________________ દેશનું વર્ણન. હિંદને સઘળે વાયવ્ય સીમાડે આવેલી શાખાઓ હિમાલયથી દરિયા સાધી ગયેલી છે. દક્ષિણ તરફ તેઓ જેમ આગળ વધતી જાય છે તેમ તેઓનાં નામ બદલાય છે. ઉપલા ભાગને સફેદ કોહ, મધ્ય ભાગને સુભાનપર્વત, અને છેલ્લા કે નીચલા ભાગને હાલા પહાડ કહે છે. આ આડમાં 11,000 ફુટથી વધારે ઊંચાં શિખરો છે, પરંતુ હિમાલમથી દક્ષિણ તરફ એ છે કે ત્યાં આગળ એમાં એક માર્ગ પડે છે. તેનું નામ ખાઈબર પાટ છે.. ખાઈબરમાં થઈ કાબુલનદી હિંદમાં વહે છે. એ માર્ગથી દક્ષિણે થોડે છેટે ફામ ઘાટ છે. એ સિવાય દેરાઈમૈલખાનની પાસે વાલીઘાટ, અને વધારે દક્ષિણમાં પ્રખ્યાત એલાન નામિ ધાણ છે. એ સઘળા ઘાટ, એક્તસ્ફ હિંદ અને બીજી તરફ અફગાનિસ્તાન તથા બલુચિસ્તાન વચ્ચેના દરવાજા છે. હિમાલયના જળાશય–આ ટેકરીવાજ હિમાલય પર્વત શત્રુને આવતાં અટકાવે છે એટલું જ નહિ પણ હિદના લોકોને અન્ન અને ધન મેળવવાનું સાધન પૂરું પાડે છે. નીચે આવેલા ગરમ પ્રદેરોને માટે એમાં પુષ્કળ પાણી એકઠું થાય છે. દૂર રહેલા ઉષ્ણ કટિબંધના સમુદ્રમાં આખા ઊનાળામાં ઘણી વરાળ થાય છે. એ વરાળ ઊંચે એકઠી થાય છે, અને જુન માસમાં દક્ષિણ તરફથી વાતિ મેસમેને એટલે નિયમિત વખતના પવન તેને ઉત્તર તરફ લઈ જાય છે. ચોમાસાના પવનને લીધે ઉત્તર તરફ ઘસડાઈ આવતો વરાળનો જ આખા હિંદ ઉપર ફરી વળે છે, અને તેની કોઈવાર એકની પાછળ એક એમ દોડતાં વાદળાંની લાંબી હાર બંધાય છે; એવાં વાદળાંને એક દેશી કવિએ મિટા વેળા પક્ષીની ઉપમા આપી છે. એનો કોઈવાર ભારે તોફાની વરસાદ થઈ જંગલમાં કકડાટા સાથે પડે છે, ને રસ્તામાં આવતાં ગામડાંનાં ઘરનાં છાપરાં ઉપાડી દે છે, તથા ખેતર રેલછેલ કરી મૂકે છે. જે વાદળ હિંદઉપર થઈને જતાં વરસાદરૂપે નીચે પડતાં નથી તે આગળ જતાં હિમાલય જેડ અથડાયછે; એ પતિ તેને ઉત્તર ભણી આગળ વધતાં અટકાવે છે, ત્યારે ભેજવાળી વરાળ નેના આગલા ઢાળ પર વરસાદ થઈ ઊતરે છે અથવા અંદરનાં શિખરેને ઓળગવા જતાં ઠરી જઈ તેનું બરફ થાય છે. એ પર્વતની
