Book Title: Pragnav Bodh Part 02 Full Book
Author(s): Bramhachari, Paras Jain
Publisher: Shrimad Rajchandra Ashram
Catalog link: https://jainqq.org/explore/009276/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI brahmacArIjI praNIta CIEK RC thI brahmacA) prajJAvabodha bhAga-2 vecane prajJAvabodha bhAga-2 vivecana Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabodha-lekhaka-pU.zrI brahmacArIjI prajJAvabodha-vivecana bhAga-2 vivecaka pArasabhAI jaina prakAzaka zrImad rAjacaMdra jJAna maMdira, bAMdhaNI Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamAvRttinuM nivedana pUjyazrI brahmacArIjI kRta 'prajJAvabodha' graMthano saMkSipta artha atre ApIe chIe. A graMtha pUjyazrInI eka ajoDa, adbhuta kRti che. Akho graMtha kAvyamAM hovA chatAM teozrInuM vizALa zAstrajJAna, kAvyakaLA tathA anekavidha prajJAnA emAM darzana thAya che. temaja paramakRpALudeva pratyenI ananya premabhakti dareka pAThanI prathama gAthAmAM jhaLakI UThe che. mumukSune paricita evA suMdara geya rAgomAM A graMthanI racanA karI pUjyazrIe ApaNA upara ananya upakAra karyo che. zrI 'mokSamALA'nA cothA bhAgarUpe A 'prajJAvabodha' graMthanI saMkalanA paramakRpALudeve svayaM 'zrImad rAjacaMdra' graMthanA patrAMka 946mAM lakhAvela che. tenA AdhAre pUjyazrIe A graMthanI racanA karI che. tathA paramakRpALudevanA patrone paNa viSayane anurUpa A graMthamAM vaNyA che. te patrone te te gAthAo nIce A graMthamAM mUkavAmAM AvyA che; jethI te te bhAvonI vizeSa dRDhatA thAya. tathA 'zrImad rAjacaMdra' graMthanA pRSTha 664 upara paramakRpALudeve upadezamAM svayaM jaNAvela che ke "eno 'prajJAvabodha' bhAga bhinna che te koI karaze." te pUjyazrI brahmacArIjIe racI paramakRpALudevanI bhaviSyavANI puravAra karI che. evA graMtho koI AtmaanubhavI puruSo ja lakhI zake, bIjAnuM gajuM nathI. agAsa AzramanA sabhAmaMDapamAM 'prajJAvabodha' graMtha kramazaH vaMcAyo tyAre mumukSuoe evI bhAvanA darzAvelI ke A saMpUrNa graMtha kAvyamAM hovAthI AnA artha jo chapAya to samajavAmAM vizeSa sugamatA rahe. tethI mumukSuonI bhAvanAne lakSamAM laI A artha chapAvavAno nirNaya karyo che. sAthe 32 prAsaMgika raMgIna citro umeravAmAM AvyA che. A artha gAthAne TUMkANamAM kramapUrvaka kiMcit samajavA arthe alpamati anusAra lakhela che. 'satpuruSanA eka eka vAkyamAM, eka eka zabdamAM, anaMta Agama rahyA che' ema paramakRpALudeve jaNAvyuM che tema A gAthAomAM paNa anaMta artha samAyelo che, je jJAnIpuruSanA hRdayamAM che. jJAnIpuruSa A gAthAono vistAra kare to hajAro peja thAya evuM emAM gUDha tattva, daivata raheluM che, kemake ghaNA zAstronuM emAM dohana che. sujJa vAcakavargane kyAMya bhAvabheda jaNAya to ghyAna dore. A graMthamAM avataraNa nIce pustakanuM nAma saMkSepamAM A pramANe samajavA yogya che :- zrImad rAjacaMdra (va.......) va.=vacanAmRta. pR.=pRSTha, u=upadezAmRta, bo.1, 2, 3= boghAmRta bhAga-1, 2, 3. A graMtha mumukSu samudAyane Atmahita sAdhavAmAM sahAyabhUta thAo evI zubhecchA saha viramuM chuM. --AtmArtha icchaka, pArasabhAI jaina (3) Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 303 310 317 323 54 32 48 83 84 330 ng ng ng ng ng 335 34ra 357 373 61 118 92 prajJAvabodha-vivecana bhAga-2nI anukramaNikA puSyAMka viSaya pRSTha puSyAMka viSaya 51 | AjJA 1 | 80 | karmanA niyamo samAdhimaraNa bhAga-1 11 | 81 mahapuruSonI anaMta dayA 53 nirjarAkrama vaitAlIya adhyayana AkAMkSA sthAnake kema vartavuM? | saMyoganuM anityapaNuM munigharma-yogyatA mahAtmAonI anaMta samatA 55 pratyakSa ane parokSa mAthe na joIe : bhAga-1 unmattatA 58 zrI zAMtinAtha bhAga-1 (cAra) udayAdi bhaMga : 1 baMgha (cAra) udayAdi bhaMga : 2 96 udaya, 3 udIraNA, 4 sattA aMtarmuhUrta jinamata-nirAkaraNa 107 darzana-stuti mahAmohanIya sthAnaka vibhAva tIrthaMkara-pada-saMprApti sthAnaka rasAsvAda mAyA ahiMsA ane svacchaMdatA pariSaha-jaya 148 alpa zithilapaNAthI vIratva 155 mahAdoSanA janma sadguru-stuti 164 pAramArthika satya pAMca parama pada viSe AtmabhAvanA vizeSa vicAra jinabhAvanA 69 avirati zrI RSabha jinezvara bhA-1 70 adhyAtma 192 munisamAgama(caMdrarAja) bhAga-1 | 200 munisamAgama(caMdrarAja) bhAga-2 209 munisamAgama(rAjamuni) bhAga-3 222 238 chapada-nizcaya mokSa-mArganI aviroghatA 257 hitArthI prazno bhAga-1 sanAtana gharma 265 sUkSma tattva-pratIti 270 pUrNamAlikA maMgala samiti-guti 280 pUrtio 390 397 404 410 416 423 127 140 che La . . 1 8 429 436 443 448 466 484 502 pa21 pa39 papa7 pa70 pa78 593 600 maMtra 245 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (51) AjJA prajJAvabogha-vivecana' bhAga-1mAM brahmacaryanuM sarvotkRSTapaNuM' e pATha pUro thayo. have bhAga-2 nA ekAvanamAM pAThamAM "AjJA' viSenuM mAhAsya darzAve che. brahmacaryavrata paNa jJAnI puruSanI AjJAe AtmArthanA lakSe pALavAthI muktinuM kAraNa thAya che. anyathA devaloka ApI pharI saMsAranuM kAraNa bane che. mATe kahyuM che ke 'mAne ghammo mALA tavo' AjJAnuM ArAghana e ja gharma ane AjJAnuM ArAdhana e ja tapa che. (51) AjJA (zrI namijinavara-seva ghanAghana Unamyo re, ghanAghana Unamyo re-e rAga) vaMduM saguru rAja ati ullAsathI re, ati ullAsathI re, . rahuM AjJAvaza roja, bacuM bhava-trAsathI re; bacuM bhavatrAsathI re; pratyakSa sadguru-yoga ati durlabha kahyo re, ati durlabha kahyo re, janma-maraNanA trAsa sahI thAkI gayo re, sahI thAkI gayo re. 1 artha - paramakRpALu zrImad rAjacaMdra prabhunA caraNakamaLamAM ati ullAsabhAve kahetA atyaMta premabhAve huM vaMdana karuM chuM. temanI AjJAne AdhIna pratidina jo huM rahuM to A saMsAranA janma, jarA, maraNa ke Adhi, vyAdhi, upAdhirUpa bhayaMkara trAsathI huM bacI jAuM. pratyakSa saguru bhagavaMtano yoga A kALamAM ati durlabha kahyo che. te na maLavAthI "janma jarAne mRtyu; mukhya duHkhanA hetu" je paramakRpALudeve kahyA che, te janma maraNa anAdikALathI karatAM have huM thAkI gayo chuM. 5.pU.prabhuzrIjIe paNa kahyuM ke prabhu! thAkyAno mAraga che. thAkyo hoya to Ava besa. nahIM to bhaTaka corAzI lAkha jIvayonimAM. AvA paramakRpALudeva jevA jJAnIpuruSanA jogamAM paNa jIva jJAnIpuruSanI AjJA na ArAdhe arthAtu emanA kahyA pramANe na varte to jJAnI bIjuM zuM kahe ? pratyakSa sanduruSanA samAgama ane te AzrayamAM vicaratA mumukSuone mokSasaMbaMghI baghAM sAghano alpa prayAse ane alpa kALe prAye (ghaNuM karIne) siddha thAya che; paNa te samAgamano yoga pAmavo bahu durlabha che. te ja samAgamanA yogamAM mumukSu jIvanuM niraMtara citta varte che. sapuruSano yoga pAmavo to sarvakALamAM jIvane durlabha che, temAM paNa AvA duSamakALamAM to kvacita ja te yoga bane che. viralA ja satparuSa vicare che. te samAgamano lAbha apUrva che, ema jANIne jIve mokSamArganI pratIti karI, te mArganuM niraMtara ArAghana karavuM yogya che. te samAgamano yoga na hoya tyAre AraMbha parigraha pratyethI vRttine osarAvI sanzAstrano paricaya vizeSa karIne kartavya che. vyAvahArika kAryonI pravRtti karavI paDatI hoya to paNa temAMthI vRttine moLI pADavA je jIva icche che te jIva moLI pADI zake che; ane sanzAstranA paricayane arthe ghaNo avakAza prApta karI zake che." (va.pR.607) /1 mAyika sukhane kAja bhamyo bhavamAM bahu re, bhamyo. AzAnA aho! veza, ThagArA dIThA sahu re; ThagArA Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 mAnyatA jananI mAnI, macyo mUDhatA gharI re, macyo roSa-toSanI rIta anAdinI AdarI re. anAdi 2 artha - mAyika eTale sAMsArika sukha meLavavA mATe huM cAragatirUpa saMsAramAM anaMtakALathI bahu bhaTakyo; chatAM tenI vAsanA aMtarathI gaI nahIM. mAyika sukhanI sarva prakAranI vAMchA game tyAre paNa choDyA vinA chUTako thavo nathI; to jyArathI e vAkya zravaNa karyuM, tyArathI ja te kramano abhyAsa karavo yogya ja che ema samajavuM." (va.pR.246) AzA eTale icchA, tRSNA, lobha. pAMca indriyonA viSayonI AzA rAkhavI te ThagArA pATaNa jevI che. pAMceya indriyo koIne koI icchAvaDe jIvone Thage che. "jJAna pariNamatuM nathI tenuM kAraNa viSaya kaSAyo che ane lobha temAM mukhya che. koIne ghanano lobha to koIne kIrtino lobha, koIne svAdano lobha to koIne saMgItano lobha, koIne bhogano lobha to koIne AbarUno lobha, koIne kuTuMbano lobha to koIne zAtA(sukha)no lobha, koIne puNyano lobha to koIne kuTeva poSavAno lobha; Ama icchA mAtra lobhanA veza che. te oLakhI tethI dUra rahevAnuM, bhaDakatA rahevAnuM, nAsI chUTavAnuM kartavya chejI." -o.3 (pR.796) lokonI mAnyatA pramANe strI, putra, ghanAdimAM sukha che ema mAnI tene meLavavA mATe huM mUDha banIne khUba mathyo. temanA pratye roSa eTale dveSa ane toSa eTale rAganI je anAdinI rIta hatI tene ja AdarI jagatane rUDuM dekhADavA mATe mathIne huM bahu duHkhI thayo, chatAM mArA AtmAnuM kaMI rUDuM thayuM nahIM. "jagatanA abhiprAya pratye joIne jIva padArthano bogha pAmyo che. jJAnInA abhiprAya pratye joIne pAmyo nathI. je jIva jJAnInA abhiprAyathI bogha pAmyo che te jIvane samyakdarzana thAya che." (va.pR.325) IIrA jANe harAyuM Dhora, aMkuza nahIM karI re, aMkuza viSaya viSe rahyo lIna, svarUpane vIsarI re; svarUpa0 nArI-madArIno mAMkaDo unmatta thaI phare re, unmatta prasanna rAkhavA kAja kahyA vinA paNa kare re. kahyA. 3 artha :- harAyuM Dhora aMkuza vagara ahIM tahIM rakhaDIne mAra khAya. tema huM paNa jJAnIpuruSanI AjJAnA aMkuza vagara naraka nigodAdimAM mAra khAuM chuM. chatAM pAMca indriyonA viSayomAM mArA AtmasvarUpane bhUlIne haju lIna rahyo chuM. "kaSAya jevo koI kaTTo zatru nathI ane viSaya jevuM koI viSa nathI. mATe jANIjoIne pote potAnA zatru na banavuM." o.3 (pR.578) nArIrUpI madArIno mAMkaDo eTale vAMdarA jevo huM moharUpI dArU pIne gAMDA jevo thaIne pharyA karuM chuM. strIne viSayanuM mukhya sAdhana mAnI tene prasanna rAkhavA mATe tenA kahyA vinA paNa tenA kArya pUrNa karuM chuM. tenI AjJAmAM hajUra rahuM chuM. zrI tulasIdAsajIne paNa prathama potAnI strI pratye evo rAga hato. tethI ekavAra emanI patnIe kahyuM ke - "jaisI prIti harAma kI, taisI hara para hoya; calyo jAya vaikuMThameM, pallo na pakaDe koya." tyArabAda jIvanamAM parivartana lAvI zrI tulasIdAsajI zrIrAmanA bhakta banyA ane 'rAmAyaNa' graMthanI racanA karI. sA. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (51) AjJA cora taNo vizvAsa karI koNa Ugare re, karI. tema ja viSaya-kaSAya mumukSane chetare re; mumukSa) jeNe jItyA te cora ajeya te jina kharA re, ajeya Azraya teno jo hoya, lUMTe nahIM vAgharA re. lUMTe 4 artha :- jema corano vizvAsa rAkhI sukha mAne te jIvano kema uddhAra thAya. tema viSayakaSAyarUpI cora ke Thaga mumukSune paNa chetarI jAya che. jyAM sukha nathI tyAM sukhabuddhi karAve che. jeNe e viSayakaSAyarUpI corane jItyA te ja kharekharA jina che. rAgadveSane jeNe jItyA te jina che. AvA jJAnI puruSano Azraya eTale zaraNa jo hoya to viSayakaSAyarUpI vAgharA tene lUMTI zake nahIM. draupadIe zrIkRSNanuM zaraNa lIdhuM to cIra pUrAvA lAgyA. laMgaDI bakarIe jaMgalanA rAjA siMhanuM zaraNa lIdhuM to bacI gaI. tema puruSano Azraya le ane temanI AjJA upAse to vAsanAnA mULIyA ghIme ghIme kapAtA jAya. zrI motIbhAI bhAvasAre uttarasaMDAmAM paramakRpALudevane kahyuM ke ApanA maLyAthI saMsArasukhanI icchA maTI gaI, mATe jANIe chIe ke Apa jJAnI cho. 4. gahana vane jema vyAdhra aMdhAre jIMva hare re, aMghAre paNa hoya pAse prakAza saMtAtA te phare re; saMtAtA parama puruSano saMga sakaLa duHkha te hare re, sakaLa0 sajjananI AjJA ya upAsI jIva tare re. upAsI. 5 artha - jema saMsArarUpI gahanavanamAM ajJAnarUpI aMdhakAra chavAyela hoya tyAM kamarUpI vAgha jIvano ghAta kare che. paNa jo pAse AtmajJAnarUpI prakAza hoya to te kamarUpI vAgha saMtAtA phare che. tema saMsArarUpI gahanavanamAM AtmajJAnI paramapuruSano sAthe saMgAtha hoya to sarva prakAranA duHkhano nAza thAya che. kemake sajjana evA jJAnI puruSanI AjJA ArAdhIne jIva saMsArarUpI bhayaMkara jaMgalane paNa pAra karI le che. sAcA puruSa maLe, ne teo je kalyANano mArga batAve te ja pramANe jIva varte to avazya kalyANa thAya. sapuruSanI AjJA pALavI te ja kalyANa." (va.pR.711) "guruno chaMvALuvatta' gurunI AjJAe pravartavuM. gurunI AjJAe cAlatAM anaMtA jIvo sIyA, sIjhe che ane sIjhaze." (pR.531) "Akho mArga jJAnInI AjJAmAM samAya che ema vAraMvAra kahyuM che. "AcArAMgasUtra'mAM kahyuM che ke - (sugharmAsvAmI jaMbusvAmIne upadeza che, ke jagata AkhAnuM jeNe darzana karyuM che evA mahAvIra bhagavAna teNe amane Ama kahyuM che.) gurune AthIna thaI vartatA evA anaMtA puruSo mArga pAmIne mokSa prApta thayA." (va. pR.532) //pA. saMsAra cahe nahIM jIva jo AtamabhAvathI re, jo A to vrata-tapane gauNa gaNI svabhAvathI re, gaNI Adaraze satsaMga svarUpa vicAravA re, svarUpa upAsaze satsaMga, svaccheda visAravA re. svaccheda 6 artha :- je jIva tanmayatApUrvaka saMsArane upAsavA icchato nathI te vrata tapane gauNa gaNI sAcA AtmabhAvathI svarUpa vicAravA satsaMganI upAsanA karaze ane svacchaMdane rokavA mATeno puruSArtha Adaraze. kA Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 AjJArUpI aMkuza zire te ghAraze re, zire AjJA upAsato ema, svarUpa upAsaze re; svarUpa svarUpa upAsya sukha anaMta te pAmaze re, anaMta, saMsAranA sau kleza bhavika te vAmaze re. bhavika 7 artha :- svacchaMdane rokavA mATe te jJAnI puruSanI AjJAne zira upara ghAraNa karaze. AjJAne upAsavAthI potAnA AtmasvarUpanI upAsanA thaze. svarUpa upAsavAthI AtmAnA anaMta sukhane pAmaze ane anaMtasukhane pAmavAthI saMsAranA sarva prakAranA klezathI te bhavyAtmA rahita thaze. potAnA sarva abhiprAyano tyAga karI potAnI sarva zaktie te satsaMganI AjJAne upAsavI. tIrthakara ema kahe che ke je koI te AjJA upAse che, te avazya satsaMgane upAse che. ema je satsaMgane upAse che te avazya AtmAne upAse che, ane AtmAne upAsanAra sarva duHkhathI mukta thAya che." (va.pR.393) zA tethI tajI sau kAja jJAnI jana zothajo re, jJAnI jJAnI mathe vizvAsa acaLa ura ghArajo re; acaLa0 prANa thakI paNa priya gaNI satsaMgane re, gaNI. yathAzakti puruSArtha karI rAkho raMgane re. karI. 8 artha - tethI bIjA sarva kAryone mUkI daI prathama jJAnI puruSanI zogha karajo. jJAnI puruSa maLI Ave ke tenA upara acaLa draDha zraddhAne ghAraNa karajo. prANathI paNa priya satsaMgane gaNI, yathAzakti AtmajJAna prAptino puruSArtha karI AtmAne sAco raMga caDhAvajo. satsaMgamAM bhAlAnA varasAda varase to paNa choDazo nahIM. ane kusaMgamAM motIonI lahANI maLe to paNa jazo nahIM. ll sarvajJa ne vItarAga kahe te ja mAnavuM re, kahe samajAya tethI vizeSa rahasya che, ghAravuM re; rahasya Aja na cho samajAya, ati hitakArI che re, ati bALa gharI vizvAsa jame je mA pIrase re. jame. 9 artha :- sarvajJa puruSo ke vItarAga puruSo kevaLajJAnathI jANIne je kaMI kahe te ja mAnavuM yogya che. ApaNane teno je artha samajAya tethI ghaNuM vizeSa rahasya temAM samAyeluM che ema mAnavuM. Aja bhale mane na samajAya paNa mArA AtmAne te atyaMta hitakArI che. jema bALaka mAtA upara vizvAsa rAkhI mA je pIrase te jamI le che; tema jJAnI puruSo je kahe te mAnya karI levA jevuM che. "pote jJAnInA vacano vicAryA hoya ane satsaMgamAM paNa te mujaba arthanI carcA thatI hoya to paNa te ema ja che, ema draDha karI na devuM. kAraNa, jema jema dazA vaghatI jAya tema tema artha alaukika bhAse. mATe jJAnIe jANyuM te kharuM ema rAkhavuM, jethI aTakI javAya nahIM." o.1 (pR.32) lA. buddhigrAhya je bhAva graho buddhi vAparI re, graho buddhithI para je vAta graho zraddhA karI re; graho svAnubhavathI siddha thaze dazA AvatAM re, thaze. tyAM sughI AjJAghAra virogha zamAvatAM re. virogha0 10 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (51) AjJA 5 artha :-- buddhithI grahaNa thaI zake evA bhagavAnanI vANInA bhAvone buddhi vAparIne grahaNa karo. paNa je vAta buddhithI para che, te vAtane zraddhAthI mAnya rAkho. jyAre tamArA AtmAnI dazA vadhaze tyAre tamane ja potAnA anubhavathI te vAta siddha thaze. te dazA na Ave tyAM sudhI jJAnIpuruSanI AjJAnA AdhAre vartavuM. manamAM koI vAtano virogha bhAse to te AgaLa upara dazA vadhatAM samajAze ema mAnIne AgaLa cAlavuM. jema rastAmAM phALIyuM bharAyu hoya te nIkaLe to kADhI levuM; nahIM to tyAM ja paDatuM mUkIne AgaLa cAlavuM. / / 10 / / ghaNI sarvajJanI vAta buddhimAM besatI re, buddhi gajA upa2nI vAta matimAM na pesatI re; mati topaNa sAcI vAta ghaNI je nara kahe re, ghaNI tenI navI koI vAta vizvAsathI sau lahe hai. vizvA 11 artha :-- manuSya ke tiryaMcanA duHkhanI vAta je sarvajJa kare te ghaNI najare dekhAya che, tethI buddhimAM bese che. paNa devaloka, naraka ke nigodanI vAta mArA gajA u52nI hovAthI mArI buddhimAM pesatI nathI. to paNa ghaNI vAta sAcI je satpuruSa kahe tenI koI navI vAta sAMbhaLavAmAM Ave to tene ghaNA vizvAsapUrvaka mAnya karavI joIe. "vaLI mArI samajaNa to ema rahe che ke zAstrakAre badhAM zAstromAM na hoya evI paNa koI zAstramAM vAta karI hoya to kaMI ciMtA jevuM nathI. tenI sAthe te eka zAstramAM kahelI vAta sarva zAstranI racanA karatAM zAstrakAranAM lakSamAM ja hatI, ema samajavuM. vaLI badhAM zAstra karatAM kaMI vicitra vAta koI zAstramAM jaNAvI hoya to e vadhAre sammata karavA jevI samajavI, kAraNa e koI viralA manuSyane arthe vAta kahevAI hoya che; bAkI to sAghAraNa manuSyo mATe ja kathana hoya che. Ama hovAthI ATha rucakapradeza nibaMdhana che, e vAta aniSaya che, ema mArI samajaNa che.'' (va.pR.2276 ||11|| henAra nara nirdoSa cahe hita ApaNuM re, cahe niSkAma karuNArUpa ahobhAgya e gaNuM re; ahIM tenI kahelI vAta svIkAratAM zreya che re, svIkA eka ja zabda upAra mAhAtmya ameya che re!mAhA- 12 = artha :-- ApaNane vAta kahenAra nara nirdoSa che. kaSAya ane ajJAnathI rahita che, te ApaNuM hita icche che. te niSkAraNa karuNAzIla che. mATe AvA paramakRpALudeva jevA puruSano yoga thayo te ApaNA ahobhAgya gaNavA yogya che. 'tIrthaMkare paNa ema ja kahyuM che; ane te tenA AgamamAM paNa hAla che, ema jANavAmAM che. kadApi Agamane viSe ema kahevAyelo artha rahyo hota nahIM, topaNa upara jaNAvyA che te zabdo Agama ja che, jinAgama ja che. rAga, dveSa ane ajJAna e traNe kAraNathI rahitapaNe e zabdo pragaTa lekhapaNuM pAmyA che; mATe sevanIya che.'" (va.pR.345) AvA puruSanI kahelI vAtane svIkAratAM AtmAnuM zreya eTale kalyANa ja che. jenA eka zabdane mAnya karI te pramANe vartavAthI jIvano udghAra thaI jAya evuM jenuM ameya eTale amApa mAhAtmya che. mAruSa, mAnuSa AvA zabda mAtrathI zivabhUti munine kevaLajJAna thaI gayuM, ke upazama, viveka, saMvara nAmanA zabdo mAtrathI cilAtI putranuM kalyANa thaI gayuM. kema ke e satnI cinagArI che, athavA Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 pragaTa AtmasvarUpane sparzIne nIkaLelI vANI che. "jJAnInI pratyeka AjJA kalyANakArI che. mATe temAM jUnAdhika ke moTA nAnAnI kalpanA karavI nahIM." (va.pR. 696) /12aaaa AtmasvarUpane prApta puruSa AjJA kare re, puruSa prere te phakta AtmArtha bhaktanA bhava hare re; bhakta bhavamAM javAne ADa AjJA jJAnI taNI re, AjJA rAga-dveSathI dUra rAkhe bhavahAriNI re. rAkhe. 13 artha :- jene AtmasvarUpa prApta che evA puruSa je AjJA kare te sAmA jIvane mAtra AtmArthamAM ja prere che. te bhaktanA bhava eTale cAra gatirUpa saMsArane hare che. evA jJAnIpuruSanI AjJA te saMsAramAM javA mATe ADA pratibaMdha jevI che. te AjJA jIvane rAgadveSanA bhAvothI dUra rAkhI saMsAranA duHkhone haNI nAkhanAra che. je je sAghana A jIve pUrva kALe karyA che, te te sAghana jJAnI puruSanI AjJAthI thayAM jaNAtAM nathI, e vAta aMdezArahita lAge che. jo ema thayuM hota to jIvane saMsAraparibhramaNa hoya nahIM. jJAnIpuruSanI AjJA che te, bhavamAM javAne ADA pratibaMgha jevI che." (va.pR.411) I/13NA. zvAsocchavAsa sivAya kriyA koI nA karo re, kriyA sadguru-AjJA sivAya; to svaccheda sau haro re. to vRtti jatI je vhAra kSaya karavA kahI re, kSaya, bAre upAMgano sAra AjJA anupama lahI re. AjJA. 14 artha :- eka zvAsocchavAsa sivAya sadguru AjJA vagaranI koIpaNa kriyA jo nA karo to svacchaMda nAmano je mahAdoSa che teno sarvathA nAza thaI zake. "sadagurunI AjJA vinA AtmArthI jIvanA zvAsocchavAsa sivAya bIjAM na cAle evI jinanI AjJA che." (va.pR.688) jIvanI malina vRttio je hamezAM bahAra phare che tene kSaya karavA kahyuM. bAre upAMganA sAramAM paNa vRttione kSaya karavI e ja jJAnI puruSanI anupama AjJA che. "jJAnI puruSane ziSya prazna pUchyuM, "bAra upAMga to bahu gahana che; ane tethI mArAthI samajI zakAya tema nathI; mATe bAra upAMgano sAra ja batAvo ke je pramANe varte to mAruM kalyANa thAya." sagurue uttara Apyo, bAra upAMgano sAra tamane kahIe chIe ke, "vRttione kSaya karavI." A vRttio be prakAranI kahIH eka bAhya ane bIjI aMtar. bAhyavRtti eTale AtmAthI bahAra vartavuM te. AtmAnI aMdara pariNamavuM, temAM zamAvuM, te aMtavRtti. padArthanuM tucchapaNuM bhAsyamAna thayuM hoya to aMtavRtti rahe. jema alpa kiMmatano evo je mATIno ghaDo te phUTI gayo ane pachI teno tyAga karatAM AtmAnI vRtti kSobha pAmatI nathI, kAraNa ke temAM tucchapaNuM samajAyuM che. AvI rIte jJAnIne jagatanA sarva padArtha tuccha bhAsyamAna che. jJAnIne eka rUpiyAthI mAMDI suvarNa ityAdika padArthamAM sAva mATIpaNuM ja bhAse che." (va.pR.688) I/14 draDha nizcaya jo thAya te AjJA uThAvavA re, te vibhAvathI muMkAI svabhAvamAM AvavA re; svabhAva to tenI bhakti yathArtha, te zAstra baghAM bhaNyo re, te tIrtha karyAM teNe sarva puruSArtha ja te gaNyo re. puru. 15 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (51) AjJA artha - jJAnI puruSanI AjJA uThAvavAno jo draDha nizcaya thAya arthAt vibhAvathI mukAIne svabhAvamAM AvavAno jo puruSArtha thAya to tenI bhakti yathArtha che. te badhA zAstra bhaNI gayo. teNe sarva tIrthanI yAtrA karI lIdhI. kemake badhuM karIne potAnA AtmasvabhAvamAM AvavuM che. tenA mATeno A bagho puruSArtha che. sapuruSanI AjJAmAM vartavAno jeno draDha nizcaya varte che ane je te nizcayane ArAghe che, tene ja jJAna samyapariNAmI thAya che, e vAta AtmArthI jIve avazya lakSamAM rAkhavA yogya che. ame je A vacana lakhyAM che, tenA sarva jJAnI puruSo sAkSI che." (va.pR.558) "vibhAvathI mukAvavuM ane svabhAvamAM AvavuM e jJAnInI prathAna AjJA che." "jIva vibhAvapariNAmamAM varte te vakhate karma bAMdhe; ane svabhAva pariNAmamAM pravarte te vakhate karma bAMdhe nahIM. ema saMkSepamAM paramArtha kahyo. paNa jIva samaje nahIM tethI vistAra karavo paDyo, jemAMthI moTA zAstro racAyAM." (va.pR.688) sarva zAstrano sAra koI jJAnI puruSanI zogha karI tenA vacanamAM vizvAsa rAkhI tenI AjJA uThAvavA puruSArtha karavo e ja che." -upadezAmRta (pR.119) /15nA kalpita sAghana sarva TaLe eka jJAnathI re, TaLe. samyaka jJAna to thAya apUrva vicArathI re; apUrva apUrva jJAnInI vANI vicAro te preraze re. vicAro sadgurunI AjJA ja ArAdhyAthI sau thaze re, ArA. 16 artha - potAnI mati kalpanAe pUrve je AjJA vagara gharmane nAme sAghano karyA, te apUrvajJAna eTale AtmajJAnathI savaLA thaI zake ema che. te AtmajJAna apUrva vicArathI thaze. te apUrva vicAra apUrva jJAnInI vANI dvArA utpanna thaze, arthAt apUrva puruSanA ArAghana vinA jIvane apUrva vicAra AvavAno bIjo koI upAya nathI. mATe e siddha thAya che ke jJAnI puruSanI AjJAnuM ArAghana karavuM e ja sarva siddhinuM kAraNa che. "jIvanA pUrvakALanAM baghAM mAThAM sAghana, kalpita sAghana maTavA apUrvajJAna sivAya bIjo koI upAya nathI, ane te apUrva vicAra vinA utpanna thavA saMbhava nathI; ane te apUrva vicAra, apUrva puruSanA ArAdhana vinA bIjA kayA prakAre jIvane prApta thAya e vicAratAM ema ja siddhAMta thAya che ke, jJAnIpuruSanI AjJAnuM ArAghana e siddhapadano sarvazreSTha upAya che; ane e vAta jyAre jIvathI manAya che, tyArathI ja bIjA doSanuM upazamavuM, nivartavuM zarU thAya che." (va.pR.412) I/16o. sadguru sAcA vaidya apUrva anubhavI re, apUrva doSa-rogonuM mULa javA, de davA navI re; javA kroghAdino upAya batAve te Adare re, batAve to thAya te nirmULa kSamAdi sadA ghare re. kSamAdi. 17 artha:- sadguru bhagavaMta AtmabhrAMtirUpa roga TALavA mATe apUrva evA sAcA anubhavI vaidya che. te rogonuM mULa dehAdhyAsa, viSaya-kaSAyAdi doSo che. te javA mATe vicArarUpa dhyAnanI navI davA Ape che. "AtmabhrAMti sama roga nahi, sadguru vaidya sujANa; guruAjJA sama pathya nahi, auSagha vicAra dhyAna." -zrImad rAjacaMdra Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 "sadaguru vaidya pote anubhavelI kharekharI phAyado kare tevI davA "vicAra karavArUpa dhyAna"nI batAvI che. "kara vicAra to pAma." sAthe pathya paNa batAvyuM ke sagurue karelA boghane anusarIne vicAra kare, tenI karelI AjJA niyamitapaNe sAcA dile vizvAsa rAkhI uThAve, to AtmabhrAMtirUpI mahAroga maTe ane samyakadarzanarUpa netra UghaDe, to sarvajJa bhagavAne kaheluM yathArtha samajAya." -.-3 (pR.284) krodhAdi kaSAyone dUra karavA mATe je upAya jJAnIpuruSa batAve te jIva jo Adare to te kaSAyo nirmaLa thaI kSamAdi guNo sadAne mATe pragaTe che. "ajJAnI pote daridrI che. jJAnInI AjJAthI kAmakroghAdi ghaTe che. jJAnI tenA vaidya che. jJAnInA hAthe cAritra Ave to mokSa thAya. jJAnI je je vrata Ape te TheTha laI jaI pAra utAranArA che." (va.pR.499) satparuSonA lakSaNo :- teonI vANImAM pUrvApara avirotha hoya, teo kroghano je upAya kahe tethI krogha jAya, mAnano je upAya kahe tethI mAna jAya. jJAnInI vANI paramArtharUpa ja hoya che; te apUrva che. jJAnInI vANI bIjA ajJAnInI vANInI upara ne upara ja hoya. jyAM sughI jJAnInI vANI sAMbhaLI nathI, tyAM sudhI sUtro paNa chAzabAkaLA jevAM lAge." (va.pR.719) tema .pU.prabhuzrIjI paNa manathI brahmacaryanA pAlana mATe, potAnA dikSitaguru zrI harakhacaMdajI mahArAjanA kahyA pramANe ekAMtarA upavAsa karatA hatA. chatAM manathI pAlana thayuM nahIM. je anubhavI evA paramakRpALudeve nIrasa bhojana karavAnuM kahevAthI khAtA chatAM manathI brahmacaryanuM pAlana thaI gayuM. tema anubhavI sadguru je upAya batAve tethI doSa avazya jAya. ||17LA. sAghana sarva samAya suguru-AjJA viSe re, suguru0 ajJAna ethI ja jAya te netrathI sau dase re, te jJAnI kahe je jhera, te jhera jANI mUke re, te taravAno kAma ja teha, AjJA nahIM te ke re. AjJA. 18 artha :- sadgurunI AjJAmAM sarva AtmArtha sAghana samAya che. "sadagurunI AjJAmAM baghAM sAghano samAI gayAM. je jIvo taravAnA kAmI hoya che tenI badhI vAsanAno nAza thAya che." (va.pR.719) "jJAnIne oLakho; oLakhIne eonI AjJA ArAgho. jJAnInI eka AjJA ArAghatAM anekavidha kalyANa che." (va.pR.669) "ghaNAM zAstro ane vAkyonA abhyAsa karatAM paNa jo jJAnI puruSonI ekeka AzA jIva upAse to ghaNAM zAstrathI thatuM phaLa sahajamAM prApta thAya." (va.pR.637) anAdikALanuM ajJAna paNa jJAnInAM vacanothI jAya che. pachI samyakranetra prApta thavAthI sarva padArthanuM svarUpa yathArtha jaNAya che. nizcaya, nigraMtha jJAnI gurunI prApti, tenI AjJAnuM ArAghavuM, samIpamAM sadaivakALa rahevuM, kAM satsaMganI prAptimAM rahevuM, AtmadarzitA tyAre prApta thaze. jJAnI puruSo AtmArtha mATe je padArthane jhera jevA kahe tene tema jANI mUke ane jJAnInI AjJAne kadI cUke nahIM te ja jIvo taravAnA kAmI che. taravAnA kAmI kone kahevAya? je padArthane jJAnI jhera kahe tene jhera jANI mUke, ane jJAnInI AjJA ArAghe tene taravAnA kAmI kahevAya." (va.pR.720) /18ii. RSabhadevanA putra aThThANuM vana gayA re, aThThANuM karavAne phariyAda, bharata sAmA thayA re; bharata Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (51) AjJA AjJA manAve kema? pitAe sau dIdhuM re, pitAe pitA kahe tema thAya; pitAe zuM kIdhuM re? pitAe. 19 artha :- RSabhadeva prabhunA aThThANuM putro vanamAM prabhu pAse phariyAda karavA gayA ke bharata amArI sAme thayA che. te amane potAnI AjJA mAnavA kema kahe che? pitAe sau vaheMcIne ApyuM che, to have pitA kaheze tema thaze. ema ghArIne pitA pAse gayA tyAre pitAe zuM kahyuM? "SabhadevajI pAse aThThANuM putro "amane rAja Apo" ema kahevAnA abhiprAyathI AvyA hatA, tyAM to RSabhadeve upadeza daI aThThANuMyane mUMDI dIghA! juo moTA puruSanI karuNA! (va.pR.702) I/19I "he jIvo! pAmo bogha, A boghano yoga che re, A durlabha mAnava janma, bhave bhaya, zoka che re; bhave ajJAnathI na pamAya viveka, vicArajo re, viveka ekAnta duHkhathI loka bagho baLe, ghArajo re. bagho. 20 artha :- RSabhadeva bhagavAne aThThANuM putrone bodha Apyo ke he jIvo! tame bogha pAmo, arthAta mULabhUta tattvane samajo. A boghano samaya che. durlabha evo mAnava janma maLyo che. bAkI to cAreya gatio bhaya ane zokathI ja bharelI che. anAdi ajJAnanA kAraNe jaDa cetanano viveka pragaTato nathI. mATe A vAtane khUba vicArajo. Akho loka rAgadveSanA prApta phaLathI baLI rahyo che e vAtane paNa vicArI draDhapaNe manamAM ghAraNa karajo. "he jIvo! tame bUjho, samyaka prakAre bUjho. manuSyapaNuM maLavuM ghaNuM durlabha che, ane cAre gatine viSe bhaya che, ema jANo. ajJAnathI saviveka pAmavo durlabha che, ema samajo. Akho loka ekAMta duHkhe karI baLe che, ema jANo. ane "sarva jIva" potapotAnAM karmo karI viparyAsapaNuM anubhave che, teno vicAra karo." (va.pR.393) I/20ll pote potAnAM karma karelAM bhogave re, karelAM bhUlI svabhAvanuM sukha, vibhAva anubhave re; vibhava, koI kahe : "huM deva', koI kahe "nArakI' re, koI koI banyA che Dhora, koI nara pAtakI re. koI21 artha :- jIvo potAnA karelA karmone bhogave che. potAnA Atma svabhAvanuM anaMtasukha bhUlI jaI rAgadveSavALA vibhAvamAM kSaNika sukhanI kalpanA karIne saravALe du:kha ja anubhave che. koI kahe huM deva chuM, koI kahe huM nArakI chuM, koI karma vipAke Dhora banyA che. to koI vaLI manuSya banIne paNa pAtakI eTale pApamAM ja rAcI rahI divaso pasAra karI rahyAM che. potAnA svarUpane na jANavAthI ajJAnavaza jIva je deha ghAraNa kare temAM potApaNuM mAnI rAgadveSa karI cAragatimAM ja rajhaLyA kare che. mArA jene maLyo suMyoga viparyAsa TALatA re, viparyAsa grahI munino mArga te karmo bALatA re; te karmo cUko have tame kema? svarUpane oLakho re, svarUpane mAyika sukhanI Aza taje nA te mUrakho re." taje. 22 artha :- jene jJAnI puruSano suyoga maLyo che te viparyAsa kahetA ajJAnathI utpanna thayela viparIta Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 buddhine TALe che. ane samyagudarzanajJAnacAritrarUpa mokSamArgane ArAghavA jJAnI gurunA Azraye munipaNAno mArga svIkArI jJAnAvaraNiyAdi karmone zIdhra bALe che. zrI RSabhadeva bhagavAna potAnA aThThANuM putrone kahe che ke he AyuSyamano! AvA munipaNAnA avasarane tame kema cUko cho? have to potAnA AtmasvarUpanI oLakhANa karo. kalpita evA mAyAmohavALA mAyika eTale sAMsArika mRgatRSNA jevA sukhanI AzAne have jo nA taje to te kharekharo mUrkha che. bhUkhyAne jema ghebara detAM hAtha na mAMDe ghelojI" tenA jevuM che. saMsAranuM indriya sukha te kharajavAnI mIThI khAja khaNI, cholIne duHkha bhogave tevuM che. athavA kUtaruM hADakuM cAvI potAnA ja moDhAmAMthI nIkaLela lohI cUsI AnaMda mAne tenA jevuM A indriya sukha che. /rarA suNI zikhAmaNa sarva aThThANuM tyAM rahyA re, aThThANuM AjJA prabhunI mAnya karI muni te thayA re; karI. pragaTyo sarvane gharma e AjJA uThAvatAM re, eka pAmyA sarve mokSa te karma khapAvatAM re. te karma. 23 artha :- zrI RSabhadeva bhagavAnanI zikhAmaNa sAMbhaLIne aThThANuMya putro tyAM ja rahyA. prabhunI AjJA mAnya karIne badhA muni thaI gayA. "sUyagaDAMgasUtramAM RSabhadevajI bhagavAne jyAM aThThANuM putrone upadezyAM che, mokSamArge caDhAvyA che tyAM e ja upadeza karyo che : he AyuSyamano! A jIve sarve karyuM che. eka A vinA, te zuM? to ke nizcaya kahIe chIe ke satparuSanuM kaheluM vacana, teno upadeza te sAMbhaLyAM nathI, athavA rUDe prakAre karI te uThAvyAM nathI. ane ene ja ame munionuM sAmAyika (AtmasvarUpanI prApti) kahyuM che." (va.pR.260) sarva putrone bhagavAnanI AjJA uThAvatAM Atmagharma pragaTyo ane sarve karmo khapAvIne mokSapadane paNa pAmI gayA. /23. AjJA vinA bhava-hetu bane vratAdi mahA re, bane. upakaraNono samUha meru sama jo ahA! re; meru sau bhUta-bhava-puruSArtha thayo niSphaLa khare! re, thayo. to ya na cete kema? hajI cetana are! re. hajI 24 artha :- satparuSanI AjJA ArAdhyA vinA ajJAnInA vrata, tapa, japa, saMyamAdi sarva saMsAranA kAraNa bane che. meru parvata samAna oghA mupatinA upakaraNo aneka bhavonA maLI ghAraNa karyA chatAM haju saMsAranA duHkhothI jIva chUTI zakyo nathI. "anAdikALanA paribhramaNamAM anaMta vAra zAstrazravaNa, anaMta vAra vidyAbhyAsa, anaMta vAra jinadIkSA, anaMta vAra AcAryapaNuM prApta thayuM che. mAtra, "sa" maLyA nathI, "satya" supyuM nathI, ane 'sat" zradhyuM nathI, ane e maLe, e suSya ane e zradhye ja chUTavAnI vArtAno AtmAthI bhaNakAra thaze." (va.pR.246) sarva bhUtakALanA bhAvomAM karelA puruSArtha niSphaLa gayA che. toya hajI A cetana Avo avasara maLyA chatAM kema cetato nathI? e ja Azcarya che. "jyAM suthI pratyakSa jJAnInI icchAe, eTale AjJAe nahIM vartAya, tyAM sughI ajJAnanI nivRtti thavI saMbhavatI nathI." (va.pR.262) Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (52) samAdhi-maraNa bhAga-1 1 1 "anaMta kALa suthI jIva nija chaMde cAlI parizrama kare to paNa pote potAthI jJAna pAme nahIM, paraMtu jJAnInI AjJAno ArAghaka aMtarmuhUrtamAM paNa kevaLajJAna pAme. (va.pR.293) "sAcA puruSanI AjJA ArAze te paramArtharUpa ja che. temAM lAbha ja thAya. e vepAra lAbhano ja che." (va.pR.724) //rajA. jJAnIpuruSanI AjJA pramANe je jIva varte tene aMtakALe samAdhimaraNanI prApti thAya. samAdhimaraNa e mokSanuM kAraNa che. ekavAra jo samAdhimaraNa thAya to mokSe jatA sudhI jeTalA maraNa karavA paDe te badhA samAdhimaraNa ja thAya evo niyama che. e moTo lAbha che. sarva prakAranI ArAdhanAnuM phaLa aMte samAdhimaraNa AvavuM joIe. evA samAdhimaraNanI prApti arthe vistArathI AgaLanA be pAThomAM jaNAvavAmAM Ave che. (52) samAdhi-maraNa bhAga-1 (sadguru zrotriya brahmaniSTha pada sevAthI zuddha jJAna thaze--e rAga) zrImad saru rAjacaMdra-pada vaMdu sahaja samAdhi cahI, sadaguru caraNe citta vaso muja, e ja bhAvanA hRdaya rahI. deha chatAM jenI nitya varte dehAtIta apUrva dazA, te bhagavaMta niraMtara bhajatAM, doSa rahe kaho kema kazA? 1 - artha :- zrImad guru bhagavaMta rAjacaMdra prabhunA caraNakamaLamAM sahaja samAdhi eTale nirvikalpa samAdhine pAmavAnI icchA rAkhI praNAma karuM chuM. te sadgurunA caraNakamaLamAM mAruM citta vAsa karIne raho, e ja bhAvanA mArA hRdayamAM sadA jAgRta rahI che. kemake deha hovA chatAM paramakRpALudevanI dehAtIta eTale dehathI judI evI apUrva AtmadazA nitya varte che. "ame dehaghArI chIe ke kema te saMbhArIe tyAre mAMDa jANIe chIe; amAre zuM karavAnuM che te koIthI kaLAya tevuM nathI." (va.pR.290) evA saguru bhagavaMta paramakRpALudevane niraMtara bhajatAM koIpaNa prakAranA doSa kema rahI zake? nA. sadguru-bothe, aMtargothe zuddha svarRpa je oLakhaze, temAM tallIna rahevAne te satparuSArtha karyA karaze. sthiratA vIrya vinA na Take tyAM vratAdithI zubha bhAva kare; samAdhi sahita maraNa, phaLa vratanuM, nizcaya e uramAMhi ghare. 2 artha :- evA sadaguru paramakRpALudevanA boghe aMtarmAtmAmAM zodha karIne je potAnA zuddha AtmasvarUpane oLakhaze, te sadA temAM ja tallIna rahevAno puruSArtha karyA karaze. kemake AtmAmAM nirAkuLa sukhano svAda cAkhyA pachI bahAranI indriya sukho tene tuccha bhAsaze. te AtmasvarUpamAM sthiratA AtmavIrya vinA ke cAritramohanIya karmanA gayA vinA Takaze nahIM tyAre Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 vrata niyama svAdhyAya bhakti Adi zubha bhAvamAM manane rokaze. tathA vratanuM phaLa paNa samAdhimaraNa AvavuM joIe; e nizcayane manamAM rAkhI parapadArtho pratyeno moha ghaTADavA te puruSArtha karyA karaze. pArA suvarNa maMdira upara zobhe ratnakalaza suMdara jevo, tema samAdhi-maraNa yoga paNa vratamaMDana mAnI levo. jo na samAdhi-maraNa sAcave vrata-abhyAsa na saphaLa thayo; zastronI tAlIma nakAmI, raNakSetre jo cUkI gayo. 3 artha :- sonAnuM maMdira banAvyuM hoya tenA zikhara upara ratnano suMdara kalaza jema zobhe tema samAdhimaraNano yoga paNa vrata maMDana eTale karelA vratone zobhAvanAra arthAt dIpAvanAra mAnavo. jIvana paryata ArAdhanA karIne aMtakALe samAdhimaraNane na sAcave to teno karelo vratano abhyAsa saphaLa thayo nahIM. jemake zastro calAvavAnI tAlIma lIdhI hoya paNa raNakSetre eTale yuddhanA medAnamAM ja zastro calAvavAnuM bhUlI jAya to te lIdhelI tAlIma vyartha che. athavA bALaka bAra mahinA bhaNIne paNa parIkSAmAM nApAsa thAya to tenuM bhaNatara na bhaNyA barAbara che. kAraNa tenuM AkhuM varSa vyartha jAya che. [3] jema varSa aMte saravaiyuM rahasyarUpa vyApAra taNuM, tema ghaNuM karI kRta, karmAnusAra mati aMtima gaNuM; vicAravAno kSaNa kSaNa cete maraNa samIpa sadAya gaNI, "samajyA tyAMthI savAra' gaNI mana vALe AtmasvarUpa bhaNI. 4 artha :- jema varSanA aMte vyApAranuM saravaiyuM tenA rahasyane batAve che ke A varSe keTalI kamANI thaI. tema jIvanaparyata karelA karmonI rahasyabhUta mati ghaNuM karI aMta vakhate Ave che. jema zreNika mahArAjA kSAyika samakitI hovA chatAM pUrve haraNane mAratAM hiMsAnaMdI raudradhyAna thavAthI narakagatino baMgha pADela, te bhAvo aMta samaye AvI hAjara thayA. athavA zrIkRSNa paNa kSAyika samakitI hovA chatAM narakAyu baMghanA kAraNe maraNa vakhate raudra pariNAmavALA thayA. mATe vicAravAna puruSo maraNane sadAya samIpa gaNI kSaNe kSaNe cetatA rahe che. "vicAravAna puruSo to kaivalyadazA thatAM sudhI mRtyune nitya samIpa ja samajIne pravarte che. (va.pR.510) tathA jyArathI Atmatattva viSe samajaNa maLI tyArathI ja savAra gaNI potAnA manane AtmasvarUpa bhaNI vALe che; arthAta rAgadveSano tyAga karI potAnA zuddha svarUpane meLavavA puruSArthazIla bane che. sArA janmamahotsava sama saMto to mRtyumahotsava parva gaNe, satkAryo niSkAma karelAM de saMtoSa apUrva-paNe; AtmA nitya pratIta thayo to maraNa kaho kone mAre? je utpanna thayuM te maraze, deha nahIM huM, suvicAre. 5 artha :- saMta puruSo to janma mahotsavanI jema mRtyu mahotsavane parva gaNe che. kemake zuddhanA lakSe zubha kAryo nispRhabhAve jIvanamAM je karelA hoya te aMta vakhate temane apUrva saMtoSa Ape che. vaLI jene AtmA "ajara amara avinAzIne dehAtIta svarUpa manAyo tene maraNa kaho kevI rIte mArI zake? A deha utpanna thayo mATe e maraze, eno nAza thaze; jyAre huM dehAdi svarUpa nathI paNa Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (52) samAdhi-maraNa bhAga-1 1 3 avinAzI evo huM AtmA chuM ema samyak vicAraNA karavAthI samAdhimaraNanA vakhate paNa cittamAM zAMti rahe che. tethI temane mana mRtyu mahotsava che. A mRtyu mahotsava tamane ucca padavI ApanAra che. huM cetana avinAzI judo, deha vinAza viSe vasato, vagara kahyuM vahele-moDe jaDa kAya-yoga dIse khasato; karoDa upAya karyo nahi Takaze, kAyA amara na koI taNI, anaMta deha AvA to mUkyA; huM ratnatrayano ja ghaNI. 6 artha :- teo vicAre che ke huM caitanya AtmA avinAzI hovA chatAM karmAdhIna A vinAzI evA zarIramAM vAsa karIne rahelo che. vagara kahyuM vaheluM ke moDe baghAno jaDa evo A kAyAno saMyoga nAza pAmato dekhAya che. karoDo upAya karavA chatAM paNa A dehano saMyoga TakI rahe ema nathI. kAraNake koInI kAyA A jagatamAM amara nathI. AvA anaMta deha ghAraNa karIne choDyA che. jyAre huM to sadA teno te samyakdarzanajJAnacAritrano ja ghaNI AtmA chuM. dekhavuM, jANavuM, sthira thavuM e mAro svabhAva che. te koI kALe nAza pAme ema nathI. dA. ratnatrayIrUpa gharma ja durlabha, deha jatAM paNa te na tajuM, saMsAra-paribhramathI bacavuM che, bacAvanAra sugharma bhajuM; deha uparanI mamatA tarjI, paMDitamaraNa puruSArtha karuM, saphaLa samAdhimaraNa sAghavA mahat mArgane anusaruM. 7 artha - samyakdarzanazAnacAritramaya e mAro gharma eTale svabhAva che. tene deha chUTI jatAM paNa tazuM nahIM. kemake mAre caturgatirUpa saMsAra paribhramaNathI have bacavuM che. mATe paribhramaNathI bacAvanAra sarvajJanA gharmane ja suzaraNarUpa mAnI niraMtara bhajuM. chUTe dehAdhyAsa to nahIM kartA tuM karma" ema jANI deha pratyenA mamatvano tyAga karuM. tathA bAhya temaja aMtaraMga parigrahano tyAga karI paMDita maraNa sAdhavAno puruSArtha karuM. gommadasAramAM pAMca prakAranA maraNa kahyA che. mithyAdraSTinuM maraNa te bALabALamaraNa, avirata samyakudRSTinuM maraNa te bALamaraNa, dezavirati zrAvakanuM maraNa te bALapaMDitamaraNa, sarva virati muninuM maraNa te paMDita maraNa ane kevaLI bhagavAnanA dehatyAganI sthitine paMDitapaMDita maraNa jaNAvela che. emAM uttama prakAranA samAdhimaraNane sAdhavA moTA puruSo je mArge gayA te mArgane huM paNa anusaruM. IILA sneha sagAM-saMbaMthI paranA tajI tajAvuM Ama kahI - "dehadraSTie sneha Take che, svarRpa-vicAre sneha nahIM. dehadAna denArI mAtA, dIkarA-dIkarI deha taNAM, strI sukha deha taNAM denArI, dehasagAM sarve ya gaNyAM. 8 artha - strIputrAdi sagA saMbaMdhIo uparanA snehane huM tajI temane paNa tajAvuM. temane A pramANe kahyuM ke dehadraSTi rAkhavAthI A paraspara moha Take che, paNa AtmAnA avinAzI zuddha svarUpano vicAra karavAthI eka bIjA pratyeno A moha vilaya pAme che. mAtA paNa A dehane ja janma ApanArI che. dIkarA ke dIkarI paNa A dehanA ja saMbaMghI che. strI paNa A dehanA ja sukhane denArI che. sarvane A dehanA kAraNe che nahIM to tuM * ghavAno puruSArtha ? te bALaboLa 3 maninuM Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvodha-vivecana bhAga-2 14 sagAM gaNelA che. jo deha na hoya to AmAMnuM ekke saguM gaNAtuM nathI. kadAA The! deha taNAM saMbaMthI sarve, Aja sudhI saMbaMgha rahyo; deha vinAzika nAza thavAno avasara meM ati nikaTa lahyo. AyuSa-ArthIna deha rahe, nahi sneha ghaTe e deha taNo; rAkhyo he nahi deha, bhale sau sneha deha para gharo ghaNo. 9 artha :-- he dehataNA sagAM saMbaMdhio ! tamArA sarveno Aja sudhI saMbaMdha rahyo. have nAzavaMta evA A dehane nAza thavAno avasara nikaTa AvI gayo che. AyuSyane AdhIna A deha rahe che. mATe A dehano sneha rAkhavo yogya nathI. bhagavAna mahAvIra paNa je dezane rAkhI zakyA nahIM tevA de ne ApaNe kevI rIte rAkhI zakIzuM? bhale tame bathA A deha upara ghaNo sneha dhArI rAkho to paNa tene koI rAkhI zake ema nathI. / / 9 / aa agnimAM baLI bhasma thaze, paramANu banI vIkharAI jaze, patto pachI lAge nahi eno, deza-sneha kyAMthI Takaze? jJAnasvarUpa AtmA avinAzI mane mAnI sau sukhI thajo, deha nathI huM, AtmA chuM to, deha-sneha sau bhUlI jajo. 10 artha :-- A deha to agnimAM baLI bhasma thaI jaze, ane tenA paramANu banI cAre dizAomAM vikharAI jaze. pachI eno kaMI patto lAgaze nahIM. pa.pU.prabhuzrIjI kahe - A deha to rAkhanA paDIkAM che, nAkhI devA jevA che. AvA nAzavaMta dehano sneha kyAM sudhI TakI zakaze? mATe jJAnasvarUpa evo huM avinAzI AtmA chuM ema mane mAnI sau sukhI thajo. huM deza nathI paNa AtmA chuM, to A deha pratyeno sneha tame sau bhulI jajo. / / 10 / / jJAna-svarUpa muja ujvaLa karavA, vItarAgatA prApta thavA, satpuruSArtha karIza have huM rAgAdika koSo NavA. viparItatAvaza bahu bhaTakyo huM cAra gatimAM deha gharI, samyagdarzana-jJAna-caraNarUpa svarUpa mAnyatA have karI. 11 artha :- mArA AtmAnuM jJAnasvarUpa nirmaLa karavA temaja vItarAgatA prApta karavA mATe have huM sarva rAga dveSAdi kaSAyabhAvone haNavAno satpuruSArtha karIza. dezamAM Atmabuddhi karIne viparItatAvaza huM cAra gatimAM navA navA TheTha ghAraNa karIne bahu bhaTakyo, paNa have samyakdarzana, jJAna, cannarUpa eTale dekhavuM, jANavuM ane sthira thavuM e mArA AtmAno svabhAva che ema jANI tevI ja mAnyatA have hradayamAM dhAraNa karI che. / / 11|| kyAM mArI sarvajJa dazA ne kyAM ekendriya kSudra bhavo! karmabhAvathI huM kaMTALyo, sarva karmano kSaya karavo; vItarAga-vacane huM jAgyo, svajano sarva, sahAya karo, rAga-dveSathI jAva NAto bacAvavA vairAgya gharo." 12 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (para) samAdhi-maraNa bhAga-1 1 5 artha - kyAM mArA AtmAnI mULa svarUpe sarvajJa dazA ane kyAM jhADapAna jevA ekendriya kSudra eTale halakA bhavomAM janma levo. have AvA karma baMghAya tevA bhAvathI huM kaMTALyo chuM. have to sarva prakAranA karmano kSaya karavo che. vItarAga puruSonA vacanathI mane A jAgRti AvI che. mATe he svajana kahevAtA kuTuMbIo! tame mane mArI sarvajJadazA prApta karavAmAM badhA sahAya karo. rAgadveSanA bhAvone laIne anAdithI A jIva haNAto Avyo che, mATe tene duHkhathI bacAvavA sarve vairAgyane ghAraNa karo. ./12nA vagara hake ghana-gharatI ko'nA hoya dabAvyAM kapaTa karI, to mAlikane pAchA soMpI kare khuzI bahu vinaya gharI; vera-virogha vimukha rahelA prati paNa prema sahita kahe : "bhAI, bheMlathI dUbhavyA tamane, kSamA ApanI pApI cahe." 13 artha - haka vagaranuM koInuM ghana ke jamIna kapaTa karIne dabAvyA hoya to mAlikane te vinayasahita pAchA soMpIne khuzI kare. vera virothathI koI vimukha rahelA hoya temanA prati paNa premasahita kahe ke bhAI, meM tamane mArI bhUlathI dubhavyA che mATe A pApI ApanI pAse tenI kSamA mAge che. 13 sAMsArika cintA tarjI zoghe saguru, maraNa-sughAraka je, mahAbhAgyathI maLI Ave to vinaye turta upAsI le. ekAMte gurunikaTa kapaTa vaNa kahe aparAgha baghA bhavanA, prAyazcitta laI zuddha thavAnI ghare bhAvanA ekamanA. 14 artha - have sAMsAri badhI ciMtAo tajI daI maraNa sudhAranAra evA sadagurunI zogha kare. jema zrI anupacaMda malakacaMda bharUcavALAe paramakRpALudeva pratye samAdhimaraNamAM sahAyaka thavAnI bhAvanA darzAvI hatI. temanA bhAva pramANe pAlItANA upara caDhatA hArTaeTeka AvavAthI beThA hatA. tyAM pa.pU. prabhuzrIjI uparathI nIce UtaratA maLI gayA. pa.pU.prabhuzrIjIe temane he prabhu he prabhunI gAthA vAraMvAra bolavA jaNAvyuM. te bolatA bolatA ja temanA prANapaMkheru UDI gayA. temanA bhAva pramANe yoga paNa maLI Avyo. mahAbhAgyathI Avo yoga maLI Ave to vinayapUrvaka tenI tarata upAsanA karavI. - sadguruno yoga hoya to temanI pAse ekAMtamAM AkhA bhavamAM je je aparAza thayA hoya te kapaTa vagara baghA kahI devA. teo je prAyazcitta Ape te ekamanA eTale kharAbhAvathI laIne zuddha thavAnI bhAvanA rAkhavI. ||14. saguyoge zakti pekhI aMtaparyata mahAvrata le, athavA tyAga yathAzakti ghara mahAvrata bhAve ura khIle; roga-vedanA vakhate ghIraja ghara samabhAve sahana kare, zatru-mitra, saMyoga-viyoge nahIM alpa paNa citta ghare. 15 artha - sadguruno yoga prApta thaye potAnI zakti joI maraNaparyata mahAvratane aMgIkAra kare. athavA yathAzakti tyAga grahaNa karIne hRdayamAM mahAvratanI bhAvanA jAgRta rAkhe. roganI vedanA vakhate ghIraja gharI samabhAvathI te sahana kare. zatru mitra pratye ke je saMyoga che teno viyoga thaI jaze evA koI vikalpane alpa paNa manamAM ghAraNa kare nahIM. 1paNA Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 maraNa anaMtAnaMta karyA, nathI paMDita-maraNa karyuM ja kadA, thayuM hota samAdhi-maraNa kadI hota na A mRtyu-vipadA. bhava-aTavImAM rAgAdi vaza bhaTakAvAnuM kema TaLe? e abhilASA ura ghare, vaLI ciMte lAga pharI na maLe. 16 artha - vaLI vicAre che ke meM pUrve anaMtAnaMta maraNa karyA paNa AtmajJAna sahita muninuM maraNa je paMDita maraNa kahevAya che evuM maraNa meM kadI karyuM nathI. jo mAruM pUrve kadI samAdhimaraNa thayuM hota to A mRtyunI vipadA kahetA vipatti athavA pIDA mane hota nahIM. saMsArarUpI aTavI kahetA jaMgalamAM rAgAdi mohavaza bhaTakavAnuM kevI rIte TaLe? e abhilASA hRdayamAM rahe che. vaLI ciMtana karavAthI ema lAge che ke Avo lAga eTale AvI rUDI jogavAI pharI pharI maLavAnI nathI. 16 deha prati vairAgya rahe, ati kheda bhIti dukha zoka TaLe, satya zaraNanA grahaNa taNuM baLa aMtima kALe nakkI maLe; te arthe suvicAra thavAne mRtyu-mahotsava graMtha bhalo, sapuruSe ja kahyo upakAraka, sAra suNo teno vimalo : 17 artha - je jIvane A deha pratye vairAgya rahe ane atyaMta kheda, bhaya, duHkha ke zoka TaLI jAya to sAcuM vItarAganuM zaraNa grahaNa karavAnuM baLa aMta kALe tene jarUra prApta thAya. AvI suvicAraNA utpanna karavAne mATe "mRtyu mahotsava" nAmano eka bhalo graMtha che. te puruSa upakAra karavA mATe kahyo che. teno vimalo eTale pavitra sAra atre jaNAvuM chuM te tame sAMbhaLo. 1LA muktipura largI cAle tevuM bodhi-samAdhi-subhAtuM cahuM, te devA vItarAga prabhune vinavI sanzaraNe ja rahuM. tana-piMjara muja jIrNa thayuM che kRmikula-jAle khadabadatuM, bhasma thavAnuM, teno bhaya zo? jJAnatanuM huM, abhaya rahuM. 18 artha :- he prabhu! muktipura eTale mokSanagara sudhI cAle evA bodhi samAdhirUpa samyaka bhAtAne huM icchuM chuM. samyaka darzanajJAnacAritra e ratnatraya che ane bodhi paNa kahevAya che. te sAthe maraNa te samAdhimaraNa che. evA bodhi sahita samAdhimaraNane huM cAhuM chuM. te ApavA mATe vItarAgaprabhune vinaMtI karI temanA ja saltaraNamAM sthira rahuM. have mAruM A zarIrarUpI hADapiMjara jIrNa thaI gayuM che ane kRmionA jALathI khadabade che. te zarIra have bhasma thavAnuM che. to teno mane bhaya zo? huM to jJAnatanu kahetA jJAnarUpI zarIravALo AtmA chuM; mATe hamezAM abhaya rahuM. ||18. mRtyumahotsava prApta thaye, bhaya kema ghaTe? paTa jema tajuM, deha-deza eNka dezAMtaramAM jatAM samAdhibhAva bhajuM. satkarmonuM phaLa de svarge laI jaI mRtyu mitra kharo, to Dara koNa maraNano rAkhe? sarva maLI satkAra karo. 19 artha - mRtyu mahotsava prApta thayo che to teno bhaya rAkhavo kema ghaTe? jema jUnuM vastra mUkI navuM Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (para) samAdhi-maraNa bhAga-1 paheratA zoka zo? tema jIrNa zarIra mUkI daI navuM ghAraNa karavAmAM zoka zo karavo? deharUpI deza mUkI navA dezamAM jatAM svasthabhAva rAkhuM. samAdhibhAva sahita maraNa karuM to A mRtyu mitra mane svarge laI jaI zubha karmonuM phaLa Apaze. to A maraNano Dara koNa rAkhe? mATe badhA bhegA maLI maraNarUpI A mitrano satkAra karo. //19o. tana-piMjaramAM pUrI paDe che garbhakALathI karma-ari, koNa mane tyAMthI choDAve? mRtyarAjanI madada kharI. deha mAtra gaNa bIja sau dukhanuM deha-vAsanA dUra kare, AtamajJAnI, mRtyu mitranI kRpA vaDe mukti ya vare. 20 artha - zarIrarUpI pAMjarAmAM garbhakALathI pUrIne A karmarUpI zatru mane pIDA Ape che. tyAMthI mane koNa choDAvI zake? temAM mRtyurAjanI madada kAma lAge ema che. | sarva duHkhanuM bIja mAtra A deha che. ema gaNI dehanI vAsanA eTale mUrchAne dUra kare to AtmajJAna pAme. AtmajJAnI puruSo to A mRtyarUpI mitranI kRpAvaDe muktine paNa meLavI le che. 20aaaa kalpataruM sama mRtyu-yoge jo AtmArtha na siddha karyo, to AvI taka kyAMthI maLaze? bhava bhava bhamaze bhItibharyo. dehAdika sau jIrNa harI laI de mRtyu sau navuM navuM, puNyodaya sama maraNa gaNAya; tethI mudita na kema thavuM? 21 artha - kalpavRkSa samAna mRtyuno yoga prApta thayA chatAM jo samAdhimaraNa karIne AtmArtha siddha na karyo to pharI AvI taka kyAMthI maLaze? bhavobhava trasa sthAvara yonimAM bhayano mAryo jIva bhaTakyA ja karaze. zarIra Adi je sarva jirNa thaI gayA tene harI laI mRtyu mitra sau navA navA padArthone Ape che. tethI puNyodaya samAna A maraNano yoga gaNAya. to te vaDe mudita eTale AnaMdita kema na thavuM? arthAt harSa kema na mAnavo? IAravA deha viSe paNa sukha-dukha vede, svayaM dehathI dUra thato, jIva maraNa konuM mAne che? kema maraNathI rhe Darato? Asakti saMsAra taNI ura rAkhe rjIva maratAM Daraze, jJAna ane vairAgya gharyo ullAsa ure aMte pharaze. 22 artha :- A jIva dehamAM rahIne paNa sukhaduHkhane vede che. temAM paNa mukhyatve azAtA ja vede che. vaLI A dehamAMthI jIva pote ja bahAra nIkaLIne zarIrathI dUra thAya che, to pachI A jIva maraNa konuM mAne che? ane maraNathI kema Darato rahe che? saMsAranI Asakti jyAM sudhI hRdayamAM haze tyAM sudhI A jIva maraNathI Darato raheze. paNa jJAna ane vairAgya kahetA sAcI samajaNa ane anAsaktabhAva ghAraNa karaze to maraNanA aMta samaye hRdayamAM ullAsabhAva skurAyamAna thaze ane uttama samAdhimaraNane pAmaze. 22aa. purapati sukRta-phaLa bhogavavA jyAM pote taiyAra thayo. paMcabhUta-prapaMca na khALe, koNa kahe: jIMva kema gayo? Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 8 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 * vAva che. sapuruSone mRtyuMkALe vyAthi-vedanA je Ave, deha-moha te pUrNa taphAve svarUpa-sukhamAM mana lAve. 23 artha - zarIrarUpI nagarIno rAjA evo A AtmA potAnA ja karelA sukRta eTale sArA karmonA puNyaphaLa bhogavavA jyAre devAdika gatimAM javA taiyAra thayo, tyAre paMcabhUtanuM baneluM A prapaMcamaye zarIra tene khALI eTale rokI zake nahIM. kemake te to jaDa che. jaDa evuM zarIra to kahI zake nahIM ke he AtmA! tuM mArI pAsethI kema gayo? sapuruSone mRtyu samaye vyAdhi vedanA Ave te deha uparanA mohane pUrNa tajavAmAM nimittabhUta bane che. teo potAnA manane te vakhate svarUpa sukhamAM lIna kare che. "mahAvyAdhinA utpattikALe to dehanuM mamatva jIve jarUra tyAgI jJAnIpuruSanA mArganI vicAraNAe vartavuM, e rUDo upAya che." (va.pR.379) 23/ saMtApa sahana mRtyuno karIne amRtalIlA jJAna lahe. jema ghaDo kAco agnimAM tApa sahI ziva-zIrSa rahe. kaSTa sahI vrata-phaLa oNva pAme; te ja samAdhi-maraNa vaDe sukhe sukhe pAme chaMva, aMte jo zubha dhyAne citta caDhe. 24 artha :- mRtyuno saMtApa sahana karIne amRtalIlA eTale avinAzI lIlAsvarUpa evA mokSane jJAnI puruSo pAme che. jema kAco ghaDo agnimAM paripakva thaIne zivaliMga upara birAjamAna thAya che, tema zuddha AtmAne prApta evA jJAnIpuruSa mokSanA zikhara upara jaIne birAjamAna thAya che. aneka prakAranA kaSTa sahIne vratanuM phaLa jIvo pAme che te ja phaLa samAdhimaraNa vaDe jIvo sukhe sukhe pAmI zake che, jo aMta vakhate zubhadhyAnamAM citta rahe to; arthAtu aMta vakhate dehakuTuMba pratye citta na rAkhatAM saru zaraNamAM citta rahyuM to uttama phaLa saheje prApta thavA yogya che. 24o. ArtadhyAna tarjI zAMtipUrvaka deha taje je sadgharmI, pazuM, naraka, nIca gati nava pAme, thAya surezvara satkarmI. tapanA tApa sahIne aMte ke vrata pALI, suzAstra bhaNI, karavA yogya samAdhi-mRtyuM; te thayuM to thaI vAta ghaNI. 25 artha - ArtadhyAnano tyAga karI zAMtipUrvaka je sadgharmI A dehano tyAga karaze te pazu, naraka ke nIca gati pAmaze nahIM. paNa te satkarmI surezvara kahetA surano Izvara arthAta indranI padavI paNa pAmI zake. tapanA tApa sahana karIne ke vrata pALIne ke suzAstra bhaNIne je karavA yogya aMtamAM samAdhimaraNa che te jo thaI gayuM to ghaNI moTI vAta thaI gaI. kemake anAdikALamAM anaMta janmamaraNa karatAM chatAM paNa te haju sudhI prApta thayuM nathI mATe. 2pAA ati paricita prati thAya avajJA", "prIti navIna para jhaTa pragaTe, ema kahe jana; to paricita A deha badalatAM Dara na ghaTe samAdhimaraNa karI, amaragati varI, pharI narabhava uttama pAmI, naTa sama jaga-jana-mana raMjanathI jIMva banaze zivapada-svAmI. 26 artha :- lokomAM ema kahevAya che ke ati paricita pratye avajJA thAya, ane navI vastu upara jhaTa Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (52) samAdhi-maraNa bhAga-1 1 9 prema Ave che. to pachI ati paricita evA dehane badalatA Dara lAgavo na joIe. sukhe sukhe tenuM mamatva tyAgavuM joIe. have samAdhimaraNa sAghavAthI, amaragati kahetA devagati pAmI, pharI tyAMthI cyavI uttama manuSya avatAra laI, karmavazAt naTanI jema jagatamAM janamanaraMjana karato Aja sudhI pharato hato te maTI jaI A jIva zivapada eTale mokSapadano svAmI banaze. rajA. samAdhi-maraNanI taiyArI to kRzatA kAya-kaSAya taNI kahI saltAtre jJAnI janoe Atmahitano hetu gaNI; raho poSatA kAyAne to viSaya-vAsanA tIvra thaze, nirmaLatA AtmAnI TaLaze, kAma-krogha aribaLa vaghaze. 27 artha :- samAdhimaraNa mATe zuM zuM karavuM te have jaNAve che : samAdhimaraNanI taiyArI mATe tapazcaryA vaDe kAyAne kuza karavI ane rAgadveSa mohane ghaTADI kaSAyone kuza karavA. kaSAyone kuza karyA vagara ekalI kAyAnI kRzatA karavI te vRthA che. ema jJAnIjanoe AtmahitanuM kAraNa jANI sanzAstromAM A vAta kahI che. kAyAne jo poSatA rahIzuM to viSayavAsanA tIvra thaze. tethI AtmAnI nirmaLatA TaLaze ane kAma krodhAdi zatruonuM paNa baLa vadhI jaze. rilA vAta-pitta-AdithI rogo vaghatAM ati durgAna thaze, jIva pariSaha sahavAnuM nahi sAhasa ura gharI zakaze. ALasa, nidrA, pramAda vaghatAM bhavabhramaNa-kAraNa vaghaze, mATe anazana Adi kramathI zarIra kRza karavuM paDaze. 28 artha - kAyAne vizeSa khavaDAvI puSTa karavAthI vAta-pitta-kaphanA rogonI vRddhi thaze. tenA vaDe ati durgAna thaze. pachI bhUkha tarasanA pariSaha sahana karavAnuM sAhasa paNa jIva karI zakaze nahIM. vizeSa khAvAthI ALasa, nidrA, pramAda Adi vaghatAM saMsAra paribhramaNanuM kAraNa vaghaze. mATe upavAsa, uNodarI, kAyakleza, vRttisaMkSepa AdinA abhyAsakramathI zarIra kaza karavuM paDaze. 28aaaa. dehendriya Adi uparathI mamatA tarje vairAgya gharo, AhAra taNA svAdo prati aruci gharI nija jIMvane bogha karo : "he! jIMva, teM saMsArabhramaNamAM bhamatAM ati AhAra karyA, dareka bhava dITha kaNa kaNa letAM anaMta meruM-puMja bharyA. 29 artha - deha ane indriyo Adi uparathI mamatA tajI vairAgya ghAraNa karo, AhAranA svAdo pratye aruci gharI potAnA AtmAne bogha karo. he jIva! teM saMsArabhramaNamAM bhamatA ghaNo AhAra karyo che. dareka bhava dITha eka eka kaNa laIe to paNa anaMta meruparvata jeTalA DhagalA thaI jAya. rA. anaMta bhavamAM pANI pIdhuM, biMdu biMdu bhavadaTha letAM, anaMta samudra bharAI jAye; to ya na tRpti te detAM. maraNa samIpa have to bhAse, te zuM tRmi daI zakaze? udara-poSaNe pApa karyo te parabhava bhogavavA paDaze. 