________________
यत्र मोहस्य साम्राज्यं, वर्तते तत्र दुःखिता । पारतन्त्र्यं मनुष्याणामात्मभोगेन नश्यति ॥ १२२ ॥
જગતમાં સર્વત્ર મોહનું સામ્રાજ્ય પ્રવર્તે છે. ને જ્યાં મોહનું સામ્રાજ્ય પ્રવર્તે, ત્યાં હોય છે કેવળ દુઃખ. મોહને કારણે નીતિનાશ થાય છે. વિચારશક્તિનો નાશ થાય છે. વિવેકબુદ્ધિનો નાશ થાય છે. આ જગતમાં મોહ અગણિત સ્વરૂપે પ્રવર્તે છે અને માણસના મનને લલચાવે છે. માણસને આકર્ષે છે.
જ્યાં મોહ છે, ત્યાં દુઃખ છે. મોહ દુઃખનું કારણ છે.
એક ચીજમાં મોહ જાગ્યા પછી ચીજ ન મળે અથવા નષ્ટ થઈ જાય તો માણસ દુઃખી બની જાય છે ને દુઃખના સાગરમાં ડૂબી જાય છે. આ જગતમાં જે જે જીવો દુઃખી થાય છે, દુઃખને કારણે રડે છે અથવા વિલાપ કરે છે, તે બધાના મૂળ કારણમાં મોહ જ રહેલો જોવા મળશે.
તમે તપાસ કરજો.
બાળકને રમકડા પર મોહ જાગ્યો છે, તે રંગીન છે, રૂપાળું છે એટલે તેથી તે તેના તરફ ખેંચાય છે. તેને હસ્તગત કરવા મથે છે. તેને મેળવે છે. તેના વડે રમે છે ને આનંદ પામે છે. પણ આ આનંદ ક્યાં કાયમી છે ? એ તો ક્ષણજીવી છે. રમ્યા પછી રમતાં રમતાં અચાનક રમકડું તૂટી જાય છે. ને બાળક રડવા માંડે છે. દુઃખી થાય છે. વ્યથિત બને છે. બાળક દુઃખી બન્યું છે.
ને એના દુઃખનું કારણ છે રમકડું. રમકડા પરનો મોહ. મોહ એના દુઃખનું કારણ બન્યો.
પણ આ જ રમકડું તૂટી જવા છતાં કોઈ મોટી ઉંમરની વ્યક્તિને
દુઃખ આપતું નથી, કારણ કે તેને રમકડા પર મોહ નથી.
મોહ બાળકને છે.
જે મોહ પામે છે, તે જ દુઃખી બને છે. નિર્મોહીને કોઈ દુ:ખ નથી.
૧૪૦
