________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
भूर्ज
1208
भृत्य
भूर्जः The biroh-tree ; भूर्जगतोऽक्षरविन्यासः V.2; Ku.1.73; 'भूर्जः कटुः कषायोष्णो भूतरक्षाकरः परः' Rajanighantu. -जेम् 1 A leaf made of birch-bark for writing on. -2 A written deed, document. -Comp. -कण्टक: a man of one of the mixed tribes, the offspring of an outcast
Brahmana by a woman of the same class%3;व्रात्यात जायते विप्रात् पापात्मा भूर्जकण्टक: Ms. 10.21. -पत्र: the birch-tree.
भूर्णि:/.1 The earth. -2 A desert.
भूष् 1 P., 10 U. (भूषति, भूषयति-ते, भूषित) 1 To adorn, deck, decorate; शुचि भूषयति श्रुतं वपुः Bk. 20. 15. -2 To decorate onesell (Atm.); भूषयते कन्या स्वयमेव -3 To spread or strew with, overspread; नखप्रभाभूषितकङ्कपत्रे R. 2. 31. -With 31 to adorn, grace, give beauty to; अहरत सुतरामतोऽस्य चेतः स्फुटमभिभूषयति नियनपैव Si. 7. 38.
भूषणम् [भूष्यतेऽनेन भूष्-करणे ल्युट् ] 1 Ornamenting, decoration. -2 An ornament, decoration, an article of decoration; क्षीयन्ते खलु भूषणानि सततं वाग्भूषणं भूषणम् Bh. 2. 19%; R. 3.25 13.57. -ण: N. of Visnu. -Comp. -वासस् n. pl. clothes and ornaments; Ms. 8. 357.
भूषा [भूष्-भावे अ] 1 Decorating, adorning. -2 An ornament, decoration; as in कर्णभूषा q.v.; दम्पत्योः पर्यदात् प्रीत्या भूषावासः परिच्छदान् Bhag.3.22.23. -3 A jewel; नभोभूषा पूषा कमलवनभूषा मधुकरः......सकलगुणभूषा च विनयः Subhas.
भूषाय Den. A. To serve as an ornament.
भूषित p. p. [भूष-क्त] Decorated, ornamented; मणिना भूषितः सर्पः किमसौ न भयंकरः.
भूष्णु [भू-गष्णु] 1 Being, becoming; as in अलंभूष्णु q.v.-2 Wishing for wealth or prosperity; क्षत्रिय चैव सर्प च ब्राह्मणं च बहुश्रुतम् । नावमन्येत वै भूष्णुः कृशानपि कदाचन ।। Ms.4.135.
भृ 1, 3U. (भरति-ते; बिभर्ति-बिभृते, बभार-बन्ने, बिभरांचकार-चक्रे, अभाष/त्-अभृत, भरिष्यति-ते, भर्तुम्, भृत; pass. भ्रियते, desid. बिभरिषति-ते or बुभूर्षति-ते)1 To fill; जठरं को न बिभर्ति केवलम् Pt.1.22. -2 To ill, pervade, fill with; अभार्षीद् xafaat 917 Bk. 15. 24. -8 To bear, support, uphold, bear up; धुरं धरित्र्या बिभरांबभूव R.18.45%3 कूर्मों बिभर्ति धरणी खलु पृष्ठकेन Ch. P.50%B Bk. 17. 16. -4 To maintain, foster, cherish, protect, take care of, nourish; भरस्व पुत्रं दुष्यन्त Bhāg.9.20.21; दरिद्रान् भर कौन्तेय मा प्रयच्छेश्वरे धनम् म.1.14. -BTo bear, have, possess%3 सिन्धोबंभार सलिलं शयनीयलक्ष्मीम् Ki. 8.573; पिशुनजनं खलु बिनति क्षितीन्द्राः Bv. 1.74; वलित्रयं चारु बभार बाला Ku. 1. 393 इन्दोर्दैन्यं त्वदनुसरणक्लिष्टकान्तेर्बिभर्ति Mo.86%3 S.2.4. -8 To weari बिभ्रज्जटामण्डलम् S. 7. 11; 6.5%; विवाहकौतुकं ललितं बिभ्रत एव (तस्य) R.8.1; 10. 10; जटाश्च बिभृयान्नित्यम् Ms. 6.6. -7 To teel, experience, suffer, endure (joy, sorrow &c.); भावशुद्धिसहितैर्मुदं जनो नाटकैरिव बभार भोजनः Si.14.50%; संत्रासमविभः शक्रः Bk. 17. 108; 5.7.21.-8 To conter, bestow, give, produce; यौवने सदलकाराः शोभो बिभ्रति सुवः Subhas.
