Sanskrit English Dictionary Part 02

Author(s): P K Gode, C G Karve
Publisher: Prasad Prakashan

Page 566

भानुमत्
भानुमत् . 1 Luminous, bright, splendid. -2 Beautiful, handsome. -m. 1 The sun ; तुल्येऽपराधे स्वर्भानुर्भानुमन्तं चिरेण यत् Si. 2.49; Ku. 3.65; R. 6.36; Rs. 5.2. - ती N. of the wife of Duryodhana.
भाम् 1 A. ( भामते) To be angry; (also 10 P. according to L. D. B. ).
भामः [ भाम्-यम्] 1 Brightnena, lustre, splendour, -2 The sun. -3 Passion, wrath, anger. -4 A sister's husband ; अहो भगिन्यहो भाम मया वां बत पाप्मना । पुरुषाद इवापत्यं बहवो हिंसिताः सुताः ॥ Bhāg. 10. 4. 15. -मा 1 A passionate woman. -2 N. of one of the wives of Krisna, usually called सत्यभामा. -Comp. -नी m. the Supreme Being; एष उ एव भामनीरेष हि सर्वेषु लोकेषु भाति य एवं वेद Ch. Up.
भामिन् 1 Passionate, angry. -2 Shining. -3 Handsome, beautiful.
भामिनी 1 A beautiful young woman ; ( कामिनी ); क्षितिरिन्दुमती च भामिनी पतिमासाद्य तमग्न्यपौरुषम् R. 8. 28. -2 A passionate woman ( often used like चण्डी as a term of endearment ); उपचीयत एव कापि शोभा परितो भामिनि ते मुखस्य नित्यम् Bv. 2. 1. -Comp. -विलासः N. of a poem by Jagannatha Pandita.
भामक: A sister's husband; I. D. B.
भामहः N. of the author of अलङ्कारशास्त्र and प्राकृतमनोरमा.
भारः [ भृ-घम् ] 1 A load, burden, weight (fig. also ); कुचभारानमिता न योषितः Bh. 3. 27; 80 श्रोणीभार Mo. 84 ; भारः काय जीवितं वज्रकीलम् Mal. 9. 37. -2 Brunt, thickest part (as of a battle); N. 5. 5. -3 Excess, pitch; सा मुक्तकण्ठं व्यसनातिभाराच्चक्रन्द R. 14. 68. -4 Labour, toil, trouble. -8 A mass, large quantity; विष्वग्वृत्तिर्जटानां प्रचलति निबिड ग्रन्थिबद्धोऽपि भारः "Mal. 5. 4. कुच, जटा -6A particular weight equal to 2000 palas of gold; कृतं भारसहस्रस्य शूलं कालायसं महत् Rām. 6. 67.63. -7 A yoke for carrying burdens. -8 An epithet of Vispu. -8 Task imposed on anyone; आनुकूल्येन कार्याणामन्तरं संविधीयते । भारं हि रथकारस्य न व्यवस्यन्ति पण्डिताः ॥ Mb. 4. 49. 4. -10 A particular manner of beating a drum. -Comp. -अवतरण -तारणम् the removal of a load from. -आकान्त heavily laden, over-burdened. - आक्रान्ता N. of a metre; भाराक्रान्ता मभनरसना गुरुः श्रुतिरसहयै: Chand M. -उद्धरणम् The lifting of a load. - उद्वहः porter, burden-carrier. -उपजीवनम् living by carrying burdens, a porter's life ; वरं भारोपजीवनम् Pt. 1.280. -ऊढिः f. the bearing of a load. -गः & mule. -भृत् m. an epithet of Vispu; भारभृत् कथितो योगी V. Sah. - यष्टि: a pole for carrying burdens. 'धरः one who carries loads suspended at the two ends of a pole borne on the shoulder (Mar. कावडधारी ); भारयष्टिधरेचापि पुरुषैर्विष्टिकारिभिः Siva B. 30. 23. वाह. ( -भारौही f. ) bearer of burdens. -वाहः a burdencarrier, porter; भारवाहस्य पन्थाः Mb. 3. 133.1 ( ही )