30 artha - anaMtabhavamAM eTaluM pANI pIdhuM che ke eka eka janmanuM eka eka TIpuM laIe to paNa Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 prajJAvabodha-vivecana bhAga-2 anaMta samudra bharAI jAya. ATalA AhArapANIthI paNa jIvane tRpti thaI nahIM. have to roga vRddhAvasthAnA kAraNe maraNa samIpa jaNAya che. to te alpa AhAra zuM tRpti daI zakaze ? paNa A peTa bharavA mATe je je prakAranA asatya ke AraMbha AdinA pApa sevyA haze tenA phaLa parabhavamAM bhogavavA paDaze. ||3nA pApI peTa taNI veThe tuM dIna, parArthIna, nIca thayo, rAta-divasa ke bhakSya-abhakSya zudghi taNo nA lakSa lahyo; rasa-laMpaTatA harSoM ya na chUTe, to vrata, saMyama, yaza nAze, maraNa bagADI durgatidukhamAM jIva parAthIna banI, jAze.'' 31 artha :-- A pApI peTa mATe tuM dIna banI parAdhIna thayo, nIca vRttio paNa sevI. svAdano laMpaTI banI rAtadivasa bhakSya abhakSyanI zuddhino paNa lakSa rAkhyo nahIM. rasanI laMpaTA hajI paNa chUTatI nathI. to te vrata, saMyama, yazano nAza karaze ane aMte maraNa bagADI durgatinA duHkhamAM paDI jIva parAcIna banI jaze. / / 31 / / ema vicArI upavAsAdika tapa-abhyAsa karyAM karavo, alpa ane nIrasa AhAre udara-khADo kardI bharavo; zarIra, zakti, AyuSyasthiti nIrakhI jaLa ne dUgha levAM, pachI chAza jaLa, prAsuka jaLa le, aMte te paNa tajI devAM. 32 artha :-- ema vicArIne upavAsa Adi tapano abhyAsa karavo. alpa ane nIrasa AhArathI A udara eTale peTano khADo kadI bharavo. zarIranI zakti ane AyuSya sthitine joI arthAt rogAdinA kAraNe zarIra TakI zake ema na lAgatuM hoya to jaLa ane dUdha ja levA. pachI chAsa tathA ukALeluM pANI pIne rahe. pachI kevaLa pANI ja pIe. ema krame karIne samasta AhArano tyAga karI ane te paNa na devA. Ama dharmaththAna sahita bhAre puruSArthathI dehano tyAga kare te kAya sallekhanA kahevAya che. / / 32 / / masA samA A dehanI vRtti Akhara sudhI kahe koNa cahe? krame krame karI kRza kAyA paNa tajavA tatpara sarva rahe. ApaghAtanI ko kriyA A aNasamajuM upalakabuddhi; Atamati samajI, sadgurunI AjJAe anupama zuddhi. 33 artha :- masAnI samAna A dehanI vRddhi mRtyunA Akhara samaya sudhI kaho koNa cahe? krame krame karIne paNa A kAyAne kRza karI, tajavA mATe samAdhimaraNanA ArAdhaka sarva icche che. sallekhanA eTale saMthAro karI detyAganI kriyAne aNasamaju upalaka buddhivALA jIvo ApaghAtanI kriyA kahe che. paNa emAM potAnA AtmAnuM hita samajI sadguru AjJAe jo karavAmAM Ave to te anupama zuddhinuM kAraNa che. gA mahAvrata, aNuvrata, saMyama, zIla, tapa, dharma-dhyAna jyAM sudhI thAya, duSkALAdika AphatathI nA tharma-niyama jo ghUMTAye, tyAM sudhI auSadha-AhAre A deha taNI rakSA karavI, mAnava deha ja uttama sAdhana, tharmavRddhi-buddhi tharavI. 34 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (52) samAdhi-maraNa bhAga-1 2 1 artha - mahAvrata, aNuvrata, saMyama, zIla, tapa, gharmadhyAna jyAM sudhI A dehathI sadhAtA hoya, duSkALathI ke asAdhya rogathI paNa gharmanA niyamo lUMTAtA na hoya arthAt barAbara gharma ArAghanA thatI hoya tyAM sughI auSagha ke AhArathI A dehanI rakSA karavI. kAraNake eka mAnavadeha ja gharmanI vRddhi karavA mATe uttama sAdhana che ema buddhimAM ghAravuM. 34 anya gatimAM saMyama-sAghana uttama rIte nahi ja bane, gharma-sAghanA thatI hoya to karI levI ja ananya mane. laukika kIrti kAje kriyA kare karAve mUDhamati; Atmahita cUke te jIvo "AtamaghAtI" ke "kumati. 35 artha - anya deva, nArakI ke tiryaMcanA dehamAM uttama rIte saMyamanI sAdhanA nahi ja banI zake. mATe A manuSyadehamAM gharmanI sAdhanA thatI hoya to ananya mane te karI ja levI. laukika kIrti mATe koI kriyA kare ke karAve te mUDha mativALo che. AvA manuSyabhavamAM je potAnuM Atmahita cUke te jIvo potAnA AtmAnI ghAta kSaNa kSaNa bhayaMkara bhAvamaraNathI kare che. athavA te kumatine ghAraNa karanAra che. rUpA. have "bhagavatI ArAghanA'nA AghAre AgaLanI gAthAo jaNAve che - kAma, krotha, mohAdi kaSAyo kUza karavAnA mukhya kahyA, roga garIba kRza kAyA saha paNa samAdhimaraNa ayogya lahyA. kSamA khaDagathI krogha haNo, ghara laghutA, nirmaLa mAna karo, saraLa banI mAyA-maeNLa bALo, saMtoSe sau lobha haro. 36 artha:- samAdhimaraNa mATe kAma, krogha, mohAdi kaSAyone mukhya kRza karavA kahyuM che. rogI, garIba, kuza kAyAvALA hoya, paNa temanA kaSAyo kuza na hovAthI te samAdhimaraNane mATe ayogya kahyAM che. kSamArUpa khaga eTale taravArathI kroghane haNo, laghutA ghAraNa karIne mAnane nirmaLa karo, saraLa raNa karIne sarva lobhano nAza karo, to samAdhimaraNanI prApti thaze. 36aaaa. kaSAya doSa vicArI vicArI zamAvavA abhyAsa karo, agni pare paga jema na detA, tema kaSAyo pariharo. kadarUpuM mukha thAya kaSAye, rakta nayana thaI tana kaMpe, pizAca sama ceSTA pragaTAvI, rahevA de nahi sukha-saMpe. 37 artha - kaSAyanA durgaNone vicArI vicArIne zamAvavAno abhyAsa karo. jema agni upara ApaNe paga detA nathI tema kaSAyone paNa agni jevA gaNI teno tyAga karo. krodha kaSAyavaDe moTuM kadarUpuM thAya che. ane AMkho lAla thaI zarIra kaMpavA lAge che. vaLI rAkSasa samAna ceSTAo karAvI sukha zAMtithI rahevA detA nathI. 3LA tapaphaeNpa pallava bhasma karI de, zuMbhakarma-jala zoSI le, kAdava khAI bane mana-saritA, kaThoratA vyApe dile; Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 prANIghAta karAve, jUThI vacana-pravRtti prere che, AjJA pUjya puruSanI bhelave, yaza-ghanane saMhAre che. 38 artha - krogha che te taparUpa pallava eTale kUpaLa arthAt navAM ugelAM kaparUpa pAMdaDAne bhasma karI de, zubhakarmarUpI jaLane zoSI le che. krodhAdi kaSAyathI manarUpI nadI te kAdavanI khAI banI jAya che ane manamAM kaThoratA vyApe che. krogha potAnA ke parano prANa ghAta paNa karAve ane jUTha bolavAmAM preraNA Ape che. krogha sapuruSanI AjJAne bhulAve che ane potAnA yazarUpI ghanano paNa nAza kare che. IT38aaaa paraniMdA prere, guNa DhAMke, maitrI-mULa ukhADe che, visarAve upakAra karelA, apakAro vaLagADe che; aneka pApa karAvI oNvane kaSAya narake nAkhe che, tethI sujJa rjIvo to nitye upazama-rasa ura rAkhe che. 39 artha - kroghAdi kaSAyo jIvane paraniMdAmAM prere che, bIjAnA guNone DhAMke che ane krogha karI maitrInA mULane UkheDI nAkhe che. karelA upakArone bhulAvI apakAra karavAmAM preraNA Ape che. A pramANe aneka pApo karAvI kaSAya bhAvo jIvane narakamAM nAkhe che. tethI sujJa eTale vicAravAna jIvo to nitye upazamarasa athavA kaSAyone zamAvArUpa zAMtarasane hRdayamAM rAkhe che. 39 para vastumAM mamatA karatAM kaSAya-kAraNa jAge che, tethI tyAga parigrahano karI, nija hitamAM rjIva lAge che; vacana sahana nA thayuM" pavana te krotha-anala uzkere che, prativacana kaeNpa iMghana nAkhI sadvartana khaMkhere che. 40 artha :- have kaSAya udbhavavAnA kAraNa zuM che te jaNAve che : jagatanA para padArthomAM mamatA eTale mArApaNuM karavuM te kaSAya janmavAnuM kAraNa che. tethI parigrahano tyAga karIne sAghaka potAnA AtmahitamAM lAge che. jo vacana koInuM sahana na thayuM to te vacana pavana samAna banI krodharUpI agnine uzkere che. temAM sAmA vacana bolavArUpa lAkaDA nAkhI kroghAgnine vadhArI potAnuM sadvartana khaMkhere che arthAt potAnuM pota batAvI Ape che ke mArA kaSAyo ghaTyA nathI. II40aaaa. sAthe samyaka darzana khove, pApabIja oNva vAve che, bhava-bhramaNe kAraNa e jANI, samaju krogha zamAve che; sajjananI zikhAmaNa suNe, thayela doSa khamAve che, doSo tajavA karI pratijJA, mastaka nija namAve che. 41 artha :- kaSAyanA pravartanathI jIva samyakdarzanane paNa khoI nAkhI pApanA bIja vAve che. saMsAra bhramaNanuM kAraNa paNa kaSAya che ema jANIne samaju puruSo krothane zamAve che. te sajjana puruSonI zikhAmaNa sAMbhaLI potAnA thayelA doSone khamAve che. ane navA doSo na thavA mATe pratijJA karIne potAnuM mastaka namAvI kSamA mAge che. I41nA Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (pa) samAdhi-maraNa bhAga-1 2 3 hAsya, arati, rati, zoka, jugupsA, bhaya, traNa veda, vaLI saMjJAbhaya, maithuna, AhAra, parigraha-kRza karavA tharajo prajJA. rasa, Rddhi, zAtA gArava traNa, lezyA azubha, vibhAva tajo; vaghatA tyAge kaSAyatanane kRza karI zuddha svarUpa bhajo. 42 artha :- have kaSAyanA kAraNa evA nava nokaSAya vagerene dUra karavA jaNAve che : hAsya, arati, rati, zoka, jugupsA, bhaya, strIveda, puruSaveda, napuMsakaveda A nava nokaSAya, vaLI bhaya, maithuna, AhAra, parigraha e cAra saMjJAne pAtaLI pADavA mATe tamArI prajJAno upayoga karajo. pachI traNa gArava. gArava eTale garva. rasa gArava eTale ame to be zAka sivAya khAIe nahIM vagere, Rddhi gArava eTale mArA jevI riddhi konI pAse che ane zAtA gArava eTale mAre to nakhamAya roga nathI, mAre mAthuM paNa koI divasa duHkhe nahIM vagere bhAvo tyAgavA yogya che. tathA vezyA cha che. kRSNa, nIla, kApota, pIta, padma ane zukla. temAM prathamanI traNa azubha lezyA tyAgavA yogya che. A baghA vibhAva bhAvo samAdhimaraNamAM bAghaka che. mATe tyAgabhAvane vaghArI kaSAyarUpI zarIrane prathama kRza karI zuddha sahajAtmasvarUpanI bhajanA karyA karo to samAdhimaraNanI prApti thaze. I4rA. viSaya-kaSAya prabaLa zatrusama durjaya paNa jIMva jIte to; sulabha samAdhi-maraNa bane che, kharekharo zUravIra e to; vAsudeva vA cakravartI paNa kaSAya vaza narake jAtA, viSaya-kaSAyo jItyA tenAM yazagata gaMgha gAtA. 43 artha :- viSayakaSAya e jIvanA prakaSTa baLavAna zatru samAna durjaya che. chatAM tene jIva jo jIte to samAdhimaraNa karavuM sulabha bane che. ene jItanAra kharekharo zUravIra che. vAsudeva athavA cakravartIo paNa kaSAyane vaza banI narake jAya che. mATe viSayakaSAya jeNe jItyA tenA yazagIto gaMdharvo eTale devalokamAM saMgIta karanAra devo paNa gAya che. 43aa sAthaka saMgha kare vaiyAvaca de upadeza su-saMghapati, vaLI nirdhAmaka vAcaka muni de sAghaka munine madada ati; ArAghaka suzraddhAvALA hoya gRhastha, susaMga cahe, tyAgI, virAgI, suzruta, sugharmI zothI zikSA nitya grahe. 44 artha :- samAdhimaraNanA sAdhakanI, caturvidha saMgha je sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA kahevAya te baghA vaiyAvacca eTale sevA kare che. su-saMghapati kahetA AcArya bhagavaMta sAghakane upadeza Ape che. vaLI niryAmaka eTale sevA karanAra sAdhu ane vAcaka eTale upAdhyAya sAghaka munine samAdhimaraNa karavAmAM ghaNI madada Ape che. - samAdhimaraNa karanAra jo zraddhAvaMta gRhastha hoya to te hamezAM satsaMgane icche che. tyAgI, vairAgI, bahazrata ane gharmAtmAne zodhI temanI pAsethI roja zikSA grahaNa kare che. 44 sadArAghanA samyaka darzana-jJAna-caraNa-tapa rUpa gaNI kaLikALamAM asatyasaMge virala gRhAzramamAMhi bhaNI; Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvodha-vivecana bhAga-2 topaNa uttama janane yoge satpuruSArtha saphLa thAze, sneha, mohano pAza tajI ArAdhaka zAMta sthaLe jAze. 45 artha :-- mahApuruSoe samyakdarzana-jJAna-caraNa - tapane sad ArAghanA gaNI che. paNa A kaLikALamAM AraMbha parigrahanA asat prasaMgo gRhasthAzramamAM hovAthI A ArAghanA tyAM karavI virala che. topaNa uttama puruSonA yogamAM satpuruSArtha karavAmAM Ave to saphaLa thaI zake ema che. te mATe samAdhimaraNano ArAdhaka kuTuMba vagerenA mohanA pAza eTale jALane tajI daI zAMta sthaLe ArAdhanA karavA mATe jaze to saphaLatA pAmaze. / / 4 / / 24 zAMti-sthaLa ekAnta viSe paNa paravaza saMga-prasaMga paDe, to karI tyAga ja vAtacItano, mauna rahe nahi kAMI naDe; zuddha svo~panuM smaraNa, zravaNa, sajjana-saMge va jo ka2ze, to kaLikALa viSe paNa saMyama sAthI u2 hitathI bharaze. 46 artha :-- samAdhimaraNanA ArAdhakane ekAMta evA zAMti sthaLamAM paNa jo paravaza kare evA saMgaprasaMga AvI paDe to vAtacItano ja tyAga karI devo. mauna dhAraNa karavAthI te vikSepa naDaze nahIM. zuddha sahajAtmasvarUpanuM smaraNa ke jJAnIpuruSanA boghanuM zravaNa, jo jJAnIpuruSanA AzritanA saMge jIva karaze to A kaLikALamAM paNa saMyamanI ArAdhanA karIne te bhavyAtmA potAnA AtmAnuM hita karI zakaze. / / 4 / sva-paradharma poSe paramArthI upadezaka karuNA-sindhu, saMyama, tyAga, vrate, zubha dhyAne ArAdhaka mana joDI dIdhuMprabhAvanA to uttama kIthI; tag ALasa sevA sAthe, karmavaze ArAdhaka varte viparIta, paNa nA rIsa vArtha, 47 artha :-- sva-para dharmane poSaNa ApanAra evA pAramArthika karuNAsiMdhu upadezaka gurue samAdhimaraNanA ArAdhakanuM mana, saMyama, tyAga, vrata ke zubhadhyAnamAM joDavAmAM madada karIne uttama prabhAvanA karI tathA ALasa tajIne sevA karI chatAM karmavazAt ArAdhaka viparIta rIte varte to paNa te krodhane vaza thatAM nathI. / / 47 tiraskAra karI kare avajJA, bhUkha-tarasa nA sahI zake, vrata torDa ArAdhaka, toye nirvyApaka nA pharaja cUke; ghIraja rAkhI snemAM hRdayaMgama vacane te siMce dharmabhAvarUpa latA manohara, ArAghaka-urale UMce. 48 artha :- samAdhimaraNano ArAdhaka bhUkha tarasanuM duHkha sahana na thavAthI AcArya ke upAghyAyanI avajJA kare, tiraskAra kare, vrata toDe to paNa nirvyApaka eTale saMdhAro karelo hoya tene sadupadezathI dRDha karanAra sAdhu, zrutaguru ke zikSAguru te potAnI pharaja cUkatA nathI. paNa dhIraja rAkhIne snehabharyAM hRdayaMgama eTale hRdayasparzI vacanarUpa jaLavaDe gharmabhAvarUpa suMdara latAne poSe che. jethI ArAghakanuM mana zAMta banIne pharIthI samAdhimaraNane sArI rIte sAthe che. / / 4 / Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (53) samAdhi-maraNa bhAga-2 2 5 (53) samAdhi-maraNa bhAga-2 upadezaka karuNArasa-vacane ArAghaka-dukha dUra kare"he! AtmArthI, kAyaratA tA~. kharTI eNrarvIratA ghAra, are! sAvaghAna thA, avasara Avyo, rjIvana saphaLa karavA kAje, - gharI dInatA rudana kare paNa karma nahIM tethI lAje. 1. artha - upadezaka evA AcArya bhagavaMta dayAthI bharapUra vacana kahI samAdhimaraNa mATe tatpara thayela ArAdhakanA duHkhane dUra kare che. teo kahe che ke he AtmArthI! tuM kAyaratA tajIne kharI zUravIratAne ghAraNa kara. are! have to sAvaghAna thA. tAruM jIvana saphaLa karavAno A avasara Avyo che. tuM dInatAne ghAraNa karI rudana kare che paNa tethI kaMI karmane lAja AvavAnI nathI. |1| koI samartha nathI duHkha levA ke sukha devA vizva viSe, karma-udayane koI na roke, loka batho baLato dIse; gharma-vimukha karI kAyaratA, banne loka bagADI de, apayaza, durgati denArI A kAyaratA jhaTa choDI de. 2 artha :- A vizvamAM koI ApaNuM duHkha levA ke sukha ApavA mATe samartha nathI. potAnA karma udayane koI rokI zake ema nathI. Akho loka baLo trividha tApathI baLato jaNAya che. kAyaratA e jIvane gharmathI vimukha banAvI A loka, paraloka banne bagADI de evI che. te apayaza ane durgatine denArI che. mATe evI kAyaratAne tuM zIdhra choDI de. //rA dhIraja ghArI, klezarahita thaI, sahanazIlatA jo gharazo, to karmo jUnAM chUTI jAze, navAM nahIM saMcaya karazo. Apa upAsaka AtmagharmanA, gharmAtmA" jagajIbha kahe, zraddhAvaMta-ziromaNi, tyAgI', lokavAyakA ema lahe. 3 artha - ghIraja ghAraNa karIne, klezarahita bhAvavALA thaI sahanazIlatAne jo ghAraNa karazo to jUnA karmo baghA chUTI jaze ane navA karmono paNa saMcaya karazo nahIM. Apa to AtmagharmanA upAsaka cho, jagatajIvonA moDhe gharmAtmA kahevAo cho. tamane loko zraddhAvaMtamAM ziromaNi samAna ane tyAgI gaNe che. hA yathAzaktie saMyama, vratanI grahI pratijJA hitakArI, have zithilatA kema karo cho, apayaza, durgati denArI? gharmAtmA sau niMdAze, baga-Thaga phUpanuM dRSTAnna thazo, bhoLA oNvane daI dAkhalo zithilatAmAM dorI jazo. 4 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha :- yathAzaktie tame saMyamavratanI AtmahitakArI pratijJA grahaNa karI che, to have apayaza ane durgatine denArI evI zithilatAne kema Acaro cho? - tamArA kRtyathI baghA gharmAtmA jIvonI niMdA thaze. tathA tame bagalA jevA Thaga cho, evA draSTAMtarUpa banazo. bhoLA jIvone tame dAkhalArUpa banI temane paNa zithilatAmAM dorI jazo. jA jema subhaTa agresara koI, bhujA bajAvI khaDo thayo, paNa zatru sAme laDatAM jo bhaya pAmIne nAsI gayo; to nAnA nokara zuM laDaze? maraNa bhIti paNa nahIM jaze; tiraskAra sahI jagamAM rjIvavuM lajjAyukta ayukta thaze. 5 artha - jema koI agresara kahetA AgevAna subhaTa bhujA bajAvI eTale hAtha UMcA karI laDavA mATe Ubho thayo, paNa zatru sAme laDatAM jo bhaya pAmIne nAsI gayo, to nAnA nokara zuM laDI zakaze? kAyara thavAthI temanA maraNano bhaya paNa jaze nahIM; ane vaLI tiraskArane sahana karI jagatamAM jIvavuM te lajjAyukta ane ayogya banI jaze. pAA tema tyAga, vrata, saMyamanI laI mahA pratijJA saMgha viSe, dukha dekhIne DarI jatAM ke zithila thaye zuM lAbha dIse? niMdApAtra thavAze jagamAM, karma azubha nahi choDI de, karma AkarAM, lAMbI mudatanAM AvI bhAvi bagADI de. 6 artha :- tema tame tyAga vrata saMyamanI mahA pratijJA caturvidha saMgha samakSa laIne have duHkha dekhI DarI javAthI ke zithila pariNAmI thavAthI tamane zuM lAbha thaze? jagatamAM tame niMdAnA pAtra banazo. azubha karmo paNa tamane choDaze nahIM. paNa AkarAM karma lAMbI mudatanA bAMthI tame tamAruM bhAvi eTale bhaviSya paNa bagADI dezo. IfkA tame mAnatA : "bhakta huM prabhuno, AjJA prabhunI pALuM chuM; vrata, zIla, saMyama prabhu-prItyarthe gharI, boghe mana vALuM chuM; anaMta bhavamAM durlabha zraddhA, jJAna, caraNa te pragaTAvyAM, mithyA darzana-jJAna, avirati gurukRpAe aTakAvyAM." 7. artha - tame ema mAno cho ke huM prabhuno bhakta chuM. prabhunI AjJA pALuM chuM. vrata, zIla, saMyamane prabhu pratye prema pragaTe te arthe ghAraNa karIne, prabhunA boghamAM manane vALuM chuM. tathA anaMtabhavomAM durlabha evI zraddhA, jJAna, cAritra te meM pragaTAvyA che. ane gurukRpAe mithyAdarzana, jJAna tathA aviratine aTakAvI huM cAritra gharmane pAmyo chuM evI tamArI mAnyatA mithyA Tharaze. ||LA evo nirNaya chatAM have kaMI vyAdhi-vedanA AvI ke pariSaha-kALe bhaya pAmo to kAyaratA haMphAvI de. dukhano Dara nA ghaTe ATalo, bahu to deha tajAvI de, deha jarUra javAno che A, Atmahite taka AvI che. 8 artha :- evo nirNaya tame karelo chatAM have zarIramAM vyAdhi vedanA AvavAthI AvA pariSahakALe Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (53) samAdhi-maraNa bhAga-2 2 7 tame bhaya pAmo to e kAyaratA AtmaguNone haMphAvI eTale hacamacAvI deze. duHkhano Dara tamane ATalo ghaTato nathI. bahu to A duHkha deha choDAvI deze. A deha to badhAno jarUra javAno che. paNa AtmAnuM hita karavAnI A amUlya taka tamArA mATe AvI che te have javA dezo nahIM. 8aaaa vItarAga gurue upadezyAM vrata, tapa, saMyama ArAgho, karI ArAghana viSe acaLa mana, maraNa thaye nijahita sAtho; saMpatti traNa lokana saghaLI nAzavaMta, tRNasama, paranI; anaMta sukha denArI A to avinAzI, vaLI nija gharanI. 9 artha - vItarAga guru bhagavaMte upadezelA A vrata, tapa, saMyamanI ArAdhanA karo. temAM manane acaLa sthira karo ane samAdhimaraNa karI tamArA AtmAnuM hita sAgho.traNe lokanI bhautika saMpatti to bathI nAzavaMta, tRNa sama ane AtmAthI badhI para che. jyAre vrata, tapa, saMyamanI saMpatti te anaMta sukha denArI, avinAzI ane vaLI potAnA gharanI che; mATe sarvakALa sthira rahe evI che. lA samyavruSTi vratavALA gRhI, muni, vAcaka, AcArya mahA, nirbhayatA ghara gheryasahita cahe maravAno lAbha, ahA! tame ya niraMtara karI bhAvanA, have samAdhimaraNa varo, manavAMchita A utsava Avyo, samatA gharI, AnaMda karo. 10 artha :- aho! mahAna evA avirata samyakudraSTi, vratavALA dezavratI zrAvaka, sarva virati muni, vAcaka eTale upAdhyAya ane AcArya bhagavaMta sarva nirbhayatAne ghAraNa karI dhairyasahita samAdhimaraNa karavAnA ja lAbhane icche che. tame paNa niraMtara e ja bhAvanAne bhAvI che, to have samAdhimaraNane prasanna citte prApta karo. A tamArA manavAMchitane pUrNa karavAno utsava Avyo che. mATe samatA ghArI samAdhimaraNane pAmI AtmasvarUpamAM sadA AnaMda karo. 10 vaghe vedanA te upakAraka, samajuM janane zoka nahIM, moha deha parathI chUTe to ghaNI nirjarA thatI, kahI. viSayabhoga aNagamatA lAge, udAsInatA sahaja rahe, para-dravyonI mamatA maTaze, mRtyu-bhaya nahi jIva lahe. 11 artha :- samaja puruSo vedanA vadhe tene upakAraka mAnIne zoka karatA nathI. vyAdhi vedanAnA kAraNe deha uparathI moha chUTe to ghaNI nirjarA thAya ema mahApuruSoe kahyuM che. pAMca indriyonA viSayabhoga te samaye aNagamatA lAge che ane sahaje bIjA padArtho upara udAsInatA eTale vairAgyabhAva rahe che. evA samaye para dravyonI mamatA mUrchA maTI jaI mRtyuno bhaya paNa jIvane raheto nathI. kAraNake jIvIta rahe to paNa vedanAnA duHkha jIve bhogavavA paDe che. [11] kAyara thaI himmata nA hAro, Daryo na karma-udaya TaLaze; avasara A ghIraja gharavAno zUravIra thAtAM jaya maLaze. rudana karI taraphaDazo topaNa jUra karma nahi dayA ghare, A dhyAna kara durgati kAje karma kamANI koNa kare? 12 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha :- have kAyara thaI himmatane hAro nahIM. kemake DaravAthI kaMI karmaudaya TaLaze nahIM. A dhIraja gharavAno avasara che. zUravIra thAo tethI samAdhimaraNa thaI vijaya prApta thaze. rudana karI tame taraphaDazo to paNa krUra evA karmo tamArA para dayA karaze nahIM. to ArtadhyAna karI durgatine Ape evA karmonI kamANI koNa samaju jana kare? I/12aa kSatriya kuLanA saccA baccA sAme moDhe zastra sahe, zatrune nahi pUTha batAve, kesariyAM karI maraNa cahe; tema vIra vItarAga zaraNa laI azubha karma-prahAra sahe, dehatyAga kare paNa dInatA ke kAyaratA kema cahe? 13 artha - kSatriyakuLanA saccA baccA eTale kharA putro to laDAImAM sAme jaI zastranA prahAro sahana kare. te zatrune kadI pUTha batAvI bhAgI jAya nahIM. bhale kesariyAM karI maraNane zaraNa thavuM paDe to thAya paNa pAchIpAnI kare nahIM. tema zUravIra evo AtmArthI paNa vItarAga bhagavaMtanuM zaraNa laI azubha karmonA prahArane samabhAve sahana kare che. te dehatyAga kare paNa dInatA ke kAyaratAne kadI icche nahIM. ||13nA koI mahAmunine duSToe ighana khaDakIne bALyA, vacana-agocara sahI vedanA deha daMDa munie TALyApUrva karmanuM devuM jhAjhuM turta patAvyuM zairya gharI, UbhA UbhA te baLI gayA nija svaphaeNpa akhaMDita sAdhya karI. 14 artha - koI sudarzana zeTha jevA mahAmuni mahAtmAone duSToe lAkaDA khaDakIne bALI nAkhyA. vacanathI kahI zakAya nahIM evI ghora vedanAne sahana karI munie karmonA phaLamAM paDatA dehanA daMDane samatAe bhogavI TALI dIghA. pUrvakanuM ghaNuM devu hatuM. te zairya ghAraNa karIne gajasukumAra jevAe turta patAvI dIdhuM. UbhA UbhA baLI jaI potAnA zuddha AtmasvarUpane akhaMDapaNe sAdhya karI kevaLajJAna pragaTAvI lIdhuM. 14 AtmajJAna ne parama zaraNano koNa prabhAva kahI zakaze? dehAdithI bhinna anuMbhava AtmAno e ajaba dIse. akaMpapaNuM anubhava munivaranuM nirbhayatA uramAM bharaze, bhavadukha-dAvAnaLathI baLatA pAmarane paNa uddharaze. 15 artha - sudarzana zeTha ane gajasukumAra jevA munivaroe je asahya pariSaho sahana karyA tenuM kAraNa AtmajJAna ane parama zaraNabhAva che. teno prabhAva vANIthI koNa kahI zakaze? dehAdithI bhinna AtmAno anubhava e ja ajaba gajaba che. jenA baLe AvA pariSaho sahana karI zakAya che. AtmaanubhavI evA munivaronuM akaMpapaNuM vicArIne je bhavya nirbhayatAne hRdayamAM ghAraNa karaze te saMsAra duHkha dAvAnalathI baLatA evA pAmara jIvo paNa uddhArane pAmI jaze. 15 parama gharmanuM zaraNa grahIne sarva vedanA have saho, karma-kasoTI kase zarIrane, jJAtA-draSTA tame raho. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sIzala zruti aA thI sukalI kAranI vItI karI thA mAtA A badhuM - joI rahI che ja zANI potAnA pati je muni banela che tene lAvAra bahAra kaDhAve che sukIzala kumAra dikSita pitA pAsa jaI rIkSA lIdhI kIrtidhara munie vAghaNane, upradeza, AMpI uddhAra karyo motI vAvaNI pItInI putrInI Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (53) samAdhi-maraNa bhAga-2 nathI anaMta bhavomAM Avyo avasara Avo hitakArI, jItI javA AvyA cho bAjI, have nahIM jAo hArI. 16 artha :-- paramadharma jemAM pragaTa che evA zuddha AtmAnuM zaraNa grahaNa karIne sarva vedanAne have saina karo. karmarUpI kasoTI zarIrane kase che paNa tame tenA mAtra jJAtA draSTA raho arthAt ArtadhyAnano tyAga karo. bhUtakALanA anaMtabhavomAM Avo AtmAne hitakArI avasara Avyo nathI. tame dehAdhyAsa choDavAnI bAjIne jItI javA AvyA cho to have ArtadhyAna karI bAjIne hArI jAo nahIM. / / 16 / / AkhA bhavamAM bhaNI bhaNIne jJAna upArjana je kIdhuM, zraddhA ujvaLa karI sadA je, tapa tyAgAdi vrata lIdhuM; te sau A avasarane kAje savartana saMcita karyuM, zithila thatAM jo bhraSTa thayA to pUrvapravartana kapaTa karyuM. 17 artha :-- AkhA bhavamAM bhaNI bhaNIne tame je jJAna upArjana karyuM, ke hamezAM zraddhAne ujjvala karavAno prayatna karI tapa tyAgAdi vrata lIghA, te sarva A samAdhimaraNanA avasarane mATe. tenA mATe tame puruSArtha karIne Aja sudhI sartanano saMcaya karyo che, to have jo zithila thaIne bhraSTa thayA to pUrve kareluM tamAruM badhuM pravartana kapaTa karaze. / / 17 / / samatA, dhIraja tajavAthI nahi vyAdhi, vedanA maraNa TaLe, AtmAne ajJAna bhAvathI durgati du:kho mAtra maLe. bhUMlI bhayAnaka vanamAM bhamatAM, ke duSkALa kaDaka paDatAM pakSApAte, marakI, plege, vA gaDaAmaDhe tana saDatAM. 18 29 artha :- AtmAne uddhAraka evI samatA ke dhIrajano tyAga karavAthI tamArI vyAdhi, vedanA ke maraNa TaLI jaze nahIM. paNa AvA ajJAna bhAva karavAthI AtmAne mAtra durgatinA duHkho bhogavavA paDaze. mArgamAM bhUlI bhayaMkara vanamAM bhamatA chatAM ke kaDaka duSkALa AvI paDe, ke pakSAghAta arthAt lakavo thaI Ave, ke marakI, pleganA roga phATI nIkaLe athavA gaDagumaDe zarIra AkhuM saDavA mAMDe to paNa uttama ArAdhaka hoya te lIdhelA niyamane toDI gharmano tyAga kare nahIM. / / 18 / / uttama kuLamAM janmelA jana niMdha na koI kArya kare; madirA, mAMsa, abhakSya phaLo, kaMdAdika khAI na jIvana ghare. hiMsAdika kukarma kare nA, maraNa to svIkAra kare, paNa lIdhelA niyama na toDe, samyak zraddhA, jJAna ghare. 19 artha :- uttamakuLamAM janmelA bhavyo game tevI Apatti AvI paDe to paNa nIMdanIya evuM koI = kArya kare nahIM. dArU, mAMsa, abhakSya phaLo ke jamIkaMdAdi khAIne jIvana rAkhavA icche nahIM. hiMsAdika koI kArya kare nahIM. maraNano svIkAra kare paNa lIdhelA niyamane toDe nahIM. satpuruSe kahelA vacano upara samyak zraddhA rAkhI temanA ja bodhelA samyajJAnanuM anusaraNa kare. / / 19 / / tenuM ja jIvana saphaLa samajavuM; vrata, tapa, dharma saphaLa tenA; jagamAM te ja prazaMsAlAyaka svarga-sukhe paNa dharma taje nA. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 mAnava thaI uttama pada pAme, meruM sama pariSaha-kALe; samudra sama gaMbhIra rahIne, bhavanAM bIja badhAM bALe. 20 artha - evA uttama jIvonuM ja jIvana saphaLa samajavuM. vrata, tapa, gharma paNa tenA saphaLa che. jagatamAM te ja prazaMsavAlAyaka che ke je svarganA sukhamAM paNa gharmane choDatA nathI. evA jIvo svargathI cyavI mAnava thaI uttamapada pAme ane pariSaha kALe paNa meru samAna sthira rahI zake ane samudra jevA gaMbhIra rahI saMsAranA bIja je rAgadveSa che tene bALIne bhasma karI zake. 20aaaa ghora vedanA ghaNI Ave paNa AkuLa vyAkuLa nA thAo, deha bhinna nija jJAyaka bhAve akhaMDa anubhavamAM jAo. pUrva puruMSonI tallInatA evA TANe acaLa rahI, tenI saMskRti karatA uramAM ghIraja-ghArA rahe vahI- 21 artha - potAnI je pUrve bAMdhelI ghora vedanA ghaNI Ave to paNa AkuLa vyAkuLa thAo nahIM. paNa potAnA AtmAne dehathI bhinna bhAvI jJAyakabhAve eTale mAtra jJAtA draSTA rahI potAnA akhaMDa Atma anubhavamAM javAno puruSArtha karo. ghora vedanAnA samaye pUrve thaI gayelA mahApuruSonI AtmAmAM tallInatA kevI acaLa rahI hatI tenI sArI rIte smRti karatAM ApaNA hRdayamAM paNa ghIrajanI ghArA pragaTapaNe vahetI rahe che. ra1AA muni sukozala dhyAne UbhA mAtA vAghaNa tyAM AvI, paMjo mArI; pakaDI, phADI khAya aMga saghaLAM cAvI; duSTa-dADhamAM cavAya paNa uttama AtmArtha nahIM tajatA, ArAghakatA acaLa karI te samyak ratnatrayI sajatA. 22 artha :- zrI sukozalamuni dhyAnamAM UbhA che. temanI A bhavanI ja mAtA je vAghaNa banelI te tyAM AvI. munine paMjo mArI, pakaDI, phADI temanA saghaLA aMga cAvI cAvIne khAvA lAgI. duSTa evI vAghaNanA dADhamAM cavAtAM chatAM uttama AtmArthano lakSa bhUlatA nathI. muninI ArAghakatA tyAM paNa acaLa rahI. teve samaye paNa samyakdarzanajJAnacAritrarUpa ratnatrayanI ArAghanA ja teo karatA hatA. sukozala muninuM draSTAMta - sAketapura nagaramAM rAjA kIrtighara, rANI sahadevI ane temano A putra sukozala hato. kIrtidhara rAjAe vairAgya pAmI dIkSA lIdhI. ekavAra gocarI mATe nagaramAM AvatA hatA tyAre rANI sahadevIe temane joI mANasa mokalI nagara bahAra kaDhAvyA. kAraNa temano upadeza sAMbhaLI kadAca mAro putra paNa temanI sAthe dIkSA laI cAlyo jAya. rAjAne nagara bahAra kaDhAvatA ghAmAtAe joI lIdhuM. tethI tenI AMkhamAM AMsu joI sukozalakumAre kAraNa pUchyuM. teNe rAjAne nagara bahAra kaDhAvyAnI vAta kahI. te sAMbhaLI sukozalakumArane paNa vairAgya AvI gayo ane pitA pAse jaI dIkSA laI lIdhI. tethI mAtA putranA viyoge ArtadhyAna karI maraNa pAmIne vAghaNa thaI. jaMgalamAM sukozala muninA aMgane cAvatA putranI dADha sonAnI joI jAtismaraNa jJAna thayuM ke o ho! A to mAro putra hato. te vakhate pAse ja rahelA kIrtighara munie vAghaNane bodha Apyo. tethI teNIe pazcAttApa vaDe AtmaniMdA karI. pachI vrata grahaNa karI anazana laIne AThamA devaloke gaI. ane kIrtidhara muni tathA Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - avanti sukumAla ))))) ? che.) - avani sukumAlane jAtismaraNajJAna svAdhyAya karatA suhastisUri OOO OOOOO 0000 koIne jANa na thAya tema rAtre nIce utaratAM avanti sukumAla * * * munino upadeza sAMbhaLI dIkSA levAno bhAva ja pUrvabhavamAM bhAbhIne lAta mArI - guru pAse dIkSA laI karela vihAra * bhAbhIe ziyANI thaI veranI badalo lIgho ** Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (53) samAdhi-maraNa bhAga-2 3 1 sukozala muni beya kevaLajJAna pAmI mokSe padhAryA. rarA navadIkSita sukamAla munine khAya ziyALa baccA sAthe, paga pUro karI, peTa phADatAM thAya maraNa trIjI rAte. rAI khuMce tevA komaLa nara ghora vedanA sahe, aho! to tamane zuM bhUkha-ttarasanuM duHkha asahya jaNAya, kaho!23 artha - AkhI avanti eTale ujjainamAM sukumALa evA sukamAle dIkSA lIdhI. ekavAra A navadIkSita muni jaMgalamAM kAusagga dhyAnamAM UbhA hatA. tyAM eka ziyALa tenA baccA sAthe AvI temane khAvA lAgyuM. paga pUro karI peTa phADatA trIjI rAte temanuM maraNa thayuM. rAI khUMce tevA komaLa te nara hatA chatAM ghora vedanAne sahana karI. to aho! tamane A bhUkha tarasanuM duHkha paNa asahya jaNAya che? AnA karatAM temane keTaluM duHkha haze chatAM samatAe sahana karI uttama gatine pAmyA. avanti suphamAlanuM draSTAMta - ujjayanI nagarImAM bhadrA zeThANIno putra avanti sukamAla hato. batrIsa kanyAo paraNyo hato. ekavAra Arya suhastisUrino svAdhyAya sAMbhaLI potAne jAtismaraNa jJAna uparyuM. pUrvabhavamAM nalinI gulma vimAnamAMthI huM ahIM Avyo chuM. te jANatAM ahInAM bhoga, devatAI bhoga AgaLa tuccha jaNAyA. tethI muni pAse jaI dIkSA laI anazana karI kAussaga dhyAnamAM UbhA rahyA. tyAM pUrvabhavamAM apamAnita karela bhAbhIno jIva ziyALaNI thayela, te potAnA baccA sAthe tyAM AvI temano paga khAI peTa phADatAM trIjI rAte samAdhimaraNa sAthI pAchA nalinI gulma vimAnamAM jaI utpanna thayA. samatAbhAve duHkha sahana karavAthI kamoMnI baLavAna nirjarA thaI. rahA pUrvabhavamAM avanti sukumALanA moTA bhAIe dIkSA lIghelI. temane pAchA ghare lAvavA mATe bhAbhI vAraMvAra diyarane kahyA kare. diyare kahyuM ke dikSita munine pAchA ghare AvavA mATe kema kahevAya? chatAM vAraMvAra ghare lAvavAnI vAta bhAbhI kahetA, ekavAra gusso AvavAthI bhAbhIne lAta mArI. tyAre bhAbhIe paNa evo bhAva karyo ke hamaNAM to huM abaLA chuM paNa AvatA bhavamAM enA pagane khAnArI thAuM. tethI marIne ziyALaNI thaI. paravaza cAra gatimAM veThyAM duHkha, have khuzIthI sahavAM, maravAnI ya na icchA karavI, bhaya tarjI saltaraNAM grahavAM. svajana-mitranI smRti tajo; nahi bhoga nidAna kadI karazo e aticAro rahita samAdhi-maraNa karo to bhava tarazo." 24 artha - cAre gatimAM ApaNA AtmAe paravazapaNe anaMta duHkho veThyA chatAM have je duHkha Ave tene svecchAe khuzIthI sahana karavA joIe. duHkha dekhI maravAnI paNa icchA karavI nahIM. paNa maraNano bhaya tyAgI salharaNAM grahavA arthAt sadevagurutharmanuM zaraNa aMgIkAra karavuM. sajjana eTale potAnA kuTuMbIo ke mitranI smRtino paNa tyAga karavo ane bhoga nidAna eTale bhogane arthe koI paNa prakAranuM niyANuM karavuM nahIM. ema aticArarahita zuddhabhAvathI samAdhimaraNa karazo to tame bhavasAgarane jarUra tarI jazo. rajA Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 have jo samAdhimaraNa karavuM hoya to anAdikALathI jIvane mUMjhavatA karmono nAza karavo joIe. te kamane jJAnI puruSanI AjJA ArAdhIne vidAraNa karavAnI rItio AgaLanA "vaitAlIya adhyayana' nAmanA pAThamAM jaNAvavAmAM Ave che. vaitAlIya eTale vidAraka.... karmone vidAraNa karavAnuM adhyayana. prAkRta bhASAmAM ene "vaiyAlIya' kahe che. A adhyayana sUyagaDAMgasUtramAM Avela che. e viSe "zrImad rAjacaMdra' patrAMka 207mAM jaNAve che ke - jemAM pRthyAdikano vistArathI vicAra karyo che AvAM vacano karatAM 'vaitAlIya" adhyayana jevAM vacano vairAgyanI vRddhi kare che; ane bIjAM matabhedavALAM prANIne paNa temAM aruci thatI nathI." (54) vaitAlIya adhyayanA (vaitAlIya chaMda) ('prabhutA prabhu, tArI tuM gharI, mujaro laI muja roga le harI'--ene maLato rAga) prAstAvika A viSaya saMbaMghI bhUmikArUpe prathama TUMko ullekha karavo te prAstAvika kahevAya che. AdIzvaranI kane gayA aThThANuM tanujo ya AzathIH kahe pitA tema vartavuM; tyAM bhaDakAvyA duHkhapAzathI. 1 artha :- AdIzvara bhagavAna pAse temanA aThThANuM tanujo eTale putroe rAjyanI AzAthI jaI bhagavAnane phariyAda karI ke bhagavan! bharata amArI pAse potAnI AjJAnuM pAlana karAvavA icche che to amAre zuM karavuM? Apa pitAzrI kaho tema amAre vartavuM che. tyAM to bhagavAne putronA hitArthe evo upadeza Apyo ke A rAjyanA bhogo bhogavavAthI manuSyanI icchA kadI tRpta thatI nathI. ane A saMsAra to duHkhanA pAza eTale jALa samAna bhayaMkara che. mATe eno pAza avazya toDavA jevo che. ||1 je bogha dagho kRpA karI te suyo jyAM hitano gaNI; tyAgI saMsAra-saMga te muni banI rahyA; ghanya lAgaNI!2 artha - bhagavAne kRpA karIne putrone saMsAranI asAratA, anityatA, azaraNatA, viSaya bhoganA kaDavA phaLa, asthira AyuSya ane yauvananI kSaNabhaMguratAno bogha Apyo. te aThThANuM putroe potAnA AtmAnA hitarUpa jANI aMgIkAra karyo. bhagavAnanI AjJA pAlana karavAmAM ja potAnuM kalyANa che ema jANI saMsAranA sarva prakAranA saMgane tyAgI daI aThThANuMeya putro muni banI gayA. AvI uttama AtmakalyANanI dAjha jAgRta thavAthI temanI lAgaNIne ghanya che. //rA uttama tevA suboghano anuvAda karuM muMja kAja je, je hRdaye ropI poSaze tene deze sukha-sAja te. 3 artha - bhagavAne Apela AvA uttama samyaboghano mArA AtmAne hitane arthe anuvAda karuM Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (54) vaitAlIya adhyayana 3 3 che; ema pU.zrI brahmacArIjI kahe che. je bhavyAtmA AvA uttama boghane potAnA hRdayamAM ropIne eTale sthApIne tene poSaNa Apaze; tene te bogha mokSasukhanA sAja eTale sAghana samA samyakdarzanane prApta karAvaze. sA. vairAgya rase ja pUrNa te saMsAratamULa khodaze, bhavya ghaNA suNI suNI te grahI muktimArga pramodaze. 4 artha - bhagavAnano A bogha vairAgyarasathI bharapUra che. e saMsArarUpI vRkSanA jaDamULane khodI nAkhaze. ghaNA bhavya jIvo A boghane sAMbhaLI sAMbhaLIne, uttama muktimArgane grahaNa karI, pramodaze eTale AtmAnA prakRSTa AnaMdane pAmaze, arthAt AtmAnI zAzvata sukhazAMtine pAmaze. I4o. prathama khaMDa UTho UTho na UMghazo, durlabha bIje janma jAgRti; vItI rajanI na Avaze, nahi sulabha oNvana punarAvRti. 5 artha :- vairAgyathI saMyukta hRdayavALA aThThANuM putrone bhagavAna RSabhadeva saMbodhIne upadeze che ke he bhavyo! tame UTho! UTho, mohanidrAmAM have UMghazo nahIM. jAgRta thAo kemake bIjA janmamAM AtmajAgRti prApta thavI ghaNI durlabha che. vItI gayelI rAtrio pAchI Avaze nahIM. temaja manuSya janmanI punarAvRtti eTale pharI te maLavo sulabha nathI. manuSyabhava to daza draSTAMte durlabha che. ApaNA bAla-vRddha-garbha kALamAM maratA mAnava Ama dekhatAM, jAya jhaDapI bAja tetaro, tema ja AyuSyo ya tUTatAM. 6 artha - bALaka, vRddha ke garbhakALamAM paNa manuSyo maraNa pAme che. jema bAja pakSI tetarane jhaDapI mArI nAkhe che. tema AyuSya tUTatAM manuSyanuM maraNa thaI jAya che. "koI garbha viSe mare, mare janmatA koI, bALapaNamAM paNa mare, yuvAna maratA joI; niyama nahIM varSo taNo, maraNa acAnaka thAya, eka niyama nakkI kharo, janme te marI jAya." mAtapitA-sneha-luntha je marI nahIM sulabha suMgati vare; bhaya evo ura ghArIne, AraMbha tajI, suMvrato ghare. 7 artha - mAtApitA AdinA snehamAM lubdha banI je maraNa pAme tene mATe sadgati sulabha nathI. mATe mRtyu ane mohano bhaya hRdayamAM rAkhI, hiMsAmaya AraMbhano tyAga karI mumukSue samyak prakAre guru AjJAe vrata ghAraNa karavA joIe. AzA nahIM to karmo ja jIvane narakAdi sthAne laI jaze, karela kama na choDaze, tyAM tyAM pIDA jIva pAmaze. 8 artha :- nahIM to potAnA ja karelA karmo jIvane naraka nigodAdi gatiomAM laI jaze. karelA karmonA phaLa bhogavyA vinA jIvano chUTakAro nathI. te te sthAnomAM jIva ghaNI pIDAne pAmaze. TA devo, gaMgharva, rAkSaso, asuro, bhUcara, nAga, nRpati, brAhmaNa nara zeTha paMkhI sau, taje deha dukhiyA thaI ati. 9 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 4 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha - devo, gaMdharvo, rAkSaso, asuro, bhUmicaro, sarpo vagere tiryaMco, rAjA, brAhmaNa, manuSya, zeTha, pakSIo vagere sau potapotAnA dehane aMtakALe mamatvabhAvanA kAraNe ati duHkhI thaIne taje che. lo svajana, bhoga, aMtakALamAM, mohI janane de na Azaro, DIMTathI tADiyuM khare, tema ja AyuM tUTatAM maro. 10 artha :- svajana saMbaMdhIo ke viSayabhoga, temAM moha karanAra Asakta janone aMtakALe Azaro Ape nahIM. jema DITAthI tADaphaLa tUTIne nIce kharI paDe tema AyuSya tUTatA marI jazo. 10nA. mRtaghara gharmiSTha brAhmaNo, bhikSuka mAyA-mUDha jo rahe, karmaphaLo tIvra pIDaze narakAdimAM duHkha hA! lahe. 11 artha - bahuzruta eTale zAstrajJa ho ke gharmAtmA ho, brAhmaNa ho ke bhikSuka eTale muni ho, paNa mAyAvaDe karIne asadu anuSThAnathI mUrNita haze to potAnA ja karelA kamoMnA phaLo tene tIvra pIDA Apaze. te narakAdi gatiomAM hA! anaMta duHkhane pAmaze. ./11 jo tatpara thAya tyAgavA ajJAne tarI nA zake, kahe : "dhruva mArga upAya A ja che," ArapAra to tuM ya kyAM lahe? 12 artha:- koI ajJAnI A saMsArane tyAgavA tatpara thAya, paNa ajJAnane kAraNe te saMsAra samudra tarI zake nahIM. te ajJAnI svacchede ema kahe ke mukti meLavavAno dhruvamArga A ja che, to tuM paNa tevA ajJAnIno Azraya karI mokSamArga kevI rIte jANI zakIza? nagna kRza zarIravaMta jo mAsa mAsa upavAsa Adare, topaNa mAyAdi jo ure garbha anaMtA bhAvimAM ghare. 13 artha - tevA daMbhI mAyAvI jIvo bhale zarIrathI nagna ke kRza thaIne vicare athavA mahinA mahinAnA upavAsa kare to paNa hRdayamAM mAyA mohAdi kaSAyabhAvo haze to bhaviSyamAM anaMtA garbhane ghAraNa karaze. II13nA tethI pApothI thobhajo mAnava Ayu bahuM ja TUMkaDuM, kAmI mohe kaLI rahyA aviratine duHkha TUkaDuM. 14 artha - tethI mAyA modAdi pApothI thobhajo. kemake manuSyanuM AyuSya bahu TUMku che. kAmI puruSo ahIM mohamAM kaLI rahyA che. ane avirati eTale jene vrata nathI paNa indriyone vaza che tevA jIvone Dagale ne pagale duHkha UbhuM ja che. 14 yane vicaro ya saMyame dustara paMtha aNu-jIMve bharyo, samyak vIre kahela te zikSA suMNI vartavuM karo. 15 artha - mATe saMyama ghAraNa karIne IryAsamitipUrvaka yatnAthI vihAra karo. kemake sUkSma prANIothI yukta mArga upayoga rAkhyA vinA pAra karavo durUra che. A savaLI zikhAmaNa vIra prabhue kahela che. te sAMbhaLIne te pramANe vartana karo. I1po Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (54) vaitAlIya adhyayana 3 5 UDyA je vIra saMyamI, mAyA kroghAdikane pIse; ahiMsaka baghA jIMvo taNA pApavirata upazAMta te dIse. 16 artha :- je vIra puruSo saMyama pALavAne taiyAra thayA te krogha mAna mAyA lobhAdine naSTa kare che. te sUkSma ke sthUla prANIonI hiMsA karatA nathI. teo pApathI virakta che. tathA krodhAdi temanA upazAMta thavAthI teo zAMta dekhAya che. 16aaaa. vicAre ApadA viSe, "huM ekalo jage na duHkhiyo, sau saMsAre pIDita che; sama saMyame ja vIra sukhiyo. 17 artha - te saMyamI puruSo ApattikALe vicAre che ke huM ekalo ja A jagatamAM zIta ke uSNa pariSahothI duHkhI nathI. A saMsAramAM to sau prANIo duHkhI ja che. paNa je vIra puruSoe samabhAvarUpa saMyamane dhAraNa karyo che te ja sadA sukhI che. tathA temane karma nirjarAno lAbha prApta thAya che. I/17nA. lIpelI bhIMta UkhaDye kRza dIse tema upavAsathI, deha kasI dayAthI vartavuM sarvajJa kathita upadezathI. 18 artha :- lIMpelI bhIMta uparathI choDA ukhace te bhIMta pAtaLI ke azobhanIya dekhAya, tema upavAsa AdithI kAyA azobhanIya ke kuza jaNAya to paNa kAyAne kasI ahiMsAne ja ghAraNa karI vartavuM. ema sarvajJa kathita AtmahitakArI upadeza che. 18aaaa khaMkhere ghULa paMkhIo tema karmaja bhavya kherave, tapa AcarI karma kADhavA tapasvI sAdhu vIrya phorave. 19 artha - pakSIo jema potA para paDela dhULane khaMkhere che tema saMyamI paNa karajane khaMkhere che. tapasvI ke sAdhupuruSo karmone nAza karavA mATe icchAone rokavArUpa tapa AcarI potAnuM vIrya eTale potAnA baLane phorave che. 19aaaa kuTuMbI bALa-vRddha sau AhArArthe AvatAM muni, vinave lalacArvI sAdhune, to ya tapasva vaLe na te bhaNI. 20 artha:- AhAra arthe Avela munine potAnA kuTuMbanA bALa ke vRddha sau te sAdhupuruSane lalacAvavA mATe vinaMtI karatA thAkI jAya to paNa vastu tattvane jANanArA te muni temanA bhaNI vaLe nahIM. 20aaaa karuNa vilApo kare baghAM, vaMzavRddhi karavA ya vInave; UThelo bhavya bhikSu che, na Dage, saMyama custa sAcave. 21 artha - kuTuMbIo baghA rudana karI karuNa vilApo kare ane vaMzavRddhi karavA vinaMtI kare to paNa saMyamane ArAghavA UThela te bhavya sAdhu kadI Dage nahIM, paNa saMyamanuM ja custa rIte pAlana kare. sArA kAma-lAlacothI kheMcIne ke ghera laI jAya bAMghIne, icche tevuM na jIvavA, koNa DagAvI, ghera rAkhI le? 22 artha - viSayabhoga mATe lalacAvIne ke bAMdhIne te sAdhune ghera laI jAya to paNa je sAdhupuruSa asaMyamI jIvana jIvavA ja na icche tene koNa DagAvIne gharamAM rAkhI zake? 22aaaa Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 vaLI zIkhaveH "snehIM ApaNe, mAta, pitA, strI, putra poSavAM, samajuM che, tuM ja joI le - be loka bagADIza tyAgatAM." 23 artha - vaLI kuTuMbIo zIkhave ke ApaNe badhA paraspara snehI chIe. mAtA, pitA, strI, putrane poSavA e to tAro gharma che. dIkSA laIne amArA pAlanano tyAga karavAthI tamAro paraloka bagaDaze ane A lokamAM paNa saMyama levAthI tame sukhI nathI. tame samaju cho mATe vicAro. nahIM to amane tyAgatA tamArA beya loka bagaDaze. rA. svajanamoha-kAdave paDI, koI asaMyamamAM phasAya to te rAgInA ja saMgathI, vaLI vaLI pApe dhRSTa thAya, jo. 24 artha:- uparokta vacano sAMbhaLI koI sAdhu svajana moharUpa kAdavamAM paDI asaMyamamAM phasAya to te rAgI kuTuMbIonA saMgathI vAraMvAra pApa karatAM paNa zaramAto nathI ane pApathI bhAre thato jAya che. pAro paMDita bana, bhavya, jo jarA, aTakI pApathI upazAMta thA, mahAmArga vIra pAmatA, siddhiprada ne ziva-paMtha A. 25 artha :- mATe he bhavyAtmA! tuM paMDita banI pApa karmanA pariNAmano jarA vicAra karI, te pApothI aTaka ane aMtaraMga kaSAyone zamAva. je vIra puruSo che te ja A AtmasiddhidAyaka mokSamArgane pAme che ema jANa. rapA mana vAcA deha rokane, karma vidAraNa paMtha pAmI A, zrI, sagAM, AraMbha choDIne Acara saMyama, mokSakAma thA. 26 artha - he bhavya! have tuM mana vacana kAyAne azubhabhAvomAM jatA rokI, A vaitAlIya mArga kahetA karma vidAraNa karavAnA eTale kamane naSTa karavAnA mArgane pAmyo chuM. mATe have tuM A zrI kahetAM lakSmI tathA sagAMsaMbaMdhI ane AraMbha parigrahane choDI indriyone vaza karavA arthe saMyamane ja Acara ane mokSano sAco icchuka thA. 26 dvitIya khaMDa "kAMcaLa sama karma tyAgavAM" ema gaNI muni garva sau hare, nija gotrAdika nA stave, paraniMdA paNa sAghu nA kare. 1 artha - sarpa jema kAMcaLIno tyAga kare che tema munie paNa sarva karmone tyAgatA; ema bhagavAnano upadeza jANI jAti kulAdi ATha madano tyAga kare che. potAnA gotra, kula AdinI prazaMsA karatA nathI. temaja paraniMdA paNa sAdhupuruSo karatA nathI. ||1|| paranI avajJA karI bahuM bhame bhavATavImAM ghaNA jaNa, paraniMdA pApakArI che garNa garva kare kema mAhaNa? 2 artha :- bIjAnI avajJA eTale tiraskAra karIne A saMsArarUpI jaMgalamAM ghaNA jIvo bhaTake che. paranI niMdA karavI e mahApApakArI che ema jANIne mAhaNa eTale koIne paNa haNavAnI je manAI kare che Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (54) vaitAlIya adhyayana 3 7 evA AtmajJAnI munio zAstra ke tapa vagereno mada kema kare? arthAt na ja kare. "paraniMdA e sabaLa pApa mAnavuM." -zrImad rAjacaMdra (rA. cakravartI hoya koI jo, dAsa-dAsa je saMyamI thayo, tene namatAM na lAjato; saMyamI thaye garva sau gayo. 3 artha - koI cakravartIe dIkSA lIdhI hoya. tenA pahelA cakravartInA dAsanA dAse prathama saMyama ghAraNa karyo hoya to tene namatA cakravartI manamAM lajjA pAmatA nathI. kemake pote paNa have saMyama ghAraNa karyo che. tethI cakravartI ahaMkAra na rAkhatA sarva pratye samabhAvathI vartana kare che. tevA sAmAyika Adi saMyame maraNa surthI bhavya zuddhatA ghare, samAdhi saha kALa jo kare, to muni paMDita jANavA, khare!4 artha - muni sAmAyika eTale samabhAva Adi saMyamane maraNanI chellI ghaDI sudhI zuddha rIte pALe ane samAdhisahita maraNa jo kare to te muni kharekharA paMDita jANavA. sA. mokSa-lakSI muni nirmada bhaita, bhAvi vibhAvo vicArIne, kaTu vacana, mAra mRtyunA pariSaho sahe zAMti ghArIne. 5 artha - jene mokSarUpI lakSmI meLavavAno lakSa che evA muni nirmada eTale ahaMkArarahita vartana kare che. te bhUta ane bhaviSyakALanA vibhAvonA kaTu phaLo vicArI koI temane kaDavA vacana kahe ke daMDa vagerethI mAra mAre ke jIvathI paNa mArI nAkhe to paNa te pariSahone zAMti ghAraNa karIne sahana kare che. pAA praznottaramAM samartha te kroghAdi oNtI gharma boghatA, pUje to mAna nA ghare, dukha de to samabhAva sevatA. 6 artha - praznonA uttara ApavAmAM samartha evA muni sadA krodhAdi kaSAyone jItI, samatArUpa gharmano upadeza Ape. temane koI pUche to garva na kare ane koI duHkha Ape to paNa samabhAvamAM ja sthita rahe. pAkA janaraMjana gharma nA cahI, apratibaddha rahI ja sarvathA, nirmaLa nardI jema dAkhave sarvajJa-kathita gharma te sadA. 7 artha - loko jethI rAjI rahe evA tharmane je icche nahIM. kemake "janamanaraMjana gharmanuM, mUlya na eka badAma' muni koIno pratibaMgha rAkhe nahIM. te apratibaddha rahIne sadA vicare. nirmaLa gaMgA nadInI jema hamezAM sarvajJa praNita zuddha gharmano ja prakAza kare.' gALA jage jIMvo bhinna bhinna che, sukhapriya dukhaveSa dekhavA, UThyA je saMyamI thavA, pApavirata paMDita lekhavA. 8 artha - A jagatamAM bhinna bhinna prakAranA jIvo che. kemake sUkSma, bAdara, paryApta, aparyApta, nArakI, tiryaMca, manuSyAdi anaMta prANIo nivAsa kare che. te baghAne sukha priya che ane duHkha pratye dveSa che. mATe sarvane samabhAvathI dekhI, je saMyamI thavA taiyAra thayA te sAdhupuruSo sarva prANIonI rakSA karavA mATe potAnI indriyone jIte ane pApathI virakta thAya; tene ja kharA paMDita puruSo jANavA. IITA Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 8 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 AraMbha tajI thayA muni svajana-zoka-mamatA parihare, AraMbhI zoka aMtamAM kare mohe, na kAma to sare. 9 artha - pApa AraMbha tajIne je muni thayA che ane jene svajana pratyeno zoka ke mamatA bhAva tyAgI dIgho che, chatAM aMtakALe pharI mohamAM paDI zoka ke mamatAbhAva kare tethI parigrahane ke kuTuMbane meLavI zakatA nathI; arthAt pApa grahaNa sivAya bIjuM kaMI hAtha lAgatuM nathI. kA. parigrahathI beya lokamAM duHkha gaNI gRhe vAsa nA kare, upArjita vinAzazIla te, bAMghava baMghana jANa vicare. 10 artha - ghana, svajana, sonuM, rUpuM Adi sarva parigraha che. parigraha pratyenI mamatAnA kAraNe jIva A loka ane paraloka banne lokamAM duHkhI thAya che ema jANI gRhavAsamAM sthiti kare nahIM. ane upArjita karela ghana vinAzanA svabhAvavALuM che ane svajano baghA karmabaMdhana karAvanAra che ema jANI muni vihAra kare. ||10nA rAja-mAna, pUjanA mahA kAdava karino kALa jANajo; phAMsa UMDI kema nIkaLe? tevo paricaya ko na ANajo. 11 artha :- muni mahAtmA jANIne rAjA mahArAjAo vaMdana karI mAna Ape ke pUjA kare tene mahAkAdava eTale kIcaDa samAna jANajo. nahiM to te kari eTale hAthInI jema kIcaDamAM phasAvI maraNa nIpajAvaze arthAta janma maraNa vaghArI deze. mAna kaSAya e UMDI phAMsa samAna che. te nIkaLavI ati durlabha che. mATe tevA gRhasthono paricaya rAkhazo nahIM ke vaMdana pUjanathI garva pAmazo nahIM. [11aaaa vairAgye ekalA pharo sthAna-zayanAdi ke samAdhimAM, vIryavaMta upaghAnamAM bhikSu vacana-adhyAtma guNimAM. 12 artha - vairAgya sahita ekalA vihAra karo. ekAMta sthAnamAM Asana ke zayana karo. athavA samAdhi eTale AtmasvarUpamAM nimagna raho. potAnA vIrya eTale zaktine upathAna Adi tapamAM vAparo. upathAna-e jJAna svAdhyAya dhyAna thavA vizeSa prakAranuM tapa che" vaLI vacana adhyAtma eTale AtmA saMbaMghI ja bolo; nahIM to mana vacana kAyAne Atmazuddhi arthe gupti eTale vazamAM rAkho. A bhikSa eTale munino gharma che. 1rA muni na ughADe, na vAsato zunya gharonAM kAra, vApare; sAvadya vade na pUchatAM; tRNa nA pUMje ke na pAthare. 13 artha - zUnya gharamAM rahela sAghu te gharanA dvAra ughADe nahIM ke vAse paNa nahIM. koI kaMI gharma viSe pUchatA sAdhu sAvadya eTale pApavAnuM vacana bole nahIM. te gharano tRNa eTale ghAsa vagereno kacaro pUMje eTale sApha kare nahIM ke zayana mATe sUkhA tRNa vagerene paNa pAthare nahIM. 13. ravi Athamya anAkula sama-viSamatA sAdhu saMsahe, ziyALa, DAMsAdi jaMtuo sApa chatAM niHzaMkatA lahe. 14 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (54) vaitAlIya adhyayana 3 9 artha - vihAra karatAM jyAM sUrya AthamI jAya tyAM ja muni anAkula eTale kSobharahita banI nivAsa kare. te sthAna sama ke viSama arthAtu anukULa ke pratikULa hoya, paNa muni te sahana kare. tyAM ziyALa, DAMsa, macchara ke sApa Adi prANIo hoya chatAM niHzaMka thaIne tyAM ja nivAsa kare. 14. zUnyAgAre mahA muni trivigha upasarga mAnavAdinA sahe, roma Adi na IMje, A AcAro jinakalpanA. 15 artha - zUnya gharamAM rahela mahAmuni, manuSya, deva ke tiryaMco dvArA karela upasargone sahana kare. paNa bhayathI temanuM rUMvADu paNa UMcu thAya nahIM ke bhUta vyaMtaranA cALA joI zarIra dhrUje nahIM. A AcAro ugravihArI evA jinakalpInA jANavA. 1pa AkAMkSA jIvavA nathI, pUjA-icchA hoya nA ure; TevAtAM upasargathI mahAraudra najIMvA gaNe, khare! 16 artha - bhUtapretAdi upasargothI pIDAtA paNa te muni jIvavAnI icchA kare nahIM. temaja temanA hRdayamAM pUjAvAnI icchA hoya nahIM. paNa mahAraudra eTale bhayaMkara evA rAkSasonA upasargothI TevAI jatAM tene paNa najIvA ja gaNe che. 16mA. samyaka ratno traNe ghare tAraka, bhaje vivikta Asana, sAmAyika saMyamI gaNo; tene bhayanuM che na darzana. 17 artha - je samyak darzana, jJAna, cAritranA ghAraka che. svaparane tAranAra che. je strI, pazu ke napusaMkathI rahita evA sthAnomAM jyAM besAya te Asana ke vasatino upayoga karanAra che. evA munine samabhAvarUpa sAmAyika cAritravALA saMyamI puruSo gaNavA yogya che. tenA hRdayamAM koI prakAranA pariSaha ke upasarganA bhayanuM darzana thatuM nathI. /17mAM uSNodaka tasa bhogave, gharmasthita, lAje asaMyame, tevA ye rAjamAnathI asamAviMta thAya ne bhame. 18 artha - je ThaMDu karyA vinA garama pANIne pI janArA, zrata ane cAritra gharmamAM sthita, jene asaMyamamAM pravartatA lajjA Ave; evA mahAtmAo paNa rAjA mahArAjA dvArA sanmAnita thatAM asamAdhivaMta thAya arthAt svAdhyAya dhyAnathI cUkI jAya ane saMsAramAM pAchA bhramaNa karatA thaI jAya. mATe jagatamAM kahevAtA evA moTAono saMga munine karavo yogya nathI. 18 kalahakAra bhikSu bola ko dAruNa asahya bolI jAya jo, cira cAritre bUTI lahe; to krogha kare kema paMDito? 19 artha - je kleza karanAra muni che te jo dAruNa eTale bhayaMkara asahya vacano bolI jAya to, ghaNA kALamAM kaThaNa tapa karI upArjana karela tenuM puNya atyaMta naSTa thaI jAya che, tenuM ghaNA kALanuM cAritra paNa truTi jAya che. mATe paMDito eTale vivekI puruSo evA krogha kaSAyanuM sevana kema kare? na ja kare. 19aaaa aNagamo zItodaka ghare, nidAna na kare, karmathI Dare, jame nA gRhastha-vAsaNe, te muni sAmAyika Acare. 20 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha - je muni sacita pANIthI aNagamo rAkhe, je AcAra pALI koI paNa prakAranI vastunuM nidAna eTale icchA kare nahIM, je karma baMdhAya evA anuSThAnathI sadA DaratA rahe, je gRhasthanA vAsaNamAM jame nahIM; tevA muni sAmAyika eTale samabhAvanuM AcaraNa kare che. 20aa. Ayu vaghArI zake na ko toya pApa, nirlajja mUrkha jo- bhare Ayu pApathI badhuM; e samajI muni garva mUkato. 21 artha - koIthI potAnuM AyuSya vadhArI zakAtuM nathI. toya pApI nirlajaja evA mUkha potAnA sarva jIvanane pApathI ja bharyA kare che, te jANIne munio huM A sarvemAM AtmakalyANa arthe zreSTha anuSThAna karanAro chuM ema mAnI garva kare nahIM, paNa ahaMkArane mUkatA ja rahe che. ra1AA svacchede loka sau bhame, mAyA-mohe gharma mAnatA, sanmArge saMyamI rahe zItoSNa samayoga rAkhatA. 22 artha - saMsArI jIvo gharmanA nAme mAyA karIne ke moha karIne pote gharma anuSThAna kare che ema mAne che. ema potapotAnA svacchede eTale mati kalpanAe gharma mAnI loko cAragatirUpa saMsAramAM ja bhamyA kare che. paNa je saMyamI puruSo che te to niSkapaTatAthI sagharma ArAdhI zIta ke uSNa eTale ThaMDI ke garamImAM paNa mana vacanakAyAnA yogone sama rAkhI mokSa puruSArthamAM lIna rahe che. purA jugArI jugAramAM jIMte cokAthI to na eka Adi le; tema ja tuM gharma ghAra A sarvajJa-kathita hita mAnI le. 23 artha - jema catura evo jugArI sArA pAsAothI ramata ramato cokAnA dAvane grahaNa kare che. paNa eka be ke traNa dAvane grahaNa karato nathI. paNa cokA eTale cAra dAva ramI jIta meLave che. tema tuM paNa eka gRhastha, bIjA kukAvacanika (anya darzana) ane trIjA pAsasthA (gaccha bahAra nIkaLI svacchede vartanArA sAdhu) vagerenA gharmane choDI cothA sarvajJa kathita gharmane ja hitarUpa jANI grahaNa kara. 23 lokone mAnya tArake sarvottama je gharma bothiyo, te ja ghAra, choDI anya sau pUrvApara kathane viroghiyo. 24 artha - lokone mAnya evA tAraka tIrthaMkara puruSe je sarvottama Atmagharma bodhyo, tene ja tuM ghAraNa kara ane bIjA pUrvApara eTale AgaLa pAchaLa kathanamAM virogha Ave che evA anya matone choDI de. 24 durjaya indriya-viSayo tIrthapati kane sAMbhaLela che, je UThyA te ja jItavA kharA anuyAyI vIrathama te. 25 artha :- duHkhe karIne jeno jaya thAya evA indriyanA viSayo che ema tIrthapati bhagavAna mahAvIra pAse sAMbhaLela che. chatAM je tene jItavA mATe UThyA che te ja kharA mahAvIra prabhu dvArA boghela vItarAga gharmanA anuyAyI che. 2pA. maharSinAthe kahyo mahA gharma pALavA sAvaghAna je kumArga sarve tajI, kare madada paraspara maMda dekhIne. 26 artha - mahAna RSionA paNa je nAtha che evA mahAvIra bhagavAne je mahAna Atmadharma kahyo che, Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (54) vaitAlIya adhyayana 4 1 tene pALavA je kumArgone tajIne sAvaghAna che tevA muni paraspara gharmathI eka bIjAne paDatA dekhIne madada karI gharmamAM sthApita kare che. rajA bhukta bhoga ciMtave na te, navA na icche durgatiprada, karma ATha dUra de tajI, parAthIna na varte, samAdhita. 27 artha - pUrve bhogavelA zabdAdi viSaya bhogonuM je ciMtavana karatA nathI temaja navA na bhogavelA viSayonI je icchA karatA nathI kemake te durgatine ApanAra che. vaLI te AThe kamane karavAnuM dUra mUkI indriyone AdhIna thaI vartatA nathI te samAdhita eTale samAdhistha muni jANavA. sArA uttama gharmajJa te muni, kRtakriya, mamatA na ghAratA, vikathA nA saMyamI kare, prazna pUche ne, kahe bhaviSya nA. 28 artha - je gharmajJa eTale rAgadveSanA tyAgarUpa gharmane jANe che evA uttama muni potAnA gharma anuSThAnarUpa kriyAmAM lIna rahe che. je koI parapadArthamAM mamatA rAkhatA nathI. je dezakathA, rAjakathA, strIkathA ke bhojanakathArUpa vikathA karatA nathI evA saMyamI te muni koIne prazna pUche nahIM. bIjo koI pUche to paNa jyotiSanI peThe bhaviSya bhAkhe nahIM paNa potAnA saMyamamAM ja rata rahe. 28 kroza, mAna, lobha Adino tyAga mahApuruSe kahyo kare, te saMyamI sAvaghAna che, sajjana-sevita paMtha Adare. 