________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
भूतिकम्
1206
भूमिः
penance or magical rites ; सूक्ष्मात् सूक्ष्मतमोऽणीयान् शीघ्रत्वं लघिमागुणः । महिमाशेषपूज्यत्वात् प्राप्ति प्राप्यमस्य यत् ।। प्राकाम्यस्य व्यापित्वादीशित्वं चेश्वरो यतः। वशित्वाशिमा नाम योगिनः सप्तमो गुणः।। यत्रेच्छा स्थानमप्युक्तं यत्र कामावसायिता | Mark. P. 40. 31-33. -10 Fried meat. -11 The rutting of elephants. -fat: m. 1 An epithet of Siva. -2 01 Visnu. -3 of a class of Manes. -Comp. -अथेम् ind. for the sake of prosperity. -कमेन् n. any auspicious or festive rite. -काम . desirous of prosperity. (-मः)1 a minister of state. -2 an epithet of Brihaspati. -काल: a happy or auspicious hour. -कील:1a hole, pit. -2 a meat. -3 a cellar, an underground room. 50 m. 1 an epithet of Siva. -2 a class of Manes. -कृत्यम् see भूतिकर्मन् ; श्रोत्रियः श्रोत्रियं साधुं भूतिकृत्येष्वभोजयन् Ms. 8. 393. -गर्भः an epithet ot Bhavabhuti. -द: an epithet of Siva. -विधानम् the lunar mansion called धनिष्ठा. -भूषण: an epithet of Siva. -वाहन: an epithet of Siva. -सृज् a. creating welfare.
भूतिकम् 1 Camphor. -2 Sandalwood. -3 N. of a medicinal plant (Mar. कायफळ).
भूमत् a. Possessed of land or earth. -m. A king, sovereigm.
भूमन् m. [ बहोर्भावः बहु इमनिच् इलोपे भ्वादेशः Tv.] 1A great quantity, abundance, plenty, large number; भूम्ना रसानां गहनाः प्रयोगा: Mal 1.43; संभूयेव सुखानि चेतसि परं भूमानमातन्वते 5.93 Ch. Up. 1.5.4. -2 Wealth. -3 Virat Purusa, the Supreme Being (ब्रह्मन् ); यो वै भूमा तत् सुखम् Ch. Up. 7.23.1; Bhāg.5. 18.30. -2.1 The earth. -2 A territory, district, piece of ground. -3 A being, creature. -4 Plurality (of number ); आपः स्त्रीभूम्नि Ak.; ct. पुंभूमन्.
भूमय . (-यीf.) Earthen, earthly, made of or produced from earth.
भूमयति Den. P. To augment, increase.
भूमिःf. [भवन्त्यस्मिन् भूतानि, भू-मि किच्च वा प्] 1 The earth (opp. स्वर्ग, गगन or पाताल); द्यौर्भूमिरापो हृदयं यमश्च Pt. 1.1823; R. 2.74. -2 Soil, ground; उत्खातिनी भूमिःS.13 विदूरभूमिः Ku.1.24. -3 A territory, district, country, land; विदर्भभूमिः . -4 A place, spot, ground, plot of ground; प्रमदवनभूमयः 5.6%3 आधित्यकाभूमिः N. 22.41; R 1. 52; 3.61; Ku.3.58. -6 A site, situation. -8 Land. landed property. -7Astory, the floor of a house; as in सप्तभूमिकः प्रासादः; प्रासादेनकभूमिभिः Ram. 4. 33. 8. -8
Attitude, posture.-9 A character or part (in a play); cf. भूमिका. -10 Subject, object, receptacle; विश्वासभूमि, स्नेहभूमि &o.; मात्राणि कर्माणि पुरं च तासां वदन्ति हैकादशवीर भूमीः Bhag.5.11.9.-11 Degree, extent, limit; प्रकुपितमभिसारणेऽनुनेतुं प्रियमियती बलाजनस्य भूमिः Ki. 10.58.-12 The tongue. -13 The number one'. -14 The area. -18 The base of any geometrical figure. -Comp. -अनन्तर: a king of an adjacent district. -अनूतम् false evidence concerning land; सर्व भूम्यनृते हन्ति मा स्म भूम्यनृतं वदी: Ms. 8,99,
