Sanskrit English Dictionary Part 02

Author(s): P K Gode, C G Karve
Publisher: Prasad Prakashan

Page 568

1195
भावन
Meaning, intention, sense, import3 अन्योन्यभावचतुरेण | sense. -2 appreciating the sentiment. -ग्राह्य to be सखीजनेन मुक्तास्तदा स्मितसुधामधुराः कटाक्षाः Mal. 1.25. -18 conceived with the heart 3 भावग्राह्यमनीडाख्यं भावाभावकर Resolution, determination. -14 The heart, soul, mind; शिवम् Svet. Up.5. 14. -चेष्टितम् amorous gesture. -जः तयोर्विवृतभावत्वात् Mal. 1. 12; भावसंशुद्धिरित्येतत् तपो मानसमुच्यते 1 love. -2 the god of love. -, -विद्a . knowing the Bg. 17. 163 स्व एव भावे विनिगृह्य मन्मथम् Bu. Ch. 4. 101. heart. -दर्शिन. see भालदर्शिन्. -निवृत्तिः the material -18 Any existing thing, an object, a thing, substance; creation (San. phil.); न विना लिङ्गेन भावनिर्वृत्तिः San. K.52. पश्यन्ती विविधान् भावान् Ram.2.94. 183 जगति जयिनस्ते -नेरि: a kind of dance.-बन्ध न. enchanting or fetterते भावा नवेन्दुकलादयः Mal. 1.17,363; R.3.41; U. 3. 32. ing the heart, linking together the hearts%3 रथाजनानोरिव -16 A being, living creature. -17 Abstract medita- भावबन्धनं बभूव यत्प्रेम परस्पराश्रयम् R. 3.24. -बोधक. tion, contemplation (= भावना q.v.). -18Conduct, indicating or revealing any feeling. -fe: a worthy movement. -19(a)Gesture, behaviour; अहिंसा समता... persona gentleman (used in dramas); प्रसीदन्तु भावमिश्राः भवन्ति भावा भूतानाम् Bg. 10.5. (6) Amorous gesture S. 6. -रूप a. real, actual. -वचनम् denoting an or expression of sentiment, gesture of love; T f 7 abstract idea, conveying the abstract notion of a सुलभा मनस्तु तद्भावदर्शनाश्वासि 5.2.1. -20 Birth; तवाहं पूर्वके verb.-वाचकम् an abstract noun. -विकार: a property भावे पुत्रः परपुरंजय Ram. 7. 104.2. -21 The world, of a being%3 षड् भावविकारा भवन्तीति वार्ष्यायणिः। जायतेऽस्ति universe: -22 The womb. -23 Will; घोरैर्विव्यधतुर्बाणैः विपरिणमते वर्धतेऽपक्षीयते नश्यति । -वृत्तः an epithet of कृतभावावुभौ जये Ram.6.90. 38.-24 Superhuman power; Brahman. -शबलत्वम् a mixture of various emotions मिथो नतं न पश्यन्ति भावैर्भावं पृथग्दृशः Bhag.10.4.27. -25 (भावानां बाध्यबाधकभावमापन्नानामुदासीनानां वा व्यामिश्रणम् R.G., Advice, instruction. -2B (In dramas) A learned or ride examples given ad loc.). -शुद्धिःf. purity of venerable man, worthy man, (a term of address); H18 mind, honesty, sincerity. -शून्य a. devoid of real love; अयमस्मि V.1; तां खलु भावेन तथैव सर्वे वाः पाठिताः) Mal.1. उपचार विधिर्मनस्विनीनां न तु पूर्वाभ्यधिकोऽपि भावशून्यः M. 3. 3. -27 (In gram.) The sense of an abstract noun, abstract -संधि: the union or co-existence of two emotions idea. conveyed by a word; भाव क्तः. -28 A term for (भावसंधिरन्योन्यानभिभूतयोरन्योन्याभिभावनयोग्ययोः सामानाधिकरण्यम् an impersonal passive or neuter verb. -29 (In astr.) R.G., see the examples there given). -समाहित . An astronomical house. -30 A lunar mansion. -31 abstracted in mind, devout. -सगे: the mental or An organ of sense. -32 Welfare (कल्याण); भावमिच्छति intellectual creation ; i.e. the creation of the faculties सर्वस्य नाभावे कुरुते मनः Mb. 5. 36. 16. -39 Protection; of the human mind and their affections (opp. भौतिकसर्ग द्रोणस्याभावभावे तु प्रसक्तानां यथाऽभवत् Mb. 7. 25.64. -34 or material creation). -स्थ a. attached devoted (to
