhedabhAvanA kabIbhI udaya nahIM hotI. so brahmajJAnI jIvanmukta aparokSAtmAkoM jAnakarake putraiSaNA vittaiSaNA lokaiSaNAko tyAgakarake kevala bhikSAle dehayAtrA karate hai. isazrutiko AjJAse sInaIcchAkA tyAgakarake isIdehame brahmAnaMdakA anubhavakarake jIvanmukta hUvA prArabdhake kSayabhaye videhamuktabhayA phirajanmanadI pAvatA. yAMte dehame ahaM. bhAva putrAdime mamatvabhAva jo hai so vAsanAkA kAraNa hUvA janma maraNakA kAraNa hotA hai // . For Private and Personal Use Only
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 36 ) 2 // yadyapi sarvairajJAnibhirmaraNakAle'haMtA mamatA ca vimucyate tathApi yena jIvitAvasthAyA mahaMtA mamatA ca tyaktA'sti tena jIvanmuktiravApyate videhamokSacApi tenaiva labhyate'to hRdaye vAsanAnAM yatrivAsaH sa eva baMdha ucyate vAsanAnAmabhAvaH sa eva mokSaH // iti / baMdha mokSayorbhedojJAnibhiruktaH // 3 // tatra pramANaM // " na mokSo nabhasaH pRSTe na pAtAle na bhUtale / sakalA''zAparityAgo mokSaH prokto manISibhiH // 1 // na tathaiduHsukhayati kaMThalagno'pi rAghava / nairAzyaM sukhayatyaMtaryathA sakala zItalam " // 2 // saiva sarvavAsanAnAM tyAgo brahmajJAnAdeva bhavati tato jIvanmuktaH sanvidehamukto'pi bhavati "jJAnAdeva tu kaivalyamiti" zrutirapi tatra pramANamasti 4 // nanu jIvanmuktau videdamuktau ca ko vizeSo'sti // samAdhAnaM - AtmA''zritA yA'vidyA tasyAH zakto dve bhavataH tayorekA''varaNarUpA-vikSeparUpA'parA. sA vikSeparUpApi dvividhAsti deha putrAdiSu rAgadveSarUpA saMsArapratItihetubhUtA ca evamajJAnAvaraNe. . For Private and Personal Use Only
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 37 ) 2 // yadyapi saMpUrNa ajJAnI maraNakAlaviSe dehaputrAdikome ahaMtA mamatA choDadete hai tathApi je puruSa brahmAhamasmi isa jJAnakarake jIvatakAlame a. haMtA mamatAkA tyAga karate hai te satpuruSahI jIvanmuktabhaye videhamuktikoMbhI prAptahote hai. yAMte aMta:karaName jo vAsanAvoMkA nivAsa hai vahI baMdha kahA hai aru vAsanAvoMkAjo vinAza hai vahI mokSa kahA hai| 3 // tahAM vasiSThajI kahe haiM mokSa svargame nahI tathA pRthvImebhI mokSa nahI sarva vAsanakA jo vinAza so buddhimAn mokSa mAnate hai. he rAmajI caMdramA kaMThalagna hove tobhI aMtaHkaraNako esI zItalatA nahI detA. jaisI zItalatA sarva vAsanAkA tyAga hRdayame detA hai. jaba so vAsanAkA tyAga brahmajJAnase hotA hai taba yaha jIvanmukta huvA videhamokSakobhI prApta hotA hai // "jJAnAdevatu kaivalyam" iti ||is zrutinebhI esehI kahA hai // 4 // ziSya uvAca-jIvanmukti aru videhamuktikA kyAbheda hai zrIgururuvAca-AtmAke Azrita jA avidyA hai tisakI AvaraNarUpa aru vikSeparUpa do zakti hai jo vikSepazakti hai so do prakArakI hai eka dehaputrAdikoMme rAgaddeSarUpa hai apara saMsArakI pratItikA heturUpa hai isarItise ajJAna AvaraNa For Private and Personal Use Only
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 38 ) tathA dvividhavikSepazca tatsarva baMdha ityucyate yadA jJAnenAjJAnAvaraNe dehaputrAdau rAgadveSotpAdikA vikSepazaktizceti sarva vinazyati tadA jIvanmuktirbhavati yadA tu prArabdhakarmabhogena nazyati tadA-saMsArapratItihetubhUtA vikSepazaktirapi pratibaMdhakA'bhAvAdvinazyati tatazca videdamuktirbhavati iti jIvanmuktervidedamuktezva bhedo jJAnibhiruktaH // 5 // nanu. brahmajJAnaM ajJAnAvaraNe rAgadeSa detu vikSepazaktiM ca datvApi saMsArapratItihetubhUtAM vikSepazaktiM danane kathaM vimuhyati saMsArapratItikAraNe vikSepe'pyajJAna kAryatvasya tulyatvAt // samAdhAnaM // yena prArabdhakarmaNA dedo'yaM vinirmito'bhUt tadeva karma jJAnine bhogyapradAtuM saMsArapratItihetubhUtavikSepazaktinAze pratibaMdhakaM bhavati yadA jJAnine bhogyaM datvA prArabdhakarma vinazyati tadA pratibaMdhanAze saMsArapratibhAsa kAraNIbhUtA vikSepazaktirapi katakareNuvatsvayaM vinazyati - tadA so jIvanmukta evaM videhamokSaM tukhena prApnoti // For Private and Personal Use Only
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 39 ) tathA dvividha vikSepazakti ye saMpUrNakA nAma baMdha kahA hai jaba jJAnaseM ajJAna AvaraNa tathA dehAdikoMme rAgadveSa ke pratItikA kAraNa vikSepazakti naSTa ho jAve hai taba jIvanmukti siddha hove hai jaba prArabdhakarmabhI bhogadvArA naSTa hove hai taba saMsArakI pratItikA hetubhUta vikSepa zaktibhI pratibaMdhaka ke abhAva hue nAzahotI hai tisate anaMtara videhamukti siddhahove hai yahI jIvanmukti videdamuktikA bheda jAnanA // 5 // ziSya uvAca - brahmajJAna jo hai so ajJAna AvaraNa rAgadveSakI hetubhUta vikSepazakti ina sarvakA hanana karake saMsArake pratItikA hetubhUta vikSepazaktiko hanana karane me kyoM samartha nahI hotA tisamebhI ajJAnAryatA tulyahI hai to kyoM nahI hanana karatA || zrIgururuvAca - he ziSya jisa prArabdhakarmane yaha deha utpanna kIyA hai te karma jJAnIko bhoga dene vAste saMsArake pratItikA detubhUta vikSepazaktike nAza karaneme pratibaMdhaka hai jaba jJAnIko bhoga dekarake prAra karma nAzahove hai taba pratibaMdhaka ke nAzabhaye saMsArake pratIti kAraNIbhUta vikSepazaktibhI svayaM nAza hojAve hai jaise katakareNu mailake nAza doyAM svayaM nAzapAve hai taise jaba nAza hove hai taba yaha jIvanmukta bhI videhamuktiko sukhaseMhI prApta hove hai // For Private and Personal Use Only
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 40) 6 // nanu tathApi saMsArapratItihetubhUtA vikSepazaktirapi ajJAna kAryatvAdevAjJAnarUpA jJAnena kathaM na vihanyate // uttaraM - jJAnaM prakAzAtmakaM bhavati tasyA'jJAnakArarUpeNa saha duHkhapradayA rAgadveSahetubhUtavikSepazaktyA ca saha virodho'sti prakAzatamasoriva virodhAnna tu svotpAdakayA saMsArapratItihetubhUtavikSepazaktyA saha virodho'sti jIvanmuktisukhapradasvAtguruvedAMtezvarabhaktirUpajJAnasAdhanapradatvAccayathA mArjAro daMtairmUSakAn haMti taizva daMtaiH putrAn gRhItvA rakSati tadvat jagatpratItihetuM vikSepaM rakSati | 7 // nanu ayaM jIvanmukto'jJAnIva kiM baMdhanaM nApnoti // uttaraM - ayaM jIvanmukto brahmajJAna prabhAvena trizarIreSu svAtmabhAvamakRtvA baMdhanaM na prApnoti ajJAnI tu teSu trizarIreSu svAtmabuddhiM kuTuMbe mamatAM tadbhinne For Private and Personal Use Only
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 6 // ziSya uvAca-taubhI saMsArake pratItikA kAraNIbhUta vikSepazaktibhI ajJAnakA kArya honete jJAnane tisakA nAza kyoM nahIkIyA yaha saMdeha miTAvo // zrIgururuvAca-jJAna prakAzAtmaka hove hai tisakA aMdhakArarUpa ajJAnake sAtha virodha hai aura duHkhaprada jo rAgadveSarUpa vikSepazakti hai tisake sAthabhI virodha hai prakAza tamakI nyAI aura apane utpatti karanevAlI jo saMsArake pratItikA hetubhUta jo vikSepazakti hai tisake sAtha virodha nahI. kAhete. jo jIvanmuktike sukhakoM deve hai jJAnake sAdhana je guru vedAMta Izvarabhakti daivI saMpadrUpa je jJAnotpAdaka sAmagrI tisake denehArI hai yAMte tisake sAtha kRtajJa honete virodha karatA nahI tathA nAzabhI karatA nahIM jaise mArjAra dAMtoMse mUSakoM kA nAza karatA hUvAbhI putroMkI tina dAMtoMkarake rakSAhI kare hai taise jJAnabhI jAnanA jo ekakA nAza kare hai anyakI rakSA kare hai| 7 // ziSya uvAca-yaha jIvanmukta puruSa ajJA* nIke samAna baMdhanako kyoM nahIM prApta hotA hai| // zrIgurusvAca-yaha jIvanmukta puruSa brahmajJAnake prabhAvase tInadehoMme ahaMbhAva tyAga karake baMdhanako nahIM prApta hotA aurajo ajJAnI hai so trizarIrane ahaMtA tathA kuTuMbame mamatA karake donose bhinnoMme. For Private and Personal Use Only
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (42) dveSaM kRtvA pApapuNyena baMdhanaM prApnoti tasmAdevAjJAnino jJAninazca bhedaH // 8||shNkaa-trishriirebhyo bhinnamAtmAnaM jJAtvA trizarIreSurAgAbhAvAdeva jJAnI teSAM rakSArthamanapAnAdau kathaM pravartate yaiH saha saMbaMdho nAsti teSAM rakSaNArthe pravatyadarzanAditi loke prasiddha eva // samAdhAnaM // yathA rAgAbhAve sati laghubAlasyonmattasya nidrA gatasya manorAjye pravRttasya balAdrAjJA nigRhItasya ca yathA'napAnAdau pravRttilokaprasiddhA sarvairdazyate tadvadeva prArabdhakarmaNA rAjJA nigRhIto brahmAnaMdenonmatto'pisanannapAnAdau sukhena pravartate bAdhakAbhAvAttata eva jIvanmukto bhavati // ___9 // zaMkA-yo jJAnI bhavati sukhAdisAdhaneSu pravRtiM kRtvApi teSu rAgAdikaM na karoti tatra kiM kAraNaM bhavati // samAdhAnaM-" padArtheSu vizeSajJAnameva rAgAdInAM kAraNaM bhavati jJAninazca sarvaM khalvidaM brahmeti " zrutyA sarvatra samabuddhayA " brahmArpaNaM brahmahaviriti" smRtyA ceti dRDhajJAnAdvizeSajJAnAbhAvAca viSayeSurAgAdirna bhavati yathA brahmAtmani rAgo na bhavati nirguNatvAtsvasvarUpatvAJcadveSo'pi na bhavati tathA sarvatra tasya jJAnino rAgadveSau na bhavataH tadevaM // For Private and Personal Use Only