29 artha - je krodha, mAna, mAyA, lobha Adi kaSAyabhAvono tyAga mahApuruSoe kahyo te kare, te saMyamI muni cAritra pALavAmAM sAvaghAna che; je sajjana puruSo dvArA levAyelA mokSamArgane ja Adare che. rA kaSTa AtmArtha sArthIe : nirmama nirIha hitalakSa je, gharmArthI vIrya phoravI tape, vicare samAdhi-arthI te. 30 artha - kaSTathI AtmArtha saghAya che. mATe te muni nirmama eTale para vastu upara mamatA rahita che. niriha eTale icchA rahita che. temaja je kAryamAM potAnA AtmAnuM hita che te ja kArya lakSapUrvaka kare che. evA gharmArthI muni tapamAM potAnuM vIrya phorave che. ema AtmasamAdhinA icchuka muni tapa ane mamatArahita vicare che. 30nA vizva dekhatA mahAvIre sAmAyikAdi je batAviyAM, pUrve suyAM nathI, khare! vA na yathArtha kadI uThAviyAM. 31 artha :- AkhA vizvane jJAnabaLe joIne bhagavAna mahAvIre je sAmAyika eTale samabhAva rAkhavA AdinI kriyAonA sAghana jJAna, dhyAna, bhakti Adi batAvyA che, tevAM pUrve sAMbhaLyA nathI athavA kharekhara te vacanone yathArtha rIte eTale rUDA prakAre karI uThAvyAM nathI. "he AyuSyamano! A jIve sarve karyuM che. eka A vinA, te zuM? to ke nizcaya kahIe chIe ke sapuruSanuM kaheluM vacana, teno upadeza te sAMbhaLyAM nathI, athavA rUDe prakAre karI te uThAvyAM nathI. ane ene ja ame munionuM sAmAyika (AtmasvarUpanI prApti) kahyuM che." (va.pR.260) //31|| Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 A apUrva gharma mAnIne bahu bhavya hita jANI jAgiyA, gurue kahyuM karI taryA, pApathI viramI, sau kahI gayA. 32 artha :- uparokta prakAre apUrva gharmanuM ArAghana karIne ghaNA bhavyo temAM potAnuM hita jANIne jAgI gayA. AtmajJAnI gurue kahyA pramANe karIne mokSa pAmI gayA; pApathI sarvakALane mATe virAma pAmyA. ema mahApuruSono sarvasthAne A ja vAta kahevAno lakSa che. surmAsvAmI jaMbusvAmIne upadeza che ke jagata AkhAnuM jeNe darzana karyuM che, evA mahAvIra bhagavAna, teNe Ama amane kahyuM che -gurune AthIna thaI vartatA evA anaMta puruSo mArga pAmIne mokSaprApta thayA. eka A sthaLe nahIM paNa sarva sthaLe ane sarva zAstromAM e ja vAta kahevAno lakSa che." (va.pR.260) 3rA tRtIya khaMDa saMvRttakarmI subhikSuke, ajJAnapaNe karma saMgharyA - te saMyamathI kharI jatAM; paMDita tarjI janmAdi, jo taryA. 1 artha - saMvRttakarma subhikSuka eTale jeNe navIna karmone AvatA rokI saMvara karyo che evA samAdhivaMta susAdhu, jeNe pUrve ajJAna avasthAmAM karelA karmo saMgharelA che te paNa have saMyama pAlanathI kharI jatAM, tevA paMDita eTale jJAnI puruSo janma jarA maraNane tajI mokSa prApta kare che. tenA vanitAne je na sevatA mukta samA vakhaNAya jIvatAM, mATe de mokSadraSTi tuM rogavat kAma dekhI vartatAM. 2 artha :- je puruSo strIone sevatA nathI te jIvatA chatAM mukta puruSa samAna vakhaNAya che. mATe he bhavyAtmA! tuM paNa have mokSa tarapha draSTi de ane kAma bhogAdine roga samAna jANI varta. sArA mahA maNi vaNika lAvatA rAjAdi ghAre sukhe karI, tema sUri de mahAvrato, rAtribhukti tarjI sAthu le gharI. 3 artha - vaNika vyApArIo dUra dezathI kamAIne mahAmaNi eTale uttama ratnone lAvelA hoya to tenA grAhaka rAjA mahArAjA thAya. te tenI kiMmata sukhapUrvaka ApI zake. tema AcArya ziSyane yogya jANI tene pAMca mahAvrata Ape che ane te ziSya rAtribhojana tajI vratone sukhapUrvaka grahaNa kare che. AvA kAme mUrNita sAghuo zAtAzoghaka dhRSTatA ghare, kRpaNa samA jANatA nahIM samAghimArga kahyo jinezvare. 4 artha - kAmabhAvathI mUccha pAmelA sAghuo je kSaNika evI zAtA sukhanA zoghaka che. teo ja AvA kAryamAM dhRSTatA kare che. jema kRpaNa mANasa dAna devAnuM jANato nathI tema jinezvare kahelA uttama Atma samAdhimArgane te jANatA nathI. jA. gADIta de trAsa belane, gaLiyo, nirbaLa, Ara ghoMcatA aMte asamartha cAlave, mare kAdave jema khUMcatA; 5 artha :- gADIta eTale baLadagADIne calAvanAra mANasa baLadane cAlavA mATe trAsa Ape paNa Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (54) vaitAlIya adhyayana 4 3 gaLiyo thayelo nirbaLa baLada Ara ghoMcavA chatAM paNa cAlavAmAM asamartha bane che ane aMte kAdavamAM kheMcI maraNa pAme che. pAA kAmecchAmAM kaLI jatAM AjakAla choDIza ciMtave; paNa gaLiyA jema kAmIo mare" gaNI na icche, na bhogave. 6 artha :- tema kAmecchAthI bhogamAM kaLI jatAM tene huM AjakAlamAM choDI daIza ema te vicAre che. paNa gaLiyA baLadanI jema te Asaktine tyAgavAmAM azakta banI marI jAya che paNa choDI zakato nathI. ema jANIne sAdhupuraSo bhogane icchatA nathI athavA bhogavatA nathI. kA. rakhe pachI asAghutA thatI, gaNI, viSaya tarjI Atmabogha le "asAdhutA durgati kare, tyAM zokarthI poke raDI mare."7 artha - rakhene paDI javAya to sAdhupaNuM nAza pAme ema jANIne viSayaMkAmanAne tajI potAnA AtmAne bogha Ape ke he jIva! AvA kRtyathI tAruM sAdhupaNuM naSTa thaI tuM durgatimAM jaIne paDIza. tyAM narakamAM zoka karI karIne poke raDI marIza to paNa tAruM koI sAMbhaLaze nahIM. IILA jIMvana ahIMnuM ya jo jarI, taruNa ke varSa so thaye mare, me'mAna samAna jANI le; kAmAsakti mUDha, kAM kare? 8 artha - he bhavya! tAruM ahIMnuM ja jIvana pahelA jarA joI le. koI taruNa eTale yuvAvasthAmAM ja marI jAya che ke koI so varSano vRddha thaIne mare che. tuM paNa ahIM mahemAna jevo ja chuM ema jANI he mUDha, kAmamAM Asakti kAM kare che? pATA AraMbhe ahIM je macyA AtmaghAtI paraghAta te are! pApaloka te lahe pachI ke kudeva kadI thAya Akhare. 9 artha - je prANIo mahA mohanA prabhAve ahIM AraMbhahiMsAmAM macyA rahe che te AtmaghAtI ke parajIvonA ghAtI che. arere! te jIvo parabhavamAM pApaloka eTale narakAdi gatine pAme che athavA koI bALa tapasyAnA kAraNe devagati pAme to paNa asura ke kilpiSa jevA aghama deva thAya che. lo tUTayuM saMghAya Ayu nA, avivekI dhRSTa toya jo, bake : ahIM ja skhI thavuM ghaTe, dITho na parabhava, dekhI to zake?" 10 artha - AyuSya dorI tUTI gaI ke pachI saMghAze nahIM mATe Atmahita karI le. tyAre avivekI evo dhRSTa puruSa ema bake ke A bhave ja game te rIte sukhI thavuM ghaTe. parabhava koNe dIThA che? ane koNa joI zake che? ema kahI pApa karavAmAM ja pravRtta rahe. (10gA. sarvajJa-kathita vAta A, aMgha samA zraddhA karI juo; vartamAna ekalo gaNo to pitAmahAdika sau khuo. 11 artha :- punarjanma che, paraloka che A sarvajJa kathita vAta che. mATe he ajJAnathI aMgha samAna banelA prANI tuM jinezvare kahelA Agama boghanI zraddhA kara. vartamAnakALane ekalo gaNIza to pitAmaha eTale dAdA vagere thayA ene kevI rIte mAnIza. kemake vartamAnakALamAM to te hAjara nathI. temaja pratyakSane ja Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 pramANabhUta mAnavAthI koNa kono pitA ane koNa kono putra e kevI rIte siddha thaze? |11| mohe miMcAI draSTi te jJAne kholI, satya mAnajo, nahIM to bhamI ya bhrAMtimAM, pharI pharI duHkho dekhI thAkajo. 12 artha :- mohathI miMcAyelI A draSTine samyakajJAnathI kholI A vAtane satya mAnajo. nahIM to AtmabhrAMtinA kAraNe saMsAramAM bhamI pharI pharI duHkho dekhI pachI thAkajo. 5.pU.prabhuzrIjI kahe che, prabhu! A to thAkyAno mArga che. thAkyo hoya to besa, nahIM to jA corAzI lAkha jIvayonimAM eka AMTo pharI mArI Ava. 12aaaa. svakIya prazaMsA pUMjA tajI jJAnAdi saha saMyamI bane, svAtmatulya sarva jIvane dekhI rahe samadraSTi-sevane. 13 artha - sAdhupuruSo svakIya eTale potAnI prazaMsA ke pUjAne choDI samyakajJAnAdi sAthe saMyamI bane che tathA potAnA AtmA samAna sarva jIvone joI, sarva pratye samAnadraSTi rAkhI pravarte che ane e ja munino gharma che. 13. gRhavAse je rahe jano, gharma suNI samadraSTivaMta te rjIvarakSA pALI alpa, jo, svarga vare suMdraSTi suvrate. 14 artha - dIkSA yogya bhUmikAnA abhAve je jIvo gRhasthAvAsamAM rahI gharma sAMbhaLI zrAvaka gharma pALIne sarva prANImAM samadraSTivALo thAya ane jIvarakSAne alpa paNa pALI hiMsAthI nivRtte to te samyaka vRSTi jIva suvratanA baLe svargalokane pAme che. ||14mA jineza taNA dezanA suNI udyama saMyama kAja Adaro, sarvatra tajI madAdi sau bhikSAvizuddhi bhikSu, Acaro. 15 artha - jinezvara bhagavAnanI dezanA sAMbhaLIne saMyamane mATe hamezAM udyamavaMta raho ane sarvatra jJAnamada, tapamada Adine tyAgI vizuddha AhAra jaLa laIne muni zuddha cAritranuM pAlana karo. 1panA gharmArthI, sarva jANIne tapathI vIrya vaghArI vartatA, trigupta, samyakatvayukta te svapara-mokSArthI yatna sevatA. 16 artha - sAcA gharmArthI sAghu, heya upAdeya tattvane jANI tapa dvArA potAnuM AtmabaLa vaghArI vartana kare che. tema ja mana vacana kAyAthI gupta rahIne, samyakdarzana sahita potAnA ane paranA AtmakalyANa arthe sadA prayatnazIla rahe che. [16nA svajana, pazu, ghanAdi sarvane zaraNa ajJAnI Ama mAnatA ke rakSaka huM temano ane, - muja te; paNa zaraNuM na pAmatA. 17 artha - ajJAnI jIvo kuTuMbIone, pazudhanane ke ghana Adi vaibhavane AvI rIte zaraNarUpa mAne che ke huM temano rakSaka chuM ane ApattikALe teo mArI rakSA karaze. paNa aMtakALe koI koIne zaraNarUpa thaI bacAvI zakatuM nathI. 1LA Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (54) vaitAlIya adhyayana 4 5 samajuM zaraNuM na mAnatA, duHkhe maraNe jIva ekalo, Ave ne jAya ekalo, duHkhamAM paDAve na bhAga ko. 18 artha - samaju puruSo uparokta sAmagrIne zaraNarUpa mAnatA nathI. paNa duHkhamAM ke maraNa samaye jIva ekalo ja te vyAdhine bhogave che. ekalo janma le che ane mare paNa ekalo ja che. tenA A duHkhamAM bhAga paDAvanAra koI nathI. 18aaaa janma, jarA, mRtyunA bhaye AkuLavyAkuLa jo agharmathI jIvo cAre gati viSe vyaktAvyakta duHkhI svakarmathI. 19 artha :- sarva saMsArI jIvo atharmathI eTale potAnA AtmasvabhAvane mUkI paravastumAM moha mamatA karavAthI janma, jarA, maraNanA bhaye sarva AkuLavyAkuLa che. te jIvo cAre gatimAM vyakta ke avyaktapaNe potAnA karelA karmathI sadA duHkhI che. 19aaaa A ja taka kharI, vicAra le; bodhi sulabha nathI, kahela che; samyaka jJAnAdi pAmIne bodhidurlabhatA vicAraje. 20 artha :- AtmakalyANa arthe A maLela manuSyabhavanI taka amUlya che, yogya che ema vicArI le. kemake samyakdarzanarUpa bodhi pAmavI sulabha nathI ema RSabhadevAdi sarva jinezvaroe kahela che. prathama sapuruSa dvArA kAraNarUpa samyakajJAnAdi pAmIne samyakdarzanarUpa bodhinI prApti keTalI durlabha che teno vicAra karaje. 12nA pUrve tIrthaMkaro thayA, AgAm thaze, sarva suvatI, te kAzyapa-gharma pALatA A samyaka jJAnAdi de kathI - 21 artha :- pUrvakALe anaMta tIrthaMkaro thaI gayA ane bhaviSyakALamAM paNa thaze. te badhA uttama suvratane ghAraNa karanAra hatA. te sarva kAzyapa-gotrI zrI mahAvIra svAmInA vItarAga gharmane ja pALatA hatA. tethI samyakajJAna, darzana, cAritrarUpa gharma traNe kALamAM A eka ja mokSamArga che, bIjo koI mokSamArga nathI. temanuM bogheluM samyakajJAna nIce pramANe bodha Ape che. rilA ke trivize jIva nA haNo, Atmahite trigusivaMta ho, svargAdi sukho na icchatA; trikALa siddha anaMta ema jo. 22 artha :- ke tame manavacanakAyAthI trivize koIpaNa prANIne haNo nahIM; paNa Atmahita arthe sadA trigativaMta ja raho. ane gharma ArAdhIne svargAdi sukhonI kadI icchA karo nahIM to siddhi sukhane pAmazo. A pramANe vartavAthI traNe kALamAM anaMta jIvo siddha gatine pAmyA che. surarA jJAtaputra arhate kahI saMpUrNa jJAna-darzane lahI, A uttama sarva dezanA suNI vizAlAmAM ame rahI. 23 artha - jJAtakuLamAM hovAthI jJAtaputra evA arhat eTale pUjavAyogya bhagavAna mahAvIre saMpUrNa jJAna-darzanavaDe jANIne uparokta dezanA amane kahI hatI. te uttama sarva dezanA ame vizAlA nagarImAM Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 rahIne bhagavAna pAse sAMbhaLI hatI ema zrI sugharmAsvAmI potAnA ziSya zrI jaMbusvAmI vagerene jaNAve che. rayA upasaMhAra (sArAMza) zrI sugharmA svAmI ziSyane mahAvara kane sAMbhaLI kahe, sUtrakRtAMge zrI jaMbune bahumAnapaNe te ure lahe. 24 artha - zrI sugharmAsvAmIe potAnA ziSya zrI jaMbusvAmIne bhagavAna mahAvIra pAse je sAMbhaLyuM te kahyuM. te sUtrakRtAMga sUtramAM Apela che. te boghane bahumAnapaNe sAMbhaLI zrI jaMbusvAmIe hRdayamAM ghAraNa karyo. pArA TIkA zIlAMka sUrinI, tethI samajI mULa graMthane, yathAzakti sAra A lakhuM gujarAtImAM chaMda-baMghane. 25 artha :- sUtrakRtAMga sUtra upara zrI zIlAMkasUrie TIkA karela che. te dvArA mULa graMthane samajI yathAzakti teno sAra A gujarAtI bhASAmAM chaMdabaddha karIne atre lakhuM chuM, ema pU.zrI brahmacArIjI jaNAve che. rapA. zrI zIlAMkasUrie laghAM avataraNo TIkA dIpAvavA, temAMthI alpa A grahuM adhyayana bIjuM A vicAravA. 26 artha - zrI zIlAMkasUrie TIkAne dIpAvavA je avataraNo lIghA temAMthI nIce mujaba thoDA avataraNo A bIjuM adhyayana "vaitAlIyane vicAravA mATe grahaNa karuM chuM. bharavA prathama khaMDa hita pAmavA, tajavA ahita, anityatA kaLe; bIje te mAna mUkavA, zabdAdi avagaNI zakAdi le. 27 artha - temAMno prathama khaMDa athavA prathama uddezaka te AtmAne hitamAM preravA ane ahitanI nivAravA mATe AyuSya AdinI anityatAno bogha ApanAra che. bIjo khaMDa athavA bIjo uddezaka te ATha prakAranA mada athavA mAna mUkavA arthe temaja zabdAdi pAMca viSayonI avagaNanA karI zama, saMvega, nirveda, AsthA, anukaMpA Adi samakitanI yogyatA pAmavA mATe kahyo che. rA. trIje ajJAna-saMcita karmo jJAne bALI nAkhavAM, pramAda ne sukha choDavAM, jJAnI vacano ura rAkhavAM. 28 artha - trIjA khaMDamAM ke trIjA uddezakamAM bhagavAne je bogha kahyo che te ajJAna avasthAe saMcita karelA kamone AtmajJAna dvArA bALI nAkhavA mATe kahyo che. temaja pramAda ane indriyasukhone choDavA arthe, jJAnI puruSonA vacano hRdayamAM jAgRta rahe tenA mATe jaNAvela che. rA. zivasukha-dAtA manuSyano bhava gharI, gharma satya sAMbhaLyo; to choDo sukha tuccha A, kAma-kAca tajIM, mokSa-ratna lyo; 29 artha :- zivasukhadAyaka evA A manuSyabhavane ghAraNa karIne he bhavyo! tame jo sAco Atmadharma sAMbhaLyo hoya to A saMsAranA tuccha indriya sukhane choDo. kAmavAsanArUpa kAcanA kaTakAne tajI have Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (54) vaitAlIya adhyayana mokSarUpa amUlya ratnane grahaja karo. / / 29 / koTi bhave nA maLela te mAnava bhava pAmyuM pramAda zo! gayuM Ayu nA pharI maLe indrane ya, mohe na UMghazo. 30 artha :- karoDo bhavamAM paNa na maLela evo mAnavabhava pAmyA chatAM have pramAda zo karavo? vItI gayeluM AyuSya indrane paNa pAchuM maLatuM nathI. mATe have tame mohanIMdrAmAM UMghazo nahIM paNa jAgRta thaI jAo. / / 30 / / snehamathI beDI jo jaDI mApitA, putrAdi nAmanI; vinA zRMkhalA ca kedamAM parAdhInatA dekha kAmanI. 31 artha :- premamayI evI beDI mAtA, pitA, putra, strI AdinA nAmanI tArA pagamAM jaDelI che te - tuM jo. te beDI zRMkhalA eTale sAMkaLa vagaranI hovA chatAM tane kedamAM nAkhI dIdho. evI A kAmavAsanAnI parAdhInatAne to jarA dekha. / / 31 / / samatAthI duHkha nA khame gRhasukha saMtoSe taje na A, veDhe zItoSNa vAyaro, sahe kleza tapa kAja nA jarA. kara 4 7 artha :-- Avela duHkhane samatAthI khamI zakato nathI ane gharanA duHkhamAM sukha mAnI saMtoSa rahe H-- che; paNa tene tajavAnI icchA karato nathI. zIta ke uSNa vAyarAnI jema gharanA badhA klezane sahana kare che paNa A jIva karmanI nirjarArthe tapane mATe kAyakleza sahana karavA taiyAra nathI. / / 32 / / ghananA ghyAne rahe sadA nirdendu tattva nA vicArato; karyAM kArya sau sukhI thavA, vaLyuM na OM; gRhe vyartha jIvato. 33 artha :- hamezAM ghana meLavavAnA dhyAnamAM rahe che. paNa mAna-apamAna, sukha-duHkha, rAga-dveSarUpa vaMtu rahita thavAnuM tattva bhagavAna bodhe che tene jIva vicArato nathI. AkhI jiMdagImAM sarva kArya sukhI thavA mATe karyA paNa tethI kAMI sukha maLyuM nahIM; chatAM gharamAM vyartha jIvana vyatIta kare che. / / 33 / / doSo ye guNa thAya jo, yogya pade yojAya bhAnathIH bhUkhe sUkuM zarIra jo tuccha anna, paTa jIrNa ke nathI. 34 - artha :- doSo paNa guNarUpa thaI zake che. jo samajaNapUrvaka tenI yojanA karavAmAM Ave to, jemake susAdhunuM tapasyAvaDe ke tuccha rasavagaranA AhAravarDa sUkuM zarIra che ane jenA zarIra para paDha eTale kapaDAM jirNa che athavA kapaDAM paNa nathI chatAM te sukhI che. / / 34 / / lUkhA kezo zire UDe, bhUmi-zayana nA pAthare kazuM, e AcAro susAdhunA dIse gRhastha dazA viSe, pazu. 35 artha :- je susAdhunA lakhAkeza zira upara UDe che. bhUmi upara zayana kare che athavA nIce kaMI pAtharatA paNa nathI chatAM sukhI che. evA AcAro susAdhunA dekhAya che. jyAre gRhastha dazAmAM te kuTuMbanA mohe parAdhIna banelo evo A jIva, pazu jevI dazAne bhogave che. 535mA Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 8 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 agnimAM pesIne mare, paNa lIdhuM vrata, gharmI na toDato; akhaMDita zIlavaMtanuM bhaluM maraNa, jIMvana bhUMDuM bhraSTa jo. 36 artha - gharmAtmA jIvo agnimAM pesIne paNa mare paNa lIdhelA vratane kadI toDe nahIM. akhaMDita evA zIlavaMtanuM AvuM maraNa paNa bhaluM che, paNa vratathI bhraSTa thaIne jIvavuM te ghaNuM bhUMDuM che. 36 karma kare jIva ekalo, phaLa ekalo anubhave, sahe, jo janme ekalo mare, paraloke paNa ekalo rahe. 37 artha - jIva ekalo potAnA karmone kare che. tenA phaLo paNa te ekalo anubhave che. te phaLamAM thatAM sukhaduHkhane ekalo sahana kare che. janma paNa ekalo ane mare paNa ekalo che. paralokamAM paNa ekalo ja jaIne rahe che; tenI sAthe koI AvatuM nathI. 3LA zrImad rAjacaMdrane namuM kRpAprasAda akhaMDa cAkhavA, upakAro huM smaryA karuM mokSa-mArgamAM bhAva rAkhavA. 38 artha :- zrImad rAjacaMdra prabhune huM bhaktibhAve temanI kRpAprasAdIne akhaMDa rIte cAkhavA mATe namaskAra karuM chuM. tema ja mokSamArgamAM mArA bhAvo sadA jAgRta rahe te arthe temanA upakArone huM sadA smaryA karuM chuM; ema pU.zrI brahmacArIjI potAnI aMtara bhAvanAne pragaTa kare che, je ApaNA mATe mArgadarzakarUpa che. [38] prajJAvaboghanA pATha 54mAM "vaitAlIya adhyayana'mAM karmone naSTa karavAno upadeza karyo. have A pAThamAM jagatamAM ghana kuTuMbAdi sarva saMyogonuM anityapaNuM che, koI padArtha zAzvata nathI, to tenA nimitte rAga dveSa karI, pharI navA kamoM bAMghI, jIve zA mATe cAragatimAM rajhaLavuM joIe? te jagatanA padArthonuM kevI rIte anityapaNuM che te spaSTa batAvavA A pAThamAM draSTAMtothI samajAvavAmAM Ave che : (55) saMyoganuM anityapaNuM (rAga-hAM re mAre gharma jigaMdabuM lAgI pUraNa prIta jo, jIvalaDo lalacANo jinajInI oLage re loe rAga) hAM re mArA rAjaprabhu tuma padamAM karuM praNAma jo, vAsa sadA e avicaLa padamAM Apajo re lola; hAM re koI ThekANuM nathI TharavAnuM jagamAMya jo, kSaNa kSaNa kSaNabhaMguratA-dava A vyApato re lola. 1 artha - mArA paramakRpALu rAjacaMdra prabhunA caraNakamaLamAM huM bhaktibhAve praNAma karuM chuM. Apa je avicaLa eTale sthira AtmapadamAM nivAsa karo cho, te ja padamAM mane paNa sadA nivAsa Apajo. evI Apa prabhu pratye mArI prArthanA che. A jagatamAM to AtmazAMti pAmavAnuM koI ThekANuM dekhAtuM nathI, kemake Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (55) saMyoganuM anityapaNuM 4 9 sarvatra kSannabhaMguratArUpI dAvAnaLa kSaNe kSanne saLagI rahyo che, arthAt jagatanI sarva vastuo kSaNika eTale nAzavaMta jaNAya che. kyAMya paNa zAzvata sukha najare dekhAtuM nathI. trividha tApathI cauda rAjaloka prajvalita $. |19|| hAM re juo, taraNAMToce jhAkaLa jaLa dekhAya jo, ravi-kiraNamAM ratna-rAzi sama zobhatuM re lola; hAMre te tApa paDye ke pavana varDa U~DI jAya jo, tevA sau saMyogo asthirabodhatuM re lola. 2 artha :- jemake prabhAtamAM ghAsanA Toca upara jhAkaLanA biMdu paDelA dekhAya che. te sUryanA kiraNamAM ratnanI rAzi eTale ratnanA DhagalA samAna zobhA Ape che. paNa tApa paDe ke pavana Avye te UDI jAya che, tema jagatanA sarva saMyogo suMdara dekhAtA chatAM asthira che, ema te ApaNane bodha Ape che. rA hAM re A sAgarajaLa upara parapoTA-phINa jo, varoDe caDhIne Ave upadezavA re lola; hAM re tIre te aphaLAI niSphaLa thAya jo, puNya-manohara sukha Ave tevAM javA re lola, 3 artha :- samudranA jaLa upara pANI parapoTA ke phINa jevuM banIne jANe vara jema ghoDA upara caDhIne Avato hoya tema dekhAya che. paNa te phINa samudranA kinAre AvatAM aphaLAIne naSTa thaI jAya che. tema puNyodayathI indriyanA manohara sukha prApta thAya che paNa alpa samayamAM te jatA rahe che. ema jagatanA sarva saMyogo anitya che teno te parapoTA upadeza Ape che. / / 3 / / hAM re koI bhikSuka sUto eThuM jUThuM khAI jo, svapra viSe rAjAno vaibhava bhogave re lola; hAM re tyAM meghagarjanA suNatAM jAgI jAya jo, tema ja sau saMpadano nakkI viyoga che re lola. 4 = artha - koI bhikhArI eThuM jUThuM khAIne sUto hato. tene svapna AvyuM. svapnamAM jANe rAjA banI teno vaibhava bhogave che, teTalAmAM vAdaLAnI garjanA thaI ane te jAgI gayo. jue che to rAjya vaibhava jevuM tyAM kaMI nathI. te to mAtra svapnuM hatuM, tema maLelI sarva saMpattino pAMca pacAsa varSamAM viyoga nizcita che. puNya kSINa thaye kAM to lakSmI cAlI jAya che kAM pote cAlyo jAya che. / / 4 / hAM re comAsAmAM nabha, nadI, vana, medAna jo, zobhe vividha manohara varNa vaDe, khare! re lola; hAM re te unALAMmAM sau ujjaDa-verAna jo, tema jagatamAM ghana, yauvana, Ayu sare re lola. 5 artha :-- comAsAmAM nabha eTale AkAza vAdaLAthI, nadI jaLathI bharelI, vana upavanamAM jhADa -- pAna khIlelA hovAthI ane medAnamAM paNa lIluM ghAsa UgavAthI vividha rUparaMgavaDe te manohara jaNAya che. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 paNa unALAmAM ghaNI garamI paDavAthI nadInuM pANI sUkAI jAya che, ghAsa vagere paNa sUkAI javAthI ujjaDa verAna jevuM sarva jaNAya che. tema jagatamAM ghanavAna nirdhana banI jAya che, yauvana naSTa thaI, vRddhAvasthA Ave che ane kALe karIne AyuSya paNa nAza pAmI maraNa nIpaje che. ema jagatanA sarva saMyogo anitya che to temAM zuM moha karavo? pA. hAM re koI madirAchAke bakatA bhUlI bhAna jo, tema ja mohe svarUpa bhUlI oNva bolato re lolaHhAM re mArAM rAjya, kuTuMba, kIrti, kAyA, ghana, ghAma jo." saMyogo chUTatAM paNa draSTi na kholato re lola. 6 artha- jema koI dArUnA nazAmAM potAnuM bhAna bhUlI game tema bake, tema A jIva mohavaDe potAnuM vAstavika svarUpa bhUlI ema kahe che ke A mAruM rAjya che, A kuTuMba, kAyA, ghana, ghara vagere mArA che, A mArI kIrti gavAya che, paNa A badhA karmAdhIna maLelA saMyogo kALa AvyuM chUTI jAya che; chatAM ajJAnathI mUDha banelo evo A jIva hajI samyakudraSTine pAmato nathI. kA. hAM re jema indraghanuSyamAM suMdara raMga jaNAya jo, nAza thatAM nA vAra ghaDIka lAgatI re lola; hAM re A iMdriyasukha sau vidyut sama vahI jAya jo, aMghArA sama pAchaLa durgati AvatI re lola. 7 artha - comAsAmAM AkAzamAM banela indraghanuSa suMdara raMgaberaMgI jaNAya che. paNa tene nAza thatAM ghaDIka vAra paNa lAgatI nathI. tema A indriyasukha te vidyuta eTale vIjaLInA jhabakArA jevuM kSaNika sukha batAvI zIdhra nAza pAmI jAya che; ane tenA phaLamAM pAchaLa aMghArA samAna durgatinA duHkho jIvane bhogavavA paDe che. zA hAM re je AMkho talase jovA suMdara rUpa jo, te paNa aMgha banI nahi kaMI nIrakhI zake re lola; hAM re hita-ahitano viveka che sukharUpa jo, koNa cuMke hita karavAnuM AvI take re lola. 8 artha :- ApaNI AMkho suMdara rUpa jovA talase paNa pApano udaya thAya to aMgha paNa banI jAya. pachI kAMI joI zake nahIM. ApaNA AtmAnuM sAcuM hita zAmAM che ke ahita zAmAM che, teno viveka karavo te sukharUpa che. te viveka karavAnI taka A manuSyabhavamAM maLI che to tene koNa vicAravAna cUke? pATA hAM re bahu paMkhI kero taru para sAMje vAsa jo, prAtaHkALe sau nija nija paMthe paDe re lola; hAM re tema maLe saMyogo, sagAMsaMbaMthI khAsa jo, saMyoga-paLo ja viyogaNI ghaDIo ghaDe re lola. 9 artha :- ghaNA pakSIo sAMje eka jhADa upara AvI nivAsa kare che. prAtaHkALe sarve potapotAnA mArge cAlyA jAya che. tema sagAM saMbaMdhIonA saMyogo NAnubaMghe A bhavamAM AvI maLe che. saMyoga thayo Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (55) saMyoganuM anityapaNuM 5 1 mATe viyoga nizcita che. saMyoga thayo tyArathI ja viyoganI ghaDIo gaNAvAnuM nakkI thaI jAya che. samaye samaye te viyoga tarapha ja ghakelAya che. / / 9 / / hAM re koI nAva viSe maLI bese loka aneka jo, sAme kAMThe UtarI sau chUTAM paDe re lola; hAM re tema rahe kuTuMbe sagAM maLI ekameka jo, maraNa pachI sau nija nija gatimAM AthaDe re lola, 10 artha :- eka nAvamAM bhegA maLI aneka loko bese che, paNa sAme kAMThe utarIne sau potapotAnA kAme cAlyA jAya che, tema kuTuMbamAM badhA sagAMo eka sAthe haLImaLIne bhegA rahe che paNa mRtyu thayA pachI sarva jIvo potapotAnA karmAnusAra judI judI gatiomAM jaI karmaphaLane bhogave che. / / 10 / hAM re jema zarada RtunAM vAdaLa jhaTa vahI jAya jo, tema prema patnI putrAdikano caLe re lola; hAM re svArtha sadhAtAM surthI A daihika prema jo, svArtha-virodha jaNAtAM paLamAM te TaLe re lola. 11 artha :-- Aso mAsathI kArtika mAsa sudhI zaradaRtu kahevAya che. tyAre AkAzamAM vAdaLa dekhAva daI jhaTa cAlyA jAya che. tema patnI ke putrAdikano prema calAyamAna thAya che. sthira raheto nathI. jyAM sudhI ekabIjA pratye svArtha sadhAya che tyAM sudhI A TheTha saMbaMdhI prema TakI rahe che. paNa svArthamAM bhaMga paDatAM te prema paLamAM palaTAI jAya che. rANI sUrikAMtAe potAno svArtha bhaMga thatAM potAnA pati paradezIrAjAne paNa viSa daI mArI nAkhyo hato. / / 11 / / hAM re sau priya priyA-putrAdikanA saMyoga jo, saritA-jaLa peThe niraMtara vahI rahyA re lola; hAM re che saune mAthe maraNa, ugAmI-DAMga jo, ema vicArI vIra naro saMyame vA re lola. 12 artha - priya evA sarva strIputrAdikanA saMyoga nadInA jaLanI peThe hamezAM viyoga tarapha vahI rahyA che. sau saMsArI jIvone mAthe maraNarUpI DAMga ugAmelI che ema vicArI zUravIra puruSo to saMyamane mArge cAlatA thayA. / / 12 / hAM re jema kAco ghaTa jhaTa jaLathI phUTI jAya jo, tema ja kAyA jIvana pUrNa thatAM phrUTe re lola; hAM re A AyuSyadorI tUTI nA saMghAya jo, bhale marelAM mATe jana mAthuM phUTe re lola. 13 artha : - jema kAco ghaDo pANI bharavAthI jhaTa phUTI jAya che tema AyuSya pUrNa thatA kAyA paNa chUTI jAya che. ekavAra AyuSyarUpI dorI tUTI gaI to pharI saMghAya nahIM. bhale marelA svajana saMbaMghIo mATe koI mAthuM phUTe to paNa te pAchA AvanAra nathI. / / 13 / / Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 hAM re je abhimAnanuM kAraNa Aja jaNAya jo; deha, deza, ghana, kuLa, jamIna, te chetare re lola; hAM re jema dIpaka mohe pataMga baLI marI jAya jo, tema mamatva gharI mUA bahu, hajI mare re lola. 14 artha - je abhimAnanuM kAraNa Aje jaNAya che evA A deha, deza, ghana, kuLa, jamIna Adi padArtho che. te dehAbhimAna ke ghananuM abhimAna ke kuLa abhimAna vagere jIvane chetarI jaI durgatimAM nAkhe che. te kevI rIte chetare che? to ke jema dIpakanA prakAzamAM moha pAmI pataMga temAM ja baLI jaI maraNa pAme che, tema deha, ghana AdimAM mamatvabhAva gharIne aneka jIvo marI gayA ane hajI paNa mamatvabhAva gharIne ghaNA marI rahyA che te vicAravA yogya che. II14 hAM re A deha vaDe kardI bhoga baghA bhogavAya jo, tene kSaNa karanArI Ave jo jarA re lola; hAM re e maraNanizAnI saMdhyA sama samajAya jo, hardho ya na zoghe zAMti-gharmarUpI gharA re lola. 15 artha :- A zarIra vaDe kadI badhA prakAranA bhoga bhogavAya, to paNa A dehane nirbaLa karanArI vRddhAvasthA pAchaLa AvI rahI che. te vRddhAvasthA maraNanI nizAnI samAna che. jema saMdhyAkALa thaye have rAtri paDaze ema jaNAya che, tema vRddhAvasthA AvavAthI have maraNa najIka che ema samajAya che. chatAM A jIva AtmazAMti meLavavA gharmarUpI gharA eTale pRthvI ke jyAM satsaMga thAya che evA sthAnane zoghato nathI. paNa indriyonA kSaNika bhogomAM ja tallIna rahe che. 15aaaa hAM re nabha surya zazI, graha asta thaI UganAra jo, vasaMta Rtu Adika paNa pAchI Avaze re lola; hAM re A AyuSya yauvana, sau saMyoga janAra jo, ghana Aye paNa pAchAM koI na lAvaze re lola. 16 artha - nabha eTale AkAzamAM sUrya, caMdra ke graha, nakSatra, tArA vagare asta thaI pAchA udaya pAme che. vasaMtaRtu, zaradaRtu vagere paNa pAchA Ave che, paNa gayeluM AyuSya ke yauvanano saMyoga to evI rIte janAra che ke tene ghana ApavA chatAM paNa koI pAchA lAvI zake ema nathI. ||16nA. hAM re tarjI Atmahitane ArtadhyAna karanAra jo, indrajAlavat jagata, na nitya rahI zake re lola; hAM re to zAne phlezita thAya? sarva janAra jo, pUraNa puNya thaye saMyoga nahIM Take re lola. 17 artha - jIvo potAnA Atmahitane choDI ArtadhyAnamAM kALa gumAve che. paNa A jagata to indrajAlavatuM eTale mohamAyAmaya che. te nitya rahI zake ema nathI. to zA mATe tuM tArA AtmAne para vastu meLavavA klezita kare che. kemake aMte to sarva janAra che. puNya pUruM thaye A ghana kuTuMbAdikanA sarva saMyogo TakI raheze nahIM. 1thA Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (55) saMyoganuM anityapaNuM 5 3 hAM re vaLI cakravartI sama puNyavaMtanAM sukha jo, sthira rahyAM nA, to zI vAta bIjA taNI re lola? hAM re sat gharma blyAM to khamavuM paDaze duHkha jo, lakhacorAzI yoni duHkhadAyI ghaNI re lola. 18 artha :- naromAM indra samAna cakravartI jevA puNyazALInA sukho paNa sthira rahyA nathI, to bIjA sAmAnya jIvonI zI vAta karavI? indriyonA sukhomAM Asakta thaI Atmagharmane jo bhulI gayA to cAre gatimAM duHkha khamavuM paDaze. corAzI lAkha jIvayoni ghaNI duHkhadAyI che, te vAta sthira citte vicAravA yogya che. II18aaaa hAM re juo lakSmI kAje jIva kare bahu pApa jo, topaNa puNya vinA maLatI, TakatI nathI re lola; hAM re te de durbuddhi, vaghe pApa saMtApa jo, dAna bhoga vinA tarjI, rjIva le durgati re lola. 19 artha - ghana meLavavA mATe jIvo aneka prakAranA AraMbha kare che, aDhAra pApasthAnaka seve che. paNa pUNya jo na hoya to lakSmI maLatI nathI athavA maLela hoya to paNa TakatI nathI. pApathI meLavelI lakSmI durbaddhi Ape che. jethI pApa vadhe che ane te pApa jIvane saMtApanuM kAraNa thAya che. vizeSa meLavavAnI tRSNAnA kAraNe jIva te lakSmIne dAnamAM ke bhogamAM vAparyA vinA ja tajI daIne maraNa pAmI durgatie jAya che. "janma maraNa konA che je tRSNA rAkhe che tenA." -zrImad rAjacaMdra /19aaaa hAM re te janazikSaNa ke sanzAstrone kAja jo, sanmArge vALI jIvone rakSavA re lola; hAM re je dukhI-daridrIne devA sukha-sAja jo, yoje lakSmI te lakSmIpati lekhavA re lola. 20 artha :- lakSmIno upayoga lokone AtmA saMbaMdhI sAcuM zikSaNa ApavAmAM ke jJAnI puruSo dvArA racita sanzAstro chapAvavAmAM karavo joIe. jethI te jIvo samyakajJAna dvArA uttama mokSamArgane pAmI saMsAranA janmajarAmaraNAdi duHkhothI sarvakALane mATe bace. temaja duHkhI ane daridrI eTale garIbane sukhazAMti ApavA jeo potAnI lakSmIne yoje te kharekharA lakSmIpati ghanavAna zeTha jANavA. 20nA hAM re tuja hAtha viSe ghana che tyAM lagI le lahAva jo, tajI acAnaka maravuM paDaze ekalA re lola; hAM re sat dAna nimitte suMgharaze nija bhAva jo, lobha chUTyA viNa maLe na nijasukhanI kalA re lola. 21 artha - puNya udaye jyAM sudhI tArA hAthamAM ghana che tyAM sudhI tuM A dAnagharmano lhAvo laI le. nahIM to acAnaka maraNa AvyuM ekalA ja maravuM paDaze. ane lakSmI badhI ahIM ja paDI raheze. lakSmIne samyaprakAre dAnamAM vAparavAthI tArA bhAva paNa sudharaze. nahIM to aMtaraMga zatru evo A lobha kaSAya chUTyA vinA Atmasukha prAptinI kalA paNa hAtha lAge tema nathI. 21aaaa Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 4 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 hAM re oNva lobhI na karavA yogya kare naca kAma jo, laDAImAM paNa lobhe jaI jAte mare re lola; hAM re sau sukhI thavA lyo satya zaraNa "saMtoSa" jo, nyAyamArganuM ghana paNa paDI rahe Akhare re lola. 22 artha - lobhI jIva na karavA yogya evA nIca kAma paNa kare che. laDAImAM rAjyanA lobhe ke kIrtinA lobhe ke ghananA lobhe svayaM jaIne mare che. mATe sarva jIvo sukhI thavA arthe "saMtoSa" rUpI ghananuM satya zaraNa aMgIkAra karo. kemake nyAyamArgathI upArjana kareluM ghana paNa maraNa thaye Akhare ahIM ja paDyuM rahevAnuM che; te koInI sAthe AvavAnuM nathI. rirA hAM re samajI sanduruSo tajatA ghana, bALa jo, karI vyavasthA svajana-para-upakAranI re lola; hAM re koI jhera gaNI tajatAM nA le saMbhALa jo, koI upAthi na hore lava vyavahAranI re lola. 23 artha:- uparokta prakAre ghana ke bALa kuTuMbAdi saMyoganuM anityapaNuM jANIne satparuSo tene taje che. te ghanane svajana kuTuMbAdi ane paranA upakArane arthe vyavasthA karIne taje che. jyAre koI to ghana vaibhavane jhera jevA gaNI, A jhera huM bIjA kone ApuM ema mAnIne tenI saMbhALa eTale vyavasthA karyA vinA ja tajI de che. vaLI koI uttama puruSa, prathamathI ghara mAMDIne A ghananI ke vyavahAranI lezamAtra upAdhi vahoratA nathI, arthAta teo saMsAramAM ja paDatA nathI. 23nA hAM re e tyAga taNI taratamatA samaje koNa jo? mana vairAgye nItaratuM jenuM rahe re lola; hAM re sau saMyogonuM anityapaNuM pramANa, jo, thAya prabaLa, jo Atmatattva ure lahe re lola. 24 artha :- upara pramANe parigrahanA tyAganI aMtaraMga taratamatA eTale ochA vattAno bhAva, tene koNa samajI zake? jenuM mana vairAgyabhAvathI sadaiva nItaratuM rahe te bhavyAtmA sapuruSonI AvI aMtaraMga vRttine samajI zake che. A pAThamAM jaNAvyA pramANe ghanakuTuMbAdi sarva padArthonA saMyoganuM anityapaNuM pramANabhUta che. paNa te anityapaNAno bhAva kyAre prabaLa thAya? to ke jyAre satparuSanA boghe hRdayamAM evo bhAva draDha thAya ke huM to AtmA chuM. e sivAya jagatanI koI paNa vastu mArI nathI. jagatanA sarva saMyogika padArtho anitya che, jyAre huM to asaMyogika evo zAzvata padArtha AtmA chuM. ema vastu svarUpanuM yathArthajJAna thAya to te jIva samyakdarzanane pAme che. 24 A saMsAranA sarva saMyoga anitya che, azaraNa che. jyAre AtmAno svAbhAvika guNadharma samatA, te nitya che ane zaraNarUpa che. ema jANI mahAtmA puruSoe anaMta samatAne AdarI potAnA AtmAnuM kalyANa sAdhyuM. evI AtmAnA ghararUpa samatAno atre vistAra karavAmAM Ave che - Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (56) mahAtmAonI anaMta samatA (56) mahAtmAonI anaMta samatA (rAga--dhanya te munivarA 2e je cAle samabhAve) * svarUpa-sthita, samatApati re sarva avasthAmAM ya rAjacaMdra, pada te namuM re, sthira mana thAo tyAM ya. samatA-svArmI te re je ramatA samabhAve. 55 artha H-- je potAnA zuddha AtmasvarUpamAM sthita rahI udayAthIna vartana kare che. je sukha duHkha, mAna apamAna, harSa zoka Adi sarva avasthAomAM samabhAvane ghAraNa karavAthI samatAnA pati che evA zrImad rAjacaMdra prabhunA caraNakamaLamAM huM namaskAra karuM chuM. mAruM mana paNa bhaktivaDe temanA guNomAM ja ramyA karo jethI huM paNa samatA sukhano AsvAda pAmuM, paramakRpALudevane samatA eTale 525dArthamAM iSTa aniSTa buddhino abhAva hovAthI te samatAnA svAmI che. samabhAva e AtmAnuM ghara che, svabhAva che. tethI vibhAva bhAvonI viSamatAne mUkI je sadaiva samabhAvanA sukhamAM 2maNatA kare che evA paramakRpALudeva amArA svAmI che. / / 1 / / traNe lokane bALato re moha-agni vikarALa; aMtarmukha sRSTi karI re bujhAve tatkALa, samatA = artha :- rAgadveSa ajJAnarUpa vikarALa mohAni traNe lokanA jIvone anAdikALathI bALI rahyo che. te moharUpa agnine A samatAmAM ramanArA mahAtmAo potAnI dRSTine aMtara AtmAbhimukha karI zIghra bujhAvI de che ane samatA sukhamAM sadaiva magna rahe che. / / 2 / indriyo viSayo pa re, kheMce avirata-paMtha: saMyamarUpa lagAmathI re, vAre te nibhraMtha. samatA ane artha :-- pAMce indriyo potapotAnA viSayone icche che. AMkha rUpane, kAna saMgItane, nAka sugaMdhane mukha svAdane tathA zarIra komaLa sparzane icche che. te indriyo jIvane asaMyamanA mArgamAM kheMcI jAya che. jyAre saMyamarUpa lagAmathI A indriyorUpI ghoDAone je vaza kare te ja sAcA nigraMtha che. gA rAgAdi kAMTAbharyuM re durgama bhavavana dekha; samatA-bUTa bacAvatA re koI naDe nahi rekha, samatA artha :- - duHkhe karIne pAra UtarI zakAya evuM durgama A saMsArarUpI vana che. te rAgadveSAdirUpa kAMTAothI bharapUra che. tyAM samatArUpI bUTa paherI le to koI prakAranA vighna vagara A saMsArarUpI jaMgalane te sukhe pAra karI zake. / / 4 / / jIva-ajIva padArtha je re, iSTa-aniSTa bhaLAya; temAM nA mUMjhAya te re, samatAvaMta kaLAya. samatA artha :- saMsAramAM rahelA cetana acetana padArthone joI jIvane iSTa-aniSTa eTale gamavA Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 aNagamavApaNuM thAya che. temAM rAgadveSa karI je muMjhAtA nathI te samatAnA ghAraka puruSa kahevAya che. pAA kAma-bhoga icche nahIM re, tana-mamatA na lagAra; samatAmAM meruM samA re, jJAna pUrNa varanAra. samatA artha :- je kAma-bhogane aMtarathI icchatA nathI. zarIramAM paNa jene lagAra mAtra mamatA nathI. je samatA rAkhavAmAM meru parvata samAna aDola che tevA mahAtmAo pUrNa evA kevaLajJAnane vare che. kA svayaMvarA mukti UbhI re, bhava-saMkaTa cophera, vara chede bhava-jALane re, ghArI sama-samazera. samatA artha :- kevaLajJAnIone svayaM varavA mATe muktirUpI strI taiyAra UbhI che. jyAre saMsAramAM to cAre tarapha moharUpI pAzathI baMdhAIne jIvo saMkaTa bhogave che. chatAM vIra puruSo samatArUpI samazera eTale talavAra ghAraNa karIne A saMsArarUpI jALane chedI bhAvasaMkaTathI bahAra nIkaLI jAya che. zA. rAgAdi ati timira sama re, nijasTraMpa tyAM na jaNAya; samatA-sUraja UgatAM re paramAtmA dekhAya. samatA artha - saMsAramAM rAgadveSAdi bhAvo atyaMta aMghakAra samAna che. tyAM potAnA AtmasvarUpanuM bhAna thavuM durlabha che. paNa samatArUpI sUryano udaya thAya arthAt sukha duHkha Ave tene samabhAve sahana karavAno abhyAsa pADe to zuddhAtmArUpI paramAtmAnA darzana thAya. dA. AlaMbI samatA-sImA re, sva-nizcaya lahI ura, jIva-karma-saMyogane re, jJAnI karaze dUra. samatA artha - jJAnI puruSo samatAnI parAkASTAnuM AlaMbana laI temaja huM AtmA chuM evo draDha nizcaya hRdayamAM ghAraNa karI anAdikALanA jIva ane karmanA saMyogane sarvathA bhinna karaze. pAlAA jJAnanetrI, pavitra che re, samatA-jaLathI saMta, anaMta jJAnAdi ramA re, sakhI sahaja bhedaMta. samatA artha :- jJAna che netra jenA evA jJAnanetrI jJAnI puruSo samatArUpI jaLamAM snAna karIne pavitra thayelA che. tevA mahAtmAone anaMta jJAna, darzana, sukha, vIrya Adi ramA eTale mokSa lakSmIrUpa sakhIonI sahajamAM bheTa thaze. ||10nA AtmabhAvanA bhAvatAM re samatAthI bharapUra, sarva padArtha nihALatAM re, rAgAdi rahe dUra. samatA artha - je hamezAM AtmabhAvanAne bhAve che ane samatAthI bharapUra hovAnA kAraNe jagatanA sarva padArthane nihALatAM chatAM paNa rAgadveSAdi bhAvothI dUra rahe che. /11| moha-siMhathI bhayaMkara re, rAgAdi-vana dekha, samatA-dava-jvALA vaDe re, munivara bALe, pekha. samatA. artha - moharUpI siMhathI bhayaMkara evuM rAgadveSAdirUpa vanane joI, samatArUpI dAvAnaLanI jvALAo vaDe tene bALIne munivara bhasma karI de che ema tuM jANa. //12nA Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (56) mahAtmAonI anaMta samatA 5 7 moha-paMka pariharyo re, tUTe rAgAdi pAza, vizvavaMdya samatA-satI re, kare ure gRhavAsa. samatA artha - mohamAyArUpI kIcaDano tyAga karavAthI rAgadveSAdirUpa jALane toDI zakAya che. tevA sapuruSanA hRdayamAM vizvane vaMdana karavA lAyaka evI samatArUpI satI AvIne nivAsa kare che. 13 sAmya bhAvanA jAgatAM re, nAza Azano thAya, avidyA kSINa te kSaNe re, citta-sarpa marI jAya. samatA artha :- hRdayamAM samatAbhAva jAgRta thavAthI AzArUpI pizAcIno nAza thAya che. te ja kSaNe avidyA eTale ajJAna dUra thAya che ane cittarUpI sarpa paNa marI jAya che arthAtu saMkalpa vikalpa zAMta thaI jaI icchAo zamI jAya che. 14 TALe karma nimeSamAM re, samabhAve muni jeha, koTI bhavanAM tapo vaDe re, anya na TALe eha. samatA artha :- samabhAvamAM sthita munivara eka nimeSa eTale AMkhanA palakArAmAM jeTalA karma TALe che, teTalA karoDo bhavanA tapavaDe paNa ajJAnI TALI zakatA nathI. ||15nA kahe vizvavettA kharuM re : samatA-dhyAna mahAna, tene pragaTa karAvavA re, kahyAM zAstra sau, mAna. samatA artha :- sakaLa vizvane jANanAra evA bhagavAna tIrthakaro kharI vAta kahe che ke samatArUpI dhyAna e mahAna dhyAna che. te samatArUpI dhyAnane pragaTa karAvavA mATe sarva zAstronI racanA jJAnI puruSoe karI che ema huM mAna. /16nA je jJAnI samatA ghare re, sarva vastumAM nitya, kevalI sama sukha te lahe re, mAnuM muni khacIta. samatA artha - je jJAnI puruSa jagatanI sarvavastumAM eTale tRNa ke maNi, mukti ke saMsAra, mAna ke apamAna vagere sarvamAM hamezAM samatAbhAvane ghAraNa karIne rahe che te kevaLI samAna sukhane pAme che. tene khacIta eTale avazya muni mAnuM chuM. //vazI Atmazuddhi karavA cahe re, samyaka svAbhAvika, mahAbhAgya te ghAraze re samatAmAM mana ThIka. samatA artha : je bhavyAtmA potAnA AtmasvabhAvanI zuddhi karavA icche te mahAbhAgyazALI potAnA manane samatAmAM rAkhavAno kharo abhyAsa karaze. II18. rAgAdika doSo tajI re, sarva dehathI dUra, AtmAne AtmA vaDe re jANya, sAcce zUra. samatA artha :- rAgAdika doSo choDI ane sarva dehabhAvane mUkI daI AtmAne AtmAvaDe jANavAthI samabhAva pragaTe che ane tethI AtmA zUravIra bane che. I/19aaaa Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 sau para-dravyothI judo re, para paryAyathI bhinna, AtmAno nizcaya thaye re, samatAno jo janma. samatA artha - potAno AtmA cetana ke acetana sarva paradravyothI judo che. temaja para padArthonA sarva paryAyo eTale avasthAothI paNa AtmA bhinna che. evo nizcaya thaye hRdayamAM samatAbhAvano janma thAya che. "sarva avasthAne viSe, nyAro sadA jaNAya; pragaTarUpa caitanyamaya, e eMghANa sadAya." -zrImad rAjacaMdra (20aaaa avicaLa sukha tene maLe re, avyaya pada le te ja, baMghamukta paNa te bane re, sama je yogI rahe ja. samatA artha - AtmAnuM avicaLa eTale akhaMDa sukha tene maLe che, teja avyaya eTale zAzvata evA mokSapadane pAme che. te ja sarvathA karmabaMghathI mUkAya che ke je yogI samabhAvamAM sthira rahe che. Im21aaaa na carAcara jagamAM kazuM re upAdeya ke heya, tevA muni tarjI zubhAzubha re zuddha ziva-pada leya. samatA artha :- A carAcara eTale cetana ane jaDamaya jagatamAM kazuMye grahaNa karavA yogya nathI. ane tyAgavA yogya nathI; kemake potAno to eka AtmA che. e sivAya kazuM potAnuM nathI ema vicArI muni, para padArthonA nimitte thatA zubhAzubha bhAvano tyAga karI AtmAnAM zuddha samabhAvarUpa mokSapadane pAme che. //rarAAM kamaTha-jIva daza bhava sughI re, de pIDA maraNAMta, topaNa pArthaprabhu ghare re samatA, aho! anaMta. samatA artha - have aneka samatAvArI mahApuruSo pUrve thayA che tenA thoDAka draSTAMto atre jaNAve che : kamaThano jIva dasa bhava sudhI bhagavAna pArzvanAthanA jIvane maraNAMta duHkha Ape che. to paNa pArthaprabhu aho! samatAne ja ghAraNa karIne rahe che. 23, sneha-pAza bahu bhava taNo re, toDa rAma bhagavaMta, anukrULa pariSaha jo, sahe re samatA gharI anaMta. samatA artha :- ghaNA bhavanuM sneha baMghana zrI rAme vairAgyabhAva tharI dIkSA laI toDI nAkhyuM. zrIrAma dhyAnamAM UbhA hatA tyAre sItA je devalokamAM sItendra thayela che, teNe AvI aneka anukULa upasargo vaDe zrIrAmane calAyamAna karavA prayatno karyA chatAM zrIrAme samatA ghAraNa karI te sahana karyA paNa calAyamAna thayA nahIM. ra4. pratikrULa pariSaha jokhame re, munivara gajasukumAra, zira para aMgArA baLe re, samatA ghare apAra. samatA. artha - pratikULa maraNAMta pariSahane paNa munivara gajasukumAre sahana karyA. temanA mAthA upara aMgArA bharyA chatAM anaMta samatAne ghArI temaNe te sahana karyo. rapAA pilAyA muni pAMcaseM re yaMtre zeraDI jema, hADa caeNrecUrA thatA re geMke na samatA-kSema. samatA Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI dhANavIya jAdhavAnane 2 :- zrI mahAvIra bhagavAnanA kAnamAM khIlA ThIkatA khartAo bihAtmAonI anaMta samatA e: (E) che (E pacisI bunionI zANImAM pIlatI kuTuM pAlaka maMtrI e pAchavonI tharamArathI lakhInI kathiINA paherAvAtI gyobinanI bhANIja Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (56) mahAtmAonI anaMta samatA 5 9 artha :- skaMdaka muninA pAMcaso ziSyone zeraDInI jema pAlaka maMtrIe ghANImAM pIlI nAkhyA. hADakAnA cUrecUrA thaI gayA. sarvoparI evA maraNAMta saMkaTane sahana karyA paNa kSema eTale sukhazAMtine ApanArI evI samatAno tyAga karyo nahIM. jenA phaLamAM sarve mokSapadane pAmyA. pArakA pAMDava paNa pariSaha sahe re, samatA gharI anaMta, tasa baeNSaNa je lohanAM re sago ya dahaMta. samatA artha - pAMca pAMDavoe paNa anaMta samatA ghAraNa karIne baLavAna pariSaha aMte sahana karyo. dUryodhananA bhANeje AvI lokhaMDanA AbhUSaNo agnimAM tapAvIne lAlacoLa karI baghAne sarva aMgomAM paherAvI dIdhA. sarva aMgo baLavA lAgyA chatAM samatA ghAraNa karIne potAnuM kalyANa sAdhyuM. rA. mahAvIra tIrthakare re gharI ghUraja ne khaMta, sahyA asahya parISaho re, jANe saghaLA saMta. samatA. artha - tIrthakara evA mahAvIra bhagavAne akhUTa dhIraja ane khaMta eTale utsAha ghAraNa karIne asahya pariSahone sahana karyA. jene sarva saMtapuruSo jANe che. 28 saMgama nitye pIDato re rUpa gharI vikarALa, vaja-sUci sama kIDIo re tana vadhe bahu kALa. samatA. artha - saMgama devatAe bhagavAna mahAvIrane, nitya vikarALarUpa dhAraNa karIne ghaNI pIDA ApI. vaja jevI sUci eTale soya samAna kIDIonuM rUpa dhAraNa karI bhagavAnanA zarIrane ghaNA kALa sughI vIMdhyuM chatAM bhagavAna samabhAvamAM ja sthita rahyA. mArA khIlA ThokyA kAnamAM re, vaLI upasarga anArya, anaMta samatA gharI karyA re, kevAM apUrva kArya!samatA artha - bhagavAna mahAvIranA kAnamAM khIlA ThokyA. anArya lokoe bhagavAna pAchaLa zikArI kUtarAo choDI upasarga karyA. chatAM anaMta samatAbhAva ghAraNa karIne bhagavAne kevA apUrva kArya karyA arthAt kevaLajJAna pragaTAvyuM. 30. cakravartI-sukha jo taje re, sanatkumAra mahaMta, labdhi chatAM rogo mahA re sahe mahA rRpavaMta. samatA artha :- sanatakumAra cakravartI hovA chatAM potAnA sarva vaibhavane tyAgI mahAtmA banyA. aneka labdhio pAse hovA chatAM te mahArUpavaMte mahAna rogonI pIDA sahana karI. 31aaaa deva davA karavA cahe re tyAM bolyA munibhUpa karma-roga TALI zako re?" deva rahyA tyAM cUpa. samatA artha - deve vaidyanuM rUpa laI sanakumAra cakravartI je muni banyA che temane kahyuM ke A tamArA roganI davA karI dauM. tyAre sanatakumAra muni kahe-A mAro karmaroga TALI zako cho? tyAre deva paNa cUpa thaI gayA. ||3rA Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 varSa sAtaso suthI sahe re soLe roga mahAna, anaMta samatA ghArIne re; koNa mumukSa samAna? samatA artha - anaMta samatAne ghAraNa karI sanatakumAra munie sAtaso varSa sudhI soLa mahAna rogone sahana karyA. aho! jagatamAM mumukSa samAna bIjo koNa che? je ATalA kALa sughI bhayaMkara rogone sahana karI zake? IT33 Arya skaMdaka-hADa jo re tapathI zuSka zarIra, cAle ke khaDakhaDa thatAM re samatAmAM zUravIra. samatA artha - skaMdamuninuM zarIra tapathI evuM sukAI gayuM ke te cAle tyAre hADakAM khaDakhaDa thAya chatAM pote zuravIra banIne samatAbhAve badhuM sahana karyuM. 34 deha-dazA tevI karI re, varte dehAtIta, rAjacaMdra A kALamAM re samatA-coga sahita. samatA artha - tema A paMcamakALamAM zrImad rAjacaMdra prabhue potAnA dehanI dazA evI karI che ane pote dehAtIta eTale dehathI judA thaIne vartana kare che. kAraNa ke temanA mana vacana kAyAnA yoga samabhAvayukta che. rUpANI triloka-jaya karatAM adhika re kaThina kArya jaNAya, eka samayana asaMgatA re; samatA te ja gaNAya. samatA artha :- traNe lokano jaya karavA karatAM paNa eka samaya asaMga rahevuM te adhika kaThina kArya che. te ja kharI samatA gaNAya che. "eka samaye paNa kevaLa asaMgapaNAthI rahevuM e trilokane vaza karavA karatAM paNa vikaTa kArya che; tevA asaMgapaNAthI trikALa je rahyA che, evAM sapuruSanAM aMtaHkaraNa, te joI ame paramAzcarya pAmI namIe chIe." (va.pR.269) 36aaaa tevI ghare asaMgatA re, trikALa te bhagavaMta, sarvottama Azcarya te re, anaMta samatAvaMta. samatA. artha - anaMta samatAnA ghArI evA bhagavaMta traNe kALa evI asaMgatAne dhAraNa karIne rahe che. e sarvottama Azcarya che. 3LA. AtmAthe muni vartatA re, samatA rasa revaMta, tenI samIpa siMhAdinI re krUratA pAme aMta! samatA artha - AtmAnA kalyANa arthe evA samatArasamAM kelI karatAM muni mahAtmAo varte che. temanA samIpa siMha Adi prANIonI krUratA paNa naSTa thaI jAya che. paramakRpALudeva IDaranA pahADomAM dhyAna karatA tyAre jaMgalI prANI temanI samIpa AvI bese. tIrthakaronI sabhAmAM siMha ane haraNa Adi prANIo samIpa AvI bese. paNa bhagavAnanA prabhAve paraspara vairabhAva bhUlI jAya che. ||38aaaa matsara tarjI maitrI bhaje re prANI paraspara kema? samabhAvI muni-tejathI re kaSAya zamatA ema. samatA. artha - te prANIo matsara eTale dveSabhAva tajI paraspara maitrI bhAvane kema bhaje che? to ke Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (56) mahAtmAonI anaMta samatA 6 1 samabhAvamAM sthita evA muninA pratApathI te jIvonA kaSAyabhAvo zamI jAya che. 39aaaa yogI vaza karatA nahIM re mane prANI krUra, svayaM zAMta dava thAya jo re vRSTi thaye bharapUra. samatA artha - yogIpuruSo prayatna karIne te krUra prANIone vaza karatA nathI, paNa jema bharapUra varasAda varasya dAvAnaLa ApoApa zAMta thaI jAya che tema te krUra jIvo paNa mahApuruSonA prabhAve zAMtabhAvane pAme che. |40 zaradu tunA yogathI re jo jaLa nirmaLa thAya, tema yoga-saMsargathI re mana-mala sarve jAya. samatA. artha - Aso thI kArtika mAsa sughInI zaradaRtu kahevAya che. te tunA yogathI jaLa nirmaLa thAya. tema yogIpuruSonA samAgamathI manano mela sarve ghovAI jAya che. 41aaaa kSINa-moha muni Azraye re, jAti-vera vasarAya, siMha-zizune cATatI re haraNI harSita thAya. samatA artha - jeno moha kSINa thaI gayo che evA muni mahAtmAnA sAnidhyamAM krUra jIvo paNa potAnuM jAtivera bhUlI jAya che. tyAM siMhanA baccAne premathI cATatI evI haraNI paNa harSa pAme che. 4rA Dhela khelatI sarpaguM re, vAgha samIpe gAya, uMdara billI-godamAM re, zvAna-zazaka harakhAya. samatA artha :- mahAtmAnA samIpe Dhela eTale moraDI sApa sAthe khele, vAgha samIpe gAya bese, uMdara billInI godamAM rame ane kUtaro sasalAne joI rAjI thAya che. 43nA caMdra, pavana, pRthvI samA re muni zAMti-dAtAra, azubha-prIti, bhIti TaLe re samatA-prabhAva ghAra. samatA artha :- jema caMdranI cAMdanI zItaLatA Ape, zItaLa pavana garamIne kApe, pRthvI AghAra ApI zAMti pamADe tema samatAghArI muni mahAtmAo trivigha tApathI baLatA saMsArI jIvone zAMti ApanAra che. te mahAtmAonA samatA prabhAve azubha mohano nAza thAya che. ane Aloka, paraloka Adi sarva prakAranA bhaya TaLI jAya che. 44. koI zAli-phUle paeNje re, koI DasAve sApa, anaMta samatAvaMta muni re gaNe na sukha-saMtApa. samatA. artha - evA mahAtmAone koI zAlinA phulothI pUje ke koI nAga DasAve to paNa anaMta samatAnA ghArI muni tenA sukha ke saMtApane gaNakAratA nathI. Ahora gAmamAM pa.pU.prabhuzrIjIe eka prasaMge potAnI adabhuta asaMgI aMtaraMga AtmadazA pragaTa karI hatI ke -"koI kuhADAthI kApe ke koI caMdana copaDe, amAre to prabhu banne pratye sama che." II4pA. zilA zayyA, vana nagara re stuti niMdA sama ghAra, kardama kaMku, yati yuvatI re sama mAne muni sAra. samatA Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha - patthara ke pathArI, vana ke nagara, prazaMsA ke niMdA jene badhuM samAna che. koI kardama eTale kicaDa chAMTe ke kaMku copaDe, yati eTale muni ho ke strI. bannemAM je AtmA jue evA AtmadraSTi mahAtmAone mana eka samatA rAkhavI e ja sArabhUta jaNAya che. 46aaaa buddhi-baLamAM to ghaNA re svArtha nija dekhata; viralA zivagati pAmavA re samatA ghare anaMta. samatA artha :- buddhi baLavALA to A jagatamAM ghaNA che. paNa te buddhino dura upayoga potAno svArtha sAdhavAmAM kare che. paNa mokSagatine pAmavA mATe koI viralA jIvo ja prApta buddhino sadupayoga, anaMta samatA ghAraNa karavAmAM kare che. 4thA. samatA-rasanA svAdako re, abaghu, alaukika saMta, Atma-suMkhamAM magna te re na cahe jJAna anaMta! samatA artha :- samatArasanuM AsvAdana karanArA avadhUta alaukika saMtapuruSo che. te sadA AtmAnA anaMtasukhamAM magna rahe che, tethI jJAna anaMta eTale kevaLajJAnanI paNa jene icchA nathI arthAtu mokSanI icchAthI paNa teo nivRtta thAya che. I48aaaa jenI mokSa sivAya koI paNa vastunI icchA ke spRhA nahotI ane akhaMDa svarUpamAM ramaNatA thavAthI mokSanI icchA paNa nivRtta thaI che, tene he nAtha! tuM tuSTamAna thaIne paNa bIjAM zuM ApavAno hato?" (va.pR.499) I/48aaaa. je mahAtmA puruSo anaMta samatAne ghAraNa kare te pharI A saMsAramAM AvatA nathI. mATe mAre paNa "mAthe na joIe' evo vicAra karI zAlibhadra anaMta samatAne ApanArI evI jinadIkSAne grahaNa karI potAnuM kalyANa sAdhyuM. evA zAlibhadranI vairAgyapUrNa kathAnuM atre Alekhana karavAmAM Ave che. (57) mAthe na joIe bhAga-1 (harigIta) vaMdana karuM. zrI rAjagurunA caraNa-kamaLa bhAvathI; jenA alaukika yogabaLa ne boghanA ja prabhAvathI zrI zAlibhadra-kathA prasaMge citta vALIne kahyuM : "mAthe na koI joIe" evI dazA saune cahuM. 1 artha:- guruvarya zrI rAjacaMdra prabhunA caraNakamaLamAM huM bhAvathI praNAma karuM chuM. jenA alaukika mana vacana kAyAnA yogabaLathI ane adbhuta Atmika boghanA prabhAvathI A zrI zAlibhadranA kathA prasaMge Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (57) mAthe na joIe bhAga-1 6 3 mArA cittane aMtarmukha karIne kahuM chuM ke 'mAthe koI na joIe' arthAt kiMcit paNa parAdhInatA na joIe, saMpUrNa AtmasvataMtratA joIe. kAraNa para-AdhInatA e ja duHkha che ane svAdhInatA e ja sukha che. AThadRSTimAM paNa kahyuM che ke - "saghaLuM paravaza te duHkha lakSaNa, nijavaza te sukha lahIe;'' jagatamAM rahelA sarva jIvo karmonI parAdhInatAthI mukta thaI, saMpUrNa AtmasvataMtratAne pAmo ema icchuM chuM. / / 1 / / zrI rAjagRha nagare kare zreNika rAjA rAjya jyAM, gobhadra zeTha ghanADhya ne bhadrA satI zeThANI tyAM su-svapra zALIkSetranuM zeThANIne AvyuM hatuM je garbha yoge, nAma zAlibhadra rAkhyuM chAjatuM. 2 artha :-- jene svataMtratAno bhAva Upajyo evA puNyazALI zrI zAlibhadranI kathAnuM varNana kare che. zrI rAjagRha nagaramAM zreNika rAjA rAjya kare che. te ja nagaramAM dhanADhya zeTha gobhadra ane satI evI zeThANI bhadrA nivAsa kare che. rAtre bhadrA zeThANIne uttama garbhanA kAraNe zALI eTale DAMgaranA kSetranA svapnamAM darzana thayA. tethI suputrano janma thaye tenuM zubha nAma paNa zAlibhadra rAkhavAmAM AvyuM.||2|| sarve kaLA zIkhyA pachI moTo thaye paraNAviyo, batrIsa zreSThI-putrIono puNyathI svAmI thayo. vairAgya pAmI muni thayA gobhadra zeTha badhuM tajI, dIkSA grahI vIranI kane saMyama jIvana zIkhe hajI. 3 artha :-- zAlibhadra sarva kaLAo zIkhI moTo thayo, tethI paraNAvyo. te batrIsa zeThanI putrIono puNyayoge svAmI thayo. have zAlibhadranA pitA gobhadra badhuM tajIne vairAgya pAmI muni banyA. bhagavAna mahAvIra pAse dIkSA grahaNa karIne hajI saMyama jIvana kema jIvavuM te zIkhatA hatA. IIII tyAM Ayu pUrNa thatAM samAdhi sahita varatA suragati, ne pUrva saMskAro vaDe prIti putranI ati jAgatI. te divya vastrAbhaNa Adi putrane haMmeza de, ati saupya-sAmagrI daI zirachatra sama saMbhALa le. 4 artha :-- saMyama jIvana zIkhatA hatA teTalAmAM temanuM AyuSya pUrNa thavAthI samAdhisahita maraNa pAmI devagatine varyA. tyAM pUrva saMskAronA kAraNe putra zAlibhadra pratye atyaMta prIti jAgRta thaI. jethI putrane arthe devalokamAMthI pratidina divya vastra, AbhUSaNa vage2e mokalavA lAgyA. atyaMta sukha sAmagrI mokalI pitA zirachatra samAna banI tyAM rahyA rahyA paNa putranI purI saMbhALa karavA lAgyA. devalokamAMthI pratidina navvANuM peTIo mokalatA, tenuM kAraNa zAlibhadrano puNya pratApa hato. / / 4 / / ko ratnakaMbala vecanAro rAja-darabAre gayo, kArIgarI uttama hatI, rAjA ghaNo rAjI thayo. ekkeka kaMbalanI kare te lAkhathI vadhu mAgaNI, moMghI ghaNI gaNI nA lIghI; e vAta rANIe suNI. 5 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha :- eka divasa koI ratnakaMbala vecanAro rAjAnA darabAramAM Avyo. ratnakaMbalanI kArIgarI uttama joIne rAjA ghaNo rAjI thayo. vyApArIe ekkeka kaMbalanI kiMmata lAkha suvarNathI paNa vadhAre kahI. tethI rAjAne te ghaNI moMghI lAgavAthI lIdhI nahIM. e vAta rANIe paNa sAMbhaLI. pAA vyApArIe vecI dathI soLe ya bhadrA nArIne, laI lAkha lAkha suvarNa sikkA sAmaTI lenArIne; rANI taNA ati Agrahe teDyo nRpe vyApArane, teNe kahyuM: "zreSThI gRhe sau vhorI sastI ghArIne. 6 artha :- vyApArIe soLeya ratnakaMbalone bhadrA zeThANIne tyAM vecI. sAmaTI baghI levAthI lAkha lAkha sonAmahoramAM ApI dIdhI. have rANInA ati AgrahathI zreNika rAjAe pharIthI vyApArIne bolAvyo. tyAre teNe kahyuM ke zAlibhadra zeThanA ghare sastI jANIne badhI ratnakaMbalo laI lIdhI che. kA. zeThANIe mAgI adhika, vaLa dAma sau sAme gharyA, nahi aghika mArI pAse tethI khaMDa batrIse karyA; bhadrA vadhU-batrIsane ekeka Ape nija kare, lUchI caraNa khALe taje te bhaMga-nArI vApare." 