________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
धवलित
868
धातुः
(चीनकर्पूर).-4 N. of a tree (धब). -लम् White-pepper. -ला A woman with a white complexion. -ली A white cow; (धवला also). -Comp. -उत्पलम् the white water-lily (said to opem at moonrise). -गिरि: N. of the highest peak of the Himalaya mountain. -गृहम् a house whitened with chunam, a palace. -पक्षः 1 a 800se%3 धबलपक्षविहंगमकूजितैः Si.6.45. -2 the bright halt of a lunar month. -मृत्तिका chalk.
धवलित a. Whitened, made white.
धवलिमन् m. 1 Whiteness, white colour; अधिगतधवलिम्नः शूलपाणेरभिख्याम् Si.4.65. -2 Paleness 3 इय भूतिर्ना प्रियविरहजन्मा धवलिमा Subhas; धवलिमा जातो मणीनां गणे Sukti. 5.81.
धवाणकः Wind. धवित्रम् A fan made of the deer's skin.
धस् a. [धा-कसुन् ] Holding; रेतोधस् , पुरोघस् &c. -m. 1 N. of Brahman. -2 Brihaspati.
धा 30. (दधाति, धत्ते, दधौ-दधे, अधात्-अधित, धास्यति-ते, धातुम्, हित;-pass. धीयते; -caus. धापयति-ते;-desid.धित्सति-ते) 1 To put, place, set, lay, put in, lay on or upon; विज्ञातदोषेषु दधाति दण्डम् Mb.; निःशङ्क धीयते (v.1. for दीयते) लोकैः पश्य भस्मचये पदम् R. 2. 132. -2 To fix upon, direct (the mind or thoughts &c.) towards (with dat. or loc.); धत्ते चक्षमकुलिनि रणत्कोकिले बालचूते Mal. 3. 12; दधुः कुमारानुगमे मनांसि Bk. 3.11;2.73 Ms. 12.28. -3 To bestow anything upon one, grant, give, confer, present with dat., gen., or loc.); धुर्यो लक्ष्मीमथ मयि भृशं धेहि देव प्रसीद Mal. 1.3; यद्यस्य सोऽदधात्सर्गे तत्तस्य स्वयमाविशत् Ms. 1.29. 4 To hold, contain; तानपि दधासि मातः Bv.1.68%3B S. 4. 4. -8 To seize, take hold of (as in the hand); धनुररिभिरसह्यं मृष्टिपीडं दधाने Bk. 1. 26; 4. 26. -6 To wear, put on, bear; गुरूणि वासांसि विहाय तूर्णे तनूनि......धत्ते जनः काममदालसागः Rs. 6. 13, 163 धत्ते भरं कुसुमपत्रफलावलीनाम् Bv.1.94; दधतो मङ्गलक्षौमे R. 12.8; 9.40%; Bk. 17.54. -7 To assume, take, have, show, exhibit, posse88%; (usually Atm.); काचः काञ्चनसंसर्गाद्धत्ते मारकती द्युतिम् H. Pr.35% शिरसि मसीपटलं दधाति दीपः Bv.1.74; R.2.73 Amaru. 27.70%3 Me. 383; Bh. 3.463 R.3.1; Bk. 2.1; 4.16, 183 Si.9.33 10.86%3 Ki.5.5.-8 To hold up, sustain, bear up3; गामधास्यत्कथं नागो मृणालमृदुभिः फणैः Ku. 6.68. -9 To support, maintain संपद्विनिमयेनोभो दधतुर्भुवनद्वयम् R.1.26. -10 To cause, create, produce, generate, make; yrat कुड्मालताननेन दधती वायुं स्थिता तत्र सा Amaru. 72. -11 To suffer, undergo, incur; दधती रतेन भृशमुत्सुकताम् Si.9.2, 32,66. -12 To perform, do. -13 Ved. To bring, convey. -19 To appoint, fix. [ The meanings of this root, like those of दा, are variously modified according to the word with which it is connected ; e.g. मनः, । मतिम् , धियम् , &c. धा to fix the mind or thoughts upon) resolve upon; पदं धा to set foot on, to enter; कर्णे करं धा to place the hand on the ear &c.] -With अपि (the
अ being sometimes dropped). 1(a) to.close, shut; ध्वनति मधुपसमूहे श्रवणमपिदधाति Git.53 80 कर्णौ-नयने-पिदधाति (b) to cover, hide conceal; प्रायो मूर्खः परिभवविधौ नाभिमानं पिधत्ते S. THI.17 (v.1.); प्रभावपिहिता V.4.25 Si.9.76; Bk.7. 69.-2 to hinder, obstruct, bar; भुजंगपिहितद्वारं पातालमधिfagta R. 1. 80. (The following verse illustrates the use of धा with some prepositions:-अधित कापि मुखे सलिलं सखी प्यधित कापि सरोजदलैः स्तनौ । व्यधित कापि हृदि व्यजनानिलं न्यधित कापि हिमं सुतनोस्तनौ N. 4. 111; or, better still, the following verse of Jagannatha:-निधानं धर्माणां किमपि च विधान नवमुदा प्रधानं तीथीनाममलपरिधानं त्रिजगतः। समाधानं बुद्धेरथ खलु तिरोधानमधियां श्रियामाधानं नः परिहरतु तापं तव वपुः॥ G. L. 18).