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 43 ) dveSabuddhi karake tisate utpanna bhayA je pApapuNya tinokarake baMdhanako prApta hotA hai yahI ajJAnI.jJAnIkA bheda jAnanA // 8 // ziSya uvAca-jJAnavAn svAtmAko tIno zarIroMse bhinna jAna karake phira tinokI rakSA vAste annapAnAdikoMmeM kaise pravRtti karatA hai yaha lokame prasiddha hai jinose saMbaMdha nahI tinoMkI rakSA vAste pravRtta nahI hotA // zrIgururuvAca-jaise rAga vinA bAlakakI. unmatta puruSakI, nidrAvAlekI manorAjakaranevAlekI, rAjAdhInakI ||annpaanaadikoNme lokaprasiddha pravRtti hotI hai taise prArabdhakarmarUpI rAjA'. dhIna brahmAnaMdase unmatta brahmAtmAke jJAnase pUrNapuruSottamakI bhI sukhapUrvaka annapAnAdikome pravRtti hove hai| 9 // ziSya uvAca-jJAnI prArabdhavazate prAptaviSayome pravRtti karakebhI tinome Asakti kyoM nahI karatAhai // zrIgururuvAca-padArthoMme vizeSa jo jJAna hai so rAgadveSakA kAraNa hotA hai jJAnI to ( sarva khalvidaM brahma ) isa zrutivAkyoMse svAnubhava karake sarvatra samabuddhiseM vizeSa jJAnake abhAva huve prAptaviSayoMme rAgadveSa nahI karatA. jaise svAtmAme lokoMkA rAgadveSa nahI hotA taise sarvatrAtmA nirguNako jAna karake rAgadveSa dono nahI karatA yaha vArtA For Private and Personal Use Only
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (44 bhagavatApyuktam // "Atmaupamyena sarvatra samaM pazyati yo'rjuna / sukhaM vA yadi vA duHkhaM sa yogI paramo mataH // " ityatra yathA svAtmA sukhaduHkharAgadveSAdibhirna lipyate tathA sarvepi jIvA no lipyate evaM vizeSAbhAvo darzitaH zaMkarAnaMdIgItAyAmiti // 10 // nanu-vizeSajJAnAbhAvAtsarvatra brahmadarzanAJca jJAninaH pravRttiH zubhakarmaNi sarvadA dRzyate zubhe kathaM na dRzyate tasya tatrApi vizeSAbhAvadarzanatulyatAsti // uttaraM // yathA paMDito yena kenAparAdhenonmattaHsanapi zuddhamazuddhaM vA zAstroccAraNameva karoti na tu niSiddhe karmaNi pravartate tathA'sya jJAninaH pravRttirapiprathamataH zubhakarmaNyevAbhUdadhunA pavitrabrahmajJAnaM prApya kathamazubhe pravRttirbhavet jhAnasya pavitratA " na hi jJAnena sadRzaM pavitramiha vidyata" ityatra bhagavatA pratipAdanAt / / For Private and Personal Use Only
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (45) zrIbhagavAnanebhI gItAme kahI hai // Atmaupamyena sarvatra samaM pazyati yo'rjuna / sukhaM vA yadi vA duHkhaM sa yogI paramomataH // artha-jaise svAtmAme sukhaduHkhAdi vizeSa nahI rahate nirguNa honete yAMte. tisame rAgadveSa nahIM rahatA tisa dRSTAMtase jo sarvatra AtmAko dekhatA hai jo sarva zarIroM meM zarIrI lepAyamAna nahIM hotA so parama yogI mAnyA hai yaha zaMkarAnaMdI TIkAme artha kIyA hai // ___ 10 // ziSya uvAca-jo sarvatra samadRSTi karake brahmajJAna honeseM jo jJAnI vizeSa jJAna rahita hai so kevala zubhakarmohIme kyoM pravRtta hotA hai azu. bhame pravRtti kyoM nahIM karatA // zrIgururuvAca-jaise koI paMDita kisI doSase unmatta hone parabhI zAstrakA hI uccAraNa karatA hai niSiddhAcAra karatA nahI jaise zukapakSI sAtvika tAmasaprakRtivAlepAsi zubhAzubha arthakA hI kathana karatA hai taise jJAnavAnabhI vAlyAvasthAse zubha karmahI karatA rahA hai phira pavitra jJAna kI prApti karake kaise azubha karmoMme tisakI pravRtti bane. kiMtu nahI banegI jJAnakI pavitratA (nAha jJAnena sadRzaM pavitramiha vidyate) zrIbhagavAnane isa zlokame spaSTa kahI hai // For Private and Personal Use Only
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 46 ) 11 // nanu-jJAnavAn bhedamAzritya kathamadhikAriNe brahmavidyAM datvA'nadhikAriNe na dadAti tatra bhede kiM kAraNaM // samAdhAnaM // Izvarecchaiva tatra kAraNaM // IzvaraH sarvabhUtAnAM hRdeze'rjuna tiSThati / bhrAmayansarvabhUtAni yaMtrArUDhAni mAyayA ||ten jJAnI niSThAto na pracalati adhikAriNe'nadhikAriNe brahmavidyAM datvA'datvApi // 12 // nanu // dvitIyATai bhayaM bhavati // iti zrutyA bhayakAraNIbhUte bhede'pi jJAnI kathaM pravartate / / For Private and Personal Use Only
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ( 47 ) 11 // ziSya uvAca - jJAnavAnbhI kahUM bhedadRSTi kyoM karatA hai tisame kyA kAraNa hai jaise adhikArIkoM upadeza karanA anadhikArIkoM nahI karanA yaha bhedadRSTi jJAnI bhI pratyakSa dIkhaparatI hai so kyoM // // zrIgururuvAca - Izvara icchA hI tisame kAraNa jAnanI // IzvaraH sarvabhUtAnAM hRddeze'rjuna tiSThati / bhrAmayasarvabhUtAni yaMtrArUDhAni mAyayA // isa lokame svayaM bhagavAnane apanekoM hI bhedapravRtti kAraNa kahA hai. dd Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // nanu Izvarako bhedadRSTi nahIkahI jAtI // // uttaraM - // " paritrANAya sAdhUnAM vinAzAya ca duSkR tAma // isame kyA abheda dRSTi kadI hai. yAMte jJAnIyoMkA iSTadeva IzvaramebhI jo vyavahAra kAla bhedadRSTasA jJAna bhaI to tisase vAstava brahmadRSTi jJAnayoMkI kyA nAza ho jAvegI. ekAdazI - kAvrata nahI jo annabhakSaNakaranese vrata TUTa jAvegA taise jJAna TUTatA nahI || jaise svarNakejJAnI kI bhUSaNoMme jaise svarNa dRSTi nahI miTatI // 12 || ziSya uvAca - bhedadRSTile janmamaraNa ke prAptirUpa bhaya hove hai ( dvitIyAdvai bhayaM bhavati ) isa zruti vacanase bhayake kAraNa bhedadRSTimebhIjJAnavAn kyoM pravRtta hotA hai. For Private and Personal Use Only
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org vartate ( 48 ) || samAdhAnaM = " varNAzramAbhimAnena zruterdAso bhavennaraH varNAzramavihInazca vartate zrutimUrdhani // zabdabrahmAti "" // iti pramANAtkalpitabhedadRSTerjJAnino Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vAstavI brahmaniSThA na nivartate svaprakRdbhedabuddhiryathA jAgrati phalAya na bhavati tathaiva jJAnI puNyapApAbhyAM na lipyate'nyatrApyevamevoktaM // " samAhitaiH kaH karaNairguNAtmabhirguNo bhavenme suviviktadhAmnaH / vikSipyamANairuta kiM nu dUSaNaM ghanairupetairvigatairaveH kim // ityatrApi jJAnini vidhyabhAvoktaH // 13 // nanu jJAnino jJAnAtpUrvaM pazcAcca sazarIrI darzanAt jJAnA'jJAnAvasthayormadhye ko vizeSo'sti // // samAdhAnaM yathA sarpaH tvacaM na jahAti tAvattacchedanena duHkhI bhavati yadA pakke sati parivimuMcati tadA For Private and Personal Use Only
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 49 ) // zrIgururuvAca- // varNA''zramAbhimAnena zruterdAso bhavennaraH / varNAzrama vihInazca vartate zruti mUrdhani // he. ziSya isa pramANase jo varNAzramI hai tisa para zruti AjJA kare hai jo tisase rahita hai so tisake AjJA'dhIna nahI " jo jJAnakA jijJAsubhI hai sobhI vedakI AzAkA adhikAro naho" yaha bhagavAnane gItAme kahA hai yAMte kalpita bheda dRSTiseM jJAnavAnakI vAstava brahmaniSThA nivRtta nahI hotI jaise svapnagatabhedadRSTikare tobhI jAgratame phalabhoktA nahI hotA taise jJAnI pApapuNyase lipAyamAna nahI hotA ese anyatrabho kahA hai. dRSTAMta-jaise meghakeAgamanase vA nivRtti honese sUryakI hAni vRddhi nahI hotI taise guNAtmaka iMdriyoMkI viSayoM viSe pravRtti nivRtti honese guNAtIta asaMga svarUpa hamArI hAnI vRddhi nahIM hotI isa pramANasebhI jJAnIpara vidhi nahI yaha kathana kIyA hai| 13 // ziSya uvAca-jJAnavAnako jJAnakAlame vA ajJAnakAlame zarIravAlA honete AtmajJAna samaya jJAnIviSe kauna vizeSatA bhaI // zrIgururuvAca-jaise jabataka sarpa apanI tvacAko tyAgatA nahI tabataka tisake chedana bhedanase duHkhI hotA hai jaba tvacA paka jAve tathA tyAga deve tava For Private and Personal Use Only
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (50) tacchedanAt nakhidyati evaM jJAnAtpUrvaM deho'hamiti jJAtvA dehaduHkhe duHkhI bhavati jJAnAdUrdhvaM tu svA. smAnaM dehAtpRthakjJAtvA zarIraM ca svapne suSuptau samAdhau cAdRSTvA pazcAtdehaduHkhenAhaM duHkhavAnasmIti jJAnI na manyate evaM jJAnAjJAnAvasthayonini nizcayAdbhavati jJAnanedaH tattu jJAnI jAnAti yathA gRhI dArApuzyormadhyeragaM kRtvA taduHkhena dukhI bhavati saMnyAsakAle dveSakAle vA dArAputradukhena dukhI na bhavati tadvadajJAnakAle jIvo duHkhI bhUtvA brahmAtmajJAnakAle tu tadukhe dukhI na bhavati tatopi jJAnAjJAnAvasthayorbhavati bheda iti // 14 // nanu, jJAninAmapi karmANi saMti yaH karmabhisteSAM svalpayogena mahagogena vA dehayAtrA bhavati evaM tena dehena kRtaM zubhAzubhaM tadapi bhAvIjanmane avati " nAbhuktaM kSIyate karma kapakoTizatairapi " iti smaraNAdbhavati jIvanmuktau videhamokSe ca saMdehaH tnnivRttye|| For Private and Personal Use Only
