________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
नहुष्य
884
नाग
नहष्य .. Vod. Human, आदी विश्वा नहुष्याणि जाता Rv. 9.88.2. -व्य: A man.
ना No, not (= न q.v.).
नाकa.[न कम् अकं दुःखम् तन्नास्ति यत्र नभ्राडित्यादि नि० प्रकृति- । भावः ] Happy, painless ; तन्नाकं तद्विशोकम् Ch. Up. 2.10.5. -क: 1 Heaven; आनाकरथवर्त्मनाम् R.1.53 15.96.-2 Vault of heaven, upper sky, firmament. -8 The gun. -Comp. -आपगा the heavenly Ganges. -ईशः, -ईश्वर: N. of Indra.-ओकस् m. a god. -चरः1agod. -2 a demigod;
नदी the heavenly Ganges. -नाथः, -नायक: an epithet of Indras नाकनायकनिकेतनमाप N. -नारीan Apsaras.-पृष्ठम् 1the uppermost heaven.-2 the vault of heaven. -लोकः the heavenly world. -वनिता an Apsaras. -सद् m.1a Rodसन्तर्पणो नाकसदां वरेण्यः Bk. 1.4.-2 aGandharva%; शिलाघनै कसदामुरःस्थलैः Ki. 8. 32.
नाकिन् m. A god; Si. 1. 45%; इत्येवमुक्तः स नरेन्द्रनाकी Ram. 7.77.21. -a. Dwelling in heaven.
नाकु:1An ant-hill. -2 A mountain. -3 A sage. मुनिवल्मीकयोः शैले नाकु: स्यात् Nm. -Comp. -सन् m. a snake.
नाकुली The ichneumon plant (Mar. मुंगुसवेल).
नाक्षत्र a.(-त्री/.) [नक्षत्राणामिदम्-अण्] Starry, sidereal. -R: an astronomer or astrologer; आह्वायका देवलका नाक्षत्रा ग्रामयाजकाः। एते ब्राह्मणचाण्डाला महापथिकपञ्चमाः॥ Mb. 12.76.6. -त्रम् A month computed by the moon's passage through the 27 lunar mansions, a month of 30 days of six Ghatis each ; नाडीषष्ठपा तु नाक्षत्रमहोरात्रं प्रकीर्तितम् Suryas.
नाक्षत्रिक (-की/.)[नक्षत्रादागतः-ठञ् ] Sidereal. -कः A month of 27 days (each day being the period of the moon's passage through a lunar asterism ). -की The state (दशा) which a man suffers agreeably to the asterism presiding over his nativity.
FTTT a. (off.) Serpentine, formed of snakes, snaky. -2 Elephantine. -गः [न गच्छति इत्यगः न अगो नागः] 1A snake in general, particularly the cobra%B नासुरोऽयं न वा नागः Ki. 15. 12. -2 A fabulous serpentdemon or semi-divine being, having the face of a man and the tail of a serpent, and said to inhabit the Patala; अनन्तश्चास्मि नागानाम् Bg. 10.29; R. 15.83. - An elephant%3 दिङ्नागानां पथि परिहरन् स्थलहस्तावलेपान् । Me.11,36; Si.4.63%; V.4.25.-4 Ashark. - A cruel or tyrannical person. -6 (At the end of comp.) Any pre-eminent or distinguished person, e.g. पुरुषनागः, -7 A cloud. -8 A peg projecting from a wall to hang anything upon. -9 N. of several plants as Mesua Roxburghii, Rottlera Tictoria, Piper betel; (Mar.नागचाफा, नागकेशर, पानवेल, नागरमोथा etc.); Bhag.8.2. 18; Ram. 7. 42.4. -10 One of the five vital airs of the body, that which is expelled by eructation. -11 The number seven'.-12 A trumpet (see नागवेला). -गम् 1 Tin.
