________________
આત્મ-જાગૃતિ * જુલાઈ, ૨૦૦૮
એકતા માનતા નથી. શાન-જ્યોતિ તો વિકલ્પથી જુદી જ છે, તે તો અંતરમાં ઠરતી જાય છે ને જેમ જેમ અંતરમાં ઠરતી જાય છે તેમ તેમ અનાકુળ શાંતિનું વેદન વધતું. જાય છે, તે જ જ્ઞાન-જ્યોતિનું કાર્ય છે.
અહો! માર્ગ તો. અંતરની શાંતિનો છે.. આકૂળતાવાળો માર્ગ નથી. શાન તો શાંત થઈને અંદર ઠરે કે આકુળતા કરે ?—આકુળતા તે શાનનું કાર્ય
નથી.
Tપ્રશ્ન: સમ્યગાન જ્યોત ક્યારે પ્રગટી ? ઉત્તરઃ પહેલાં અજ્ઞાનદશામાં જ્ઞાનને અને ક્રોધાદિકને ભિન્ન જાણતો ન હતો એટલે કોધાદિકમાં તન્મય થઈને તેને પોતાનું કાર્ય માનતો ને તેના કર્તાપન્ને પરિણમતો હતો, ત્યારે જીવને જ્ઞાનજ્યોત પ્રગટી ન હતી; પણ જ્યારે ‘હું જ્ઞાનસ્વરૂપ આત્મા છું ને ક્રોધાદિક મારા સ્વરૂપથી ભિન્ન પરભાતો છે, તેમની સાથે મારે એકતા નથી—એવું ભેદાન કરીને જીવ પોતાના જ્ઞાનસ્વરૂપમાં જ એકતાપણે પરિણમ્યો, ત્યારે તેને અપૂર્વ શાન-જ્યોત પ્રગટી. તે શાન-જ્યોત ધીર છે, ગંભીર છે, ઉદાર છે અને તેશે અજ્ઞાન અંધકારનો નાશ ર્યો છે.
કરવા જેવું છે. આ સિવાય દયા-દાનાદિક શુભભાવો કરે, તે કાંઈ આત્માનું ખરું કાર્ય નથી, તેમાં ક્યાંય આત્માને શરણું મળે તેમ નથી. માટે તે રાગાદિથી આત્માનું ભેદજ્ઞાન કરવું, તે જ પહેલાં કરવા જેવું છે.
5 પ્રશ્નઃ ભેદશાનની પ્રવૃત્તિ શું છે ?
(980
ઉત્તર ઃ ‘હું જ્ઞાનસ્વભાવ છું, ને ક્રોધાદિક તે હું નથી' એમ જાજ્ઞીને, શાનસ્વભાવમાં જ નિઃશંકપન્ન પોતાપણે વર્તવું ને ક્રોધાદિકમાં એકપણે પોતાપણે ન વર્તવું પણ તેનાથી ભિન્નપણે વર્તવું—તે જ ભેદશાનની પ્રવૃત્તિ છે,
Tપ્રશ્ન: કઈ રીતે ભેદશાન થાય છે ? ઉત્તર : જેમ શાન સાથે આત્માને એકતા છે, તેમ ક્રોધાદિક સાથે આત્માને એકતા નથી પણ ભિન્નતા છે, માટે તે ક્રોધાદિકમાં એકતા-બુદ્ધિ છોડવી ને જ્ઞાનસ્વભાવમાં એકતા કરવી. આ રીતે ભેદજ્ઞાન થાય છે.
Tપ્રશ્ન: જીવની સ્વભાવભૂત ક્રિયા કઈ છે ? ઉત્તર ઃ જીવ શાનસ્વરૂપ હોવાથી જ્ઞાનક્રિયા જ તેની સ્વભાવભૂત ક્રિયા છે.
T MA: પરભાવભૂત ક્રિયા કઈ છે ? ઉત્તર : ક્રોધાદિક તે તના સ્વભાવરૂપ નિહ હોવાથી ક્રોધાદિક ક્રિયા તે પરભાવભૂત ક્રિયા છે. Tપ્રશ્નઃ ભગવાને કઈ ક્રિયાનો નિષેધ નથી
D પ્રશ્ન: જીવને શરણભૂત કોણ છે ? ઉત્તરઃ આ જ્ઞાન-જ્યોત જ જગતના જ્નોને શરણરૂપ છે. અરે ! આ સંસારરૂપી રણ-જંગલમાં આમતેમ ભટક્તા વોને આ ભેદાન-જ્યોતિર્યો ?
સિવાય બીજું કોઈ શરણરૂપ નથી. બહારના ઉત્તર : શાન-ક્રિયા. તે જ્યા સ્વભાવભૂત શુભાશુભ કાર્યોમાં ઉત્સાહમાં ક્ષણિક મોજાં તો હોવાથી ભગવાને તે ક્રિયાનો નિષેધ નથી કર્યો; અર્થાત્ ક્ષણમાં ઠરી જશે, તેમાં ક્યાંય શરણ નથી. અહો ! આ‘હું શાનસ્વરૂપ છું' એવું ભાન કરીને, તેમાં જ્ઞાનની શાન-જ્યોતિ પરમ શાંત અમૃત-રસની ધારાથી ભરેલી છે, તે જ એક આત્માને શરણરૂપ છે.
લીનતારૂપ જ જ્ઞાન-ક્રિયા છે, તે ક્રિયા તો મોક્ષનું કારન્ન છે, તેથી તે ક્રિયા નિષેધવામાં નથી આવી.
5 પ્રશ્ન: આ વને શું કરવા જેવું છે ? ઉત્તર ઃ જીવનું સ્વરૂપ જ્ઞાન છે, ને જ્ઞાન જ તેનું કાર્ય છે. તે જ્ઞાનસ્વભાવને કીધાદિક પરભાવોથી ભિન્ન જાણીને, તેમાં જ્ઞાનની એકતા કરવી, તે જ
બે પર્ય
Tપ્રશ્ન : તો કઈ ક્રિયા નિષેધવામાં આવી છે ? ઉત્તરઃ ક્રોધાદિક ક્રિયાઓ પરભાવભૂત હોવાથી તે ક્રિયાનો ભગવાને નિષેધ કર્યો છે; અર્થાત્ જ્ઞાનની જેમ ક્રોધાદિક પરભાવો સાથે પણ એકતા
Gitar
