________________
निष्कामकर्मकर्तव्यं, येन मुक्तो भवेज्जनः । सकामकर्मलेपाय, जायते सर्वदेहिनाम् ॥१५६ ॥ કર્મની શી ભાવના છે? કર્મ કેવું કરવું જોઈએ? કર્મનું સ્વરૂપ શું?
સંસારમાં રહેલા અને પોતાનો વ્યવહાર ચલાવતા મનુષ્યોએ કર્મ અવશ્ય કરવું પડે છે.
કર્મ મનુષ્યની સ્થિતિ છે, ગતિ છે. પણ કર્મ કેવું હોય? નિષ્કામભાવે કર્મ કરવું જોઈએ.
દરેક મનુષ્ય એ જોવું કે પોતાનું કર્મ નિષ્કામ ભાવે કરાયેલું છે કે નહિ?
નિષ્કામભાવે કરેલા કર્મ થકી જ મનુષ્ય મુક્ત બને છે.
નિષ્કામભાવે કરેલું કર્મ જ માનવીને મુક્ત બનાવે છે. કર્મ કરવું, કામના ન રાખવી.
કર્તવ્ય બજાવવું. ફળની આશા ન રાખવી. ફળની આશા રાખ્યા વગર કરેલું કર્મ જ પ્રાણીને મુક્ત બનાવે છે. સર્વ પ્રાણીઓને સકામ કર્મ લેપ માટે થાય છે. લેપ ન કરો. નિષ્કામ કર્મ કરો. ફળની આશા ન રાખો ને પોતાનું કર્તવ્ય બજાવો. નિષ્કામકર્મ મુક્ત બનાવે. સકામ કર્મ લેપ કરે. निष्कामत्वं सकामत्वं, द्वयोः साम्यं च यद् धृदि । सर्वलोकस्य हन्ताऽपि, समाऽऽत्मा स न हन्यते ॥ १५७॥ કામના વગરનું કર્તવ્યપણું. કામના સાથેનું કર્તવ્યપણું. અર્થાત્ નિષ્કામપણું અને સકામપણું. આ બે છે કર્મની બે સ્થિતિ. ઈચ્છા સાથેનું અને ઈચ્છા વગરનું. એકમાં ઈચ્છાનું હોવાપણું છે. બીજામાં ઈચ્છા રહિતપણું છે.
નિષ્કામપણા અને સકામપણામાં જેને સામ્ય છે, તેવો આત્મા હણાતો નથી.
૧૭૩