-2 Lead.-3One of the astronomical periods (Karanas) called yq. -4 The effects of that period on anything done during it. - The asterism called आश्लेषा. -8A captivating act of females (स्त्रीबन्धः ), gesticulation; L. D. B. -7A kind of coitus%3 Nm. -गी 1A female Naga. -2 A female elephant; -Comp. -अङ्ग म् Hastinapura. -37STAT 1 a female elephant. -2 the proboscis of an elephant. -अञ्चला,-अञ्जना=नागयष्टि q.v. -अञ्जना a female elephant. -अधिप: an epithet ot Sesa. -अन्तकः, -अरातिः , -अरिः 1 an epithet of Garuda. -2 a peacock. -8 a lion. -33TAT: 1 a peacock; Pt.1.159. -2 an epithet of Garuda.-3a lion. -आख्या = नागकेसर q. v. -आनन: an epithet of Ganesa. -आनन्दम् a drama by Sriharsa. -आरूढ a. Riding upon an elephant. -आह्वः Hastinapura. -इन्द्रः 1 a lordly or superior elephant; नागेन्द्रहस्तास्वचि कर्कशत्वात... कदलीविशेषाः Ku. 136. -2 Airavata, Indra's elephant; कुथेन नागेन्द्रमिवेन्द्रवाहनम् Si. -3 an epithet of Sesa. -ईशः 1 an epithet of Sesa. -2 N. of the author of Paribhāşendusekhara and several other works. -8 N. of Patanjali. -उदम्, -उदरम् 1 a breast-plate. -23 peeuliar disease of pregnancy (गर्भोपद्रवभेद). -कन्यका, -कन्या a serpent-virgin. -कर्णः the castor-oil plant. -किंजल्कः = नागकेसर q. v. -कुमारी Rubia Munjista (Mar. मंजिष्ठ).-केतु: An epithet of Karna (?); समरमधिगतार्थः प्रस्थितो नागकेतु: Karma bhara. 1.3. -केसर: N. of a tree with fragrant flowers, Mesua Roxburghii; कतकं नकनखरं नलदं नागकेसरम् Siva B. 30. 14. -रम् a kind of steel. -गर्भम् red lead. -चूड: an epithet of Siva. -जम् 1 red lead. -2 tin. -जिबिका red arsenic. -जीवनम् tin-(-न:) orpiment. -दन्तः , दन्तक: 1 ivory. -2 a peg or bracket projecting from a wall and used to hang things upon; N. 18. 15. -दन्ती 1 a kind of sun-flower.-2 a harlot. -द्वीपम् N. of a द्वीप in Bharatavarsa. -नक्षत्रम्, -नायकम् the constellation called Aslesa. (-कः) the lord of serpents3; अनन्तो वासुकिः पद्मो महापद्मोऽपि तक्षकः । कर्कोटः कुलिकः शङ्ख इत्यष्टौ नागनायकाः ।। Trikandasesa. -नामकम् Tin. -नामन् m. holy basil (तुलसी).-नासा the proboscis of an elephant. -नियूहः large pin or bracket projecting from a wall. -पञ्चमी 1 N. of a festival on the fifth day in the bright half of Sravana. -2 the fifth day in the dark half of Asadha. -पतिः an epithet of (1) Airavata. (2). Sesa. -पद: a mode of sexual enjoyment (रतिबन्ध). पादौ स्कन्धे तथा हस्ते क्षिपोलिझं भगे लघु । कामयेत् कामुको नारी बन्धौ नागपदो मतः॥ Ratimanjari. -पणी the betel plant. -पाश:1a sort of magical noose used in battle to entangle an ememy. -2 N. of the noose or weapon of Varuna. -पाशक: a kind of coitus (रतिबन्ध). स्वजधाद्वयमध्यस्थां हस्ताभ्यां धारयन् कुचौ । रमेनिःशङ्कितो नारी बन्धोऽयं नागपाशकः॥ Ratimalijari. -पुरम् 1 Hastinapura. -2N. of a city in Patala. -पुष्प: 1 the Champaka tree. -2 the Punnaga tree. -बन्ध:1asnake as a chain. -2N. of a metre, resembling the coilings of a snake. -बन्धक:
For Private and Personal Use Only