7 artha - vyApArI zreNika rAjAne kahe che ke bhadrA zeThANIe to vadhAre mAgIne tenA dAma paNa sAme gharyA hatA. paNa mArI pAse vadhAre nahIM hovAthI te soLa ratnakaMbalanA batrIsa TukaDA karyA ane bhadrA zeThANIe potAnI batrIsa putravadhune potAnA hAthe ekeka TukaDo Apyo. temaNe potAnA paga lUchI khALamAM nAkhI dIghA. have tene bhaMgInI strIo vApare che. zA te vAta jANI vismaye rAjA vicAre : "ghanya che! jo ratnakaMbala bhogave to vaNika nahi sAmAnya te. AvA naro muja nagaramAM muja kIrtine vistAratA, maLavuM khare tene have je divya saMpada ghAratA."8 artha - te vAta jANIne zreNika rAjA Azcarya pAmI vicAravA lAgyA ke ghanya che! AvA ratnakaMbalanA bhogavanArane. e koI sAmAnya vaNika nathI. AvA manuSyo mArA nagaramAM vasavAthI mArI kIrtine paNa vistAre che. AvI divya saMpattinA ghAraka puNyazALIne mAre avazya maLavuM joIe. IITA nRpa zeTha zAlibhadrane bolAvavA dUta mokale, paNa AvI bhadrA bolIH "nRpavara, putra vhAra na nIkaLe; kRpA karIne tAtajI! muja araja A hRdaye gharo Aje ja Apa paghArIne ama AMgaNuM pAvana karo." artha - rAjA zreNike zeTha zAlibhadrane bolAvavA dUta mokalyo. tyAre bhadrA zeThANIe AvIne kahyuM ke rAjezvara, mAro putra koI divasa bAhara nIkaLato nathI. mATe kRpA karIne pitA tulya evA mahArAjA! Apa mArI arajane hRdayathI svIkArI Aje ja pathArIne amAruM AMgaNuM pAvana karo. gAlA Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (57) mAthe na joIe bhAga-1 6 5 rAjA javA svIkAratA, nija ghera bhadrA jyAM gaI gobhadra-deva-sahAyathI svargIya taiyArI thaI. gaja-azvapaMkti, devaduSya, kalpataru maMdArathI suvarNa kaLazo zobhatA paMktirUpe darabArathI. 10 artha - zreNika rAjAe ghare AvavAnuM AmaMtraNa svIkAryuM ane bhadrA zeThANI jyAM potAnA ghare gaI ke gobhadradevanI sahAyathI svargIya taiyArI thaI gaI. hAthIo ane ghoDAonI paMkti, devatAI vastro, kalpavRkSanA phUlothI sonAnA kaLazo paMktirUpe TheTha rAjya darabArathI te zAlibhadranA ghara sughI zobhavA lAgyA. ||10nA te mArga divya sugaMthI cUrNa sAthiyA saha zobhato, ati puNyanA phaLa sarvane sukhakAra, jANe boghato. rAjA ati AzcaryathI te sarva jotA jAya che, rastA dukAno ratnatoraNa joI bahu harakhAya che. 11 artha :- rAjamArga sugaMdhI cUrNa ane sAthiyA saha zobhA Apato hato. te jANe ema boghato hato ke atyaMta puNyanA phaLa sarvane sukhanA kartA che. rAjA zreNika atyaMta Azcarya pAmI te sarva racanA joto jAya che. rastAo, dukAno, ratnanA toraNa vagere joIne rAjA bahu harSita thAya che. 11nA bhadrA laI gaI mALa cothe rAyane satkArane, maNiratnamaMDita divya siMhAsana para besArane. jaI putra pAse sAtame mALe kahe mAtA : "are! zreNika cothe mALa maLavA Ava, tamane notare." 12 artha - bhadrA zeThANI rAjAno satkAra karI temane cothA mALe laI gaI. tyAM maNiratnothI jaDelA divya siMhAsana upara temane besADI, pote sAtame mALe jaI putrane kahevA lAgI ke are! zreNika cothe mALe maLavA AvyA che ane tamane bolAve che. 12aa. kahe putra: "kharado mAla teno joIne sAro ghaNo," bhadrA kahe : "te magathapati rAjA ziromaNi ApaNo, maLavA ahIM surthI AviyA, jhaTa Avajo," kahIM mA gaI; "mAre ya mAthe koI che," ciMtA prabaLa evI thaI,- 13 artha :- mAtA bhadrAnA vacana sAMbhaLI zAlibhadra kahe - zreNika AvyA che to temano mAla joIne sAro hoya to ghaNo kharIdI lo. tyAre bhadrA kahe che to maga dezanA pati rAjA zreNika che. ApaNA nAyaka che-uparI che. te maLavA mATe ahIM sudhI AvyA che mATe jhaTa Avajo. ema kahIne mA nIce gaI. zAlibhadra vicAramAM paDyA ke "mAre ya mAthe koI che' enI prabaLa ciMtA thavA lAgI. /13 "to bhoga nahi huM bhogavuM, dIkSA jarphera levI ghaTe; paNa hAla nIce jo jauM to mAtanI ciMtA maTe." Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 Avyo parANe rAya pAse, bheTI rAye premathI nija godamAM besAratAM gabharAya tyAM te ghAmathI. 14 artha :- "mAre ya mAthe koI che? to have mAre bhoga bhogavavA nathI; mAre jarUra dIkSA levI ghaTe. paNa hAla nIce jo jauM to mAtAnI ciMtA dUra thAya. ema vicArI parANe rAjA pAse Avyo. rAjAe premathI tene bheTI potAnA godamAM besAryo. tyAM te ghAmathI eTale tApanA baphArAthI ukaLATa pAmI gabharAvA lAgyo. 14 re! agni aDatAM ogaLe navanIta tevo te drave, te joI mAtAne pUMche nRpa : "kema parasevo srave?" bhadrA kahe : "enA pitA saMyama gharI svarge gayA; te snehavaza putrAdine svargIya-sukhadAtA thayA. 15 artha :- jema agni aDatAM navanIta eTale mAkhaNa ogaLavA lAge tema zAlibhadranA zarIramAMthI parasevo nIkaLavA lAgyo. te joIne rAjAe bhadrA mAtAne pUchyuM ke kema ene ATalo badho parasevo thAya che. tyAre bhadrA mAtA kahe rAjana! enA pitA saMyama ghAraNa karIne svarge gayA che. te putrAdinA snehavaza pratidina svargathI sAmagrI mokalIne ene sukhanA dAtA thayA che. svargIya sukhathI TevAyela hovAthI A garamI AnAthI sahana thatI nathI. /15nA. tethI na tene besavuM gamatuM ahIM nara-gaMghamAM, tene javA dyo to raheze putra e AnaMdamAM." rAjA maeNke ke mukta jIMva sama ekadama UMce gayo, suradatta bhogo bhogavI parimalajale zItala thayo. 16 artha :- svargIya sAmagrInA bhogathI A zAlibhadrane manuSyanI gaMthamAM besavuM paNa gamatuM nathI. ene tame javA dyo to e putra AnaMdamAM raheze. rAjAe tene mUkI dIdho ke turaMta mukta jIvanI jema upara cAlyo gayo. tyAM jaI devatAI bhogo bhogavI parimala jale eTale sugaMdhita jaLathI zItalatA meLavI sukhI thayo. 16aaaa. zreNikane nhavarAviyA pachI divyajaLa kaLazA bharI, tyAM snAna karatAM vIMTI nRpanI AMgaLIthI gaI sarI. cophera jotA nRpa, tyAM to dAsIne bhadrA kahe iMzArate : "de hojamAMthI mudrikA je nRpa cahe." 17 artha - zAlibhadra upara gayA pachI divyajaLanA kaLazA bharI zreNika rAjAne snAna karAvyuM. tyAM snAna karatAM rAjAnI AMgaLImAMthI vIMTI sarI gaI. te meLavavA rAjA cAre tarapha jovA lAgyA. tyAre IzAro karIne bhadrA mAtAe dAsIne kahyuM ke hojamAMthI mudrikA eTale vIMTIo kADhI rAjAne batAva. temAMthI rAjA je icche te Apa. I/17thI thALI bharI dAsI vade : "lyo mudrikA nija oLakhI," nija ratna aMgArA samuM nRpa thALamAM le nIrakhI. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (57) mAthe na joIe bhAga-1 6 7 "konA alaMkAro?" pUMche nRpa, "kema hoja viSe hatA?" "nitya navA paeNrI, brUnA A zeTha hoje pheMkatA." 18 artha :- hojamAMthI vIMTIo kADhI, thALI bharIne dAsI rAjAne kahevA lAgI ke ApanI mudrikA je hoya te AmAMthI oLakhI lo. tyAre rAjAe potAnI vIMTImAM raheluM ratna to bIjA ratnonI pAse saLagatA kolasA jevuM bhoDhuM joyuM. tethI pUchavA lAgyA ke A badhA konA alaMkAro che? ane A hojamAM kema paDelA hatA? tyAre dAsIe kahyuM : A zeTha roja navA herIne jUnA alaMkArone A hojamAM pheMkI de che. I/18 ati vismaya daTha divya riddhi, divya bhojana paNa karyuM; niHspRha rAya vidAya le, najarANuM bhadrAe gharyuM. sUri gharmaghoSa paghAriyA che rAjagRha nagare suNI, jhaTa vinayapUrvaka vaMdanArthe zAlibhadra jatA guNI. 19 artha :- rAjA ati Azcarya pAmyA ane sarva divya riddhine joI. divya bhojana paNa karyuM. aMtarathI niHspRha evA rAjAe tyAMthI vidAya lIdhI te vakhate bhadrAmAtAe aneka vastuo rAjAne bheTa ApI najarANuM gharyuM. have rAjagRha nagaramAM gharmaghoSa nAmanA AcArya padhAryA che ema sAMbhaLI guNavAna evA zAlibhadra jhaTa vinayapUrvaka vaMdana karavA mATe gharathI javA lAgyA. //19o. upadeza guruvara ApatA : "suMdara ghare uMdara paDe, vastro ane zirakezamAM jUo karI ghara AthaDe; zayA manohara mAMkaNe UbharAya, roge tana maLe, karUpa kANI strI kahe kaTu vacana, khAvA nA maLe. 20 artha - have guruvarya zAlibhadra Adine upadeza ApavA lAgyA ke A saMsAranuM svarUpa kevuM vicitra che ke suMdara gharamAM uMdara pesI jaI vastro kApI nAkhe, mAthAnA vALamAM jUo ghara karI jAya, manohara zayyA paNa mAMkaNathI ubharAvA lAge, rogathI zarIra gaLI jAya, kadarUpI kANI strI hoya ane vaLI kaDavA vacana kahetI hoya, khAvAne paNa pUratuM nA maLatuM hoya to paNa mUrkha evo A jIva gharabArane choDavA icchato nathI. /20nA. gRhavAsamAM AvAM ghaNAM duHkho ghaNA paravaza sahe; toye are! nara mUDha nA gRhavAsa tajavAne cahe. durbaddhi ema vicAratA : "ghana AjakAla maLI jaze.' pratyakSa aMjalijala samuM vahI jAya jIvana, zuM thaze? - 21 artha:- gRhavAsamAM AvA ghaNA prakAranA du:kho ghaNA jIvo paravazapaNe sahana kare che. to paNa mUDha evA manuSyo AvA gRhavAsane tajavA icchatA nathI. paNa durbuddhithI yukta teo ema vicAre che ke ghana AjakAlamAM maLI jaze. paNa pratyakSa aMjali eTale hAthamAM raheluM jaLa jema TIpe TIpe nIce vahI rahyuM che tema jIvana paNa samaye samaye naSTa thaI rahyuM che to mArA zuM havAla thaze? ema te vicArato nathI. 21 eno vicAra kare na koI; sujJa viralA cetaze, Adara sahita saMyama laI, samyaka prakAre jIvaze Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 tene hatheLImAM hajI che mokSa, sukha svargAdike." suNa zAlibhadra vicAratA: "huM ura saMyama Adi e. 22 artha - pratyakSa sthitine UMDANathI koI vicAratuM nathI. koI sujJa eTale sArI rIte tattvano jANanAra haze te viralA puruSa cetI jaze. te Adara sahita saMyama aMgIkAra karIne samyaprakAre jIvana jIvaze. tene hajI hatheLImAM mokSa che ane svargAdinA sukha paNa tenA mATe UbhA che. A sAMbhaLIne zAlibhadra vicAravA lAgyA ke huM paNa mArA ura eTale sAcA hRdayathI AvA saMyama Adine grahaNa karavA icchuM chuM. //rA. mAtA kane jaI, anumati laI, laIza dIkSA bhagavatI." evA vicAre nija gRhe jaI mAtane kara vinati "mAtA mane gho anumati huM laIza dIkSA bhagavatI, icchuM anuttara mokSapada te kAraNe banuM saMyati." 23 artha - have mAtA kane jaI, temanI anumati laIne, bhagavatI eTale bhagavAna dvArA apAtI evI dIkSA grahaNa karIza. evA vicArathI potAne ghera jaI mAtAne vinaMti karavA lAgyA. he mAtA! mane anumati Apo jethI huM bhagavatI dIkSAne grahaNa karuM. have huM anuttara eTale jenAthI koI caDhiyAtuM nathI, jenA mAthe koI nathI evA mokSa padane icchuM chuM. te meLavavA have huM saMyati eTale indriyone nigraha karavAvALo saMyamI banIza. ra3 mAtA kahe : "he! putra, puSpa samAna tana tuja zuM sahe? kaSTo ghaNAM saMyama taNAM, jANyA vinA mukhathI kahe." tyAM zAlibhadra kahe : "are! kAyara rjIvo sukha-lolupI sarTI nA zake e iSTa kaSTo jo ure AzA chUpI. 24 artha - mAtA bhadrA kahevA lAgyA : he putra, tAruM zarIra to phula samAna komaLa che. saMyama pALavAmAM ghaNA kaSTo rahelA che. te tAruM zarIra sahana karI zake nahIM. tuM te kaSTone jANato nathI mATe mukhathI ema bole che. tyAre zAlibhadra kahevA lAgyA are ! saMsArasukhanA lolupI evA kAyara jIvo jenA hRdayamAM chUpI rIte aneka AzAo rahelI che te A iSTa kaSTone sahana karI zake nahIM. 24 zizu cUsatAM stana jANI aMgUTho chatAM daMgha nA jhare, bhavavAsI jIvo sukha kAje tema tanasevA kare; bhrAMti vaDe saMsArI jana sukha zoghatAM duHkha pAmatA dekhI dayA ANI munivara mokSasukha upadezatA. 25 artha - jema bALaka aMgUThAne stana jANI cUsatAM chatAM temAMthI dUgha jharatuM nathI, tema saMsArI jIvo sukha mATe A zarIranI sevA karyA kare che, paNa bhrAMtithI te zarIrAdimAM sukha zoghatA chatAM duHkha ja pAme che. ema joIne dayA lAvI munivaro zAzvata evA mokSasukhano ja bhavyone upadeza Ape che. mArA samajAvI mAtAne pachI nija patnIne pratibothatA, dararoja tajatA ekane saMborthIi; e krama sevatA. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAlibhadra ane bhaThThIbhadrA rANi ene zAlinInI jANa zAlibha daravI muni, samAgama jhIka sIki kRtnIne bhIthI zAlikA A pAnIonI lALatI zAlibhadra ane ghannAbhadrano vArtAlApa zAlibhadra ane ghannAbhadra lIgheluM anazana zAhientra nI zALArTa lIsthalI hInA Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (57) mAthe na joIe bhAga-1 de dAna aDhaLaka sarva kSetre; vIratA kharI AdarI, saMyama taNA abhyAsanI batrIsa divasa muddata karI. 26 artha :- mAtAne samajAvyA pachI potAnI patnIne pratibodhavA lAgyA. pratidina eka strIne sArI rIte bogha pamADI tyAgavA lAgyA. e krama sevatA hatA. sAthe sarva kSetramAM aDhaLaka dAna paNa detA hatA. ema kharI zUravIratA AdarIne saMyamanA abhyAsa arthe batrIsa divasanI mudata nakkI karI. batrIsa divasamAM batrIsa strIone pratibodhI saMyama levAno nirNaya karI lIdho. / / 26 / / che bena zAlibhadranI nAnI subhadrA nAmanI, icchita vare varI ghanyane te nagaramAM saubhAgyinI. zreNika nRpanI somazrI putrI hatI tenI sakhI, te paNa varI te dhanyavarane pUrNa puchyuM nIrakhI. 27 artha :- zAlibhadranI nAnI bena subhadrA hatI. te saubhAgyinI potAnI icchAe te ja nagaramAM rahetA dhanyakumArane varI hatI. zreNika rAjAnI somazrI putrI hatI. te tenI sakhI hatI. te paNa dhanyakumArane pUrNa puNyazALI jANI tene ja varI hatI. / / 27 / jAte subhadrA snAnakALe ekadA patipITha parsa, vAMsA upara azru paDyAM tethI pUche : "zuM duHkha vase?"' bolI subhadrA : "zAlibhadre kAma mAMDyuM AkaruM, 'batrIsa divase sarva nArI tag,' kahe, vrata AdaruM.' ' 28 6 9 artha :- dhanyakumAranA snAna samaye eka divasa subhadrA jAte patinI pITha ghasatI hatI. te vakhate dhanyakumAranA vAMsA upara AMsu paDyA. tethI teNe subhadrAne pUchyuM ke tArA manamAM zuM du:kha che? tyAre subhadrA bolI : mArA bhAI zAlibhadre AkaruM kAma AdaryuM che. te ema kahe che ke huM to batrIsa divase sarva strIone tajI paMca mahAvratane dhAraNa karIza. / / 28 / / "kAyara kare vizvAsa dina batrIsa taka mRtyu taNo,' evAM vacana A zeThanAM vairAgya sUcavatAM ghaNo; tyAM to subhadrA bolI : ''che karavuM kaThaNa e ApathI," akleza citte UThI cAlyA pUrvanA saMskArathI. 29 artha :-- - je kAyara hoya te batrIsa divasa sudhI mRtyuno vizvAsa kare, dhanya zeThanA AvA vacana aMtaraMgamAM rahela ghaNA vairAgyane sUcavatA hatA. tyAM to subhadrA bolI H AvuM ApathI thavuM kaThaNa che. kahevuM : saheluM che paNa karavuM muzkela che. tyAM to aklezamaya citta che jenuM evA ghanyakumAra tyAMthI UThIne cAlavA mAMDayA. e pUrvanA saMskArI jIva hatA. pUrva janmamAM gAyo carAvatAM jaMgalamAM muni mahAtmAno bodha sAMbhaLatA ghaNo ja mITho lAgyo hato. huM paNa evI municaryAne aMgIkAra karuM evI bhAvanA bhAvatAM ghara tarapha AvatAM rastAmAM siMhe phADI khAdhA. paNa te bhAvanAnA kAraNe deha choDI A bhavamAM teo dhanyakumAra zeTha banyA hatA. / / 29 / / Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 0 prAvadha-vivecana bhAga-2 99 patnI bIjI sAte kahe : "mUrkha kahe te nA karo. karagarI subhadrA bolI ke "karuNA karI nA pariharo.'' mAne nahIM tyAre kahe : "saMyama ame sau pALIzuM, ne Apa sama uttama puruSane anusarIne cArlIzuM.'' 30 artha :- dhanyakumArane kula ATha strIo hatI. tethI bIjI sAte patnIo kahevA lAgI ke A mUrkhA kahe tema nA karo. tyAre subhadrA paNa karagarIne kahevA lAgI ke te nAtha ! karuNA karIne amane pariharo nahIM. chatAM dhanyakumAre te mAnyuM nahIM. tyAre ATheya kahevA lAgI ke ame paNa sau saMyama pALIzuM ane Apa samAna uttama puruSane anusarIne ja cAlIzuM. / / 3|| te sAMbhaLI 'zAbAza' kahI laI sAthe cAlI nIkaLyA, zrI zAlibhadra kane jaI kheH "kema nirbhaya thaI rahyA? vizvAsa kone kALano? tatpara thaI jAo have! batrIsa dinanI DhIla nA verArDIne ka pAlave. 31 artha :ATheya patnIonI uttama bhAvanA sAMbhaLIne temane zAbAzI daI, sarvane sAthe laIne gharathI cAlI nIkaLyA. ane zrI zAlibhadranI pAse AvIne kahevA lAgyA ke kema nirbhaya thaIne rahyA cho? kALano kone bharoso che? ke te batrIsa divasa sudhI na ja Ave. have taiyAra thaI jAo. batrIsa divasanI DhIla vairAgIne pAlave nahIM. zubha kArya to zIghra ja karavuM joIe. / / 31 / / vaibhAragiri 52 tIrthapati AvI rahyA sadbhAgyathI, dIkSA have laIzuM co vIrahAtha sau sadbhAvathI.'' kahI turta cAlyA, nIrakhIne te zAlibhadra tvarA kare; vairAgyavaMtanI saMgati utsAha atizaya ura bhare. 32 artha :-- vaibhAragira upara tIrthapati bhagavAna mahAvIra ApaNA sadbhAgyathI AvI rahyA che. mATe have cAlo ApaNe badhA sadbhAvathI temanA hAthe dIkSA laIzuM. ema kahI teo turta cAlatA thayA. te nIrakhIne zAlibhadra paNa have tyAga mATe tvarA karavA lAgyA. kemake vairAgyavaMtanI saMgati paNa atizaya utsAhane hRdayamAM bharanAra hoya che. 3rA (58) mAthe na joIe bhAga-2 (harigIta) * dekho zrI zAlibhadra ne ghanazeThanI kRtArthatA, AtmArUpe jenuM banyuM mana ghara tajI cAlI jatA Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (58) mAthe na joIe bhAga-2 7 1. jANe na kadIye kAMI potAnuM karyuM A bhava viSe; niHspRha tevA tyAga letA zAMta zrImaMto dase. 1 artha - zrI zAlibhadra ane zrI ghanazeThanI kRtArthatAne juo ke jeNe karavAyogya sarva karyuM. jeNe deha pratye ke kuTuMba pratye ahaMbhAva mamatvabhAva mUkI daI AtmArUpe jenuM mana banI gayuM. ghara ke ATalI riddhi choDIne cAlI jatAM A bhave jANe koI divasa potAnuM kaMI mAnyuM ja nahotuM evA te niHspRha puruSonI dazA vicAravA yogya che. ATalo moTo tyAga karavA chatAM paNa te zrImaMto paramazAMta dazAmAM jaNAtA hatA. zrI zAlibhadra pratye (ghanAbhadra) kahetA hatA ke tame zA vicAre kALanA vizvAsane bhajo cho? te zravaNa karI, jenuM citta AtmArUpa che evo te zAlibhadra ane ghanAbhadra "jANe koI divase kaMI potAnuM karyuM nathI' evA prakArathI gRhAdi tyAga karI cAlyA jatA havA." (va.pR.388) sapuruSanA vairAgyanAM draSTAMta dekhe sAMbhaLe, toye kare oNva kALano vizvAsa re! zAnA baLe? vicAra karavA yogya che A ura-guphAmAM UtarI, tIrthakaro jevA tajI ghara, vrata laI jAtA tarI. 2 artha - sapuruSonA AvA vairAgyanA draSTAMto dekhavA ke sAMbhaLavA chatAM paNa A jIva kALano vizvAsa kayA baLe karato haze? zuM motanI sAthe mitratA haze? ke mRtyuthI bhAgI chUTI zake ema haze? ke huM nahIM ja maruM ema haze? A vAta hRdayanI UMDI guphAmAM utarIne vicAravA yogya che. tIrthakaro jevA paNa gharabAra tajI vrata laIne taryA che. sArA AvA satparuSanA vairAgyane sAMbhaLyA chatAM A jIva ghaNA varSanA Agrahe kALano vizvAsa kare che, te kiyA baLe karato haze? te vicArI jovA yogya che." (va.pR.388) zreNika suNI e vAta utsava Adare dIkSA taNo, mAne mahotsava gharmano avasara cahe e ApaNo. ndavarAva banne gharmamUrti, avanavAM bhUSaNa ghare, jene sahastra jano vahe sukhapAla te ANI ghare-3 artha - zreNika rAjAe A vAta sAMbhaLI dIkSAno bhavya utsava Adaryo, ane gharmano A mahotsava che ema mAnavA lAgyA. potAne paNa evo dIkSAno avasara Ave ema bhAvathI icchavA lAgyA. zrI zAlibhadra ane zrI ghanyakumAra banne gharmamUrtine snAna karAvI navA navA AbhUSaNo paherAvyA. jene sahastra eTale hajAra mANaso upADI zake evA sukhapAla eTale pAlakhIne, temanA besavA mATe ghare ANI. hA besArI banne vIrane ghara chatra, cAmara vIMjhatA, vAjAM vivigha vAge ghaNAM, pura-sajjano sAthe jatA. vaibhAragiri para pAlakhIthI UtarI IzAnamAM jaI, maMDanAdika mAtane daI loca karatA tAnamAM. 4 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha - te pAlakhImAM banne gharmamUrti vIrane besADI, upara chatra gharI, cAmara vIMjhatA cAlavA lAgyA. vivigha prakAranA ghaNA vAjAM vAgavA lAgyA. nagaranA sajjana puruSo paNa baghA sAthe gayA. vaibhAragiri upara pAlakhImAMthI banne vIra UtarI IzAna eTale uttara a pUrva vaccenI dizAmAM jaI, maMDanAdika kahetA maMDana eTale zaNagAra Adi sarva utArI mAtAne daI, tAnamAM eTale AtmollAsamAM AvI banne vIra keza loca karavA lAgyA. mAtA prabhune vaMTha vadatI, "putrabhikSA A dauM, tribhuvanapati! A ziSya horo ghanya huM tethI thauM" banne ya te zrI vIra AgaLa paMca mahAvrata uccare; chaThanuM sadA karI pAraNuM vaLI chaTha taNuM vrata te ghare. 5 artha - bhadrA mAtA prabhu mahAvIrane vaMdana karI kahevA lAgyA ke he tribhuvanapati! Apane huM mArA putranI bhikSA ApuM chuM. ene horI Apano ziSya banAvo tethI huM ghanya banI jAuM. pachI zrI zAlibhadra ane zrI ghanyakumAra banne, zrI vIra paramAtmA AgaLa paMca mahAvrata uccaravA lAgyA. pachI chaTha eTale be upavAsa karI sadA pAraNuM karatA ane vaLI be upavAsanuM AgaLa vrata dhAraNa karI letA hatA. //pA. ocho na tapa tethI kare paNa tapa taNI vRddhi vare, strIvRnda paNa yamapaMca ghara tapa japa yathocita Adare; zreNika ane bhadrAdi jana vaMdana karI nagare gayAM, zrI vIra paNa parivAra saha tyAMthI videze vicaryA. 6 artha - be upavAsathI ochuM tapa karatA nahotA paNa tethI vizeSa tapavRddhi thAya tema karatA hatA. temanI strIono samuha paNa pAMca yama eTale paMca mahAvrata ghAraNa karIne tapa japa yathocita eTale yathAyogya zakti pramANe grahaNa karatA hatA. rAjA zreNika ane bhadrA zeThANI Adi baghA loko bhagavAnane vaMdana karI nagaramAM gayA. ane bhagavAna zrI mahAvIra paNa sAdhu sAdhvI vagere parivAra sAthe tyAMthI bIjA dezamAM vihAra karI gayA. kA. pharI rAjagRhIMmAM vIMra pathAryA nagarajana-puNyovaze, muni zAlibhadra puMche prabhune, "pAraNuM muja kyAM thaze?" tuja jananI hAthe pAraNuM pAmIza" e vacano suNI, zrI ghanyamuni saha jAya zAlibhadra bhadrA-ghara bhaNI. 7 artha :- pharI rAjagRhImAM nagarajanonA puNyavazAt bhagavAna mahAvIranuM paghAravuM thayuM. te vakhate muni zAlibhadra prabhune pUchyuM ke Aje mAruM pAraNuM kyAM thaze? prabhu kahe : tArI mAtAnA hAthe pAraNAnI sAmagrI pAmIza. e vacano sAMbhaLI zrI ghanyamuni sAthe zrI zAlibhadra muni potAnI mAtA bhadrAnA ghara bhaNI ravAnA thayA. //zA banne gayA bhadrAgRhe paNa mAta zakI nA oLakhI, pAchA pharyA gharathI tapasvI, nagara-daravAjA lagI Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (58) mAthe na joIe bhAga-2 7 3 jAtAM, maLI DozI, laI dahIM AvatI, vhorAvatAM stanathI ghUMTI ghUMghAra zAlibhadrane nihALatAM. 8 artha :- banne bhadrAmAtAnA gharamAM gayA paNa mAtA vicAramagna hovAthI koNa AvyuM ane koNa gayuM tenI oLakha eTale jANa thaI zakI nahIM. tethI gharamAMthI te tapasvI pAchA pharI nagaranA daravAjA lagI jatA tyAM eka DozImA dahIM laIne AvatI sAme maLI. tene bhAva AvavAthI A muni mahAtmAone dahIM vahorAvyuM te vakhate zAlibhadrane nihALatA DozImAnA stanamAMthI dUghanI ghAra chUTI. IITA bhikSA laI prabhu pAsa jaI, dekhADIne pachI pUchatAH "mAtA-kare muja pAraNuM, Ape kaheluM te chatAM mAtA na mArI kAMI bolI, magna nija vicAramAM mahiyArIe mujane dIthI bhikSA dahIMnI pAtramAM."9 artha - dahIMnI bhikSA laI prabhu pAse jaI, te dekhADIne pachI prabhune kahevA lAgyA ke prabhu! mAtAnA hAthe mAruM pAraNuM thaze ema Ape kaheluM, chatAM mArI mAtA to vicAramAM magna hovAthI kAMI bolI ja nahIM ane eka mahiyArIe eTale bharavADaNe mArA pAtramAM dahIMnI bhikSA mane ApI. e vAta kema haze? vAlA "suNa, zAlibhadra, kharuM kahyuM meM," ema vIra vANI vade, "mahiyArI zAligrAmanI pUrve ghaNI ja garIba te; saMgama ghareluM nAma tenA putranuM, pazu cArato; utsava amAvAsyA taNo kSIrapAkano tyAM Avato. 10 artha - tyAre prabhu mahAvIra kahevA lAgyA ke he zAlibhadra te sAMbhaLa. meM tane kharuM kahyuM che. te mahiyArI zAli nAmanA gAmanI che. je pUrve ghaNI ja garIba hatI. tene eka saMgama nAmano putra hato. te pazuone carAvato. te gAmamAM amAvasyAno utsava Avyo. te divase kSIrapAka eTale dUghanI khIra banAvIne gharanA badhA jame evo rivAja hato. 10nA pratyeka ghara khara thAya Aje, khIra vaNa khAvuM baLyuM, raDha bALa evI laI raDe, pADozaNoe sAMbhaLyuMke eka ghUMgha Ape, bIjuM cokhA, trIjI ghI-zarkarA: karI khIra, mAe pIrasI garamAgarama; karIne tvarA, 11 artha - pratyeka gharamAM Aje khIra bane che. mAre paNa khIra vagara Aje khAvuM ja nathI. evI raDha laIne bALaka saMgama raDavA lAgyo. pADozaNoe te vAta sAMbhaLIne eke dUgha ApyuM, bIjIe cokhA ane trIjIe ghI ane sAkara ApI. tethI mAe tvarA karIne eTale utAvaLe tenI khIra banAvIne garamAgarama bALakane pIrasI. ||11aaaa mAtA gaI pADozamAM, tyAM kAmasara khoTI thaI; khIra mAsa-upavAsI munine bALa de rAjI thaI. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 4 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 mA Ava manamAM ciMtave ke putra hajIM bhUkhyo dIse, mATe pharI bathI khIra pIrasI, "khAI jA" bolI rIse. 12 artha :- khIra bALakane pIrasI mAtA pADozamAM gaI. tyAM tene kAmavaza rokAvuM paDyuM. teTalAmAM eka mahinAnA upavAsI muni tenA ghare AvI caDhyA. bALa saMgame vicAryuM ke muni mahAtmAne aDaghI khIra vahorAvuM. ema ghArI ApavA jatAM badhI khIra sarI paDI to paNa te bALa saMgama rAjI thayo. raDIne banAvelI khIra ApIne paNa puNyodaye te manamAM harSa pAmyo. pachI te thALImAM coTela khIra cATavA lAgyo. teTalAmAM mAe AvI jotAM manamAM ciMtavyuM ke putra hajI bhUkhyo jaNAya che tethI vadhelI baghI khIra tene pIrasI rIsamAM AvIne mA bolI "le khAI jA' badhuM. I/12aa AkaMTha khAthI bALake, rAtre ajIrNa thatAM maeNo, gobhadrane tyAM putra zAlibhadra nAme te hao. he!zAli-saMyata, mAta tArI ja pUrvabhavanI, DosI e," e sAMbhaLI karI pAraNuM banne thayA udAsI te. 13 artha - bALaka saMgame AkaMTha eTale gaLA sudhI te khIra khAvI. tethI rAtre ajIrNa thavAthI tenuM mRtyu thayuM. te bALaka gobhadra zeThane tyAM zAlibhadra nAme avatAra pAmyo. he saMyata eTale saMyamI zAlibhadra! e DozImAM tArI ja pUrvabhavanI mAtA che. e sAMbhaLIne pAraNuM karI banne udAsI eTale vairAgyabhAvane pAmyA ke aho! A saMsAranI kevI kSaNikatA che. pUrvabhavamAM khAvAnA paNa sAMsA ane A bhavamAM devatAI riddhi. karmanuM kevuM vicitrapaNuM. have e karmano sarvathA nAza ja karavo yogya che, jethI pharI AvA udaya kadI Ave nahIM. ||13aa. AjJA laI aMtima anazana vrata gharI ekAnamAM, dhyAne UbhA vaibhAragirinA zuddha nirjana sthAnamAM. bhadrA prabhu pAse jatAM, vaMdana karI pUche : "kaho, zuM zAlibhadra na AviyA muja ghera bhikSArthe aho!" 14 artha - have bhagavAna mahAvIranI AjJAthI banne aMtima anazana vrata dhAraNa karIne ekAMta evA vaibhAragirinA zuddha nirjana vanamAM jaI dhyAnamAM UbhA rahI gayA. bhadrA mAtA prabhu pAse AvI vaMdana karIne pUchavA lAgyA ke prabhu! zAlibhadra kayA kAraNathI mAre ghera bhikSArthe AvyAM nahIM, te kaho. 14 anazana sughI prabhue kahI te vAta suNI giri para gaI, darzana karI nija bhUlanI mAge kSamA gaLagaLI thaI; zreNika paNa AvI caDhyA vaMdana karIne vInave : "mAtA samAna na tIrtha bIjuM; muni, juo mAtA rUMve." 15 artha - bhagavAne anazana lIghA sudhInI badhI vAta kahI. te sAMbhaLIne mAtA vaibhAragiri para gaI. temanA darzana karIne potAnI bhUla mATe gaLagaLI thaIne kSamA mAgavA lAgI. zreNika rAjA paNa tyAM AvI caDhyA ane vaMdana karIne munine vInavavA lAgyA ke mAtA samAna koI bIjuM tIrtha nathI. tamArI mAtA raDe che mATe muni temanA tarapha dayA lAvIne jarA najara karo. I/15 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (58) mAthe na joIe bhAga-2 7 5 pASANa sama karI kaThaNa mana muni beya lIna svarUpamAM, bole na cAle ke jue nirmaLa rahe nija rUpamAM. rAjA kahe : "muniratna AvuM ghanya tama kUkhe thayuM! bhadrA, tame zAMti gharo; jIvana saphaLa putre karyuM."16 artha - pASANa eTale patthara samAna kaThaNa mana karIne muni beya svarUpamAM ja lIna rahyA. na bole ke na cAle ke jue paNa nirmaLa evA potAnA AtmasvarUpanA dhyAnamAM ja magna rahyA. tyAre rAjA zreNika bhadrAmAtAne kahevA lAgyA ke AvuM muniratna tame kUkhe ghAraNa karyuM mATe tame paNa ghanya cho. have zAMtine hRdayamAM ghAraNa karo, kAraNa ke tamArA putre to A manuSya jIvana saphaLa karI lIdhuM. [16nA rAjA gayA nija puramAM, mAtA thaI sAdhvI satI, banne muni aMte varyA sarvArthasiddha suragati. muni be ya mukti pAmavAnA tyAMthI cAvI mAnava thaI, mAtA ya mukti pAmaze svarge jaI, narabhava laI. 17 artha :- rAjA zreNika potAnA nagaramAM gayA ane satI evI bhadrA mAtA sAdhvI banI gaI. zrI zAlibhadra ane ghanyakumAra banne muni samAdhipUrvaka dehatyAga karIne sarvArthasiddhi vimAnamAM devarUpe avataryA. tyAMthI cavIne mAnava thaI beya muni muktine pAmaze. mAtA paNa ahIMthI svargamAM jaI pachI manuSyabhava pAmI mokSane meLavaze. I1NA. zreNika to prArabdha gati nija narakanI pUrI karI, pada tIrthapatinuM pAmI bharata, mokSapada leze varI. so mokSagAmI sajjanonI A kathA vairAgyanI, paramArtha-paMthe prema jagave, sUcanA sabhAgyanI. 18 artha - zreNika rAjA to potAnA prArabdha anusAra narakanI gati pUrI karIne bharatakSetramAM tIrthaMkara padavIne pAmI mokSapadane pAmaze. sarva mokSagAmI sajjanonI A kathA vairAgya ApanAra che ane paramArtha mArgamAM prema jAgRta karanAra che ke AvI devatAI riddhi bhogavatAM sukhI jIvo paNa saMsAra tyAgI cAlyA gayA; to have ApaNe paNa paramArtha paMthe prema jagavI, A tuccha viSayono avazya tyAga karavo joIe. ApaNA sadbhAgyanuM A sUcana che ke AvA pavitra puruSonI kathAo, AvA kaliyugamAM paNa ApaNane sAMbhaLavA maLe che. 18nA zAlibhadra karmonA baMgha, udaya, udIraNA ane sattA e cAra bhAMgone toDavAno, bhagavAna mahAvIranI AjJAthI puruSArtha karI uttama gati sAdhI. te baMdha, udaya, udIraNA ane sattA kone kahevAya? enuM vistArathI varNana karI AgaLanA pAThamAM have samajAvavAmAM Ave che : Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 (59) (cAra) udayAdi bhaMgA 1 baMgha* AtmAnA pradezo sAthe kArpaNa vaNAonuM athavA pudgala paramANuonuM, dUgha ane pANInI jema ekameka thaI javuM tene baMdha tattva kahe che. (dITho suvidhi niNaMda samAdhirase bhaya, ho lAla, samAdhirasa bharyo e rAga) prAstAvika A viSaya saMbaMghI bhUmikArUpe prathama TUMko ullekha karavo te prAstAvika kahevAya che. vaMduM zrI rAjacaMdra agAgha guNe bharyA, ho lAla, agAgha guNe bharyA; baMgha, udaya, sattAdi yathArtha lahI taryA, ho lAla yathArtha lahI taryA. 1 artha - paramakRpALu zrImad rAjacaMdra prabhune huM bhaktibhAve praNAma karuM chuM ke je AtmAne anaMta kALanA kamoMthI kema choDAvavo te saMbaMdhInuM agAgha eTale ati UMDuM jJAna gharAvanAra hovAthI guNonA bhaMDArarUpa che. te UMDA jJAnane AghAre baMgha, udaya, udIraNA ane sattAmAM rahelA karmanA svarUpane yathArtha jANI jeo saMsAra samudrane tarI gayA. te karmanuM svarUpa saMkSepamAM nIce pramANe che :| (1) baMgha H- zubhAzubha bhAvonuM nimitta pAmI navIna kamanuM grahaNa karavuM te baMdha. (2) udaya :- bAMdhelA karmanA phaLano abAghAkALa pUrNa thaye udayAvalikAmAM praveza pAmI phaLa ApavuM te udaya. (3) udIraNA :- udayamAM nahIM AvelA karmone bAra prakAranA tapa AdivaDe udayamAM lAvI bhogavI levAM te udIraNA. (4) sattA - AtmA sAthe baMdhAyelA karmonA jaththAnuM abAghAkALa sudhI vaLagI rahevuM te karmonI sattA kahevAya che. ||1aaaa. baMghAdi-AghAra oNvonA bhAva je, ho lAla rjIvonA bhinna gaNAya anaMta, cauda saMkSepa te. ho lAla cauda0 2 artha :- jIvone karmabaMgha AdinA AghAra potAnA zubhAzubha bhAva che. zubhAzubha nimittonA kAraNe jevA zubhAzubha bhAva jIva kare che tevA prakArano tene zubhAzubha karmano baMgha thAya che. bhAvathI baMgha ane bhAvathI mokSa che. je rAgadveSAdi vibhAvabhAvo AtmA kare te tenA svabhAvamAM nathI. te vibhAvabhAvonA anaMta prakAra * juo 'baMghayaMtra" pRSTha 600 upara Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (59) (cAra) udayAdi bhaMga -1 che. paNa saMsArI jIvonI apekSAe saMkSepamAM tenA cauda bheda karavAmAM AvyA che; tene cauda guNasthAnaka kahevAya che. rA guNasthAno bhaNAya; jaNAvuM nAmathI ho lAla jaNAvuM. 'mithyAtva, sAsvAdana, mizra "su-avirati, ho lAla mizra 3 artha - te cauda guNasthAna jIvanI vartamAna avizuddha, addha zuddha, zuddha, saMpUrNa zuddha avasthA batAvanArI pArAzIzI athavA thamomITara samAna che. jethI jIva vartamAnamAM kayA guNasthAnakamAM che te jANI zakAya che tenA nAmo A pramANe che : (1) mithyAtva (2) sAsvAdana (3) mizra (4) su-avirati eTale samyakatva sahita avirati guNasthAnaka che. [3. padezavratI, pramatta, apramatta sAtamuM, ho lAla apramatta sAtamuM nivRtti, 'anivRtti, sUkSma, upazama agyAramuM ho lAla upa0 4 artha - (5) dezavratI guNasthAnaka (6) pramatta (7) apramatta (8) nivRtti athavA apUrvakaraNa guNasthAnaka (9) anivRttikaraNa (10) sUkSma saMparAya (11) upazama eTale upazAMtamoha guNasthAnaka che. jo kSINamohI, sayoga, ayoga yathArtha te-ho lAla ayoga samparzanacoga Adi cAra varNave, ho lAla Adi cAra0 5 artha :- (12) kSINamoha guNasthAna (13) sayogI kevaLI ane (14) ayogI kevaLI guNasthAna che; te yathArtha che. pahelAMnA cAra guNasthAnakamAM jIvanI yogyatA vaghatA vaghatA cothA guNasthAnakamAM jIva Ave tyAre samyakdarzana pAme che. pA. bAkInAM dazamAM ya, svarUpe sthiratA, ho lAla svarUpe saMkSepe jIvabhAva jaNAve vIratA. ho lAla jaNAve vIra. 6 artha - bAkInA dazamAMya eTale pAMcamA guNasthAnathI te caudamA guNasthAna sughI baghAmAM ochA vattA pramANamAM sahajAtmasvarUpamAM sthiratA hoya che. te guNasthAnomAM rahelA jIvonA bhAva saMkSepamAM potAnA AtmavIratvane jaNAve che. dA. anAdi jIva ne karma-saMbaMgha, prabhu kahe ho lAla saMbaMgha svarNa-paththara jema, zuddhatA rjIva lahe. ho lAla zuddhatA7 artha - anAdikALathI jIvane karmano saMbaMgha suvarNa eTale sonAnA kaNo sAthe patthara jevI kaDaka mATInI jema che; ema bhagavAne kevaLajJAnathI joIne kahyuM che. sonAnA kaNo anAdithI patthara jevI kaDaka mATInI aMdara chUTA chUTA patharAyelA che; tene koIe tyAM pAtharyA nathI. tema kamano saMbaMgha anAdikALathI AtmA sAthe che. paNa te sonAnA kaNone patthara jevI mATImAMthI chUTA pADI zakAya che, tema karmamaLa TALI jIva potAnA zuddhAtmAne pAmI zake che. AvA ahaMpaNuM pratyakSa na oNva viNa saMbhave, ho lAla na oNva. vicitratA, viNa karma koI nahi dAkhave. ho lAla koI 8 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvodha-vivecana bhAga-2 artha :-- jIvamAM ahaMpaNuM eTale huM chuM te svasaMvedanAno pratyakSabhAva, jIva vagara kadI hoI zake nahIM. tema jagatamAM dekhAtI jIvonI citravicitra avasthA paNa te karma vagara koI batAvI zake nahIM. jagatamAM citravicitrapaNuM batAvI nATakanA pAtronI jema jIvane nacAvanAra te karma che. karma jIvane rAMka banAve, karma UMce-nIce bhamAve, karma ja zAtA azAtA upajAve che. vyavahAranayathI karmano kartA paNa pote ane teno bhoktA paNa pote ja che; e vinA bIjuM koI hoI zake nahIM. 58aa 1 baMgha (sAmAnya) 78 grahe jIva navIna karma : baMdha-svarUpa te, ho lAla baMdha asaMkhya loka-pramANa prakRti baMgha che, ho lAla prakRti 9 artha :-- pUrvakarmanA udayanuM nimitta pAmI, jo jIva zubhAzubhabhAve temAM joDAya to navIna karmano baMdha thAya che. te kSIranIravat hoya che, tene baMghasvarUpa kahevAmAM Ave che. lokAkAza asaMkhyapradeza pramANa che. tema jagatamAM rahelA jIvonA asaMkhya prakAranA judA judA bhAvo hovAthI karma prakRtino baMdha paNa asaMkhya prakArano che. IIII topaNa mukhya ATha; tenA ya bheda beho lAla tenA 50 vArtA, apAtIrUpa; vibhAva nimitta e. ho lAla vi 10 = artha H-- chatAM te sarva prakRtione jJAnAvaraNAdi mukhya ATha prakRtiomAM bhagavAne vaNI lIghI che. tenA pAchA ghAtI, aghAtIrUpe be bheda che. AtmAnA mULaguNone je ghAte arthAt haNe te ghAtI karma che. te jJAnAvarannIya, darzanAvaraNIya, mohanIya ane aMtarAyakarma che, je AtmAnA muLaguNone haNe nahIM te aghAtI karma che. te vedanIya, AyuSya, nAma ane gotrakarma che. A ATheya karmaprakRtiono udaya jIvane vibhAvabhAvanuM nimitta banI, navIna karmabaMdhanuM kAraNa thAya che. A ATheya karmanI baMghayogya prakRtio ekasone vIza bhagavAne jaNAvI che. 10nA jIvanuM lakSaNa jJAna, tene ja Avare-ho lAla tene ja jJAnAvaraNIya jANa ghaTa jema dIpa pare, ho lAla ghaTa 11 = artha H-- jJAnAvaraNIyAdi ATheya karmanI baMghayogya prakRtione have vistArathI jaNAve che -- jJAnAvaraNIya karma :-- jIvanuM mukhya lakSaNa jJAna che. tenA upara je AvaraNa lAve tene jJAnAvaraNIya karma jANo. jema dIpaka upara ghaDo mUkavAthI dIpakanuM teja hovA chatAM bahAra dekhAtuM nathI. athavA AMkhe pATA bAMdhavAthI jovAnI zakti hovA chatAM AMkhavaDe padArtha joI zakAto nathI; tema jJAnAvaraNIya karmanuM AvaraNa jANo. / / 11 / / tenA bhedo pAMca mukhya to jANavA, ho lAla mukhya darzanAvaraNIya karma detuM nahi dekhavA, ho lAla detuM 12 artha :-- te jJAnAvaraNIya karmanA mukhya pAMca bheda che. te AtmAnA jJAna guNane roke che, mATe avazya jANavA. te A pramANe che :-- (1) matijJAnAvaraNIya H-- je pAMca indriya tathA manathI jJAna thAya te matijJAna, te matijJAna je te Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (59) (cAra) udayAdi bhaMga-1 upara AvaraNa lAve te matijJAnAvaraNIya. (2) zrutajJAnAvaraNIya :- je zrutajJAna upara AvaraNa lAve. (3) avadhijJAnAvaraNIya - avadhi eTale maryAdAmAM rahelA rUpI padArthone je dekhADe te avadhijJAna. ane tene DhAMke te avadhijJAnAvaraNIya karma. je deva tathA nArakIne te bhavamAM janmathI hoya che. te bhavapratyayI kahevAya che. ane je manuSyane guNo pragaTavAthI Upaje te guNa pratyayI avadhijJAna kahevAya che. (4) mana:paryavajJAnAvaraNIya - aDhI dvIpa tathA be samudramAM rahelA koIpaNa saMjJI paMcendriya manuSya ane tiryaMca Adi jIvonA mananA bhAvone je jaNAve te mana:paryavajJAna. tenA upara je AvaraNa lAve te mana:paryavajJAnAvaraNIya karma che. (5) kevaLajJAnAvaraNIya - cAreya ghAtIyA karma kSaya thavAthI sakaLa lokAlokanA svarUpane spaSTa jaNAvanAra jJAna te kevalajJAna che. tenA upara AvaraNa lAvanAra te kevaLajJAnAvaraNIya karma che. jJAnAvaraNIya karmabaMghanA mukhya kAraNo : A pAMca jJAna prAptinA sAghano pustaka, pena, pATI AdinI azAtanA karavI, teno vinAza karavo, jJAnI pratye viruddha vartana karavuM, jJAnadAtA gurune chUpAvavA, temanA pratye dveSa rAkhavo, bhaNavAmAM aMtarAya karavo. ema jJAna, jJAnI tathA zrI jinezvara bhagavAnanI azAtanA karavAthI jJAnAvaraNIya karmano baMdha thAya che. tethI jIvamAM maMdabuddhi athavA mUrkhatA Ave che temaja darzanAvaraNIya karmabaMdhanA paNa A kAraNo che. jJAna, jJAnInI tathA sadevonI bhakti karavAthI tathA bAra prakAranA tapa karavAthI jJAnAvaraNIya karmano kSaya thAya che. darzanAvaraNIya karma :- AtmAnI anaMta darzanazaktivaDe sakaLa vizva, potAnI nirmaLatA thavAthI sahaje joI zakAya; paNa A darzanAvaraNIya karma te zaktine roke che. 12aaaa dvArastha roke ema na nRpane dekhIe, ho lAla na nRpane. tenA vaLI nava bheda nidrAdi lekhIe, ho lAla nidrAdi 13 artha - jema rAjamahelanA dvAra upara ubhela dvArapALa rAjA pAse nyAya karAvavA janAra vyaktine rAjAnA darzana karavA deto nathI; tema A karma paNa nava prakAre AtmAnI anaMta darzanazakti upara AvaraNa lAvI vizvanuM darzana karavA detuM nathI. tenA prakAra nIce pramANe che : (1) cakSadarzanAvaraNIya :- jenA udayathI AMkhonI jovAnI zakti ochI thAya. | (2) acakSudarzanAvaraNIyaH- jenA udayathI AMkha sivAya bIjI kAna, nAka, jIbha ane cAmaDInI sparzendriya zakti ochI thAya; arthAta kAne ochuM saMbhaLAya, nAkathI zvAsa levAmAM takalIpha paDe athavA gaMgha na Ave vagere. . (3) avadhidarzanAvaraNIya - jenA udayathI dIvAla, pahADa ke mastaka pAchaLanA rUpI padArtho na dekhAya. (4) kevaLadarzanAvaraNIya :- jenA udayathI lokAlokanA sarva rUpI ke arUpI padArtho na dekhAya. AnuM kAraNa darzanAvaraNIya karma che. vaLI darzanAvaraNIya karma pAMca prakAranI UMghavaDe jIva upara AvaraNa Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvodha-vivecana bhAga-2 80 lAve che. te A pramANe :-- (5) nidrA H-- nidrAvaDe AtmA upara AvaraNa lAve. paNa A nidrAnA udayathI mANasa sukhethI jAgI zake. kUtarAnI jema tarata avAja sAMbhaLatA jAgI jAya. (6) nidrA-nidrA :- jenA udayathI DhaMDhoLatAM muzkelIthI jAge. (7)pracalA H-- jenA udayathI jIvane gAya, bheMsa ke UMTanI jema UbhAUbhA ke beThAbeThA UMgha Ave. (9) pracalA-pracalA :- jenA udayathI ghoDA vagerenI jema rastAmAM cAlatA cAlatA UMgha Ave. (9) styAnagRddhi :- jenA udayathI jIva divase ciMtavelA kAryane, je divase karavuM azakya hoya tene UMghamAM karI Ave. A UMghavALA prathama saMghayaNIne vAsudevanA baLa karatAM ardhuM baLa prApta hoya che. ati vicitra prakAranI A UMgha che. A nidrAvALo jIva marIne narake jAya. vartamAnakALe A UMdhavALAne potAnA baLa karatA traNacAra gaNuM baLa Ave che. darzanAvaraNIya karmabaMdhanA kAraNo :- indriyono duraupayoga karavAthI A karmano baMgha thAya che. jemake cakSuindriyano bIjAnA doSo joI durupayoga karavAthI ke jIbhAdi indriyo vaDe bIjAnI niMdA karavAthI athavA devagurudharmanuM zraddhApUrvaka pAlana nahiM karavAthI A darzanAvaraNIya karmano baMdha thAya che. darzana--bhagavAnanA darzananI, darzanI--darzana karanAra ArAdhakanI, ane darzananA sAghano mUrti ke citrapaTa vagerenI AzAtanA, niMThA, apamAna karavAthI paNa A karmano baMgha thAya che. ane devagurudharmanuM zraddhApUrvaka ArAdhana karavAthI, bhakti karavAthI ke indriyono sadupayoga karavAthI darzanAvaraNIya karmano kSaya thAya che, // 13 // sukha-duHkhano de sAja, kahI vedanIya te, holAla kahI magha-kharaDI taravAra jIbhe sukha-duHkha de, ho lAla jIbhe 14 vedanIya karma :-- vedanIyakarma zAtA azAtArUpe sukhaduHkhanA sAja eTale rogAdika sAghanovarDa sukhaduHkhano anubhava karAve te vedanIya karma che. A karma AtmAnA avyAbAdha sukhaguNane roke che. madhathI kharaDAyelI taravAra jevuM A karma che. taravAra upara rahela maghane jIbhavaDe cATatAM mITho svAda Ave te rUpa zAtAvedanIya karma saMsAra sukha ane taravAranA ghArathI jIbha kapAtAM pIDA thAya te azAtAvedanIyarUpa saMsAranuM duHkha che, AvA saMsArasukhanA kSaNika anubhava vakhate hiMsAdithI kArya thatAM azAtAvedanIya-karma baMdhAya ane tenA udayathI pharI duHkha Ave. / / 14 / / be bheda te jANa; mohanIya karma to ho lAla mohanIya kare asAvadha dArU samAna vicArajo, ho lAla samAna 15 te vedanIya karmanA be bheda che. = (1) zAtAvedanIya - jenA udayathI zarIra nirogI rahe. parivAra sukhI hoya ke mAnasika zAtA rahe te zAtAvedanIya. ke (ra) azAtAvedanIya :- jenA udayathI jIvane tAva Ave, mAthuM duHkhe, peTa du:khe, gumaDA thAya, saMgrahaNI, kSaya ke kensara vagere thAya athavA parivAra azAtA Ape ke manamAM azAMti Adi rahe te sarva azAtAvedanIya karma che. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (59) (cAra) udayAdi bhaMga-1 azAtAvedanIya karmabaMghanA kAraNo : bIjA jIvone duHkha ApavAthI, herAna karavAthI, hiMsA karavAthI ke mAravAthI ke vagha, baMdhana, chedana, bhedana, tADana karavAthI azAtA vedanIya karmano baMgha thAya che. vaLI devagurutharmanI niMdA vagere karavAthI ke duHkha, zoka, saMtApa, AkraMdana, rUdana karavAthI, paNa azAtAvedanIyakarma baMdhAya che. tethI viparIta devagurugharmanI bhakti karavAthI, kSamA, dayA, vratapAlana, mana, vacana, kAyAnI zubhapravRtti, krodhAdi kaSAyono jaya, supAtradAna, gharmamAM dRDhatA ane sevA karI jIvone sukha zAMti ApavAthI zAtAvedanIya karmano baMgha thAya che. saMsAranI tamAma anukULatAo athavA sAMsArika sukha te zAtAvedanIya karmanA udayathI maLe che. mohanIya karma :- mohanIya karma jIvane dArU pIdhelAnI jema asAvadha eTale bebhAna banAve che. dArU pIdhelo mANasa jema potAnuM bhAna bhale tema mohanIya karmanA baLe AtmA potAnA hitAhitanA vivekane bhUle che. te potAnA svarUpane bhUlI saMsAranI mohamAyAmAM lapaTAI jAya che. jethI tene samyakdarzana ke sarvasaMga parityAga udayamAM AvatA nathI. uparA chavvIsa bhede baMgha thato mohanIyano; ho lAla thato. roke beDI samAna AyuSya-karma to. ho lAla AyuSya. 16 A mohanIya karmano chavvIsa bhedathI baMgha thAya che te nIce pramANe :vaLI mohanIya karmanA be bheda che. (1) darzanamohanIya karma - teno udaya AtmAnA samyagadarzanaguNane roke che, arthAt samyagdarzana thavA de nahIM. A darzanamohanIya karma baMghanI apekSAe eka mithyAtvarUpa che. paNa samakita thayA pachI tenA mithyAtva mohanIya, mizra mohanIya ane samakita mohanIya ema traNa bheda paDe che. tethI ahIM darzanamohanIya karmanI eka mithyAtva mohanIyanI prakRtine ja gaNatarImAM laI, kulle mohanIya karmanI 28 prakRtine badale 26 prakRtivaDe baMdha thato jaNAvavAmAM Avela che, te yathArtha che. darzanamohanIya karmanA traNa bheda :1. mithyAtva mohanIya :- jenA udayathI jinapraNita tattva upara zraddhA na thAya. UMghI mati hoya. 2. mizra mohanIya - "satya tattva tarapha kAMIka zraddhA ane kAMIka azraddhA rakhAve che. temaja asatya tattva tarapha paNa kAMIka zraddhA ane kAMIka azraddhA utpanna kare che." -karmagraMthasArtha bhAga-1 (pR.173) mizra mohanIya-jJAnIe kahyuM che te paNa ThIka che ane ApaNe Aja sudhI karatA AvIe chIe te paNa ThIka che. sadaguru sArA che ane ApaNA kuLaguru ajJAnI hoya to paNa te sAdhu che, AcArya che, sArA pUjavA lAyaka che evI mAnyatA te mithyAtvamohanIya karatAM ochA jheravALI paNa samakita na thavA de tevI che." -boghAmRta bhAga-3 (pR.731) 3. samakita mohanIya - jenA udayathI samyagdarzanano nAza thato nathI. paNa pote derAsara karAvyuM hoya tyAM bahu zAMti jaNAya athavA zrI zAMtinAtha ke zrI pArzvanAtha Adine vizeSa hitakartA jANI tevo bheda samajaNamAM rahe che. A samakita mohanIyano udaya hoya tene kSayopazama samakita kahevAya. (2) cAritramohanIya karma :- eno udaya AtmAnA cAritra guNane roke arthAta AtmAnA svabhAvamAM sthiratA AvavA na de; te cAritra mohanIya karmanuM prabaLapaNuM che. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 cAritramohanIya karmanA paccIsa bheda :(1) kaSAya-16, ane (2) nokaSAya-9 beya maLIne 25 bheda. 16 kaSAya - kaSa eTale saMsAra ane Aya eTale teno lAbha thavo te kaSAya. jenAthI saMsAranI vRddhi (lAbha) thAya te kaSAya. (1) 4 anaMtAnubaMdhI kaSAya:- krodha, mAna, mAyA, lobha. A cAra kaSAyo ati ugra svabhAvanA che. anaMta saMsAranI paraMparAne vaghAranAra che. samakita prApta thavA de nahIM. (2) 4 apratyAkhyAna kaSAya - krodha, mAna, mAyA lobha. A cAra kaSAyo vrata paccakhANa AvavA na de. zrAvakanA dezavirati guNane roke. (3) 4 pratyAkhyAna kaSAya:- krogha, mAna, mAyA, lobha. A cAra kaSAyo sarva saMgaparityAgarUpa AtmajJAna sahita munipaNuM AvavA na de. (4) 4 saMjvalana kaSAya - krogha, mAna, mAyA, lobha. A cAra kaSAyo pariSaha Adi upasargamAM cittane caMcaLa kare. yathAkhyAta cAritra na AvavA de. nokaSAyanA 9 bheda :kaSAya utpanna thavAmAM je sahAyaka kAraNo te nokaSAya che. 1. hAsya - viziSTa nimitta hoya ke na hoya chatAM paNa jenA udayathI hasavuM Ave. je veranuM kAraNa paNa thAya. 2. rati :- jenA udayathI managamatA padArtho upara rAga thAya, AnaMda thAya. 3. arati :- jenA udayathI aNagamatI vastuomAM kheda thAya. 4. bhaya :- jenA udayathI bhayavALA sthAnako dekhI bIka lAge. 5. zoka :- jenA udayathI iSTa vastunA viyogamAM ane aniSTavastunA saMyogamAM aphasosa thAya. chAtI vagere kUTavAM, raDavuM, vilApa karavo, lAMbA nisAsA levA, jamIna upara ALoTavuM vagere. 6. jAgupsA :- jenA udayathI amuka vyakti ke padArtho joI kaMTALo Ave. 7. puruSaveda :- jenA udayathI strI samAgamanI icchA thAya. 8. strIveda - jenA udayathI puruSa samAgamanI icchA thAya. 9. napuMsakaveda :- jenA udayathI puruSa tathA strI bannenA samAgamanI icchA thAya. ATheya kamamAM mohanIya karma sauthI bhayaMkara che. rAga, dveSa tathA ajJAnanA kAraNe anAdikALathI A karma jIvane mUMjhave che. darzanamohanIya karmabaMghanA kAraNo - unmArganI dezanA, sanmArgano nAza, utsutra prarUpaNA, devadravyanuM haraNa temaja zrI jinendradeva, nigraMthamuni, jina caitya (derAsara) saMgha ke siddhAMtanI niMdA karavI tathA tenAthI viruddha vartana karavAthI darzanamohanIya karma baMdhAya che. tethI mithyAtva gADha thAya che. cAritramohanIya karmabaMghanA kAraNo :krodha, mAna, mAyA, lobha ane hAsyAdinI pravRtti karavAthI temaja viSayabhogamAM Asakta banavAthI Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (59) (cAra) udayAdi bhaMga-1 8 3 cAritramohanIya karmano baMgha thAya che. paNa samyak samajaNa meLavI karmanA udayamAM samabhAva rAkhavAthI, sahanazIlatAthI tathA kamaLanI jema saMsAramAM nirlepa rahevAthI A mohanIya karma kSINa thAya che. AyuSya karma :- je karmanA udayathI jIvane narakAdi gatiomAM nizcita samaya sudhI rokAIne rahevuM paDe te AyuSya karma. te beDI samAna che. sajA pAmela kedI niyata samaya pahelA beDIthI chUTI zake nahIM; tema A paNa che. A karmanA udayathI AtmAno akSaya sthiti guNa rokAIne rahe che. AyuSya karmanA bheda :- narakAyu, tiryaMcAyu, manuSyAyu, devAyu; ema AyuSyakarmanA cAra bheda che. A karmane lIdhe janma levo paDe, jIvavuM paDe, maravuM paDe. jIvanamAM eka ja vAra eka bhavanA AyuSya karmano baMgha paDe. je gatino baMgha paDe temAM javuM ja paDe che. AyuSya karmabaMghanA kAraNo - narakAyu - mahAAraMbha, mahAparigraha, raudra (krUra) pariNAma, paMcendriya vagha, mAMsabhakSaNa, anaMtAnubaMdhI kaSAyavALI vera paraMparA, rAtribhojana ane parastrIgamana vagerethI jIvane narakAyuno baMdha paDe che. tiryaMcAyu - koInA gUDha rahasya pragaTa karavA, chaLakapaTa, khoTA tolamApa karavA, kapaTasahita jUThuM bolavuM tathA apratyAkhyAna kaSAyavALA ane ArtadhyAna vagerethI jIva tiryaMcagatinuM AyuSya bAMdhe che. manuSThAyu - svabhAvathI maMda kaSAya, alpa AraMbha-parigraha, svAbhAvika namratA, saraLatA, sabhyatA, udAratA vagerethI manuSyAyano baMgha paDe che. devAyu - saMyama, dezasaMyama, bALa-ajJAna tapa tathA akAma nirjarA vagerethI jIva devAyuno baMdha kare che. zarIrAdi AkAra citArA sama kare ho lAla citArA nAma-karmano baMgha saDasaTha phUpa ghare. ho lAla saDasaTha. 17 artha - nAmakarma - nAmakarma e citArA eTale citrakAra jevuM che. citrakAra jema deva, manuSya, tiryaMca, nArakInA citro dore tema athavA naTa jema aneka prakAranA rUpo ghAraNa kare tema ApaNe paNa A zubha azubha nAmakarmanA prabhAve aneka zarIrAdi rUpone ghAraNa karIe chIe. A karmanA udayathI AtmAno amUrtika eTale arUpI divyazakti guNa rokAI rahe che. nAmakarmanI baMghayogya kula 67 prakRtio nIce pramANe che. nAmakarmanI 67 prakRtio :temAMthI 39 piMDa eTale samUha prakRti. te 12 bheda batAvI, bIjA be bheda viSe nIce noMgha Apela che. 1. gatinAma karma - je karmanA udayathI jIva narakAdi gatimAM gamana kare. te cAra prakAre 1. devagati, 2. manuSyagati, 3. tiryaMcagati ane 4. narakagati. 2. jAtinAma karma :- je karmanA udayathI hIna adhika indriyo prApta thAya. te pAMca prakAre- 1. ekendriya, 2. be indriya, 3. te indriya, 4. caurindriya ane 5. paMcendriya. 3. zarIranAma karma - je karmanA udayathI pAMca prakAranA zarIranI prApti thAya te audArika, Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 prajJAvodha-vivecana bhAga-2 te vaikriya, AhAraka, taijasa ane kAryaNa. temAM 1. audArika--e sthUla pudgalonuM baneluM zarIra che. te manuSya ane tiryaMcane hoya che. tIrthaMkara bhagavAnane parama audArika zarIra hoya che. 2. vaikriya--eTale vividha prakriyAthI baneluM, je nAnuM-moTuM karI zakAya. kheMcaramAMthI bhUcara thaI jAya, dRzyathI adRzya thaI jAya, ekathI aneka thaI jAya ema vividha kriyAvALuM te vaikriya zarIra. A zarIra deva ane nArakIne janmathI hoya. 3. AhAraka-e zarIra caudapUrvaghArI ke tapasvI mahAtmA, tIrthaMkara bhagavAnane saMzaya pUchavA mATe eka hAthanuM ati viziSTa rUpavALuM banAve te. 4. taijasa-anAdikALathI jIva sAthe rahela taijasa dravyonA samUha ke jethI AhAranuM pAcana vagere thAya tathA zarIramAM garamI rahe te taijasa zarIra. 5. kArmA--jIva sAthe lAgela karmano jaththo; je ATha karmanA vikArarUpa tathA sarve zarIranA kAraNabhUta bane che. te kArmANa zarIra che. (4) aMgopAMga nAmakarma :- je karmanA udayathI aMgopAMga prApta thAya. hAtha, paga, chAtI, peTa, mAthuM vagere aMga che ane hAthapaganI AMgaLIo vagere upAMga che. te 1. audArika, 2. vaikriya tathA 3. AhAraka zarIramAM hoya che; taijasa, kArmaNa zarIramAM hotA nathI. (5) saMhanana nAmakarma :- je karmanA udayathI hADakAnA bAMghAmAM vizeSatA hoya tene saMhanana athavA saMghayaNa nAmakarma kahe che. te cha prakAranA che. 1. vajARSabhanArAca saMghayajJa :- atyaMta majabUta hADakAno bAMdho. asthi sAMdhAmAM be bAju markaTa baMdha, tenA upara vajra jevA hADakAno paTTo ane vacamA ArapAra vajra jevA hADakAnI khIlI hoya te. 2. RSabhanArAca saMghayajJa - asthi sAMdhAmAM be bAju markaTabaMdha, tenA upara paTTI paNa vacamAM khIlI nahIM. 3. nArAca saMghayaNa H-- asthi sAMdhAmAM mAtra be bAju markaTa baMgha hoya. bIjuM kaMI hoya nahIM. : 4. ardhanArAca saMSayaNa - jemAM eka tarapha markaTa baMdha hoya ane bIjI tarapha khIlI baMgha hoya. 5. kIlikA saMdhayaNa :- jemAM asthi mAtra khIlInA baMghathI baMdhAyelA hoya. 6. chevaTuM saMghayaNa - jemAM hADakAnA sAMghA mAtra cheDe aDIne rahelA hoya. ApaNuM hamaNAnuM saMghayaNa te chevaTuM saMghayaNa' che, (6) saMsthAna nAmakarma :- je karmanA udayathI zrI bhadrabAhu svAmIe banAvela sAmudrika zAstramAM aMgonA je mApo kahyA che te te mApovALA aMgo maLavA te saMsthAna nAmakarma. pUrve jevuM karma bAMdhyuM hoya tevuM zarIranuM saMsthAna hoya. AnA cha prakAra che. 1. samacaturasra saMsthAna :- upara nIce vacamAM jevuM joIe tevuM sarvAMga suMdara sAmudrikazAstra anusAra lakSaNayukta hoya te zarIra. arthAt padmAsanamAM beThelAnA DAbA DhIMcaNathI jamaNo khabho ane jamaNA DhIMcaNathI DAbo khabho, tathA banne DhIMcaNanI vaccenuM mApa, temaja nAsikAthI padmAsanano agrabhAga A cAreya mApa eka sarakhA hoya te samayanurasa saMsthAna. 2. nyagrodha parimaMDala saMsthAna :- nyagrodha eTale vaDalo. nAbhi uparanA aMgo zubha lakSaNa ane pramANayukta hoya tevA prakAranuM zarIra che. 3. sAdi (svAti) saMsthAna - jenA udaye nAbhi nIcenA aMgo zubha lakSaNa ane pramANayukta hoya te. : Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (59) (cAra) udayAdi bhaMga-1 8 5 4. vAmana saMsthAna :- jenA udaye ThIMgaNApaNuM maLe. 5. kunja saMsthAna :- jenA udaye kUbaDApaNuM maLe. 6. ThaMDaka saMsthAna :- jenA udayathI badhA aMgo hInAdhika-eDola hoya, tevA prakAranuM zarIra maLe te. (7) varNa nAmakarma :- je karmanA udayathI zarIrano raMga thAya te varNanAmakarma. (te pAMca prakAre che-kALo, nIlo, lAla, pILo ane sapheda.) (8) gaMtha nAmakarma :- je karmanA udayathI gaMgha Ave te gaMdanAmakarma. (te sugaMgha ane durgadha be prakAre che.) (9) rasa nAmakarma - e karmanA udayathI svAda Ave te rasanAmakarma. (te tIkho, kaDavo, kaSAyelo, khATo ke mITho ema pAMca prakArano rasa hoya che.) (10) sparza nAmakarma :- je karmanA udayathI sparzano anubhava thAya te sparzanAmakarma. (te karkaza, komaLa, guru, laghu, zIta, uSNa, snigdha, (cIkaNo) ane rukSa (lukho) ema ATha prakArano hoya che.) (11) AnupUrvInAmakarma :- "maraNa pachI bIje ThekANe janma levA jatAM AtmAne AkAza pradezanI zreNI anusAre cAlavuM paDe che te rIte jatAM jyAMthI vaLAMka vaLavAno hoya, te sthaLethI bIjI zreNI upara caDavAne AnupUrvI nAmakarma jIvane madada kare che. deha choDe tyAMthI jIva sIdhI lITImAM ja cAle che. vaLAMka vaLyA pachI paNa sIdhI lITImAM ja cAle che. vadhumAM vadhu traNa vaLAMka jIvane vaLavAnA hoya che. eTale maraNa pachI utpanna thatAM vaghumAM vadhu cArathI pAMca samaya lAge che. A AnupUrvI cAra prakAranI che. (1) nAraka AnupUrvI nAmakarma-AkAza pradezanI zreNI upara thaIne naraka gati tarapha cAlatAM jIvane jyAM jyAM vaLAMka vaLavAno hoya tyAM tyAM tene aTakavA na detAM nAraka tarapha vALI daI narakagatimAM pahoMcADanAra karma te nAraka AnupUrvI nAmakarma che. (2) deva AnupUrvI nAmakarma-devagati tarapha jatAM vaLAMka vaLavAnA sthaLe madada karIne jIvane devagatimAM laI janAra karma (3) manuSya AnupUrvI nAmakarma--manuSyagati tarapha jatAM vaLAMka vaLavAnA sthaLe madada karIne jIvane manuSyagatimAM laI janAra karma. (4) tiryaMca AnupUrvI nAmakarma-tiryaMca gati tarapha jatAM vaLAMka vaLavAnA sthaLe madada karI jIvane tiryaMcagatimAM laI janAra karma." -karmagraMtha sArtha bhAga-1 (pR.208) jIvanI svAbhAvika gati to Rju eTale sIdhI ja hoya che. paNa karmanA kAraNe jIvane bIjI bIjI gatiomAM javuM paDe che. (12) vihAyogati nAmakarma :- cAlavAnI rIta te vihAyogati athavA khagati kahevAya che. te be prakAranI che. 1. zubha vihAyogati :- jenA udayathI bIjAne priya lAge evI haMsa, hAthI ke baLada jevI zubha (sArI) cAla maLe te. 2. azubha vihAyogati :- jenA udayathI bIjAne na game tevI UMTa ke gadheDA jevI azubha (vAMkI) cAla maLe te. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 nA bAla che. noMdha :- bIjI be baMghana nAmakarma ane saMghAtana nAmakarmanI prakRtino samAveza zarIra nAmakarmamAM ja karAya che. kemake zarIra nAmakarma bAMdhe tyAre tenA bhegI ja te baMghAya che mATe. A be prakRti A pramANe che- baMghana nAmakarma - je karmonA udayathI pUrve grahaNa karelA ane navA grahaNa karAtAM audArika Adi pudgalone ekameka kare te baMghana nAmakarma. tenA mukhya pAMca bheda che. 1. audArika baMghana, 2. vaikriya baMghana, 3. AhAraka baMghana, 4. taijasa baMghana ane 5. kArpaNa baMdhana. tenA peTA bheda 15 thAya che. saMghAtana nAmakarma :- je karmanA udayathI jIva judA judA karma paramANuone bhegA kare che. daMtALI jema ghAsane bheguM kare tema audArika Adi pugalone tenA tenA vargamAM je ekaThA kare che. tenA pAMca bheda-audArika saMghAtana, vaikriya saMghAtana, AhAraka saMghAtana, taijasa saMghAtana ane kAryaNa saMghAtana. pratyeka nAmakarmanI 8 prakRtio :- jenA peTA bheda na hoya tene pratyeka nAmakarmanI prakRti kahe che. 1. parAghAta nAmakarma - jenA udayathI jIva baLavAnathI paNa hAre nahIM arthAt mahAbaLavAnane paNa kSobha pamADe te. lava ane kuzanI jema. athavA keTalAka tejasvI mANaso jotAnI sAthe ja jonAra para chApa pADI de athavA bolavAnI chaTAthI ke buddhithI moTI sabhAmAM paNa sabhAsadone AMjI nAkhe te parAghAta zakti kahevAya che. 2. upaghAta nAmakarma :- jenA udayathI jIva pote potAnA vadhArAnA aMgopAMgathI pIDAya, duHkhI thAya. jemake rasolI ke paDajIbhI vagerethI athavA moTA sIMga vagerethI athavA ApaghAta karavAnA baghA ja nimitto A karmanA udayathI Ave che. 3. ucchavAsa nAmakarma - jenA udayathI zvAsozvAsa levA mUkavAnI zakti prApta thAya. temAM kasara hoya teTalI aDacaNa thAya. 4. Apa nAmakarma :- jenA udayathI pote zItaLa chatAM teno prakAza garama lAge evuM zarIra, sUrya vimAnamAM rahelA pRthvIkAya jIvanuM hoya che. 5. udyota nAmakarma :- jenA udayathI pote zItaLa ane teno prakAza paNa zItaLa hoya evuM zarIra, caMdra vimAnamAM rahelA pRthvIkAya jIvanuM hoya che. 6. agurulaghu nAmakarma :- jenA udayathI zarIra atyaMta guru eTale bhAre paNa na hoya ane laghu eTale atyaMta halakuM paNa na hoya; sama zarIra hoya te. 7. tIrthakara nAmakarma :- jenA udayathI kevaLajJAnI banyA pachI traNeya lokanA jIvone pUjavA yogya bane che. paNa devo avadhijJAnathI jANIne pahelA paNa prabhunA janmakalyANaka vagere karIne pUje che. . nirmANa nAmakarma :- jenA udayathI zarIranA aMgopAMga yathAyogya sthAne vyavasthita rIte goThavAya che. trasadazaka nAmakarmanI 10 prakRtio :- be indriyathI jIvo trasakAya kahevAya che. 1. trasa :- je karmanA udayathI jIva sukhaduHkhanA prasaMge icchA mujaba jaI AvI zake che. 2. bAdara - jenA udayathI AMkhathI joI zakAya evuM sthUla zarIra maLe. 3. paryApta - jenA udayathI potAne yogya paryAyio pUrNa karavA zaktimAna bane. AhAra, zarIra, indriya, zvAsocchavAsa, bhASA ane mana e cha paryAyio kahevAya che. