________________
न च प्रमाणनिक्षेपभंगादिनां विकल्पतः । निर्विकल्पाऽऽत्मरूपं तु, प्राप्यते नैव योगिभि: ॥१६२॥ આત્માનું રૂપ કેવું છે? આત્માના રૂપને ઓળખો છો? યોગીઓ દ્વારા એ પ્રાપ્ત થતું નથી.
નયનો વિકલ્પ. નિક્ષેપનો વિકલ્પ. પ્રમાણનો વિકલ્પ. ભંગનો વિકલ્પ. અને આવા બધા અનેક વિકલ્પોથી આત્માનું સ્વરૂપ નિર્વિકલ્પ છે, તે પ્રાપ્ત થતું નથી.
નિર્વિકલ્પ સ્વરૂપ છે આત્માનું. આત્મરૂપમાં કોઈ વિકલ્પ ચાલતો નથી. યોગીઓ અનેક વિકલ્પો દર્શાવે છે. પણ યાદ રાખો કે આત્માનું સ્વરૂપ નિર્વિકલ્પ છે.
તેથી આવા વિકલ્પોથી નિર્વિકલ્પ એવું આત્મરૂપ કદી પણ પ્રાપ્ત થતું નથી.
આત્માના રૂપને ઓળખો. તે નિર્વિકલ્પ છે. વિકલ્પ વડે તે નહિ ઓળખાય.
આત્મરૂપને ઓળખવું-પામવું-પરિચય મેળવવો એ અતિ કઠિન કાર્ય છે. કોઈ વિકલ્પો એમાં ચાલતા નથી. કારણ કે આત્મરૂપનિર્વિકલ્પ
नयादीनां विकल्पेन, श्रुतज्ञानविशारदैः। आत्मा न जायते साक्षान्निर्विकल्पसुखोदधिः ॥ १६३ ॥
આત્માને જાણવા સૌ મથે છે. યોગીઓ પણ મળે છે. જ્ઞાનીઓ પણ મથે છે. સર્વ કોઈ મથે છે.
કારણ કે આત્મા જ બ્રહ્મ છે. આત્મા જ પ્રભુ છે. આત્મવાનું જ પરબ્રહ્મ છે. તેથી આત્મજ્ઞાનને પામવું અઘરું છે.
આત્મરૂપને ઓળખવું કઠિન છે. ભલે બધા મથે. ભલે ખૂબ મથામણ કરે.
શ્રુતજ્ઞાનના વિશારદો - પંડિતો વગેરે વડે વિકલ્પો ઊભા કરાય છે. વિકલ્પો રજુ થાય છે. નય વગેરેના અનેક વિકલ્પો આત્માને જાણવા માટે મૂકાય છે.
૧૭૮
