________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
मानवीय
मानवाः Kau. A. 2.7.25. - वी 1 A woman. -2 N. of the daughter of स्वयंभू मनु; यथा ससर्ज भूतानि लब्ध्वा भार्यां च मानवीम् Bhāg. 3. 21. 5. -8 N. of a Jain शासनदेवता. - वम् 1 A particular fine, penance. -2 A man's length (as a measure). -Comp. इन्द्रः, -देवः, -पतिः a lord of men, king, sovereign; अन्यत्र रक्षो भवनोषितायाः परिग्रहान्मानवदेव देव्याः R. 14. 32. -धर्मशास्त्रम् the institutes of Manu. -राक्षसः a demon or fiend in the form of a man; तेऽमी मानव राक्षसाः परहितं स्वार्थाय निघ्नन्ति ये Bh. 2.74.
1262
मानवीय a. Descended or derived from Manu -यम् A particular fine.
मानव्यम् A number of boys or youths ( माणव्यम् ).
मानस a. ( -सी / ) [ मन एव, मनस इदं वा अण् ] 1 Pertaining to the mind, mental, spiritual (opp. शारीर ). -2 Produced from the mind, sprung at will; ब्रह्मणो मानसपुत्राः; किं मानसी सृष्टि: S. 4 ; Ku. 1. 18; मद्भावा मानसा जाता Bg.10. 6.-8 Only to be conceived in the mind, conceivable; अहिंसा सत्यमस्तेयं ब्रह्मचर्यमन्धता। एनानि मानसानि स्युतानि ........ -4 Tacit, implied. -8 Dwelling on the lake_Mānasa ; न रमत मरालस्य मानसं मानसं विना Uab. सः A form of Visnu -सम् 1 The mind, heart, soul; सपदि मदनानलो दहति मम मानसम् Git 10; अपि च मानसमम्बुनिधिः Bv. 1. 113; मानसं विषयैर्विना ( भाति ) 116. -2 N. of & sacred lake on the mountain Kailasa; कैलासशिखरे राम मनसा निर्मितं सरः । ब्रह्मणा प्राणिदं यस्मात्तदभून्मानसं सरः ॥ Ram.; (it is said to be the native place of swans, who are described as migrating to its shores every year at the commencement of the breeding season or the monsoons; मेघश्यामा दिशो दृष्ट्वा मानसोत्सुकचेतसाम् । कूजितं राजहंसानां नेदं नूपुरशिक्षितम् V. 4. 14, 15; यस्यास्तोये कृतवसतयो मानसं संनिकृष्टं नाभ्यास्यान्ति यपगतशुचत्वामपि प्रेक्ष्य हंसा: Mo. 78; (see Me. 11; Ghat. 9 also); R. 6. 26; Me. 64. Bv. 1. 3. –3 ( In law ) Tacit or implied consent. 4 A kind of salt. —B The mental powers. -Comp. -आलय: a swan ते श्रवणgoose. —उत्क a. eager to go to Mānasa ; तच्छ्रुत्वा सुभगं गर्जितं मानसोत्काः Mo. 11. -ओकस्, चारिन् m. a swan. -जन्मन् m. 1 the god of love. -2 a swan. -पूजा mental or spiritual devotion (opp. मूर्तिपूजा) -शुच् mental sorrow, grief.
मानसिक . ( की ) 1 Mental, spiritual. -2 Imsginary. -8 Committed in thought (as a sin ). -क: An epithet of Visņu.
मानाप्यम् A temporary degradation of a monk; Buddh.
मानिका 1 A kind of spirituous liquor. -2 A kind of weight.
मानुष a. ( - षी / ) [ मनोरयम् अण् सुकू च ] 1 Human; मानुषी तनुः मानुषी वाकू & B. 1.60 16 22: मानुषे लोके Bg. 4. 12: अनजानन्ति मां सूठा मानुषीं तनुमाखितम् 9. 11; Ms. +. 124. - 2 Humane, kind, - षः 1 A man, human being. -2 An
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
epithet of the three signs of the zodiac, Gemini, Virgo, and Libra. -षी 1 A woman. -2 A branch of medicine, administering drugs and herbs. -षम् 1 Humanity. -2 Human effort or action; मानुषं च स्वाध्यायप्रवचने च T. Up. 1. 9. 1. -8 Manhood; श्रीरेषा द्रौपदीरूपा त्वदर्थे मानुषं गता Mb. 18. 4. 12. -Comp. -उपेत a joined with human effort. —राक्षसः a fiend in human form. -लौकिक .. belonging to the world of men. -सम्भव a. coming from or produced by man.
मानुषक (की) Human, mortal.
मान्य
मानुषता, स्वम् 1 Humanity. 2 State or condition of man, human nature; मानुषतासुलभो लघिमा K. -8 Manhood.
मानुष्यम्, मानुष्यकम् 1 Human nature, humanity असारमिव मानुष्यम् Mb. 12.288.45; किं पुनर्मानुष्यं विडम्ब्यते V. 2; यावन्मानुष्यके शक्यमुपपादयितुं तावत्सर्वमुपपाद्यताम् K. 62. –2 A mortal frame, human body; प्राप्यापि मानुष्यकमनेकसाधारणीभव Dk. -3 Mankind, the race of human beings.
-6A collection of men] अधीवेरोक्षकैर्मानुष्यकै रथ्याभिरोष्ट्रके । धनवचाल वै वसुधाया विलोपयन् ॥ Dharmabhyudayamahakavyam. -6 मनुष्यलोक मानुष्ये चिन्तयामास जन्मभूमि
मथात्मनः Ram. 1. 16. 31.
मानोशकम् Beauty, lovelines.
मान्त्र . 1 Proper or peculiar to Veda. -2 Pertaining to magic or magical texts.
ness.
मान्त्रिक: One who is conversant with charms or spells, a conjurer, sorcerer.
मान् 1 P. ( मान्यति ) To hurt, injure.
मान्यर्यम् 1 Slowmean, dulness, tardiness. -2 Weak.
मान्दार, मान्दारवः A kind of tree. मान्दुरिका An oatlor groom.
मान्द्यम् [] मन्द-यम् ] 1 Dulness, laziness, slowness ; प्रवचने मान्यम् Pt. 1. 190. - 2 Stupidity. -8 Weakness, feeble state; अग्निमान्यम् - Apathy. -8 Sickness, illness, indisposition. -Comp. - व्याज: simulation of illness.
मान्धातृ m. N. of a king of the solar race, son of Yuvanaśva (being born from his own belly). As soon as he came out of the belly, the sages said 'कम् एष धास्यति'; whereupon Indra came down and said 'मां धास्यति'; the boy was, therefore, called Māndhātri.
मान्धालः, मान्धीरः, मान्धीलवः A bat, flying fox.
मान्मथ . ( - थी /- ) [ मन्मथ अण ] Relating to or caused by love; आचार्यकं विजयि मान्मथमाविरासीत् Mal. 1.16; 2.4.
For Private and Personal Use Only
मान्य pot. p. [ मान् अर्चायां कर्मणि ण्यत् ] 1 To be revered or respected ; अहमपि तब मान्या हेतुभिस्तेष ते Mal. 6. 20.