-आमलकी,-आली N. of a plant; स्याद् भूम्यामलकी तिक्ता कषाया मधुरा हिमा Bhava. P.-इच्छा adesire for lying on the ground. -इन्द्रः , ईश्वर:1a king, sovereign; सभा ते भाति भूमीन्द्र सुधर्मातोऽधिका क्षितौ Suktisundara 5. 28. -2 a mountain; आस्ते गुरुः प्रायशः सर्वराज्ञां पश्चाच्च भूमीन्द्र इवाभियाति Mb. 6. 20. 11. -कदम्ब: a kind of Kadamba. -कम्प: an earthquake. -कुश्मण्डः liquorice (Mar. ज्येष्ठीमध). -खर्जरिका,-खजूरी a variety of date tree; 'भूमिखजूरिका......दुरारोहा मृदुच्छदा' Bhava. P.-गत a. fallen to the earth. -गर्तः,-गुहा a hole in the ground. -गृहम् a cellar, an underground chamber. -गोचरः a man. -चलः, -चलनम् an earthquake; दशग्रीवः समाधूतो यथा भूमिचलेऽचल: Ram.6.59.61, -छत्रम् a mushroom. -ज a. earth-born, born or produced from the earth.(-जः) 1 the planet Mars. -2 an epithet of the demon Naraka. -3 a man.-4 the plant भूनिम्ब.(-जा) an epithet of Sita. -जीविन् a. living on (the produce of) land; an agriculturist. (-m.) a Vaitya.-(मि)जयः Uttara, the son of
Virata; Mb.4.-तनयः the planet Mars. -तलम् the Burface of the earth.-दानम् a grant of land. -दुन्दुभिः 'earth-drum', as a pit covered over with skins. -देव: a Brahmana; शिष्ट्वा वा भूमिदेवानां नरदेवसमागमे Ms. 11.82. -घर:1a mountain.-2 a king.-3 the number 'seven'. -नाथः,-पः,-पतिः ,-पालः, -भुजm.1aking, govereign; तत्तत् भूमिपतिः पल्यै दर्शयन् प्रियदर्शनः R.1. 47.-2 a Ksatriya. -पक्ष:aswift or fleet horse. -परिमाणम् square measure. -पिशाचम् the wine-palm. -पुत्रः the planet Mars. -पुरंदरः 1 a king. -2 N. of Dilipa. -प्र a. illing the earth; भूमिप्राऽस्य कीर्तिर्भवति Ait. Ar. 2.5.3. -बुध्न a. having the earth for a bottom; Ch. Up. -HIT: a spot or portion of ground. -भृत् m. 1 a mountain. -2a king. -मण्डा a kind of jasmine. -रक्षकः 1 a guardian of a country. -2 a swift or fleet horse. -रथिक: a ground charioteer; तद् यथा भूमिरथिको भूमौ रथमालिख्य योग्यां करोति । सा तस्य योग्या प्रयोगकाले सौकर्यमुत्पादयति SB. on MS. 7.2. 15. -रुहः a tree A. Ram.7.4.21. -लाभः death (lit. returning to the dust of the earth). -लेपनम् cow-dung. -वधनः,नम् a dead body, corpse; यो न याति प्रसंख्यानमस्पष्टो भूमिवर्धनः Mb. 3. 35.7. -शय a. sleeping on the ground. (-यः)1 a wild pigeon. -2 a child, boy. -3 any animal living in the earth. -4 N. of Visnu; भूशयो भूषणो भूतिः V. Sah. -शयनम्,-शय्या sleeping on the ground. -सत्रम् an offering of land; अक्षयान् लभते लोकान् भूमिसत्रं हि तस्य तत् Mb. -समीकृत . thrown to the ground, floored (Mar. जमीनदोस्त), वानरै राक्षसाश्चापि दुमैर्भूमिसमीकृताः Ram.6.52.3. -संनिवेशः the general appearance of a country.-संभवः, -सुतः 1 the planet Mars. -2 an epithet of the demon Naraka. (-वा,-ता) an epithet of Sita. -स्थ a. being: standing on the ground; भूमिष्ठं नोत्सहे योढुं भवन्तं रथमास्थितः Mb.5. 179.1. -स्नु: an earth-worm. -स्पृश् .1 blind.-2 lame, cripple. (-m.)1a man. -2 mankind. -3a Vaisya. -4athiot. -स्फोट: a mushroom.
For Private and Personal Use Only