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tisake chedanabhedanase duHkhI nahI hotA taise jabataka vinA jJAnaseM deho'haM esI buddhi nahI tyAgI tabataka dehakuTuMbake duHkhI honase apaneko duHkhI mAne hai jaba jJAna bhayA a. paneko dehate prathak nizcaya kIyA tathA samAdhime svaname suSuptime sthUladehakA jvarAdidharmasahita abhAva anubhava karake phira dehakuTuMbAdi duHkhI hone para svayaM saccidAnaMdavananizcayavAlA duHkhI nahI hotA, kahatA hai dehAde duHkhI hai hama duHkho nahI esejJAnAAjJanAvasthAviSe jJAnIkA bheda jAnanA jaise ajJajana snehakAlane muTuMbake duHkhase duHkhI hotA hai taile saMnyAsakAla vA dveSakAlameM tinoke duHkhase duHkhI nahI hotA taise jJAnI Aneko jJAnAjJAnaavasthAme sukhaduHkha jAnatA hai to tumane jAnanA // 14 // ziSya uvAca-jJAnavAnke prArabdhakarma hai jinake vazavati bhayA svalpabhogI vA mahAnbhAgI dekhaneme AvatA hai aura isa janmame zubhAzubha karmabhI karatA hai yahabhI bhAvIjanmakA kAraNa hote hai. likhAhai "koTi kalpa paryaMtabhI bhoge vinA karmanAza nahIMhote " // isa pramANase bhAvIjanmabhI honAcAhIye yAMte jJAnIke jIvanmuktime vA videhamokSaviSe saMdeha hotA hai tisake nivRtti vAste For Private and Personal Use Only
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (52) // kimuttaraM // zrIgururuvAca " karmaNA nirmito dehaH prArabdhaM tasya kalpyatAM nAnAderAsmano yuktaM naivAtmA karma nirmitaH // 1 // prArabdhaM sidhyati tadA yadA dehAtmanA sthitiH| dehAtmabhAvo naiveSTaH prArabdhaM tyajatAmataH // 2 // zarIrasyApi prArabdhakalpanA bhrAMtireva hi // adhyastasya kutaH satvamasatyasya kuto janiH // 3 // 15 // ajAtasya kuto nAzaH prArabdhamasataH kutaH / jJAnenAjJAnakAryasya samUlasya layo yadi // 4 // tiSThatyayaM kathaM deho jaDAnazaMkA bhavedyadi / samAdhAtuM bAhyadRSTyA prArabdhAdvadati zrutiH / 5 / utpanne'pyAtma vijJAne prArabdhaM naiva muMcati / For Private and Personal Use Only
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 53 ) uttara hamako kahanA cAhIye ese ziSyake vacana zravaNa kara // zrIgururuvAca-heM vidan karmaviracita to yaha sthUla zarIra hai tisakI prArabdha kahanI cA. hAye jo janmarahita AtmA hai tisakI prArabdha kese bane jisako esA jJAna hai AtmA karmase utpanna havA nahi tisa jJAnIke jIvanmuktime brahmavettAko saMdeha nahIM hai.| 1 / jisakI deho'haM isa prakArakI niSThA hai taba tisakI prArabdha kahI jAtI hai jJAnI brahmarUpa hai deharUpa nahI honete jJAnIkI prArabdha hai yaha buddhi tyAgane yogya hai. / 2 / jo zarIrakI prArabdha kaho to yahabhI mUDhatA hai kAhete rajjume sarpa samAna adhyastadehako sattA hI nahI to utpa. tti vA prArabdha kaise mAnIye // 3 // 15 // rajjume sarpakA janma nahI to nAza kaise mAnIye jaba jJAnase ajJAnasahita kAryadehakoM asatya jAna lIyA to asatdehakI prArabdha kaise hoya sakatI hai.| 4 / java mUroMkoM saMdeha hove jo jJAnake pIche jJAnIkA deha kaise rahegA to prArabdhaseM rahi sakatA hai ese mUDhoke zAMti vAste zru. tine prArabdhase ese mukhauke manake saMzaya zamanArtha kahA hai.| 5 / jJAnake hone parabhI prArabdha nAza nahI hotI aba isakA khaMDana karate ha. For Private and Personal Use Only
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 54 ) iti yacchUpate zAstre tannirAkriyate'dhutA / 6 / kSIyate cA sya karmANi tasmin dRSTe parAvare / bahutvaM tanniSedhArthI zrutyA gItaM yataH sphuTam // 7 // 16 // atrAdvaite sanakAdInAM svayaMbhavo haMsasya ca saMvAdaM zrIuddhavaM prati zrIbhagavAnuvAca - sanakAdaya UcuH - || " guNeSvAvizate ceto guNAzcetasi ca prabho kathamanyonyasaMtyAgo mumukSorati titirSoH 8 " iti sanakAdInAM prabho'yaM // " evaM pRSTo mahAdevaH svayaMbhUrbhUtabhAvanaH / dhyAyamAnaH praznabajiM nAbhyapazcata karmadhIH 9 tadavasare bhagavaMtaM iMsamAgataM dRSTvA taM cAjJAtvA sanakAdaya UcuH ko bhavAniti isa uvAca // " vastuto yadyanAnAtvamAtmanaH prazna IdRzaH / kathaM ghaTate vo viprA vakturvA meka AzrayaH 10 // pacAtmakeSu bhUteSu samAneSu ca vastutaH | ko bhavAniti vaH prazno vAcAraM bhohyanarthakaH // 11 // For Private and Personal Use Only
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 55 ) ye zAstrame kahA hai tobhI mithyA hai.|6kaahete.jo kahA hai sarva karma jJAnIke nAza hote hai jaba parAvarako jAnatA hai yahAM sarvapadase prArabdhakarmakAbhI veda bhagavAn niSedha kare hai ese nizcaya karanA. // bhidyate hRhayaprathiH chicaMte sarvasaMzayAH kSIyaMte cAsya karmANi tasmidRSTe parAvare // 7 // 16 // yahAM prasaMgame jo advaita hai arthAt prAra. dhAdikarma varjita hai tisa viSe bhAgavata ukta sanakAdika haMsa aru brahmAkA saMvAda hai. sanakAdika kahate hai he brahmadeva merA mana viSayome laMpaTa bhayA hai tathA viSaya mere mana viSe nivAsa kara rahe hai janmamaraNase muktikI icchAvAle ke ye viSaya kaise chUTege / 8 / brahmadevakA mana mAyAme ramatAthA uttara dename asamartha havA / 1 / nArAyaNakA smaraNa kIyA taba hariH hasarUpaleM tahAM pragaTa bhaye sanakAdika tisako na jAnakara pUchate bhaye he tejamUrte Apa kavana ho halahariH bole // daitame tuma kavana ho esA praya banatA hai dvaitake na honese maibhI kisAko uttara devo yaha tuma buddhimAna ho to vatAvo deha dRSTi se prazna kaho taubhI sarvame paMcabhUtoMke samAna hUve tuma kavana ho aisA tumArA prabha nirarthaka hai // 11 // For Private and Personal Use Only
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 56 ) 17 // nanu. yadyevaM tarhi gurorupadezamapyanarthaka // uttaraM-bhavatu jJAnakAle neti ko vadet taduktam // evametatmahAbAho na zAstraM jJAna kaarnnm| nAnAzabdamayaM zAstramanAma ca paraMpadam 12 nira. ze'pyaMzamAropya kRtsne'zeveti pRcchataH / tadbhASayottaraM te tiH zrotarhitaiSiNI // 13 // 18 // nanu. kAyakaM vAcakaM mAnasaM ca karma bhavati karmAnusAriNI buddhi zca bhavati zarIraM vAkcApi karmaNo jAyate tata evAnyo'nyAzyAtkaH kasmAjjAyate tana jJAyate // utrN-||"biijaattvRkssstroniijN pAraMparyeNa jAyate / iti zaMkA nivRttyarthayogidRSTAMtakIrtanam / 14 / vizvAmitrAdayaH pUrve paripakkasamAdhayaH / upAdAnopakaraNaprayojanavivarjitAH // svecchayA sasRjuH svarga sarvabhogopabaMhitam ||15||raamcNdrprti vaziSTa uvaac||cuuddaalaaciNtyaamaas devaputrakarUpiNI surUpabhogabhAreNa parIkSe'haMzikhidhvajam AgataMdarzayAmAsa sasurApsarasaM harim iMdra uvAca // AgatyavividhAbhogAstvayAvibudha sadmani // jIvanmuktena bhoktavyAstenatvAmahamAgataH zikhidhvaja uvAca / avAMchanatvAnmanasaH sarvatrAnaMda vAnaham // kiMtusarvatramesvargo'niyatona kutracit // For Private and Personal Use Only
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (57) 17 // ziSya uvAca-jaba advaita hI siddhabhayA taba gurukA upadezabhI nirarthaka bhayA isakA kyA uttara hai so kaho // zrIgururuvAcajaba aparokSajJAna bhayA to nirarthaka hai ese vaziSThajIbhI kahate hai " mahAbAho zrIrAmacaMdrajI zAstra jJAnake kAraNa nahI hai zAstroMko zabdAtmaka honese aru parama pada to nAma rahita hai tilakoM zAstra kyA upadeza karaneme samartha hoI sakatA hai| 12 / " jaba jijJAsUko jAnane kI IcchA bhaI yaha jagat brahmake sarva svarUpame hai athavA eka aMzame hai taba vedane niraMzabrahmamebhI aMzakI mithyA kalpanA karake kahA eka aMzame hai ese tisaziSyake praznAnumAra kahA hai. kAhete. zruti zrotAke hitakI icchA kare hai||13|| 18 // ziSya uvAca-he guro jo karma hai te dehavANImana inoMseM utpanna hove he aru dehavANIbuddhi ye tIno kA~se utpanna hove hai yAMte anyonyAzrayaseM kauna kisase utpanna hove hai uttara // jai. se bIjate taru taruseM bIja paraspara utpanna hote hai yAMte prathama kauna kisatte bhayA isame yogIjanake dRAlase dono samahI mAyAse utpanna hote hai| 14 / jaise pUrNayogI vizvAmitrAdi upAdAnasAmagrIseM vinAhI svarga sarvavibhUtisaMpannako yogamAyAse racA hai // 15 // For Private and Personal Use Only
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 58 ) 19 // Izvaro'naMtazaktitvAtsvataMtro'nyAnapekSitaH | svecchAmAtreNa sakalaM sRjatyavati iMti ca 16 upAsyopAsakatvena guru ziSya krameNa ca svAmibhRtyAdi rUpeNa krIDati svecchayezvaraH // 17 // rAhoH ziraH suSiH khasya mamAtmA pratimAvapuH / ityAdikalpanA tulyA na pRthagvastugocarA 18 pitaraM prati putro yaH putraM prati pitaiva saH / eka eva hi nAneva kalpate zabdamAtrataH 19 parasyAMzo vikAro vA jIvo vAkyena nocyate jIvAtmanA praviSTatvAtsvamAyayA sRSTamUrtiSu // 20 // yathA saMdhirUpe sva vinaiva saMskAraM tatra saha caraiH saha krIDati tathA'trApi // nanu // kathaM svapnasya saMdhirnAma tatrAha // yathA zazi sUryavarjitaniyatakAlasya saMdhyeti nAmAstitadvajjAgratparalokAbhyAM varjitasya svapnasya saMdhIti nAma || saMdhye sRSTirAhetyanena sUtreNa vyAsenocyate tathAhi jAgrati svapnasyAMtarbhA vonAsti svapnagatajIvasya jvarAdipIDitajAgratdehena saha saMbaMdhAbhAvAdatra suptesati svapne paddhayAM gamanadarzanAcca tathA paraloke pyaMtarbhAvo nAsti jAgrati dehadAhena paralokagatajIvasya duHkhAnubhAvAbhAvesatyapi svapnagatajIvasya jAgratidedadAhena duHkhIbhUtvAprabodhadarzanAt svapnasya saMghitAsti na tatrarathAnasthayogA iti zrutirapi vyAsUtrepramANabhUtA'sti // For Private and Personal Use Only 10