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (59) (cAra) udayAdi bhaMga-1 4. pratyeka nAmakarma - jenA udayathI jIva dITha judA judA zarIranI prApti thAya. 5. sthira :- jenA udayathI sthira eTale draDha evA hADakAM, dAMta vagere avayavonI prApti thAya. 6. zubha - jenA udayathI nAbhi uparanA aMgo zubha hoya. jenA sparzathI bIjAne abhAva na thAya. 7. subhaga - jenA udayathI bhAgyazALI hoya. koIno upakAra na kare to paNa sahune game. 8. susvara :- jenA udayathI baghAne game evo mITho ane madhura svara hoya. 9. Adeya :- jenA udayathI ayogya boleluM vacana paNa badhAne mAnya hoya. 10. yaza - yaza eTale kIrti. jenA udayathI jagatamAM prasare. amuka ja kSetramAM phelAya ane ghana vAparavAthI maLe te kIrti. ane cAre bAju phelAya ane parAkrama karavAthI maLe te yaza nAmakarma. sthAvaradazaka nAmakarmanI 10 prakRtio - je hAlI cAlI zake nahIM te sthAvara jIvo kahevAya che. 1. sthAvara :- je karmanA udayathI hAlI cAlI zake nahIM tevuM zarIra prApta thAya. pRthvI, pANI, agni, vAyu ane vanaspatikAya te sthAvara jIvo che. te hAlI cAlI zake nahIM. 2. sUkSma - jenA udayathI eka athavA anaMta jIvo bhegA thAya to paNa AMkhathI joI zakAya nahIM tevuM sUkSmapaNuM prApta thAya che. e jIvo na koIne roke ane na koIthI rokAya; bhIMtanI ArapAra paNa jAya. AkhA lokAkAzamAM kAjaLanA kuppAnI jema A jIvo bharelA che. te sUkSma ekendriya jIvo che. 3. aparyApta - je karmanA udayathI jIva potAne yogya zvAsocchavAsa, bhASA ane mane e paryAyio pUrNa karavA samartha na bane te aparyApta jIva kahevAya. koIpaNa jIva AhAra, zarIra, indriya e traNa paryAti pUrNa karyA vinA maraNa pAme ja nahIM. 4. sAghAraNa:- je karmanA udayathI eka ja zarIramAM anaMtA jIvo rahe che. kaMdamULamAM A pramANe jIvo rahelA che. 5. asthira :- je karmanA udayathI pAMpaNa, jIbha vagere asthira avayavonI prApti thAya. 6. azubha :- jenA udayathI nAbhi nIcenA avayavo azubha hoya eTale jeno sparza bIjAne azubha bhAva karAve tevo hoya. 7. durbhaga :- jenA udayathI koIno upakAra kare to paNa vahAlo na lAge paNa aLakhAmaNo lAge evuM durbhAgya prApta hoya. 8. duHsvara :- jenA udayathI karkaza, koIne game nahIM tevo gagheDA ke kAgaDA jevo svara maLe. 9. anAya - jenA udayathI yogya vacana paNa koI mAnya na rAkhe. koI hitazikSA ke upadeza vigere paNa amAnya bane. 10. apayaza - jenA udayathI jagatamAM saghaLe apakIrti maLe. koIpaNa kAma kare to paNa yaza pAme nahIM. Ama 39 piMDa prakRti te (gatinAmakarmanI 4, jAti 5, zarIra 5, aMgopAMga 3, saMhanana 6, saMsthAna 6, varNa 1, gaMtha 1, rasa 1, sparza 1, AnupUrvI 4 ane vihAyogati 2 maLIne kula 39 piMDa prakRti), 8 pratyeka prakRti, 10 trasa dazaka, 10 sthAvaradazaka e baghI maLI 67 bhede nAmakarmanI Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 8 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 prakRtiono jIvane baMdha thAya che. ATheya karmamAM nAmakarmanI prakRtiono vistAra vizeSa che. atre ka7 bhede nAmakarmanI prakRtio batAvavAmAM AvI che. A pravRtionA ja peTA bhedone sAthe gaNIne tenI 93 athavA 103 prakRtio batAvavAmAM Ave che. zubha nAmakarma bAMghavAnA kAraNo - kSamA, namratA, saraLatA, rasagArava, riddhigArava ke zAtAgAravano abhAva, guNIjanonI prazaMsA tathA AtmaniMdA Adi zubhanAmakarma bAMdhavAnA kAraNo che. sarvathI zubha pravRtiomAM zreSTha evuM 'tIrthaMkara nAmakarma te zrI arihaMta, siddha, AcArya vagere vIsapadonI vidhipUrvaka bahumAna sahita ArAdhanA karavAthI baMghAya che. azubha nAmakarma baMdhanA kAraNo - mana vacana kAyAnI vakratA, rasa, Rddhi ke viSayasukhamAM Asakti, ThagAI, cittanI caMcaLatA, vastuomAM bheLaseLa karavI, khoTA tolamApa rAkhavA, paraniMdA ane AtmaprazaMsA karavI ityAdi azubhanAma karmabaMghanA kAraNo che. 1LA ucca, nIca, be gotra, pAtra kuMbhAranA ho lAla pAtra nAnA moTAM jema, kuLo saMskAranA. ho lAla kuLo. 18 artha - gotrakarma -gotrakarmanA be bheda che. 1. ucca gotra :- jenA udayathI jIvono janma uttamakuLa vaMza-jAtimAM thAya te ucca gotra. 2. nIca gotra - jenA udayathI jIvono janma halakA kuLamAM thAya te nIca gotra. A karma kuMbhAranA ghaDA jevuM che. kuMbhAra eka ja mATImAMthI ghaDA banAve, chatAM ekano upayoga dArU bharavA mATe ane bIjA ghaDAno upayoga amRta bharavA mATe thAya. tema janma to baghA ja le che, paNa nAnA moTA kuLomAM janmIne te te prakAranA zubha azubha saMskAro pAme che. A karma AtmAnA agurulaghuguNane arthAtu aTala avagAhanArUpa Atmazaktine (siddhanI avagAhanAne) rokI rAkhe che. ucca gotra karmabaMghanA kAraNo - guNAnurAga, nirabhimAnIpaNuM, adhyayana, adhyApananI ruci tathA jinabhakti Adi vaDe uccagotrano baMdha thAya che. nIca gotrakarmabaMghanA kAraNo - guNavAna pratye IrSAbhAva, mAna, mada, paraniMdA tathA AtmaprazaMsA vagere karavAthI nIca gotrano baMgha thAya che. 18aaaa aMtarAya je karma bhaMDArI sama kahyuM, ho lAla bhaMDArI khALe dAnAdika, te pAMca bhede kahyuM. ho lAla te pAMca0 19 artha - aMtarAya karma :- je karmano udaya dAnAdi kAryomAM vighna kare te aMtarAya karma. A karmanA udayathI AtmAnI anaMtadAna, lAbha, bhoga, upabhoga ane vIryazakti rokAI rahela che. A karma Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (59) (cAra) udayAdi bhaMga-1 rAjAnA bhaMDArI jevuM che. rAjA dAna ApavA icche chatAM bhaMDArI temAM vighno upasthita kare tenA jevuM che. aMtarAya karmanA pAMca bheda :- 89 1. dAnAMtarAya H-- je karmanA udayathI dravya ane supAtra maLyuM hoya, dAnanuM phaLa paNa jANato hoya chatAM ApavAnI icchA na thAya te. dAtA maLyo hoya, vastu maLI hoya, mAMgaNI paNa karI hoya chatAM dAna ApI na zake. 2. lAbhAMtarAya H-- jagatanI ghana, alaMkAra vagere bhautika vastuo ke sAmagrInI icchA kare paNa prApti na thAya te. dAtA maLyo hoya, vastu maLI hoya, mAMgaNI paNa karI hoya chatAM na maLe te. 3. bhogAMtarAya :- khAvApIvAnI badhI sAmagrI hoya chatAM rogAdinA kAraNe teno bhogavaTo na karI zake te. bhojana vagere ekavAra ja bhogavAya tene bhoga kahe che. 4. upabhogAMtarAya H-- je vastu vAraMvAra bhogavAya tene upabhoga kahevAmAM Ave che. vastra, alaMkAra Adi sAmagrI hovA chatAM je karmanA udaye teno upabhoga karI zake nahIM te upabhogAMtarAya karma. 5. vIryaMtarAya :- zArIrika zakti hovA chatAM tapa, vaiyAvacca vagere zubha kAryo karavAmAM utsAha na jAge, vIrya phoravI na zake te vIryaMtarAya karma. aMtarAya karmabaMdhanA kAraNo : jinapUjAdi ke dAnAdimAM aMtarAya karavAthI tathA hiMsAdimAM pravRtti karavAthI aMtarAya karmano jIvane baMdha thAya che. mATe koI paNa zubha kAryamAM aMtarAya karavArUpa pravRtti karavI nahIM. / / 19 / / bathI eka-so-vIsa prakRti baMghanI ho lAla prakRti e sAmAnya gaNAya, nahIM eka jIvanI. ho lAla nahIM 20 artha :- jJAnAvaraNAdi ATheya karmonI maLIne karmabaMdha thavA yogya evI 120 prakRtio thaI. te nIce pramANe che :-- 5 jJAnAvaraNIya, 9 darzanAvaraNIya, 2 vedanIya, 26 mohanIya, 4 AyuSya, 67 nAmakarma, 2 gotra ane 5 aMtarAyakarmanI maLIne kula 120 prakRtio thaI. e badhI prakRtionuM varNana pUrNa thayuM. sarva jIvonA sAmAnyapaNe e bheda kahyA arthAt sarva jIvonI apekSAe 120 thI vadhAre prakRtiono baMdha thaze nahIM. eka jIva mAtranI apekSAe atre vAta nathI, arthAt pratyeka jIvane 120 prakRtiono baMdha hoya ja ema kahevAno Azaya nathI. vizeSa guNasthAna krame baMghanA prakAra guNasthAna eTale zuM? to ke AtmAnA samyagdarzana,samyajJAna ane samyaccAritrarUpa guNomAM ochAvattApaNAnI avasthAnuM nAma guNasthAna che. guNonA ochAvattApaNAnuM kAraNa mohanIya karma ane mana,vacana,kAyAnA yoga che. tenA AdhAre caudaguNasthAnaka kahyA che. temAM prathamanA cAra guNasthAnaka to darzanamohanIya karmanA nimittathI banelA che. ane bAkInA pAMcamA guNasthAnathI mAMDIne bAramA guNasthAna sughInA ATha guNasthAnaka te cAritramohanIya karmanA nimittathI banelA che ane teramuM tathA caudamuM guNa Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 sthAna te manavacanakAyAnA yoga nimittathI banela che. te badhA guNasthAnamAM jIva kaI kaI karma prakRtiono baMgha kare che ane kaI nathI karato, te badhAnuM kramapUrvaka vivaraNa atre ApavAmAM Ave che. garabA mithyAtva-guNasthAnI bAMghe nA traNane-ho lAla bAMdhe nA tIrthaMkara-prakRti, AhAraka drikane. ho lAla AhAraka. 21 artha - pahelA mithyAtva guNasthAnamAM rahevAvALA jIvanuM zraddhAna viparIta hoya che. te dehane AtmA mAne che. tathA deha ane parapadArthone potAnA mAne che. A guNasthAnakamAM jIvane tIrthaMkara prakRti, AhAraka zarIra tathA AhAraka aMgopAMga e traNa prakRtiono baMgha thato nathI. tethI A guNasthAnamAM baMgha yogya 120 prakRtimAMthI traNa prakRtione bAda karatAM 117 prakRtiono baMdha thAya che. 21 sAsvAdanI na bAMdhe bIjI soLa prakRti-ho lAla bIjI naraka-trika, jAti cAra, mithyAtva-mohanI, ho lAla mi. 22 artha :- A bIjuM sAsvAdana nAmanuM guNasthAnaka che. te samakita pAmyA pachI koI eka anaMtAnubaMdhI kaSAyanA udayathI jenuM samakita nAza pAme, te nIce UtaratI vakhate A sAsvAdana guNasthAnakamAM Ave che. tyAM samakitano hajuM AsvAda che, ane saMpUrNa mithyAtvamAM Avyo nathI, te vacamAMnI bhUmikAnuM nAma sAsvAdana guNasthAna che. A guNasthAnakamAM bIjI 16 prakRtiono baMgha thato nathI. te naraka-trika eTale narakagati, narakAnupUrvI ane naraka AyuSya; jAti cAra te ekendriya, be indriya, te indriya, caturendriya, tathA mithyAtva mohanIya che. 2rA. Atapa, huMDaka, veda-napuMsaka, chevaTuM ho lAla napuMsaka sthAvara Adi cAra, mithyAtva-baLa ghaTyuM, ho lAla mi. 23 artha:- tathA Atapa, huMDaka, napuMsakaveda, chevaTuM kahetA chelle sevArtanAmanuM saMhanana tathA sthAvara, sukSma, paryApta ane sAdhAraNa nAmakarmano baMdha A bIjA guNasthAnakamAM thato nathI. mithyAtvanuM baLa ghaTavAthI pahelAnI 117 pravRtiomAMthI bIjI 16 have bAda karatAM 101 prakRtiono ja baMgha A bIjA guNasthAnakamAM thAya che. rahA mizra sattAvIsa bIjI, baMghAya nA-ho lAla bIjI tiryaMca-trika azuMbha khagati, durbhaga-trikA ho lAla khaga. 24 artha :- A trIjuM mizra guNasthAna che. emAM jIvanI sAcI ane mithyA banne prakAranI mizra draSTi hoya che. tethI maLelA dahI ane goLanA svAdanI mAphaka eka bhinna prakAranA mizra pariNAma thAya che. A guNasthAnamAM bIjI sattAvIsa prakRtiono baMgha thato nathI te A pramANe - tiryaMca trika eTale tiryaMcagati, tiryaMcAnupUrvI, tiryaMca Ayu, azubha khagati eTale vihAyogati arthAt cAlavAnI rIta tathA durbhaga trikA eTale durbhaga, duHsvara ane anAdeya e traNa nAmakarmano baMgha mizra guNasthAnamAM thato nathI. 24 prathama kaSAya-catuSka, myAnagRddhi-traNe, ho lAla myAna madhya saMhanana cAra, strIveda, kugotra ne ho lAla strIveda, 25 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (pa) (cAra) udayAdi bhaMga-1 9 1 artha :- prathamanA cAra kaSAya te anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA, lobha tathA nidrAnidrA, pracalA pracalA ane trIjI styAnagRddhi, vaLI cAra sahanana eTale saMghayaNa te RSabhanArAca, nArAca, arghanArAca, kIlikA pachI strIveda tathA nIca gotrano A mizra guNasthAnakamAM baMdha paDato nathI. maghya saMsthAna cAra, udyota, Ayu be; ho lAla udyota. bAMghe cUMvornara trIje guNasthAnake ho lAla trIje guNa 26 artha :-- madhyanA cAra saMsthAna eTale zarIranI AkRti te nyagroghaparimaMDala, sAdi (svAti), vAmana, kubja pachI udyota ane manuSyAyu tathA devAyuno baMdha thato nathI. e guNasthAnamAM koIpaNa AyuSyano baMdha paDato nathI. bIjA guNasthAnamAM baMgha prakRti 101 hatI temAMthI A trIjA guNasthAnanI bIjI 27 prakRtio bAda karatA 74 prakRtio A trIjA mizra guNasthAnakamAM baMdha yogya hoya che. A mizra gunnasthAne jIva deha choDato nathI ane AyuSyano baMgha paNa karato nathI. / / 26 / / avirati samyagdaSTi traNa bAMdhatA bIjI ho yAya traNa jina-bIja, sura-nara Ayu, sinnotara tyAM thatI ho lAla sin 27 artha :- A avirati nAmanA cothA guNasthAnakamAM darzana mohanIyakarmanI traNa ane anaMtAnubaMghI kaSAyanI cAra maLI kula sAta prakRtiono upazama, kSaya athavA kAryopazama thavAthI jIvane samyakdarzananI prApti thAya che. paNa apratyAkhyAnAvaraNa krodha, mAna, mAyA, lobhanA udayathI vrata AvatA nathI. tethI avirati samyakavRSTi nAmanuM A cothuM guNasthAnaka kahevAya che. trIjA guNasthAnakamAM 74 prakRtiono baMgha thato hato paNa A cothA guNasthAnamAM bIjI traNa prakRtio te jina-bIja eTale tIrthaMkara nAmakarma, tathA devAyu ane manuSyAyuno baMgha vadhI javAthI kula 77 prakRtino baMdha A cothA avirati samyakdgaSTi guNasthAnamAM thAya che. / / 27 / / daza deza-virati mAMhI baMghAya nahIM kahI ho lAla baMdhAya apratyAkhyAnI cAra, manuSya-trika vaLI ho lAla manuSya 28 artha :-- A paMcama deza-virati guNasthAnamAM apratyAkhyAnAvaraNa krogha, mAna, mAyA, lobhanA sopazamathI zrAvaka vratarUpI dezacAritranI prApti thAya che. paNa pratyAkhyAnAvaraNa kAyanA udayathI sarvavirati saMcama Avato nathI. A pAMcamAMthI uparanA badhA guNasthAnomAM samyagdarzana hoya che. A guNasthAnamAM bIjI daza prakRtiono baMgha thato nathI. te apratyAkhyAnI krodha, mAna, mAyA, lobha tathA manuSyagati, manuSyAnupUrvI tathA manuSyAyu che. / / 28 / / Adi saMhanana sAthe audArika-nika e; ho lAla au pratyAkhyAnI cAra chaThThuM na baMdhAya che, ho lAla chaThThuM na 29 artha :-- Adi eTale prathamanuM saMhanana te vajARSabhanArAca saMhanana tathA audArika zarIra ane audArika aMgopAMga maLI kula daza prakRtiono A pAMcamA guNasthAnamAM baMdha thato nathI. cothA guNasthAnamAM Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 77 prakRtiono baMgha kahyo che, temAMthI A dazane bAda karatAM 67 prakRtio A paMcama guNasthAne baMgha yogya rahI. have chaThThA sarvavirati guNasthAnamAM pratyAkhyAnAvaraNIya kaSAyano kSayopazama thavAthI saMyamanI prApti thaI. tethI pratyAkhyAnAvaraNIya kaSAyanI krodhAdi cAra prakRtiono A guNasthAnamAM baMgha thato nathI. gArA tethI tresaTha baMgha-prakRti pramattane ho lAla prakRti AhArika-kika baMghAya navI be sAtame, ho lAla navI 30 artha - tethI pAMcamA guNasthAnamAM je 67 prakRtiono baMgha thato hato temAMthI pratyAkhyAnAvaraNIyanI krodha, mAna, mAyA, lobha e cAra prakRtio bAda karatAM bAkI rahelI 63 prakRtiono A pramatta nAmanA chaThThA guNasthAnamAM baMdha thAya che. have sAtamA apramatta guNasthAnamAM saMjvalana ane nokaSAyano maMda udaya thavAthI ahIM pramAdarahita saMyama che. tethI A apramattaguNasthAnaka nAme oLakhAya che. A sAtamA guNasthAnamAM AhAraka zarIra ane AhAraka aMgopAMganI be navI prakRtiono baMgha vadhavAthI chaThThA guNasthAnanI 63 prakRtio sAthe A 2 navI umerIe to 65 prakRtio baMgha yogya A guNasthAne hoya. 30aaaa. apramattane na zoka, arati apayaza tathA ho lAla arati asAta, asthira-dika; sera-AyubaMgha vA ho lAla sura0 31 artha - have sAtamA guNasthAnamAM apramatta mahAtmAne 1. zoka, 2 arati, 3. apayaza, 4. azAtA, 5. asthira ane 6. azubha e nAmakarmanI cha prakRtiono baMgha thato nathI. tethI pahelAnI 65 prakRtiomAMthI A kane bAda karatAM 59 baMghayogya prakRti bAkI rahI. have sura eTale deva-Ayuno baMgha chaThThuM pramattaguNasthAne jo thAya to chaThTha 59 prakRtibaMgha yogya kahevAya. paNa devAyuM bAMdhato jo sAtame apramattaguNasthAne Ave ane tyAM baMgha paDe to sAtame guNasthAne 59 prakRti baMgha yogya kahevAya. ane jo chaThThA pramattaguNasthAnamAM ja devAyuno baMgha paDe to sAtame apramattaguNasthAne pa8 prakRti ja baMgha yogya gaNAya. li31. tethI ogaNasATha, aThThAvana jANavA; ho lAla aThThAvana nivRtti mAMhIM sAta vibhAgo jANavA ho lAla vibhAgo. 32 artha :- tethI sAtamA guNasthAnamAM je 59 prakRtiono baMgha kahyo che. temAMthI A devAyunI prakRtino baMgha bAda karatA 58 prakRtio baMghayogya sAtamA apramatta guNasthAnamAM hoya che. have AThamA nivRtti eTale nivRtta guNasthAna athavA apUrvakaraNa guNasthAnanA sAta vibhAgo jANavA. 3rA aThThAvana gaNa baMgha, Adi vibhAgamAM ho lAla Adi. chappana prakRti-baMgha pachI pAMca bhAgamAM-ho lAla pachI. 33 artha:- A AThamA apUrvakaraNa guNasthAnakanA Adi eTale prathama vibhAgamAM 58 baMghayogya prakRti jANavI. pachI bethI cha sughI athavA bIjA pAMca vibhAgamAM 56 prakRti baMghayogya jANavI. 33nA Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (pa) (cAra) udayAdi bhaMga-1 nidrA, pracalA jAya bIjA vibhAgathI, ho yAya bIjA chavvIsa ja baMdhAya, jatAM trIsa nAmanI-ho lAla jatAM 34 artha :- nidrA ane pracalA A be prakRtio bIjA vibhAgathI nAza pAmI che. tethI 56 prakRtio chaThThA vibhAga sudhI rahI. have chellA sAtamA vibhAgamAM bIjI trIsa nAmakarmanI prakRtio javAthI 5mAMthI 30 bAda karatAM 26 prakRtio ja baMghayogya zeSa rahI. / / 34 / / sAtamo te vibhAga apUrvakaraNa taNo ho lAla apUrva sura-tika, paMcendriya, samacaturaa jo ho lAla sama 35 = artha :-- te sAtamo vibhAga apUrvakaraNa nAmanA AThamA guNasthAnakano che. temAM nAmakarmanI kaI 30 prakRtio nAza pAmI te jaNAve che - suraddika eTale 1. devagati ane 2. devAnupUrvI, 3. paMcendriya :-- - jAti ane 4. samacaturaasaMsthAna che. / / 35 / / audArika vaNa cAra aMga, upAMga be ho lAla aMga agurulaghu-catuSka, nirmANa trasa nave ho lAla nirmANa0 36 93 artha :- audArika vinA bAkInA 5. vaikriya, 6. AhAraka, 7. taijasa ane 8. kAryaNa zarIra nAmakarma tathA 9. vaikriya aMgopAMga, 10. AhAraka aMgopAMga ane 11. agurulaghu, 12. upaghAta, 13, paraghAta, 14. ucchvAsa nAmakarma, vaLI 15, nirmANa tathA 16. basa, 17. bAdara, 18. paryApta, 19. pratyeka, 20. sthira, 21. zubha, 22. bhaga, 23. susvara ane 24. ATheya nAmakarma. e prakRtionI AThamA guNasthAnamAM vyucchiti thAya che. / / 36 / / jina-bIja varNa-catuSka, su-khagatitrIsa e ho lAla su anivRttimAM pAMca vibhAga vicArIe-ho lAla vi0 37 artha :- vaLI jinabIja eTale 25. tIrthaMkara nAmakarma 26. varNa, 27. gaMgha, 28, 24, 29, sparza nAmakarma, 30. su-khagati eTale zubha vihAyogati arthAt cAlavAnI zubha rIta. e trIsa nAmakarmanI baMgha prakRtiono AThamA apUrva guNasthAnamAM baMdha thato nathI. tethI 56 baMghayogya prakRtimAMthI A 30 javAthI have 26 baMghayogya prakRti zeSa rahI. have anivRttikaraNa nAmanA navamA guNasthAnakanA pAMca vibhAgo vicArIe. / / 33 / / jugupsA, bhaya, hAsya, rati cAranA vinA to lAla rati bAvIsa ja baMdhAya Adi vibhAgamAM, ho lAla Adi 38 artha :- A guNasthAnanA prathama bhAgamAM jAgupsA, bhaya, hAsya, rati e cAra baMghayogya prakRtio javAthI 22no ja baMdha thAya che. 38 ekekI ghaTatI jAya pachI cAra bhAgameM ho lAla pachI naraveda, roSa, mAna, mAyA anukrame to lAla mAyA 39 artha :- bAkInA cAra vibhAgamAM eka eka baMghayogya prakRtio kramazaH ghaTatI jAya che. te naraveda eTale puruSaveda, roSa eTale saMjvalana krodha, mAna ane mAyA che. 39 / / Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 ekavIsathI aDhAra surthI baMgha cAramAM, ho lAla suthI jAya saMjvalana lobha sUkSma-saMpAyamAM ho lAla sUkSma 40 artha - ekavIzathI aDhAra eTale bIjA vibhAgamAM ekavIza, trIjAmAM vIsa, cothAmAM ogaNIza ane pAMcamAmAM aDhAra ema cAra vibhAgamAM utaratA krame baMghayogya pravRtio nAza pAme che. have dazamA sUkSma-saMpAya nAmanA guNasthAnamAM saMjvalana lobha kaSAyanI prakRtino nAza thAya che. tethI have 18mAMthI 1 javAthI 17 rahI. II40nA sattarano gaNa baMgha tethI dazame guNe; ho lAla tethI, soLa bIjI na baMghAya upazama-sthAnake-ho lAla upa0 41 artha - have 17 prakRtiono baMgha dazamA guNasthAnake rahyo. temAMthI agyAramA upazAMtamoha guNasthAnakamAM soLa bIjI prakRtiono baMgha thato nathI. tethI 17mAMthI 16 javAthI have eka ja baMghayogya prakRti zeSa rahI. te zAtA vedanIya. 11 thI 13mAM guNasthAna sughI yogane AzrayIne eka zAtAvedanIya bAMdhe che. 41. darzanAvaraNI cAra jJAnAvaraNI baghI, ho lAla jJAnA aMtarAyanI pAMca, yaza, ucca gotranI. ho lAla yaza0 42 artha - te 16 kaI kaI prakRtio che te jaNAve che - cakSa, acakSa, avadhi, kevaLa e cAra darzanAvaraNIya karmanI tathA mati, zruta, avadhi, mana:paryava ane kevaLajJAnAvaraNIya karmanI pAMca tathA dAna, lAbha, bhoga, upabhoga ane vIryaMtarAya karmanI pAMca ane yaza nAmakarma tathA ucca gotra maLIne kula 16 prakRtio thaI. II42aaaa eka sAtano baMgha sayogI surthI che, ho lAla sayogI caudame jIva abaMghaH sarvajJa-vANI e. ho lAla sarvajJa0 43 artha - zeSa rahela baMghayogya eka prakRti te zAtAvedanIya che. te zAtAvedanIyano baMgha bAramA kSINamoha guNasthAnaka ane sayogI kevaLI nAmanA teramA guNasthAnaka sughI che. caudamA guNasthAnakamAM jIva abaMgha dazAne pAme che. ema sarvajJa bhagavAne kahyuM che. 43 prakRti-baMghanI jema pradezAdika che, ho lAla pradezA eka samaya-prabaddha anaMta aNuM ghare ho lAla anaMta. 44 artha - 120 baMghayogya prakRtinI jema pradezabaMgha, sthitibaMgha ane rasabaMgha paNa che. eka samaya prabaddha eTale eka samaya mAtramAM A jIva anaMta pudgala paramANune grahaNa kare che te pradezabaMgha che. //44o. jema kavala-AhAra krame karI jIva le ho lAla krame pratisamaya tema baMgha samaya-prabaddha che; ho lAla samaya 45 artha :- jema koLIe koLIe kramapUrvaka AhAra levAya che, tema prati samaye jIvane karmabaMghano saMcaya thAya che. eka samayamAM jeTalA karma paramANu baMdhAya, tene samaya-prabaddha kahevAmAM Ave che. 4pA! Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (59) (cAra) udayAdi bhaMga-1 9 5 kavala viSe rasa hoya jajudI judI jAtanA ho lAla jAdI. karma-aNunA tema anubhAgo ghaNA. ho lAla anubhAgo. 46 artha - lIghelA koLIAmAM judI judI jAtanA rasa hoya che. tema saMcaya karelA karma pudagalonA phaLamAM sukha duHkha ApavAnA tIvra ke maMda rasarUpa anubhAgo ghaNA hoya che. II46aaaa. tIvra maMdAdi bheda udaya-kALe dIse ho lAla udaya-kALe sthiti baMghano kALa jaghanyAdika che. ho lAla jaghanyA. 47 artha - sukhaduHkha ApavArUpa tIvra ke maMdarasa, te karmanA udayakALe jaNAya che. tema karmabaMghano sthitikALa paNa jaghanya, madhyama ane utkRSTa che. II47nA yoge prakRti, pradeza; sthiti, rasa kaSAyathI, ho lAla sthita kavalathI tanu sama, karma samaya-prabaddhathI. ho lAla samaya 48 artha - manavacanakAyAnA yogathI karmonI prakRti ane pradezabaMgha thAya che. tathA kaSAyathI te kamanI sthiti ane rasa baMgha paDe che. karmabaMghananA cAra prakAra nIce pramANe : (1) prakRti baMgha - prakRti eTale karmano svabhAva. baMdhAyelA karma jJAnAdi guNa upara AvaraNa kare che. jemake suMThano lADu vAyune hare ane jIrAno lADu pittane haravAnA svabhAvavALo che; tema jJAnAvaraNIya Adi karmano jJAna vigere rokavAno je svabhAva te prakRtibaMgha. (2) sthiti baMgha - sthiti eTale kALanI maryAdA. je karma baMghAya te karma AtmapradezanI sAthe keTalA samaya sudhI raheze tenI maryAdA te sthitibaMgha. jemake te lADu eka pakhavADIyA ke eka mAsa sudhI bagaDe nahIM. tema jJAnAvaraNAdi karmano 30 koDAkoDI sAgaropama vigere sudhI TakavAno je kALa te sthiti baMgha. (3) rasa baMgha :- karmanA zubha-azubha rasanuM tIvra-maMdapaNAnuM nakkI thavuM te rasabaMdha athavA anubhAga baMgha. e karmanA rasanuM ochAvattApaNuM batAve che. jemake lADumAM goLa ke sAkaranA ochAvattA pramANathI mIThAzamAM ochAvattApaNuM jaNAya che. (4) pradeza baMgha - jIva keTalA karma pudgala paramANune grahaNa karaze tenuM pramANa te pradeza baMgha. jema koI lADu pAzera, aDagho zera, ke zera pramANano hoya, tema karmonA pudgala paramANunA DaMghonuM pramANa nakkI thayuM te pradeza baMgha. jema kavala eTale koLIyAthI lIghela AhAramAMthI hADa, mAMsa, cAmaDI, lohI Adi aMgopAMga thAya che; tema eka samaya-prabaddhamAM eTale eka samayamAM jeTalA paramANa-pudagala Ave te AThe karmamAM vaheMcAI jaI uttara prakRtirUpe pariName che. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 prajJAvodha-vivecana bhAga-2 (40) (cAra) udayAdi bhaMga 2 udaya, 3 udIraNA, 4 sattA (dITho suvidhi jiNaMda samAdhirase bharyo, ho lAla, samAdhirase bharyo--e rAga) * 2 udaya baMghAyelA karmano abAghAkALa pUrNa thaye, udayAvalikAmAM pravezI phaLa Ape te udaya. jIva-pradeze baMgha, kSIra-nIra sama maLe, ho lAla kSIra0 rasa devAne yogya thatA sudhI nA co-ho lAla thatA 1 artha :- AtmAnA pradezo sAthe karmano baMgha, dUdha ane pANInI jema maLelo che, te karmo jyAM sudhI 2sa devAne yogya eTale phaLa devAne yogya thatAM nathI tyAM sudhI te udayamAM AvatAM nathI paNa sattAmAM sthira rahe che. 15 te AbApA kALa; pachI udaya kALa A ho lAla pachIzubha-azubharUpa karma-vipAkanI vedanA. ho lAla vipAka 2 te artha :- jyAM sudhI karmo sattAmAM rahe che tyAM sudhI te AbAdhAkALa kahevAya che. pachI udayamAM Ave tyAre udayakALa kahevAya che. udayAvaLImAM AvyA pachI te karmo zubha-azubharUpa karma vipAkanI eTale karma phaLanI zAtA-azAtArUpa vedanIyane Ape che. / / 2 / / vipAka-kALanI mora karma-phaLa veThavuM ho hAla karma-phaLa udIraNA kahevAya H eTaluM samajavuM. ho lAla eTaluM 3 = artha :- vipAka-kALa eTale karmaphaLa Ape te samayanI mora eTale pahelAM ja karmanA phaLane vedI levuM te udIraNA kahevAya che. / / 3 / / udaya-udIraNA-yogya prakRti sAmAnya to ho lAla pra gaNa so ne bAvIsa H kahe krama udayano-ho lAla kahe 4 artha :- karmonA udaya ane udIraNAne yogya sAmAnyapaNe eTale sarvajIvanI apekSAe 122 prakRti hoya che. have karma prakRtinA udayano krama guNasthAna anusAra atre jaNAvavAmAM Ave che. / / 4 / / udaya mithyAtvamAMnI so ne sattarano-no lAla sau ne mizra-samakita-moha, AhAraka-dvikano, ho lAla AhA0 5 artha :- prathama mithyAtva guNasthAnakamAM 117 prakRtiono udaya hoya che, kAraNa temAM 1. mizra mohanIya, 2. samakita mohanIya tathA 3. AhAraka zarIra ane 4. AhAraka aMgopAMgano udaya hoto nathI. pA * juo 'udaya yaMtra' pRSTha 603 upara Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (60) (cAra) udayAdi bhaMga-2 jina bIjano nahi hoya udaya mithyAtvamAM, ho lAla udaya eka so ne agiyAra, bIjA guNasthAnamAM-ho lAla bIjA 6 artha :- A mithyAtva guNasthAnakamAM 5. jina-bIja eTale tIrthaMkara nAmakarmano paNa udaya hoto nathI. tethI udaya yogya kula 122mAMthI A pAMca prakRti bAda karatAM 117 prakRtino udaya hoya che. bIjA sAsAdana guNasthAnakamAM 111 prakRtino udaya hoya che. kA. sUkSmatrika, mithyAtva, Atapa, nAraka-dUtI ho lAla Atapa0 bIjAmAM e na hoya, udayathI e chUTI. ho lAla udaya0 7 artha :- bIjA sAsvAdana guNasthAnakamAM 1. sUkSma, 2. aparyApta, 3. sAghAraNa tathA 4. mithyAtva, 5. Atapa ane 6. narakAnupUrvI. A 6 prakRtino udaya hoto nathI. tethI prathama guNasthAnanI 117 mAMthI A 6 bAda karatAM 111 prakRti udayayogya A bIjA guNasthAnamAM hoya che. tenA sthAvara, ekendriya, anaMtAnubaMghInI, ho lAla anaM. vikasendriya, zeSa traNa AnupUrvInI ho lAla traNa0 8 artha - have trIjA mizra guNasthAnamAM 1. sthAvara, 2. ekendriya, anaMtAnubaMdhI-3. krodha, 4. mAna, 5. mAyA, 6. lobha ane 7. beindriya, 8. saiindriya, 9. caurendriyanI jAti tathA 10. tiryaMcAnupUrvI, 11. manuSyAnupUrvI ane 12. devAnupUrvInI prakRtiono udaya hoto nathI. IITA bAra na mizra hoya, mizra udaye vathI ho lAla mizra sono udaya gaNAya - sarve maLI. ho lAla trIje. 9 artha :- uparokta bAra prakRtiono A mizraguNasthAnamAM udaya hoto nathI. tethI bIjA guNasthAnanI 111 prakRtimAMthI 12 prakRti bAda karatAM 99 prakRtio zeSa rahI. paNa A trIjA guNasthAnamAM mizramohanIyanI eka prakRti vRddhi pAmI, tethI 99+1 maLIne kula 100 prakRtiono udaya A trIjA guNasthAnamAM hoya che. lA. cothe so ne cAra : mizra udaye nahIM ho lAla mizra samyakatva-mohanIya, AnupUrvI baghI ho lAla Anu. 10 artha :- cothA avirata samyagdaSTi guNasthAnamAM 104 prakRtiono udaya hoya che. te A pramANe - A guNasthAnamAM mizra mohanIya prakRtino udaya hoto nathI. tethI trIjA guNasthAnanI 100 prakRtimAMthI 1 bAda karatAM 99 prakRti rahI. temAM vaLI 1. samakita mohanIya tathA 2. narakAnupUrvI, 3. tiryaMcAnupUrvI, 4. manuSyAnupUrvI ane 5. devAnupUrvI e pAMca prakRtio AvI maLatA 99+5 maLIne kula 104 prakRtino udaya cothA guNasthAnamAM hoya che. I/10nA udaye maLI AvI avirata sudraSTine. ho lAla avi. udayamAM sittAsI pAMcamAmAM gaNe-ho lAla pAMca0 11 artha :- uparokta udayayogya pravRtio avirata samyavruSTine cothA guNasthAnakamAM hoya che. have pAMcamA dezavirata guNasthAnamAM 87 prakRtio udayamAM hoya che. I/11nA Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 apratyAkhyAnIya, aSTaka vaikriyanuM ho lAla aSTaka nR-tiryaka-AnupUrvI, anAdeya joDaluM ho lAla anA- 12 artha - pAMcamA dezavirati guNasthAnamAM apratyAkhyAnAvaraNa 1. krogha, 2. mAna, 3. mAyA, 4. lobha tathA pa. devagati, 6. devagatyAnupUrvI, 7. narakagati, 8. narakagatyAnupUrvI, 9. devAyu, 10. narakAyu, 11. vaikriya zarIra, 12. vaikriya aMgopAMga e aSTaka ane 13. ne eTale manuSyagatyAnupUrvI tathA 14. tiryaMcagatyAnupUrvI temaja 15. anAdeya ane 16. ayazakIrti joDalAno udaya A guNasthAnamAM hoto nathI. II12aa durbhaga, sattara sarva; ahIM udaye nahIM ho lAla ahIM pramattamAM ekAzI udayamAMhI kahI ho lAla udaya13 artha - vaLI 17. durbhaga nAmakarmanI prakRti maLIne kula 17 prakRtino udaya A pAMcamA guNasthAnamAM hoto nathI. mATe cothA guNasthAnanI 104 prakRtimAMthI A 17 bAda karatAM 87 prakRtino udaya pAMcamA guNasthAnamAM hoya che. tathA chaThThA pramatta nAmanA guNasthAnamAM 81 prakRtino udaya hoya che. /13 tirigaI-Ayu, kugotra, pratyAkhyanI gaI ho lAla pratyA udyota tema ja jAya; AhAraka-dikanI ho lAla AhA0 14 artha - chaThThA pramattaguNasthAnamAM 1. tirigaI eTale tiryaMcagati, 2. tiryagaAyu, 3. nIca gotra tathA pratyAkhyAnAvaraNa 4. krogha, 5. mAna, 6. mAyA, 7. lobha ane 8. udyota ema ATha prakRtione pAMcamA guNasthAnanI 87 prakRtimAMthI bAda karatAM 79 prakRtio zeSa rahI. temAM vaLI 1. AhAraka zarIra ane 2. AhAraka aMgopAMganI A be prakRtio chaThThA guNasthAnamAM vadhI javAthI 70+2 maLIne kula 81 prakRtio A pramatta nAmanA chaThThA guNasthAnamAM udayamAM hoya che. 14. be navI udaya thAya, cha guNasthAnake. ho lAla chaThThuM. syAnagRddhinuM trika, AhAraka-vika e- ho lAla AhA. 15 artha :- uparokta be navI prakRtio chaThThA guNasthAne udaya pAmI che. have sAtamA apramattaguNasthAnamAM (1) nidrAnidrA, (2) pracalApracalA, (3) svAnagRddhi e traNa tathA 4. AhAraka zarIra ane 5. AhAraka aMgopAMga e maLIne kula pAMca prakRtio udayamAM hotI nathI. 15aaaa sAtame jAtI pAMca, udaya choMterano ho lAla udaya AThame jAtI cAra, udaya boMterano- ho lAla udaya0 16 artha :- sAtamA apramatta guNasthAnamAM uparokta pAMca prakRtio javAthI chaThThA guNasthAnanI 81 prakRtiomAMthI A pAMca bAda karatAM 76 prakRtiono udaya sAtamA guNasthAnamAM hoya che. AThamA apUrvakaraNa nAmanA guNasthAnamAM bIjI cAra prakRtio javAthI 72 prakRtino udaya hoya che. 16aaaa aMta saMhanana trika, samyakatva-mohanI ho lAla samyaka navame chAsaTha hoya H hAsyAdi cha jatI ho lAla hAsyA. 17 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (60) (cAra) udayAdi bhaMga-2 artha - AThamA apUrvakaraNa guNasthAnamAM 1. ardhanArAca, 2. kIlikA ane 3. sevA (chevaTuM) saMhanana e traNa tathA 4. samyatva-mohanIya maLIne kula cAra prakRtio, sAtamA guNasthAnanI 76 prakRtiomAMthI bAda karatAM AThamA guNasthAnamAM 72 prakRtio udayamAM hoya che. AThamA guNasthAnakathI zreNI cAlu thatI hovAthI A gAthAmAM kahyA te traNa chellA saMhananano udaya AThamAmAM ghaTato nathI. ane A traNa saMhananavALA jIvo maMda vizuddhivALA hoya tethI zreNI mAMDI zakatA nathI. paNa vajaRSabhanArAca, RSabhanArA ane nArAca e traNe saMhananavALA jIvo upazama zreNI mAMDI zake che. paNa kSapakazreNI to eka vajaRSabhanArA saMghayaNavALA ja mAMDI zake che. have navamA anivRttikaraNa guNasthAnamAM 1. hAsya, 2. rati, 3. arati, 4. bhaya, 5. zoka, 6. jugupsA javAthI, AThamA guNasthAnanI 72 prakRtiomAMthI A 6 prakRtio bAda thatAM 66 prakRtiono udaya navamAM guNasthAnamAM hoya che. I/1LA dazame udaye sATha : traNe vedanI jatI ho lAla traNe saMjvalana viNa lobha, traNe dUra thatI ho lAla traNe18 artha :- dazamA sUkSmasaMparAya guNasthAnamAM 1. strIveda, 2. puruSaveda, 3. napuMsaka veda tathA saMjvalana lobha kaSAya vinA bAkInA saMjvalana 4. krodha, 5. mAna, 6. mAyA maLIne kula 6 prakRtio navamA guNasthAnanA aMtamAM javAthI navamA guNasthAnanI 66 prakRtiomAMthI A 6 ne bAda karatAM 60 prakRtiono udaya A dezamAM guNasthAnamAM hoya che. |18aaaa. agyArame nahi lobha, ogaNasATha ja rahI ho lAla oga bAramAmAM be bheda : prathamamAM be jatI-ho lAla prathama 19 artha - agiyAramAM upazAMtamoha guNasthAnamAM saMvalana lobha kaSAya upazAMta hovAthI arthAta teno udaya na hovAthI A dazamA guNasthAnakanI 60 prakRtiomAMthI saMjvalana lobhane bAda karatA pa9 prakRtiono udaya A agiyAramA guNasthAnamAM hoya che. have bAramA kSINamoha nAmanA guNasthAnanA be bheda che. prathamanA bhedamAM be prakRtiono nAza thAya che. 19tA. RSabha-nArAcanakrikaH sattAvana udaye ho lAla sattAvana nidrA, pracalA jAya, paMcAvana dvitIye. ho lAla paMcAvana 20 artha - bAramA kSINamoha guNasthAnanI be prakRti 1. RSabhAnArAca saMhanana ane 2. nArAja saMhanana che. agiyAramA guNasthAnanI pa9 prakRtimAMthI A be bAda karatAM pa7 prakRtio bAramA guNasthAnanA prathama bhedamAM udayamAM rahe che. temAMthI 1. nidrA ane 2. pracalA e be prakRtio bIjA bhAgamAM nAza thavAthI pa7 prakRtiomAMthI be bAda karatA 55 prakRtino udaya A bAramA guNasthAnamAM hoya che. 20. jJAnAvaraNIya pAMca, bathI aMtarAyanI ho lAla bathI darzanAvaraNI cAra : jatI cauda ghAtanI ho lAla jatI. 21 artha :- have teramA sayogI kevaLI guNasthAnamAM 1. mati, 2. zrata, 3. avadhi, 4. mana:paryava Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 0 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 ane 5. kevaLajJAnAvaraNanI maLIne pAMca, tathA 1. dAna, 2. lAbha, 3. bhoga, 4. upabhoga ane 5. varyAntarAyanI maLIne pAMca temaja 1. cakSu, 2. acakSu, 3. avaghi ane 4. kevaLa darzanAvaraNanI maLIne cAra, ema kula cauda ghAtakarmanI pravRtio javAthI bAramAM guNasthAnanI 55 prakRtiomAMthI A 14 bAda karatAM 41 prakRtiono udaya atre zeSa rahe che. 21aaaa jina-nAma-udaya hoya beMtALIsa terame ho lAla beMtA, agurulaghu-rUpa-catuSka, prathama saMhanana e. ho lAla pra22 artha :- uparokta 41 prakRtiomAM A teramAM guNasthAne tIrthaMkara nAmakarmano udaya thavAthI eka prakRti vRddhi pAmI. tethI 41+1 maLIne 42 prakRtiono udaya A teramA guNasthAnakamAM hoya che. have teramA sayogI--kevaLI nAmanA guNasthAnanA aMtamAM temAMthI 30 prakRtio nAza pAme che. te nIce pramANe - te 1. agurulaghu, 2. upaghAta, 3. paraghAta, 4. ucchavAsa, e cAra tathA pa. varNa, 6. gaMgha, 7. rasa, 8. sparza e rUpa catuSka tathA 9. vajaRSabhanArAca prathama saMhanana che. IFrarA khagati-audArika-asthira-cuMgalo ho lAla asthi pratyeka-trika nirmANa ane saMsthAna cho. ho lAla ane 23 artha :- tathA 10. zubha khagati, (cAlavAnI rIta) 11. azubha khagati 12. audArika zarIra, 13. audArika aMgopAMga ane 14. asthira, 15. azubha nAmakarma tathA 16. pratyeka, 17. sthira, 18. zubha nAmakarma--e traNa, vaLI 19 nirmANa ane 20. samacaturastra, 21. nyagrothaparimaMDala, 22. svAti, 23. vAmana, 24. kunja, 25. ThaMDaka e cha saMsthAna che. 23aaaa. tana, tejasa, kArmaNa svara eka vedanI ho lAla svara trIsa jatAM jo bAra ayogI sthAnanI ho lAla ayogI. 24 artha :- zarIramAM rahela 26. taijasa zarIra, 27. kAzmaNa zarIra tathA 28. susvara, 29. dusvara ane 30. zAtA-azAtAvedanImAMthI eka, ema badhI maLIne kula 30 prakRtio A teramA guNasthAnanA aMtamAM javAthI, teramA guNasthAnanI 42 prakRtiomAMthI A 30ne bAda karatAM bAkInI 12 prakRtiono udaya ayogI nAmanA A caudamAM guNasthAnamAM hoya che. 24 yaza, subhaga, Adeya, trasa-trika jinanI ho lAla trasava sugotra naragati-Ayu, paMcendrI, vedanI ho lAla paMcendrI. 25 artha :- have caudamA ayogI guNasthAnanA aMtamAM zeSa rahela bAra prakRtio paNa jAya che. te prakRtio A pramANe :- 1. yaza, 2. subhaga, 3. Adeya tathA 4. trasa, 5. bAdara, 6. paryApta e traNa ane 7. jinanAmakarma, 8, ucca gotra, 9. manuSyagati, 10. manuSya Ayu, 11. paMcendriya jAti tathA 12. vedanIya maLIne kula 12 prakRtio thAya che. rapAA. jAtAM aMtima bAra bhavasthiti paNa jatI ho lAla bhava AThe karmathI mukta siddhatA UpajatI ho lAla siddhatA. 26 Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (60) (cAra) udayAdi bhaMga-2 1 01 artha - uparokta bAra prakRtio caudamA ayogI kevaLI guNasthAnanA aMtamAM javAthI te zuddhAtmAnI saMsAramAM sthiti karavAnI avadhi paNa have pUrNatAne pAme che. tethI ATheya karmathI mukta thayelA te paramAtmA, siddha dazAne pAmI mokSamAM sarvakALane mATe anaMtasukhamAM virAjamAna thAya che. 26aaaa. 3 udIraNA* je karmo udayamAM AvyA nathI tene tapa AdivaDe udayamAM lAvIne khapAvavA tenuM nAma udIraNA che. chaThThA sudhI samAna udayavat udIraNA, ho lAla udaya sAtamAMthI sayogI suthI ja vizeSatA ho lAla suthI 27 artha - chaThThA pramatta guNasthAnanA aMta sudhI karma pravRtiono je pramANe udaya thAya, te pramANe tapa Adi dvArA udIraNA karIne tene khapAvI zakAya. pachI sAtamA apramatta guNasthAnanI zarUAtathI te teramA sayogI guNasthAnanA aMta sudhI temAM vizeSatA che. eTale ke zAtA, azAtA ane manuSya AyunI udIraNA sAtamA guNasthAnanI zarUAtathI te teramA sughI nathI. sAtamA guNasthAnathI laIne teramA guNasthAna sudhI je prakRtio udayamAM hatI, te have udIraNAmAM zAtA azAtA ane manuSya AyunI A traNa prakRtio ochI ochI gaNatA javuM. bIjI badhI pravRtio jema udayamAM che temaja udIraNAmAM paNa samajavI. have caudamA guNasthAnamAM mana vacana kAyAnA yoga na hovAthI tyAM udIraNAno saMbhava nathI. kAraNa ke udIraNA e yogakRta che tethI. sAtame gaNa toMtera udaraNA yogya e, ho lAla urdI AThame agnotera vaLI taisaTha navame, ho lAla vaLI. 28 artha:- sAtamA apramatta guNasthAnamAM jJAnAvaraNIyanI 5, darzanAvaraNIyanI 6, mohanIyanI 14, nokarmanI 42, gotranI 1 tathA aMtarAyanI 5 maLIne kula 73 prakRtio udIraNA yogya gaNAya che. AThamA apUrvakaraNa guNasthAnamAM jJAnAvaraNIyanI 5, darzanAvaraNIyanI 6, mohanIyanI 13, nAmakarmanI 39, gotranI 1, tathA aMtarAyanI 5 maLIne kula 69 prakRtio udIraNA yogya hoya che. tathA navamA anivRttikaraNa guNasthAnamAM jJAnAvaraNIyanI 5, darzanAvaraNIyanI 6, mohanIyanI 7, nAmakarmanI 39, gotranI 1 tathA aMtarAyanI 5 maLIne kula 63 prakRtio udIraNA yogya gaNAya che. AraTA sattAvana dazame ja, chappana agyArame, ho lAla chappana copana, bAvana bheda thatA be bArame, ho lAla thatA. 29 artha - dazamA sUkSmasaMparAyaguNasthAnamAM jJAnAvaraNIyanI 5, darzanAvaraNIyanI 6, mohanIyanI 1, nAmakarmanI 39, gotranI 1 tathA aMtarAyanI 5 maLIne kula 57 prakRtio udIraNA yogya che. tathA agyAramA upazAMtamo guNasthAnamAM jJAnAvaraNIyanI pa, darzanAvaraNIyanI 6, nAmakarmanI 39, gotranI 1 tathA aMtarAyanI 5, maLIne 56 udIraNA yogya pravRtio gaNAya che. bAramA kSINamoha guNasthAnanA be bheda thAya che. tenA prathama bhedamAM jJAnAvaraNIyanI 5, darzanAvaraNIyanI 6, nAmakarmanI 37, gotranI 1 tathA aMtarAyakarmanI 5, maLIne kula 54 udIraNA yogya prakRti che. * juo 'udIraNA yaMtra' pRSTha 603 upara Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 ane bIjA bhedamAM jJAnAvarNInI pa, darzanAvarNayanI 4, nAmakarmanI 37, gotranI 1 tathA aMtarAyanI pAMca maLIne para, udIraNA yogya pravRtio gaNAya che. rA. vaLI ogaNacAlIsa sayogI terame, ho lAla sayogI. udIraNAne yogya nahIM koI caudame, ho lAla nahIM. 30 artha :- teramA sayogI kevaLI guNasthAnamAM nAmakarmanI 38 ane gotrakarmanI 1 maLIne kula 39 prakRtio udIraNA yogya hoya che. caudamA ayogI kevaLI guNasthAnamAM udIraNA karavA yogya eka paNa prakRti nathI. kemake tyAM mana vacana kAyAnA yoga nathI. 30gA. 4. sattA* baMghAyelA karmonuM abAghAkALa sudhI AtmA sAthe vaLagI rahevuM tene sattA kahevAya che. baMghAdithI barnI karma vaLagI rahe jIvane, ho lAla vaLagI sattA karmanI te ja; bhedAnabhedane- ho lAla medAnabhedane 31 artha :- rAgadveSa AdinA bhAvothI kArpaNa vargaNAo kheMcAIne AvI AtmAnA pradezo sAthe karmarUpe thaI je vaLagI rahe, te ja karmanI sattA che ane tenA aneka bheda prabheda che. 31aaaa gaNatAM aDatALIsa sonI upara thaI, ho lAla sonI bIje, trIje sonI upara suDatALInI, ho lAla upara0 32 artha :- have te bheda prabhedane gaNatAM prathama mithyAtva nAmanA guNasthAnamAM te 148 prakRti thAya che. te A pramANe : jJAnAvaraNanI pa, darzanAvaraNanI 9, vedanIyanI 2, mohanIyanI 28, AyunI 4, nAmakarmanI 93, gotranI 2 ane aMtarAya karmanI 5 maLIne kula 148 prakRti sattAmAM hoya che. bIjA sAsvAdana tathA trIjA mizra guNasthAnamAM tIrthakara nAmakarmanI sattA na hovAthI eka prakRti ochI thaI; tethI 147 prakRtio A be guNasthAnamAM sattArUpe hoya che. [3rA sattA, vaNa-jinabIja; anyamAM pUrI che, ho lAla anya pahelethI upazAMta sughI sattA viSe ho lAla suthI sattA 33 artha - jinabIja eTale tIrthaMkara nAmakarma jeNe bAMdhyuM te anyamAM eTale bIjA, trIjA guNasthAnamAM jAya nahIM. e be guNasthAna vinA pahelA guNasthAnakathI cheka upazAMtamoha nAmanA agyAramA guNasthAna sughI 148 prakRtinI sattA pUrepurI hoya che. tene saMbhavasattA kahevAya che. 33nA anaMtAnubaMrthI cAra naraka pazu-AyunI, ho lAla naraka cha vinA sauthI adhika beMtALIsa prakRti, ho lAla beMtA34 artha - anaMtAnubaMdhI kaSAyanI cAra tathA narakAyu ane pazuAyunI maLIne kula cha prakRtio hamaNAM sattAmAM nathI evA upazama zreNIvALAne 14ra pravRtio sattAmAM saMbhave che. sattAnA be prakAra * juo 'sattA yaMtra" pRSTha 601 upara Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (60) (cAra) udayAdi bhaMga-2 1 03 che. eka sadabhAva sattA ane bIjI saMbhava sattA. je jIvo teja bhave mokSamAM javAnA che te jIvono samAveza sadbhAva sattAmAM thAya che. ane je jIvone AyuSyanA baMghano saMbhava che te jIvono samAveza saMbhava sattAmAM thAya che. 34o. apUrvathI upazAMta sughImAM saMbhave, ho lAla sudhImAM kSAyika samyagdaSTi kSaya sAmano kare ho lAla kSaya. 35 artha :- 14ra prakRtio AThamA apUrvaguNasthAnakathI agyAramA upazAMtamoha nAmanA guNasthAna sughI sattAmAM saMbhave. have kSAyika samyavruSTi to anaMtAnubaMdhI 4 tathA mithyAtva mohanIya, mizramohanIya ane samyaktva mohanIya maLIne kula sAteya prakRtiono kSaya kare che. 3pAA cotherthI so adhika ekatALIsa ghare ho lAla ekatA carama-zarIrI jo hoya, na navIna AyuM ghare ho lAla na. 36 artha - te kSAyika sammadraSTi jIva sAteya prakRtine mULamAMthI kSaya karelI hovAthI cothA guNasthAnakathI ja te 141 prakRtinI sattAvALo hoya che. paNa je caramazarIrI eTale te ja bhave mokSa janAra hoya te navA AyuSyakarmano baMgha karato nathI. //36 caramazarIrI sudraSTi kSAyika caturthathI ho lAla kSAyika traNe Ayurahita, bIjI sAta kSaya karI ho lAla bIjI 37 artha - caramazarIrI kSAyika samyaphaSTi jIva cothA guNasthAnathI narakAyu, tiryaMcAyu ane devAyu rahita hoya. ane sAta prakRti te anaMtAnubaMdhInI cAra tathA mithyAtva, mizra ane samyakatva mohanIyanI e 3 maLIne kula dasa prakRti caramazarIrane sattAmAM hotI nathI. 3zA. so ne ADatrIsa ghare sattA viSe ho lAla ghare sattA prathama bhAga paryata navamA guNa-pade ho lAla navamA 38 artha:- uparokta daza pravRtionA kSayathI 138 prakRti tene sattAmAM hoya che. te cothA guNasthAnakathI laIne navamA anivRtti guNasthAnanA pahelA bhAga sudhI jANavI. (38) kSAyikavRSTi na hoya te caramazarIrane ho lAla te so ne pistAlIsa, cothethI sAtame ho lAla cothe39 artha - have je kSAyika samyaphadraSTi na hoya paNa upazama ke kSayopazamavALo hoya ane caramazarIrI hoya tene narakAyu, tiryaMcAyu ane devAyu e traNa prakRti sattAmAM hoya nahIM. tethI te cothA guNasthAnathI sAtamA apramatta guNasthAna sughI 145 prakRtinI sattAvALo hoya che. |39 so ne ADatrIsa kahI navamA guNe ho lAla kahI. bIjI soLa na hoya, bIjA vibhAgameM - ho lAla bIjA 40 artha - caramazarIrI lAyaka samakitI kSepaka zreNi mAMDanArane navamA guNasthAnakanA pahelA bhAgamAM 138 prakRtinI sattA kahI. have tethI AgaLa vadhI navamA anivRttikaraNanA bIjA bhAgamAM Ave Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 tyAre bIjI 16 prakRtinI sattA dUra thAya che. 40nA sthAvara-tiryaka-ddhika naraka-Atapa-dika ho lAla naraka ekendriya, vikasendriya, myAnagRddhi-trika ho lAla myAna. 41 artha - te 16 prakRti A pramANe : 1. sthAvara ane 2. sUkSma, 3. tiryaMcagati, 4. tiryaMcAnupUrvI, 5. narakagati, 6. narakAnupUrvI, 7. Atapa, 8. udyota, 9. ekendriya jAti tathA vikasendriya, 10. be indriya, 11. te indriya, 12. caurendriya, 13. nidrA nidrA, 14. pracalA pracalA, 15. myAnagRddhi ane 16. sAdhAraNa nAmakarma. 41aaaa sAghAraNa e soLa; bArvIsa ne so rahI ho lAla bArvI eka so upara cauda trIjA bhAganI lahI ho lAla trIjA 42 artha :- uparokta 16 prakRtiono navamA guNasthAnanA bIjA vibhAgamAM kSaya thavAthI 138 mAMthI 16 bAda karatAM 122 prakRtinI sattA rahI. pachI trIjA bhAgamAM apratyAkhyAnanI ane pratyAkhyAnI krodhAdikaSAyanI 8 prakRtio kSaya thavAthI 114 prakRtio sattAmAM rahI. 4rA nirmuLa ATha kaSAya; pachI napuMsaka gaye ho lAla pachI cothe so ne tera sattAmAMhi rahe ho lAla sattAmAMhi0 43 artha - navamA guNasthAnanA trIjA bhAge 8 kaSAya nirmaLa thayA. have cothA bhAgamAM napuMsakaveda TaLavAthI 113 prakRtinI sattA rahI. //43ii strIveda jAtAM eka so bAra pAMcame ho lAla so. hAsya-parka kSaya thAya eka so cha chachuM ho lAla eka 44 artha - pAMcamA bhAgamAM strIveda javAthI 112 rahI tathA chaThThA bhAgamAM hAsya, rati, arati, bhaya, zoka, jAgupsA kSaya thavAthI 106 prakRti sattAmAM rahI. 44 sAtame na naraveda eka so pAMca che ho lAla eka AThame nathI koi eka so cAra e ho lAla eka 45 artha :- sAtamA bhAgamAM puruSaveda javAthI 105 rahI. AThamA bhAgamAM saMjvalana krogha javAthI 104 sattAmAM rahI. 4pAA navame na rahe mAna eka so traNa rahI ho lAla eka kSapakazreNInI rIta navamAnI nava kahI ho lAla navamA 46 artha - navamA guNasthAnanA navamA bhAgamAM saMjvalana mAna TaLavAthI 103 rahI. kSapakazreNI caDhatA navamAM guNasthAnanI nava prakAre rIta hatI te kahI jaNAvI. ||46aaaa dazame so ne be ja mAyA cothI vinA ho lAla mAyA bArame so ne eka chellA lobha vinA ho lAla chellA 47 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (60) (cAra) udayAdi bhaMga-2 1 05 artha - have navamA guNasthAnanAM, navamA bhAganA aMtamAM cothI eTale saMjvalana mAyA paNa javAthI A dazamA sUkSma saMparAya guNasthAnamAM 102 prakRtinI sattA zeSa rahI. have kSapaka zreNIvALo agiyAramAM guNasthAnane sparze nahIM. tethI dazamA guNasthAnanA aMte saMjvalana lobha paNa javAthI bAramA kSINamoha guNasthAnamAM 101 prakRti sattAmAM rahI. 4zA nidrA, pracalA jAya, navvANuM aMtame ho lAla navvA tyAM jatI bIjI cauda paMcAsI terame-ho lAla paMcA 48 artha - tyArabAda bAramA guNasthAnamAM nidrA ane pracalA ema be prakRtino nAza thavAthI chellA samayathI eka samaya pahelA 99 prakRtio sattAmAM zeSa rahI. temAMthI bIjI cauda prakRtiono bAramA guNasthAnanA aMta samayamAM kSaya thavAthI 99mAMthI 14 bAda karatAM 85 prakRtio teramAM sayogI guNasthAne sattAmAM rahI. II48 jJAnAvaraNIya pAMca bathI aMtarAyanI ho lAla bathI. darzanAvaraNI cAra gaI cauda ghAtInI ho lAla gaI. 49 artha - te cauda prakRtio je gaI te kaI kaI hatI te jaNAve che - jJAnAvaraNIyanI 5, aMtarAyakarmanI 5, tathA darzanAvaraNIyanI 4, ema ghAtIyA karmanI 14 prakRtiono bAramA guNasthAnanA aMtamAM kSaya thayo. ane 85 prakRtio teramA sayogI guNasthAne sattAmAM rahI. teramA guNasthAnamAM eka paNa prakRti kSaya thatI nathI. tethI caudamA guNasthAnanI zarUAtamAM paNa 85 prakRti sattAmAM rahI. ayoganA be bhAga, paMcAsI ekamAM ho lAla paMcA upAMtya samaye hoya te, boMtera jatAM. ho lAla tera0 50 artha - caudamA ayogI guNasthAnanA be vibhAga karyA. pahelA vibhAgamAM 85 prakRtio hatI. te vibhAganA upAMtya samaye eTale aMtima samaye pahelAnA eka samayamAM 72 prakRtio kSaya thavAthI tera prakRtio zeSa sattAmAM rahI. te tera pravRttio caudamA guNasthAnanAM aMta samayamAM kSaya thavAthI AtmA siddhagatine pAme che. sura-khagati-gaMLaddhika varNa-rasa-paMcaka ho lAla varNa paMcaka-baMghana-saMghAta, tana sau, sparzASTaka ho lAla tana 51 artha :- have 72 prakRtio je prathama kSaya thaI tenA nAma jaNAve che : 1. devagati, 2. devAnupUrvI, khagati eTale 3. zubhavihAyogati, 4. azubha vihAyogati, 5. sugaMgha, 6. durgagha, 7. lAla, 8. pILo, 9. vAdaLI, 10. kALo, 11. ghoLo varNa, 12. kaDavo, 13. tIkho, 14. tUro, 15. khATo, 16. gaLyo rasa, 17. audArika, 18. vaikriya, 19. AhAraka, 20. taijasa, 21. kArpaNa e zarIranA pAMca baMghana ane 22. audArika, 23. vaikriya, 24. AhAraka 25. taijasa , 26. kAzmaNa e zarIranA pAMca saMghAtana tathA 27. audArika, 28. vaikriya, ra9. AhAraka, 30. taijasa, 31. kArpaNa e pAMca zarIra ane 32. karkaza, 33. mRdu, 34. halako, 35. bhAre, 36. zIta, Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 37. uSNa, 38, cIkaNo, 39. lukho e ATha sparza. 51aaaa nirmANa gotra nIca susvara upAMga sau ho lAla susvara0 agurulaghu-catuSka, saMsthAna saMhanana sau ho lAla saMsthA para artha - 40. nirmANa, 41. nIcagotra, 42. susvara tathA 43. audArika, 44. vaikriya, 45. AhAraka e aMgopAMga, 46. agurulaghu, 47. upaghAta, 48. parAghAta, 49. ucchavAsa tathA 50. samacaturastra, 51. nyagroghaparimaMDala, para. sAdi, pa3. kunja, 54. vAmana, 55. huMDaka e saMsthAna tathA 56. vajaRSabhanArAya, 57. RSabhanArAya, 58. nArAca, 59. ardhanArAca, 60. kAlikA, 61. chevaTuM saMhanana. parA asthiraSaddha, aparyApta, pratyeka-trika, vedanI ho lAla prava aMta samayamAM tera rahI, te paNa jatI-ho lAla rahI. 53 artha:- 62. asthira, 63. azubha, 64. durbhaga, 65. duHsvara, 66. anAdeya, 67. ayazakIrti e cha prakRtio, 68. aparyApta, 69. pratyeka, 70. sthira, 71. zubha e traNa tathA 72. zAtA ke azAtA e be mAMthI eka. A bathI 72 prakRtio nAza pAmyA pachI baMgha yogya 13 prakRtio zeSa rahe che. te paNa caudamAM guNasthAnanA aMte chellA samayamAM nAza pAme che. palA manuSya-trasanAM trika subhaga, yaza, vedanI ho lAla subhaga sugotra, jina, Adeya, paMcendrI teramI ho lAla paMcendrI 54 artha :- zeSa rahelI 13 prakRtionA nAmo A pramANe che : 1. manuSyagati, 2. manuSyAnupUrvI, 3. manuSpAyu, 4. trasa, pa. bAdara, 6. paryAya, 7. subhaga, 8. yaza, 9. zAtA athavA azAtA vedanI, 10. ucca gotra, 11. jina nAma, 12. Adeya tathA 13. paMcendriya jAti. pa4 manuSya-AnupUrvI vinA bAre kahe ho lAla vinA ayogI aMte jAya; koI mata e lahe ho lAla koI 55 artha - koI mata ema gharAve che ke manuSyAnupUrvI vinA, bAra prakRtio ja ayogI guNasthAnanA aMte jAya che ane manuSyAnupUrvIno kSaya 72 prakRtionI sAthe ja 73mI prakRtirUpe thAya che. papA thAya pachI bhagavaMta anaMta samaya rahe ho lAla anaMta pUrNapaNe jIMva siddha alaukika pada lahe ho lAla alau. 56 artha - baghI karma prakRtiono kSaya karyA pachI bhagavaMta alaukika evA siddhapadane saMpUrNapaNe pAmI, anaMtakALa sughI anaMtasukhamaya evA mokSamAM jaI birAjamAna thAya che. pA. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (61) jinamata-nirAkaraNa 1 07. karmabaMghanA mukhya kAraNo rAgadveSa ane ajJAna che. tene jaDamULathI naSTa karavA hoya to jinezvara bhagavaMte bhAkhela muktino sAco mArga jANavo jarUrI che. kemake rAgadveSa ajJAnane jeNe jItI lIdhA che evA jinezvaranA siddhAMta sivAya saMpUrNa karmane naSTa karavAno bIjo koI upAya nathI. mATe jinamata saMbaMghInI zaMkAone dUra karavA tenuM nirAkaraNa eTale samAghAna A pAThamAM ApavAmAM Ave che - | (61) jinamata - nirAkaraNa (zItala jinapati lalita tribhaMgI vivighabhaMguM mana mohe re--e rAga) zrImad rAjacaMdra guruvarane praNamuM UlaTa ANI re, che jinamatano je marma ghare ura, amI sama jenI vANI re. zrImad artha :- zrImad rAjacaMdra guruvaryane huM ullAsabhAva sahita praNAma karuM chuM. je jinamatanA rahasyane hRdayamAM ghAraNa karanAra che. ane jenI amI eTale amRta samAna vANI che, arthAt jenA vacano jIvane janmamaraNathI mukta karI amara banAvI de evAM che. [1] jijJAsuM ajJAnI jIMvanA saMzaya sarve TALe re, jJAnI banI bhoLavatA jagane, tenuM pola prajAne re. zrImad artha :- jenI vANI ajJAnI evA jijJAsu jIvanA sarva saMzayane TALavA samartha che; tathA je jJAnI banI jagatavAsI jIvone bhoLave che, viparIta mArge dore che evA kuguruonI polane paNa pragaTa karanAra che. rA. satyamatine pUche koI jijJAsuM jagavAsI re, "jinamatane jaga kema vagove, kahI nAstika nirAzI re?" zrImad artha - satyamati eTale satya che mati jenI evA jJAnI puruSane koI jagatavAsI jijJAsu pUche che ke jagatamAM loko jinamata eTale jinezvara bhagavaMtoe je vItarAga gharma prarUpyo che tene nAstika kahIne ke nirAzI eTale e vItarAga bhagavaMto koInI AzA pUrI kare nahIM ema kahIne kema vagove che? pAyA satyamati kahe : "he jijJAsuM, vAta vicArI joje re, neti, neti-vedavacananuM rahasya samajI leje re. zrIma artha - uttaramAM satyamati kahe H he jijJAsu, A vAta vicArI jo je ke vedanuM eka vacana neti neti' eTale "e nahIM e nahIM evuM che, arthAt je dekhAya che te badhI bhrAMti che. "AtmA sat jagata mithyA' che. e vAkyanuM rahasya samajI leje ke jagatamAM eka AtmA ja zAzvata padArtha che, bAkI je jagatamAM rUpI evA padArtho dekhAya che te mAtra pudagalanI paryAyo che, nAzavaMta che mATe tene mithyA kahyA che. ema jainamata syAdvAdathI vAkyanA rahasyane pragaTa kare che. 4 Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 08 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 mAyArUpa avAcya kahyuM che, brahmarUpa paNa tevuM re; jagajana kaMI kaMI mAnI beThA; saMta kahe : "nahIM evuM re'zrImad artha - vedAMtamAM IzvarImAyAnuM svarUpa avAcya eTale vANIthI varNavI zakAya nahIM ema kahyuM che. tema brahma eTale AtmAnuM svarUpa paNa vANIthI varNavI zakAya nahIM. paNa anubhavI zakAya evuM che. chatAM jagatavAsI jIvo AtmAne kSaNika kuTanitya vagere anekarUpe ekAMte mAnI beThA che. paNa saMta evA jJAnI puruSo anekAMtavAdathI kahe che ke tevuM AtmAnuM svarUpa nathI. //pA moha viSe mIThAza jagatane-lADI, vADI, gADI re A bhavamAM bhogavavA iccha, icche teha agADI re. zrImad artha - jagatavAsI jIvo AtmAne anyarUpe mAnI, mohamAM mIThAza hovAthI gharma karIne paNa lADI, vADI, gADI Adine ja icche che. A bhavamAM gharmanA phaLa indriya sukha bhogavavA icche ane parabhavamAM paNa mane indriya sukho maLe e ja kAmanA buddhithI gharmakriyAnA anuSThAna kare che. AvA e AzA che bhUtano bhaDako, Aza tajo" upadeze re, saMta-jano ura ANI karuNA, samaju jana zIkha leze re." zrImadda artha - bhagavAnanI bhakti karIne paNa indriya sukha meLavavAnI AzA rAkhe che. e icchArUpI bhUtano bhaDako emane bALI nAkhaze arthAt emano amUlya mAnavadeha naSTa karI deze. mATe saMta evA jJAnIjano hRdayamAM karuNA lAvI upadeza che ke he bhavyo! tame indriya sukhanI AzA tajI dyo. e sukha nathI paNa A bhavamAM trivighatApa ApanAra ane parabhavamAM paNa durgatie laI janAra vastu che. mATe tyAgavA yogya che. evI zikhAmaNane je samaju bhAgyazALI haze te ja grahaNa karaze; bIjA karI zakaze nahIM. zA jijJAsuM kahe: "satya vacana tama, paNa jaga kema na jANe re? hitakArI paNa kaTu auSaghane mAtA pAya parANe re." zrImad artha - jijJAsu evo AtmArthI kahe : tamAruM kahevuM satya che. chatAM jagatavAsI juvo tene kema jANatA nathI? jema hitakArI auSadha bhale kaDavuM hoya to paNa mAtA bALakane parANe pAya che. tema jagatanA jIvone saMtapuruSoe hitakArI upadeza kaTu auSaghanI jema parANe paNa pAvo joIe. TAA satyamati kahe : "ghaMghA sama sau gharma thayA kaLi-bhAve re mAruM te sAruM' sau mAne, samyaka jJAna abhAve re. zrImad artha :- satyamati kahe : A kaLikALamAM to kaLi eTale pApa bhAvanAthI sau gharma ghaMghA samAna banI gayA che. sarve "mAruM te sAruM' ema mAne che. samyakajJAnanA abhAve ame kahIe chIe te ja sAco mArga che ema sau mAnI beThA che. lA. potAno koI ziSya kare jo saMta-samAgama bIje re. to kuMgurune tAva caDhe che; sAcI-khoTI cIje re- zrImad artha - potAno koI ziSya bIjA saMtano samAgama kare to kugurune tAva caDhe che. te ziSyane sAcuM Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (61) jinamata-nirAkaraNa 109 khoTuM kahIne paNa bIjA saMtanA samAgamathI tene dUra kare che. "jIvane sanmuruSano yoga maLavo durlabha che. apAramArthika gurune jo potAno ziSya bIjA gharmamAM jAya to tAva caDhe che. pAramArthika gurune "A mAro ziSya che" evo bhAva hoto nathI. koI kuguru Azrita jIva boghazravaNa arthe saru pAse eka vakhata gayo hoya, ane pachI te tenA te kuguru pAse jAya, to te kuguru te jIvane aneka vicitra vikalpo besADI de che, ke jethI te jIva pharI saguru pAse jAya nahIM. te jIvane bicArAne to saasat vANInI parIkSA nathI eTale bhoLavAI jAya che, ane sAcA mArgethI paDI jAya che." (va.pR.685) I/10thI saMta vagove, zogha tajAve, lokalAjathI dAbe re, bALabuddhi jIvone mohe kuMguru rAkhe tAbe re. zrImadda artha - kuguru hoya te ziSya pAse sAcA saMtanA vagovaNA karI tene sAcI zogha karatA aTakAve che. nahIM choDe to lokalAjanI bIka batAvIne paNa tenA upara dabANa lAve che. ema bALabuddhi jevA ajJAnI jIvone mohI evA kuguruo potAnA tAbAmAM rAkhe che; satu jANavA detA nathI. ||11|| mohI guru peThe nahi saMto vADA racI vaghAre re, UlaTA-Agraha te toDAve, hita batAvI suthAre re. zrImad artha - mohI kugurunI jema saMtapuruSo gacchamatanA vADA racI tene vadhAre nahIM. paNa te mahApuruSo, viparIta gacchamatanA thaI gayelA Agrahone toDAve che ane AtmAnuM sAcuM hita zAmAM che te batAvI jIvonA bhAva sudhAre che. 12aaaa. satsaMgatino yoga bane nA, jijJAsA nahi jabarI re, kuMguru-saMge mamatA poSe, samaja pAmavI agharI re. zrImad artha - uparokta kAraNone laIne jIvone satsaMgatino yoga banato nathI. temaja pUrvanuM ArAghakapaNuM nahIM hovAthI AtmakalyANa karavAnI jijJAsA paNa evI jabarI nathI. tethI mAtra kugurunA saMgamAM AvavAthI potAnA gacchamatanI mamatAne poSavAmAM ja gharma mAne che. AtmavicAra kartavyarUpa gharmanI sAcI samaja pAmavI temanA mATe agharI thaI paDI che. /13 prema parANe kadI na thAye, paricaya satno durlabha re; jIva jarA jo jora kare to, satsaMge sau sulabha re. zrImaddra artha :- sanmArga pratye kadI prema parANe karAvI zakAya nahIM ke thAya nahIM, temaja uparokta kAraNothI satyavastuno paricaya thavo temane durlabha thaI paDyo che. paNa jIva jarA baLIyo thaI, lokalAja ke kuguruno saMga tajI madhyasthI thaIne satsaMga kare to sat jaNAya ane mokSano mArga tene mATe sarva prakAre sulabha thaI zake che. 14 nathI maLyA sata, nathI supyuM sata, nathI sat zraddhayuM jIve re, to kalyANa kaho zuM thAya? pragaTe dIvo dIve re. zrImad artha - anAdikALanA paribhramaNamAM jIvane sasvarUpa evA sapuruSa maLyA nathI, temanA sarUpa vacano sAMbhaLyA nathI ke satya evA AtmAdi tattvonI jIve zraddhA karI nathI. to kaho jIvanuM Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 1 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 kalyANa kevI rIte thAya? dIvAthI dIvo pragaTa thAya che. tema AtmajJAnI puruSa maLavAthI ane temanI AjJA ArAghavAthI ja jJAnarUpI dIvo ghaTamAM pragaTa thAya che. "anAdikALanA paribhramaNamAM anaMta vAra zAstrazravaNa, anaMta vAra vidyAbhyAsa, anaMta vAra jinadIkSA, anaMta vAra AcAryapaNuM prApta thayuM che. mAtra, "sa" maLyA nathI, "sa" supyuM nathI, ane "sa" zradhyuM nathI, ane e maLe, e suye, ane e zradhye ja chUTavAnI vArtAno AtmAthI bhaNakAra thaze. mokSano mArga bahAra nathI, paNa AtmAmAM che. mArgane pAmelo mArga pamADaze." (va.pR.246) //upAA te maLavAthI, te suNavAthI, te zraddhAthI thAze re, AtmAthI bhaNakAro jIMvane hUMTavAno, ghUMTI jAze re. zrImadda artha :- sAcA sapuruSa maLavAthI, tenI vANI bhAvapUrvaka sAMbhaLavAthI, tenI aMtarathI zraddhA karavAthI, AtmAmAMthI janmamaraNanA duHkhothI chUTavAno jIvane sAco bhaNakAra thaze ane te jIva sarva prakAranA duHkhothI jarUra chUTI jaze. ./16aaaa | sarva jIvane sukhI karavAne icche sarve saMto re, loka baLe mamatA-agnithI, jANe na mohe sUto re. zrImad artha - sarva saMtapuruSo jagatanA sarva jIvone sukhI karavA icche che. Akho loka badho mamatvabhAvarUpa agnithI baLI rahyo che. paNa saMsArI jIvo moha nidrAmAM sUtelA hovAthI tene jANI zakatA nathI. 