________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
चातुरक
चातुरक a. 1 Flattering. -2 Perceptible, visible. -3 Governing. -कः A small round pillow.
चातुरक्षम् [ चतुर्भिरर्नियायते अणु ] Four enata in playing at dice. -क्षः A small round pillow.
चातुरन्त a. Possessing the whole earth bounded by four oceans; चातुरन्तोऽपि राजा सद्यो विनश्यति Kau. A. 1. 5.
चातुरर्थिकः [ चतुर्षु अर्थेषु विहितः ठक् ] ( In gram) A suffix added to words in four different senses.
चातुराश्रमिक. (की), [आमेषु विहितः ठच्], चातुराश्रमन. (णी ) Being in one of the four perioda of the religious life of a Brāhmaya; see आश्रम.
चातुराश्रम्यम् The four periods of the religious life of a Brāhmapa ; see आश्रम.
चातुरः [चारी रचचर्या वेति उद्] A conchman, driver,
charioteer.
चातुरीकः 1 A swan. -2 A sort of duck; कलहंसे च कारण्ड चातुरीकः पुमानयम् Nm.
चातुर्थक, चातुर्थिक a. ( -की / . ) [ चतुर्थे अह्नि भवः ठक् वुञ् वा ] 1 Quartan, occurring every fourth day. -कः A quartan_ague.
चातुर्याह्निक a. ( -की / ) Belonging to the fourth day.
चातुर्दश. A demon
a. Appearing on the fourteenth day. -शम् दृश्यते इति ) (Sk.)
चातुर्देशिका One who studies on the fourteenth day of a lunar fortnight (that being a day of अनध्याय q.v.).
चातुर्भीतिक Consisting of four elements.
a.
चातुर्मास . [ चतुर्षु मासेषु भवः अण् ] Produced in four months. -सी 1 N. of a sacrifice (इष्टि ). –2 The day of full moon at this sacrifice.
चातुर्मासक (सिका) One who performs the Chaturmäsya sacrifice.
चातुर्मास्यम् [ चतुर्षु मासेषु भवो यशः, व] N. of a seri fice performed every four months; i. e. at the beginning of कार्तिक, फाल्गुन and आषाढ,
चातुर्यम् | चतुरस्य भाव ध्यम्] 1 Skill, cleverness, dexterity, shrewdness. -2 Loveliness, amiableness, beauty; चातुर्य Bh. 1. 8.
चातुर्वर्ण्य . [ चतुर्वर्ग-ध्य] Suited to the four tribes, or belonging to them. -र्ण्यम् 1 The aggregate of the four original castes of the Hindus; एवं सामासिकं धर्मं चातुMo. 10. 68 चातुर्वर्ण्य मया स गुणकर्मविभागशः Bg. 4. 13. -2 The duties of these four castes.
703
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
चान्द्रायणम्
चातुर्विद्य a. (यी) Knowing the four Vedas. धम् The four Vedas ; also चातुर्वैद्य.
चातुर्विध्यम् Four kinds (collectively ), four-fold
division.
चातुर्होत्र a. Conducted by the four priests. -त्रम् 1 A sacrifice performed by four priests. -2 The office or duties of these priests. -3 The four priests taken collectively ; चातुर्होत्रं च धुर्या मे शरा दर्भा हविर्यश: Mb. 5. 58. 13.
चातुत्रियः A scrifice performed by four priots. चातुष्काण्डिक Divided into four parte.
a.
चातुष्टय. [वेति, अगू] Knowing or familiar with the चतुष्टय.
चात्रम् [चा करणे ष्ट्रन् ] A cylinder of catechu-wood used in producing the sacred fire.
चात्वालः [ ef. Up. 1. 113] 1 A hole in the ground to receive an oblation or the sacred fire. -2 Kusa grass ( दर्भ ).
चान्दनिक. (की ) [ चन्दनेन संपद्यते ठक्] 1 Made of or derived from sandal. -2 Perfumed with sandal juice &c. वपुश्चान्दनिकं यस्य Siva. B. 4. 25; वपुश्चान्दनिकं यस्य कर्णवेष्टनिकं मुखम् Bk.
चान्द्र 0. (-न्द्री f. ) [ चन्द्रस्येदम् अण् ] Relating to the moon, lunar ; गुरुकाव्यानुगां बिभ्रच्चान्द्रीमभिनभः श्रियम् Si. 2. 2. -द्रः 1 A lunar month. -2 The bright fortnight (शुक्रपक्ष ). −8 The moon-stone. -इम् 1 The vow called चान्द्रायण q. v. 2 Fresh ginger. -8 The lunar mansion called मृगशीर्ष -द्री Moonlight; cf. Si. 2. 2. -Comp. - आख्यम् fresh ginger. -भागा the river Chandrabhāgā. —मासः a lunar month. - व्रतिकः one who observes the चान्द्रायण vow. q.v.
चान्द्रकम् Dried ginger.
.
चान्द्रमस (सी.) [ चन्द्रमस इदम् अण्] Relating to the moon, lunar ; लब्धोदया चान्द्रमसीव लेखा Ku. 1. 25; चन्द्र गता पद्मगुणान्न भुङ्क्ते पद्माश्रिता चान्द्रमसीमभिख्याम् 1. 43; R. 2.39; Bg. 8. 25. -सः The lunar year; विचाली हि संवत्सरशब्दः सावनोऽपि गणितदिवसकः... चान्द्रमसोऽपि ŚB. on MS. 6. 7.39. - सी N. of the wife of Brihaspati. -सम् 1 The constel lation मृगशिरस्. -2 The stars in Orion.
चान्द्रमसायनः निः [ चन्द्रमसोऽपत्यं किन्] The planet Mercury.
चान्द्रायणम् [चन्द्रस्यायनमिनाथनमत्र पूर्वपदात् संशायां गत्वम् संज्ञायां दीर्घः स्वार्थे अण् वा Tv ] A religious observance or expiatory penance regulated by the moon's age (the period of its waxing and waning); (in it the daily quantity of food, which consists of fifteen mouthfuls at the full moon, is diminished by one mouthful every day during the dark fortnight till it is reduced to zero at the new moon, and is increased in like manner
For Private and Personal Use Only
