________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
पश्चन्
981
पश्चाशिका
mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm
breast ( यज्ञोपवीत).-वटी 1 the five fig-trees : i.. अश्वत्थ, बिल्व, वट, धात्री and अशोक. -2N. of a part of the Dap- ! daka forest where the Godāvarī rises and where Rāma ! dwelt for a considerable time with his beloved; it is two miles from Nasik; परिहरन्तमपि मामितः पञ्चवटीस्नहो बलादाकर्षतीव U. 2.27/28; R. 13. 34.-वर्गः 1 an aggregate of five. -2 the five essential elements of the body. -3 the five organs of sense; संतुष्टपञ्चवर्गोऽहं लोकयात्रा प्रवाहये Rām. 2. 109. 27. -4 the five daily sacrifices enjoinerl to be performed by u Brāhma nu; cf. 96143.- the tive classes of spies (कापटिक, उदास्थित, गृहपतिव्यजन, वैदेहिकव्यञ्जन and तापसव्यञ्जन); ck. Kull. on Ms.7.154. -वर्षदेशीय . about five years old. -वर्षीय a. five years old. -वल्कलम् a collection of the barks of five kinds of trees; namely न्यग्रोध, उदुम्बर, अश्वत्थ, प्लक्ष and वेतस. -वल्लभा N. of Draupadi. -वार्षिक a. recurring every five years. -वाहिन् a. drawn by five (as a carriage). -विश . twenty-fifth. -T: 1 a Stoma consisting of 25 parts. -2 N. of Vishu ( regarded as the 25th तत्त्व); स तु जनपरितापं तत्कृतं जानता ते नरहर उपनीतः पञ्चतां पञ्चविंश Bhāg. 7.8.53. -विंशतिःf. twenty-five. -विशतिका a collection of twenty-five; as in वेतालपञ्चविंशतिका. -विध. fivefold, of five kinds. °प्रकृतिः / the five departments of a | government ; अमात्यराष्ट्रदुर्गार्थदण्डाख्याः पञ्च चापराः Ms. 7. 157. -वीरगोष्ठम् an assembly room, concert-hall; रागमञ्जरी नाम पञ्चवीरगोष्ठे संगीतकमनुष्टास्यति Dk. 2. -वृत्, -वृतम् ind.. five-fold.-वृत्तिता depending on senses; Ram. 2. 100.65. -शत a. amounting to five hundred. (-तम्) 1 one hundred and five. -2 five hundred. -Tier: 1 the hand; स्वशिरः पश्चशाखाभ्यामभिहत्यायतेक्षणा Mb. 11. 17.30%3B कदापि नो मुञ्चति पञ्चशाखः (नारायणस्य). Ram. Ch. 1.9%3B स्फूर्जद्रत्नाल्गुलीयातिशबलनखद्योतिभिः पञ्चशाखैः Siva B. 30. 49. -2 an elephant. -शारदीयः N. of a Yaga. -शिखः १ lion. -शीलम् the five rules of conduct; Buddh. -शुक्ल म् The holy combination of five days, ria. Uttarayapa (day of the gods), the bright half of the month (day of the manes) and day time, हरिवासर and सिद्धक्षेत्र (ef. त्रिशुक्लम् ). -ष a. (pl.) five or six; सन्त्यन्येऽपि बृहस्पतिप्रभृतयः संभाविताः पञ्चपाः Bh. 2. 34.-षष्ट a. sixty-fifth. -पष्टिःf. sixty-five. -सट: one with five tufts of hair on the head (सटाः जटाः केशसन्निवेशे मध्ये मध्ये पञ्चसु स्थानेषु क्षौरवद्वापनम्); दासोऽयं मुच्यतां राज्ञस्त्वया पञ्चसटः कृतः Mb. 3. 272. 18; (Mar. पांच पाट काढणे). -सप्तत a. Seventy-fifth. -सप्ततिः f. seventy-five. -सस्यम् the five grains wit. धान्य, मुद्ग, तिल, यव and माष. -सिद्धान्ती f. the five astronomical doctrines from astronomical book like सूर्यसिद्धान्त etc. -सिद्धौषधयः the five medicinal plants :-तैलकन्द, सुधाकन्द, क्रोडकन्द, रुदन्तिका, सर्पाक्षी. -सुगन्धकम् the five kinds of aromatic vegetable substances; they are:-कपूरककोललवड्गपुष्पगुवाकजातीफलपञ्चकेन । समांशभागेन च योजितेन मनोहरं पञ्चसुगन्धकं स्यात् ॥. -सूनाः f. the five things in a house by which animal life may be accidentally destroyed; they are:-पञ्चसूना गृहस्वस्य चुल्ली पेषण्युपस्करः कण्डनी चोदकुम्भश्च Ms.3.68.-सरणाः the five
medicinal esculent roots ; sweet and bitter सूरण, अत्यम्लपर्णी, काण्डीर, मालाकन्द. &c. -स्रोतम् n. the mind; पञ्चस्रोतसि निष्णातः Mb. 12.218. 11 (com. पञ्चस्त्रोतांसि विषयकेदारप्रणालिका यस्य तस्मिन् मनसि). -हायन a. five years old.