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 59 ) 19 // taise anaMtazaktivAlA izvara upAdAnakAraNoMse vinA hI kevala mAyAse utpattisthitinAza kare hai | 16 | svayaM mahezvara mAyAseM upAsya upAsaka, guru ziSya, svAmi dAsarUpa kramase racakara krIDA kare hai | 17 | tisa abhinna Izvarame bhinna bhAvanA se karate hai jaise yaha rAhukA zira hai yaha AkAzakA chidra hai yaha merA AtmA hai yaha pratimA kA svarUpa hai isa kalpanAke samAna bheda kalpanA jAnanI / 18 / jaise eka hI manuSya pitAkA putra banatA hUvA putrakA svayaM pitA kahAvatA hai jaise ekahI nara viSe putra pitA nAnA nAmakI racanA hai taise eka hI mahezvara nAnAsvarUpa nAnA nAmavAlA hai // 19 // // yaha jIva jo hai so IzvarakA TukaDA nahI na kArya hI hai kiMtu " tatsRSTvA tadevAnuprAvizat " isa zrutivAkya se svamAyA karake svayaM sarva mUrtiyoM viSe virAjamAna bhayA hai soI mAtAke stanome dugdha raca kara bAlaka rUpa se pAna kare hai ||20|| binA hI saMskAroMseM jo durAgrahaseM saMskAra mAnoge to ekasthAnameM zayana karatA hUvA dUsare nagarame apaneko svabhAvasthAme calatA dekhatA hai tabamai pUrvasthAname soyA hUM ese saMskAra kyoM nahIM sphuraNa hote jaba pratidina ke saMskAra pratidina nAza pAvate hai : For Private and Personal Use Only
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 60 ) evaM sati yadi pratidinasya jAgratsatkAraH svane'pi na vartate tarhi janmAMtarakatdugdhapAnasya saMskArastu tiSTatItivadatAM prazaMsA tu brahmaNApi kartuM duSkaraivA. sti kiM ca tiSThatu pratidinasya vartA paraMtu yasminkAle bhakSati tadaiva kazcatpRtchati bhoH kIdRk bhojane lavaNamiti zrutvA vadati naiva jAnAmi kohagadhunaiva vadAmi tadA tu mano'nyatra gataM vicAraNIyaM yadikSaNamAtrasya saMskAropi na tiSThati tadA janmAMtarasya saM. skArohi bAlasyAtra tiSThatIti gadatAmahoprajJA tasmAt dRSTisRSTibAde'vidyAbalAdeva saMskAramaMtareNe va draSTA darzanadRzyarUpaM jagatpratikSaNAdutpadyatekSaNecavilIyate // iti dvAviMzatikamalaM samAptam // hariH OM 1 // atha trayoviMzati kamale ekajIvAdanakajIvA . anekAdeka jIvazceti varNanam // OM ziSya uvAca-bho bhagavana ekajIvAdanekajovAH kaMtha bhavaMti evaM anekajIvebhyazcaikajIvo'pi kathaM bhavati yathA'haM jAgradavasthAyAM eko'pisansvanAvasthAyAM nAnArUpo bhavAmi evaM tatraiva nAnAsvarUpaH sanpunazca jAgradavasthAyAmekarUpo bhavAmi sAkarmavinA kaMtha sRSTirbhavati vinaiva copAdAnaM kathamuptannA For Private and Personal Use Only
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 61 ) to janmAMtara ke dUgdhapAnake saMskAra rahi jAte hai ese mAnanevAlekI buddhikA mahAtma to brahmAhIse prazaMsA ke yogya hai jaise bhojana khAtAbhI kahatA hai mai ra svAda khAya batAvo hUM to yahAM prathama bhakSaNake saMskAra kahAMgaye jo janmAMtarake saMskAra mAnate ho || // iti dvAviMzati kamala samAptam hariH OM tat sat // 1 // atha trayoviMzati kamalame eka jIvase aneka anekase ekakA varNana ziSya uvAca - he sadguro ekajIvase aneka anekaseM ekajIva kaise hotA hai jaise hama jAgratame ekalA dI zayana karatA hUM svapname bahuta rUpa hotA. hUM tahAM bahuta hUvAbhI phira yahAM jAgratame ekarUpa hotA hUM yAme yaha zaMkA hai. vinA karma vinA upAdAna kAraNoM se sRSTi kaise utpanna hove hai tathA kaise nAza hove hai // For Private and Personal Use Only
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 32 ) 2|| zrIgururuvAca- he vidvanatraprasaMge tvamitidAsaM zrRNu purA mAyAviracite'sminsaMsAre kazcinnagarAdhipatirvipazcidrAjA'bhUttasminnagare vadavaH zatravohyAgatAstAndRSTvA rAjJA vipazcitAstrakIye vahnideve nityopAsyasvarUpe svakIyaM zarIraM balirUpeNa samarpitaM samarpaNakAle prArthanA kRtA zatrUNAM vinAzAya mahyaM catvAro dehA dAtavyAstadanaMtaraM zIghrameva tasmAdazratvAri zarIrANi vinirgatAni taizcadehaiH zatrUNAM vinAzaM kRtvA caturdizAM vijayArthaM yatra kutra vinitAH teSAM madhye kazcidviSNuprasAdAnmukti prAptaH kazcicaMdralokaM gataH kazcidrAmacaMdreNa saha mRgadehaM tyaktvA dazarathasyAsane sthitvA vasiSThasyopadezaM zrutvA vimukto'bhUt kazcittu adyAvadhi paribhramatyeva bhoH ziSya atra praznottarANi zRNu. For Private and Personal Use Only
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (63 ) 2 // zrIgururuvAca-he sujana isa pradAnusAra eka kathA zravaNa karo isa mAyika prapaMca viSe eka nagarame vipazcit rAjA, agnidevakA upAsaka hotA bhayA jaba tisake suMdara priya nagara Upara anya rAjA caDi Aye taba tinoMkoM prabala dekhakara apane ISTadevatA jo sarvadA rakSaka tisa agnideva viSe nija zarIra hI havana kara dIyA sAthame prArthanA karI mai caturdehavAlA ApakI kRpAseM hovoM taba tatkAla agnise caturdeha tejasvI pragaTa bhaye sarva zatruvoMkA nAza karake phira tRSNAdevIke prabhAvase AgeAge cAro dizAvoMke vijayArtha gamana karane lAge tina cAroMviSe eka viSNujIke kRpAkaTAkSase muktiko prApta hotA bhayA eka caMdralokameM caMdramA devake kRpApAtra hoi tahAMhI rahatA bhayA tathA eka rAmacaMdrake samIpa mRgadehadArI vipazcit rAjA zrIvaziSThamunIjIkI kRpA karake agnime praveza kara phira tita agnise rAjaveSadhArI mahAtejasvI vipazcit nikala kara rAjA dazarathake sAtha ekAsanapara beTha zrIrAmacaMdrake sAtha hI upadeza zravaNa kara kRtArtha hotA bhayA zeSa eka rahA so adyAvadhi vAsanAnusAra janmamaraName ramaNa karatA phiratA hai he ziSya tumAre prazrAnusAra isame prazrotara hai so zravaNa kara / / For Private and Personal Use Only
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (64 3 // nanu idamayuktaM caturbapi zarIreSveko hi vipazcijjIvo yogikAyavyUdeSviva vibhaktaM sthitaH tasya pazcimazarIre viSNuprasAdAt jJAnena nirvANaprApto ko'nyaH punaH pUrva vipazcit zarIre caMdropAsanayA caMdralokaM yAyAt na |ksyaiv jIvasya kvaci. nmuktiH kvacidaMdhazca yugapatsamaMjasau muktiphalasya pAkSikatvaparicchinnatvayorApatteH na caikasya dehacatuTyadhAraNena jIvacatuSTayabhAvo jIvAMtarotpattiA yuktaaH| Aye, caturdhAvibhAge pUrvajIvasya nAzApattedvitIye'pi. abhinavotpannAnAM jIvAnAM kAmakarmavAsanAdibojAbhAvena saMsArAnApatteH / na ca bhogavaicitryamiva baMdhamokSavaicitryaM karmabhirmAyayA bA dirodhena nirvoDhuM zakyaM For Private and Personal Use Only
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (65) 3 // zaMkA-uparokta yaha vAratA bana sakatI nahI hai jo cAra zarIroMme ekahI vipazcit jIva siddhayogI samAna bahuta zarIroMme praveza karake prathaka sthiti kare pazcima zarIrameM viSNu bhagavAnakI kRpAse jJAnopadezadvArA videhamokSabhayA to phira dusarA kauna vipazcit jIva raha gayA jo caMdramAkI upAsanAdvArA caMdralokame nivAsa karegA. esA nahI hotA jo eka kAlame ekajIvakI kahUM mukti hove kahUM baMdhanatA hove jo ese hove to mokSaphala dokaTakAvAlA hovegA tathA paricchinnatA dharmavAlA hovegA aura jo ese mAno jaba cAradeha bhaye to ekajIvase cAra vibhAga hogaye athavA cArajIva utpanna bhaye sobhI ayogya hai. kAhete. cAra bhAga honete to pUrva ekajIvakA hI nAza hovagA yadi cArajIvoMkI utpatti mAnoge to tina jIvoMke utpattiyogya kAma karmavAsanAdi kAraNa sAmagrIke abhAva honete tino cAroMko janmAdi saMsArakI prAptikA hI asaMbhava hovegA aura jo kaho jaise bhoga nAnAprakArake hote hai taise baMdhamokSabhI nAnAprakArakA mAnanA hovegA. kAhete. jo jahAM virodha dekha pare tahAM kamase vA mAyAse mokSakI vicitratA rUpa, virodha mAna kara niravAda karIye to bAdhA nahI. For Private and Personal Use Only
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 66 ) moksssyaakrmtNtrtvaadvishvmaayaanivRttiHshrutivirodhaac|| 4||iti ceditisatyaM ayamatrAzayo bhagavato vaziSTasya lakSyate na jIvo nAma brahmAkAzAdatiriktaH kazcidasti brahmaivAMtaHkaraNopAdhiSu mAyayA vibhaktaM tadgatakAmakarmavAsanAnusAreNa saMsaradiva vibhAvyamAnaM jIva ityucyate tatrAMtaHkaraNAnAM dIpavabahUnAM melane ekatvamupacayazca bhavati ekasya ca yogadevatAprasAdAdinimittavazAyugapadviruddhAnekadezabhogya kamoMdbhavAcAnekajIvabhAvo'pi bhavati tatra yadA bahUnAM jIvAnAM tulya deza kAla bhogya samAna kAma karma vAsanodbhavastadA taddogAya melane For Private and Personal Use Only