-9 To keep, hold, retain (as in memory).-10 To hire; Ms. 11.62; Y.3.235. -11 To bring or carry. -12 To take away, transport. -18 Ved. To acquire, gain. -19 To balance, hold in equipoise (as a pair of scales). (गर्भ भृ to become pregnant, conceive ; क्षिति भू to rule the earth; जटां भृ to wear matted hair &c.).
भृत् a. (At the end ot comp.) 1 Bearing, carrying. -2 Supporting, nourishing. -3 Possessing, having%3B प्रथमे मानभृतां न वृष्णयः Ki. 2.44. -4 Bringing, procuring, &c.
भृतp. p. [भू-क्त] 1 Borne. -2 Supported, maintained, cherished, fostered. -8 Possessed, endowed or furnished with. -4 Full of, filled with. - Hired; नानुग्रहभृतः कश्चित् Mb. 3. 15.22. -त: A hired servant; hireling, mercenary; कालातिक्रमणे ह्येव भक्तवेतनयोर्भूताः Ram. 2. 100. 33; उत्तमस्त्वायुधीयो यो मध्यमस्तु कृषीवलः । अधमो भारवाही स्यादित्येवं त्रिविधो भृतः Mita.
भृतकa. [मृतं भरणं वेतनमुपजीवति कन्] 1 Nourished; कैकेय्या न वयं राज्ये भृतका हि बसेमहि Ram. 2. 48. 23. -2 Hired, paid. -क: A hired servant;......द्वादशमंश भृतकः Kau. A.2.8.26; रक्षेत भृतकोऽरण्ये यथा गास्तादृगेव सः Mb.3. 33. 24. -Comp.-अध्यापक: a hired teacher. -अध्यापनम् instruction given by a hired teacher , भृतादध्ययनादान भृतकाध्यापनं तथा Y. 3. 235. -अध्यापित ataught by a paid teacher. (-तः) a student who pays his teacher for his la bour (='a paying student' of the modern days); मृतकाध्यापको यश्च भृतकाध्यापितस्तथा Ms. 3. 156.
भृतिः . [भृ-क्तिन् ] 1 Bearing, upholding, supporting. -2 Cherishing, maintaining. -3 Bringing, leading to. -4 Nourishment, support, maintenance. -8 Food. -6
Wages, hire%; त्रिभिः प्रकारै तिर्भवति व्यापारतः फलतो वचनत इति SB. on MS. 10.3.45%3 भृतिश्च कर्मकरेभ्य आनत्यर्थ यद्दीयते SB. on MS. 10.2.273ct. also कालमानं त्रिधा ज्ञेयं चान्द्रं सौरं च सावनम् । भृतिदाने सदा सौरं चान्द्रं कौसीदबुद्धिषु ॥ Sukra. See also Sukra. 3. 266. -7 Service for hire. -8 Capital, principal. -9 Wages, hire. -Comp. -अध्यापनम् teaching (especially the Vedas) for hire. -अथेम् ind. on account of the maintenance; प्रजानामेव भृत्यर्थ (v.1. for भूत्यर्थ) स ताभ्यो बलिमग्रहीत् R. 1. 18. -भृज् m. a hired servant, a hireling. -रूपम् a reward in place of the wages due, but not to be paid.
भृत्य a. [भू क्यप् तक् च] To be nourished or maintained &c. -त्य: 1 Any one requiring to be supported. -2 A servant, dependant, slave. -3 A king's servant, minister of state; भृत्यप्रणाशो मरणं नृपाणाम् R. 2. 136. -4 A subject. -त्या 1 Rearings fostering, nourishing, taking care of as in कुमारभृत्या q.v. -2 Maintenance, support. -8 A means of sustenance, food. -4 Wages. -6 Service. -Comp. -अध्यापनम् teaching the Veda. for hire; Ms. 11.62. -जन: 1 a servant, dependant. -2 servants taken collectively. -भ m. the master of
|
For Private and Personal Use Only
