________________
कर्मरुपेश्वराधीनं, सर्वविश्वं प्रवर्तते ।
પેરાથીનું, ગોવા સંવારિખ મળે છે ર૭ | વિશ્વ અનન્તાના જીવોથી ભરપુર છે ને રાતદિવસ અટક્યા વિના સંસાર ચક્ર ચાલ્યા કરે છે. તેમાં ક્યારેય કશો અટકાવ થતો નથી.
ખરેખર તો આ વિશ્વ સમસ્ત જગત કર્મરૂપી ઈશ્વરને અધીન છે. કર્મનું ચલાવ્યું વિશ્વ ચાલે છે. સાંજ સવાર, રાત દિવસ જે કંઈ પ્રવૃત્તિઓ ચાલ્યા કરે છે, એ બધું જ કર્માધીન છે. ખરેખર તો આવિશ્વને ચલાવનાર કર્મ રૂપી ઈશ્વર જ છે.
કર્મને વશવર્તીને સર્વ જીવો સુખ દુઃખનો અનુભવ કરે છે. કર્મ ચલાવે છે, તેમ સૌ ચાલે છે. કર્મ કહે છે, તેમ સૌ કરે છે.
કર્મને અધીન છે સર્વ કાંઈ.
વિશ્વમાં ચિત્રવિચિત્ર જીવો વસે છે ને જાત જાતની પ્રવૃત્તિઓ કરે છે. સુખ ભોગવે કે દુઃખનો અનુભવ કરે છે.
કારણ કે કર્મ સત્તા જઈશ્વર સત્તા છે ને કર્મ રૂપ ઈશ્વર જ બલવાન છે. એના આદેશ પ્રમાણે જ સર્વ કાંઈ થાય છે. નાની મોટી પ્રવૃતિઓ થાય છે.
કોઈ દુઃખી ય છે. કોઈ ભયંકર પીડાને પામે છે. કોઈ યાતનામય કષ્ટો ભોગવે છે ને કોઈ અભાવગ્રસ્તદશામાં જીવે છે.
આ બધું જ પૂર્વે કરેલા કોઈ અશુભ કર્મના ફળ સ્વરૂપે છે. જેવું કર્મ તેવું ફળ.
કર્મમાં અશુભત્વની માત્રા જેટલી વધારે એટલી વધારે દુઃખની તીવ્રતા. પેલી કવિતામાં આવે છે, તેને થોડોક ફેરફાર કરીએ.
“સુખ દુઃખ કર્મ સાથે રે જડિયાં.”
જે સમયે કર્મ થયું તે જ દિવસે અને સમયે કર્મના ચોપડા (આત્મપ્રદેશોમાં તેની સજા અને સજાનો સમય પણ નોંધાઈ ગયો. હવે નોંધાયેલા આ સજા અને સમયમાં કોઈ ફેરફારને અવકાશ નથી. કોઈ વધઘટ ન થઈ શકે. અફરપણે તેનો અમલ થાય.
એમાં શરમ ન ચાલે. લાંચ ન ચાલે. વગ ન ચાલે. ઓળખાણ ન ચાલે. ભલામણ ન ચાલે.
૨૮