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 67 ) so yaha kahanAbhI banatA nahI. kAhete.jo mokSa karmAdhIna nahI tathA mokSakAlame vizvamAyA nivRtta ho jAve hai ese kahanevAlI zrutikA virodharUpa bAdhA honesebhI ApakA kahanA ThIka nahIM // // samAdhAnaM-yaha jitanI vArtA Apane kahI so yogya kahI hai paraMtu yahAM vasiSThabhagavAnkA to yaha abhiprAya hai so tuma zravaNa karo. jo jIva hai so brahmAkAzate bhinna nahIM hai kiMtu brahma hI mAyAseM nAnA aMtaHkaraNopAdhiyoMme nAnA rUpa hoi bhAsatA hai tisa mAyAme jo kAmakarmavAsanA hai tisake anusAra saMsArIkI nyAI prakAzatA duvA jIva hUM ese kahaneme Ave hai yahAM jaba bahuta aMtaHkaraNa mila karake eka moTA jIvakI upAdhi bane hai tababaDA tejasvI arjuna jaisA jIva bane hai jaise aneka dIpaka milanase mazAla bane hai tadvat. jaba koI ekajIva kRSNAdi devoMkI apAsanAse vA yogase tathA virodhI aneka dezoMme bhoga denehAre karma udaya hove tisase nAnArUpa dhAre hai taba eka se nAnAbhI hove hai yahAM jaba bahuta jIvoMkA samAna dezakAla bhogya samAna kAmakarmavAsanAvoMkA udbhava hove hai taba tina nAnA jIvoMke bhoga vAste nAnAjIvoke upAdhiyoMko milAya eka upAdhi bananese For Private and Personal Use Only
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (68 ) ekajIvatvameva bhavati yAvaviruddha deza bhoga hetu karmodbhavaM lAghavAdekameva bhogAyatanaM zarIraM saMpadyate // 5 // yathA yudhiSThira jIvo dharmasyendrasya ca melanenaikajIvaH yathA vA bhImajIvo vAyoriMdrasya ca melanenaikajIvaH, yathA vA'rjunajIvodvayoriMdrayornarasyacamelanenaikajIvaH yathA vA nakulasahadevayorjIvAviMdrasyAzvinozca melanenaivaikajIvo nakulasyaikasahadevasya ca prathaprathak bhavati. yathA vA draupadyAzca jIvo nArAyaNI lakSmI goryaMza melanenaiko jIvo vijJeya iti paMceMdropAravyAnAdi paryAlocane prasiddha eva // - 6 // ekasya jIvasyAnekopAdhivibhAge aneka jIvatA'pi // yathA iMdrahaMtAraM putraM kazyapAdgarbha prApya'zucitvena suptAyAditerakajIvaika zarIrakasya garbhasya iMdreNa prathama saptadhAchedane saptajIvAstata zcaikaikasya 'saptadhAchedane jAtAnAmekonapaMcAzanmarutAmekonapaMcA For Private and Personal Use Only
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ( 69 ) eka jIva bana jAtA hai so tabataka ki jabataka virodhI deza bhoga dene hAre karmoMkA utpatti hove tabataka lAghavate eka zarIra utpanna hove hai. 5 // jaise yudhiSThirakA jIva jo hai so dharma iMdra donoke milane se eka jIva bhayA hai aru bhImakA jIva vAyu iMdrake milaneseM ekajIva bhayA hai taise arjunakA jIva do iMdra tathA narase bhayA hai evaM nakulasadadevakA jIva iMdra azvanIkumArase bhayA hai tathA drupadIkA jIva nArAyaNIlakSmIgaurIke aMzose banA yaha vArtA keMdropAkhyAnAdiko ke avalokana karanese jAnane Ave hai // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 6 // jaise ekajIvako anekopAdhiseM anekajIvabhAva hotA hai so zravaNa karo. ditine kazyapaseM iMdranAzaka putra ekadeha tathA ekajIvavAlA jaba gaMrbha dhAraNa kIyA taba iMdra apane zatruke nAza vAste chidra dekhatA hUvA ditI mAtAkI kapaTase sevA karatA bhayA jaba diti apavitra hoya nIMda karatI bhai taba iMdrane garbhame zatruke sapta kaTakA kIyA taba saptajIva bhayA phira ekaikake saptasapta TukaDe kIye to ekakama pacAsa pavana bhaye jaba iMdrase sarvone kahA mai sarva tere dAsa hai taba choDa dIyA ese ekase upAdhiyoM kara nAnA hote hai. aura jaise. baTa- ikSu. durvA eka d For Private and Personal Use Only
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (70) zajIvAH saMpannAH / evaM baTekSudurvAdInAM ca kADazAkhAruhAM pratizAkhaM pratikAMDa ca praroheNa jIvanadarzanAt. ekasya nAnAjIvAtmatA aupAdhiko vibhAgazca prasiddhatara eva / / 7 // itthaM ca prakRte'pi caturNA jIvAnAM yAvasamAnakAmakarmodbhave ekadehatayA rAjaparipAlanaM viruddhabhinnadezabhogyakarmAdyudbhave ca dehAdivibhAgena digaM. taraprasarpaNamiti kalpane vA ekasyaiva vipazcijIvasyopAdhivibhAgena marutvaJcaturjIvabhAvo'bhUditi kalpane vA ekamuktau na sarvamuktiprasaMgaH iti praznotta. rAbhyAM mAyAgatakAmakarmavAsanAbhiH sarve pratidinaM nidrAgatakAmakarmavAsanAbhirevaikAdanekadhAanekAccaiko bhavatIti sihaaNtH|| zrI bAlmIki ruvAca // ityuktavatyatha munau divasojagAma snAtuM sabhA kRtanamaskaraNA jagAma ||saayNtnaay vidhaye'stamino jagAma zyAmAkSaye ravikaraizca sahAjagAma // iti trayoviMzati kamalaM samAptam hariH OM 1 // atha caturvizatikamale jJAnI, na vidhikiMkaraH yasyAtmaratirevasyAdAtmataptazca mAnavaH Atmanyeva ca saMtuSTastasya kArya na vidyate // 1 ||arthH-ystumaanvH bahiraMtazca sarvatra brahmaiva mApayati For Private and Personal Use Only
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 71 ) jIvarUpa hUebhI pratikAMDa pratizAkhAse phUTa phUTa nAnA aMkura hUve nAnArUpa apane kAraNoMke samAnarUpa dhAraNa kara nAnAjIva hote hai ese ekajIvako nAnA upAdhiyoMse nAnAjIvarUpatA prasiddha hI hai // 7 // taise ipta vipazcit rAjAke prasaMgamebhI caturdehoMvAle caturjIvoMkA jabataka samAna kAmakarmakI utpatti bhaI tabataka ekadeha ekajIva hoyakara rAjapAlana karatAthA jaba viruddha bhinna dezo me bhogyakarmAdikokI utpatti bhaI taba cAra zarIra dhAraNa kara cAro dizAvoMme vijayArtha gamana karatA bhayA esI kalpanA karanI athavA ekahI vipazcit jIvako upAdhi bhinna honese marut samAna caturjIvabhAva hotA bhayA esI kalpanA karanI yAMte eka vipazcitke mukti bhaye sarva mukta nahIM ho sakate // yAMte he ziSya mAyAme vAaMtaHkaraName sthitaje kAmakarma vAsanA hai tinoMdvArA ekase nAnA tathA bhogate karmanAza hone para nAnAse phira eka hotA hai| iti zrI trayoviMzati kamala samAptaM // 1 // atha caturvizatikamalame jJAnIpara vidhi nahIM zrIbhagavadgItAme zlokaHyasyAtmaratireva syAdAtmatRptazca mAnavaH / Atmanyeva ca saMtuSTastasya kAryaM na vidyate // artha-mAnavo nAma For Private and Personal Use Only
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 72 ) grAhayati iti mAnaM pratyagdarzanaM tadeva vAti bhajatIti mAnavo brahmavidyatirAtmaratirnAma brahmaNyAzaktimAniti tathAtmanyunmattastathAtmanyatyAnaMdI yastasya kArya na vidyate / // nanu adhikRtatvAvizeSAdviduSo'pi kartavyameva vaidikaM karma // karmavidheH sarvatra sAmAnyAtkarmazAstra tadartha tanniyama parijJAtRtvAt vidussH| "vidvAn yajata iti " vizeSa vidhAnAcca vidhibalAdviduSApyavazyaM karma kartavyameveticet bhavAnatra praSTavyaH // 2 // parAvaraikatvavijJAnavahninA nirmUlitadvaitabhramasya sarva brahmaiva pazyato. jIvanmuktasya brahmavidaH karma karaNaM svArtha kiM parArtha vaa-| Aye tatkamahikArthe vA kimAmuSmikArthaM vA Aye zarIrarakSArtha kiMvA For Private and Personal Use Only
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 73 ) sarvatra AtmAko mAne gRhaNa kare tisIko mAna kahate hai nAna brahmadarzana kahate hai tisako vAti nAma jo bhaje so mAnava kahA hai esA jo brahmavettA saMnyAsI jo AtmAme Asakti rAkhe hai tathA svAtmAme nimagna hai tathA svAtmasukhase pUrNa hai tisa mAnavako laukika vaidika koIbhI kartavya nahIM hai // praznaH-saMnyAsIbhI AzramI honete karmakA adhikArI hotA hai zAstrakI AjJA sarvapara samAna hai aura vidvAn hI dharmazAstrokta arthako taise niyamAko jAnanevAlA hotA hai jaba so vidvAn na karegA na karAvegA to pASANasadRza mUDha karmoMrkoM kareMge vA karAveMge so to kaho " vidvAn yajate" ese vedaviSe vizeSa karake vidvAn kA hI nAma kahA hai yAMte vedAjJAko balavAna honete jJAnI vedakA jJAtA hai yAMte karmakA adhikArI hai // 2 // uttaraM-he saumya vidvAn jo brahmajJAnAgnise sarva daitabhramako jisane bhasma kIyA hai tathA sarvatra brahma dekhanevAlA hai ele jIvanmuktako karma karanA tuma kahate ho so karma apane vAste kare a. thavA dUsare vAste yaha kaho jo svArtha kaho to isa lokavAste vA paralokake vAste karma kare. isa loka vAste kaho to svazarIra yAtrArtha vA kuTuMvarakSArtha For Private and Personal Use Only
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 74 ) parigraharakSAthai kimuta vilAsArtha tatra. nAdyaH-"siddhe'nyathArthe na yateta tatra parizramaM tatra samIkSamANa" iti vacanAccharIrasthiteH prArabdhAdhInatvAt taduddizya viduSaH karmAnupapatteH / na dvitIyaH, etaM vai tamAtmAnaM viditveti zruteH nizeSa nivRttamithyAjJAnAnAM brahmavidAM putra vittalokaiSaNAbhyo vyutthAna zravaNAttAbhya utthitavato viduSaH parigrahAbhAvAttadrakSAnimittakaM karmAnupapatteH / na tRtIyaH-sarvamAtmAnameva pazyata AtmaraterviduSo'nyatraratyaprasakto vilAsAsaMbhavAt // 3 // tAmuSmikArthamastviti cettatrApi kiM svargArthaM vA'pavargArthaM kimAtmazuddhyarthaM vA tatra / nAdyaH-" paryAptakAmasya kRtAtmanastu ihaiva sarve pravilIyaMti kAmA" iti sarvakAmapravilayazravaNAdviduSaH svargakAmAsaMbhavAttadarthakaM karmAnuSThAnAnuprapatteH / For Private and Personal Use Only
