________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
नैयायिकः
नैयायिकः A logician, a follower of the Nyāya system of philosophy; नैयायिकानां तु नये द्यणुकादावपीष्यते Bhāsa P
नैरन्तर्यम् 1 Uninterruptedness, close succession continuity; स तु दीर्घकालनैरन्तर्यसत्कारासेवितो दृढभूमिः Yoga S. 14; नभो नैरन्तर्य प्रचलिततडित्पिञ्जरमिव Mv. 1. 43. -2 Closeness, contiguity (in space).
नैरपेक्ष्यम् Disregard, indifference.
नैरयिकः An inhabitant of hell.
नैरर्थ्यम् Senselessness, nonsense.
नैराश्यम् 1 Hopelessness, despair, despondeney; आशा हि परमं दुःखं नैराश्यं परमं सुखम् Bhāg. 11. 8. 44; तटस्थं नैराश्यात् U. 3. 13. -2 Absence of wish or expectation ; नाशाः पृष्ठतः कृत्वा नैराश्यमबलम्बितम् H. 1. 124; Bv. 4. 20.
नैरुक्तः, -नैरुक्तिक: One who knows the etymology of words, an etymologist ; Ms. 12. 111.
नैरुज्यम् Health.
नैर्ऋतः 1 A demon; भयमप्रलयोद्वेगादाचख्युनैर्ऋतोदधेः R.. 10. 34; 11. 21; 12. 43; 14. 4; 15. 20.-2 The regent of the south-western direction; निर्घृणं नैर्ऋतादुच्चैर्बलिनं मारुतादपि Siva B. 29. 22 -तम् The lunar mansion called Mala.
नैर्ऋती 1 An epithet of Durgā. -2 The south-western
direction.
नैर्ऋत्य
a. South-western.
नैर्गुण्यम् 1 Absence of qualities or propertion गुणानुरक्तं व्यसनाय जन्तोः क्षेमाय नैर्गुण्यमथो मनः स्यात् Bhāg. 5.11.8. -2 Want of excellence, absence of good qualities; नैम्यमेव साधीयो चिगस्तु गुणगौरवम् Bv. 1. 88
नैर्घृण्यम् Pitilessness, cruelty; वैषम्यनैर्धृण्ये न सापेक्षत्वात् तथा हि दर्शयति Br. Sūt. 2. 1. 34.
नैर्दश्य a. Getting over dangerous or critical times. देशिका A servant वैदेशिकैर्यस्य यशे जनोऽयम् Bhag नैर्मल्यम् Cleannon, purity, spotlessness (physical as well as moral).
नैर्लज्जम् Shamalesences, impudenceनैल्यम् Bluemon, dark-blue colour.
नैर्वाहिक . ( - की / . ) Conducting or leading out, carrying (as water &c.). -कम् A sluice.
नैवैधिक. Piercing, penetrating प्रज्ञा a. Sagncious. a. नैवि (वि) वयम् 1 Compactnere, closeness, thickness, denseness. -2 Substance. -8 A continuous sound. नैवेद्यम् An offering of eatables presented to a deity or idol,
941
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
नैष्ठिक
नैवेशिकम् 1 Any vessel or implement forming part of domestic furniture: नैवेशिकं सर्वगुगोपपत्रं ददाति में वस्तु नरो द्विजाय Mb. 13. 57.33. -2 A present to a Brāhmapa householder, e. g. a girl or ornaments given with her. नैश a. ( -शी /.), नैशिक a. ( -की / . ) 1 Nocturnal, belonging to the night, nightly; तन्नैशं तिमिरमपाकरोति चन्द्रः S. 6.30; नैशस्वाति इव निविष्टमा V. 1.8; Ki. 5.23 जगति नैशमशीतकरः करैर्वियति वारिदवृन्दमयं तमः Si. 6. 43. - 2 To be observed at night. 'आत्मक नैशात्मकं darkish; तमो विद्यात् त्रिगुणं मोदशितम् Mb. 14. 36.8.
a.
नैवल्यम् Fixodneer, immovablemon, fixity.
नैश्चित्यम् 1 Determination, certainty. -2 A fixed ceremony or festival (such as a birth, marriage &c.). नैविस्यम् Ahmence of enre or anxiety.
नैषध 1 A ling of the Nisadhna. 8 Bapecially, an epithet of king Nala, q. v. ; स नैषधस्यार्थपतेः सुतायाम् R. -3 A native or inhabitant of Nisadha. -4 N. of a Mahakavya by Sriharṣa (treating of the adventures of Nala, king of the Nipadhas).
नैषधीय a. Relating to Nala ; काव्ये चारुणि नैषधीयचरिते सर्गीयमादिर्गतः N. 1. 145.
नैष्कर्म्यम् 1 Idleness, inactivity. -2 Exemption from acts or their consequences; न कर्मणामनारम्भान्नैष्कर्म्यं पुरुषोऽनुते Bg. 3. 4; 18.49. -3 The salvation obtained by abstraction (as opposed to the salvation obtained by कर्ममार्ग ..) Ball-knowledge (आत्मशान); नैष्कर्म्यभावेन विवर्जितागमस्वयंप्रकाशाय नमस्करोमि Bhag. 8.8.16.
नैष्कर्तृक a. Employed on wages for cutting wood; यथा नै दाहारो नैष्कको निष्कर्तनभूतो कर्मयोगे वर्तते एवं वा एते यज्ञस्य ऋत्विज इति ŚB. on MS. 10.2.28.
नैष्कशतिक a. (-की/-) Worth a hundred Nipkass (30 niso नैष्कसहस्रिक ).
नैष्काम्यम् 1 Suppression of desire. -2 Profound contemplation; Buddh.
नैष्किक a. ( -की / . ) Bought with or made of a Niska q.v. कः A mint-master.
नैष्कि चन्यम् Indigence, absolute poverty or want. नैष्क्रमणम् Any oblation or rite performed when a new-born child is taken out of the house for the first time.
नैष्कम्पम् Indifference (to worldly pleasurer ). Baddh. नैष्ठिक a. ( -की . ) 1 Final, last, concluding; विदधे विधिमस्य नैष्ठिकम् R. 8. 25 -2 Decided, definitive, conclusive (as a reply.); एषा नो नैष्ठिकी बुद्धि: Mb. 1. 37.29.8 Fixed, firm, constant; शान्तिमाप्नोति नैष्ठिकीम् Bg. 5.12; मतिर्भवति नैशिकी Bhg. 1. 2. 18. Highest perfect: मोदेन बां कामसुखैर्मदाद् वा यो नैष्ठिकं श्रोष्यति नास्य धर्मम् Bu. Ch. 1. 82,
For Private and Personal Use Only
