________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
नक्षत्रिन्
873
नगरम्
I
(-f#: f.) Revatī, the last asterism. -TU: the starry sky. -पाठक: an astrologer. -पुरुषः 1 (in astr.) the figure of a man's body on the limbs of which are Bhown the various asterisms. -भोगः the diurnal period of a Naksatra; भभोगोऽष्टशती लिप्ता Surya-siddhanta. -माला 1agroup of stars. -2 a necklace of twenty- Beven pearls; 'सैव नक्षत्रमाला स्यात् सप्तविंशतिमौक्तिकैःAR Si. 18.35%3 नक्षत्रमालाभरणमिव मदनद्विपस्य; K.; Kau. A. 2. 11. -3 the table of the asterisms in the moon's path. - a kind of neck-ornament of elephants; 371artuशिरोनक्षत्रमालायमानेन मेखलादाम्ना K. 11. -मालिनी N. of a flowering creeper (Mar. जाई). -योगः the conjunction of the moon with the lunar mansions. *: the starry region, the firmament. -वर्मन् n. the sky. -विद्या astronomy or astrology; Ch. Up.7.1.2. -वृष्टि:/. shooting of falling stars. -साधनम् calculation for the fixation of auspicious periods of Naksatras: -सूचक: a bad astrologer; तिथ्युत्पत्तिं न जानन्ति ग्रहाणां नैव साधनम् । परवाक्येन वर्तन्ते ते वै नक्षत्रसूचकाः | or अविदित्वैव यः शास्त्रं दैवज्ञत्वं प्रपद्यते । स पङ्क्तिदूषकः पापो ज्ञेयो नक्षत्रसूचकः ।। Bri.S. 2.17, 18.
नक्षत्रिन् m. 1 The moon. -2 An epithet of Visnu.
aefer a. 1 Belonging to the stars in general. -2 Twenty-seven. -3 Not a Ksatriya.
नख् 1 P.(नखति) To go, move.
नखः , -खम् 1 A nail of a finger or of a toe, claw, talon; नखानां पाण्डित्यं प्रकटयतु कस्मिन् मृगपतिः Bv. 1.2: R.2.31; 12. 22. -खम् A kind of perfume; Nm.-2 The number twenty'.-3A eunuch; L. D. B. -ख: A part, portion. -Comp. -375 a scratch, nail-mark; My.5. 19; कुचकलशयुगान्तामकीनं नखाङ्कम् (आलोकमाना) Bv.2.32.-आघातः a. scratch, nail-wound; Mal. 5. 23. नखाघातः प्रदातव्यो यथास्थानानि नर्मसु Kamasastra. -आयुधः 1 a tiger ; प्राचण्यं वहति नखायुधस्य मार्गः Mal. 3. 17. -2 a lion. -3 a cock. -आशिन् m. an owl. -कुट्टः a barber. -जाहम् the root of a nail. -दारण: a falcon, hawk. (-णम्) a pair of nail-scissors. -निकृन्तनम्,-रञ्जनी a pair of nail-scissors, nail-parer; यथा सोम्यैकेन नखनिकृन्तनेन सर्व कार्णायसं विज्ञातम् Ch. Up. 6. 1.6. -न्यास: inserting the claws. -पदम् , -व्रणः a nail-mark, or scratch; नखपदसुखान् प्राप्य वर्षानबिन्दून् Me. 37. -मुचः u bow. -लेखक: a nail-painter. -लेखा 1 a nail-mark. -2 nail-painting. -विषः a man; नखविषा नरादयः. -विष्किर: a bird of prey (tearing with claws); Ms.5. 13. -श ङ्खः a small shell.
.मखपच a. Nail-scorching; कथमप्यभवत् स्मरानलाष्णः स्तनभारो न नखपचः त्रियस्य Si.9.85; P. III. 2. 34 Sk.
नखरः, -रम् [नखं राति, रा-क नख बा० उणा० अर वा] A finger-nail, claw, talon; असौ कुम्भिम्रान्त्या खरनखरविद्रावितमहागुरुग्रावग्रामः स्वपिति गिरिगर्भे हरिपतिः Bv. 1. 52. -Comp. -आयुधः 1 a tiger. -2 a lion. -3 a cock. -आह्वः fragrant oleander (करवीर).