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 76 ) vA vilAsArtha karma kare so kaho. jo zarIrarakSArtha kaho to jJAnI jAnatA hai yatna vinA zarIrakI rakSA karma kareMge svayaM ajagarako bAlakakI, unmattakI pazupakSIyoMke putroMkI rakSAsamAna svazarIrakI rakSArtha vyartha ceSTA nahI karatA hai // " yome garbhagatasyAdau vRtti kalpita vAnpayaH / zeSavRttividhAneSu so'yaM suptosti mRtosti kiM // " artha-jisane janmase prathama dugdha utpanna kara rAkhA vaha aba na soyA hai na mara gayA hai. jo kuTuMbarakSArtha kaho to banatA nahI. kAhete. je jJAno jana hai te tisa brahmako jAna karake nivRta kIyA hai saMpUrNa detadRSTi tathA putrecchA lokecchA, dhanecchA te rahitaM bhikSAhAra karate hai tinoMko kuTuMba hI nahI hai to tisakI rakSArthabhI brahmavettA pravRtta nahI hote ese zrutime kahA hai jo vilAsArtha. kaho to AtmadhyAnase vinA anyatra vilAsakA viSaya nahI dekhatA hUvA vidvAn lisa lIyebhI kaume pravRtta nahI hotA // . 3 // paralokArtha jJAnIkI karmoMme pravRtti hove jo ese kaho to bhI svargArtha mokSArtha Atmazuddhayartha vA // nAdyaH, pUrNakAma, kRtArtha mahAtmAkI isI jJAnI aMtaHkaraName sarvakAmanAkA abhAva vedame zravaNate tisakI svarga prApti vAste karmoMme pravRtti For Private and Personal Use Only
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 76 ) na dvitIyopi " na karmaNA na prajayeti " zrutyA karmaNAM mokSasAdhanatvaniSedhAjIvanmuktatvAJca viduSastadarthaka krmaasiddheH|| 4||tRtiiye kiM zarIrazuddhyarthaM vA cittazuddhyartha vA kiM AtmazuddhayarthaM vA karma kartavyam / nAdyaH"kalevaraM mUtrapurISabhAjanamiti vacanAt pratyakSatvAJca malamAMsAsthimato vapuSaH karmaNA zuddhayasaMbhavAt / na dvitIyApi " yatayaH zuddhasatvA" iti smrnnaat| na tRtIyaH " asnAvira5 zuddhamapApaviddhamiti "zravaNAt niravayavatvenA'viSayatvAcca karmaNAtmanaH zuddhikalpanA'yAgAt yatjJAnabalena viSNurudrAdayo'kAryazatakoTimapi kRtvA svayaM zuddhayaMtyanyAnapi ca zodhayaMti tamAtmAnaM kaH kena zodhayet // For Private and Personal Use Only
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 77 ) vanatI nahI, na dvitIyaH zrutime kahA hai karmoM se putroMse dhanase mukti nahIM hotI aru jIvanmukta svayaM muktarUpa hI hai so mokSArtha karmame pravRtta hoya hI nahIM sakatA // 4 // tRtIyamebhI jo Atmazuddhyartha Apane kahA so zarIrazuddhyartha cittazuddhyartha athavA Atmazuddhayartha ApakarmoMme pravRtti kahate ho. nAdyaH yaha zarIra malamatrakA pAtra hai tathA hADamAMsAdi apavitratAseM pUrNa. karmale katrImo zuddha nahI hotA ese jAnanevAlA vidvAn kaise karmame pravRtta hovegA. na dvitIyaH. jJAnI yati zuddhAMtaHkaraNavAle prathamahIse cittazuddhivAle zrutime kahA hai so tadartha karma kaise kareMge, na tRtIyaH, AtmA zruti me nADI Adi saptadhAtuvoseM rahita liMgadaha rAhata ajJAnarUpa kAraNadeha rahita kahA hai tathA nirviSaya honete karmoMseM zuddhAtmAkI zuddhi kahanAbhI asaMbhava honete jJAnI tisake zuddhyartha kaume kaise pravRtta hovegA jisa AtmAke jJAna prabhAvateM brahmA, viSNu, maheza sahastra niSiddhakarma karate hUebhI svayaM nirlepasvarUpa bodhavAle auroMko svanAmamAtrake jApase zuddhi karanehAre muktidAtA hote hai tisa AtmadevakI kauna kauseM kauna nara zuki karaneme sAmartha hoi sakatA hai| For Private and Personal Use Only
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 78 ) 5 // nanu tarhi viduSaH karmAcaraNaM parArthameva iti cet bhavAnatra praSTavyaH lokArtha yaH karma karoti sa kimaparokSajJAnI utaparokSajJAnI vA tatra Aye sa yatirvA gRhastho vaa| nAdyaH-tasya nirabhimAnItvAtsaMnyasta sarva karmatatsAdhanastvAcca karmazabdA'prasaktaH dehavarNAzra. mAdiSvahaMmametyabhimAnaH prapaMcasatyatvabuddhirarthitvaM ka. rtavyatAbuddhirakaraNe pratyavAyabhayaM zAstrabhayaM ca khalu pravRttejiM tadetatsarvamapi samUlaM parAvaraikatvavijJAna mahAgninA nirdahya svayaM niSkriyabrahmAtmanA tiSThato nirdagdhA'nAtmatAdAtmyagraMtheH sarvAtmabhAvApannasya svAtmArAmasya yaterativadanameva na saMbhavati kimuta karmaNi pravRttiriti tathA ca zrutiH // prANo hyeSa sarvabhUtai vibhAti vijAnanvichAn bhavate nAtivAdIti // tato brahmaniSThayateH svArthaM vA parArthaM vA karmaNi pravRttina saMbhavati // For Private and Personal Use Only
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 79 ) 5 // praznaH - vidvAn puruSoMkoM karma paropakArArtha to karanA cAhIye jaba ese mAnIye to kyA hAnI hotI hai // uttaraM - lokopakArArtha karma karanevAlA jo jJAnI kahate ho so aparokSajJAnI vA parokSajJAnI so ko aparokSajJAnI kaho to saMnyAsI hai vA gRhastha hai. nAdyaH - tisa aparokSajJAnavAn saMnyAsI ko nirabhimAnI honete tathA sAdhana sahita sarva karmoMkA parityAgI honete karmoM ke karane kA adhikAra hI nahI hai karmakaraneke adhikArI viSe itanI sAmagrI cAhIye dedame varNAzramame mAtApitAdikuTuMba viSe ahaMtA mamatA bhAvanA saMsAra viSe satyatvabhAvanA dhanAkAMkSA kartavyatAbuddhi na karanete pApakI bhaya honI ye saMpUrNakarmaviSe pravRttike sAdhana hai ina sarvakoM jJAnAgni karake nirmUla kara svayaM paripUrNa paramAtmAsvarUpase sthita dUvA tathA dehAtmabhAvanAko jJAnAniseM samUla mardana kake brahmasvarUpako prApta bhayA jo svAtmArAma saMnyAsI hai tisapara vedakI AjJAhI nahIM vanatI to karmI pravRtti kaise bane yaha zrutiviSebhI kahA hai vaha vidvAn sarvakA prANa hai paMcabhUtAtmaka zarIra karake pratIta hotA hai esI jJAnI hUM kartA esA abhimAna hI nahIM karatA itanI zruti hai For Private and Personal Use Only
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (80) 6 // na dvitIyopi janmAnekasahasrakRta puNyakarmapuMja paripAkenezvaraprasAdena ca sarvadRzyasithyAtva nizcayapUrvakaM brahmaivAhamiti brahmA kavavijJAnamapratibaddhaM yadA samutpannaM syAcadA gRhastho'pi yAjJavalkyAdivadeSaNAbhyo vyutthAsyati na tvahamameti saMsatumarhati tatkAraNAsaMbhavAt saMsArakAraNaM khalvanAsmani dehAdAvahaMbhAvastadanyatra mamabhAvazca tadetadUyaM yasya brahmAtmaikatvavijJAnena vidhvaste na sa punaH saMsArAya kalpate na hi // brahmaivAhamiti vijJAnaM brAhmaNo'haM mamedamiti buddhizca tejastimiravat parasparaviruddhamekatra vastuM zaknoti tato brahmatattvavijJAnakhaDganirbhinnahRdayagraMtheH punaH saMsaraNaM na saMbhavatyataH saMsArAt vyutiSThatyeva For Private and Personal Use Only
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 81 ) yAMte saMnyAsI aparokSajJAnIkI svArtha vA anyArtha karmoM viSe pravRtti banatI nahI hai // 6 // aura gRhastha aparokSajJAnI jo hai so kamaviSe pravRtti karegA yaha dUsarA pakSabhI nahIM banatA. kAhete, jo aneka janmoMviSe kRtapuNyoMke prabhAvase tathA IzvarAnugrahaseM jAna lIyAhai. yaha saMsAra svapnasamAna hai hama saccidAnaMda brahma hoM jaba ese nirvighna brahmAtmaikya jJAnako utpatti hove hai taba gRhasthabhI yAjJavalkya sadRza eSaNA trayase vimukta havA brahmAnaMdame magna rahatAhai kabIbhI mai brAhmaNa hu~ mere yaha mAtAputrAdika hai isa rItise saMsArabaMdhanameM Atakti kara duHkhI nahI hotA // tisame AsaktikA kAraNa samala nAza hoya gayA hai yAMte Asakti nahI karatA kiMtu brahmAnaMdameM magna rahitAhai, saMsArAsaktikA kA. raNa ahaM mamAbhimAna hotA hai so yaha donohI jJAnAgnise dagdhakarake phira tisame laMpaTa nahIM hotA. kAdete. mai brahmasaccidAnaMda svarUpahuM tathA mai brAhmaNakSatriya hUM ese Atma anAtma jJAna dono teja ti. miratulya, ekabuddhime nivAsa karaneko samarthahI nahI hoi sakate yAMte jJAnarUpakhaGgase dehAbhimAnagraMthIkA chedana karanevAle gRhasthajJAnIko saMsArAsakti banatI hI nahI kiMtu saMsArakA tyAgahI karatA hai For Private and Personal Use Only
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 82 ) // gRhyapi vidvAn yadi na vyuttiSTetadavyutthAnameva vijJApayatyajJAnatatkAryanigRhItatvaM vidussH|| brahmavidAM dehAdautAdAtmyamatIvaduHkhaM tattAdAtmyenAhaMmametipravRttistato'tiduHkhaM tatrApi karmakaraNamatyaMtaduHkhameveti vijJAya gRhastho'pi vidvAn sarvaM saMnyasyatyeva na svArthaM na parArthaM vA karma kartuM zaknoti // 7 // nanu // sarvabhUtAtmabhUtAtmA kurvannapi na lipyate // anenA'parokSajJAninopi lokasaMgrahArtha karma kartavyameveti cet bhavAnatra pRSTavyaH aparokSajJAnI dvividhaH siddhaH sAdhakazceti tayoH kiM siddhasyocyate sAdhakasya vA / nAdyaH // muktatvAt tasya lokasaMgrahAnupapatteH sarvamidamahaM ca brahmaiveti nityaniraMtarabrahmaniSThayA nizitIkRtaparAvaraikatvavijJAnakhaDrena dvaitavibhramabaMdha vicchidya brahmAdistaMbaparyaMtaiH sarva For Private and Personal Use Only