Fater destiny (प्रारब्ध); नातिप्रहीणरश्मिः स्यात्तथा भावविपर्यये one); न वेत्सि भावस्थमिमं कथं जनम् Ku. 5. 58. -स्थिर . Mb. 5. 77. 14. -85 Consciousness of past perceptions firmly rooted in the heart; S. 5.2. -fast a. affection(वासना ); येभ्यः सृजति भूतानि काले भावप्रचोदितः । महाभूतानि ately disposed, sincerely attached; भावस्निग्धैरुपकृतमपि पञ्चेति तान्याहुर्भूतचिन्तिकाः ॥ Mb. 12. 275. 4. -36 Lordship द्वेष्यतां याति किंचित् Pt. 1. 285. -भावंगम a. charming, (प्रभुत्व); तेऽपि भावाय कल्पन्ते राजदण्डनिपीडिता: Ram. 2.67. lovely. 32. -37 The six states (अवस्थाषट्क); A. Ram. 1.7.31.
भावक . [भाव-स्वार्थे क] 1 Effecting, bringing about. -Comp. -अनुग a. not forced, natural. (-गा) a
-2 Promoting any one's welfare; नैते भूतस्य भावकाः Mb. shadow. -अन्तरम् a different state. -अद्वैतम् 1 a natu
12. 88. 24. -8 Fancying, imagining. -4 Having a taste ral cause. -2 material cause (as thread of a cloth).
for the sublime and beautiful, having a poetic taste. -3 identity of conception, oneness of view. -3°: 1 the
-क:1A feeling, sentiment. -2 The external manifestaobvious meaning or import (of a word, phrase &c.). -2 the subject matter ; सर्वेषामपि वस्तूनां भावार्थों भवति स्थितः
tion of one's sentiments (especially of love). Bhag. 10. 14.57. -आकूतम् (secret) thoughts of the
भावन ३.(-नी/.)[भू-णिच्-ल्यु ल्युट् वा ] Effecting &ei mind; हृदयनिहितं भावाकूतं वमद्भिरिवेक्षणैः Amaru. 4. -आख्यः भूतभव्यभाविष्याणां भावानां भुवि भावनाः Mb.14.87.15; यत् पृच्छसे One of the two types of creation according to the भागवतान् धर्मास्त्वं विश्वभावनान् Bhag. 11. 2. 11; 8. 1. 163 Sankhya philosophy; लिङ्गाख्यो भावाख्यस्तस्माद् द्विविधः प्रवर्तते 8ee भावक above. -न: 1 An efficient cause. -2 A creator; सर्ग: San. K.52. -आत्मक. real, actual. -आभासः जय देव भुवनभावन Mal. 9.4. -3 An epithet of Siva. simulation of a feeling, a feigned or false emotion. -4 Of Visnu.-नम्,-ना 1Creating, manifesting; भावन -आलीना a shadow. -एकरस a. influenced solely by ब्रह्मणः स्थानम् Bhag.3.26.46. -2 Promoting any one's the sentiment of (sincere) love3 ममात्र भावकरसं मनः स्थितम् interests. -3 Conception, imagination, fancy, thought, Ku.5.82. -कतेक: an impersonal verb; Kasi. on P. idea; मधुरिपुरहमिति भावनशीला Git.63 or भावनया त्वयि लीना II. 3. 54. -fa: f. power to convey human feelings ; 4; Pt. 3. 162. -4 Feeling of devotion, faith ; alifa भावगतिराकृतीनाम् Pratima 3. -गम्भीरम् ind. 1 hea.rtily, बुद्धिरयुक्तस्य न चायुक्तस्य भावना Bg. 2.66%यादृशी भावना यस्य from the bottom of the heart. -2 deeply, gravely. सिद्धिर्भवति तादृशी Pt.5.105.-B Meditation, contemplation, -गम्य a. conceived by the mind; मत्सादृश्यं विरहतनु वा abstract meditation. - A supposition, hypothesis. HITTE fact Me. 87. -ATT a. 1 understanding the -7 Observing, investigating. -8 Settling, determining;