1thA jagADavA pokAra kare che, je samaje te nAse re, nAsanArane mArga batAve; paNa je tethI trAse re- zrIma artha :- jJAnI puruSo jIvone moha nidrAmAMthI jagADavA pokAra karIne kahe che ke he jIvo! A AraMbha parigraha agni jevo che, temAM baLI marazo, mATe UThIne bhAgo bhAgo. je bhAgyazALI A vAtane samajaze te to A moha nidrAmAMthI jAgRta thaIne bhAgI jaze. je jAgRta thaze tene jJAnI puruSo jarUra mArga batAvaze. paNa mArga batAvatAM jo jIvane te tyAga vairAgya upazama bhakti trAsarUpa lAgaze to jJAnI puruSo mauna thaI jaze. 18 tene pakaDI bhaya nA te de, dUra rahI pokAre re, sUI rahe, baLatuM nA dekhe, TADha javAthI ghore 2. zrIma artha:- jJAnI puruSanI vANIthI jIvane jo trAsa thAya, to tene pakaDI jJAnI kaMI bhaya batAve nahIM. te to mAtra dUra rahI upadeza ApI jAgRti ApavA pokAra kare. chatAM moha nidrAmAM ja ghorI rahe ane trividha tApanI baLatarAne gaNe nahIM, paNa te baLatarAne UlaTI vaghAre sArI mAnI jema garamIthI TADha jAya tema mAnI mohanIMdrAmAM ja vaghAre ghore tene pachI jJAnI kaMI kahetA nathI II19o. hAkalathI paNa duHkha gaNe to zAMti saMta ghare che re, evo saMta-svabhAva dayALu duHkha na devA icche re." zrImad artha - mohanA kAraNe trivigha tApathI baLatA jIvone jJAnI puruSa sukhano mArga batAvavA icche; paNa temanI hAkalathI ja ema mAnI le ke A amAruM indriyasukha choDAvI deze ema jANIne duHkhI thAya Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (61) jinamata-nirAkaraNa 1 1 1 to puruSo zAMtine ghAraNa karI mauna thaI jAya che. evo saMta puruSono svabhAva dayALu che ke teo koIne kiMcitmAtra paNa duHkha devA icchatA nathI. 20 kahe jijJAsu : "tyAgI mUMDe bALakane lalacAvI re, karyA kAyadA sarakAre paNa karuNA kema na AvI re?" zrImad artha - jijJAsu evo AtmArthI pharI bIjo prazna kare che ke A kaLiyugamAM veSaghArI tyAgIo, ajJAnI evA bALakane potAno ziSya banAvavA mATe cha-cha mahinA sAthe pheravI lalacAvIne mUMDI nAkhe arthAt dIkSA ApI de che. sarakAre paNa AvA ajJAnI bALakane mUMDavA nahIM evA kAyadA karyA chatAM paNa te veSaghArI tyAgIone evA bALaka upara dayA kema na AvI? ke A bALaka bicAro taravAranI ghAra para cAlavA samAna A cAritra gharmane kevI rIte pALI zakaze? pAranA satyamati kahe : "janagaNa-raMjana karanAro te rAjA re, prajAkatala karanAro koI mUke jo nija mAjA re. zrImad artha:- javAbamAM satyamati kahe : jananA samuhane raMjita karanAra hoya te sAco rAjA kahevAya. paNa koI rAjA prajAkatala karanAro AvI jAya arthAt prajAne aneka rIte duHkha ApavAmAM jo potAnI mAjA eTale maryAdA mUkI de to tene koNa choDAve. tema kahevAtA tyAgIo paNa bicArA bALaka evA ajJAnIne lalacAvIne mUMDI de to bIjo tenI koNa rakSA kare? pArarA rAjya prajAsattAka thayAM che duHzAsanathI bacavA re, rAma-rAjya paNa koI na bhUle; doSa hoya te tajavA re. zrImad artha - evA khoTA rAjAnA duHzAsanathI bacavA mATe prajAnI sattAvALA prajAtaMtra rAjya banyA che. rAma rAjyamAM sarva prajA sukhI hatI. tene Aje paNa koI bhUlatuM nathI. tema prajAsattaka rAjyamAM paNa koI doSa hoya to tene tajavA joIe. pArakA tema ja saMta-samAja viSe paNa ghaNA dayAnA dariyA re; avivekI koI pUrva-pugyavaza varte mohe bhariyA re. zrImad artha:- tevI ja rIte saMtapuruSonA samAjamAM paNa ghaNA dayAnA samudra jevA hoya che, nAsti nathI. koI avivekI evA kahevAtA saMtapuruSo pUrvanA puNyavaza bAhyacAritra pAmI gayA paNa hajI temanuM vartana mohathI ja bhareluM jaNAya che. 24 ziSyamohathI bhUMDe zizugaNa, jagadguruM thaI pharatA re, dIkSA daI uddhAra karuM chuM, ema vicAro karatA re. zrImad artha :- AvA kahevAtA mohI saMto ziSya banAvavAnA lobhathI bALakone mUMDI de che ane pote ja potAne jagadguru mAnI pharyA kare che ane ema mAne che ke huM to jIvone dIkSA daI temano uddhAra karuM chuM. rapA karyA kAyadA tethI bacavA, sarva samAja nA tevo re, apavAdarUpa prasaMga taNo nA mukhya dAkhalo levo re." zrIma Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha :- evA kahevAtA saMtonA ayogya vartanathI bacavA mATe ja sarakAre kAyadA karyA che. badho saMta samAja tevo nathI. koI apavAdarUpa kugurunA prasaMgo AvA banI Ave to teno mukhya dAkhalo levA yogya nathI. rajA jijJAsu kahe : "Azramatharmo jainajano nA mAne re, tethI tyAga taNA upadezo kevala, nAkhe kAne re." zrImad artha - jijJAsu kahe : A cAra Azrama ghama - brahmacaryAzrama, gRhasthAzrama, vAnaprasthAzrama ane saMnyasthAzramane jaina loko mAnatA nathI. ane mAtra saMsAra tyAga karo evA upadezo ja baghAne kAne nAkhe che. garabA satyamati kahe : "he! jijJAsu, mokSa lakSa che sauno re, sapuruSArtha vinA na maLe te, lAga maLyo narabhavano re. zrImadda artha - uttaramAM satyamati kahe : he jijJAsu! jaina loko tyAgano upadeza zA mATe Ape che ke te sarvano lakSa mokSa prAptino che. te mokSa, saMsAra tyAgI sapuruSArtha karyA vinA maLato nathI, ane A manuSyabhavamAM sapuruSArtha karavAno uttama lAga maLyo che. mATe te cUkavo joIe nahIM, kemake kaLiyugamAM AyuSyano kaMI bharosA nathI. rA narabhavamAM nA so varSonuM nizcita saunuM Ayu re, pacIsa pacIsa varSonA Azrama paeNrA kare dIrdhAyu re. zrImad artha :- A manuSyabhavamAM baghAnuM so varSanuM AyuSya thaze evuM kaMI nizcita nathI. paccIsa paccIsa varSonA cAra Azramo to jo so varSanuM nizcita dIrdhAyu hoya to pUrA thaI zake. rA. alpa rjIvanamAM jo e pALo to ziva-sAghana khozo re, gRhajIvana pUruM thAtAM to aMta jIMvanano jozo re. zrImad artha - A alpa jIvanamAM cAra AzramonuM pAlana karatAM vAnaprastha ane saMnyastha Azrama jo prApta na thayA to mokSanuM sAghana khoI besIzuM. kemake A kALamAM gRhastha jIvana pUruM thatAM to jIvanano aMta jozo. jIvana haze to paNa zArIrika zaktio ghaTI gayelI jaNAze. tethI AtmArtha sAdhI zakAze nahIM. mATe alpa AyuSyavALA A jIvanamAM Azramadharma pALavo yogya jaNAto nathI. 30 nArada, zukadeva, sanatkumAro AjIvana brahmacArI re, gRhAzrama nA mAMDe tethI thaze zuM durgatighArI re? zrImad artha :- nArada, zukadeva, sanatkumAro vagere gRhasthAzrama mAMDyA vagara AjIvana brahmacArI rahyA che. koI gRhasthAzrama na mAMDe ane yuvAvayamAM paNa tyAga laIne AtmArtha sAthe to zuM te durgatimAM jaze? tyAgabhAva ja utpanna thavo durlabha che. te jene thAya te mahAbhAgyazALI gaNavA yogya che. 31 vartamAna samAja viSe to Azrama zabda ja zAstra re, anya gharmane dUSaNa devA vAparatA kunege re. zrImad Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (61) jinamata-nirAkaraNa 113 artha :-- vartamAna samAjamAM to A cAra AzramonA zabdo kevaLa zAstramAM ja rahyA che. mAtra bIjA dharmone kunetra eTale doSavRSTithI jovA ane temanI niMdA karavA arthe A zabdono prayoga karavAmAM Ave che. / / 32 / pacIsa varSa sudhI brahmacarya to Aje viralA seve re, e abhyAsa-samaya cukAvI putraputrI paraNAve re. zrImad artha :-- AjanA samayamAM pacIsa varSa sudhI brahmacaryavrata to koI viralA pALe che. pacIsa varSa sudhIno samaya to abhyAsane mATe che. paNa te mUkAvI putraputrIne pahelAM ja paraNAvI de che. / / 33 / / kramAI karavA kare. utAvaLa, bhoga-sare joDe re, jJAnakathA suNavA nA navarA, dhaMdhA karavA doDhe re. zrImad'' artha :-- paraNyA pachI paisAnI kamANI karavA utAvaLa kare che. patipatnI bannene bhogecchA hovAthI, baLadone jema gADAnA jhUMsarAmAM joDe tema banne joDAI jaI saMsArarUpI gADIno bhAra vahana karyA kare che. samyak tattvajJAna sAMbhaLavA mATe temane navarAza nathI; paNa ghaMghA karavA mATe doDAdoDa kare che. / / 34 / aMtima dvaya Azramano paricaya koNa karAve kaLimAM re? ghanatRSNA saha saghaLA maratA mohapuSpanI kImAM re, zrImad = artha :-- aMtima vAnaprastha ane saMnyastha Azramano paricaya A kaLikALamAM temane koNa karAve? satpuruSanA lagabhaga abhAva jevo A kALa varte che. tethI moharUpa puSpanI kaLImAM Asakta thaI ghananI tRSNA karatAM karatAM saghaLA jIvo marI jAya che. / / 35 / / mosainya Azramane lUMTe, tene koNa nivAre re? tyAgI ke vairAgya janonI vANI caDhatI vAre re. zrImad artha :-- A moharUpI senA Azramagharmane lUMTe che, paNa tene koNa nivArI zake ? to ke tyAgI ane vairAgI janonI vANI temane vahAre jAya che; arthAt temane mohathI nivAravA prayatna kare che. / / 36 / jhAjhuM re, sAcuM re. zrImad'' tikArI vacano paNa khUMce, mohalpena jo AvI paDelI Apatti paNa nA dekhe e artha - tyAgI vairAgI jJAnIpuruSonA hitakArI vacano paNa jo motanI ghelachA vizeSa che to tene khUMce che; gamatA nathI. mohanI ghelachA ghaNI che to saMsAramAM AvI paDelI trividha tAparUpa Apattine paNa te gaNato nathI; e sAcI vAta che. / / 37 / / jIvana vyavasthita sadvicAre bane, moha jyAM maTaze re, nirmohI naranA dRSTAMte ke vacane te ghaTaze re. zrImad : artha H-- jyAre sadvicArathI karI mohanI ghelachA maTaze tyAre jIvana vyavasthita banaze. te ghelachA nirmohI satpuruSonA hRSTAMte ke temanAM vacano dvArA ghaTaze tyAre jIva kalyANa sanmukha thaze. II38 / / vairAgyabhomiyo zivapathadarzaka, tyAga taNo sahakArI re, vairAgI, tyAgI, saMskArI mokSamArga-adhikArI re. zrImad Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 14 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha - vairAgyarUpa bhomiyo e mokSamArga batAvanAra che, te tyAgabhAvane madada ApanAra che. je vairAgI, tyAgI ke saMskArI che te jIvo mokSamArganA sAcA adhikArI che. 39 tyAgI bALa vairAgya vinAno moha-ramakaDAM ramato re, janma-aMgha karatAM paNa bhUMDo bhava-vanamAM ati bhamato re." zrImad artha:- bAhyathI tyAgI che paNa bALa eTale ajJAnI che. vairAgya vagarano che to te bAhya tyAga hovA chatAM mohanI ramata ramyA kare che. te jIva janmathI AMdhaLA vyakti karatAM paNa vadhAre bhUMDo che. kemake jagatane svayaM tyAgI che ema batAvI aMdarathI mohamAM Asakta hovAthI saMsArarUpI vanamAM anaMtakALa sudhI bhramaNa karyA karaze. 40nA. jijJAsu kahe: "tyAga kare jo, bathA jagatanA loko re, to zuM khAze saghaLA sAthuM? tajo tyAganI poko re." zrImad artha - jijJAsu kahe jagatanA baghA loko tyAga karaze to sAdhupuruSo zuM khAze? mATe AvA tyAgano upadeza mUkI do. 41 satyamati kahe : "zAMti gharIne suNa vicAro caDhatA re sarakhAM saunAM karma na hoye; baghA na mAMdA paDatA re. zrImad artha - uttaramAM satyamati evA sadguru kahe : zAMti ghAraNa karIne caDhatA vicAro sAMbhaLa ke sarva jIvonA karma eka sarakhA hotA nathI. jemake jagatamAM badhA sAthe mAMdA paDatA nathI. mATe temanI sevA cAkarI koNa karaze evA vikalpo karavA yogya nathI. 4rA. jJAna-garbhita vairAgya je jana tajatA sau vyavahAra re, tevA jagamAM viralA jANo, te to jaga-zaNagAra re. zrImad artha - jJAnagarbhita eTale samajaNapUrvakanA vairAgyathI jagatanA sarva vyavahArane choDI de tevA jagatamAM viralA jANo. tevA puruSo A jagatanA zaNagArarUpa che arthAt temanA puNyabaLe A jagatamAM nyAyanIti, dayA vagere pravarte che ane sarva sukhI jaNAya che. II43 puNyavaMta te saMtajanonA puNya saghaLuM pAke re, tevA jo jagamAM nA hoya, pApI jana ghULa phAke re. zrImad artha - puNyavaMta saMtajanonA puNya jagatamAM saghaLuM pAke che. tevA satparuSo jo jagatamAM na hoya to pApI loko dhULa phAMke arthAt khAvApIvAnI sAmagrI paNa hAtha AvavI muzkela thaI paDe. 44o. sapuruSonI saMkhyA ghaTatAM duSkALo dekhAtA re, rAtadivasa jana kare veMtarAM toya na pUrNa gharAtA re. zrImad artha :- sapuruSonI saMkhyA ghaTI javAthI A duSkALo ke ativRSTi vagere dekhAya che. tathA rAtadivasa vaitarA karavA chatAM paNa vizeSa meLavavAnI tRSNAnA kAraNe jIvo pUrNa tharAtA nathI. //4pAA Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (61) jinamata-nirAkaraNa 1 1 5. vaLI vicAroH pazupaMkhIo saMgraha kAMI na rAkhe re, prArabbAthIna pAmI rahe che, vaLI saMkhyA gaNa lAkhe re. zrIma artha :- baghA tyAga kare to loko zuM khAze ema jijJAsue kahyuM tenA uttaramAM pharI jaNAve che : vaLI tame vicAro ke pazupaMkhIo koI vastuno saMgraha karIne rAkhatA nathI. to paNa puruSArtha vaDe prArabdhAzIna teo AhArapANI pAmI rahe che. teo lAkhonI saMkhyAmAM che. tema bhakti karatAM koNa bhUkhe marI gayuM? ema mahApuruSo kahe che. A to jIvane tyAga ke bhakti karavI nathI mATe mAtra bahAnAM kADhe che. 46aaaa saMtajanonA upadeze to puNyamArga jana jANe re, puNyAthIna sau saMpada pragaTe; mULa na kema pichANe re? zrIma artha - saMtapuruSanA upadezathI ja jIvo puNya prAptino mArga jANe che. puNyane AdhIna sarva saMpatti jIvone prApta thAya che. te sarva sukhazAtAnuM mULa to puruSa che tene kema oLakhato nathI? saMsAra kevaLa azAtAmaya che. koI paNa prANIne alpa paNa zAtA che, te paNa satparuSano ja anugraha che; koI paNa prakAranA puNya vinA zAtAnI prApti nathI; ane e puNya paNa satparuSanA upadeza vinA koIe jANyuM nathI; ghaNe kALe upadezeluM te puNya rUDhine AzIna thaI pravarte che; tethI jANe te graMthAdikathI prApta thayeluM lAge che, paNa enuM mULa eka sapuruSa ja che; mATe ame ema ja jANIe chIe ke eka aMza zAtAthI karIne pUrNakAmatA sudhInI sarva samAthi, tenuM sanduruSa ja kAraNa che." (va.pR.269) //4LA jaga-jIvo jenAthI jIve, je jaganA AghAra re, tenI niMdA tajI, karI le guNagrAme bhava-pAra re." zrImad artha - jagatavAsI jIvo jenA yogabaLe sukhe jIve che, je jagatamAM zAMtinA AghAra che, evA mahApuruSonI niMdA mUkI daI; temanA bhaktipUrvaka guNagrAma karI A saMsArasamudrathI pAra UtarI jA. 48 jijJAsuM pUche : "zuM sAcuM jinamatamAMhI saghaLuM re? doSa ghaNA dekhADe loko, kema samajavuM savaLuM re? zrImad artha :- jijJAsu pharI prazna pUche che ke zuM jinamata eTale jinezvare je jIvAdi tattvo viSe mAnyatA upadezI te zuM saghaLI sAcI che? loko to temAM ghaNA doSa dekhADe che. to te mAnyatAne savaLI kema samajavI? 49aaaa satyamati kahe : "jinapati sarve sarvajJa, vItarAgI re, moharahita, nA avaLuM bole, mamatA jeNe tyAgI re. zrImad artha - jinamatamAM badhuM savaLuM kema che tenA kAraNo satyamati have jaNAve che : jinapati eTale jinezvara sarve sarvajJa ane moharahita vItarAgI hoya che. teo sarvajJa hovAthI koI padArtha temanAthI ajANyo nathI, mATe teo ajJAnavaza kadI avaLuM bole nahIM. ane vItarAgI hovAthI sarva padArthanI mamatA jeNe tyAgI che evA te mohavaza banI kadI avaLuM bhAkhe nahIM; paNa sadA savaLuM ja bole. //50nA sahaja svarRpa joyuM che tevuM vastu mAtranuM vadatA re, uttama adhikArI gaNaghara sama zAstra pAtramAM bharatA re. zrImad Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha - jinezvaroe jevuM vastunuM sahaja eTale svAbhAvika svarUpa potAnA jJAnamAM joyuM che tevuM ja mAtra kahe che. uttama adhikArI evA gautama jevA gaNadhara puruSo te bhagavAnanA upadezane kramapUrvaka zAstrarUpI pAtranA AkAre goThavI kaMThastha rAkhe che. pa1AA. uparAuparI bAra varSanA duSkALomAM pUrve re, yutavArI ati virala rahyAthI zAstra bhulAyAM sarve re. zrImad artha - uparAuparI bAra varSanA pUrve duSkALo paDavAthI zrutanA ghAraka ke jene e zAstro kaMThastha hatA tevA puruSo atyaMta virala rahelA hovAthI te zAstro sarve bhulAI gayA. //parA rahyuMsahyuM te graMthArUMDha A AgamarUpe hAla re, sadgazyoga vinA samajAvuM durghaTa, evI cAla che. zrImad artha :- temAMthI je jJAna rahyuM te bhagavAna mahAvIranA navaso varSa pachI vallabhIpuramAM badhA AcAryoe bhegA maLI graMthArUDha eTale graMthomAM lakhAvI dIdhuM. te AgamarUpe Aje vidyamAna che. paNa sadgurunA yoga vagara te bhagavAnanI syAdavAda vANInuM rahasya samajAvuM durghaTa che, evI anAdinI cAla che. ApaNA satya agnino eka ja taNakho yogya sAmagrI maLatAM re, sarva loka saLagAvI mUke tema karma to baLatAM re. zrImad artha:- sAcI agnino eka ja taNakho tene yogya sAmagrI maLatAM sarva lokane saLagAvI zake, tema puruSa dvArA yogya mArgadarzana maLatAM sarva karmone paNa bALI zakAya che. ApA parama puruSanuM eka vacana paNa mokSa sughI laI jAze re, sAcA aMtaHkaraNe te jo yogya jIva upAse re. zrImad artha - jJAnI puruSanuM eka vacana paNa jIvane mokSa sudhI laI jAya che. sAcA aMtaHkaraNe yogya jIva jo jJAnInI AjJAne upAse to kAryasiddhi avazya thAya che. jema zreNika rAjA pUrvabhavamAM bhIla hatA tyAre jJAnI puruSa maLyA. temaNe kAgaDAnuM mAMsa na khAvAnI pratijJA ApI. te eka vacananuM bhIle dRDhatApUrvaka pAlana karyuM. maraNa svIkAryuM paNa pratijJAno bhaMga na karyo. to te zreNika AvatI covIzImAM pahelA tIrthakara banI aneka jIvone tArI muktine meLavaze. papA jinamatamAM saghaLA darzana che nadIo sama jaladhimAM re, jinamatanAM uttama vacano vaLI bIje dIse saMdhi tyAM re. zrImad artha - jinezvare kahelA jainamatamAM baghA darzano eTale ghama samAya che; jema baghI nadIo vahIne jaladhi eTale samudramAM bhaLe che tema. jinezvare upadezelA vairAgya upazamanA uttama vacano bIjA gharmamAM paNa dekhAya che. te jainamata sAthe saMdhi eTale joDAyelA che arthAta jainamatamAMthI AvelA che. pakA sarvajo dIThelAM tattvo yathArtha mAnya samakita re, te tattvono botha thavo te samyakajJAna ja nizcita re. zrImad artha :- sarvajJa evA jinezvaroe kevaLajJAnavaDe jANI, je sAta tattva, nava padArtha, cha dravya ke che pada vagere tattvo jaNAvyA che, tene yathArtha eTale jema che tema mAnavAthI jIvane samakitanI prApti thAya che. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (61) jinamata-nirAkaraNa 1 17 pachI te tattvono yathArtha bogha thavo eTale jema che tema yathArtha samajAI javuM tene nizcayanayathI samyakajJAna kahyuM che. paNA upAdeya tattva paricaya te samyakacaraNa vicAro re, zuddhAtmAkaeNpa vItarAga pada viSe sthiratA ghAro re. zrImad artha :- upAdeya eTale grahaNa karavA yogya tattvono paricaya karavo arthAt tene AcaraNamAM mUkavA tene samyaka cAritra kahyuM che ema tame vicAro, ane zuddha AtmasvarUpa evA vItarAgapadamAM mananI sthiratA karo. IfpaTA. traNe guNonI abhedatA te mokSamArga, sau pAmo re; guru nijhartha taNA boghe lyo tattvapratIti-pariNAmo re. zrImad artha :- samyakdarzana, samyakajJAna, samyakucAritra e traNeya guNonI abhedatA eTale ekatA karavI e mokSano mArga che. tene he bhavyo! tame baghA pAmo. tene pAmavA mATe jenI mithyAtvanI graMthi chedAI gaI evA nigraMtha AtmajJAnI sadgurunA boghe tattvo upara zraddhA thAya evA bhAvone jAgRta karo. "te traNe abheda pariNAmathI re, jyAre varte te AtmArUpa; mULa0 teha mAraga jinano pAmiyo re, kiMvA pAmyo te nijasvarUpa. mULa"-zrImad rAjacaMdra pA. sarvajJa deva ne gharma yathAratha sadguru ja oLakhAve re; traNe tattvanI pratItithI ja tattvapratIti Ave re. zrImadda artha - sarvajJadeva ane sAcA gharmanuM yathArtha svarUpa sadguru bhagavaMta ja oLakhAvI zake. sadeva, guru ane gharma e traNeya tattvanI zraddhAthI ja jIvane tattvomAM zraddhA utpanna thAya che. 60nA jJAna-darzanAvaraNa, moha ne aMtarAyanA kSayathI re, sarvajJa vItarAga svabhAva ja pragaTe che nizcayathI re. zrImadda artha :- AtmAmAM rahelA jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya ane aMtarAyakarmanA kSayathI jIvano sarvajJa vItarAga svabhAva nizcayathI eTale nakkI pragaTa thAya che. [1] nigraMtha pada abhyAse muni uttarottara kramathI re; te ja mArga che pUrNa thavAno, samajI le aMtarathI re. zrImad artha - nigraMthapada eTale mithyAtva graMthine saMpUrNa chedavAno abhyAsa karI muni uttarottara krama ArAghane sarvajJa vItarAgadazAne pAme che. e ja mArga saMpUrNa Atmazuddhi eTale kevaLajJAna pragaTa karavAno che. e vAtane tuM aMtarathI eTale sAcA bhAvathI samajI manamAM draDha karI le. e sivAya mukti meLavavAno bIjo koI sAco mArga nathI. karA. sarvajJa-kathita sugharma-samaja A paramazAMtirasa-mULa re, rahasya A sanmArga-marmarRpa sarvajIva-anukULa re !" zrIma artha - sarvajJa puruSo dvArA boghelo A samyagharma paramazAMtarasa prApta karavAnuM mULa che. A sanmArga eTale sAcA mokSamArganA marmarUpa rahasya jaNAvyuM. je jagatanA sarva prANIone anukULa arthAt Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 hitakArI che. 63 jijJAsu kahe, vinaya karI : "he! satyamati, upakArI re, saMzaya TALI, sanmati ApI, karyo mArga-anusArI re." zrIma artha - have jijJAsu mumukSa banI zrI gurune vinayasahita kahe che ke he satyamati! Apa amArA parama upakArI cho. Ape sarva saMzayo eTale zaMkAone TALI, sanmati arthAt samyakubuddhi ApIne mane satumArgane anusaranAro karyo. e Apano paramopakAra koI rIte bhulAya ema nathI. anaMta janmamaraNanA nAzano upAya batAvanAra zrI gurunuM mAhAbhya lAgavAthI ziSya bolI uThyo ke : "aho! aho! zrI guru, karuNAsiMdhu apAra; A pAmara para prabhu karyo, aho!aho! upakAra." -zrImad rAjacaMdra 64. jinamata saMbaMdhInI zaMkAonuM samAdhAna thayuM hoya to bhagavAna jinezvare kahelA vItarAgamArgane avazya ArAghavo joIe. vItarAgamArga ArAghanAre mohanIyakarma bAMghavAnA trIsa sthAnakane avazya jANavA joIe. e karmanA sthAnakamAM vartanAra jIva utkRSTa sIttera koDAkoDI sAgaropamanI sthitino baMgha karI anaMtakALa sudhI A saMsAramAM bhaTakI anaMtaduHkha pAme che. mATe gharmAbhilASIe AgaLanA pAThamAM batAvela A trIsa mahA mohanIya karmanA sthAnakane jANI avazya varjavA joIe. mohanIya karmano eka bheda darzanamoha che. tene mahAmoha paNa kahyo che. te kayA kAraNo vaDe gADha thAya tevA sthAnakone mahAmohanIya sthAnaka kahyAM che. te sarvane jANI AtmAne ghora mahApApathI dUra karI zakAya che. "darzanamohane ghaNI vakhata "moha" evuM nAma apAya che. paraMtu darzanamohanuM baLa batAvavA athavA tenI sthiti 70 koDAkoDI sAgaropamanI utkRSTa hovAthI mohanIya karmano trAsa jIvane lAge e arthe darzanamohane paNa mahAmohanIya nAma apAya che ane mahAmohanIyanAM trIsa sthAnaka sthAnakavAsI pratikramaNa pustakamAM che te mukhyatve darzanamohanA vistArarUpa che. te ja artha mukhyapaNe zrI AtmasiddhizAstramAM paramakRpALudeve darzanamohanIyakarmano trAsa batAvavA vAparyo lAge chejI : "asaguru e vinayano, lAbha lahe jo kAMI; mahAmohanIya karmathI, bUDe bhavajaLamAMhI." e vicAratAM sahaja samajAze." othAmRta bhAga-3 (pR.285) "trIsa mahA mohanIyanAM sthAnaka zrI tIrthakare kahyA che te sAcAM che." -zrImad rAjacaMdra (va.pR.798) (62) mahAmohanIya sthAnaka (lalita chaMda) vidhi sahita huM rAjacaMdrane, guru gaNI namuM bhAvavaMdane; bhramaNa A mahA-mohathI bane, kSaya tame kazo mokSa-kAraNe. 1 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (62) mahAmohanIya sthAnaka 119 artha :- zrImad rAjacaMdra prabhune mArA guru gaNI temane huM vidhisahita bhAvapUrvaka praNAma karuM chuM. A saMsAramAM jIvone bhaTakavAnuM kAraNa mahAmoha che. te mahAmohane Ape mokSa meLavavAnA hetue kSaya karI dIgho. 1aaaa. bhava anekamAM te bhamAvato, bhulabhulAmaNImAM ramADato, bhRta samAna e duSTa bhAvamAM ramaNatA karAve abhAnamAM. 2 artha - te mahAmoha jIvone aneka bhavomAM bhamAve che. svasvarUpane bhUlAvI paramAM sukhabuddhi karAvI jIvone temAMja ramADyA kare che. e moha bhUta jevo che. svarUpa ajJAnanA kAraNe A moha, jIvone rAgadveSa, kAma, krodhAdi evA duSTa bhAvomAM ramaNatA karAve che. //rA gaNatarI karI trIsa bhedanI jinavare mahA-mohanIyanI : nadI, navANa e vAridhi viSe trasa eNvo haNe krUra te dase. 3 artha - e mahAmohanIya karmanA jinezvara bhagavaMtoe trIsa bheda gaNAvyA che. te A pramANe che : nadI, navANa eTale taLAva ke vAridhi kahetA samudra AdimAM rahela trasa jIvone haNanAra te krUra jIvo gaNAya che. 3. prathama bheda e-pesa pArTImAM oNva DUbADI de verabhAvamAM, kirtIya bhedamAM mukha bIDIne kara vaDe haNe bokaDAdine. 4 artha :- nadI taLAva ke samudranA pANImAM raudradhyAnathI trasa jIvone haNavA ke verabhAvathI jIvone DUbADI devA, e mahA mohanIya karma bAMdhavAno prathama bheda gaNAya che. - bIjA bhedamAM potAnA kara eTale hAthe karIne bokaDAdinuM moDhuM DhAMkI, hRdayane viSe duHkha sahita pokAra karatA evA prANIone mAravAthI mahAmohanIya karmano baMgha thAya. 4 tRtIya bhedamAM vIMTa vAghare zira, eNvo haNe; krUratA ghare. zira pare karI duHkhadAyI ghA vagha, caturtha bhede, karAya A. 5 artha - trIjA bhedamAM vAghara eTale lIlAM cAmaDAM AdivaDe mastaka vIMTIne jIvone mAravA. evI krUratA karavAthI mahAmohanIya karma baMghAya. cothA bhedamAM mugara ke ghaNa AdivaDe mastakamAM ghA karI duHkha upajAvI vadha kare tethI mahAmohanIya karmano baMgha thAya. //pA. bahu jano taNA nAthane haNe, maraNa ciMtave svArtha-kAraNe, gaNatarI viSe bheda pAMcamo; "jina kahe kharuM" ura e ramo. 6 artha - ghaNA jIvonA svAmIne haNe. jema gharmAtmA evA udayanarAjAne vinayaratna ziSya mArI nAkhyo tema. athavA potAnA svArtha kAraNe bIjAnuM maraNa ciMtave. jema zreNikanuM rAjya levA mATe tenA putra koNike pitAne kedamAM nAkhI dIghA hatA. tema A mahAmohanIya karma bAMdhavAno pAMcamo bheda gaNAya che. jinezvara bhagavaMta A badhuM kharuM kahe che ema hRdayamAM vAtane ramAvI dRDha karo. kA. dIpa samA muni, brahmacArIno vagha kare eNnI, upakArano, ku-zukanI gaNI duSTa kaSTada guNa haNe, thayo bheda SaSTha ja. 7 Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 2 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha - jIvAdi tattvonuM vAstavika svarUpa batAvanAra dIpaka samAna evA muni, AcArya, brahmacArIno vagha karavo athavA potAnA upakArI puruSano vagha karavo. jema pAlaka maMtrIe pAMcaso skaMdakAcAryanA ziSyone ghANImAM ghAlI pIlI nAkhyA tema. athavA guNI evA puruSo sAme maLe kuzukana thayA ema mAnIne duSTa evA puruSo temane kaSTa Ape. te baghA mahAmohanIya karma bAMghavAnA chaThThA bhedamAM gaNAya che. zA. guNa gurujano pUjya sarvane pIMDita rogathI glAna dekhIne, kuzaLa zaktimAn duSTabhAvathI vinaya-sevanA cUkato yadi- 8 artha - guNI evA gurujano sarvane pUjya che. temane pIDita ke rogathI glAna joIne pote te roga nivAravAmAM kuzaLa athavA zaktimAna hovA chatAM paNa yadi duSTabhAvathI temanI vinaya sevA karavAnuM cUkato hoya to te mahAmohanIya karma bAMdhe che. dA. puruSa te mahA-moha bAMghato avaguNI, taNo bheda sAtamo; paramatharmamAM sthita sAthune vacanayuktithI bhraSTa che ke artha :- chatI zaktie duSTabhAvathI sevA na kare te avagaNIpuruSa mahAmohanIya karmanA sAtamA bhedamAM gaNAya che. paramadharmamAM sthita evA sAdhupuruSane vacanayuktivaDe mArgamAM zaMkA utpanna karI ke bIjI rIte bhraSTa kare te mahAmohanIya karma bAMdhe. jema kulavAlaka munine vezyAe parama zrAvikA banI bhojanamAM nepALo ApI temanI suzruSA karIne bhraSTa karyA tema. Io vaLa kuyuktithI bhraSTa je thato, athama beya te, bheda AThamo. jina-avarNavAdo kahe mukhe, prarUpatA jaiThuM je jano sukhe, 10 artha :- vaLI evI kuyuktithI je puruSo bhraSTa thAya te paNa mahAmohanIya karma bAMdhe. bhraSTa karanAra ane bhraSTa thanAra beya aghama che. A mahAmohanIya karmano AThamo bheda gaNAya. jema vezyAe kuLavAlaka munine bhraSTa karyA ane muni paNa tethI bhraSTa thayA mATe te paNa aghamanI koTImAM AvI gayA. je jinarAjanA avarNavAda bole arthAta niMdA kare athavA je niDarapaNe jUThuM bolIne jinamArgathI viparIta prarUpaNA kare te jIvo mahAmohanIya karmane bAMdhanAra jANavA. |10nA navama bheda e mohano mahA, sulabha tehane satya gharma nA. saeNri, muni, upAdhyAya niMdato kahIH 'kujAtino' ke 'ku-kulano." 11 artha :- je jinezvara bhagavAnanA avarNavAda bole ke temanAthI viparIta gharmanI prarUpaNA kare, temanI gaNatrI mahAmohanIya karmanA navamAM bhedamAM karavAmAM AvI che. te jIvone satya gharmanI prApti sulabha nathI. sUri, muni, upAdhyAyanI ema kahIne niMdA kare ke A to kujAti eTale nIca jAtino che athavA ku-kula arthAt nIca kulano che evuM bolanAra mahAmohanIya karma bAMdhe. |11 dazama bheda e niMdanArano; vinaya Adi nA thAya temano gaNa agyAramo bheda mohano, na karatAM guNI-sevanA taNo. 12 artha:- uparokta prakAre jAti kulanuM nAma laI niMdA karanArane mahAmohanIyakarmanA dazamA bhedamAM Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (62) mahAmohanIya sthAnaka 121 gaNavAmAM AvyA che. AcArya, upAdhyAya, muni ke zrAvakanA vinaya vaiyAvRtyAdika na karavA te mahAmohanIya karmanA agyAramAM bhedamAM gaNavAmAM AvyA che. guNIjanone joI hRdayamAM premano umaLako Avavo joIe, tene badale guNInI sevA na karatA te mahAmohanIya karmanA bhAMgAmAM gaNAya che. 12aaaa kara kaSAya je kleza-kAraNo jagatamAM navAM yojatA, gaNo kathana bAramA bhedanuM thayuM; matamatAMtare kheMcatANanuM- 13 artha :- gharmanA nAme kaSAya klezanA kAraNo jagatamAM UbhAM kare, te mahAmohanIya karmanA bAramA bhedamAM gaNAya che. jemake saMvatsarI cothanI karavI ke pAMcamanI vagere kAraNothI kaSAya kleza thAya to mahAmohanIya karma bAMdhe. mata matAMtara saMbaMdhI kheMcatANa kare tyAM gharma nathI. II13nA valaNa je rahe sthApako taNuM, pachI vadhI jatAM, gharmabhedanuM, ghara kaSAyanuM sthApanArane kaThina mohano baMgha, terame. 14 artha - navIna gacchamatanA sthApakonuM valaNa matamatAMtaranI kheMcatANanuM je rahe, te pachI vaLI jatAM mULa gharmatIrthano bheda thaI kaSAyanuM ghara banI jAya che. jyAM kaSAyanuM poSaNa che tyAM kaSAyanuM zAsana che, vItarAganuM zAsana nathI. mATe mata sthApanArane te kaThina mahAmohanIya karmano baMgha karAve che. tene mohanIyakarmanuM teramuM sthAnaka jANavuM. 14mAM patana-kAraNo jANatA chatAM pharI pharI muni sevatA jatA, vaza kare jano, bheda caudamo, Thaga thatAM mahA-moha coTato. 15 artha :- A gharmathI patita thavAnAM kAraNo che. ema jANavA chatAM paNa pharI pharI muni tene sevatA jAya. jemake dorAdhAgA vagere karI lokone vaza karavAno prayatna kare. ema lokone ThaganAra hovAthI tene mahAmohanIya karmanI coMTa thAya che. tene mahAmohanIya karmano caudamo bheda jANavo. 15aa. rati tajyA chatAM prArthanA kare sura-manuSyanA bhoganI ure, gaNa anukrame doSa e pachI gati baeNrI mahAmohathI thatI. 16 artha - viSayono jeNe tyAga karI dIdho che evA puruSane kAmabhoganI prArthanA karavI athavA viSayone tyAgI daI devalokanA ke manuSyalokanA bhoganI pharIthI hRdayamAM cAhanA karavI; tevA doSane anukrame mahAmohanIya karmanA paMdaramAM bhAMgAmAM gaNavA. evA jIvonI mahAmohathI bUrI gati thAya che. 16aaaa nipuNa zAstramAM hoya nA chatAM mukha vaDe bahuzruta bhAkhatAM, tapasa nA chatAM "chuM tapasvI" e, vacana daMbhanuM, bheda soLame. 17 artha - zAstramAM nipuNa na hovA chatAM mukhathI potAne bahuzruta ghArI kahe. tapasvI na hovA chatAM huM tapasvI chuM e daMbha eTale mAyAcAranuM kathana hovAthI te mahAmohanIya karma bAMdhe ane tenI gaNatarI soLamA bhAMgAmA thAya. /1LA samaja bheda e sarva garvamAM : munipaNA vinA sAthe mAnatAM, guNa na hoya jo zrAvako taNA, mada gharye mahAmohamAM gayA. 18 artha :- A badhA bhedo ahaMkAranA che ema samajavuM. munipaNAnA lakSaNo "AtmajJAna tyAM Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 prajJAvabodha-vivecana bhAga-2 munipaNuM, te sAcA guru hoya'' te lakSaNo na hovA chatAM potAne sAdhu mAnavA, zrAvakanA paNa jo guNa na hoya ane zrAvakapaNAnuM abhimAna rAkhavuM te badhA mohanIya karmabaMdhanA kAraNo gaNavAmAM AvyA che. / 18 / "bhagavatI" viSe sAdhu, zrAvako-guNa sahitanAM dekha lakSaNoguNa vinA gaNI sthApatAM muni, thatI azAtanA gautamAdinI. 19 artha :-- 'bhagavatI sUtra'mAM sAdhu ane zrAvakonA guNa sahita kevA lakSaNo hoya te prathama jo. guNa vinA potAne munisthAne sthApatAM, zrI gautamAdi mahApuruSonI AzAtanA thAya che. / / 19 / / vaLI mahAna te zrAvako taNI thI vicAra, AnaMda AdinI, guNa vinA 'sudRSTi ame' kahe, a22! mohanI e mahA grahe. 20 a :-- vaLI mahAna evA AnaMda Adi zrAvakonI paNa AzAtanA thAya che. teno vicAra kara. guNa vinA ame samyakdruSTi chIe ema kahe. a222! e mahA mohanIyakarmane nibiDapaNe bAMdhe che. / / 20 / / zrI haribhadra sUri kahe guNo : gI taNA, pravartinInA suNo : "tRDha sudharmamAM, zAstra-arthamAM, kuzaLa ApadAnA upAyamAM. 21 artha :- zrI haribhadrasUri, gaNi eTale gaNanA svAmI evA AcAryanA ane pravartinI eTale cAritrane viSe pravartanArI, siddhAMtanI jANa, prajJAe karI vRddha evI sAdhvInA guNa kahe che te sAMbhaLo ke je samyadharmamAM dRDha che, zAstronA artha jANanAra che, koI Apatti AvI paDe to tenA upAya batAvavAmAM kuzaLa che. / / 21 / / artha su-upadeza AdiI doratA, sahaja mokSapaMthe svayaM jatA, vaLI gItArtha, siddhAMta jANatAM, kuLa-paraMparA zreSTha ghAratAM. 22 - - je upadeza Adi ApI bhavya jIvone mokSamArgamAM doravaNI Ape ane svayaM paNa sahajapaNe mokSamArge gamana kare, vaLI gItArtha eTale samyaktva sahita siddhAMtanA jANa ane muni AcAranI kuLa paraMparAnA zreSThapaNe je ghAraka hoya te kharA AcArya kahevA yogya che. 22aa pravacane ghare rAga te gaNI, gaMbhIra abdhizA, labdhinA ghaNI.' 'duSama kALamAM saMbhave nahIM' kahI calAvatA nAma te laI. 23 artha :- te gaNi eTale AcArya bhagavAna, pravacana eTale prakRSTa vacanonA anurAgI hoya, abdhizA eTale samudra jevA gaMbhIra hoya ane aneka labdhinA ghAraka hoya. duSamakALamAM AvA guru thavA saMbhave nahIM, ema kahIne potAno paMtha game tema calAvI kuguru zithilatAne poSe; paNa te bhagavAnanI AjJAthI viruddha che. / / 23 / / paNa na kAgane haMsa ko kahe; duSama kALanuM miSa kyAM rahe? vikaTa kALamAM yatna Akaro karrI, sudharmane sarva uttaro. 24 artha H- duSamakALamAM kAga eTale kAgaDAne koI haMsa kahetuM nathI. tema vartamAna kaLikALanA bahAne zithilatA seve tene muni gaNAya nahIM. paNa kALa vikaTa hovAthI Akaro puruSArtha karIne satyadharmano sarve sAdhu puruSoe uddhAra karavo joIe. / / 24 / Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (62) mahAmohanIya sthAnaka 1 2 3 ghara lagADa ke koTamAM paeNrI, pavana jhera yuktithI karI, maraNa sAthatAM vega verano-sattaramo gaNo bheda mohano. 25 artha - verabhAvathI ghara lagADIne ke koTamAM pUrIne, ke kuyuktivaDe jherI pavana phelAvIne koInuM maraNa sAthe te mahA mohanIyakarmanA sthAnakano sattaramo bheda jANavo. garapA vaLI aDhAramo bheda mohano : karI akAryane doSa DhAMkavo, amukane zire doSa DhoLatAM kaThina mohane prANI khoLatAM. 26 artha - mahAmohanIyakarmanA aDhAramAM bhedamAM koI akArya karIne potAnA doSane DhAMkavA mATe bIjAne mAthe jUTha bolIne ke koI yuktivaDe doSa DhoLI de to te prANI mahAmohanIyakarmanA sthAnakane zodhI le che arthAt pAme che. sArA kapaTa bhAvathI koI bhoLave, maghura vANIthI Ama te lave : ghara tamAruM A, bheda nA gaNo, atithi-tIrthano lAbha che ghaNo.' 27 artha :- mAyA kapaTa karIne koI bhoLave jemake mIThIvANIthI kahe ke A ghara tamAruM ja che, emAM bheda gaNazo nahIM. atithi to tIrtharUpa che, tenI sevA suzruSA karavAno to zAstramAM ghaNo lAbha kahyo che. ema lave eTale bolIne lokone bhoLave. rakSA sujanatA taNI chApathI Thage vivigha rIta, A kALamAM jage, kaThina moha A ogaNIsamo prasarato bathe himanA samo. 28 artha - jagatamAM sajjanatAnI chApa rAkhI A kALamAM aneka prakAre lokone Thage te mahAmohanIya karmanuM ogaNIsamuM sthAnaka samajavuM. jemAM savAre hima paDe te badhe prasarI jAya tema tenI ThagavidyA paNa lAMbe gALe lokonA dhyAnamAM AvyA vinA rahe nahIM. 28 viSama vIsamo bheda A kahyuM : azubha yogathI jUTha bolavuM, avaguNo suNI anyanA kahe, nahi svayaM dIThA, keSathI dahe. 29 artha - viSama evo mahAmohanIya karmano A vIsamo bheda kahuM chuM ke je azubha mana vacana kAyAnA yogathI jUTha bole athavA bIjAnA doSo pote joyA nathI chatAM bIjAnA mukhethI sAMbhaLIne dveSanI baLatarAthI tenA avaguNone gAyA kare te jIva mahAmohanIya karma bAMdhe. pArakA svanajare caDhe doSa anyanA, paNa na niMdatA sujJa te gaNyA, na nIcane ya te niMdatA aho! prabhu samI udAsInatA laho. 30 artha :- je puruSo bIjAnA doSa potAnI najare jovAmAM Ave to paNa tenI niMdA karatA nathI tene sujJa eTale jJAnI puruSo gaNyA che. te nIca puruSo pratye paNa madhyasthabhAva rAkhI tenI niMdA karatA nathI. aho! je prabhu samAna udAsInatA eTale vairAgyabhAvane ghAraNa karIne rahe che. sarva prANIo paNa tevA vairAgyabhAvane pAmI sukhI thAo. 30nA marama anyanA je ughADatA, kalaha-bIjane nitya poSatA; kalaha kADhavAno na bhAva jo, kaThina moha e ekavIsamo. 31 Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 24 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha :- anya puruSonA marma eTale gupta bhedane ughADA pADI klezanuM bIja ropI, tene nitya poSaNa Ape. jene kleza dUra karavAno bhAva nathI evA jIvone mahAmohanIya karmanA ekavIsamA sthAnakamAM gaNavAmAM AvyA che. 31aaaa. laI jaI kumArge pachI Thage, ghana hare banI kuguruM jage; parama moha bAvIsamo gaNo, bhava bagADatA mAnavo taNo. 32 artha - lokone cAlo tamane gAmano rasto batAvuM ema kahI kumArge laI jaI temanI pAse je kaMI ghana hoya te paDAvI le athavA jagatamAM kuguru banI khAvA-pIvA, manAvA-pUjAvAnI icchAthI gharmane bahAne UlaTo mArga batAvI mAnavonA bhava bagADe ane koI gharmanuM kAraNa batAvI temanA ghananuM haraNa kare tevA jIvo mahAmohanIya karmanA bAvIsamA sthAnakamAM gaNavAmAM AvyA che. 3rA. muni, gRhastha bA'ne sugharmane viSaya sarve bAMdhe kukarmane, parama moha tevIsamo thayo, janama beyano vyartha re! gayo. 33 artha - muni ke zrAvaka banI lokone samyagharmanA bahAne vizvAsamAM laI temanI strIo sAthe viSayasevana karI kukurma bAMdhe athavA temanA chokarAo bhaNavA Ave temane chAnAmAnA samajAve ke dIkSA lezo to sAruM sAruM khAvAnuM maLaze, kamAvuM nahIM paDe ane lokomAM pUjanIka gaNAzo; ema paudgalika sukha dekhADI temanA mAbApathI chAnA nasADI mUkI potAnA celA celI kare te mahAmohanIya karmanA tevIsamAM sthAnakamAM pesI anaMta saMsAra vaghAre. temane phasAvanAra ane temAM phasanAra e beyano janma vyartha gayo ane anaMta janmamaraNa vaghAranAra thayo. [33] vaLI kumAra nA chatAM 'kumAra chuM" yaza vaghAravA jUThuM bolavuM, parama moha covIsamo kahyo - aparaNyo kahe bhogamAM rahyo. 34 artha - pote kuMvAro na hovA chatAM huM to 'kuMvAro chuM' ema sabhA madhye potAnuM yaza vadhAravA mATe jUThuM kahe. pote bhogamAM Asakta hovA chatAM, ame to paraNavA chatAM paraNyA nathI ema jUThuM bolI potA viSe lokone rAga upajAve. te jIva mahA mohanIyakarmano baMgha kare. mahAmohanIya karmanuM A covIsamuM sthAnaka samajavuM. 34 vaLI kahe: "sadA brahmacArI huM,' vyasana vRttimAMthI na chUTatuM, pragaTa cora e moha bAMghato; ubhaya tyAga nA, kema Tato? 35 artha - vaLI koI kahe huM to 'sadA brahmacArI chuM' dravyathI koI A loka ke svargalokanA sukhanI icchAe uparathI tyAga karyo hoya paNa vRttimAM eTale manamAM teno abhilASa banyo rahe to te yathArtha brahmacArI nathI. ane bIjo koI aMtarathI brahmacArI nathI temaja bahArathI paNa nathI. evA ubhaya eTale beyanA tyAgano jene abhAva che tevA jIvo A saMsArathI kema chUTaze? pragaTa cora jevA A jIvo mahAmohanIya karmano baMdha kare che. 3pa pacIsamo mahA moha-bheda e, sujana tyAgaze, daMbha chedaze; charvIsamo kutaDvI taNo gaNo, madada ApatAne Thage ghaNo. 36 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (62) mahAmohanIya sthAnaka 125 artha :-- upara kahelA mahAmohanIya karmanA pacIsamA bhedane sajjana puruSo tyAgaze ane daMbha eTale DoLa athavA DhoMga gaNI teno avazya cheda karaze. have mahAmohanIya karmano chavIsamo bheda kRtajJIpaNAno che. je puruSa dvArA potAnI ijjata, AbaruM ke dhana dolatanI vRddhi thaI hoya te puruSane ja mAyA vaDe ghaNo ThagI tenuM dhanamAla corI levuM tevA jIvo mahAmohanIya karmano baMdha kare che. / / 36 / udaya-hetu je zeTha Adine vidhana bhogamAM ANanArane, 52ma mohano baMgha thAya te kramI e satAvIsamo bane. 37 artha :-- je zeTha AdinA nimittathI potAnA puNyano udaya thayo hoya, temanA bhogAdikamAM aMtarAya karavAthI mahAmoinIya karmano baMgha thAya, te kramathI sattAvIsamo bheda gaNAya che. zA vaLI haNe upAdhyAya, nRpane, nagarazeTha, senApati haNe; maraNa ciMtave, bhraSTa thAya to ThIka thaze gaNI bUruM bhAvato-- 38 artha :-- vaLI koI upAdhyAya, 2AjA, nagarazeTha ke senApatine haNe athavA temanuM maraNa ciMtave athavA teo padathI bhraSTa thAya to sAruM ema mAnI temanuM buruM ciMtavanAra jIva mahAmohanIya karmano baMdha kare. // 38 // parama moTha aDDAvImo ghare, 'sura maLe mane, vAta te kare,' jUTha calArvIne loka chetare, 52ma moha ogaMtrImo thaze. 39 artha - upara kahyA te bhAvo mahAmoinIya karmanA aThThAvIsamAM bhedamAM gaNavAmAM AvyA che. mane to devatAo AvIne maLe che. mArI sAthe vAto kare che. ema jUTha calAvI bhoLA lokone chetare te jIva mahAmotanIya karmanA gaNatrIsamA sthAnakamAM gaNAya. ||ullA viSayavRndva devo, na kAmanA, kahI kubuddhithI le asAtanA, samakitI suro niMdatAM thato parama mohano baMdha trIsamo, 40 artha :-- pAMca indriyanA viSayomAM Asakta evA devo zuM kAmanA che? ema kubuddhithI kahIne temanI AzAtanA kare. samyadRSTi devo to tIrthaMkara bhagavAnanI bhakti kare, temano upadeza sAMbhaLe. evA samyavRSTi devonI niMdA karavAthI mahAmohanIya karmano baMdha thAya. temanI gaNatrI mahAmohanIya karmanA trIsamA bhedamAM gaNavAmAM AvI che. ||4vA * parama moThano baMgha Akaro, na ziva-mArga de pAmavA kharo, bhava anaMta te karmathI bhame, maraNa-janmanAM duHkha sau khame, 41 artha :-- A darzanamahAmoharUpa trIsa mahAmohanIya sthAnakanA karmano baMdha ghaNo Akaro che. A karma baMdha thavAnA kAraNomAM tIvra hiMsA, mahAna jUTha, prapaMca, corI, vyabhicAra, vizvAsaghAta, mahAmAyA kapaTa, kRtaghnapaNuM, gharmamAM matabheda pADI dharmatIrthano bheda karavo Adi mahApApanA kAraNo A pAThamAM batAvyA. tethI utkRSTa 70 koDAkoDI sAgaropamano jIvane baMdha paDe che. te karma baMdha jIvane sAco mokSamArga pAmavA de nahIM. A karmathI jIvo anaMtabhava sudhI saMsAramAM bhame che ane janmamaraNanA anaMta duHkhone sahana karyA kare che. / / 4 / / Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 prajJAvabodha-vivecana bhAga-2 samaya mAtra nA klezathI bace, satata vedanA karmathI race; samaja jIvanI saMta Apaze, kaThina klezane te ja kApaze. 42 artha :- ajJAnanA kAraNe cAra gatimAM duHkho bhogavatAM te jIva samaya mAtra paNa kaSAyaklezathI bacato nathI. ane navA karmo bAMdhI satata vedanAne navI UbhI kare che. evA jIvane paNa AtmAnI samaja saMta puruSo Apaze; ane kaThina evA karmaklezanA kAraNone te ja kApI zakaze. dRDhaprahArI ke aMjanacora jevA mahApApI jIvo paNa saMta samAgamanA yogathI karmaklezanA kAraNone kApI te ja bhave muktine pAmI gayA. // 42 // paNa na yoga te pArTIne maLe, ahitanI ruci kema to TaLe? parama pApa A trIsa je kahyAM, tao na je zake pApathI bharyAM.- 43 artha :- paNa evA pApI jIvone satpuruSano yoga maLe nahIM to AtmAnuM jemAM ahita che evA kAmonI ruci tenI kema TaLI zake? jethI mahAmohanIyakarmanA trIsa sthAnaka kahyAM tene te pApathI bharelo jIva choDI zakato nathI. / / 43 / / nahi suyogane yogya te bane, bhramaNano nathI trAsa temane; jaiva-dayA kharA bhAvathI ure subhaga jIvane puNyathI sphure. 44 artha :-- tevA pApI jIvo satpuruSanA yogane pAme evA yogya banatA nathI. kemake temane saMsAra paribhramaNano trAsa lAgato nathI. potAnA AtmAnI dayA to sAcA aMtaranA bhAvathI koI subhAgyazALI jIvane ja puNyodaye skurAyamAna thAya che. / / 44 / vacana zAstranAM ke susaMtanA zravaNa thAya satsaMga-yogamAM, tarjI kumArga e trIsa bhedanA, bhaja sumArga je nyAyanItinA. 45 artha = - satpuruSo kahe che ke zAstranA athavA satpuruSanA vacanone satsaMganA yogamAM sAMbhaLIne, kumArgamAM laI janAra evA A mahAmohanIyakarmanA trIsa bhedane tajI daI je nyAyanItinA mArgathI yukta che evA sanmArganI bhajanA karajo arthAt te mArge ja cAlajo. 45 / / svapara-hita je ciMtave jano svIya dRSTithI, bhUla tyAM gaNo; svapara-bheda to jJAnI jANatA, karuNa cittathI upadezatA. 46 artha :-- sva ke pa2nuM hita je jIvo svakIya eTale potAnI dRSTithI ciMtave che te jIvo bhUla khAya che. sva ke 52nuM kalyANa zAmAM che teno bheda jJAnIpuruSo jANe che. teo niSkAraNa karuNAnA bhAvathI bIjA jIvone upadeza Ape che. / / 46 / / svarUpa oLakhe te svahitanAM acUka sAdhano Adare ghaNAM, aphaLa yatna sau te taje sadA, sakaLa lokane te ja boghatA. 47 artha :- je potAnA svarUpane oLakhe che evA jJAnIpuruSo, svahitaarthe acUka AtmakalyANanA ghaNA sAdhanone Adare che. aphaLa eTale nirarthaka puruSArthano sarvathA tyAga kare che ane sarva lokone paNa AtmakalyANamAM sahAyaka evA satpuruSArthano ja bodha kare che. 47 / / Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (63) tIrthaMkara-pada-saMprApti-sthAnaka 127 caraNa saMtanA, mokSa-sAdhanA; hRdayamAM raho e ja yAcanA, sudina te gaNuM e ja vAsanA, raTaNa te karuM anya Aza nA.48 artha - pU.zrI brahmacArIjI jaNAve che ke saMtapuruSanA caraNa eTale AjJAne uThAvavI e ja mokSa meLavavAnI kharI sAdhanA che. mATe temanI AjJA mArA hRdayamAM sadA vAsa karIne raho, e ja mArI paramakRpALu prabhu pratye prArthanA che. ane te divasane ja huM ghanya gaNIza. te satparuSanA zuddha svarUpanuM huM raTaNa karyA karuM e ja mArI vAsanA arthAt abhilASA che. te sivAya mane bIjI koI vastunI icchA nathI. 48aaaa anaMta saMsAra rajhaLAvanAra evA mahAmohanIyakarmanA trIsa sthAnakone tajI daI, tIrthaMkara padanI samyakaprakAre prApti thAya evA vIsa sthAnakonI AtmArthI jIve samyakdarzana sahita utkRSTa ArAdhanA karavI joIe jethI A maLela durlabha mAnavadeha saphaLa thAya. te tIrthakarapada prAptinA vIsa sthAnako kayA kayA che te A pAThamAM jaNAvavAmAM Ave che - (63) tIrthaMkara-pada-saMprAptisthAnaka (vasaMtatilakA) zrI tIrthanAtha hRdaye gharIne ve , tenI ja draSTi thakI je jagane jue che; tenI ja vANI suNI, je samajAvanArA, zrI rAjacaMdra guru pUjya sadAya mArA. 1 artha - zrI tIrthanAtha eTale jethI tarAya te tIrtha; evA tIrthanI sthApanA karanAra bhagavAna tIrthakara. tenA zuddha svarUpane hRdayamAM ghAraNa karIne je jIve che, je bhagavAnanI vItarAgatAne pAmI samyakudraSTi vaDe ja jagatanA sarva jaDa cetana padArthone jue che. je bhagavAna tIrthakara mahAvIra svAmInI vANI sAMbhaLIne te pramANe jagatavAsI jIvone tattvonuM vAstavika svarUpa samajAvanArA che evA zrImad rAjacaMdra guru bhagavaMta mArA hRdayamAM sadAya pUjanIya sthAne birAje che. [1] vANI rasAla anubhUti-rase bharelI, madhyastha bhAva-mathurA ravamAM rahelI; niSpaka paMkaja samA jagajIva kAje, zrI rAjavANI raviteja samI virAje. 2 artha :- jenI vANI AtmaanubhavarUpa rasathI bharelI hovAthI rasAla arthAtu rasa utpanna kare evI che. te vANI syAdvAdathI yukta hovAthI matamatAMtaramAM madhyastha bhAvavALI tathA madhura kahetA manane game evA rava eTale avAjamAM graMthita thayelI che arthAt jenI lakhavAnI ke bolavAnI bhASA zailI ghaNI ja suMdara che. paMka eTale kAdava. temAMthI janmela te paMkaja arthAt kamaLa. jenuM mULa kAdavamAM rahetA chatAM paNa kamaLa svayaM niSpaka arthAt kAdavarahita jaLamAM nirmaLapaNe rahe che. tema zrI rAjaprabhu mohamaya jagatamAM rahetA chatAM paNa jaLakamaLavata nirmaLatAne bhaje che. evI zrI rAjaprabhunI vANI te ravi eTale sUryanA teja Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 samAna prakAzamaya hovAthI te jIvonA ajJAnarUpI aMdhakArano nAza karavA pUrNa samartha che. te vANInuM astitva Aje paNa bhayaMkara kaliyugamAM virAjamAna che arthAt vidyamAna che. rA. zrI tIrthanAtha-pada-hetu kahela vIse sthAno have sujana kAja kahuM vizeSa : sevyAM baghAM prathama aMtima tIrthanAthe, samyakatva sAtha vacalA jina alpa sAthe. 3 artha :- zrI tIrthaMkarapadanI saMprApti eTale sArI rIte prApti thAya evA vIsa sthAnaka zAstramAM kahevAmAM AvyA che. te sthAnone have sujana eTale samyadraSTi jIvone arthe vizeSapaNe atre kahuM chuM. A baghA vIseya sthAnone prathama tIrthaMkara zrI RSabhadeva bhagavAne ane aMtima tIrthaMkara zrI mahAvIra svAmI bhagavaMte sevelA che, arthAt ArAghanA karela che. jyAre vacalA zrI ajitanAtha bhagavaMtathI lagAvIne zrI pArzvanAtha bhagavaMta sughInA tIrthakaroe samyakatva sahita temAMnA thoDA tIrthaMkarapada prAptinA sthAnakonI sAdhanA karela che. sA. sarve oNvo rasika zAsananA karuM chuM, evI dayA hRdayamAM - jinabIja ghAruM; e bhAvathI prathama sthAnaka poSavAnI kriyA aneka arihaMta upAsavAnI. 4 artha :- have zrI tIrthaMkara pada prAptinA vIsa sthAnako jaNAve che. temAM pahelI- 1. arihaMta bhakti - jagatanA sarva jIvone huM vItarAga bhagavaMta praNIta jaina zAsananA rasika banAvI dauM, evI dayA jenA hRdayamAM kharA svarUpamAM janme te jinabIja eTale tIrthakara nAmakarmano upArjana karanAra thAya. utkRSTa bhAvathI A prathama tIrthaMkara pada prAptinA sthAnakane poSavA mATe cAra ghAtIyA karmano kSaya karI anaMta catuSTaya pragaTAvyuM che jeNe evA deha chatAM dehAtIta dazAe vicaratA jIvanmukta zuddha AtmArUpa arihaMta bhagavaMtanA guNomAM anurAga kare, temanuM pUjana, stavana, namaskAra, dhyAna, bhakti Adi aneka prakAre kriyAo karI je upAsanA kare te arihaMtapadane pAme che. "tIrthakara thavA icchA nathI; paraMtu tIrthakare karyA pramANe karavA icchA che." -zrImad rAjacaMdra (va.pR.249) devapALanuM draSTAMta - acalapura nagaramAM siMharatha rAjA rAjya karato hato. te ja nagaramAM jinadatta nAme zeThane tyAM devapALa nAme kSatriya jAtino temano dAsa hato. te roja gAyo carAvato. tyAM ekadA nadinA taTanI pALa ghasI paDatA RSabhadeva bhagavAnanI manohara mUrti nIkaLI. tenA darzana karatAM atyaMta harSa pAmI teNe evI pratijJA karI ke mAre roja A bhagavAnanA darzana pUjana karyA vinA bhojana karavuM nahIM. ekavAra mUzaLadhAra varasAda thavAthI sAta divasa darzana karavA javAyuM nahIM. tethI sAta divasanA upavAsa thayA. sAtame divase darzana karavA jatAM bhagavAnanI adhiSThAyaka devI cakrezvarIe pratyakSa thaI devapALane kahyuM : huM tArA para prasanna thaI chuM to icchita vara mAga. devapALa kahe "he devI! gailokyanA svAmI upara mArI anupama ane akhaMDa bhakti thAo. e sivAya para vastu para mArI spRhA nathI." chatAM devIe prasanna thaI kahyuM - tane thoDA divasamAM ja A nagaranuM rAjya maLaze. eka divasa te ja nagaranA rAjA siMharathe kevaLajJAnI bhagavAnane potAnuM AyuSya pUchatAM temaNe traNa divasanuM jaNAvyuM. rAjAne putra na hovAthI paMcadivya karyA. tethI devapALanA gaLAmAM puSpamALA paherAvavAthI potAnI kanyA manoramAne paraNAvI. rAjA siMharaze dIkSA grahaNa karI. have devapALa rAjA thavAthI atyaMta suMdara maMdira baMghAvI te pratimAnI pratiSThA karI. tenI atyaMta bhakti karatAM, putra thaye tene rAjya ApI Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thele MYTTTTTTTTILL yaaegmy'aanii elaakaa}&vaanun khur'iiy'taabaahaatynt graam elaakaale - ||se aNwhy'nyjaab sikaas, maai maamun skaal hy'eclaaclll vphtnmsgujnsh ekaaminsl ekmaa niuginiN ephgnyaapnphiph chaatk-arth kthaa ekhwy' pinsik khoNar ( skin ekaakaar se gaantti niy'e| thiis-e nikhil bitt hiniiiy' zrI RSabhadeva bhagavAna Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (63) tIrthaMkara-pada-saMprApti-sthAnaka 129 dIkSA laI lIdhI. tyAM paNa arihaMtapadanI harSollAsapUrvaka bhakti, temanA guNonuM kIrtana karatA tIrthakara nAmakarma upArjana karyuM. anazana karI devaloke gayo. tyAMthI evI mahAvideha kSetramAM tIrthakara thaze ane rANI manoramA paNa temanI gaNaghara banI banne mokSapada pAmaze. atyaMta arihaMta bhakti sivAya bIjA koI padArthanI icchA na rAkhavAnA phaLa svarUpa tIrthaMkara pada prApta karyuM. //4|| zrI siddha je sahaja zuddha sukhe TharyA che, jene na janma-maraNAdi have rahyAM te; ghAruM ure dvitIya A pada siddha nAme, jethI rahe mana anaMta-samAdhi-ghAme. 5 artha :- 2. zrI siddha bhakti :- zrI siddha bhagavaMta je potAnA zuddha sahajAtmasvarUpane pAmI lokAgre caitanyamUrti banI sarvakALa mATe anaMtasukhamAM birAjamAna thayA che, jene have ATheya karmo nAza thaI javAthI deharahita dazA pAmI janmamaraNAdinA duHkho rahyA nathI, evA zrI tIrthaMkarapada prAptinA dvitIya sthAnarUpa siddha bhagavaMtane hRdayamAM ghAraNa karuM. jethI mAruM mana paNa anaMta AtmasvasthatArUpa samAdhi jyAM che evA mokSaghAmane prApta karavAmAM ja lIna rahe. hastipALa rAjAnuM draSTAMta :- sAketapura pATaNa nAme nagaramAM hastipALa rAjAe gharmaghoSamuninI amRtamaya dezanA sAMbhaLI prazna karyo ke he karuNAnidhi! je draSTithI agocara che evA siddha paramAtmAnI sevA bhakti kevA prakAre karavI? tenA uttaramAM guru bhagavaMta bolyA : he rAjana! mokSasthAnamAM birAjelA niraMjana, nirAkAra siddhasvarUpanuM layalInapaNe je dhyAna kare, bhAvathI pUjA kare te prANI anukrame ghAtakarmano kSaya karI anaMtAnaMta sukhavALI mokSa saMpadAne pAme che. te sAMbhaLI siddhapada ArAghavAnuM vrata laI pratidina siddha paramAtmAnuM dhyAna karatA rAjA maMtrI sahita sameta zikhara, zatruMjaya Adi siddha sthaLonI yAtrA karI potAnA AtmAne nirmaLa karavA lAgyo. ema siddhapadanuM ArAdhana karatAM tIrthakara nAmakarma upArjana karyuM. aMte dIkSA laI aNasaNa karI samAdhipUrvaka dehatyAgI bAramA ayyata devalokamAM devarUpe avataryA. tyAMthI cyavI mahAvideha kSetramAM tIrthaMkarapada pAmI siddhapadane pAmaze. maMtrI paNa temanA gaNaghara banI kevaLajJAna pAmI mokSapadane pAmaze. pA. trIjA pade pravacane gaNa pUjya saMgha, cAre ya bhedathI Take paramAtmA paMtha; vaiyAvacAdi sahu saMghanI je uThAve, te tIrthanAtha-bIjakarma kamAI jAve. 6 artha :- 3. pravacana bhakti - tIrthaMkara pada prAptinA "pravacana bhakti' nAmanA trIjA padamAM caturvigha saMgha gaNAya che. prakRSTa che vacano jenA evA bhagavaMta pratye jene bhakti che evA pUjya zrI samyaka draSTi sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikArUpa caturvidha saMghane gaNavAmAM Avela che. A cAreya prakAranA ArAdhakonI bhagavaMta pratye bhakti hovAnA kAraNe ja A paramAtmapada prAptino mArga Aja sudhI TakI rahela che. e caturvidha saMghanI vaiyAvacAdi eTale sevA suzruSA Adi bhAvabhaktithI je karaze te puNyAtmA zrI tIrthakara nAmakarmane kamAI jAze arthAt upArjana karaze. A jIva kone bhaje che? e jovuM. kRpALudevane bhaje che, to enA upara vAtsalyabhAva rAkhavo. je jIvanuM kalyANa thavAnuM hoya te ja jIva kRpALudevane zaraNe Ave che. prabhuzrIjI kahetA ke kRpALudevane zaraNe AvyA hoya tenA ame dAsanA dAsa chIe. ApaNe sevA karavI che ema icchA rAkhavI. mumukSu che te sagAMvahAlAM karatAM paNa vaghAre hitakArI che. vAtsalyaaMga to paheluM joIe. bIjuM kazuM na thAya ane Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabodha-vivecana bhAga-2 vAtsalyabhAva rAkhe toya tIrthaMkaragotra bAMghe. e guNa ApaNAmAM nathI to lAvavo che ema rAkhavuM. samyaktva thAya evA guNo mArAmAM na AvyA to badhuM pANImAM gayuM. ema manamAM rAkhavuM.'' bo.bhAga-1 (pR.331) jinadatta zeThanuM dRSTAMta - vasaMtapura nagaramAM samakitaghArI puNyAtmA jinadAsa nAme zeTha hato. tenI jinadAsI nAme priyA ane jinadatta nAme guNavAna putra hato. jinadatte ekavAra cAraNamuni bhagavaMtanI gharmadezanA sAMbhaLI kahyuM ke bhagavaMta! tIrthaMkarapadanI prApti kevA puNyanA udayathI karI zakAya? guru bhagavaMte kahyuM-he sobhAgI! tIrthaMkara pada prAptinA trIjA padamAM caturvigha saMghanI bhAvapUrvaka bhakti karavI te uttama che. tIrthaMkara bhagavaMta paNa tharmopadeza samaye 'namo tithyasa' kahI eTale caturvidha saMgharUpa tIrthane namaskAra ho ema kahI dezanA Ape che. evA saMghanI bhakti te paramapada prAptinA heturUpa che. zrI saMghanuM AvuM mAhAtmya sAMbhaLI ullAsapUrvaka zrI caturvidha saMghanI te bhAvapUrvaka pratidina bhakti karavA lAgyo. rAjAe paNa tene nagarazeThanI padavI ApI. zrI saMghanI atyaMta bhaktinA prabhAve tIrthaMkara nAmakarma upArjana karyuM. pachI dIkSA laI niraticArapaNe cAritra pALI navagneveyakamAM gayo. tyAMthI cyavI mahAvideha kSetramAM tIrthaMkara pada pAmaze. tenI strI hAraprabhA paNa temanI gaNadhara banI siddhipadane pAmaze. 