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 83 ) jo na kare to tisa gRhasthI apaneko jJAnI mAnane vAle kI jA ahaMmamatArUpa Asakti hai sA ajJAnIpaNe ko sUcanA karAvai hai. kAhete jo brahmavettA hai tinako dehAbhimAna mahAn duHkhadAtAhai tisame jo ahaMtA mamatA me pravRtti hai sA tisaseMbhIduHkha pradAtA hai tisate phira karmoMme jA pravRtti hai so tisate ayaMta saMkaTa rUpa hai ese jAnakarake gRhasthAzramI aparokSajJAnI saMnyAlako hI grahaNa karatA hai svArtha athavA parArtha kokuM grahaNa karatA nhii| 7 // ziSya uvAca-he bhagavan // " sarvabhUtAtmabhUtAtmA kurvannapi na lipyate" isa vAkya bhagavAnane kahA hai aparokSajJAnI parArtha karma kare hai paraMtu nileMpa hI rahitA hai yAMte paropakAra karma karaneme koI doSa nahIM hai zrIgururuvAca-he ziSya aparokSajJAnI do prakArake hote hai eka siddha hotA hai eka sAdhaka hotA hai tina donome ApakarmAdhikArI siddhako kahate ho athavA sAdhakako kahate ho. nAdyaH siddhako vimukta honeke kAraNaseM lokoMpara anugraha hI nahI bntaa|| mai brahmAnaMda svarUpa hUM yaha jagatbhI brahmAnaMda svarUpa hai ese niraMtara brahmaniSThArUpa pASANapara tIkSaNa karI jo jIvabrahmakI ekatArUpI khaDDa tisase dvaitakA chedana kara niraMtara brahmarUpaseM sthiti karanehAre For Private and Personal Use Only
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (84) prANibhiH saha khaMmuktaM pazyato brahmavidyatestadRSTayA badhalokAbhAvAttatsaMgrahA'saMbhavAt taduktaM muktimicchAmyahaM kasmAddho'haM kena vA purA abaddho muktimicchAmi keyaM bAlaviDaMbanA // Atmaupamyena sarvatra samaM pazyati yo'rjuna / sukhaM vA yadi vA duHkhaM sa. yogI paramo mataH / ityanenakhavatsarvemuktAssaMti // 8 // yathA devadattaH sarvebhyaH pUrva svayaM bhuktvA svameva bhuktavataM pazyati nAnyAn yathA vA yajJadattaH svayaM pUrva pratibudhya svameva pratibuddhaM pazyati na tathA vidvAn AtmAnameva muktaM pazyati kiMtu svavijJAnena svaM prANijAtaM ca muktameva pazyati yathA buddhimAn svasya cetanatvadharmavaiziSTyavijJAnena brahmAMDasthaM prANi For Private and Personal Use Only
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 85 ) svasahita sarva saMsArako vimuktabrahmarUpa dekhane vAle brahmavettA saMnyAsIko svadRSTise baMdha prANIkoI nahI dekhatA hUvA tinopara anugrahadRSTi karanekA nimitta dI nahI to anugraha kaisA karegA tahAM pramANa hai. mai kisase muktikI yAMcanA karoM pahile damakoM bAMdhA kisane hai baDA Azcarya hai. huM baMdhanarahita hUvAbhI muktikI icchA karatA hUM yAMte bAlaceSTA samAna ha mArI sArthakatA vAlI esI icchA banatI hI nahI taise gItA meM kahA hai jaise me apaneko sukhaduHkhase rahita AtmA anubhava kIyA hai taise mere upamAhaSTAMta sarva sukhaduHkha rahita vimuktiko prApta hUve hai tinopara merA upadezarUpa anugraha nahI banatA ese jAnanevAleko bhagavAn paramayogI nAma siddhajJAnI esI saMjJArAkhI hai tisako bhedadRSTi hotI hI nahI // 8 || jaise devadatta sarvase prathama bhojana karake apaneko tRpta mAnatA hai dUsare ko kSudhAtura dekhatA hai jaise yajJadatta nidrAte UThakara apane ko hI jAgatA mAnatA hai dUsare suptoko soyA hI mAnatA hai taise siddhajJAnI nahI kiMtu jJAnI jaba brahmAhamasmi isa jJAnase apaneko vimukta anubhava karatA hai taba sakUM apane sAtha vimukta hue hI dekhatA hai jaise buDimAn apaneko cetana jAnakarake brahmAMDame jIvita For Private and Personal Use Only
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (86 ) sarvaM cetanatvadharmaviziSTaM vijAnAti yathA vA pAcakaH sthAlIpulAkasyaikasya pakkatA jJAnena sarvasyApyanyasya pakvatAM vijAnAti tathA brahmavidyatiH svamuktayA sa nmuiktAneva vijAnAti na tu svamAtraM yastu svamA trameva vimuktaM pazyati natvanyaM na sa brahmavidevabhavati nApi ca muktaH kiMtu sa vAcAmukto natvavidyAbaMdhAt yathA vivekI taraMgAn mukuTAdIn jalamacaM hemamayaM ca pazyati rajjusarpa rajjumAtrameva vijAnAti tathA yastu pratyak dRSTayA svaM ca sarvaM ca brahmamAtraM pazyati saiva balavidadvaitadayavidyAbaMdhavimuktazca tasyaivAdvaitadarzino mahAtmanaH siddhasya muptotthitavatsvAtiriktamapazyataH pUrNavRttebrahmavidvariSThasya lokavidhividhAnavidheyAderabhAvAttaduddezena karmaNi pravRttirna saMbhavati // 9 // nanu kurvannapi na lipyate iti pravRttidyotakavAkyasya kA gatiriti cet taccharIrayAtrAparatvAnna tasya lokasaMgrahAya pravRttiparaM vAkyaM sarvakarmasaMnyA sAt dhyAnaparAyaNatvAca For Private and Personal Use Only
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 87 ) - dehadhArI sarvako cetanAdharmavAlA nizcaya karatA jaise pAcakapuruSa sthAlIpulAka ke eka taMDulake pakkatAse sarva pakkatAko nizcaya kare hai taise siddha . vetAbhI apanI muktite sarvako vimuktadekhatA hai kevala apane ko hI mukta nahI dekhatA kiMtu sarvako mukta dekhatA hai jo apane ko mukta jAne hai aura komukta nahI jAnatA so brahmavenAbhI nahI na mukta hai so kahanemAtra mukta hai koI avidyAbaMdha mukta nadI jaise vivekI taraMgoMko jalarUpa jAnatA hai mukuTako kanakamAtra jAnatA hai taise jo AtmajJAnase apaneko sarva brahmamAtra jAnatA hai so brahmavettA atadarzI hai avidyAdhase vimuktabhI hai advaitadarzI siddhakI nidrAte uThe huve samAna svapnasRSTisama saMsArako na dekhatA hUvA pUrNa brahmavidvariSThakI lokavidhikI rIti anusAra kartavya karma ityAdikoM ke abhAva hone se parArthakamoMme pravRtti banatI hI nahI // 9 // ziSya uvAca - kurvannapi na lipyate isa pravRttiyotaka vAkyakI kyA gati kyA vyavasthA karoMge // zrIgururuvAca - svazarIrayAtrA mAtra paratvaviSe yaha vAkya hai parArdha vAste nadI || kAhete jo sarvakarmakA saMnyAsI hai tathA sarvadA dhyAna parAyaNa honete tisako parArtha karma karanekA avakAza kahAM hai || For Private and Personal Use Only
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (.88 ) // vidvAn yajate // ityatra viditavedArtho na tu brahmavidyatiH tasya sarvakarmasaMnyAsitvAdheirapi lokavamithyAtvakoTayaMtaHpAtitvAJca krmvidhynuppteH|| 10 // na dvitIyaH sAdhakasya mumukSoryateH karmavidhyadarzanAt na hi mumukSoryatenididhyAsorlokasaMgrahArthaM karma kartavyamiti vidhirasti vinA samAdhi "tamevadhIro vijJAya prajJAmiti" "paraM brahmAnusaMdadhyAditi" "yacchedvAGmanasI prAjJa iti" "brAhmaNaH pAMDityaM nirvidya bAlyena tiSThAsediti," jJAnaniSTheva kartavyatvena zrUyate, smaryate ca "manaH saMyamya maccitto, dhyAnayogaparo nityaM," vAcaM yaccha mano yaccheti cAtaH sAdhakasyAtmavedino yateH kartavyaH samAdhireva, na zrotaM na smArtaM na svArtha parArthaM vA karma krtvymsti| prazAMtasarvasaMkalpA yA shilaavdvsthitiH| jAgranidrAvinirmuktA sA svarUpA''sthitiH praa||1|| yadA paMcAvatiSTaMte jJAnAni manasA saha / buddhizca na viceSTate tAmahuH paramAM gatim // 2 // dehAdibhyAH pare bhUgni svarAjye'vasthito yadi / kaM praNamettadAtmajJo na kArya karmaNA khalu // 3 // aMtaH prasannamatirastasamastazokaH zobhoM gato. hamamalAzaya eva zAMtyA // AnaMdamAtmani gataHsvayamAtmanaiva nimalyamabhyupagato'smi namo'stumacaM // zrIrAmoktiH For Private and Personal Use Only
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (89) pUrvajokahA " vidvAn yajate" ityatra vidita vedArthavAlA jAnanA brahmavettA na jAnanA tisako sarvakarmakA saMnyAsI honete zAstravidhikobhI mithyAkoTime aMtarabhAva honete karmavidhikA siddhapuruSa adhikArI nahI. // 10 // na dvitIyaH arthAt sAdhaka karmakA adhi. kArI hai yaha dUsarA pakSabhI nahI banatA sAdhaka mumukSupara vedAjJA kahUM zravaNa karI nahI " jijJAsurapi yogasya zabdabrahmAti vartate " ese gItAme niSedha kIyA hai kahUMbhI samAdhi vinA mumukSusaMnyAsIpara parArthakarmavidhi dekhI nahI ulaTA dhIrapuruSa tisako jAnakara tisIrUpAkAra vRttikare tathA parabrahmakA dhyAna kare vANIko maname jore manako buddhime buddhiko zAMtAtmAme sthita kare ese nivRttipUrvaka dhyAnavidhAyaka vAkya zrutime kahe hai / brAhmaNaH pAMDityaM nirvidya bAlyena tiSTAset // ese jJAnaniSThA hI mumukSuke vAste zravaName AvatI hai gItAme kahA hai. manaH saMyamyamaJcitto // dhyAna yoga paro nityaM // vAcaMyaccha manoyaccha // ese vAkyose sAdhaka yatiko samAdhi hI kartavya hai na vaidika na laukika na svArtha naparArtha karma kahe hai / For Private and Personal Use Only
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 90 ) 11 // zaucamAcamanaM snAnaM na tu codanayA carediti jJAnaniSThasya vidhyabhAva smaraNAt " etameva pratrAjino lokamicchataH pravrajati iti " zrutyA jijJAsayA saMnyastasarvakarmaNo yatervividiSore va " jijJAsAyAM pravRttodinAdriyetkarmacodanAmiti " zravaNAdijJAnasAdhanaM vinA nAnyatkartavyamiti karmavidherupekSatva smaraNAtkimuta siddhasya vijJAtAtmatatvasya sAdhakasya karmataMtrAnavakAzaiti // 12 || ataH parokSa jJAnyeva bahudhA kRtazravaNa AbhAsAtmajJAnaaihaM bhamAdi vAsanA baddho lokasaMgrad vacanasya viSayaH athavA lokAnugrahArthaM brahmaNA sRSTA madAMto vyAsAgastya parAzaravasiSThAdayastatsadRzA vA'nyedhikArikA nigrahAnugradakSamAste vA bhaveyurloka saMgradavacanasya viSayAH na tu siddho nApi ca sAdhako mumukSuryatistata evocyate bhagavatA sarvajJena // tasyakAryaM na vidyate // gI - 3-37 itizrI caturviMzati kamalaM samAptam // * itizrI brahmaniSTha paMDita zrIsvAmI vijJAnAnandAkhyena viracitaM vijJAnakamalAkaraM samAsaM. For Private and Personal Use Only
