________________
તે દર્શન રૂપ છે. તે જ્ઞાન રૂપ છે. તે ચારિત્રરૂપ છે.
આ દર્શન જ્ઞાન ચારિત્ર એવા ત્રણ ભવ્ય ગુણ રત્નોથી પુષ્ટ બનેલો આત્મા મોહનીય વગેરે કર્મોનો દાટ વાળી નાખે છે. એમનો નાશ કરે છે.
આત્મા નિજગુણ કર્તા છે. અને પરગુણ અકર્તા છે. शुद्धात्मा न च कर्ताऽस्ति, विश्वस्थलोककर्मणाम् । नैव सृजति भूतानि, न च दुःखादिकारकः ॥६७ ॥ શુદ્ધાત્મા પરગુણે અકર્તા છે. હા, તે જ નિજગુણ કર્તા છે.
આ વિશ્વમાં રહેલા લોકો વિવિધ કર્મો કરે છે. જીવોના જીવનમાં કર્મનું પ્રાધાન્ય રહેલું છે અને જાત જાતનાં કર્મો તેઓ કરે છે. પણ એ તો એ કર્મનો કર્તા નથી. આત્મા કદી કર્તા ભાવને ગ્રહણ કરતો નથી.
વિશ્વ કર્મોનો સાગર છે.
વિશ્વમાં રહેલાં જીવો અનેક પ્રકારનાં શુભ-અશુભ કર્મો કરતાં હોય છે. જીવ માત્રની એ પ્રકૃતિ છે. કર્મ વિના તે રહી શકતો નથી.
કર્મ કરે છે. કર્મ બંધનમાં બંધાય છે. કર્મના ફાંસલમાં ફસાય છે. કર્મ રાજા કોઈને છોડતો નથી. કર્મ સત્તા સર્વ વ્યાપક છે. સર્વ કાળે સર્વ સ્થળે એની સત્તા પ્રવર્તે છે. કોઈ માણસ ગમે ત્યાં છુપાઈ જાય તો પણ કર્મ રાજા એને પકડ્યા વગર રહેતો નથી.
એટલે જ તો કહ્યું છે કેઃ “કર્મ સત્તા મહા બલવાન!”
કર્મથી બળિયું કોઈ નથી. કર્મ સર્વને વશમાં લઈ લે છે અને વિવેક્યુક્ત સજા કે પુક્કર ફરમાવે છે. :
વિશ્વના બ્રેકો કર્મ સત્તાથી બહાર નથી.
જીવ કર્મ કરે છે. મન લલચાય છે. મન ફસાય છે. ને સારા ખરાબ કર્મો તે કરે છે. શુભ – અશુભ કર્મોનો સરવાળો તે કરે છે. અને એ પ્રમાણે ન્યાયયુક્ત ફળ તે મેળવે છે.
આમવિશ્વના લોકો વિવિધ કર્મો કરે છે, પરંતુ તે બધા કર્મોનો કર્તા નથી. અર્થાત્ તે અકર્તાભાવે વિલસી રહે છે.
તે શુદ્ધાત્મા પ્રાણીઓનો-જીવાત્માઓનો સર્જકપણ નથી અને દુઃખ આદિનો કારક પણ નથી.
૭૩
