________________
कर्मभ्रष्टा भवेयुर्न, कर्तव्यकर्मकारिणः । साक्षिभावेन वर्तन्ते, शुभाशुभेषु कर्मसु ॥१९॥
જીવનમાં માણસે ચોક્કસ કર્તવ્યો બજાવવાનાં હોય છે. કર્તવ્યો માનવજીવનની અનિવાર્ય શરત છે. અનેક જાતનાં કર્તવ્ય કર્મો માણસે જીવન દરમ્યાન બજાવવાં પડે છે, એ વિના તેને છુટકો નથી.
મેદાન છોડીને ભાગી જનાર જેવો પલાયનવાદ માણસ માટે શોભારૂપ કદી નથી. જે કર્મો કરવાનાં છે, તે નિશ્ચિત છે. કર્તવ્ય કર્મોથી માણસ કદી પણ વિમુખ ન થઈ શકે.
હોંશભેર માણસે પોતાનાં કર્તવ્ય કર્મો કરવાં જોઈએ. માણસે કદી પણ કર્તવ્યભ્રષ્ટ ન બનવું.
કદી પણ કર્મ ભ્રષ્ટ ન બનવું. આજે કે કાલે જે કામ કરવાનું છે, તે કર્યા વગર ચાલવાનું નથી, તો પછી હોંશભેર સ્મિતવદને તે કર્મ શા માટે ન કરવું?
કર્તવ્યથી વિમુખ થવાનું ક્યારેય પણ ઉચિત નહિ ગણાય.
પરંતુ એક વાત જરૂર છે, કર્તવ્ય કર્મમાં વિવેકબુદ્ધિનો ઉપયોગ કરવો.
કર્મો બે પ્રકારનાં છેઃ (૧) શુભ કર્મ (૨) અશુભ કર્મ.
આ જગતમાં માણસો દ્વારા જાત જાતની શુભ અને અશુભં કર્મો કરાતાં હોય છે. માણસે બધા જ કર્મોના કર્તા બનવાની આવશ્યકતા નથી. બધા જ કર્મોમાં તે સામેલ ન થઈ શકે.
તે બધું જ જુએ છે. બધું જ અનુભવે છે.
એની સંવેદના વ્યક્ત કરી શકે છે. તે કર્મભ્રષ્ટ નથી થતો પણ શુભાશુભ કર્મમાં સાક્ષી ભાવે વર્તે છે. આમ શુભાશુભ કર્મમાં સાક્ષી ભાવે વર્તવું.
स्वधर्मः श्रेयसे नृणां, स्वाधिकारेण संगतः। अन्यधर्मो न शान्त्यर्थं, जानन्ति कर्मयोगिनः ॥२०॥ સ્વધર્મ જ શ્રેયસ્કર છે. સ્વધર્મ એટલે આત્મ ધર્મ.
મનુષ્ય સ્વાધિકાર પ્રમાણે આત્મ ચૈતન્ય પ્રગટાવે છે. આત્મચેતન્યની ચિનગારી પ્રગટે તો જ શ્રેયસ્કર સ્થિતિનું નિર્માણ થાય. આત્મચેતન્યનો ફૂવારો આંતરિક જગતમાંથી પ્રગટે છે.
" ૧૯
