________________
દ્વિતીય પ્રસ્તાવ-ત્રીભવ.
ર૭. . એ પ્રમાણે ભોગસુખને પ્રતિષેધ કરતાં ભક્ત રાજાએ વિચાર કર્યો કે
એમણે બધા સંસાર-સંગને ત્યાગ કર્યો છે, તે એમને આહાર-દાન આપીને પણ હું ધર્મ આદરવાને લાભ લઉં.” એમ ધારીને તેણે પ્રવર ભોજનથી ભરેલાં પાંચસે ગાડાં મંગાવી, તે મુનિઓને અશન–દાનને માટે વિનંતિ કરી, ત્યારે ફરી પણ તેમણે નિષેધ કરતાં જણાવ્યું કે –“અરે મહાનુભાવ ! સાધુઓને આધાકમ કે સામે આણેલ અશન, પાનાદિ ન જ કપે” આથી તેણે ગૃહ નિમિત્તે કરેલા ભેજનની નિમંત્રણ કરી એટલે “એ રાજપિંડ પણ ન કપે” એમ કહીને સાધુઓએ તેને પણ નિષેધ કર્યો. ત્યારે મનમાં અત્યંત સંતાપ પામતાં ભરતચક્રીને ખેદ થયે કે–અહે! અત્યારે સર્વ પ્રકારે એ સાધુએએ મને તજી દીધું છે.” એ રીતે ભરતને શેકાતુર જાણી પોતે જાણતા છતાં તેને સંતોષ પમાડવા નિમિત્તે છેકે ભગવંતને અવગ્રહના ભેદે પૂછયા. એટલે પ્રભુ કહેવા લાગ્યા કે –“હે દેવેંદ્ર! અવગ્રડના પાંચ પ્રકાર છે. તે આ પ્રમાણે દ્રિાવગ્રહ. રાજાવગ્રહ, ગૃહપતિ અવગ્રહ, સાગરિક અવગ્રહ અને સાધર્મિક અવગ્રહ, તેમાં દેવેંદ્રાવગ્રહ તે જંબુદ્વીપના દક્ષિણ ક્ષેત્રના તમે અધિપતિ છે. હે ઇંદ્ર! તારી આજ્ઞાથી સાધુઓને ત્યાં વિચરવું કપે. રાજાવગ્રહ તે જેમ અત્યારે છ ખંડ ભારતના અધિપતિ ભરતચકી. તેની આજ્ઞાથી મુનિએ તેના દેશમાં રહી શકે. ગૃહપતિ તે મંડલેશ્વર, તે પણ પિતાના મંડલને નાયક હેવાથી આજ્ઞા લેવા યોગ્ય સમજ, તેની અનુમતિથી મુનિઓએ ત્યાં સ્થિતિ કરવી. સાગારિક તે શય્યાતર, અને શમ્યા તે પિતાને માટે ગૃહ-શાળા પ્રમુખ સ્થાન વિશેષ, તે સ્થાનના દાનથી શય્યાતર સંસારસાગરને પાર પામે છે, એ ગુણનિષ્પન્ન નામ છે. શય્યાના દાનથી શય્યાતર કેમ • તરે છે, તે બતાવે છે. તે સ્થાનમાં રહેલા સાધુઓ, સઝાયધ્યાનમાં લીન થતાં ભવ્યજનેને ધર્મોપદેશથી જે ઉપકાર કરે છે અથવા જે અપૂર્વ શાસ્ત્રને અભ્યાસ કરે છે, કે સંયમમાં પ્રવૃત્ત રહે છે, અથવા છઠ્ઠ, અઠ્ઠમાદિ જે દુષ્કર તપ તપે છે, વળી અન્ય સ્થાને પણ વસ્ત્ર, પાત્ર કે આહારદિક નિમિત્તે મુનિઓ સીદાતા નથી, ત્યાં સર્વત્ર પરમાર્થ થકી શય્યા જ કારણરૂપ હેઈ શકે. એ રીતે શય્યા-દાનથી દાતા, મોટા દુઃખરૂપ કલ યુક્ત અગાધ સંસાર સાગરથી સત્વર તરી જાય છે. શય્યાના અભાવે બરાબર જીવરક્ષા પણ થઈ શકતી નથી, તે સમસ્ત પ્રકારે સદ્ધર્મનું પાલન પણ નિવિદને કેમ થઈ શકે ? સાધર્મિક અવગ્રહ તે સિદ્ધાંતમાં પ્રસિદ્ધ ન્યાયથી એક ક્ષેત્રે રહેવાને ઈચ્છતા સાધુઓને માટે સમજવું.”
એ રીતે પાંચ પ્રકારે અવગ્રહની પ્રરૂપણા સાંભળી પંચાંગ નમસ્કાર પૂર્વક