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 91 ) 11 // zaucAcamana snAnAdi karmabhI AjJAse na kare apanI icchAse kare brahmajJAnIpara vidhIkA abhAva hI kahA hai saMnyAsI AtmArUpI lokakI icchA karate hue. gRhaseM tyAgI hove ese zrutivAkyase brahmajJAnakI icchAvAle yati vidvAnako likhA hai // " jijJAsAyAM pravRtto hi nAdriyetkarmanodanAmiti" isa zravaNase jJAnake sAdhanase binA aura kartavya nahI karmavidhikI upekSA sunaneseM // siddha jo AsmAvijJAnI tathA sAdhaka ina para vidhI kaisebane 12 // yAMte parokSajJAnI hI bahuta zravaNakaratA hovAbhI jisako svalpajJAna bhayA hai mai merA, esI vAsanAme baMdha jo hai soI parArthakarma karanekA adhikArI hai athavA brahmAne lokahitArtha preraNA kiye je mahAn munivyAsa vasiSThAgastyAdi vA taise aura bhI adhikArI, vara, zApa deneme, samartha hai. vahI jana lokasaMgrahavacanake AdhakArI hai na siddha na sAdhaka na mamakSana yati lokasaMgrahake viSaya hai isI hetuse bhagavAn sarvajJane kahA hai "tasyakAryana vidyate" // iti caturvizati kamalaM samAptaM hari OM tatsat // OM iti zrI brahmaniSTha paMDita zrI svAmi vijJAnAnaMdena kRtA bhASA samAptA. PHOT O GYEE For Private and Personal Use Only
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 92 ) atha madAlasAyA lokaprasiddha lAvanI devabhASAyAM jIvanmukta madAlasAmAtA, sarvasutAnAM mukti karI // virativijJAnaM pradAya sutebhyo, vanavAsAya vidhAnakarI 1 sthApayitvA'lakasutaM prati, rAjye nRpatissvadhAmagataH // tasmai sutAya madAlasA stotraM, jJApya muktaye brahma gatA 2 tvamasi tAta zuddha buddha niraMjana, bhavamAyA varjita jJAtA / / bhava svapnaM ca mohanidrAM tyaja, madAlasAha sutaM mAtA 3 nAma vimukta zuddhosi re muta, mayA kalpitaM tava nAma // na te zarIraM nacAsya tvamasi, kiM rodiSi tvaM sukhadhAma 4 zabdo vA'yaM tvaM na rodiSi, khaM tu carAcara bhavasvAmI / mukti bhukti vyavahAra siddhaye, vividha kalpito dRzagAmI // 5 // bhogavaza ca vipulatAdehe, bhavati sukuzatA tadabhAve // .. naiva vipulatA nAsti sukRzatA, tvayi parAtmani sadbhAve // 6 // vastravinAze yathA zarIre kasyApi nAsti vinAzamatiH // karmaviracita trideha vinAze, nAsti tavAtmani kA ca ksstiH||7|| mAtA pitA sakhA me saMti, bhinnazca nAsti mama baMdhuH // tyaktvA chinnamati bhAvaya tva, mahaM sarvadA sukha siNdhuH|| 8 // bhavati duHkhAya vairAgyamabuddheH, mukhAya saMti varavAmAH // satAM sarvadA mukti pradAtA, prAha vairAgyaM ghanazyAmaH // 9 // dazanadarzanaM hAsyaM prAhu, vasA kalupatA nayanaprabhA // mAMsaghanaM supayodharamAhu, nirayasamA vanitA prabhutA // 10 // bhuvi yAnaM yAne'sti zarIraM, tatra tvaM tiSThasi bhavasvAmI // me'sti zarIraM na me'sti bhUmi stvaM kumatiM kathamanugAmI // 11 // vimala vijJAna vizvezvaravyApaka satyabrahma tvamasi jJAtA // mAha madAlasA'lakasutaM prati zAstramasiddhA varamAtA // iti 12 For Private and Personal Use Only
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 93 ) atha graMthasamAptau gopIgItA'STakamidaM maMgalasthAnIyaM na khalu gopikA naMdano bhavAnnikhiladehInA maMtarAtmadRk // vikhanasArthito vizvaguptaye sakha udeyivAn sAtvatAMkule // 1 // arthaH- gopIgaNa stuti karte hai / he sakhe jaba asurarAjA voMse vizvaduHkhI bhayI tabatisa vizvakI rakSAvAste brahmAkI prArthanAkoM aMgIkAra karake yadukulame Apane avatAra liyA hai yAMta Apa sa dehadhArIyoMke aMtaHkaraNoMkA sAkSI ho Apa yazodhAkA putra nahI ho 1 calasi yadvajAccArayanyazUnnalinasuMdaraM nAthate padam / zilatRNAMkuraiH sIdatIti naH kalilatAM manaH kAMta gacchati // 2 // artha :- he priyatama gAyoMke carAvane vAsteApa javIjavI vrajase cale jAte ho tavItavI Apake caraNakamala kamalavatkomala tRNa kaMkarAdise saMkaTa pAvate hoveMgeesI ciMtAme merA cita sarvadA cUrNarahitA vA kAlakSepa kartA hai / / 2 / / aTati yadbhavAnahni kAnanaM truTiryugAyate tvAmapazyatAm kuTilakuMtalaM zrImukhaM cate jaDa udIkSatAM pakSmakRdRzAm // 3 // artha :- he kAMta Apa jaba dinameM vanaviSe cale jAte ho tabI Apase binA kSiNamAtra bhI yugasamAna asA duHkhale vyatIta karanA paratA hai tisa Apake kuTila kAle keza vAle mukhAraviMda ke darzaname nimana nayanapara brahmAne premavRddhivAste pakSmakI sthiti karI hai. For Private and Personal Use Only
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (94) yAMte brahmA kyAjaDa hai kiMtu jaDanahI baDA vatura hai anyathA jaDamAno to tadviracita gopIyoM to mahAM jaDahonI cAhIye. // 3 // tava kathAmRtaM taptajIvanaM kavibhirIDitaM klmssaaphN| zravaNamaMgalaM zrImadAtataM bhuvi gRNaMti te bhUridAjanAH ___arthaH-he prabho ApakI kathArUpa amRtajo hai so saMsArI jIva je tIna tApoMse tapte hai tinoke to jIvanakA kAraNa hai tathA kalike pApanAzaka hai tathA zravaNako mahadAnaMdakA kAraNa hai parama pavitra madake karatA hai jisase saMsAra bhUlajAtA hai ese rasikakavi janoMne varNana kIyA hai // 4 // ||vircitaabhyN vRSNidhUrya te caraNamIyuSAM saMsRterbhayAt karasaroruhaM kAMtakAmadaM zirAsa dehinaH zrIkaragrahaM // ___ arthaH--he yadukulaseto je Apake hastakamala zrIlakSmIke kara kamalako grahaNakaraNe hAre hai tathA sarvakAmanAvoMkoM pUrNa kartA hai, tathA saMsArase bhayAtura hoya karake ApakI zaraNAgatoMko abhaya pradAtA hai he kRpAlo so karakamala abhayakartA hamAre mastakapara dhAro. // 5 // ||vissjlaapyaayaayaalraaksssaa dvarSamArutA dvaidyutaanlaat| vRSamayAtmajAdvi zvatobhayA dRSabhate vayaM rakSitA muhuH|| ___ artha:-he dayAlo hama brajavAsIyoMkoM jo viSamizrita jamunAjalake pAnase mRtakabhaye tisa saMkaTase tathA ajagarake mukhaseM tathA rAkSasoMse varSAseM prabala pavanaseM vijalIpAtaseM aniseM vRSabhAsuraseM jabIjabI saMkaTa bhayA tavItavI saMpUrNa saMkaToMse Apane hamArI rakSA hI karI hai // 6 // For Private and Personal Use Only
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 95 ) // bhavabhayApahaM muktidAyakaM sadasadAtmakaM saccidadvayam / paramapAvanaM dvaitavarjitaM tadadamasmi yatsatyamavyayam // artha :- he sarvavyApin jo Apa bhavabhaya hArI mokSa kArI sthUlasUkSmarUpa dhArI saccidAnaMda advaya paramapAvata dvaita varjita avinAzI brahma ho tamasIti vedapramANase so mai hai // 7 // asuranAzakaM saukhyadaM surAzikhilakAraNaM sarvazAsanam kamalanetrakaM padmahastagaM caraNapaMkajaM sarvadA bhaje // artha:- jo Apa asuranAzaka ho tathA devatAvoMkoM paramasukha pradAtA ho sarvakA kAraNa tathA sarvako svAdhIna rakhane vAlA tathA karame martA kamalanayana kamalavatkomala caraNavAle jo Apa tisakaM hUM sarvadA tana mana vANI se sevana kartA hUM // 8 // OM // iti madAlasA stotraM saTIka gopIgItASTakaM ca samAptaM 'zlokau. mAdrIgurU nRnAthasya vAhanA bhavavAhanAH pAMDavahI ratnAni brahmAM samalaMkRtam tadbhari zveta kRSNAnAM vijayAhnau khedine || pustakaM padmarAzIdaM zrIkRSNAyasamarpitam dohA 70 2 nAtasakhA mAtAvipana bhrAtarAmakekAla vaMdanasaha padame dharUM kamalAkara kImAla For Private and Personal Use Only
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (96) sUcipatra. mUcIpatra. kamalAMka 1 2 pRSTAMka 3 5 22 23 * * * * * * * * * * 60 61 62 63 70 71 82 83 92 93 maMgala tathA graMtha bhUmikA sAMkhyamata maMDana khaMDana nyAyamata maMDana khaMDana mImAMsaka mata maMDana khaMDana SaD padArtha anAdi varNana aSTAMga yoga varNana zrI zaMkarAcAryokta rAjayogaH vaziSTokta jJAna saptabhUmikA rAjA suragha parighokta rAjayogaH graMthAnubaMdha viSaya saMbaMdha varNana graMthAnubaMdha prayojana varNana graMthAnubaMdha adhikArI varNana rAMtideva mahArAja RSIkI gAthA khyAti catuSTaya varNana khyAti anirvacanIya varNana svapna saMbaMdhi bahuta praznottara anirvacanIya saMbaMdhi praznottara vajramUci upaniSada saTIka aSTAvakra tApasI saMvAdaH rAjaputra yakSa saMvAdaH zrIkRSNasaMbaMdhi praznottara jIvanmukti videhamukti varNana ekajIvase anekajIva anekase eka varNana jJAnIpara vidhI nahI / / aMtame madAlasA gopIgIta gopIgItA madAlasA lAvanI saMskRtiH 15 16 17 16 36 37 58 59 18 68 69 20 12 13 21 24 25 22 34 35 23 60 61 24 70 71 25 samAptau For Private and Personal Use Only
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Serving JinShasan @ 026689 gyanmandir@kobatirth.org For Private and Personal Use Only