पञ्चक a. 1 Consisting of five. -2 Relating to five. -3 Made of five. -4 Bought with five. -5 Taking tive percent. -कः, -कम् 1 A collection or aggregate of five; अम्लपञ्चकम् . -2 the pentad of five नक्षत्र: beginning from धनिष्ठा and ending in रेवती. -कम् A field of battle.
930 f. A pentad, an aggregate of five. पञ्चतय a. Fivetold.
पञ्चता, -त्वम् 1 Five-fold state. -2 A collection of five. -3 The five elements taken collectively. -4 the body; त्रित्वे हुत्वाथ पञ्चत्वं तचैकत्वेऽजुहोन्मुनिः Bhag.1.15.42. -5 Death, dissolution; -पञ्चतां, त्वम् गम्,-या &c. means 'to be resolved into the five elements of which the body consists', 'to die or perish; पञ्चता, -त्वं नी 'tokill or destroy'; पञ्चभिर्निर्मिते देहे पञ्चत्वं च पुनर्गते। स्वां स्वां योनिमनुप्राप्ते तत्र का परिवेदना | Ratn. 3.33 शब्दादिभिः पञ्चभिरेव पञ्च पञ्चत्वमापुः स्वगुणेन बद्धाः Vivekachudamani.
पञ्चथुः 1 Time. -2 The Indian cuckoo. पञ्चधा ind. 1 In five parts. -2 In five ways.
पञ्चनी 1 Ashequered cloth tor playing at draughts. -2 A chess-board.
पञ्चम a. (-मी/.) 1 The fifth. -2 Forming a fifth part. -3 Dexterous, clever.-4 Beautiful, brilliant.-A: 1 The fifth (or in later times the seventh) note of the Indian gamut; it is said to be produced by the cuckoo (कोकिलो रौति पञ्चमम् Narada), and is so called because it is produced from 5 parts of the body :-- वायुः समुद्गतो नाभेरुरोहृत्कण्ठमूर्धसु । विचरन् पञ्चमस्थानप्राप्त्या पञ्चम उच्यते॥.-2 N. of a Raga or musical mode (sung in the above note); व्यथयति वृथा मौनं तन्वि प्रपञ्चय पञ्चमम् Git. 10%; so उदाञ्चितपश्चमरागम् Git. 1. -3 The fifth consonant of a class%
Bite. a. nasal. -मम् 1A fifth. -2 Sexual intercourse (मैथुन), the fifth मकार of the Tantrikas. -मम् ind. For the fifth time, fifthly; Ms. 8. 125. -मी 1 The fifth day of a lunar fortnight. -2 The ablative ease (in gram.). -3 An epithet of Draupadi. -4 A chequered board for playing at draughts. -Comp. -आस्यः the cuckoo. -स्वरम् N. of a metre; P. R.
TTT: ind. Five by five, by fives. पञ्चमिन् a. Being in the fifth year of one's age. पञ्चाश (-शी/.) Fiftieth. पञ्चाशत्, पश्चाशतिः f. Fifty.
पञ्चाशिका 1A collection of tifty. -2 A collection of fitty versese.. चौरपञ्चाशिका.
For Private and Personal Use Only
