________________
प्रज्ञापनासूत्रे ध्माति-जाज्वल्यमान शुक्लध्यानाग्निना दग्धं शास्त्रविधिना यैस्ते सिद्धाः, अथवा-से धन्ति स्म अपुनरावृत्त्या निवृतिपुरीम् अगच्छन् इति-सिद्धा, सिध्यन्ति स्म वा-निष्ठितार्था भवन्ति स्मेनि सिद्धाः, सेधन्तेस्म-शासितारोऽभूवन् , मङ्गल्यरूपतां वाऽनुभवन्ति स्मेति सिद्धाः, पिधू शास्त्रे माङ्गल्ये च' इत्यनुशासनात्, तान् तथाचोक्तस्
ध्मात सितं येन पुराणकर्म, यो वा गतो निर्वृति सौधमूर्ति । ख्यातोऽनुशास्ता परिनिष्ठितार्थो,
- यः सोऽस्तु सिद्धः कृतमद्गलो मे ॥१॥ इति • यथोक्त सिद्धार्थप्रतिपत्तये विशेपण मा व्यपगत जरामरणभयान् जरावृद्धावस्था वयोहानिरूपा, मरणम्-प्राणत्यागरूपम्, भयम्-इहलोकादिभेदात् अर्थात् बद्ध आठ प्रकार के कर्मरूपी इंधन को, मातं अर्थात् जाज्वल्यमान शुक्लध्यान रूपी अग्नि के द्वारा भस्म कर दिया है जिन्होंने वे सिद्ध इसके अतिरिक्त व्याकरण में 'षिध्' धातु शास्त्र और मंगल के अर्थ का वाचक है । इसके अनुसार जो शास्ता हो चुके हैं या मंगलरूपता का अनुभव कर चुके हैं वे सिद्ध कहलाते हैं कहा भी हैं
जिन्होंने सित (बद्ध) पुरातन कर्मो का ध्मात (भस्म) कर दिया है, या जो मुक्ति महल के उपर पहुंच चुके हैं, जो अनुशास्ता एवं कृतकृत्य के रूप में विख्यात हैं, वे सिद्ध मेरा मंगल करे ॥१॥ . इन सिद्धों के अर्थ को समझने के लिए विशेपण कहते हैं-'व्यपगत जरामरणभयान् , यहां जरा का अर्थ हैं वय की गतिरूप वृद्धावस्था, मरण का अर्थ है प्राणों का त्याग और भय का अर्थ है इहलोक आदि संबंधी सात प्रकार की भीति । આઠ પ્રકારના કર્મ રૂપી ઈધન (કાષ્ઠ) ને (1) અર્થાત્ જાજવલ્યમાન થકલધ્યાન રૂપી અગ્નિ દ્વારા ભસ્મ કરી નાખ્યા છે જેમણે તેઓ સિદ્ધ છે. તદુપરાન્ત વ્યાકરણમાં ત્રિર્ ધાતુ શાસ્ત્ર અને મંગલ અર્થને વાચક છે. તદનુસાર જેઓ જ્ઞાતા થઈ ચુક્યા છે. અથવા મગળ રૂપતાને અનુભવ કરી ચુક્યા છે તેંઓ સિદ્ધ કહેવાય છે. કહ્યું પણ છે કે
माये सित (बद्ध) पुरातन प्रभात (मात) लम ४२० नया छ, २२ જેઓ મુકિત મહેલના ઉપર પહોચી ગયા છે, જેઓ અનુશાસ્તા અને કૃત કૃત્ય ના રૂપમાં વિખ્યાત છે, તે સિદ્ધો મારૂ મ ગલ કરે ?
Pा सिद्धान। म सभा भाट विशेषणे। ४ -व्यपगतत जरामरणभयान् આહીંયા જરાને અર્થ વયની હાનિ રૂપ વૃદ્ધાવસ્થા, મરણને અર્થ છે પ્રાણને ત્યાગ અને ભયના અર્થને ઈહલોક આદિ સમ્બન્ધી સાત પ્રકારની ભીતિ