6aa 130 AcArya-sevana vaDe jina-bIja vAvuM, cothe pade sUri-guNo ura sarva lAvuM; AcAra pALI zIkhave jIva sarvane je, tenI kRpA grahI taruM bhavasiMdhu sheje. 7 artha :- 4. AcArya bhakti = AcArya bhakti e ja guru bhakti che. 'guru bhaktise laho tIrthapatipada zAstrameM vistAra hai" mATe evA sAcA AtmajJAnI guru bhagavaMtanI sevanA eTale AjJA upAsIne jinanAmakarma bIjanI vAvaNI karuM. zrI tIrthaMkarapada prAptinA A cothA padamAM guNonI khANarUpa vItarAgI zrI gurunA sarva guNone hRdayamAM dhAraNa karI temanI bhakti karuM. dhanya bhAgya hoya to ja AvA sAcA sadgurunA guNomAM anurAga thaI emanuM zaraNa prApta thAya. AcArya bhagavaMta pote jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra ane vIryAcAra nAmanA paMca AcArane zuddha rIte pALI caturvidha saMghane paNa yathAyogya bhUmikAe tene zikSA ApI paLAve che. teo vartamAnakALamAM sakaLasaMgha mATe dharmanA nAyaka che. tevA AtmajJAnI sadguru bhagavaMtanI bhakti vaDe temanI kRpAne grahaNa karuM to saheje dustara evo bhavasiMdhu eTale saMsArasamudra tarI jAuM. puruSottama rAjAnuM dRSTAMta - padmAvatI nAme nagarImAM rAjA puruSottama rAjya karato hato. ekadA tenI rANInuM mRtyu thayuM. rAjAne rANI pratye atyaMta prema hovAthI rAjakAryano tyAga karI rUdana karavA lAgyo. tyAM cAra jJAnanA dhartA gurubhagavaMta padhAryA. temanI dezanAvaDe vairAgya utpanna thavAthI gurune kahyuM: mane janmamaraNanA duHkhothI mukta karanAra cAritra ApI kRpA karo. gurue yogya jANI dIkSA ApI. nava pUrva sudhI rAjAe abhyAsa karyo. ekadA te ciMtavavA lAgyA - aho! samyajJAnarUpa cakSunA ApanAra, durgatithI bacAvanAra evA guruno karoDo upAyo karyo chate paNa upakAra vALI zakAya ema nathI. A pramANe vicArI abhigraha dhAraNa karyo ke AjathI mAre niraMtara gurujananI bhakti karavI. temanA pratyenI tetrIsa AzAtanAne trividhe tajI, gurunA chatrIsa guNonuM ciMtavana karavuM. anya samakSa paNa gurunA guNanuM bhAvapUrvaka kIrtana karatAM rAjAe utkRSTa puNyopArjana karavAthI tIrthaMkara nAmakarmano nikAcita baMdha karyo. eka mAsanuM anazana karI samAdhipUrvaka deha tyAgI, bAramA devalokamAM deva thaI, mahAvideha kSetramAM Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (63) tIrthaMkara-pada-saMprApti-sthAnaka 1 31 tIrthakara pada pAmI anaMta sukhavALA mokSa sthAnane pAmaze. AzA je sthira saMyama ghare sthaviro gItArtha, nAnA tathA zithilane avalaMbanArtha, te jainazAsana dapArvI zake, samartha sevya sthavira pada paMcama huM kRtArtha. 8 artha - pa.sthavira bhakti - je saMyamamAM sthira, jJAnavRddha, AtmAnubhavI, siddhAMtanA jANa hovAthI gItArtha evA sthaviro, te nava dikSita thayelA athavA zithila thayelA sAdhuone AghArarUpa che. te jaina zAsanane dIpAvI zake. evA samartha sthaviro pratye vAtsalyabhAva sahita temanI sevA karavAthI tIrthaMkara nAma karmano baMgha thAya che. tIrthaMkarapada prAptinA A cothApadane sevI huM kRtArtha thAuM. pU.zrI brahmacArIjI sthavira evA prabhuzrIjInI sevA bhakti karIne kRtArtha thaI gayA. "sthavira eTale vRddha. te traNa prakAranA che, jemanI vaya sATha varSanI thaI hoya te vaya sthavira. dIkSA lIghA pachI vIsa varSa thayA hoya te payArya sthavira ane je samavAyAMga sUtranA arthaparyata jANanAra hoya te zruta sthavira jANavA." - upadeza prA.bhASAMtara bhAga-1 (pR.220) paDyotara rAjAnuM draSTAMta - vArANasI nagarImAM padhotara nAme rAjA nyAyayukta sukhapUrvaka prajAnuM pAlana karato hato. ekadA guru bhagavaMtanI dezanA sAMbhaLIne pUchyuM he bhagavaMta! huM A rAjyalakSmI tathA svarUpavAna strIo kayA puNyaprabhAva pAmyo chuM? te kRpA karI kaho. guru kahe he nRpati! tuM pUrvabhavamAM eka zeThano naMdana nAme dAsa hato. eka divasa suMdara vikasita kamaLa laI tuM zeThanA gharamAM jato hato, tevAmAM koI cAra kumArikAoe te kamaLa joIne kahyuM AvuM suMdara kamaLa to kharekhara jinezvaranI pUjAne yogya che. te sAMbhaLI teo pratye harSa pAmI tuM bolyo ke tame kaho cho te satya che. pachI tuM snAna karI pavitra vastro paherI atyaMta bhAvapUrvaka te kamaLavaDe paramAtmAnI pUjA karI. tenI anumodanA cAre kumArikAoe karI. tenA prabhAve tyAMthI deha choDI tuM pauotara rAjA thayo, ane te cAre kumArikAo tArI patnIo thaI che. te sAMbhaLI rAjA jAtismaraNajJAna pAmyo. tethI vairAgya AvavAthI rAjA tathA cAre rANIoe guru bhagavaMta pAse dIkSA aMgIkAra karI. rAjA agyAra aMganA pAThI thayA. ekadA zrI guru pAse jJAnavRddha, tapasvI ane vayovRddhanI bhakti karavAthI AtmA nirmaLa thaI ucca gotra ane tIrthaMkara padanI prApti kare che. te sAMbhaLI rAjarSie abhigraha lIdho ke huM jIvuM tyAM sudhI niraMtara vRddha sAdhuonI sevA bhakti karIza. pachI AhArapANI vagere lAvI temanI bhakti karavA lAgyA. tenA phaLa svarUpa tIrthakara gotrano nikAcita baMgha karI samAdhipUrvaka deha tyAgI mahAzukra devalokamAM devapaNe utpanna thayA. tyAMthI cyavI mahAvideha kSetramAM tIrthaMkara pada pAmI anaMta avyAbAdha evA mokSapadane pAmaze. |8aaaa. sanzAstra-bogha ati nirmaLa ura rAkhe, cAritra zuddha pariNAmathI pALI, dAkhe sanzAstra-artha upakAra thavA janone; chaThThuM pade vinaya vAcaka-varyano e. 9 artha :- 6. upAdhyAya bhakti - samasta zrata rahasyanA jANa, AtmajJAnI evA upAdhyAya, je sanzAstranA boghane ati nirmaLapaNe potAnA hRdayamAM ghArI rAkhe, ane zuddhabhAvathI cAritra pALI bIjAne paNa sanzAstranA arthano upadeza ApI upakAra kare, evA varya eTale zreSTha vAcaka eTale upAdhyAya padano vinaya karavo e tIrthakarapadaprAptinuM chaThThuM sthAnaka jANavuM. mahendrapAla rAjAnuM draSTAMta :- sopArakapaTTaNa nAme nagaramAM rAjA mahendrapAla rAjya karato hato. Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 32 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 te mithyAtvI hato. teno praghAna buddhizALI hato. prathAnano bhAI zrutazIla hato. te rAjAne ghaNo priya hato. ekavAra svarUpavAna mAtaMgIne gAna karatAM joI rAjA tenA para moha pAmyo. zrutazIle rAjAnA bhAva jANI kahyuM. parastrImAM moha pAmavAthI nIca gatimAM jaI jIva mahAna duHkha anubhave che, vagere ghaNuM samajAvavA chatAM mithyAtvI evo rAjA te samajyo nahIM. tyAre maMtrIe kuLadevInuM smaraNa karyuM. kuLadevIe rAjAnA zarIramAM vyAdhi utpanna karyo. tyAre rAjA vicAravA lAgyo ke aho! mAtra manathI ja kareluM pApa AvuM kaSTa Ape to je triyoge pApa seve tene keTalA kaSTo AvatA haze. ema pazcAttApa karavAthI devIe vyAdhino nAza karyo. ekadA AcArya bhagavaMta padhAryA. rAjAe tyAM jaIne be hAtha joDI pUchyuM mananA pApanI zuddhi zI rIte thAya? gurue kahyuM - jJAna dhyAna parUpI pANIthI. vagere dezanA sAMbhaLI rAjAe putrane rAjya soMpI maMtrI sAthe dIkSA lIdhI. eka divasa guru mukhe tIrthaMkara pada prAptinA vIsa sthAnaka sAMbhaLI rAjarSi muni, upAdhyAya ke bahuzruta munionI aneka prakAre vaiyAvacca karavA lAgyA. vAtsalyapUrvaka sevA karavAthI tIrthakara nAmakarma upArjana karyuM. tyAMthI ArAdhanA karI navamA raiveyakamAM devapaNe utpanna thayA. tyAMthI cyavI tIrthakara banI mokSe padhAraze. mAlA sevuM sadA svapara-unnatikArI muni, jeNe grahyuM zaraNa sadguruvANI suNI, saMsAra-duHkha haravA, tajavA kaSAya, ratnatrayI grahI rahe; pada sapta thAya. 10 artha :- 7. sAghu bhakti :- zuddha AtmasvabhAvanI nirmaLa sAdhanAmAM sadA tatpara, hamezAM svapara AtmAonI unnati karanAra evA munipadanI huM bhAvapUrvaka sevA karuM. jeNe sagurunI vANI sAMbhaLIne temanuM zaraNa grahaNa karyuM che. je janma, jarA, maraNa ke Adhi, vyAdhi, upAdhirUpa saMsAranA duHkhone haravA temaja krodhAdi kaSAyabhAvone tajavA mATe samyakdarzana, jJAna, cAritrarUpa ratnatrayane grahaNa karIne nirmaLa jIvana jIve evA sAtamA tIrthaMkarapada prAtinA kAraNarUpa munipadanI sevanA karuM. vIrabhadra zeThanuM draSTAMta - vizALA nagarImAM vRSabhadAsa zeThano putra vIrabhadra hato. te atyaMta puNyazALI hovAthI rAjAnI putrI, zeThanI putrI ane eka vidyAgharInI putrIne paraNyo hato. anyadA padminIkhaMDa nagaramAM aDhAramA tIrthaMkara zrI aranAtha prabhu samavasaryA. dezanAnA aMte sAgaradatta zeThe pUchyuM ke he bhagavaMta! A vIrabhadra pUrvabhavamAM zuM kRtya karyuM haze? bhagavAna kahe pUrvabhavamAM te nirdhana jinadAsa nAme zrAvaka hato. tenA ghare caumAsI tapanA pAraNe zrI anaMtanAtha bhagavAna paghAryA hatA. temane bhakti sahita bahumAnapUrvaka zuddha dAna ApyuM hatuM. tenA prabhAvathI devoe sADAbAra karoDa sonaiyAnI tyAM vaSTi karI. tyAMthI deha choDI te devaloke gayo. devalokamAMthI AvI A vIrabhadra zeTha putra thayo che. kALAMtare zrI caMdrasAgara guru pAse vIrabhadra potAnI traNeya strIo sahita tathA pAMcaso zreSThIo sAthe dIkSA grahaNa karI. teo duSkara tapasyA karanAra evA tapasvI sAdhu munionI bhAvapUrvaka sevA karavAthI tIrthakarapada pAmI devaloke gayA. tyAMthI cyavI mahAvideha kSetrathI mokSapadane pAmaze. ||10nA adhyAtmarUpa jhaLake, jaDa cetanAdi, hitAhitAdi samajAya vivecanAdi; jo jJAnadIpa uramAM pragaTe prabhAvI, e sthAna aSTama namuM ura bhAva lAvI. 11 artha :- 8. jJAnabhakti - dehAdithI bhinna zuddha AtmAne sadagurunA upadezathI jANavo. te kharuM jJAna che. evA jJAnarUpa dIpakanA prabhAvathI jaDa cetanAdi tattvonuM ke cha padanuM adhyAtmarUpa jhaLake che. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (63) tIrthaMkara-pada-saMprApti-sthAnaka 133 adhyAtmamaya nava tattvonA vivecana AdithI AtmAne hitarUpa zuM ane ahitarUpa zuM tenuM bhAna thAya che. evo jJAnarUpI prabhAvaka dIvo mArA hRdayamAM pragaTa thAya te arthe A aSTama tIrthaMkara pada prAptinA kAraNarUpa samyakajJAnane hRdayamAM bhAva lAvI bhaktithI namaskAra karuM chuM. jayaMtadeva rAjAnuM draSTAMta - kauzAMbI nagarImAM jayaMtadeva nAme rAjA rAjya karato hato. ekadA nagaramAM AcArya bhagavaMtanI dezanA sAMbhaLI rAjA gurudevane kahevA lAgyo ke he prabhu! huM jJAnI ke ajJAnI? guru kahe che narendra! viSayakaSAya vagere doSo jJAnImAM hoya to pachI jJAnI ane ajJAnImAM taphAvata zuM? vagere samajaNa meLavI vairAgya pAmI rAjAe zrIguru pAse dIkSA grahaNa karI. pachI guru AjJAe jJAnanI prema saha bhakti karatAM bAra aMga artha sahita bhaNyA. deve anukULa upasargo karyA chatAM calAyamAna na thayA. indra vRddhanuM rUpa laI pUchyuM ke mAruM AyuSya keTaluM bAkI rahyuM che? tyAre zrutajJAnathI jANIne kahyuM ke he sureza! tamAruM AyuSya be sAgaropamamAM kAMIka nyUna bAkI che. pachI nigodanuM svarUpa pUchatAM paNa yathArtha javAba sAMbhaLI indra guru pAse jaIne pUchyuM ke bhagavaMta! A muni AvA jJAnopayogamaya che to te zuM phaLa pAmaze? tyAre guru kahe : te jJAnabhaktinA baLe tIrthaMkara padane pAmaze. te sAMbhaLI ullAsapUrvaka munine vaMdana karI indra devaloke gayo. //11aaaa sarve guNAMzaphaeNpa darzanane namuM huM, samyakatva nAma navamA padane smaru chuM; jo, saMyamAdi saghaLA guNano pitA te, sarveya glAdhya puruSo grahI te, jIMtyA che. 12 artha - 9. darzana vizuddhi pada - je jJAnavaDe AtmAnuM svarUpa jANyuM, te AtmAno sAkSAt anubhava thavo te samyagdarzana; athavA satadeva, guru, gharmamAM ke temanA dvArA upadiSTa jIvAjIvAdi nave tattvonI draDha zraddhA thavI te vyAvahArika samyakdarzana che. evA "sarva guNAMza te samyakatva" ne huM bhAvapUrvaka praNAma karuM chuM. je tIrthakara pada saMprAptinuM navamuM pada che. tene khAsa smaraNamAM rAkhuM chuM. kAraNake saMyamAdi sarva guNonA te pitA che. jema pitA vinA putra nathI tema samyakdarzana vinA jJAna ke cAritra paNa yathArtha nathI. te vinA saMyamAdi sarva mokSanA kAraNarUpa thatA nathI. sarve slAdhya eTale prazaMsA karavA lAyaka evA 63 puruSo paNa samyakdarzanane grahaNa karIne ja jityA che arthAta te te uttama padavIne pAmyA che. 24 tIrthakara, 12 cakravartI, 9 nArAyaNa (vAsudeva) 9 pratinArAyaNa (prativAsudeva) 9 baLabhadra e 63 glAdhya padavIo samyakdarzana vinA prApta thatI nathI. evA sarva guNomAM prathama Avazyaka samyakdarzananI vizuddhi karavArUpa A tIrthaMkara pada prAptinA navamA padane huM praNAma karuM chuM. harivikramarAjAnuM draSTAMta -- hastinApura nagaramAM hariSaNarAjAno guNavAna putra batrIsa rAjakanyAono svAmI hato. te devanI peThe sukha bhogavato hato. paNa tIvra karmanA udayathI tenA zarIramAM ATha prakArano koDha utpanna thayo. aneka auSagho karavA chatAM paNa te maTyo nahIM. te zaheramAM kevaLI bhagavaMta paghAryA. rAjA ane kuMvara darzanArthe gayA. tyAM kevaLI bhagavaMtanA darzana karatAM ja te sarva roga nAza pAmI kAyA suMdara thaI gaI. te joI kumAre gurune pUchyuM ke he gurudeva! pUrvabhave meM evuM zuM mahApApa karyuM hatuM ke jethI A yauvanavayamAM mane AvI vedanA utpanna thaI? tyAre zrI guru kahe : tuM pUrvabhavamAM rAjA hato. zikAra karavA jatAM mUni bhagavaMtane aphALI teM mArI nAkhyA. tethI maMtrI vageree maLI tane padabhraSTa karI putrane rAjya soMpyuM. pachI tuM jaMgalamAM pharatA pharI taravArathI muninI ghAta karavA jatAM munie tArA upara Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 tejo vezyA mUkI tethI tuM baLI jaI sAtamI narake gayo. tyAMthI nIkaLI bathI narakomAM tuM babbevAra janmI anaMtadu:kha pAmyo. pachI tiryaMca yonimAM anaMtavAra bhamyo. pachI eka zeThano putra thayo. tyAM tApasI dIkSA niSkapaTapaNe pALI tyAMthI mRtyu pAmI tuM A harivikrama rAjaputra thayo chuM. munighAtanuM pApa ghaNuM bhogavyuM ane zeSa raheluM te A bhavamAM udaya AvavAthI vedanA bhogavI pUruM karyuM. A pramANe gurumukhathI potAno pUrvabhava sAMbhaLI zrI guru pratye zraddhA AvavAthI te samyakadarzanane pAmyo. zraddhAthI calAyamAna karavA yakSa ane deve aneka upasargo karyA chatAM calAyamAna na thayo. aMte dIkSA laI gurumukhathI samyakdarzanano mahimA sAMbhaLI gharmamAM nizcala draDhatA gharIne jinanAmakarma upArja vijaya vimAnamAM batrIsa sAgaropamanA AyuSyavALo deva thayo. tyAMthI cyavI pUrva videhakSetramAM tIrthaMkara padavIne pAmaze. //12aa. je gharmanuM maeNLa kahyuM, vaza vairI thAya, samyakatva guNa paNa je gharamAM pamAya; te ratnatulya dazamA padane namuM huM vANI vaDe, vinaya nAma ure gharuM chuM. 13 artha :- 10. vinaya ArAdhanA - paMca parameSThi pratye guNastuti karI yathAyogya paramAdara dAkhavavo te vinaya ArAghanA guNa che. jene gharmanuM mULa kahyuM che, jenA vaDe vairI paNa vaza thAya che. samyaka darzananA guNa paNa vinayane ghAraNa karavAthI ja pamAya che. te ratnasamAna A tIrthakarapada prAptinA dazamA vinayapadanuM pANI vaDe guNagAna karI namaskAra karuM chuM ane manamAM paNa vinayanAmanA guNane te prApta karavA arthe ghArI rAkhuM chuM. ghanazeThanuM draSTAMta - kRtikAvatI nAmanI nagarImAM sudatta zeThane ghana ane gharaNa nAmanA be putro hatA. ghana potAnA uttama guNothI lokomAM yaza pAmato hato. jyAre gharaNa nirdaya ane IrSALu hovAthI apakIrti pAmato ane ghananA chidro joto hato. gharaNano Avo duSTa svabhAva jANI ghanane saMsAra upara vairAgya AvavAthI cAritra aMgIkAra karyuM. eka divasa gurumukhathI sAMbhaLyuM ke sarva guNomAM pradhAna evA vinaya guNathI gurujanane saMtoSa pamADe te zAzvata sukhanA bhogI thAya che. kemake vinayathI jJAna ane jJAnathI zuddha samakitanI prApti thAya che. te vaDe samyakucAritra, cAritrathI saMvara, saMvarathI tapasyA, tapasyAthI nirjarA, nirjarAthI aSTakarmano nAza, karmanAzathI kevaLajJAna ane tethI anaMta avyAbAdha evA mokSasukhanI prApti thAya che. vinayaguNano Avo mahimA sAMbhaLI guru Adi paMcaparameSThino trikaraNa zuddhie vinaya karatAM te tIrthaMkara nAmakarmane pAmI kRtArtha thayo. 13nA cAritra nAma pada, Atma-anubhave che, agyAramuM sakala karmakalaMka lUche; tenuM rahasya samatA, khamIkhuMdavAmAM; sAthe svahita gharI te, rahI AtamAmAM. 14 artha:- 11. cAritrazuddhipada - samyakajJAnadarzananA baLe AtmAnuM svarUpa jANyuM, zrachyuM, have tevo AtmAmAM sthira svabhAva pragaTavo, AtmasvarUpamAM ramaNatA karavI te samyaka cAritra pada che. e samyaka cAritra nAmanuM pada Atmaanubhava thaye ja prApta thAya che. tIrthaMkarapada prAptinA A agyAramAM cAritra zuddhi padavaDe sarva karmakalaMkano nAza thAya che. A cAritra zuddhi thavAnuM rahasya samatAbhAva che. athavA khamIkhuMdavApaNuM che arthAt je karma udaya Ave tene kSamA rAkhI sahana karavAM; e sarva karmathI mukta thavAno upAya che. jethI sAdhupuruSo cAritramAM ja svakalyANa samajI, svarUpAcaraNarUpa AtmabhAvanAmAM sthita rahe che. Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (63) tIrthaMkara-pada-saMprApti-sthAnaka 135 arUNadevarAjAnuM draSTAMta - maNimaMdira nAme nagaramAM arUNadeva nAme rAjA rAjya karato hato. ekadA udyAnamAM rAjAe zrI maNizekhara rAjarSine joyA. temane jotAM ja arUNadeva rAjAne jAtismaraNa jJAna uparyuM. tethI potAnA pUrvabhavamAM pote mahApApAraMbha karanAro vaidya hato. tyAre eka tapasvI muni tenA ghare AvyA. temane sUjhatuM auSagha ApyuM. munie paNa tenA upara dayA lAvI gharmopadeza Apyo. chatAM anukrame te vaidya ArtadhyAnathI maraNa pAmI jaMgalamAM pAMcaso vAMdarIono svAmI thayo. tyAM eka munine pagamAM zalyavALA joI vAnarane pUrvabhava sAMbharI Avyo. pUrvabhavanA abhyAsathI auSagha zodhI lAvI muninA page copaDI munine zalyarahita karyA. munie paNa upadeza Apyo. tethI te vAnara samakita pAmI anazana laI svarge gayo. tyAMthI cavIne A tuM rAjA thayo ema jaNAvavAthI arUNadeve vairAgya pAmI cAritra aMgIkAra karyuM. ekadA zrI gurumukhe cAritra gharmano mahimA sAMbhaLyo ke "je koI sAmAyikAdi SaDAvazyaka trikaraNa yoge zuddha upayogathI ArAghe te railokya vaidya evA jinanAmakarmane upArje che. kemake sAmAyikathI saMyama nirmaLa thAya che. covIsa tIrthaMkaranI stavanAthI samati zuddha thAya che. vaMdanathI gurujananI sevAbhaktithI thAya che, pratikramaNathI Atmagahna thAya che, kAyotsargathI cAritranA aticAra dUra karAya che. te sAMbhaLI arUNadeve zuddha rIte cAritra pALI tIrthaMkara nAmakarma upArjana karyuM. aMte anazana karI devaloke gayA. tyAMthI cyavI mahAvidehamAM tIrthaMkarapada pAmI mokSapadane pAmaze. ||14 che brahmacarya maeNLa arthathI AtmacaryA, cAritralAbha daI de ziva-saukhya-zayA; te bAramuM pada gharuM guru rAja-sAkhe, tevA guruM kaLiyuge kadI eka lAkhe. 15 artha - 12. brahmacarya pada - manavacanakAyAthI, navAvADa sahita brahmacarya pALavuM te brahmacarya vrata che. te pALanArane viSayakaSAya, parigraha Adi mokSamArgamAM vighna karatA nathI. brahmacaryano mULa arthaAtmAmAM caryA eTale ramaNatA karavI te che. e AtmaraNArUpa brahmacarya, samyaphacAritrano lAbha apAvI aMte mokSa sukhazayyAne Ape che. e bAramA brahmacaryapadane huM zrI gururAjanI sAkSIe ghAraNa karuM chuM. kemake paramakRpALudeva jevA sAcA AtmajJAnI guru A kaLiyugamAM kadAca lAkhamAM paNa eka hoya athavA na paNa hoya. tevA maLyA che mATe brahmacarya aMgIkAra karI jIvana sArthaka karuM. caMdravarmA rAjAnuM dRSTAMta - mAkaMdIpurI nAme nagaramAM caMdravarmA nAme rAjA nyAyapUrvaka prajAnuM pAlana karato hato. te nagaranA udyAnamAM ghaNA munionA parivAra sahita cAra jJAnanA ghartA AcArya bhagavaMta paghAryA. guruno vairAgyamaya upadeza sAMbhaLatA tIrthaMkarapada prAptinA vIsa sthAnakamAM koI bAramA brahmacaryapadarUpa sthAnakane manavacanakAyAthI zuddha rIte ArAdhe, deva caLAve to paNa meru parvatanI jema sthira rahI draDha zIlavrata pALe te satvara jinanAma karma upArje che. kemake saghaLA vratomAM zIlavrata sauthI vaghAre zreSTha kahyuM che. zrI gurumukhathI AvuM zIlavratanuM mAhAtma sAMbhaLIne rAjarSi muni trikaraNa zuddha navavAyukta zIlavratanuM pAlana karavA lAgyA. koIpaNa strInI sAme sarAgathI draSTi nAkhe nahIM, strI saMbaMghI varNana temaja te saMbaMdhI anya kathA vArtAno paNa tyAga karI sthira cittathI zIlavratanuM pAlana karavA lAgyA. deve aneka prakAranA anukuLa upasargo karyA chatAM potAnA vratamAM draDha rahyA. tethI tIrthaMkara nAma karma upArja svarge sighAvyA. tyAMthI cyavI mahAvideha kSetre tIrthakara banI mokSasukhane pAmaze. II1pAA Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 36 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 sarvajJadezita sadA karavI kriyA sata, te teramuM pada ure gharavAna ghAna; che jJAnanuM phaLa ruci karaNI bhaNI te; kriyAruci zuklapakSI gaNyA guNI e. 16 artha - 13. niraticAra kriyApada - nija AtmasvarUpane je prApta karAve tevI karaNI te ja kharI kriyA che. te sarva zubha kriyAo AtmazuddhinA lakSapUrvaka hovI joIe. sarvajJa puruSo dvArA upadezita sata eTale AtmAne prApta karAve athavA tyAga, vairAgya, upazama, bhakti pragaTAve tevI kriyA sadA karavI joIe. A teramuM tIrthakarapada prAptinuM sthAnaka ghAraNa karavAnI manamAM ghAnata eTale sAcI bhAvanA hovI joIe. "jJAnasya phaLa virati' jJAnanuM phaLa tyAga che, arthAt jJAnanuM phaLa gharma ArAghavAnI ruci ke vastunA tyAga bhaNI AvavuM joIe. jene evI niraticAra kriyA karavAnI ruci pragaTa thaI tene guNavAna ane zuklapakSI jIvo gaNyA che. harivahana rAjAnuM draSTAMta - saMketapura nagaramAM harivahana rAjA rAjya karato hato. te sarva kAryamAM nipuNa hovA chatAM gharmakriyA karavAmAM atizaya pramAdI hato. ekadA guru mahArAje dezanAmAM jaNAvyuM ke je bhavya prANI pramAdarahita thaI gharmakriyAmAM udyamI thAya te prANI alpa samayamAM lokottara evI mokSa lakSmIne pAme che. te sAMbhaLI vairAgya pAmI rAjAe cAritra aMgIkAra karyuM. gurumukhathI tIrthakara nAmakarmanA teramA padanuM mAhAsya sAMbhaLI harSapUrvaka nirmaLa cittathI niraticAra kriyApadane pramAdarahita, niHkaSAyabhAve sevatAM, niraMtara mauna grahI, ujvala vezyAthI zubha dhyAna dhyAvatAM zrI harivAhanamunie jinanAmakarma upArjana karI potAnuM jIvana ghanya karyuM. //16aaaa agnithI kuMdanasamo supe vizuddha, AtmA kSamA ghara rahe sahajAtmatRpta; te caudamA ta55de karavA prayatna zakti baghI ara huM kharaDuM suratna. 17 artha:- 14. tapapada - 'tapaH nirjarA ca' karmonI nirjarA mATe bhagavaMte bAra prakAranA tapa kahyAM che. te yathAzakti AtmArthe ArAdhavA. agnithI jema kuMdana eTale sonuM zuddha thAya, tema guru AjJAe karela AtmArthanA lakSapUrvakanuM sutapa AtmAnI vizeSa zuddhi kare che. tapa ArAghatA karmanA udayamAM kSamA ghAraNa karIne potAnA sahajAtmasvarUpamAM ja tRti mAnI je zAMta rahe te ja kharA tapanA ArAghaka che. evA tIrthaMkarapada prAptinA caudamA tApadane ArAghavA baghI zakti arpI, zuddhAtmarUpa samyak ratnane kharIda karyuM. kanakaketu rAjAnuM draSTAMta - kanakaketu rAjAnA zarIramAM tIvra dAhajvara utpanna thayo. aneka upacAro karyA chatAM vyAdhi zAMta thayo nahi. tethI vicAra Avyo ke sarva jIva sukhane icche che, paNa te sukha gharmArAthana vinA prApta thatuM nathI. mATe jo A dAhajvara zAMta thAya to savAre pravaryA aMgIkAra karIza. AvA vicArathI karmo upazamI jaI vyAdhi zAMta thaI gayo. savAre maMtrI vagere sarvane jaNAvI cAritra grahaNa karyuM. ekadA zrI gurue upadezamAM jaNAvyuM ke je tapapadanuM kSamAsahita ArAghana kare te kliSTa karmono paNa nAza kare che. te sAMbhaLI kanakaketa munie ghora abhigraha ghAraNa karyo ke jyAM sudhI A kAyA Take tyAM sudhI mAre niraMtara bAra prakAranA tapa karavA. bAhyatapamAM jaghanya traNa upavAsathI mAMDI cha mAsa sudhI tapazcaryA karavI ane pAraNAmAM AyaMbila karavuM. ekavAra parIkSA karavAthI cha mahinA sudhI zuddha AhAra na maLavA chatAM paNa viSAdarahitapaNe kSamAbhAvathI sarva sahana karyuM. tenA phaLa svarUpa tIrthaMkaranAmakarma upArja jIvana sArthaka karyuM. /17nA. Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (63) tIrthaMkara-pada-saMprApti-sthAnaka pAmuM sadAya guru gautamatulya bhakti, ke dAna-pAtra jinatulyI thAya mukti; sarve susAdhaka supAtra gaNI cahe je, bhaktibharyuM hradaya paMdarame pade che. 18 137 = artha :- 15. dAna pada :- sabhyajJAnadarzanAdinI ArAdhanA karanAra supAtra satpuruSone bhaktipUrvaka AhArAdi ApavA te dAna che. zrI gautama svAmIe aSTApada parvatanI taLeTImAM paMdaraso tApasone khIra jamADIne sahadharmI pratye bhakti darzAvI tevI bhakti huM paNa sadAya pAmuM ema icchuM chuM. temaja jinezvara tulya dAna ApavAne pAtra jIvo mane maLI Ave to mArI avazya mukti thAya. mokSamArgane samyak prakAre sAdhanAra sarve supAtra jIvone je bhaktibharyAM hRdayathI dAna ApavAne icche te bhavyAtmA A paMdaramA tIrthaMkarapada prAptinA sthAnakane pAme che. harivAhana rAjAnuM dRSTAMta :- kaMcanapura nagaramAM harivAhana nAme rAjA hato. tenA mukhya viraMci nAmanA praghAne zrI RSabhadeva svAmInuM suMdara maMdira baMdhAvyuM. tyAM rAjA ane maMtrI darzana karavA jatAM rastAmAM zeThanA ghare putra janmanA utsavanI dhAmadhUma joI. bIje divase darzana karavA jatAM te ja putra marI gayAnA samAcAra jANyA. tethI rAjA ciMtavavA lAgyo ke aho !prANIonA kahevAtA sAMsArika sukho keTalA kSaNika che, te kharekhara duHkhanA ja hetu che. ekadA AcArya bhagavaMtane rAjAe zeTha putrane janmatAM ja bIje divase mRtyu pAmavAnuM kAraNa pUchyuM. tyAre zrIgurue kahyuM ke kudeva, kuguru ane kudharma viSe dharmabuddhinuM A phaLa che. te sAMbhaLI vairAgya pAmI rAjAe cAritra aMgIkAra karyuM. pachI zrI guru mukhe tIrthaMkarapada prAptinA paMdaramA padamAM supAtradAnano mahimA sAMbhaLI pote paNa evI pratijJA karI ke supAtra evA muni mahAtmAone prathama bhojana, pAna, auSadhivaDe bhakti karyA pachI je varSe te ja mAre vAparavuM. deve parIkSA karI to paNa vrata bhaMga na karyuM. tenA pariNAme jinanAma karmano nikAcita baMdha karI bAramA acyuta devalokamAM mahAna samRddhivALA deva thayA. tyAMthI vI mahAvidehakSetramAM tIrthaMkara pada pAmI siddhipadane pAmaze. / / 18 / / sAmAnya jina saghaLA bhagavAna bhALuM, vizvaprakAzaka badhA sarakhA nihALuM; pratyakSa sau viharamAna urphe vicAruM, A soLamA pada viSe jina sarva ghAruM. 19 artha :- 16. jinapada :- jenA anaMtAnubaMghI kaSAyo tathA mithyAtvanI gAMTha chedAI gaI che te * sAmAnyapaNe jinanI koTImAM gaNAya che. sarvaza sivAya, AcArya bhagavaMta upAdhyAya bhagavaMta ke sAdhu bhagavaMta jenI mithyAtvanI graMthi chedAI gaI che te sarvasAmAnyapaNe jinanI koTImAM AvI javAthI badhAne bhagavAna tulya bhALuM, tathA vizvaprakAzaka evA badhA kevalI bhagavaMtane bhagavAna sarakhA ja nihALuM. temaja vartamAnamAM mahAvidehakSetramAM pratyakSa sau viharamAna eTale vicaratA bhagavAnane paNa hRdayamAM lAvI sarva jinone bhaktipUrvaka praNAma karuM tathA guru, tapasvI, bALa, vRddha, glAna Adi munionI tathA zrAvakonI nirdoSa AhAra, auSadha, vasati eTale sthAna Adi vaDe niSkAmabhAve bhaktipUrvaka vaiyAvacca eTale sevA karIne A soLamA tIrthaMkarapada prAptinA sthAnakane ujamALa karuM. jimUtaketu rAjAnuM dRSTAMta :- puSpapura nAmanA nagaramAM rAjA jayaketuno putra jimUtaketu nAme hato. te ekavAra ratnasthaLapuranA rAjAnI putrInA svayaMvaramAM jatAM rastAmAM tene mUrchA AvI. aneka upacAro karavA chatAM te mUrchA TaLI nahIM. tyAM zrI akalaMka devAcArya padhAryA ke tenA prabhAvavaDe te mUrchA maTI zuddhi AvI gaI. tethI kumAre guru bhagavaMtane vaMdana karI pUchyuM - bhagavaMta! mane pUrvanA kayA karmanA Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 udayavaDe A mUcha AvI haze? guru kahe : pUrva bhava dIkSA lIghA chatAM tuM zrIgurune game tema bolato tathA gaccha upara paNa veSa rAkhato hato. ekadA gacchano tyAga karI tuM ekalo AgaLa cAlyo gayo. tyAM araNyamAM raudradhyAnathI mRtyu pAmI sAtamI narake gayo. tyAMthI nIkaLI aneka bhavomAM bhaTakI A bhave tuM A rAjakumAra thayo chuM. muni niMdAnuM karma bAMdhyuM hatuM. te bhogavatAM avazeSa raheluM te Aje udayamAM AvavAthI tane mUcha AvI. have te karma nAza pAmyuM che. te sAMbhaLI tene jAtismaraNajJAna thayuM ane vairAgya pAmI cAritra aMgIkAra karyuM. cAritra pALatAM evo abhigraha karyo ke AjathI huM zrI guru, glAna, tapasvI vagerenuM vaiyAvacca sthira cittathI karIza. tema bhAvabhaktipUrvaka sadaiva karatAM zrI tIrthakara nAmakarma upArjI jIvana saphaLa karyuM. 19aaaa. AzA tajI viSayasukhanI, pApa choDI, triyoga zuddha karI saMyama-bhAva joDI, je zrAvako, muni samAdhi-sukhe vase che, te saukhya he! hRdaya, sattarameM pade le. 20 artha :- 17. saMyama samAdhipada - AtmasvarUpane viSe sthiti te paramArthasaMyama ane te meLavavAnA kAraNabhUta te dravya saMyama. e dravya ane bhAvasaMyama vaDe AtmAmAM sthiti karavI te saMyamasamAdhi pada che. te padamAM sthiti karavA mATe pAMca indriyanA viSayasukhanI AzA tajI, pApanA kAraNo hiMsA, jUTha, corI, abrahma ane parigrahane tyAgI, mana, vacana kAyAnA triyogane zuddha karI manane saMyamabhAvamAM joDI, je zrAvako athavA munio AtmAnA samAdhisukhamAM nivAsa kare che te ja kharA sukhI che. he! AtmA tuM paNa hRdayamAM vikalpone zamAvI AvA samAdhisukhane prApta kara. A saMyamasamAghipadamAM nivAsa karanArane zrI tIrthaMkarapada prAptinA sattaramA bhedamAM gaNavAmAM AvyA che. puraMdara rAjAnuM draSTAMta - vArANasI nagarImAM vijayasena rAjAno putra puraMdarakumAra hato. yuvAnavayamAM kriDA karavA jatAM araNyamAM zrI guruno bheTo thayo. temanI dezanA sAMbhaLI upadezamAM zrI gurue kahyuM ke "sarva saMpadAonuM kAraNa gharma che ane tenuM mULabIja parastrIno tyAga karavo e che' tethI puraMdarakumAre zrI guru pAse parastrInA tyAganuM vrata grahaNa karyuM. rAjA thaye paNa vRDhapaNe vratanuM pAlana karavA lAgyo. kALAMtare putrane rAjya soMpI pAMca so rAjAo sAthe dIkSA grahaNa karI. tyAM paNa dravya ane bhAvathI zuddha saMyamanA pAlanavaDe AtmAmAM sthiti karI aneka labdhionA ghAraka thayA. saMgha para AvelI ApattinuM nivAraNa karyuM tathA vizuddha saMyama samAdhinA baLe tIrthakara nAmakarma upArjI mahAzukra nAmanA devalokamAM devapaNe utpanna thayA. tyAMthI mahAvideha kSetramAM tIrthaMkarapadane pAmaze. rANI baMghumatino jIva paNa temanA gaNaghara thaI muktine pAmaze. ra0nA. zAstro zIkhe gurugame tajavA pramAda, te jJAnavRddhirRpa le guruno prasAda; ADaMbaro tarjI sadA samajI zamAtA, to "jJAnanUtana' gaNAya, aDhAramuM A. 21 artha - 18. abhinava jJAnapada - nitya navIna apUrvajJAnano abhyAsa karavo te abhinava jJAnapada che. je pramAdane tajavA arthe nitya navIna zAstrone gurugame zIkhe, te jJAnavRddhirUpa gurunA prasAdane pAme che arthAt temanI kRpAne pAtra thAya che. samyakajJAnavRddhinA kAraNe ADaMbaro eTale mithyADoLane mUkI, tattva samajIne sadA svarUpamAM samAya, to "jJAnanUtana' tene meLavyuM ema gaNAya. A aDhAramuM tIrthaMkarapada prAptinuM sthAnaka kahevAya che. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (63) tIrthaMkara-pada-saMprApti-sthAnaka 139 sAgaracaMdra rAjAnuM draSTAMta - malayapura vizALa nagaramAM nyAyayukta prajApAlana rAjA amRtacaMdrano putra sAgaracaMdra nAme hato. te buddhizALI ane upakArI hato. eka divase eka paMDite rAjakumAra pAse eka gIti eTale chaMda kahyo. te sAMbhaLI kumAre tene pAMcaso sonAmahora ApIne te chaMda kaMThastha karyo. te chaMdano bhAva e hato ke jema duHkha vagara bolAvye Ave che tema puNya hoya to sukha paNa vaNamAgyuM prApta thAya che. ekavAra udyAnamAM kriDA karatA te kumArane pUrvabhavanA vairIe upADI jaI samudramAM nAkhI dIdho. chatAM pUrvapuNyanA udayathI bahAra nIkaLI Avyo. ane kALAMtare rAjA ane vidyAghara vagerenI ATha kanyAono svAmI thayo. vAraMvAra sukha duHkha Ave to paNa te chaMdanA smaraNathI tene sadA ghIraja rahetI hatI. ekadA gurumukhe potAno pUrvabhava sAMbhaLavAthI jAtismaraNajJAna thayuM. tethI vairAgya pAmI ATheya rANIo sahita cAritra aMgIkAra karyuM. pachI guru AjJAe pratidina abhinava eTale navIna jJAna meLavavA arthe prathama porisIe svAdhyAya, dvitIya porisIe arthanuM ciMtana, trIjI porisIe AhArapANI ane cothI porisIe apUrva zrutanuM adhyayana karavAno abhigraha ghAraNa karyo. tenuM sthira citte pAlana karatAM tIrthaMkara nAmakarma upArjI jIvana ghanya karyuM. 21 zrI tIrthanAtha-mukhathI suNa artha sUtra, guMthe guNI gaNagharo upakAra arthe bhASyAdithI saraLa te samajAya tevuM, sUri kare, "mRta" badhuM; pada ogaNImuM. 22 artha - 19. zrutabhakti pada - satkRtanuM zrI sadguru mukhe bhaktipUrvaka zravaNa karI tenuM manana karavuM te mRtabhaktipada che. zrI tIrthanAtha evA tIrthakara bhagavAnanA mukhathI tattvono paramArtha sAMbhaLI guNI evA gaNagharo tene paropakAra arthe sUtramAM gUMthe athavA te sUtro upara bhASya, TIkA Adi lakhI te sUtronA artha saraLatAthI samajAya tema AcArya Adi kare te badhI Rtabhakti che. te padamAM sthita rahenArane zrI tIrthaMkara pada prAptinA ogaNIsamA sthAnakamAM gaNavAmAM AvyA che. ratnacUDarAjAnuM draSTAMta - tAmralipta nAme suMdara nagaramAM ratnazekhara nAme nyAyI rAjA rAjya karato hato. ekadA guru bhagavaMte dezanAmAM jaNAvyuM ke je prANI bhAvathI AgamanI bhakti kare che te prANI jaDatva, aMghatva, buddhihInatA ane durgatine kadI pAmato nathI. ane je AgamanI AzAtanA kare te prANI durgatinA bhAjanarUpa thAya che. ityAdi zrutabhaktino mahimA sAMbhaLI rAjAe zrutabhakti karavAno niyama zrI guru pAse aMgIkAra karyo. pachI gRhasthapaNAmAM paNa zratajJAna ane zrutajJAnInI dravya ane bhAvathI vidhisahita bhakti karI vairAgya pAmIne cAritragrahaNa karyuM. dIkSA lIghA pachI paNa kRtagharonI utsAhapUrvaka bhakti karatAM tIrthakara nAmakarma upArjana karIne AtmakalyANa sAdhyuM. /rarA zrI tIrthanAma vIsamuM pada pUjya tAruM, che sthira-jaMgamarUpe dayavigha ghAruM; yAtrA-sthaLo punita sthAvararUpa jANuM, atyaMta AtmahitakArI bIjuM vakhANuM. 23 artha :- 20. tIrthapada - jethI tarAya te tIrtha. satparuSo athavA temano boghela Atmagharma tethI tarAya mATe te tIrtharUpa che. zrI tIrthaMkara pada prAptinuM A vIsamuM tIrthanAmanuM pada jIvone saMsArarUpI samudrathI tAru eTale tAranAra hovAthI pUjanIya che. te drayavitha eTale be prakAre che. eka sthira tIrtha ane bIjuM jaMgama tIrtha. jyAM jyAM satparuSo vicarelA che evI temanA caraNarajathI pAvana thayela yAtrA sthaLanI bhUmio te sthira athavA sthAvara tIrtha che. ane hAlatA cAlatA zrI tIrthakaro athavA AtmajJAnI puruSo Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 te jaMgama tIrtharUpa che. A bIjuM jaMgamatIrtha AtmAne atyaMta hitakArI hovAthI vakhANavA lAyaka che. merUprabharAjAnuM draSTAMta - sUryapura nAme nagaramAM aridamana rAjAne be rANIo hatI. madanasuMdarIno putra meruprabha ane ratnasuMdarIno putra mahAsena hato. mahAsenane rAjya maLe te arthe aparamAtAe meruprabhane jheravaDe mAravA prayatna karyo paNa te bacI gayo. tethI vairAgya pAmI merupratye dIkSA grahaNa karI. have guru pAse rahI vinayapUrvaka dvAdazAMgI bhaNI gItArtha thayo. pachI gurue yogya jANI potAnI pATe sthApI AcArya padavI ApI. temanI dezanAthI eka yakSe boghabIja pAmI temanI samakSa bhaktithI nRtya karyuM ane eka devI paNa samakita pAmI. guru AgaLa suvarNanI vRSTi karI. te sAMbhaLI rAjA vagere AvI pratibogha pAmI bAravrata aMgIkAra karyA. ema vihAra karatAM jaMgama tIrtharUpa satparuSathI aneka jIvo samakitane pAmyA tathA jainagharmanI prabhAvanA karatA meruprabha munie jinanAmakarma upArjana karI svaparahitanuM kArya sAdhya karyuM. 23 pratyakSa gurusama koI na upakArI, je jJAna-jAgRti daI, jIMva le ugArI; jenA vinA jagatamAM bahu AthaDyo huM, te rAjacaMdra gurune zaraNe paDyo chuM. 24 artha - A jagatamAM pratyakSa sadaguru samAna bIjA koI upakArI nathI. je AtmAne samyakajJAnavaDe jAgRta karI moharUpI svayaMbhUramaNa samudramAM bUDatA AtmAne ugArI le che. pratyakSa saguru vinA jagatamAM huM anaMtakALathI bahu AthaDyo chuM. paNa have mahApuNya prabhAve guruvarya zrImad rAjacaMdra prabhunA zaraNamAM huM AvI paDyo chuM. tethI A bhave kaMIka taravAno Aro jaNAya che. 24 tIrthaMkara pada prAptinA vIsa sthAnakane sAdhavA pahelA jIvane samyakdarzananI jarUra che. te samyakdarzananI prApti arthe mAyA mohano tyAga karavo jarUrI che. jIvane jagatanA padArthomAM moha che. tethI te padArthone meLavavA jIva mAyA prapaMca race che. mAyAnI gati vakra che. jyAre mokSanI gati saraLa che, sIdhI che. te meLavavA jIve mAyAmohano tyAga karI saraLatA prApta karavI yogya che. have mAyA saMbaMdhInuM vivaraNa A pAThamAM karavAmAM Ave che. (64) mAyA (hariNI chaMda) prazamarasathI jeno AtmA sadA bharapUra che, svapara hitane sAthe jenI rasAla suvANI e; ati kRzatanuM toye varSo supuNya taNI prabhA, parama guru e zrImad rAja-prabhupada vaMdanA. 1 artha - kroghAdi kaSAyo prakRSTapaNe samAI javAthI jeno AtmA sadA paramazAMtarasathI bharapUra che, Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (64) mAyA 141 potAnA ane paranA AtmAne kalyANakArI evI AtmaanubhavarUpa rasathI taraboLa jenI vANI che, jenI kAyA ati kuza thaI gayela che to paNa jenI supuNyanI prabhA eTale jenA utkRSTa satu kAryonI kIrti jagatamAM sarvatra prasarI rahI che. athavA jenI kRpAdraSTi sarvatra varasI rahI che; evA paramaguru eTale utkRSTa guru zrImad rAjacaMdra prabhunA caraNakamaLamAM mArI bhaktibhAva sahita vaMdanA ho, ema pU.zrI brahmacArIjI jaNAve che. lA. sakaLa jagane jeNe jItyuM apUrva baLe karI, gahana jabarI mAyA jene jatI nahi chetarI. parama sukhI te mAyA-suMkho jUnAM taraNAM gaNe, satata laDatA sAkSIbhAve upAdhi-raNAMgaNe. 2 artha - rAgadveSanA laMkarUpa A sakaLa vizva che. jemAM sukha, duHkha, harSa, zoka, mAna, apamAna, zatru mitrarUpa laMda pragaTa che; evA sakaLa jagatane jeNe potAnA apUrva samabhAvanA AtmabaLe karI jItI lIdhuM. jene svayaMbhUramaNa samudra samAna A jagatanI jabarI mohamAyA paNa chetarI zakatI nathI, evA paramasukhI paramakRpALudevane A saMsAranI mAyAvI evA nAma mAtranA sukho jUnA taraNA samAna bhAse che. kemake AtmAnA eka pradezanuM sukha te jagatanA sarva sukho karatAM paNa vizeSa che. je mohamayI evI saMsAranI upAdhirUpI raNabhUmimAM satat sAkSIbhAve laDatA rahe che, arthAt uparathI vyavahAra calAvavo ane aMtaraMga pariNAma zuddha rAkhavA e be ghArI taravAra upara cAlavArUpa kArya karI mohamAyAne garavA detA nathI evA paramakRpALu paramAtmA che. rA. baga Thaga samA mAyAvIo prapaMca race mahA; kSaNika ThagavA, maitrI bAMghe latA saha megha A, pachI vahIM jato, tevA loko Thage nija kIrtine, banI catura te bhoLA, saMge haNe nija hitane. 3 artha - saMsAramAM rahelA mAyAvI jIvo baga eTale bagalA jevA Thaga che. je potAno svArtha sAdhavA mahAprapaMca race. indriyonuM kSaNika sukha meLavavA lokone ThagavA mATe mitratA kare. jema latA saha megha eTale vela sAthe vAdaLA mitratA karIne pachI vahI jAya ane latA sukAI jAya che, tema loko ThagavRtti karIne potAnI kIrtino nAza kare, arthAta kharI rIte bIjAne ThaganAra pote ja ThagAya che. te caturAI karIne bhoLA lokone ThagI potAnA Atmahitane ja haNe che. eka vANiyAe eka bharavADaNane ThagI te paisAnA ghebara banAvarAvyA. tyAre ghare jamAI AvI te baghA jamI gayo. paNa potAnI ghebara khAvAnI bhUkha bhAMgI nahIM. tethI tenI jJAnadazA jAgRta thaI ke meM khoTuM pApa karyuM ane enuM phaLa to jamAI laI gayo. //3 oNvita sama je vizvAsa-thrI kumApaNanA samI, kuzaLa kapaTe, mAyA chUpI bharAya ure namI. sugati-phaLa je icche te to na de kadI pesavA, kuTila lalanA jevI mAyA svarUpa harI javA. 4 artha - jIvanane jema vakra cAlanArI kusApaNa nAza kare, tema vizvAsa-danI eTale vizvAsano nAza Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 42 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 karanArI evI A mAyA vakra che. je kapaTa karavAmAM kuzaLa che evI mAyA uparathI namanarUpa vartana batAvI hRdayamAM chUpI rIte bharAIne rahe che. maMhameM rAma bagalameM chUrI jevuM vartana kare che. je uttama gatirUpa phaLane pAmavA icche te to A mAyAne kadI aMtaramAM pesavA de nahIM, paNa saraLa pariNAmavALA rahe che. kemake "saraLatA e gharmanA bIja svarUpa che. potAnA AtmasvarUpane haraNa karavA mATe mAyA te kuTila lalanA eTale mAyAvI strI samAna che. jo raja bahu UMDI mAyAnI A dizA-mUMDhatA ghare, udaya thatI nA tethI boghe sudraSTi ure, are! skuratI natha hA! Urmi ure subodha-suyogamAM, viparata lIMghA mArgo meM sau prayatna karyA chatAM5 artha :- mAyArUpI dhULa bahu UDavAthI jIva dizAmUDha banIne mokSamArganI sAcI dizAne pAmato nathI. mAyAne laIne satparuSanA boghe paNa tenI samyakudraSTi eTale savaLI buddhi hRdayamAM udaya pAmatI. nathI. are! Azcarya che ke samyakubogha prAptinA suyogamAM paNa he prabho! mArA hRdayamAM sat ArAghanAnI bhAvanA pharAyamAna thatI nathI, mokSane mATe aneka prayatno karavA chatAM paNa svacchede meM viparIta ja mArgo AcaryA che. A jIva atyaMta mAyAnA AvaraNe dizAmUDha thayo che, ane te yoge karI tenI paramArthadraSTi udaya prakAzatI nathI. aparamArthane viSe paramArthano dRDhAgraha thayo che; ane tethI bogha prApta thavAnA yoge paNa temAM bogha praveza thAya evo bhAva phurato nathI, e Adi jIvanI viSama dazA kahI, prabhu pratye dInatva kahyuM che ke "he nAtha! have mArI koI gati (mArga) mane dekhAtI nathI. kemake sarvasva lUMTAyA jevo yoga meM karyo che, ane sahaja aizvarya chatAM, prayatna karyo chate, te aizvaryathI viparIta evA ja mArga meM AcaryA che, te te yogathI mArI nivRtti kara, ane te nivRttino sarvottama sadupAya evo je sadguru pratyeno zaraNabhAva te utpanna thAya, evI kRpA kara." (va.pR.433) //pA. saeNjhartI gati nA koI mArI, anAtha have Tharyo, sahaja maLiyA yogo sArA, chatAM paramAM pharyo. parama sadupAye nivRtti karIza kumArganI, kapaTa tarjIne arpI AtmA, suyatnaruci banI. 6 artha :- "he nAtha! have mArI koI gati (mArga) mane dekhAtI nathI.' huM anAtha ja rahyo. sahaje prabhu kRpAe sArA yogo maLyA chatAM huM bIjA khoTA mArgamAM ja bhaTakato rahyo. paNa have utkRSTa sadupAya karIne te kumArganI avazya nivRtti karIza ane mAyA kapaTane tajI satya puruSArthamAM rUcivAna banI mArA AtmAne ApanA zaraNamAM arpaNa karIza. phAA. saraLa jana nA jhAjhA loke, bahu kapaTI dIse; surataru samA saMto sAcA sudurlabha bheTaze, viSataru samAM kAMTAvALAM ati taru nIpaje; bharatabhemine dekhI AvI, dayA ati Upaje. 7 artha :- A lokamAM saraLa jIvo jhAjhA nathI paNa ghaNA loko kapaTI dekhAya che. kalpavRkSa samAna Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (64) mAyA 143 sAcA saMtapuruSono bheTo thavo te A kALamAM atidurlabha che; paNa jherI jhADa samAna kAMTAvALA vRkSo jevA kuguruo ghaNA maLI zake. AvI bhAratabhUminI sthiti joIne mahApuruSonA hRdayamAM atyaMta dayAbhAva utpanna thAya che. zA suguruzaraNe bhAvo Avo baghA jaga-jIvanA, prabhu, kara karuNA evI ke TaLe viparItatAH sakaLa jagamAM maitrIbhAve oNva oNva sarva e, khaTapaTa kazI mAyA sevI karo nahi koIe. 8 artha :- sAcA sadagurunA zaraNe AvavAnA bhAvo jagatanA sarva jIvone thAo, evI he prabhu! tuM karuNA kara ke jethI jIvomAM rahelI viparItatA eTale mithyA mAnyatAono nAza thaI jAya. sakaLa vizvamAM rahelA sarva jIvo maitrIbhAve jIvo, paNa mAyA prapaMca sevIne kazI khaTapaTa koIpaNa jIva karo nahIM; arthAta paraspara premabhAve jIvI ekabIjAnI IrSyA karo nahIM. 8. a-mala gagane caMdrikAthI phure ramaNIyatA, saraLa hRdaye UMcA bhAvo khIle, vaghatA jatA; svahita saghaLA sAthe tyAM kyAM chupAya malinatA? sura-sadana nA icche koI svarAjya bhaLAya A. 9 artha :- vAdaLa vagaranA nirmaLa AkAzamAM caMdramAnI caMdrikA eTale cAMdanI khIlI UThIne jema badhuM ramaNIya jaNAya che; tema pavitra evA saraLa hRdayamAM uttama bhAvo khIle che ane vadhatA jAya che. saraLatAne ghAraNa karI jyAM saghaLA svaAtmahita sAthe tyAM mAyAnI malinatA kyAM chupAIne rahe. evA ArAdhaka jIvo sura-sadana eTale devalokane paNa icche nahIM. kAraNa ke saraLa pavitra hRdayamAM svaAtmAnuM rAjya ahIM ja bhaLAya che; arthAtu pavitra hRdayamAM ahIM ja AtmAmAM paramazAMtinuM vadana thAya che. "AtmA vinayI thaI, saraLa ane laghutvabhAva pAmI sadaiva sapuruSanA caraNakamaLa prati rahyo, to je mahAtmAone namaskAra karyo che te mahAtmAonI je jAtinI riddhi che, te jAtinI riddhi saMprApta karI zakAya." (va.pR.183) ITlA muMDha hRdayamAM mAyAbhAvo vase ghara tyAM karI, nahi samajavA ke tene te svahita kharuM jarI. viparItapaNuM tethI janma, hitAhita vIsarI, ahita ghaTanA mAyAnI nA karI zakato parI. 10 artha - mUDha jevA ajJAnI prANInA hRdayamAM rAgadveSa ajJAnarUpa mohamAyAnA bhAvo ghara karIne rahelA che. te potAnuM kharuM Atmahita zAmAM che tene jarI paNa samajavA detA nathI, evo baLavAna A moha che. te mohane laIne potAnuM hitAhitapaNuM bhUlI jaI, tenA manamAM viparIta bhAvo janme che. ane te mAyAmohanA kAraNe thatI aneka ahita ghaTanAone paNa te parI eTale dUra karI zakato nathI. 10aaaa. pradyumnakumAranuM draSTAMta - pradyumnakumArane vidyAdhara rAjAe jaMgalamAMthI laI jaI moTo karyo. te soLa varSano navayuvAna thayo ke aparamAtA tenA para mohita thaI ane bhoga mATe mAgaNI karI. tyAre Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 pradyumna te svIkArI nahIM tethI mAyA karIne rAjAnA kAna bhaMbheryA ke A pradyumnakumAre mane bhoga mATe AmaMtraNa karyuM. ema kalaMka ApavAthI potAnuM keTaluM ahita thaze e mohamAyAne vaza rANI samajI zakI nahIM. 10nA prasUtigRha che mAyA mithyAtva-bhUta taNuM aho! apayaza taNo vAso temAM, anartha-taru kaho; nisaraNa gaNI mAyA-zalya jatA narake ghaNA, zIlataruvane vahni jevI dahe dila ApaNAM. 11 artha :- aho! A mithyAtvarUpa bhUtane utpanna karavAmAM mAyA prasUtighara jevI che. mAyA kapaTa karanAra apayaza pAme. tene anarthanA jhADa samAna mAno. mAyAzalya eTale kAMTA samAna A mAyAmohane narake javA mATe nisaraNI samAna mAno. jethI ghaNA narake jAya che. zIlarUpI vRkSone vanamAM bALavA mATe mAyA vati eTale agni jevI che. e mAyAmoha ApaNA dilane paNa bALanAra che. ||11aaaa aphala samajo mAyAbhAvo asAra, nakalI gaNo; narapati thayo svapna, jAgI udAsa thayo ghaNo. kuTila manathI mAyA-sevI vare kugati are! pragaTa chaLa to vheluM moDuM thaye, zarame mare. 12 artha - mAyA mohanA bhAvone tame asAra jANo. nakalI gaNo. jema svapnamAM bhikhArI, rAjA thayo paNa jAgyo tyAre pAchuM bhikhArIpaNuM joI ghaNo udAsa thayo. tema mAyAmoha karI jIva rAjI thAya paNa pApabaMgha karI aMte pastAvAnuM kAraNa thAya. are! kapaTamanathI mAyAmohane sevI jIvo khoTI gatine pAme che. koInuM kareluM chaLakapaTa vaheluM moDuM pragaTa thAya che tyAre te zaramano mAryo duHkhI thAya che. 12aa. grahIM nahi zake mAyAvIo sumArga jinendrano, saraLa gati nA saMce keme, game patha vakrano; a-saraLa asi sIghA khyAne na pesI zake paeNrI. grahaNa karatA DhoMgI veSo chatAM manamAM haeNrI. 13 artha :- mAyAvIo jinendra kathita vItarAga mArgane grahaNa karI zake nahIM. kemake mokSamAM javAno mArga saraLa eTale sIgho che, te mAyAvIone ruce nahIM paNa temane mAyA prapaMcano vakramArga ja priya lAge. jema asaraLa asi eTale vAMkI taravAra sIdhA myAnamAM pUrI pesI zake nahIM, tema DhoMgI evA mAyAvI loko sAdhuno veSa paheravA chatAM paNa manamAM AtmAnA guNone samaye samaye ghAtanAra evI chUrI rAkhe che arthAt aMtaramAM saMsAra vAsanArUpa AtmaghAtaka hiMsaka bhAvo temanA TaLatA nathI. /13 narapati-pati dIkSA letA tajI sukha-vaibhavo, adhika hitakArI te ghArI bhikhArI bane juo. acaraja ati, bhraSTAcArI banI muni mAgato viSaya-sukhane mAyA-pAze ruci karI cATato - 14 Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (64) mAyA 145 artha - narapati-pati eTale rAjAono pati evo cakravartI rAjA potAnA sukha vaibhavone tajI dIkSAne adhika hitakArI jANI, tene grahIne ghara ghara bhikSA mAMgatA thAya che. paNa aho! ati Azcarya che ke muni hovA chatAM bhraSTAcArI banI mohamAyAnA jALamAM phasAIne viSayasukhanI rUcithI viSTAnI jema tene cATe che. I14nA taoM pariNItA dIkSA lIthI dvije zaramAIne, muni nija vaDAbaMdhu sAthe rahI vicare badhe; viSaya-vaza te koI kALe gayo nija gAmamAM, khabara pUMchatAM patnI sAthvI sthitikaraNe vadyA : 15 artha - jaMbusvAmI pUrvabhavamAM brAhmaNa hatA. tyAre potAnA moTAbhAIne AhAra ApI sAthe apAsarA sudhI vaLAvA gayA. tyAM moTAbhAIe gurune kahyuM : A mArA bhAIne dIkSA Apo. tyAre nAnAbhAIe paNa bhAInI zaramathI potAnI paraNelI strIno tyAga karI dIkSA laI lIdhI. moTAbhAI jIvatA rahyA tyAM sudhI badhe sAthe vicaryA. paNa moTAbhAInA deha chUTyA pachI koI kALe viSayavaza te potAnA gAmamAM gayA. tyAM pUchatAM khabara maLI ke patnI to sAdhvI banela che. chatAM sAdhvIne maLI sAthe thayela patie pAchA ghare javA jaNAvyuM. tyAre nirmaLa che mana jenuM evI sAdhvIe sAdhu thayelA patine dRSTAMtathI gharmamAM sthita karavA mATe ema vadyA arthAt A pramANe jaNAvyuM. 1panA "nRpaghara viSe koI kutto rahe bahu sukhamAM, jamaNa mathurAM nitye tAjAM maLe bahalAM bhalAM. paNa na gaI jo bhUMDI Tevo rahI chupa dilamAM! nRpasaha kadI mAnAmAM te jato darabAramAM- 16 artha - rAjAne ghera eka kUtaro bahu sukhamAM raheto hato. tene hamezAM mathurAM eTale mIThA, tAjAM ane aneka suMdara bhojana jamavA maLatA hatA. chatAM tenA manamAM rahelI bhUMDI Tevo gaI nahIM. te kadA eTale koI divasa rAjAnI sAthe mAnAmAM eTale pAlakhImAM besI rAja darabAramAM jato hato. 16aaaa zizumaLa taNA gaMdA sthAne gayo, phUdI kUtaro, lapalapa karI cATe viSTA, are! nahi suMgharyo." malina mananA bhAvo jANI kathA kahI te suNI, ati zaramathI nIcA mukhe khamAvI, gayA muni. 17 artha - rAjadarabAramAM jatAM rastAmAM zizumaLa eTale bALakanI viSTA joI te kUtaro pAlakhImAMthI kudIne te gaMdA sthAne gayo. tyAM lapalapa jIbhathI karIne te bALakanI viSTAne cATavA lAgyo. are! Azcarya che ke rAja darabAranuM bhojana maLatA chatAM paNa hajIe sutharyo nahIM. tema dIkSA lIghA tamane ATalA varSa thaI gayA chatAM mananA malina bhAvo hajI gayA nahIM? tenI patnI sAthvIe A kathA kahI. te sAMbhaLIne atyaMta zarama AvavAthI nIcuM mukha karI sAdhu patie tene khamAvI, tyAMthI pAchA pharyA. ||1LA guru samapa te mAyA tyAgI pharI vrata Adare, atizaya tape prIti ghArI have bhUMla nA kare; Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 suragati varI thoDA kALe banI nara mukhya e munivara thayA jaMbusvAmI, gayA zivapura te. 18 artha - guru pAse jaI mohamAyAne tyAgI pharI vrata Adare che. ane atizaya tapamAM prIti ghArI have evI bhUla kadI karatA nathI. tyAMthI devagati pAmI pAchA AvI naromAM mukhya evA zeThane ghera avataryA. A bhavamAM dIkSA grahaNa karI muniomAM zreSTha evA te jaMbusvAmI thayA. uttama ArAdhanAvaDe kevaLajJAna pAmI teo zivapura nagarIe sidhAvyA. /18aaaa. chUpI chUrI jhINI mAyAcArI naDe saghaLe ati, vrata-niyamamAM bArI korI niraMkuza vartatI; kara para phare mALA, mAyA hare mana mojamAM, bhajana mukhathI moTe bole, jue mukha lokanAM. 19 artha - chUpI chUrI samAna sUkSma mAyAnuM AcaraNa badhI kriyAmAM tene ghaNuM naDe che. te vrataniyamamAM paNa bArIne kotarI kADhI niraMkuzapaNe varte che, jema ke eka rAjAne vaidya kahyuM ke tame kerI khAzo nahIM. nahIM to tamAro roga asAdhya banI jaze. tyAre rAjAe bArI zodhI kADhI ke kerInI cIrIo karI baghAne ApI pachI kahe A to have goTalo che, e kyAM kerI che ema mAnIne khAdhI to rAjAnuM mRtyu thayuM. tema mAyAvaDe hAtha upara mALA pharatI hoya ane mana saMsAranI mojamAM ramatuM hoya athavA mukhathI moTethI bhajana bole ane mana mohamAM Asakta banI lokonA mukha jovAmAM tallIna hoya, ema mohamAyA jIvane chetare che. 19o. guru-vacanane kAne suNe, grahe nahi koI to, smRti-majUSamAM rAkhI koI kahI batalAvato, guru-guNa stave kIrtikAje, kare tapa-kaSTa ko, vivigha vacane vairAgIzI kathA vadatAM ya, jo- 20 artha - koI zrI gurunA vacanane kAnathI sAMbhaLe paNa grahaNa karatA nathI. koI vaLI potAnI smRtirUpI peTImAM te vacanone saMgrahI bIjAne kahI batAvIne saMtoSa mAne. koI gurunA guNanI stavanA kare paNa potAnI kIrtine mATe, koI devalokAdinA sukha mATe tapAdinA kaSTa sahana kare, koI vividha prakAre vairAgI samAna banI kathA kahe; paNa jo manamAM bIjuM che to te sarva vyartha che. 20nA mana na TakatuM sAcA bhAve, badhuM nakalI bane; svapara-hita nA tethI koI sare kapaTI mane. saraLa manathI sAcI vANI vade, karavA kharuM satata mathatA saMto; tenA pathe pagalAM bharuM. 21 artha :- uparokta badhI kriyA karavA chatAM paNa mana jo sAcA bhAve temAM TakatuM nathI to te badhuM AcaraNa nakalI bane che. manamAM kapaTabhAva hovAthI tevA AcaraNo vaDe kAMI sva ke paranuM hita siddha thatuM nathI. paNa je mahApuruSo saraLa manathI sAcI vAta kahe che, te pramANe karavA je satata puruSArthazIla che evA saMtapuruSonA pathe eTale mArge cAlavAno huM paNa puruSArtha karuM. 21nA Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (64) mAyA kapaTamULa che lobhI vRtti, cahe para bhAvane, saphaLa karavA ghAreluM te, 2me bahu dAva te; saphaLa banatAM moTAImAM vahI mada te ghare, aphaLa karatA pratye krodhe bharAI laDI mare. 22 artha :-- kapaTanuM mULa lobha vRtti che; je pa2vastune icche che. te dhArelI vastune meLavavA mATe aneka prakAranA SaDayaMtro race che. 147 gharmabuddhi, pApabuddhinuM dRSTAMta - dharmabuddhi ane pApabuddhi be mitra hatA. banne sAthe dhana kamAI lAvI gAma bahAra dATIne ghare AvyA. pApabuddhie lobhavaza rAtre jaI badhuM kADhI lIdhuM. chatAM pApane chUpAvavA dharmabuddhine kahe ke teM badhuM kADhI lIdhuM che. rAjA pAse phariyAda gaI. tyAre pApabuddhi kahe Ano nirNaya vanadevI ka2ze. pApabuddhie ghera jaI pitAne samajAvI vanamAM jhADanA koTaramAM temane besADI devIrUpe kahevaDAvyuM ke A ghana to gharmabuddhie lIdhuM che; tyAre dharmabuddhie te jhADane saLagAvI mUkyuM. tyAre agnimAM dAjhato pitA bahAra Avyo ane baghI pola khUlI gayI. ema lobhane poSavA jIva kapaTa karI SaDayaMtra racIne ghora pApa paNa kare che. jo kAryamAM saphaLatA maLI gaI to potAne moTo mAnI ahaMkAra kare ane koInA nimitte kAryamAM asaphaLatA maLI to te pratye krodhe bharAI laDAI karIne marI paNa jAya. // 22 // prasarI rahauM A mAyAvelI trilokataru pare sura nara pazu UMce khele, kunArI bhUstare. nahi zIkhavatuM koI mAyA, zIkhe jaeNva mAtra jo; paDatara viSe vAvyA vinA Uge khaDa-jAta to. 23 = artha :- trilokarUpI vRkSa upara A mAyArUpI vela sarvatra prasarI rahela che, arthAt traNe lokanA sarva jIvo A mohamAyAmAM phasAyelA che. A lokamAM devatAo, manuSyo ke pazuo puNya pramANe Urdhva loka ke madhyalokamAM rahelA che. jyAre pApI evA nArakI jIvo bhUstara eTale bhUmimAM nIce ribAya che. temane mAyA kema karavI e koI zIkhavatuM nathI. jema paDatara jamInamAM vAvyA vagara ja khaDa UgI nIkaLe che, tema pUrva saMskArathI mAyA ApoApa jIvamAM sphurI Ave che. 23aa kSaya karI dardIthI mAyA jeNe pharI nahi janmato; zivasukha-pati, trikALe te svarUpa na tyAgatosvapara sahune dekhe nitye avicaLa rUpa e, gagana sama te nirlepI che sadAzivabhUpa te. 24 artha :- jeNe cittanuM sa2LapaNuM karI mAyAne kSaya karI dIghI te pharI A saMsAramAM janmato nathI. te mokSasukhano svAmI thayo thako trikALe paNa te potAnA zuddha svarUpane choDato nathI. te mokSamAM rahyAM chatAM potAnA AtmAne ke jagatanA sarva padArthane joI rahyAM che. jema sAme rahela vastunuM darpaNamAM pratibiMba paDe tema potAnA AtmAmAM sarva padArtho jhaLake che. ane pote sadA avicaLa eTale sthira svarUpe mokSamAM birAjamAna rahe che. tyAM sarva padArthane jotAM chatAM paNa zuddha siddha AtmA hovAthI AkAza samAna sadA Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 karmamaLathI nirlepa che ane sadA mokSarUpI nagarInA te rAjA che arthAt svarUpanA svAmI che. [24 have mAyA moha maTe to jIvane samyakdarzananI prApti thAya. samyakdarzane Ave to darzanamoha jaI AgaLa vaghIne cAritramoha haNavA te muni bane. te avasthAmAM bAvIsa prakAranA pariSahono munie jaya karavo joIe. tethI baLavAna karmonI nirjarA thAya. sarvathA kamanI nirjarA thaye jIvano mokSa thAya che. have bAvIsa pariSaho saMbaMdhIno vistAra A pAThamAM karavAmAM Ave che : (65) pariSaha - jaya (somavatI chaMda) (mohinIbhAva vicAra-adhIna thaI--jevo rAga) zrImad rAjaprabhune praNamuM, zuddha svarUpe je ramatA re; pariSaha sama jaMjALa viSe je gharatA munivara sama samatA re. bAvIsa pariSaha munine pIDe agaNita gRhasthanI keDe re, aviSama bhAve rahI jIte te zivapada, surapadane teDe re. 1 artha - zrImad rAjacaMdra prabhune huM bhAvabhakti sahita praNAma karuM chuM ke je hamezAM zuddha svarUpamAM ramaNatA kare che, tathA pariSaha eTale Apatti jevI jagatanI vyavahAra vyApAra AdinI upAdhimAM paNa je munivara samAna samatAne ghAraNa karIne rahyAM che. bAvIsa prakAranA pariSaha munine pIDe che jyAre gRhasthane keDe to agaNita pariSaha che arthAta gRhasthane aneka upAdhio che. temAM paNa aviSama bhAva rAkhIne je tene jIte te mokSapadane pAme athavA devapaNAne pAme che. tenA bhUkha, tarasa, zIta, garamI, DAMsAdika, acalaka, aratinA re, strI, caryAsana, zayanAkroze, vagha, baMghana, bhikSA maLe nA re; roga, tRNa khUMce, mala, mAne, prajJA-garva ajJAna taNA re darzana malina H maLI sau bAvIsa e muni-pariSahanI gaNanA re. 2 artha - have bAvIsa prakAranA pariSahonA nAma jaNAve che. bhUkha, tarasa, zIta, garamI, DAMsa, maccharAdi, acelaka (vastrarahita), arati, strI, caryA, Asana, zayana eTale zayyA, Akroza, (kaThora vacana) vagha baMghana, bhikSA eTale yAcanA, AhAra na maLe te alAbha pariSaha, roga, tRNasparza, mala eTale mela, mAne eTale satkAra Ape, prajJAno garva na kare, tathA ajJAna ane darzana pariSaha ema sarva maLIne kula bAvIsa munionA pariSadanI gaNanA karela che. rA. UMjaNa viNa paiDA sama peTe kaDakaDa bhekha khUba duHkhI kare re, bahu upavAso vItye paNa AhAra na hiMsAyukta kare re; Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (65) pariSaha-jaya 149 naso zarIre tare bhale, kuza aMgo kAga-caraNa jevAM re, AtmavIryavaMtA munie nA niSiddha azana kadI levAM re. 3 artha :- 1. zughA pariSaha - gADAnA paiDAnI vacamAM UMjaNa eTale ghaTa tailIya padArtha na nAkhe to gADAne cAlavAmAM muzkelI paDe, tema kaDakaDIne lAgela bhUkha khUba duHkha Ape athavA betAlIsa doSarahita AhAra na maLavAthI bahu upavAsa thaI jAya to paNa azuddha hiMsAyukta AhAra muni kare nahIM. lAMbI bhUkhanA kAraNe zarIranI naso dorInI jema zarIra upara tarI Ave athavA kAgaDAnI jAMgha samAna zarIranA aMgo pAtaLA paDI jAya; chatAM AtmavIryavAna munie kadI paNa bhagavAne niSiddha karela azuddha azana eTale bhojana levuM nahIM. 