________________
વાણીનો સંયમ આવશ્યક છે. વાણીનો બગાડ પણ ન સારો અને પાણીનો બગાડ પણ ન સારો. વાણી અને પાણી કરે ધૂળ ધાણી. વાણીમાં ય વિવેક હોય. અને પાણીના વપરાશમાં ય વિવેક હોય.
અધિક અર્થહીન વાણી, વાતને બગાડે કરી નાંખે ધૂળધાણી. આ વાત જાય છે જે જાણી, તે કદી ન કરે વ્યર્થ શબ્દોની લહાણી...
સર્વોનતિ પદને પામવું હોય. અર્થાતુ મોક્ષને પામવું હોય તો જરૂરી છે તમામ બાબતોમાં વિવેક.
અંતર્મુખયોગની જરૂર છે. સ્વાશ્રયની જરૂર છે. વિવેકની જરૂર છે. અને તો જ આત્મસાધક મોક્ષને પ્રાપ્ત કરવા શક્તિમાન બની શકે
बाह्यमुखोपयोगेन, कर्मलेपः प्रजायते । रागद्वेषपरिणामजा, भावकर्मस्वरूपिणा ॥१०६ ॥ કર્મનો લેપ ક્યારે થાય? આ પૂર્વે અંતર્મુખયોગની વાત કરવામાં આવી છે. અહીં બાહ્યમુખોપયોગની વાત કરી છે. બહિર્મુખતાની વાત કરી છે. આ વિશ્વમાં બે પ્રકારના મનુષ્યો જોવા મળે છે. અંતર્મુખી. બહિર્મુખી. ક્યાંક મધ્યમમાર્ગી પણ જોવા મળે છે.
બાહ્યમુખી મનુષ્યો શબ્દાળુતાને પસંદ કરે છે. વાચાળતાથી વર્તે છે. શબ્દોનો આડેધડ ઉપયોગ કરે છે.
અંતર્મુખપણે તેમને પસંદ નથી. રાગ અને દ્વેષથી ભરેલો છે આ સંસાર. કોઈ રાગમાં રંગાઈ જાય છે. મોહમાં ફસાઈ જાય છે. માયામાં મગ્ન બની જાય છે. અને જ્યાં રાગ હોય, ત્યાં દ્વેષ હાજર જ હોય. રાગ અને દ્વેષ પારસ્પરિક સંબંધો ધરાવે છે.
બાહ્યમુખીપણાનો ઉપયોગ કરનારા માનવો રાગદ્વેષથી ભરેલા આ જગતમાં શબ્દોના બિનજરૂરી ઉપયોગ કરે છે.
૧૨ ૧
