________________
असुराः प्राणिनो ज्ञेया, देहादिमात्रसेवकाः । आत्मानस्ते सुरा बोध्या, आत्माभिमुखवृत्तयः ॥ ७४ ॥ દેવ અને દાનવ! સુર અને અસુર! ખરેખર તો દેવત્વ અને દાનવત્વ માનવીના મનમાં જ પડેલાં છે. સદ્ અને અસદ્ બે વિરોધી વૃત્તિઓ પણ માનવ મનમાં નિહિત
અંગ્રેજીમાં એક નવલકથા છેઃ “ડૉ. જેકિલ એન્ડ હાઈડ' ડૉ. જેકિલ સવૃત્તિનો પ્રતીક છે, જ્યારે હાઈડ અસહ્નો પ્રતીક છે. દાનવ અને દેવ બંને માનવીના મનમાં જ વસે છે.
જેના મનમાં જે વૃત્તિનું આધિક્ય હોય, તે વડે તે ઓળખાય. સવૃત્તિના આધિક્ટવાળો સજજન કહેવાય. અસવૃત્તિના આધિWવાળો દુર્જન કહેવાય!
દુર્જન દુવૃત્તિઓને અધીન હોય છે, તે અસહ્નો ગુલામ છે અને તેથી ખરાબ પ્રવૃત્તિઓ તે કરતો હોય છે. હિંસા, દુરાચાર, ચોરી, અનીતિ જેવી દુવૃત્તિઓ તેને ખરાબ માર્ગ તરફ દોરી જતી હોય છે. છે પરિણામે સમાજમાં તે ચોર, લૂંટારો, પાપી, બળાત્કારી કેદુરાચારી તરીકે ઓળખાતો હોય છે. તેણે અધમતાનું આધિનત્વ સ્વીકાર્યું હોય છે. તે શરીરનો સેવક હોય છે. શરીરની વૃત્તિઓ તેને પરવશ બનાવી દેતી હોય છે. પરિણામે તે પોતાના જીવનમાં અધમ માર્ગો અપનાવે છે.
શરીર વિલાસી બનાવે છે. શરીર તેને હિંસાચારી બનાવે છે. - દેહ તેને દુરાચારી બનાવે છે.
શરીરમાંથી ઊઠતી માંગ અથવા શરીરની જરૂરિયાતો સંતોષવા તે અપ્રામાણિક અને અનૈતિક પ્રયાસો કરવામાં સંકોચ અનુભવતો નથી.
તે પાપ માર્ગનો યાત્રી બને છે. અસદ માર્ગનો પથિક બને છે. તે દેહનો સેવક છે. દૈહિક વૃત્તિઓનો ગુલામ છે. કાયાને પરવશ
દેહ દુરાચાર કરાવે. શરીર શયતાન બનાવે. કાયા કુમાર્ગે આગળ ધપાવે.
તમામ દાનવીય ગુણો તેનામાં આવે. તેનામાં અસુરત્વ પ્રગટે. શરીરનો સેવક તે અસુર. આત્માનો સેવક તે સુર.
20