धाका [धा.उणा०क तस्य नेत्वम् ]1An or. -2 A receptacle, reservoir. -3 Food, boiled rice. -4 A post, pillar, column. - Brahman. -8 A supporter.
धातुः [धा-आधारे तुन् ] 1 A constituent or essential part, an ingredient. -2 An element, primary or elementary substance, ie. पृथिवी, अप, तेजस्, वायु and 877721; Bhag. 7. 15. 60.-3 A secretion, primary fluid or juice, essential ingredients of the body (which are considered to be7:- रसामृङ्मांसमेदोऽस्थिमज्जाशुक्राणि धातवः, or sometimes ten if केश, त्वच and स्नायु be added); Mb.3.213.10.-4A humour or affection of the body, (i.e. वात, पित्त and कफ); यस्यात्मबुद्धिः कुणपे त्रिधातुके Bhag, 10. 84. 13. - A mineral, metal, metallic ore; न्यस्ताक्षरा धातुरसेन यत्र Ku.1.73; त्वामालिख्य प्रणयकुपिता धातुरागैः शिलायाम् Me. 107: R.4.71; Ku.6.51. -6A verbal root; भूवादयो धातवः P.I.3.18 पश्चादध्ययनार्थस्य धातोरधिरिवाभवत् R.15.9.-7 The soul. -8 The Supreme Spirit; धातुप्रसादान्महिमानमात्मनः Katha. -9 An organ of sense. -10 Any one of the properties of the five elements, i. e. रूप, रस, गन्ध, स्पर्श and शब्द; तत्र तत्र हि दृश्यन्ते धातवः पाञ्चभौतिकाः। तेषां मनुष्यास्तर्केण प्रमाणानि प्रचक्षते ॥ Mb.6.5.11.-11 A bone. -12 A part, portion. -13 A fluid mineral of a red colour. -14 Ved. A supporter. -18 Anything to be drunk, as milk &c. -f. A milch cow. -Comp. -उपल: chalk. -काशीशम, -कासीसम् red sulphate of iron. -कुशल a. skilful in working in metals, metallurgist. -क्रिया metallurgy, mineralogy -क्षय: waste of the bodily humours, awasting disease, a kind of consumption. -गर्भः, -स्तप: a receptacle for ashes, Dagobaj Buddh. "कुम्भ: a relic urn. -ग्राहिन् m. Galamine. -नम्, -नाशनम् sour gruel (prepared from the fermentation of rice-water).-चूर्णम् mineral powder. -जम् bitumen -द्रावक: borax. -प: the alimentary juice, the chief of the seven essential ingredients of the body. -पाठ: a list of roots arranged according to Panini's grammatical system (the most important of these lists called 917918 being supposed to be the work of Panini himself, as supplementary to his Sutras). -पुष्टिःf. nutrition of the bodily humours. -प्रसक्त a. devoted to alchemy; -भृत्m . a mountain. -मलम् 1 impure exeretion of the essential fluids of the body%
For Private and Personal Use Only
