________________
સર્વ લોકની હિંસા કરનાર - સર્વ લોકને હણનાર એવો સામ્ય સ્વરૂપી આત્મા કદી હણાતો નથી.
સકામપણાનું જેને સમાન છે. નિષ્કામપણું પણ જેને સમાન છે. બેયના હોવાપણામાં જેને સામ્ય છે.
જે જલકમલવત્ છે, એવો આત્મા સર્વ લોકને હણનાર હોવા છતાં તેવો સામ્ય આત્મા કદી પણ હણાતો નથી.
સકામપણા અને નિષ્કામપણાથી તદ્દન નિરપેક્ષ બનવાની આમાં વાત છે.
सर्वकर्मप्रकुर्वाणः, समाऽऽत्मा नैव लिप्यते । सर्वदोषेषु निर्दोषी, जीवन्मुक्तोऽभिधीयते ॥१५८ ॥
જે આત્મા સમભાવી છે, સકર્મ-અકર્મથી પર છે, તેવો આત્મા સર્વ કર્મ અવશ્ય કરે છે પણ તેમ છતાં કર્મથી તે લપાતો નથી.
તે સમભાવી છે. નિષ્કામ કર્મ પ્રત્યે પણ એ જ ભાવ છે. બંને તેને માટે સમાન છે. બંનેમાં તે સામ્ય જુએ છે. તે સમભાવી છે. બંનેને સમાન દ્રષ્ટિથી જુએ છે. કર્મ સકામ હોય કે કર્મ નિષ્કામ હોય. પણ સમભાવી માટે તે એક સમાન છે. સમભાવી આત્માની દ્રષ્ટિએ બન્ને વચ્ચે સામ્ય છે. તે કોઈનો પક્ષપાત કરતો નથી. કોઈ પ્રત્યે ઢળી પડતો નથી. કોઈને કુણી નજરથી જોતો નથી. કોઈ પ્રત્યે દ્વેષ રાખતો નથી. સારું ખોટું બંને તેને માટે સમાન છે. તે નિરપેક્ષ છે. નિર્લેપ છે. હા, એ કર્મ જરૂર કરે છે. સંસારમાં રહ્ય કર્મ તો કરવો જ પડે. પણ તે નિરપેક્ષભાવે કરે છે. નિર્લેપભાવે કરે છે. કર્મ કરે છે પણ કર્મમાં રગદોળાતો નથી. એનામાં સમાવિષ્ટ થતો નથી. એનાથી લપાતો નથી. કર્મ એનું કર્તવ્ય છે. જે સમયે જે કર્મ જરૂરી હોય તે કરે છે. જરૂરી વ તે કરતો નથી.
૧૭૪