सं. ई. को......
- नखानखि ind. [ नखै खैः प्रहृत्येदं युद्धं प्रवृत्तम् ] Nail against i nail. कचाकचि युद्धमासीद् दन्तादन्ति नखानखि Mb.
weife: A small shell.
नखिन् ।.[नखः अस्त्यस्य-इनि] 1 Having or armed with nails, claws, &c. -2 Thorny. -m. Any animal armed with claws, such as a tiger or lion.
नगः [न गच्छति, गम्-ड] 1 A mountain%3 हिमालयो नाम नगाधिराजः Ku. 1. 13 7.72; न गजा नगजा दयिता दयिताः Bk. 10.9.-2A tree 3 अभ्यधावत् क्षितितलं सनग परिकम्पयन् Bhag. 10. 15.29; Si. 6.79. -3 A plant in general. - The sun. -BA serpent. -8 The number 'seven' (from सप्तकुलाचल-गिरि). -Comp. -अटन: a monkey. -अधिपः, -अधिराजः,-इन्द्रः1 Himalaya (the lord of mountains); रश्मिष्विवादाय नगेन्द्रसक्तां निवर्तयामास नृपस्य दृष्टिम् R. 2.28. -2 the Sumeru mountain. -अरि: an epithet of Indra) नगाह्रयो नाम नगारिसूनुः Mb. -आपगा,-निम्नगा a mountainriver, torrent; संभूयाम्भोधिमभ्येति महानद्या नगापगा Si.2.100%; सपत्नीः प्रापयन्त्यब्धि सिन्धवो नगनिम्नगाः Si.2 104.-आवास peacock. -उच्छ्राय: the height of a mountain: -उत्था , -मुस्ता N. of a plant (Mar. नागरमोथा). -ओकस् m. 1 a bird (in general). -2 crow. -3 a lion. -4 the fabulous animal called शरभ. -ज a. produced in a mountain, mountain-born; Bk. 10. 9. (-:) an elephant. -जा, -नन्दिनी epithets of Parvati. -नदी/. A mountain-river, see नगापगा; विधान्तः सन् व्रज नगनदीतीरजातानि सिञ्चन् Me. -पतिः 1 the Himalaya mountain. भजामस्त्वां गौरी नगपतिकिशोरीमविरतम् A. L.3.-2 the moon (as the lord of plants and her bs).-भिद्m .1 an axe. -2 an epithet of Indra; उद्धृतनग नगभिदनुज दनुजकुलामित्र मित्रशशिदृष्टे Acharya-Satpadi 4.-3 a crow. -मूर्धन् m. the erest or brow of a mountain. -रन्ध्रकरः an epithet of Kartikeya; अभवदस्य ततो गुणवत्तरं सनगरं नगरन्ध्रकरौजसः R. 9. 2. -वाहन: an epithet of Siva.
नगरम् [नगा इव प्रासादाः सन्त्यत्र बा० र; cf. P. V.2. 107 Vart.JA town, city (opp. ग्राम); नगरगमनाय मतिं न करोति. 2. पण्यक्रियादिनिपुणैश्चातुर्वर्ण्यजनैयुतम् । अनेकजातिसंबद्ध नैकशिल्पिसमाकुलम् । सर्वदैवतसंबद्धं नगरं त्वभिधीयते ॥ -Comp. -अधिकृतः, -अधिपः, -अध्यक्षः 1 the chief magistrate of a town, head police-officer; निक्षिप्तौ नगराध्यक्षौ शेषाः सर्वे fara iar: Hariy. -2 governor or superintendent of a town. -अभ्याशः, -सः the vicinity of a town. -उपान्तः a. suburb, the skirt of a town.-ओकस् m. a townsman. -काक: town-crow', an expression of contempt. -कीतेनम् repeating the name of agod while wandering through a city. -घात: an elephant. -जन: 1 townsfolk. -2a citizen.-प्रदक्षिणा carrying an idol round a city in procession. -प्रान्तः a suburb. -मण्डना a courtezan. -मदिन् m. an intoxicated elephant. -मागे: a principal road, high-way. - Ter superintendence or government of a town. -रक्षिन् m. 1 the superintendent of a town. -2 a town-watchman. -स्थ: a townsmany citizen.
For Private and Personal Use Only
