________________
પછી તો મનુષ્ય લાચાર બની જાય છે ને વિવશતાપૂર્વક મોહના બંધનમાં તે તરફડે છે. મોહનો અંધકાર તેને વીંટળાઈ વળે છે. રાગરજુ તેને બંધનમાં બાંધી દે છે. મનુષ્ય મોહમાર્ગી બને પછી તેની મુક્તિની સંભાવનાઓ નહીંવત્ બની જાય છે.
ત્યારે મદદરૂપ બને છે શુદ્ધોપયોગ રૂપ સેનાની અર્થાત્ સેનાનાયક. આ સેનાપતિ એને બચાવે છે. છોડાવે છે. બંધન મુક્ત કરે છે. રાગના બંધનમાંથી મુક્ત કરે છે. રાગાદિ શત્રુઓનો નાશ કરે છે. મનુષ્ય બચી જાય છે. મુક્ત બને છે. ને પ્રકાશમાર્ગે અગ્રગતિ કરે છે. आत्मनः पूर्णसाम्राज्यं, पूर्णानन्दप्रकाशकम् । वर्तते तत्र दुःखस्य, गन्थोऽपि नैव भासते ॥१२१ ॥ આત્મા પૂર્ણાનંદ પ્રકાશક છે. આત્મા આનંદનો પ્રેરક છે. માત્ર આનંદ નહિ પણ પૂર્ણાનન્દ.
જીવ સતત ઝંખે છે આનંદને. એ સતત શોધ ચલાવે છે આનંદની. એને સતત તૃષા હોય છે આનંદની. સુધા છે આનંદની.
અને આનંદ-પૂર્ણાનંદ દેહ થકી મળતો નથી. દૈહિક ભાવોથી શક્ય નથી. રાગાત્મક કાર્ય આનંદનું કારણ નથી, એ આનંદ ક્ષણિક જ હોય
સાંસારિક દ્રષ્ટિથી મનને આનંદ આપનારી અનેક ચીજો આ જગતમાં અસ્તિત્વ ધરાવે છે.આ ચીજો સરસ રીતે શણગારાયેલી, સજ્જ થયેલી છે, જેને જોતાં જ માણસના મનમાં લાલસાની આંધી ઉઠે છે.
રાગાત્મક રમકડાંનો પાર નથી આ વિશ્વમાં. ઈન્દ્રિયોને પરવશ બનાવે છે આ રાગાત્મક રમકડાં. એ આનંદ જરૂર આપે છે. પણ ક્ષણિક. અલ્પજીવી. પાણીના પરપોટા જેવો આનંદ. તરત જ નાશ પામે તેવો. તરત જ ફૂટી જાય એવો. એ સાચો આનંદ નથી. શાશ્વત આનંદ નથી. સનાતન આનંદ નથી.
૧૩૮