1192
भारद्वाजः
indigo. -वाहनः a beast of burden. ( -नम्) a cart, waggon. -वाहिकः a porter. सह -साह . ' able to carry a great load', very strong or powerful; विकृष्य चापं समरे भारसाहमनुत्तमम् Mb. 6. 74.1. -हः an a.88. -साधन .. effecting arduous works, accomplishing great objecta: कार्मुकैर्भारसाधनैः Mb. 2. 99. 20. -हरः, हारः a burdenbearer, porter. हारिन् m. an epithet of Krisna.
भारक a. (At the end of comp.) Loaded with. -कः 1 A load, burden, weight. -2 A particular weight
भारायते Den. A. 1 To become a burden, form a load. -2 To be like a load.
भारिक, भारिन् 1 Besring or carrying load. -2 Heavy. -m. A burden-carrier, porter; Ms. 2. 188.
भारिका A heap multitude.
भारङ्गी 1 A female supporter. -2 Clerodendrum Siphonnatun (Mar. भारंगी),
भारण्डः A kind of fabulous bird. ( Also भारुण्ड ); एकोदराः पृथग्ग्रीवा अन्योन्यफलभक्षिणः । असंहता विनश्यन्ति भण्डा इव पक्षिणः Pt. 5. 101.
भारत (ती) [ भरतस्येदम्, भारतान् भरतवंश्यानधिकृत्य कृतो ग्रन्थः अण् ] Belonging to or descended from Bharata. -तः 1 A descendant of Bharata ; ( such as विदुर; सञ्जातहर्षो मुनिमाह भारतः Mb. 3. 20.8; also धृतराष्ट्र, अर्जुन in Bg.). -2 An inhabitant of Bharatavarşa or India. -3 An actor. -4 An epithet of the sun shining on the south of Meru. –5 Fire. -तम् 1 India, the country of Bharata ; एतदूढगुरुभार भारतं वर्षमद्य मम वर्तते वशे Si. 14.5. -2 N. of the most celebrated epic poem in Sanskrit which gives the history of the descendants of Bharata with innumerable episodes. (It is attributed to Vyasa or कृष्णद्वैपायन, but the work, as we have it at present, is evidently the production of many hands) अवाजपेय विरचितवान् भारताख्यममृतं यः । तमहमरागमकृष्णं कृष्णद्वैपायनं वन्दे ॥ Ve. 1. 4 व्यासगिरां निर्यासं सारं विश्वस्य भारतं वन्दे भूषणतदेव संज्ञां यदङ्कितां भारती वहति ॥ āryā. S. 31. -3 The science of music and dramaturgy founded by Bharata. -ती Speech, voice, words, eloquence; cffe: U. 3; तमर्थमिव भारत्या सुतया योक्तुमर्हसि Ku. 6. 79; नवरसरुचिरां निर्मितिमादधती भारती कवेर्जयति K. P. 1. -2 The goddess of speech Sarasvatī; कीरानने स्फुरसि भारति का रतिस्ते Govindarāja. -3 N. of a particular kind of stylo भारती संस्कृतप्रायो वाग्व्यापारो नटाश्रयः S. D. 285 - 4 A quail. 8 The dramatic art in general. -6 The Sanskrit speech of an actor. -7 One of the 10 orders ( दशनाम ) of Grosāvins, mendicants (Mar. दसनाम गोसावी ). -Comp. - आख्यानम्, - इतिहासः, -कथा the story of the Bhāratas ( महाभारत ). - मण्डलम्, -वर्षम् India. -सावित्री N. of a stotra ; इमां भारतसावित्रीं प्रातरुत्थाय यः पठेत् Mb. 18. 5. 64.
भारद्वाजः [ भरद्वाजस्यापत्यम् अणू ] 1 N. of Drona, the military preceptor of the Kauravas and Pandavas;