________________
સ્વતંત્રતા રાષ્ટ્રની અને આત્માની પણ. સ્વરાજ એટલે દેશનું સ્વરાજ અને આત્મ સ્વરાજ. સ્વતંત્રતા વિના માનવીની શક્તિઓ ખીલતી નથી. એની શક્તિઓ રૂંધાઈ જાય છે. આત્મ સ્વરાજ વિના આત્મવિકાસ સાધી શકાતો નથી. વ્યક્તિ સ્વાતંત્ર્ય જરૂરી છે. દેશ સ્વાતંત્ર્ય જરૂરી છે. ને એટલું જ જરૂરી છે આત્માનું સ્વાતંત્ર્ય - આત્મ સ્વરાજ. સ્વતંત્રતા મેળવવા માટે - સ્વતંત્રતા સાચવવા માટે - સ્વતંત્રતાને રક્ષવા માટે - માનવોએ ગમે તે ભોગ આપવા તૈયાર રહેવું જોઈએ. ગમે તેવો ભોગ આપવો પડે તો પણ તત્પર રહેવું જોઈએ.
આ બધા પોતાના આત્માની જેમ સત્યેમથી પૂજ્ય છે અને રક્ષણ કરવા યોગ્ય છે જનની, માતૃભૂમિ, માતૃભાષા અને સ્વતંત્રતા.
गुणाः सर्वत्र संग्राह्या, दोषा वाच्या न देहिनाम् । सद्विद्या सर्वतो ग्राह्या, कर्तव्या गुणसाधना ॥३०२ ॥ ગુણો હંમેશાં ગ્રહણ કરવા યોગ્ય છે. ગુણોને પામવા એ માનવીનો ધર્મ છે. સર્વ ઠેકાણેથી માણસે ગુણો ગ્રહણ કરવા જોઈએ. અને કોઈપણ જીવના દોષો પ્રગટ ન કરવા જોઈએ. દોષ ત્યજવા યોગ્ય છે. ગુણ ગ્રહવા યોગ્ય છે. કોઈપણ જીવના દોષ કદી પ્રગટ ન કરો. દોષદર્શી ન બનો. ગુણગ્રાહક બનો. દોષ ગ્રહણ ન કરો ને કોઈ જીવના દોષ પ્રગટ ન કરો. સવિદ્યા હંમેશાં ગ્રહણ કરવા યોગ્ય છે.
સવિદ્યા કોઈપણ સ્થાને હોય પણ સર્વ સ્થાનેથી તેને ગ્રહણ કરવી જોઈએ. હંમેશાં સદ્વિદ્યા ગ્રહો.
ગુણોના ગ્રાહક બનો. ગુણોની સાધના કરો. ગુણોનો સ્વીકાર કરો. અને દોષને ત્યજો. કોઈપણ જીવના દોષ પ્રગટ ન કરો. દોષદ્રષ્ટા ન બનો.
૨૯૪
