________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
जातिमत्
the end of birth, spiritual release. जातिक्षयस्यासुलभस्य बोद्धा Bu. Ch. 1. 74. गृद्धिः f. to take birth; जानिगृद्धयाभिपन्नाः Mb. 5. 60.9. -जानपद a belonging to the castes and to the country; जातिजानपदान् धर्मान् Ms. 8. 11. -धर्मः 1 the duties of a caste. -2 a generic property. -ध्वंसः loss of caste or its privileges. -पत्री the outer skin of the nutmeg. - फलम् (sometimes जानी फलम् also ) & nutmeg, जातीफलं मातुलानीमहिफेनं च पत्रकम् Siva. B. 30.15. -ब्राह्मणः a Brāhmana only by birth, but not by knowledge or religious austerities, an ignorant Brahmana; (तपः श्रुतं च योनिश्च त्र्यं ब्राह्मण्यकारणम् । तपः श्रुताभ्यां यो हीनो जातिब्राह्मण एव सः ॥ शब्दार्थचिन्तामणि ) -भ्रंशः loss of caste; Ms. 11. 67. a. outcaste. -HE: birth-day festival. - मात्रम् 1 mere birth', position in life obtained by mere birth. -2 caste only ( but not the performance of duties pertaining to it ); Ms. 8. 20; 12. 114. -3 species, genus. लक्षणम् generic distinc tion, a characteristic of a class. -वाचक a. expressing a genus, generic (as a word ); गौरश्वः पुरुषो हस्ती - वैरम् instinctive or natural hostility. -चैरिन् enemy. -बैलक्षण्यम् inoonristenny, incompatibility in kind शब्दः a name conveying the idea of a genus, a generic word, common noun ; गौः, अश्वः पुरुषः, हस्ती &c. - संकरः admixture of castes; mixed blood. संपन्न . belonging to a noble family. सारम् nutmeg -स्मर 4. remembering one's condition in a former life ; जातिस्मरो मुनिरस्मि जात्या K 355. स्वभावः generic character or nature. -हीन a. of low birth, outcaste; रूपद्रव्यविहीनांश्च जातिहीनांश्च नाक्षिपेत् Ms. 1. 141 10. 35.
972. a born
जातिमत् a. Nobly born, of high rank. जाती The jasmine plant ( मानती ).
जातीय, कa. Belonging to a tribe, race, kind &c. n. a collection of utensils of a particular kind; तथा जातीयमादाय राजपुत्राभिषेचनम् Rām. 2. 15. 13.
जात्य a. [ जातौ भवः यत्] 1 Of the same family, related. -2 Noble, well-born, sprung from a noble family; जात्यस्तेनाभिजातेन शूरः शौर्यवता कुशः R. 17. 4; किं वा जात्याः स्वामिनो हेपयन्ति Si. 18. 23. -3 Lovely, beautiful, pleasing. -4 Best, excellent. -5 (Math.) Rectangular.
जातु ind. A particle meaning : 1 At all, ever, at any time, possibly ; नान्तरज्ञाः श्रियो जातुः प्रियैरासां न भूयते Ki. 11. 24; किं तेन जातु जातेन मातुर्योवनहारिणा Pt. 1. 26; न जातु कामः कामानामुपभोगेन शाम्यति Ms. 2.94; Ku. 5.55. –2 Perhaps, sometimes; गौरवाद्यदपि जातु मन्त्रिणां दर्शनं... ददौ R. 19. 7. -3 Once, once upon a time, sometime, at some day. - Used with the potential mood has the sense of — not allowing or putting up with '; जातु तत्रभवान् वृषलं याजयेन्नावकल्पयामि ( न मर्षयामि ) Sk. -5 Used with a present indicative it denotes censure ( ग ) ; जातु तत्रभवान् वृषलं याजयति ibid.
जातुधानः A demom, imp.
734
जापनम्
जातुष . ( - पी / ) [ जतुनो विकारः अण्- धुक् च P. IV. 3. 138. 1 Made of, or covered with, lac; यदाश्रौषं जातुपाद्वेश्मनस्तान Mb. 1. 1. 153. -2 Sticky, adhesive.
जातूः . A thunderbolt.
जातूकर्ण: An epithet of Sive.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(1.
जातुभर्मन [Ved. Exer-nourishing or protectings स जातूमम श्रद्दधान ओजः Rv. 1. 103. 3.
आतूष्ठिर Ved. a. ever solid, never yielding; जातस्य प्र वयः सहस्वतः Rv. 2. 13. 11.
जानम् Ved. Birth, production, origin; स्थिरं हि जानमेषां वयो मातुर्निरेतवे Rv. 1. 37.9.
जानकी [जनकस्यापार्य श्री. अण्] N. of Sith, wite of Rāma.
जानं पि: Patronymic of Atyarati: Ait. Br. 8. 29.9. जानपदः [ जानेन उत्पत्त्या पद्यते पद् अप्; जनपदे भवः, अण् वा ] 1 An inhabitant of the country, a rustic, boor, peasant (opp. पौर); ततः कतिपयाहःसु वृद्धो जानपदो युवा Rām. 7.73.2. -2 A country. -3 A tax &c. from peasants. -4 subject. - दा A popular expression. -दी Profession, business. जानपदिक Relating to a country.
1.
जानराज्यम् Sovereignty; इमं देवा असपत्नं......महते जानराज्यायेन्द्रस्येन्द्रियाय Vaj 9.40.
जानधुतिः N. of kings जानधुतिई पौत्रायणी बहुदायी बहुपाक्य आस Ch. Up. 4.1.1.
जानान. Knowing, understanding.
जानि A substitute for जाया at the end of Bah. comp. अनन्यजानेः सैवासीयस्माज्जाया हिरण्मयी R. 15.61; हृतजानिर रातिभिः सलज्ज: Mv. 4.5.
जानु " [ [जन्-अण्] The knee; जानुभ्यामवनिं गत्वा kneeling ( or falling on one's knees ) on the ground. -Comp.-दन a. reaching to, as high as the knees, knee-deep. -प्रकृतिकम् A variety of wretling. फलकम् मण्डलम् the knee-pan विजानु peculiar position in fighting (contracting and extending the knees) सन्धिः the knee-joint.
92
जापः [ जपून्] 1 Muttering prayers, whispering. murmuring. -2 A muttered prayer.
जापक a. 1 Muttering prayers. -2 belonging to the muttering of prayers; अथवा सर्वमेवेह मामकं जापकं फलम् Mb. 12. 199. 50. -कः A mutterer of prayers; जापकानां फलावाप्तिं श्रोतुमिच्छामि भारत । किं फलं जपतामुक्तं क्व वा तिष्ठन्ति जापकाः Mb. 12. 196. 3. -कम् A kind of fragrant wood.
जाप्य a. To be muttered; जजाप परमं जाप्यं प्राग्जन्ममनुशिक्षितम् Bhāg. 8. 3.1. -यम् A prayer to be muttered in a low voice.
For Private and Personal Use Only
जापनम् 1 Declining. rejection. 2 Diamining, sed ing away. -3 Completing, finishing.
