________________
હા, એ વાત તદન સાચી છે કે વિવેક પૂર્ણ રીતે જે અનંત દુઃખો અને અપાર આપત્તિઓને સહન કરે છે, તેઓ સ્વભાવથી જ સ્વયં અનંત સુખના ધામ રૂપ છે.
અને જો એમ જ હોય તો દુઃખને સહન કરવાની વિવેકપૂર્ણ ભાવના શા માટે ન પ્રગટાવવી?
હા, એ વાત સાચી છે કે ધ્યેય પ્રાપ્તિના માર્ગ આપે અનેક પ્રકારનાં અનંતાનંત દુઃખો રહેલાં છે, અપાર કષ્ણ રહેલાં છે, આપતિઓની હારમાળા રહેલી છે. આ સત્ય વાતને સ્વીકારીને જ માર્ગની પસંદગી કરવી રહી.
જેડરતો નથી, એને કોઈ ડરાવતું નથી. જે ભય પામતો નથી, એને માટે વળી ભય કેવો? વિવેકી પૈર્યવાન માટે બધું જ સહ્ય બની જાય છે ને વાદળો હટી માર્ગની સરળતા પ્રત્યક્ષ થાય છે એટલે સુધી કે તે સ્વયં સ્વભાવથી જ અનંત સુખના ધામ રૂપ બની રહે છે.
सर्वान्परिषहान्प्राप्य, ज्ञानिनः सिद्धधामनि। गच्छन्ति साम्ययोगेन, तत्राऽऽत्मसाक्षिभावतः ॥४७॥ જ્ઞાનીનો પંથ નિરાળો છે. '
જ્ઞાન વડે તે સર્વ વાતોને જાણે છે. તે વિવેકપૂર્વક દુઃખોને સહન કરે છે ને અંતે અનંત સુખને પામે છે. વિશ્વની પ્રકૃતિથી તે અવગત હોય છે.
મનુષ્યને પોતાના ભવમાં અનેક પ્રકારના પરિષહો સહન કરવા પડે છે. ટાઢ, તાપ, વરસાદ, તૃષા, ભૂખ એમ અનેક પ્રકાર પરિષદોનો મકાબલો તેને કરવો પડે છે. . . .
ક્યારેક મનુષ્ય આ પરિષદો સહન કરી શકતો નથી અને પલાયનવાદનો આશ્રય લે છે.
પરિષહોથી તે પૂંઠ ફેરવી લે છે.
પરિષહોની શરૂઆત થતાં જ તે ગભરાઈ જાય છે અને પોતાના ધ્યેયમાંથી ડગીને પીછેહઠ કરે છે.
જીવન છે, ત્યાં પરિષહો તો હોવાના. જીવન અને પરિષહોને અલગ કરી શકાય નહિ. સુખ દુઃખ તો જીવન સાથે જોડાયેલાં જ છે.
૪૯
