________________
ધર્મબિંદુ પ્રકરણ ભાગ-૧ | અધ્યાય-૧ | શ્લોક-૧ બૃહાડ્મય=વાણીમય, એવા સિંધુના પાનથી પ્રાપ્ત કરેલી, ઊંચી અને અતિગંભીરરૂપવાળી એવી જેના વડે=જે મેધા વડે, વિશ્વને શીઘ્ર જ હતઉપતાપવાળું કરાયું તે પૂર્વમુનિઓની મેધા જય પામો. ॥૨॥
ચિત્તરૂપી ચક્ષુમાં આંજવાથી દિવ્ય અંજનને અનુસરતો લબ્ધશુદ્ધ અવલોકવાળો સજ્જન, જેના નામની અનુસ્મૃતિમય એવી આને અમલમતિરૂપ હૃદયપૃથ્વીના મધ્યમાં મગ્ન, ગંભીર અર્થવાળી પ્રવચનનિધિને સઘ જુએ છે તે ભારતીની=ભગવાનની વાણીની, હું સ્તુતિ કરું છું. ॥૩॥
ભવ્યજનના ઉપકાર માટે યથાઅવબોધ=પોતાના બોધ અનુસાર, અતિવિરલીભૂત ગર્ભપદના બિંદુવાળા એવા ધર્મબિંદુની આ વિવૃતિને હું કરું છું. ॥૪॥
ભાવાર્થ :
તીર્થંકરના જીવો પૂર્વભવમાં શુદ્ધ ન્યાયપૂર્વકની ઉચિત પ્રવૃત્તિઓ કરે છે. તેને વશ તીર્થંકરનામકર્મ બાંધે છે. તેને આધીન સદ્ભૂત એવી તીર્થંકરની સમૃદ્ધિવાળા છે. ભવના અંતે યોગનિરોધ કરીને પરમપદ એવા મોક્ષમાં રહેલા છે. આવા જિનેશ્વરને નમસ્કાર થાઓ એ પ્રમાણે ટીકાકારશ્રી નમસ્કાર કરવાની ઇચ્છા કરે છે.
વળી, તીર્થંક૨ને નમસ્કાર કર્યા પછી પૂર્વમુનિઓની મેધાની સ્તુતિ કરે છે.
પૂર્વમુનિઓ કેવા છે ? તે બતાવતાં કહે છે –
ઘણા વાઙમય એવાં સદ્દ્શાસ્ત્રોરૂપી અમૃતના પાનથી પ્રાપ્ત કરેલ ઊંચા અને અતિગંભીર રૂપવાળા છે. આવા મુનિઓએ સદ્ઉપદેશ દ્વારા પૃથ્વીને શીઘ્ર જ હણાયેલા ઉપતાપવાળી કરેલ છે. આવા પૂર્વમુનિઓની મેધા જગતમાં વિસ્તારને પામો. અર્થાત્ તેઓએ રચેલાં સાસ્ત્રો જગતમાં વિસ્તારને પામો, જેથી જગતના જીવો કષાયના ઉપતાપથી રક્ષિત બને.
વળી, પૂર્વમુનિઓની મેધાની સ્તુતિ કર્યા બાદ ટીકાકારશ્રી ભગવાનની વાણીની સ્તુતિ કરે છે.
ચિત્તરૂપી ચક્ષુમાં ભગવાનની વાણીનો ક્ષેપ કરવામાં આવે તો અંતરંગ ચક્ષુ દિવ્ય અંજનને અનુસરનાર બને છે અર્થાત્ સંસારના ઘણા અતીન્દ્રિય ભાવો શ્રુતરૂપ ચક્ષુથી દેખાય છે અને તેના કારણે પ્રાપ્ત થયેલ શુદ્ધઅવલોકવાળો એવો સજ્જન પુરુષ આ ગંભીર અર્થવાળા પ્રવચનનિધિને શીઘ્ર જોનારો બને છે.
તે પ્રવચનનિધિ કેવું છે ? તે બતાવતાં કહે છે
છે
અતિનિર્મળ મતિરૂપ હૃદયરૂપી પૃથ્વીના મધ્યમાં મગ્ન છે અર્થાત્ નિર્મળ મતિવાળા જીવોમાં ક્ષયોપશમરૂપે પ્રવચનનિધિ રહેલું છે.
વળી, જેના નામની અનુસ્મૃતિમય એવા પ્રવચનનિધિને આ સજ્જન પુરુષ સઘ=શીઘ્ર જુએ છે. તે ભારતીની=ભગવાનની વાણીની, ટીકાકારશ્રી સ્તુતિ કરે છે.
