________________
अहंकारो न कर्तव्यो वक्तव्यं न च दुर्वचः । મંત્રમેવો ન ર્તવ્ય:, પ્રાપ્પાન્તપિ મના નનૈઃ ॥ ૨૧૧ ॥
"
મનુષ્યોએ ત્યજવા જેવી અને ભૂલથી પણ ન કરવા જેવી બાબતોનો અહીં ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે.
આવી બધી બાબતો મનુષ્યના પતન માટે કારણભૂત બને છે. પતનનું નિમિત્ત બને છે.
મનુષ્યોએ પ્રાણાન્તે પણ અભિમાન ન કરવું, અહંકાર ન કરવો. અહંકાર ત્યજવા યોગ્ય છે.
અહંકાર કરનાર માણસની પ્રગતિ અટકી જાય છે.
વિકાસ આગળ પૂર્ણવિરામ મૂકાઈ જાય છે.
આગમિક સાહિત્ય અને ઈતિહાસ એ વાતની ગવાહી પૂરે છે કે જેણે જેણે અહંકાર કર્યો છે, એમનું અલ્પકાળમાં પતન થયું છે. અહંકાર એમને નિમ્ન સ્તરે લઈ જાય છે.
અહંકાર ક્રોધનો જનક છે ને પરિણામ હોય છે કેવળ પતન. કેવળ વિનાશ. કેવળ સર્વનાશ.
અહંકાર વિકાસની ગતિ અટકાવી દે છે.
એટલું જ નહિ, પણ મનુષ્યોએ દુર્વચન પણ ન બોલવું જોઈએ. દુર્વચન અર્થાત્ ખરાબ વચનને કારણે સંઘર્ષનાં મંડાણ થાય છે. સામી વ્યક્તિને ખોટું લાગે છે. એની લાગણી દુભાય છે. સામાને દુઃખ થાય તેવું દુર્વચન મનુષ્ય કદી પણ ઉચ્ચારવું ન જોઈએ.
શબ્દો પણ પથ્થરની જેમ વાગે છે.
મુખમાંથી નીકળેલા કટુ શબ્દો તીરની જેમ સામાને વિંધી નાખે છે. ઉપરાંત માણસે કદી પણ મંત્રભેદ ન રાખવો જોઈએ.
સુખમય જીવન માટે એ જરૂરી છે.
જીવનના વિકાસ માટે, ઉન્નતિ માટે અને સુખ શાંતિ માટે આટલી વાતો ત્યજવી જોઈએ.
જૈનધર્મીએ આ વાતો હૃદયમાં ઉતારીને એ પ્રમાણે વર્તન કરવું જોઈએ, જેથી જીવન સુખશાંતિમય બની રહે.
૨૮૯