3 parAthIna munivaranI bhikSA prakRtiviruddha vaLI maLI Ave, tRSA paDe, jaLa zuddha maLe nA, sacitta jaLa kadI ura nA lAve; grISma kALa, jaLa khAruM UnuM, pittaprakope gaLuM baLatuM re! ekAnta vanaprAnta zItaLa jaLAzaye mana nahi caLatuM re. 4 artha - 2. tRSA pariSaha - bhikSA meLavavAmAM parAdhIna evA munivarane kadI potAnI vAtapitta kaphanI prakRtithI viruddha AhAra maLI Ave ane tRSA paDe tyAre paNa jo zuddha jaLa maLe nahIM to sacitta eTale garama karyA vagaranA pANIne pIvAnI icchA manamAM paNa lAvatA nathI. pa.pU.prabhuzrIjIne sAdaDI gAmamAM draSIonA kAraNe garama pANI paNa pIvAne maLyuM nahIM. tyAre traNa divasa sudhI bhUkha ane tarasa pariSaha sahana karyA hatA. grISmakALa eTale unALAmAM jaLa UnuM khAruM hoya ke pittaprakopane kAraNe gaLuM baLatuM hoya ke sukAtuM hoya to paNa ekAMta nirjana vanadezamAM zItaLa jaLAzaya eTale taLAva joIne paNa AtmajJAnI muninuM mana calAyamAna thatuM nathI. jA. ziziramAM sau jana kaMpe, vana-vRkSa baLe jyAM hima paDe re, helImAM hIkaLa vA vAtAM aMga kaLe ati zarada vaDe re; tevI viSama avasthAmAM muni nadI-taTa para jaI zIta sahe , taLAvapALe, ke khullAmAM rAtadina duHkha sahI rahe te. 5 artha :- 3. zIta pariSaha - zizira eTale ThaMDInI RtumAM sarva loko ThaMDIthI kaMpAyamAna thAya te samaye vananA vRkSo paNa hima paDavAthI baLI jAya. helI eTale satata varasAdamAM, hIkaLa eTale varasAdathI thatI atizaya ThaMDI vaDe ke vA vAvAthI atyaMta zaradInA kAraNe zarIranAM aMgo kaLavA lAge, tevI viSama avasthAmAM paNa muni nadInA kinAre jaI evI ThaMDIne sahana kare che. taLAvanI pALa upara ke khullAmAM AvI ThaMDImAM rAta-divasa duHkha sahana karIne muni rahe che. ApaNA agni, taDako, hUMpha nA iccha, zizire zIta-vasANuM nA re, uSNapariSadamAM nA paMkho, snAna, vilepana luchaNuM nA re; tape pahADo, dAha dahe tana, pitte dAhajvara jAge re, agni jhALa jevI luM lAge sahe, gharaja muni nA tyAge re. 6 artha :- 4. uSNa pariSaha :- muni atyaMta ThaMDI sahana karatAM chatAM kadI agni, taDako ke hUMpha Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 eTale garamATAne icchatA nathI. ke AvI zizira RtumAM ziyALAnA vasANA ke je zarIramAM garamI ApI zakti Ape tene icchatA nathI. uSNa pariSaha eTale garamInI pIDA sahana karatAM paMkho vApare nahIM. ke snAna, vilepana ke luchaNuM eTale kapaDAthI ghasIne zarIra sApha kare nahIM. pahADo tape, bahAranA tApanI baLatarAthI zarIra sukAya, pittavaDe zarIramAM dAhajvara jAge ke agninI jhALa jevI lU lAge, tene muni sahana kare paNa ghIrajane choDatA nathI. kA. DAMsa, maccharo, mAkhI pIDe, mAkaNa cAMcaDa ke vIMchI re, kAna-khajUrA, sApa paDe, paNa krodhe nahi mAre pIMchI re; yuddhamokhare gaja sama zUravIra kroghAdika arine mAre re, dhyAna-samaya jaMtuM pIDe paNa jIva haNe nA, nahi vAre re. 7 artha :- pa. DAMsa macchara pariSaha - DAMsa ke maccharo, maghamAkhIo pIDA Ape to paNa muni sahana kare. pU.zrI brahmacArIjIne eka vAra AzramamAM maghamAkhIo coMTI gaI hatI chatAM hAtha suddhA pheravyo nahIM. mAkaDa, cAMcaDa ke vIMchI, kAna-khajUrA, sApa vagere karaDe to paNa krothamAM AvIne pIchI paNa tene mAre nahIM. paNa yuddhamAM AgaLa rahI bANonI paravA karyA vagara hAthI zatruone jema haNe tema pariSahonI paravA karyA vagara muni krodhAdika aMtaraMga zatruone haNe che. dhyAnanA samaye jaMtuo pIDA Ape to paNa koI jIvane mAre nahIM ke tene dUra paNa kare nahIM. paramakRpALudeve uttarasaMDAmAM ane kAviThAmAM dhyAna avasthAmAM DAMsa maccharonA pariSaha samabhAve sahana karyA hatA. zA vastra-avastra dazAmAM saMyama hitakArI munivara mAne re, vastravikalpo sarve tyAgI rahe magna muni to dhyAne re; lokalAja ke viSayavAsanA sahI zake nahi saMsArI re, durghara nagnaparISaha jIte te sAthe zIlavataghArI re. 8 artha - 6. acela pariSaha - cela eTale vastra, kapaDA. vastra ho ke na ho banne dazAmAM munivaro saMyamane hitakArI mAne che. zvetAMbara pramANe vastra hoya to AtmajJAnI muni vastra saMbaMdhI badhA vikalpono tyAga karIne rahe che. muni to banI zake teTalo samaya dhyAnamAM rahe. zrImadajIe kahyuM : "AtmavicAre karI muni to sadA jAgRta rahe." saMsArI jIvo viSaya vAsanA vaza ke lokalAja vaza A vastrarahita nagna pariSahane sahana karI zake nahIM. A durghara eTale muzkelIthI ghAraNa karI zakAya evA nagnapariSahane je jIte te sAdhu kharA zIlavratanA ghAraka che. ta8I. gAmogAma vicaratA nitye sahAyavaNa parigraha tyAgI re, deza-kAla-kAraNathI arati saMyamamAM ura jo jAgI re, tyAgI jaga-sukhavAsa-vAsanA thIraja gharatA jinarAgI re, tarjI becenI sthira thatA muni muktirAgI baDabhAgI re. 9 artha :- 7. arati pariSaha - eka gAmathI bIje gAma hamezAM sahAya vinA parigraha tyAgIne vicaratAM munine deza, kAlanA kAraNe saMyamamAM jo arati eTale aNagamo janme to AtmavicAravaDe karI jagatasukhanI vAsanAne tyAgI ghIraja ghAraNa karIne jinanA rAgI rahe che. ema becenIne tyAgI bhAgyazALI Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (65) pariSata-tha evA muktinA rAgI munio svabhAvamAM sthira thAya che. hA strIsaMsarga gaNe kardamasama, malina, mohaka, jaiva-ghAtI re, to saMyamamAM sthira rahe muni, jagamAM prasare ati khyAti re, siMhanI sAthe azastra laDatA, phaNigharazIrSa page pIle re, vajrasamI chAtI ghA satI te-vA-nara strIvaza khele re. 10 151 artha :- 8. strI pariSaha :- strInI saMgatine brahmacArI kardamasama eTale kIcaDa samAna malina mAne che. te jIvane moha pamADanAra che, te AtmAne rAga karAvI Atma guNonI ghAta karanAra che. ema mAnanAra muni saMyamamAM sthira rahI zake ane tenI khyAti jagatamAM sarvatra prasare che. siMhanI sAthe zastra vagara laDatA ke kRNigharazIrSa eTale sarpanA mAthAne pagathI pIlI zake evA ke vajasamAna chAtIvALA je zastronA ghA sahana karI zake tevA manuSyo paNa strIne vaza thaI paDI gayA che. / / 10 / vihAramAM pagapALA pharatA nIrakhI pathadaMDa-pramANe re, jagA-janonI tarphe Asakti muni kheda na manamAM ANe re; kaThina jarmIna 52 komaLa caraNe vagara pagarakhe muni cAle re, pAlI, gADI, azva-gajAdinI smRti na manamAM kardI sAle re. 11 = artha :- 9. caryA pariSaha :- caryA eTale vihAra karavo. vihAramAM pathadaMDa pramANe eTale pagadaMDI hoya te pramANe nIce joI joIne pagapALA cAle. lokonI jagyAne ke dharmazALAmAM jyAM rahetA hoya tene choDatAM Asakti rAkhI manamAM kheda lAve nahIM; cAlavAmAM kaThina evI jamIna upara muni zAlibhadranI jema komaLa paga hoya to paNa pagarakhA vinA cAle che. te vakhate pAlakhI, gADI, ghoDA, hAthI vagerenI savArIne kadI paNa manamAM lAvatA nathI. / / 11 / / giri, guphA, aTavI, samazAne zAMta cittathI, Asana mATe, trAsarUpa nA bane koIne niyata kALa suI tattva vicAre, suranara-pazu-prakRtikRta vijJo ArvI paDe ne duHkha de bhAre, to ya tarja nA sthAna muni je, te guru vaMdanayogya amAre. 12 = = artha :- 10. naiSadhikI (eka sthAne besavAno ke UbhA rahevAno) pariSaha :- pahADamAM ke guphAmAM, aTavI eTale jaMgalamAM ke smazAna Adi ekAMta sthaLomAM muni acaLapaNe zAMtacittathI Asana gharIne bese tethI koIne trAsarUpa thAya nahIM. ane nizcita kALa sudhI tyAM besI tattva vicAraNA kare, tyAM devatA, manuSya ke pazunI krUra prakRtikRta koI vighno AvI paDe ke bhAre duHkha ApI koI upasargo kare chatAM je muni te sthAnane choDe nahIM te zrI guru amAre vaMdana karavA yogya che. jema paramakRpALudeva IDaranA pahADomAM ke guphAmAM ke gharmapuranA jaMgalomAM vicaratA hatA tyAM jaMgalI jAnavaro paNa AvatA hatA. ane pa.pU.prabhuzrIjI paNa junAgaDhanI guphAmAM rahyA hatA ke pU.zrI brahmacArIjI paNa kuvAnI pALa upara ke zImaraDA gAmamAM gharanAM chajA upara AkhI rAta UbhA rahI ghyAna karatA hatA ane jyAM jAya tyAM pa.pU.prabhuzrIjIe Apela nAnI caTAI upara ja besatA hatA. A traNeya puruSo naiSeghikI pariSahane sahana karatA hatA. / 12 / Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 rati-arati zayyA-sthAnakamAM thatAM muni pApI par3a jAze, avikAraka zayyA-sthAnakamAM khamatAM dukharAtri vahI jAze; palaMga-pathArI tarjI paththara para retI, kAMkarA para sUtAM re kAyara thAya na komaLatanughara muni mAne kRta pApa chUTyAM re. 13 artha :- 11. zayyA pariSaha - sUvAnA sthAna UcA nIcA hoya ke sArAnarasAM hoya tevA sthAnamAM jo muni ratiarati eTale rAgadveSa karaze to te pApI banI jaI saMyamathI paDI jaze. paNa strI AdinI bAghAthI rahita evA avikAraka suvAnA sthAnakamAM du:kha khamatAM A rAta to vahI jaze ema vicArI manane draDha kare. palaMganI pathArIne mUkI patthara, retI ke kAMkarA para sUtA komaLa zarIranA ghAraka muni paNa kadI kAyara thatA nathI; paNa ema mAne che ke A pramANe sahana karavAthI mArA karelA pApo chUTe che. AkhI avanti nagarImAM sukomaLa evA avanti sukumALe paNa dIkSA laI AvI komaLa pathArIno tyAga karI dIdho hato. [13aaaa. muni dekhI durjana ko bole : "A zaTha, pAkhaMDI, abhimAnI," e karkaza vacane nA kope, kSamA-DhAla gharatA re jJAnI; duHkhada kaNe kaMTakasama suNI vANI, upekSA munivara ghAre, manamAM sthAna maLe nA tene Atma-mAhAbhya jyAM vicAre. 14 artha:- 12. Akroza pariSaha - munine joI koI durjana ema bole ke A to zaTha eTale Thaga che athavA pAkhaMDI ke abhimAnI che. evA karkaza vacano sAMbhaLIne paNa jJAnI puruSo kope nahIM paNa kSamArUpI DhAla gharIne sAmAnA vArane sahana kare che. koI duHkhane devAvAlI evI kAne kAMTA samAna vANI bole to paNa munivara sAMbhaLIne mauna rahe. tenI upekSA kare paNa tevA vacanone manamAM sthAna Ape nahIM. paNa AtmAnA kSamA Adi guNonA mAhAbhyane vicArI sadA zAMta rahe. paramakRpALudeva, pa.pU.prabhuzrIjI ke pU.zrI brahmacArIjI upara AvA pariSaha AvyA chatAM samabhAvamAM rahI kamanI nirjarA karI che. 14 sahanazIlatA uttama vartana" mAnI, mAra sahe muni bhAre, pUrI kedamAM gupta daMDa de, baLatAmAM nAkhIne mAre, paththara, mugara, DAMge mAre ke taravAre saMhAre re! topaNa kopa kare na kadAcit pUrvakarmaphaLa vicAre re. 15 artha :- 13. vagha pariSaha :- sahanazIlatA rAkhavI eja uttama vartana che. "kSamA eja mokSano bhavya daravAjo che" ema mAnIne kSamA zramaNa evA munio bhAre mArane paNa sahana kare che. kedamAM pUrIne gumarIte daMDAdikathI mAre ke baLatAmAM nAkhIne mAre, ke draDhaprahArInI jema paththara, mudugara ke DAMgathI mAre ke talavArathI vadha kare to paNa muni koI pratye kadAcita krogha kare nahIM. paNa potAnA ja pUrvakamenA bAMdhelA karmonuM A phaLa che ema vicArI zAMta rahe che. 15 dIthA vaNa kai le na mahAvrata, 'mAgyA vaNa mAya na de" ukti, ghara tarjI chaeNvavuM evuM duSkara, parAzInA jIMva muni le mukti; Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (65) pariSaha-jaya 1 53 sukhada kadI gRhavAsa na ciMte bhikSAthI muni kaMTALIne; auSatha, cAkarI, anukULatA prArabdhapaNe vrata pALI le. 16 artha :- 14. cAcanA pariSaha - mahAvratane sAghanAra evA muni ApyA viNa kaMI le nahIM, evo munino AcAra che. jyAre vyavahAramAM kahevata che ke mAgyA vagara mA paNa ApatI nathI. chatAM gharabAra sau tajI evuM duSkara ane parAdhIna saMyama jIvana jIvIne muni muktine meLave che. teo bhikSA mAMgavAthI kaMTALIne sukhane devAvAlo evo gRhavAsa sAro che ema kadI ciMtave nahIM. paNa auSagha ke potAnI cAkarI ke bIjI anukULatAo prArabdha pramANe maLI raheze ema mAnIne muni vrata pALI sukhe ArAdhanA kare che. 16aaaa. bhikSA nA nirdoSa maLe to adhika lAbha tapathI muni mAne, kheda mahaMta nahIM mana ghAre, nA dInatA mukha upara ANe; eka vakhata AhAra muni le, aMtarAya yoge na maLe te, RSabha prabhue bAra mAsa suthI gharI ghIraja a-lAbha maLe te. 17 artha:- 15. alAbha pariSaha :- munione zuddha AhAranI bhikSA na maLe to tapanI vRddhi thaI ema mAne. paNa manamAM te mahAtmAo kheda kare nahIM ke mukha upara dInatA eTale garIbAI lAve nahIM. divasamAM eka ja vakhata munio AhAra grahaNa kare evI bhagavAnanI AjJA che. tethI paramakRpALudeve pa.pU.prabhuzrIjI Adi sAte munione divasamAM eka ja vakhata bhojana karavAnI AjJA karI hatI. te eka vakhata paNa aMtarAya karmano udaya hoya to zuddha AhAra prApta na paNa thAya. jema zrI RSabhadeva bhagavAnane aMtarAya karmanA kAraNe bAra mAsa suthI bhikSA maLI nahotI chatAM ghIraja ghAraNa karIne samabhAvamAM rahyA hatA. ||17 vyAdhi-vedanA AvI paDe to AtmaparAyaNa muni veThI le, auSagha Adi icche nA te sAcI sAdhutA sAthI le; sanakumAra hatA rAjarSi, soLe roga bhayaMkara bhAre, deva davA karavA Avya kahe: "karma-roga zuM tuM nivAre?" 18 artha :- 16. roga pariSaha - vyArthivedanA karmanA udaye AvI paDe tyAre AtmajJAnI munio AtmAmAM prajJAne sthira rAkhI vyAdhine samabhAve vedI le che; paNa auSagha AdinI icchA karatA nathI. evA sAcA sAdhu kharekhara AtmasAdhanAne sAthe che. sanakumAra cakravartIpaNuM choDIne muni banyA pachI te rAjarSine soLa bhayaMkara bhAre rogano udaya thayo. tyAre deva temanI parIkSA karavA arthe vaidyanuM rUpa laIne davA karavA Avyo tyAre sanatkumAra rAjarSi kahe : zuM tuM mAro A karmarUpI roga nivArI zake? tyAre te deva paNa cUpa thaI gayo kemake karma rogathI to pote paNa pIDita che. 18 sUkAM tRNa ne saMkhaLA khuMce, gokharu kaThina, kAMkarI, kAMTA, raja UDI AMkhomAM paDatI, phAMsa tIrasama jyAM paga phATyA; vastra, pagarakhAM, madada na icche, kAmIsama kaMI nA gaNakAre, mukti-strImAM citta niraMtara rAkhe te muni bhava tarI, tAre. 19 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha - 17. tRNasparza pariSaha :- sUkI gayela ghAsa ane saMkhaLA eTale ubI uparanA soya jevA resA khUMce ke kaThina gokharuM, kAMkarI ke kAMTA vAge ke raja UDIne AMkhamAM paDe ke jyAM paga phATyA hoya temAM phAMsa tIra samAna vAge to paNa muni vastra ke pagarakhAnI madada, te duHkhane dUra karavA icche nahIM. te to kAmamAM aMdha banela mANasanI jema bIjuM kaMI gaNakAre nahIM; paNa muktirUpI strImAM cittane niraMtara rAkhI svayaM saMsAra samudrane tarI jAya che. ane udayAthIna bIjA jIvone paNa tAre che. II19thA "Arya gharma-saMyama jIvana muja' AtmaparAyaNa muni to mAne, parasevAmAM ghULa bhaLyAthI malina tana, mana jAya na snAne; snAna, tela, sAbu sugaMghI oNvatA surthI munioe tyAgyAM, mRgacaryA seve muni moTA; karma temanAthI DarI bhAgyAM. 20 artha :- 18. mala pariSaha :- mala eTale zarIrano mela. huM Arya chuM, gharma saMyamamaya mAruM jIvana che, ema AtmAmAM ramaNatA karanArA munio mAne che. temanuM mana parasevAmAM ghULa bhaLavAthI zarIra malina thaI jAya to paNa snAna karavAne icche nahIM, kemake snAna, tela, sAdhu, sugaMdhI padAthone jIvatA sughI munioe tyAgyAM che. moTA munio to mRgacaryA eTale jaMgalamAM rahenArA mRganI jema nirvastra ane bhojananI paravA karyA vagara dhyAnamAM magna rahe che. temanAthI karma paNa DarIne bhAgI gayA. mArA zrImaMta, nRpa, vaMdana karanArA, bhakti karI modaka denArA, cahe nahIM tattvajJa muni te rAyaka sarakhA jonArA; paravA nahi pUjananI jene, mAna na de to kheda na ghAre, rIjhe-khIje mAnAmAne te muni tuccha bhame saMsAre. 21 artha - 19. satkAra pariSaha :- zrImaMta ke rAjA Adi vaMdana kare ke bhakti karIne modaka eTale lADuM vahorAve to paNa tattvajJa evA muni tene icche nahIM. te rAjA ho ke raMka sarvane eka sarakhA jonArA che. jene mana potAne pUjAvAnI icchA nathI, temane koI mAna na Ape to paNa manamAM kheda pAme nahIM. je muni mAnamAM rIjhe ane apamAnamAM khIje te muni tuccha che. te saMsArarUpI aTavImAM ja bhamyA kare che. 21nA vArdI-gajo prati kesara sama muni Agama-tattva-kaLAmAM pUrA, to ya taje mada prajJAno, gaNI kevaLI vaNa sarve adhUrA; prajJAmaMda-dazAthI paNa muni pUrva karma gaNa nahi mUMjhAtA, karma TALavAnA upAyo prabhudarzita yojI ziva jAtA. 22 artha - 20. prajJA pariSaha - vAda karanAra te vAdI. vAdIrUpa hAthI pratye je kesarI siMha samAna ane Agama tatva-kaLAmAM paripUrNa hovA chatAM paNa prajJAnA madano tyAga kare che. kemake kevaLI bhagavaMtanA jJAna vinA sarva jIvo adhUrA che. jo prajJA maMda hoya to evI dazAmAM muni potAnA pUrva karmano doSa gaNIne muMjhAtA nathI paNa karma TALavAnA prabhu dvArA batAvela upAyone yojI mokSane pAme che. //rarA satsaMge sanduruSa-yogathI ajJAnahetuM dUra karavAmAM, DhIla thaye muni nahi mUMjhAtA hita satyAghanane smaravAmAM, Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (66) vIratva 1 5 5 vinA AvaraNa TaLe thaze nA avadhi Adi sau sujJAno, satkAraNa sevyAthI kAryo jarphera thanArAM manamAM mAno. 23 artha :- 21. ajJAna pariSaha -- satsaMga ke satparuSanA yogathI ajJAnanA kAraNone dUra karavAmAM DhIla thaye muni mUMjhAtA nathI. paNa AtmAne hitakArI je satsAghano hoya tenI smRti karIne upAsanA kare che. kemake vinA AvaraNa TaLe mazrita avadhi Adi samyakajJAnonI prApti thatI nathI paNa samyaka kAraNo sevavAthI uparokta jJAnonI prApti jarUra thaze ema manamAM mAnya karavA yogya che. sArA 'tapa AdithI siddhi pragaTe" kahe, karuM huM ta5 ati toye, camatkAra Adi nA dIThuM, khoTAM Agama Adi hoyeema kadI muni nA ciMtavatA, supatha vizeSa baLe te sAthe, to darzana pariSaha jIte te; tharavara munine mokSe lAze. 24 artha :- 22. darzana pariSaha - zAstromAM kahyuM che ke tapa Adi karavAthI labdhi siddhio pragaTe che ane huM paNa tapa Adi ghaNA karuM chuM chatAM kaMI camatkAra Adi dekhAtA nathI. to zuM Agama Adi zAstro khoTA haze? ema muni kadI ciMtavana karatA nathI. paNa bhagavAnanA kahelA sanmArganI vizeSa baLapUrvaka ArAdhanA kare che. te muni, darzana pariSahane jIte che. evA dhairyavAna munine mokSanI prApti paNa thaI jAya che. ema vItarAga mArgane anusaranArA munivaro uparokta bAvIsa pariSaha rUpI senA upara vijaya meLavI potAnA AtmakalyANane sAthe che. 24 je mahApuruSo potAnA AtmavIratvathI bAvIsa pariSahone jIte che; te ja vIratva sarva AtmAmAM raheluM che. paNa ajJAnI jIva potAnA AtmavIryane karma bAMdhavAmAM vApare che; jyAre jJAnI puruSo te ja vIryane karma choDavAmAM vApare che. te AtmavIratvanuM jIvane bhAna thAya, ane jJAna dhyAnathI zakti pramANe te vIratvane pragaTAvI bhavya jIvo potAnuM kalyANa sAthe; te arthe A pAThamAM tenI vistArathI samajUtI ApavAmAM Ave che. (66) vIratva (thAzuM prema banyo che rAja, nirvahezo to lekhe -e rAga) dejo sevA zrI gururAja jethI narabhava lAge lekhe. kAma vinA mana rahe na navaruM, Apa pade ava rAkhuM; . prapaMcanI AkuLatA okI, svarUpasukha huM cAkhuM. dejo, artha:- he paramakRpALu gurudeva huM ApanI AjJA uThAvuM evI sevA mane Apajo ke jethI A mAro maLelo durlabha mAnavadeha saphaLa thAya. Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 III A mAruM mana marakaTa jevuM che. te kAma vinA navaruM rahetuM nathI mATe ApanA pada kahetA caraNakamaLamAM ava eTale have tene rAkhuM. pAMca indriyonI pravRtti e badho prapaMca che. tenI AkuLatA eTale icchAonI pIDAne ochI kADhI have AtmasvarUpanA svAdhIna sukhane huM cAkhuM evI mArI icchA che. mATe kRpA karI mane ApanI sevA Apajo. 1aaaa anaMta guNa paMkaja-vikAsI chatAM huM Ama ThagAyo, bhava-aTavImAM bhaTakyo pUrve karma-arithI taNAyo. dejo artha - mAro AtmA anaMta guNarUpI vikasita kamaLavALo hovA chatAM huM viSayothI ThagAI gayo. tenA phaLa svarUpa bhava-aTavI eTale saMsArarUpI jaMgalamAM karmarUpI zatruo dvArA khecAIne lAvelo evo huM pUrve bahu duHkha pAmyo. have mAruM Atma vIratva pragaTa thAya evI kRpA karo. /rA AtmabhrAMtimAM vaNyAM doraDAM rAga-dveSarRpa moTAM, tenAthI baMghAI kuTAyo, anAdi keda-dukha khoTAM. dejo artha :- dehamAM Atmabuddhi karIne rAgadveSarUpa moTA doraDA ja vaNyA che. e rAgadveSanA bhAvothI karoLIAnI jema huM pote ja karmothI baMghAIne anAdikALathI naraka nigodAdimAM ke sthAvara, vikalendriyamAM keda samAna paDI rahI anaMta duHkhane pAmyo che. hA Aja rAga-jvara nAza thayo ne mohanIMda gaI UDI. haNuM dhyAna-taravAra-ghArathI karma-ari-saMtati kuDI. dejo, artha :- Aje puruSanA boghathI A rAgarUpI jvarano nAza thavAthI moharUpI nidrA UDI jaI kiMIka bhAna AvyuM che. mATe have AtmavIratvane phoravI sahajAtmasvarUpa ke vicArarUpa dhyAnanI taravAra ghArathI kUDI evI karmazatrunI saMtati eTale paraMparAne haNuM chuM. jo AtmA mAtra ja dekhuM chuM huM, tarjI ajJAna-aMghAruM; karma-kASThano Dhaga bALI dauM, mahA parAkrama mAruM. dejo, artha :- have ajJAnarUpa aMghakArane dUra karI mAtra AtmAne ja jouM tathA mArA AtmAnA mahA parAkramavaDe karmarUpI kASTha eTale lAkaDAnA DhagalAne bALI nAkhuM. pA. prabaLa dhyAna vaje kSaya karuM huM pApavRkSanAM mULo, tethI punarbhava-phaLa-saMbhava nathI, TaLaze bhavadukha-zULo. dejo artha - prabaLa AtmadhyAnarUpa vajathI pApavRkSanA mULane ja kApI nAkhyuM. tethI karmanA phaLamAM pharIthI bhava ghAraNa karavAno saMbhava rahe nahIM. ane tenA phaLasvarUpa saMsAranA trivigha tAparUpa duHkhonI zULono paNa nAza thaze. IIkA bhava bhava cAlI AvI mUcha aMghApo de AMkhe, AtmajJAnathI joI zakAto mokSamArga nA dekhe. dejo, artha :- bhavobhavathI mohamamatvanI mUcha cAlI Ave che. je satya svarUpane jovA mATe AMkhe aMdhApo Ape che. te ajJAnarUpa aMghakAranA kAraNe AtmajJAnathI joI zakAto evo mokSamArga paNa joI Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (66) vIratva 1 57. zakAto nathI. IILA. samasta loka avalokI zake te kema na AtmA dekhe? avidyA-magara-mukhe sapaDAyuM citta svarUpa na pekhe. dajo. artha - AtmAnI anaMta zaktivaDe samasta loka joI zakAya evuM AtmAmAM vIratva che. to tethI AtmA kema na joI zakAya? paNa avidyA eTale ajJAnarUpa magaramacchanA mukhamAM sapaDAyeluM evuM mana, te svasvarUpane jANI zakatuM nathI. To tAtkAlika ramaNIya jaNAtA viSayo nIrasa aMte, jagamAM uttama jyoti AtmA tene paNa te vaMce. dejo, artha - tAtkAlika suMdara jaNAtAM evA pAMca indriyanA viSayo aMtamAM nIrasa che. chatAM te jagatamAM uttama evA svayaMjyoti svarUpa AtmAne paNa ThagI jAya che. III jJAnanetra huM ne paramAtmA; svarRpa-lAbhane arthe - gharI parama jijJAsA nizadina yatna karuM paramArthe. dejo. artha - huM divyadraSTivALo deva chuM ane nizcayanaye paramAtmA chuM. te mArA mULa svarUpane pAmavA arthe parama jijJAsA rAkhI rAta-divasa te parama svarUpane pAmavA puruSArtha karuM. /10aa. zaktipaNe kevaLajJAnAdika anaMta guNa mArAmAM, paramAtmAmAM vyakta baghA te; bheda zakti-vyaktimAM. dejo, artha :- zaktipaNe mArAmAM kevaLajJAna, anaMtadarzana, anaMtasukha ane anaMtavIrya Adi anaMta guNo rahelA che. te ja guNo paramAtmAmAM baghA vyaktapaNe che. bheda mAtra zakti vyaktipaNAno che. I/11nA bhavadava pIDe kyAM sudhI A? jyAM suthI huM nA nAhyo, jJAnasuthA-sAgaramAM prIte; marma have samajAyo. dejo, artha :- A saMsArarUpI dAvAnaLa mane kyAM sudhI pIDA ApI zake ? to ke jyAM sudhI huM jJAnarUpI amRtanA samudramAM prIti bhaktipUrvaka nAhyo nathI tyAM sughI. paNa have te pIDAne dUra karavAno marma mane samajAI gayo. ./12aa. sura, nara, nAraka ke nahi tirya, paNa huM to siddhAtmA, karma-kapaTa A jANI lIdhuM, banuM pragaTa paramAtmA. dejo, artha - huM deva, manuSya, nArakI ke pazu nathI paNa huM to siddha paramAtmA jevo chuM. "sarva jIva che siddha sama." evo chuM. A badhI jIvanI paryAya avasthA te karmanuM kapaTa che, te meM jANI lIdhuM. mATe have huM paNa mArA paramAtmasvarUpane pragaTa karIza. /13ii. anaMta darzana-jJAna-vIrya huM paramAnaMdasvarUpI; karmarUpa viSa-vRkSa mULathI nathI UMkhaDyuM adyApi! dejo, artha - huM mULasvarUpe anaMta darzana, jJAna, sukha ane vIryamaya paramAnaMda svarUpI chuM. to paNa adyApi eTale Aja divasa paryata mAruM karmarUpI jherI jhADa mULamAMthI ukhaDyuM nathI. 14ll Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 niHspRha bAhya padArthothI thaI nija sAmarthya jagAvuM, cidAnaMda maMdiramAM pesI svarUpa-sthiti na DagAvuM. dejo, artha - have jagatanA bAhya indriya gocara bhautika padArthothI manane niHspRha kahetA icchArahita karI, mArA Atma sAmarthya eTale vIratvane jAgRta karuM. vIratvane pragaTa karyA pachI AtmAnaMdarUpa maMdiramAM praveza karI svarUpa sthiratAthI bhraSTa thauM nahIM, arthAt sadaiva svarUpamAM ja sthira rahuM. 15nA yathArtha AtmasvarRpano nirNaya Aja ja huM karavAno, cheda avidyA-jALa anAdi karma-jayI banavAno. dejo, artha - mArA AtmavIratvanA baLe, mAruM kharuM svarUpa zuM che? teno nirNaya huM Aje ja karIza ane anAdi ajJAnarUpa mithyA jALane chedI karmazatruo upara vijaya meLavIza. 16aaaa. rAgAdi doSo tarjI sarve ghIra pratijJA ghAre, acala rahe te gharmadhyAnamAM uttama zukla prakAre. dejo have potAnA vIratvavaDe karmazatruo haNavAno upAya batAve che - artha - je potAnA vIratvane phoravI rAga dveSAdi sarva doSone tyAgI paramakRpALudeva jevA manamAM acaLa pratijJAne ghAraNa kare tevA puruSo gharmadhyAnamAM sthira rahI zake che. te gharmadhyAna sAtamA guNa sthAnaka sudhI che. pachI AThamA guNa sthAnakathI uttama zukladhyAnane AdarI kevaLajJAna pragaTAve che. /1LA jJAnInAM vacanono Azaya mukhyAghAra gaNAyo, TheTha bAramA guNasthAnaka taka, pachI bane jinarAyo. dejo artha - jJAnIpuruSonA vacanono Azaya kevaLajJAna prAptimAM mukhya AdhAra gaNAyo che. te TheTha bAramA guNasthAnakanA aMta sudhI che. tyAM mohanIyakarma Adi sarva ghAtIyA karmano kSaya thavAthI jinarAja bane che arthAt saMpUrNa rAgadveSane jItanAra thAya che. 18nA pravartAvatAM AtmavIrya ke sameTI sthira thatAM ye, jJAnInI AjJAnA lakSe vicAravuM bahu joye. dejo, artha - kevaLajJAna pragaTyA pachI paNa caudamA guNasthAnane aMte potAnuM AtmavIrya pratarvAvI, mana vacana kAyAnA yogone sameTI eTale rUMthIne zarIrathI rahita thaI potAnA AtmasvarUpamAM A I U R chuM bolIe eTalo alpa kALa mAtra sthira thaI, pachI AtmA upara UThI eka samayamAM siddha avasthAne prApta kare che. A guNasthAnaka krama jJAnIpuruSanI AjJAnA AghAre bahu vicAravAthI dhyAnamAM AvavA yogya che. 19aaaa vIrapaNuM be bheda bhAkhyuM : karma, akarma svarUpe, pramAdane prabhu karma kahe che, anya ja AtmasvarUpe. dejo, artha - bhagavaMtoe vIrapaNuM be bhede kahyuM che. eka karma svarUpe eTale karma karavAmAM vIrapaNuM ane bIjAM akarma svarUpa eTale karma choDavAmAM vIrapaNuM. pramAdane zrI tIrthaMkara prabhu karma AvavAnuM dvAra kahe che. viSaya, kaSAya, vikathA, nidrA ane sneha e pramAdanA paMdara bheda che. e baghA karma AvavAnA dvAra che. Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (66) vIratva 159 jyAre ethI viparIta, indriya jaya ke upazama bhAva vagere karma choDavAnA dvAra che ane AtmasvarUpane pragaTAvanAra che. pramAdane tIrthaMkaradeva karma kahe che, ane apramAdane tethI bIjAM eTale akarmarUpa evuM AtmasvarUpa kahe che. tevA bhedanA prakArathI ajJAnI ane jJAnInuM svarUpa che; (kahyuM che.)" (sUyagaDAMgasUtra vIrya adhyayana) (va.pR.391) I/20NI. gharma-vimukha pramAdI jIMvanuM vIrya apaMDita jANo, zastra-zAstra, hiMsAnyajJArthe, vartana heya pramANo. dejo, artha :- saMsAramAM rahelA gharmavimukha pramAdI jIvonuM vIrya karma karavAmAM pravarte che. mATe tene apaMDita eTale ajJAnI jANo. tene zAstra zastrarUpa che, ke je gharmanA nAme yajJa karI temAM jIvonI hiMsA kare che. temanuM vartana heya eTale tyAgavA yogya che. e vAta pramANabhUta che, kemake- jyAM dayA nathI tyAM tharma nathI." zrImad rAjacaMdra ra1nA kAmabhoga arthe karI mAyA sukhabhrAnta dukha raLatA, asaMyamI tana-mana-vacane jIMva-vagha karI bhavadava baLatA. dejo, artha - kAmabhogane mATe mAyA karIne jIvone AvA hiMsAmaya yajJamAM homI jIva sukhanI bhrAMti kare che ane duHkhanI kamANI kare che. asaMyamI evA ajJAnI jIvo tana mana vacanathI jIvono vagha karI saMsArarUpI dAvAnaLamAM baLyA kare che, arthAt cAragatimAM anaMta duHkhane pAme che. //rarA avivekI vara rAgAdikathI vere vaira vaghAre, pApa anaMta karI pIDAtA, sakarma vIrya prakAre. dejo, artha - avivekI evA puruSonuM vIratva rAgadveSAdi bhAvoe karIne vairathI vaira vaghAre che. teo pApakarma karavAmAM potAnA vIryane phoravavAthI anaMta pApo karI cAre gatimAM pIDAya che. sarakA je abuddha mahAbhAgyazALI a-samyakaSTi vIro, azuddha parAkrama saphala temanuM, mukAya AtmA gIro. dejo, artha - je abuddha eTale ajJAnI paNa bahArathI mahAvrata pALavAthI kahevAtA mahAbhAgyazALI evA mithyAvRSTi vIranuM azuddha parAkrama hovAthI, temanI kriyA paNa saphaLa eTale phaLe karIne sahita che; arthAt temane puNya pApanA phaLanuM besavApaNuM che. kriyA karIne temanI icchA UMDe UMDe paNa A loka paralokanA indriyasukha meLavavAnI hovAthI temano AtmA gIro mukAI gayo che. arthAta indriyasukha meLavavA arthe potAno AtmA indriyone AdhIna thaI gayo che. 24 je prabuddha mahAbhAgyazALI samyaphaSTi vIro, zuddha parAkrama aphala temanuM, abaMgha AtmA-hIro. dejo, artha - je prabuddha eTale prakRSTa che savaLI buddhi jenI evA mahAbhAgyazALI sammadraSTi vIra puruSonuM zuddha parAkrama te aphaLa che; arthAtu temane karmarUpa phaLanuM besavApaNuM nathI. temanI kriyA karmabaMghathI rahita hovAthI temano AtmA amUlya ratna samAna che. garapA Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 paMDita vIrya akarma kahyuM, te kema pravarte suNo : nirdUSaNanara-kathita gharmane zaraNe grahatAM guNo. dejo artha - paMDita eTale jJAnIpuruSa. temanA vIryane akarma kahyuM che. kemake te navIna karmabaMgha karatA nathI. mATe te mahApuruSo kema pravarte che te sAMbhaLo. teo nirdUSaNanara eTale aDhAra doSathI rahita evA vItarAga bhagavaMta dvArA kahela Atmagharmane zaraNe rahI guNo grahaNa karavAmAM ja potAnA AtmavIryane pravartAve che. |26aaaa anitya samaje devAdika vaLI sukhada na sagAMsaMbaMghI, tarjI mamatA le mokSamArga te kare puruSArtha abaMghI. dejo, artha - te jJAnI puruSo deva, manuSyAdi sarva paryAyane anitya samaje che. tathA sagAMsaMbaMdhIo paNa kaMI sukhane devAvALA nathI; paNa mAtra upAdhi ane mAnasika ciMtA karAvanArA che, ema mAnI temanA pratyenI mohamamatAne tyAgI mokSamArgane sAthe che. ane AtmAne akhaMghakArI evA sapuruSArthane Adare che. mArA pApakarmarUpa kAMTA kADhe sapuruSothI jANI, Atmahitano upAya samajI, pALe UlaTa ANI. dejo artha - teo potAnuM vIrya phoravI puruSothI ke zAstro dvArA saMpUrNa samyaka tattva jANIne sarva pAparUpa kAMTAone kADhe che. ane samyakdarzanajJAnacAritra ne ja Atmahitano zreSTha upAya samajI ullAsapUrvaka tenI ArAdhanA kare che. 28. jAti-smRti AdithI jANa ke gharmasAra suNI ghAre, munipaNuM samyakatva sahita to jIMvane te uddhAre. dejo, artha:- jAtismaraNa Adi jJAnavaDe ke zrI satparuSanA vacano dvArA tharmano sAra jANIne AtmajJAna sahita munipaNuM jo ghAraNa kare to te jIvano uddhAra karanAra che. jema kUrma saMkoce aMgo svadehamAM te rIte, paMDita pApone saMharatA adhyAtmabhAve prIte. dejo, artha - jema kUrma eTale kAcabo bhaya pAmatA potAnA aMgone potAnA dehamAM saMkocI le che, tema paMDita eTale jJAnI puruSo AtmabhAvamAM prIti hovAthI pApanA kAraNone sameTI le che. 30nA sarva prakAre sukhazIlatAno tyAga kare mumukSu; sarva kAmanA zAMta karI te anAsakta rahe bhikSa. dejo, artha - potAnA vIratvane phoravI mumukSu sarva prakAre zAtA sukhano tyAga kare che. jema zAlibhadra ane avanti sukamALe sarva prakAranI icchAone zAMta karI bhikSu banI jaI anAsakta rahyAM tema sAcA ArAdhako AtmajJAna hoya ke AtmajJAnI puruSanI AjJA hoya to cAritra aMgIkAra kare che. 31aaaa ati puruSArthI mokSamArgano gharmavIra mahAbhAgI, chakAya jIMvane abhayadAna de adattagrahaNe tyAgI. dejo, Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (66) vIratva artha :- uparokta cAritrane grahaNa karanAra ati puruSArthI te mokSamArgamAM mahAbhAgyazALI dharmavIra puruSa che. te chakAya jIvone abhayadAna Ape che. temaja adattagrahaNa eTale koInA ApyA vinA kaMI paNa letA nathI. / / 32 / / kadI kare vizvAsaghAta nahi, asatyano paNa tyAgI, dharma na oLaMge mana, vacane jitendriya, vairAgI. dejo artha :-- teo koIno kadI vizvAsaghAta kare nahIM, temaja asatya vacana bolavAnA paNa tyAgI hoya. teo mana vacanathI dharmanuM kadI ullaMghana kare nahIM, vaLI brahmacaryavrata pALanAra jitendriya hoya temaja sarva parigraha pratyeno rAga tajI vairAgI rahevAmAM potAnA vIratvano upayoga kare che. / / 33 / / sarva prakAre rakSe AtmA dhyAnayoga cira dhAre, parama gharma titikSA mAne, suyo~ alpAhAre, dejo = artha :- sarva prakArathI teo potAnA AtmAnI rakSA kare che. AtmAne baMdhanamAM AvavA detA nathI. munino dharma, dhyAna ane svAghyAya che. mATe dhyAna yogane cirakALa dhAraNa karavA prayatna kare che. titikSA eTale sukhaduHkha Adi dvaMdvone ghIrajathI sahana karavAmAM teo paramadharma mAne che. temaja alpaAhAra karavAmAM je sabhyaprakAre yatna karanArA che. evA munine eka ja vAra bhojana karavAnI bhagavaMtanI AjJA che. 534 // alpa pAna ne vacana alpatA, mokSa thatAM surpI pALe, kIrti kAje tapa nA karatA, aMtarmukha mana vALe, dejo 161 - artha :-- pANI paNa alpa pIe. digaMbara munio to ekavAra bhojana kare tenI sAthe ja pANI pIe, pachI nahIM; vacana eTale vANInI paNa alpatA kare, prayojana vagara bole nahIM; mauna rahe. muninA AvA gharmo te AyuSya pUrNa thatAM sudhI pALe, teo mAna moTAI mATe tapa karatA nathI, paNa tapa karIne manane sadA aMtarmukha rAkhavAmAM prayatnazIla rahe che. '"aMtarmukhavRSTi je puruSonI thaI che, te puruSone paNa satata jAgRtirUpa bhalAmaNa zrI vItarAge kahI che. kemake anaMtakALanA abhyAsavALA padArthono saMga che, te kaMI paNa dRSTine AkarSe evo bhaya rAkhavA yogya che.'" (va.pR.486) / / 35 / / zaraNa ananya grahI mumukSu zuddha svarUpane dhyAve, aMtar-AtmadazA upajAvI tanmayatA pragaTAve. dejo = artha :-- tema mumukSu paNa potAnuM AtmavIrya phoravI sadgurunuM ananya zaraNa grahaNa karIne temanI AjJAe zuddha svarUpa eTale sajAtmasvarUpanuM dhyAna karatAM aMtara AtmadazAne utpanna karI temAM tanmaya thAya che. 36nA svarUpa svabhAvika paramAtmAnuM jANe te jana sukhI, bahirAtmA te kadI na jANe, kSaNamAM aMtarmukhI. dejo. artha :-- ema uparokta ArAdhanA karatAM je svAbhAvika paramAtmAnA zuddha svarUpane jANe te jana = sukhI thAya che. jagatanA prapaMcomAM rAcI rahela bahirAtmA te kadI Atmasukhane jANI zakato nathI; jyAre aMtatmA eTale samyadRSTi kSaNamAM Atmasukhano anubhava karI zake che. / / 37 / / Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 prajJAvodha-vivecana bhAga-2 paramANuthI paNa je sUkSma, gagana thakI je garavA, jagapUjya siddhAtmA vaMduM, sahaja sukha anusaravA. dejo artha :- paramANuthI paNa je sukSma ane guNomAM gagana eTale AkAza karatA paNa je moTA che, evA jagatpujya siddhAtmAne huM sahaja Atmasukhane pAmavA mATe bhAvapUrvaka praNAma karuM chuM. / / 38 / / jenA aMtima aMza thakI paNa lokAloka prakAze, te triloka-guru-zAne ramatAM tagpa A jIva thAze, dejo artha :- e siddha paramAtmAnA aMtima aMza eTale eka pradezathI paNa Akho loka ke aloka jANI zakAya che. evA traNeya lokanA guru samAna paramAtmA dvArA baudhita samyakttAnamAM ramatA eTale kelI karatAM ApaNo AtmA paNa tadrupa eTale te rUpa thaI jaze. / / 39 / / tenA guNagrAme raMgAtAM abhedatA jyAM jAme, tyAM AtmAthI AtmA ane hoMge siddhi-dhAme. dejo artha :- evA zuddha AtmAnA guNagrAma karatAM, bhaktimAM raMgAI jatAM jyAM 52mAtmA sAthe abhedatA jAme eTale mana temAM laya pAme, tyAM zuddhAtmAnA dhyAnavarDa potAno AtmA prApta thAya; ane aMte zreNI mAMDI kevaLajJAna pragaTAvIne siddhi-dhAma evA mokSapadane pAme che. 540 / / vIra prazaMsApAtra kharo je choDAve bone, che bhUmi A muktirvIronI sadAya kaTibaddo je, dejo artha :- jeNe paramAtmasvarUpa prApta karyuM che teja kharA vIra che ane teja prazaMsApAtra che ke je karmathI baMghAyelA bIjA jIvone paNa upadeza ApI choDAve che. A Arya bhUmi, muktipurIe janArA vIronI bhUmi che ke je sadA karma kApavAne kaTibaddha eTale kamara kasIne taiyAra thayelA che. 41 sarvatra samajI je cAle, pApe nA lepAto, buddhimAna baMdhanathI ghUMTavA, ruSTatuSTa nahi thAto. dejo artha :- evA zUravIro sarvatra tatva samajIne cAle che, arthAt vyavahAra kare che tyAre paNa huM koI akArya karIne pApathI lepAI na jAuM ema kALajI rAkhe che, evA buddhimAna puruSo karmabaMdhanathI chUTavA mATe koI upara ruSTatuSTa arthAt dveSa ke rAgabhAva karatA nathI. / / 42 / / AtmavibhAva ja laukika saMjJA, rahe na vIra vaza tene, vIra parAkrama tyAM vAparatA, lokavijI kahe ane dejo = artha :-- AtmAno vibhAva bhAva e ja laukika saMjJA che; arthAt jagatane sAruM dekhADavAno jyAM bhAva che tyAM AtmabhAva nathI paNa vibhAvabhAva che. kharA AtmavIratvane ghAraNa karanAra puruSo AvI laukika saMjJAne vaza thatA nathI, paNa potAnA parAkramane AtmAnuM rUDuM thAya temAM vApare che. potAnA karma upara vijaya meLavavAthI tene loko paNa kharA vijayI kahe che. athavA potAnA karma upara jeNe vijaya meLavyo. teNe AkhA loka upara vijaya meLavyo ema paNa kahI zakAya. / / 43 Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (66) vIratva 1 63 vIra arati-ratine tyAgIne sahe zabda, sau sparzI nahi tRSNA jIvyAnI jene, khaMkhere sau lezo. dejo, artha:- AvA vIra puruSo kaThora zabda sAMbhaLIne arati eTale aNagamo karatA nathI ke potAnI prazaMsA sAMbhaLIne rati eTale rAga karatA nathI. temaja komaLa sparzamAM rAga ke kaThora sparzamAM veSa karatA nathI. paNa samabhAve badhuM sahana kare che. jemane jIvavAnI paNa tRSNA nathI. teo sarva karma klezanA kAraNone nirmaLa kare che. I44 tyAge vara AzA, svacchedo, paribhramaNanA hetu, Atma-zAMti ne maraNa vicAre, naradeha ja bhavasetu. dejo, artha - AvA vIra puruSo sarva prakAranI AzA eTale icchAone tathA svacchaMda eTale potAnI icchA pramANe cAlavuM e ja paribhramaNanuM kAraNa che ema mAnIne tyAge che. tathA maraNa AvavAnuM che mATe AtmA zAzvata sukhazAMtine kema pAme tenA upAyane vicAra karI zodhe che. vaLI A duHkharUpa saMsAra samudrane taravA mATe A manuSyadeha ja pula samAna che ema nizcitapaNe teo mAne che. I4pA. dhruvapada, zuddha svaraeNpa je iccha, kSaNika bhoga nA mAge; kAmaguNo oLaMgI te rahe bhoga viSe vairAgye. dejo. artha - AtmAnuM zuddha svarUpa e dhruvapada che. tene je pAmavA icche te vIro kSaNika bhoga sukhone icchatA nathI. tevA jIvo jagatamAM mithyA kahevAtI kAmaprazaMsAne oLaMgI pAMca indriyonA viSayothI virakta rahI vairAgyamAM jhIle che. 46 viSaya-kaSAye ati mUDha je satya zAMti zuM jANe? vIra prabhu kahe : "mohanagaramAM ThagAya te zuM mANe?" dejo artha - viSayakaSAyamAM ati Asakta banelA saMsArI mUDha jIvo te AtmAmAMthI pragaTatAM satya zAMtinA sukhane kyAMthI jANI zake. vIra paramAtmA kahe che ke je jIvo saMsAranI moha mAyAmAM ThagAya, te jIvo AtmAnA paramAnaMdane kyAMthI mANI zake arthAta anubhavI zake. 4zA. pANI bharelI rahe na cALaNI, anitya tevA bhogo, janma-maraNanI reMTamALa tarjI sAthe vIra suyogo. dejo, artha:- jema cAlaNImAM bhareluM pANI rahI zake nahIM, tema anitya evA indriyonA bhogo zAzvata rahI zake nahIM. mATe anAdikALanA reMTamALa samAna janmamaraNanA duHkhone dUra karavA, vIra puruSo vartamAnamAM maLelA saguru, satsaMga vagerenA uttama suyogone potAnA vIratvathI pUrepUro lAbha levA prayatna kare che; te ja A maLela durlabha mAnavadehane saphaLa karI jANe che. 48aaaa zrI sagurunA yoge potAnA AtmAnuM kharuM vIratva pragaTavAthI pU.zrI brahmacArIjIne sadguru bhagavaMtanuM adbhuta mAhAtma bhAsyuM. tethI A pAThamAM sadguru bhagavaMtanI kharA aMtaHkaraNathI bhAvapUrvaka Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 stuti eTale guNagAna kare che. temaja mokSamArgamAM AtmajJAnI sadaguru bhagavaMtanI sadAya atyaMta AvazyakatA che tenuM mumukSune atre bhAna karAve che. (67) saguru-stuti (draSTi thirAmAMhe darzana nitya ratnaprabhA sama jANo re--e rAga) zrImad rAjacaMdra guru jJAnI-zaraNe muja hita sAthuM re, bhava bhamatAM ati kaSTa pAmyo caraNa zaraNa ArAdhuM re. zrImad artha - zrImad rAjacaMdra guru jJAnI bhagavaMtanA zaraNe huM mArA AtmAnuM kalyANa sAdhya karuM. cAra gatirUpa saMsAramAM bhaTakatAM mahA muzkelIe AvA puruSano mane bheTo thayo. mATe have temanA caraNakamaLano Azraya grahaNa karI temanI AjJA upAsIne mArA AtmAnuM avazya kalyANa karuM. ||1|| vaMdana, sevana, kIrtana, pUjana, zravaNa, manana zubha bhAve re, laghutA, samatA, dhyAna, ekatA, bhakti-bhAva ura Ave re. zrImad artha :- paramakRpALudevane bhaktibhAve huM vaMdana karuM, temanI AjJAnuM sevana karuM, temanA guNonuM kIrtana eTale bhajana karuM, temanA aMgonuM pUjana karuM, temanA upadezanuM zravaNa karuM, temanA kahelA tattvonuM zubha bhAve manana karuM. tenA phaLasvarUpa laghutA, samatA, guNa pragaTAvI puruSanA vacananuM vicArarUpe dhyAna karuM; AtmajJAna thaye AtmadhyAna pragaTAvI bhagavAnanA svarUpa sAthe ekatA karuM. evo bhaktibhAva prabhunI vItarAgamudrA jotAM hRdayamAM ubharAI Ave che, ema pU.zrI brahmacArIjI jaNAve che. rAA bhavasAgaramAM DUbakAM khAtAM puNyahIna A prANI re, nija dukhane nA leza samajatAM pIve khArAM pANI re. zrImad artha - jagatanA puNyahIna jIvo A saMsArarUpI samudramAM DUbakA khAya che. chatAM janma jarA maraNarUpa duHkhonA kAraNone leza paNa jANatA nathI. jANavAnI temane garaja paNa jaNAtI nathI, ane samudranA khArA pANI jevA indriyasukhone bhogavI tRpti mAne che. sA. saMsAra-svarRpa samajAve sadguru karuNA uramAM ANI re, pote pota samA tarI, tAre ? sagurunI eMghANI re. zrImad artha :- niSkAraNa karUNAzIla evA zrI sadguru bhagavaMta hRdayamAM dayA lAvI saMsAranuM bhayaMkara duHkhamaya svarUpa samajAve che. pote zrI guru, pota eTale jahAja samAna banI svayaM tare che ane temanI AjJAe cAlanAra jIvone paNa tAre che. e ja sadguru bhagavaMtanI eMghANI arthAt nizAnI che. jo madya-nizAmAM nija ghara bhUlI khALa viSe ALoTe re, aMgho bhAna vinA bakato bahu kahe: "sUto huM khATe re." zrImad artha - saMsArI jIva moharUpI dArUnA nazAmAM potAnuM Atmaghara bhUlI pAMca indriyanA viSayarUpa Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (67) sadguru-stuti 165 gaTaramAM ALoTe che. dArUnA nazAmAM aMdha banelo te bhAna vinA bake che ke huM to khATalA upara sUto chuM. tema mohathI aMgha banelo prANI ema mAne che ke huM to saMsAramAM parama sukhI chuM; koI duHkha nathI. pAA sajjana sadguru tyAM thaI jAtAM UbhA tevI vATe re, jagADatA pokArI, "bhAI, are! zvAna jo cATe re. zrImad artha :- sajjana evA sadaguru tyAM thaIne jatAM, rastAmAM UbhA rahI tene jagADavA mATe pokArIne kahe che ke are! bhAI, A kUtarA tAruM zarIra cATe che te jo. kA. jAgrata thA re! Ama Ava tuM, Ama Ava pokAre re, cAla, ghera pahoMcADuM bhAI, UTha, utAvaLa mAre re. zrImadda artha :- he jIva, "kaMIka vicAra, pramAda choDI jAgRta thA, jAgRta thA." A bAju Ava, AtmA bhaNI vaLa. cAla, tane tArA mULa AtmasvarUparUpa gharamAM pahoMcADI dauM. bhAI, have UTha, mAre javAnI bahu utAvaLa che. AzA kyAM tuja suMdara seja ane A kAdava-kharaDI kAyA re, lAja tajI ALoTe kevo! UTha uttama kuLa-jAyA re." zrIma artha - kyAM tArI svarUpAnaMdamaya pathArI ane kyAM tArI viSayorUpa kAdavamAM kharaDAyelI A kAyA. tuM lAja tajI viSayomAM kevo ALoTe che ! have uttamakuLanA jAyA tuM UTha. mULa svarUpe to tuM paramAtmasvarUpamaya uttama jAtikuLano chuM, tenuM have bhAna kara. //8nI ema manohara vacana kusuma sama karuNAkara guru vadatA re, kuzaLa puruSa e kRpA najarathI vyasanonuM viSa haratA re. zrImadda artha :- evA manohara kasama eTale kala jevA vacano karuNALa sadaguru bole che. te bole che tyAre jANe phUla jhare che. evA kuzaLa sapuruSa, kRpAdraSTithI bogha ApIne saMsArI jIvonA viSayarUpa vyasanonuM viSa haraNa kare che. lA. asaMga bhAva nija spaSTa batAvI AtmamAhAbhya batAve re, parama zAMta rasathI chalakAtuM ura zAMti varasAve re. zrImad artha:- sadguru bhagavaMta potAnA mana vacana kAyAnI nirmaLa ceSTA vaDe potAno asaMga-alitabhAva spaSTa batAvIne AtmAnuM mAhAbhya darzAve che. temanuM parama zAMta rasathI chalakAtuM evuM aMtaHkaraNa mumukSunA manamAM parama zAMti pragaTAve che. ||10nA evA sadguru samIpa vasatAM dinadina dazA vicAruM re, apUrva guNanA AdarathI huM guru-zikSA ura ghAruM re. zrImad artha :- evA sadaguru paramakRpALudevano mane bheTo thatAM temanI adabhuta AtmadazAno pratidina vicAra karuM. temanA apUrva guNo pratye AdarabhAva lAvI zrI gurunI zikSAne bhaktibhAve sadaiva hRdayamAM ghAraNa karuM. ll11aaaa. viSaya-kaSAya videza jatA rahe, svapna paNa nahi dekhuM re, upazama rasamAM nitye nhAtAM, dehakeda nahi lekhuM re. zrImadda Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 66 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha :- puruSanA boghabaLe mArA viSayakaSAya videza jatAM raho. viSayakaSAyanI mane svapna paNa smRti na ho. have kaSAyanA upazamanarUpa rasamAM nitya pratye snAna karatAM, deharUpI kedane gaNuM nahIM; arthAta dehanI vizeSa saMbhALa lauM nahIM, paNa AtmAnI saMbhALa lauM, kAraNa anaMta bhava eka bhavamAM TALavA che. 12aaaa sadgazyoga vinA sAghu paNa viSaya-kaSAye kUde re, naTa sama nAce AsaktimAM, jarA nahIM khamI khUMde re. zrImad artha - AtmajJAnI sadgurunA yoga vinA to sAdhupuruSo paNa viSayakaSAyamAM mahAle che. temanI vRttio paNa Asaktine kAraNe viSayomAM naTa samAna nAce che. tathA vRttinI malinatAnA kAraNe Avela duHkhane jarA paNa kSamAbhAve sahana karI zakatA nathI. /13ii. mahA bhayaMkara mamatA seve, nija svarUpa na jANe re, kAma-bhogamAM citta parove, paDatA durgati-khANe re. zrIma artha - kuguru Azraye rahelA evA sAdhupuruSo para vastuomAM mahA bhayaMkara mamatAbhAva seve che. jene potAnA AtmasvarUpanuM paNa bhAna nathI tethI kAmabhogamAM citta parovI AyuSya puruM thaye durgatirUpI khANamAM jaI paDe che. II14. sadaguru-yoge jo samajI le zarIra saMyama kAje re, samatA sAthe te jana sAdhu, avasara Avyo Aje re. zrImad artha - sadgurunA yoge jo te sAdhupuruSo samajI le ke A zarIra to mAtra saMyama kAje che, to te samatAbhAvane sAghaze. te ja kharA sAdhupuruSa che. tevA sAcA sAdhupuruSo saguno yoga maLavAthI AtmajJAna prAptino apUrva avasara Avyo jANI temanI AjJAne upAsI jIvana dhanya banAvaze. (15 svarUpa samajI saguru dvArA samAya te jaga jIte re, sarva zaktie sadaguru AjJA uThAvaze te prIte re. zrImad artha :- saguru dvArA potAnA AtmasvarUpane samajI ja zakAya te jagatanI vAsanAne jItI jaze. te uttama ziSyo potAnI sarva zaktithI zrI sadagurudevanI AjJAne parama prItipUrvaka uThAvavAno satata udyama karaze. 16aaaa. AtmajJAnI guru samadarzI che, udayAthIna je va re, satyutaraeNpa vANI je vadatA, jIMve svapara-hita arthe re. zrImad artha - AtmajJAnI evA sadaguru mAna apamAna, harSa zoka AdimAM samadarzI rahe che. mAtra udayAthIna varte che. sarva zrutanA nicoDarUpa je vANI prakAze che tathA svaparanA hitArthe ja jenuM jIvana che. "AtmajJAna samadarzitA; vicare udayaprayoga; apUrva vANI paramakRta, sadguru lakSaNa yoga." -zrImad rAjacaMdrA/1LA jitendriya, jitamoha, niricchaka svasvarUpamAM ramatA re, nirupAthika sukhamagra niraMtara bhaktajanone gamatA re. zrImad Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (67) sadguru-stuti 167 artha:- je sadaguru bhagavaMta jitendriya che. jeNe mohane jItI lIdho che. jagata sukhanI jene alpa paNa spRhA nathI evA nispRha sadguru bhagavaMta sadA potAnA AtmasvarUpamAM ramanArA che. je viSayakaSAyanI aMtaraMga upAdhithI mukta banI svarUpasukhamAM niraMtara magna rahe che evA zrI sadguru bhagavaMta bhaktajanone manamAM game che. ||18. satya svarUpa te munipaNuM che, munipaNuM AtamajJAne re, apramAdi muni nirbhaya nitya, pramAda game ajJAne re. zrImad artha :- AtmAnuM pragaTa satyasvarUpa te munipaNuM che. ane munipaNuM che te AtmajJAnane laIne che. "AtmajJAna tyAM munipaNuM, te sAcA guru hoya." -zrImad rAjacaMdra "AtamajJAnI zramaNa kahAve, bIjA to dravya liMgI re." -zrI AnaMdaghanajI "sAtamajJAna nahIM pIchALo, unavo sAdhu phazA zrI nAno." -zrI cidAnaMda je sadaiva apramAdI che te muni che. te sadA nirbhaya rahe che. ajJAnanA kAraNe saMsArI jIvone pramAda priya hoya che. 19aaaa saMsAra zarIra ne bhoga bhayaMkara muni mAne vijJAne re, kema nirAMte Take muni tyAM, rahe cetatA dhyAne re. zrImadda artha - muni, vijJAna eTale AtmAnA vizeSa jJAnanA baLe janma, jarA, maraNarUpa saMsArane tathA roganA ghararUpa zarIrane temaja pAMca indriyonA viSayomAM AsaktirUpa bhogane bhayaMkara mAne che. mATe muninuM mana nirAMte tyAM kema TakI rahe? te to AtmadhyAna vaDe karI hamezAM cetatA rahe che. 20nA nAnAM nayane vyoma samAye tArA, ravi, zardI sAthe re, tema samAye sadgurupadamAM deva, gharma, jinanAthe re. zrImaddra artha :- jema nAnA evA nayana eTale AMkhamAM vizALa evuM vyoma eTale AkAza, tArA, sUrya ane caMdramA paNa sAthe samAI jAya; tema sadgurupadamAM jinanAtha eTale arihaMta, sarva sarvajJa ane gharma tattva badhuM samAya che. kAraNa ke guru paNa potAnA zuddha sahejAtmasvarUpane pAmelA che mATe. "sadguru padameM samAta hai, ahaMtAdi pada sarva; tAteM sadguru caraNaE, upAso taDeM garva." 21nA saddaguru sudevapada darzAve, zuddha gharma samajAve re, sadaguru dvArA bodhibIja laI suziSya vRkSa jamAve re. zrImada artha :- sadguru bhagavaMta sadudeva tattvane samyaka rIte darzAve che, temaja zuddha AtmavicAra kartavyarUpa gharmane paNa samajAve che. AjJAMkita ziSya sadguru dvArA boLibIja eTale samakita pAmIne kevaLajJAnarUpa vRkSane poSaNa Ape che. ||rarA gharmavastu ati gupta rahI che - graMtha graMthi nahi bhede re, nigraMthaguruM-anugrahathI pAme mahAbhAgya niHkhede re. zrImad artha :- gharma e vastu bahu gupta rahI che. mAtra graMtha eTale zAstro te mithyAtvanI graMthine bhedI Atmadharma pamADI zake nahIM. paNa jenI mithyAtvanI graMthi bhedAI gaI che evA nigraMtha gurunI kRpAthI koI Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 prajJAvabodha-vivecana bhAga-2 mahA bhAgyazALI AtmA kheda vagara sahelAIthI te mithyAtvanI graMthine bhedI zake che. / / 23 / / sadgurunA upadeze jo chaeNva supAtratA pragaTAve re, to zItaLatAmaya zAMtithI bhava-saMtApa bujhAve re. zrImad artha H-- sadgurunA upadezathI jo jIva AtmajJAnanI yogyatA pragaTAvaze to zItaLatAmaya evI AtmazAMtine pAmI trividhatAparUpa bhava saMtApane te bujhAvI zakaze. / / 24 / pArasamaNino sparza thatAM jo kanaka-guNa lahe loDhuM re, paNa pArasamaNi banI zake nA, e acaraja to thoDuM re. zrImad. artha :-- pArasamaNino sparza thatAM loDhuM, kanaka eTale sonu banI jAya che. paNa loDhu pArasamaNi banI zake nahIM. e to thoDuM AzcaryakAraka che. 25aaaa gurubhakti gautamamAM uttama, ziSyone uttaratA re, pote kevaLajJAna-rahita paNa ziSyo kevaLa varatA re!zrImad artha :-- paNa vizeSa AzcaryakAraka vAta to A che ke zrI gautama svAmImAM bhagavAna mahAvIra pratye evI uttama prakAranI bhakti hatI ke pote paMdaraso tApasone ziSya banAvI temano udghAra karatAM, pote kevaLajJAna rahita hovA chatAM paNa ziSyo kevaLajJAnane pAmI gayA. / / 26 / / paththara sama ziSyo athaDAtA, guru-kArIgara maLatAM re, bodha-TAMkaNe nitya ghaDAtAM, pratimA-svarUpe bhaLatAM re. zrImad artha :-- ahIM tahIM athaDAtA evA patthara samAna ziSyone paNa zrI guru jevA kArIgara maLatAM, temane nitya bodharUpI TAMkaNAthI ghaDIne, pUjavA yogya pratimA svarUpa banAvI de che. - "guru kArIgara sArikhA, TAMkI vacana vicAra; pattharaseM pratimA kare, pUjA lahe apAra.'' AlocanAdi padasaMgraha ||27aa pUjyapade jyAM thaI sthApanA, devarUpe rahe kevA re! deva-bhAva pragaTAve sadguru deva-devarUpa evA re. zrImad artha ziSyane devasvarUpa banAvanAra evA sadgurudevane paNa devasvarUpane pAmelA che. / / 28 / / udAsInatA servI niraMtara gurubhaktimAM rahevuM re, caritra satpuruSonAM smaravAM, guru guNe mana devuM re. zrImad pratimAsvarUpa banAvavAthI ziSyanI pUjyapade sthApanA thatAM te devarUpe kevA zobhe che. artha :-- evA sadguru bhagavaMtanI bhaktimAM udAsInatA eTale vairAgyabhAva dhAraNa karIne niraMtara rahevA yogya che. evA satpuruSonAM jIvanacaritronuM smaraNa karavuM. tathA zrI gurunA guNomAM manane parovavuM. emAM AtmAnuM parama hita raheluM che. "niraMtara udAsInatAno krama sevavo; satpuruSonI bhakti pratye lIna thavuM; satpuruSonAM caritronuM smaraNa karavuM; satpuruSonAM lakSaNanuM ciMtana karavuM; satpuruSonI mukhAkRtinuM hRdayathI avalokana karavuM; tenAM mana, vacana, kAyAnI pratyeka ceSTAnAM adbhuta rahasyo pharI pharI nidhidhyAsana karavAM; teoe sammata kareluM Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (7) saguru-stuti 1 69 sarva sammata karavuM." (va.pR.250) muralI mukhAkRti avaloka ure, tana-mana-vacanarnI ceSTA re, adbhata rahasyabharI gaNI bhAvo gusaMmati-mati zreSTA re. zrImad artha :- sapuruSanI vItarAgamaya mukhAkRtinuM hRdayamAM avalokana karuM. temanA tana mana vacananI adabhuta rahasyabharI ceSTAone vAraMvAra nihALI zrI gurue sammata kareluM te sammata karavuM tathA emAM ja mArI matinI zreSThatA rahelI che ema mAnavuM. 30nA. mukti mATe mAnya rAkhajo, jJAnIe ura rAkhyuM re, sarva saMtanA aMtarano A marma pAmavA dAkhyuM re. zrImad artha - mukti meLavavA mATe uparokta jaNAvela vacana mAnya rAkhajo. jJAnIoe A vAta hRdayamAM rAkhela, te sarva saMtanA aMtarano marma pAmavA mATe atre pragaTa karela che. A jJAnIoe hRdayamAM rAkheluM, nirvANane arthe mAnya rAkhavA yogya, zraddhavA yogya, pharI pharI ciMtavavA yogya, kSaNe kSaNe, samaye samaye temAM lIna thavA yogya, parama rahasya che. ane e ja sarva zAstrano, sarva saMtanA hRdayano, IzvaranA gharano marma pAmavAno mahA mArga che. ane e saghaLAnuM kAraNa koI vidyamAna sanmuruSanI prApti, ane te pratye avicaLa zraddhA e che." (va.pR.251) /31aaaa. vidyamAna guru jJAnI maLatAM avicaLa zraddhA Ave re, to saghaLuM A ura utArI bhaktibhAva jagAve re. zrImad artha :- vidyamAna eTale AtmA jene prApta che evA pratyakSa AtmajJAnI guru maLatAM, temanA pratye avicaLa zraddhA Ave che ane upara jaNAvela badhI vAta hRdayamAM UtarI temanA pratye atyaMta bhaktibhAva jAgRta thAya che. 3rA. giriguphAnuM gahana aMghAruM dIvo thatAM dUra thAze re, sadagutha ure pariNamatAM ajJAna anAdi jAze re. zrImaduo artha - parvatamAM rahela guphAnuM gahana aMdhAruM hoya paNa dIvo thatAM tatpaNa dUra thAya che. tema sadaguru bhagavaMtano bogha hRdayamAM pariNAma pAmatAM anAdikALanuM ajJAna paNa dUra thaI jAya che. "koTi varSanuM svapna paNa, jAgRta thatAM samAya; tema vibhAva anAdino, jJAna thatAM dUra thAya." -zrI AtmasiddhizAstra //33nA janma maraNa rUpa gahana nadImAM ghaNo taNAto Avyo re, gu. paramakRpALu zikhA grahI kheMcI le to phAvyo re. zrImadu artha - janmamaraNarUpa gahana nadImAM huM anAdikALathI ghaNo taNAto Avyo chuM. paNa guru paramakRpALudeva have kRpA karIne temAMthI mArI zikhA eTale coTalI pakaDIne mane kheMcI kADhe to huM phAvI jAuM, arthAt saMsArarUpI jaLamAM DUbato bacI jAuM. //34 taTa nikaTa A narabhava durlabha, pUrva puNyathI pAmyo re, sadaguruyoga acAnaka maLatAM khaTapaTathI virAmyo re. zrImada Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha :- manuSyarUpI taTanI pAse AvavuM durlabha hovA chatAM huM pUrva puNyanA baLe Avyo chuM. tyAM sadguruno acAnaka yoga maLatAM, temanAM abhuta vacanabaLe huM saMsAranI mAyA prapaMcarUpa khaTapaTathI virAma pAmyo chuM, arthAtu kaMIka pAcho haTyo chuM. 35 apUrva boghakara laMbAvI guru bhavajaLathI uddhAre re, parAthInatA parI thAya sau, guru-kRpA draSTi tAre re. zrImad artha :- sadguru paramakRpALudeva apUrva bogharUpI hAtha laMbAvIne saMsArarUpI samudramAM DUbI rahelA evA mAro uddhAra kare che. tethI viSayonI mArI badhI parAdhInatA parI eTale dUra thAya che. evI zrI gurunI kRpAdraSTi jIvonI tAraNahAra che. 36aaaa jema jema sadguru oLakhAye, jAya anaMtAnubaMghI re, boghabaLe mithyAtva haNAye, thAya sudRSTi-saMdhi re. zrImadda artha - jema jema sadgurunuM oLakhANa thAya tema tema anaMtAnubaMdhI kaSAya moLA paDe che. sapuruSanA boghe anAdithI dehamAM Atmabuddhi vagere mithyA-mAnyatAo nAza pAme che ane samyakdarzana sAthe saMdhi eTale joDANa thatuM jAya che. "jIvane jJAnIpuruSanuM oLakhANa thaye tathA prakAre anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA, lobha moLAM paDavAno prakAra banavA yogya che, ke jema banI anukrame te parikSINapaNAne pAme che." (va.pR.419) I/3zA nija svarUpa samajAtAM samyaka, vikathAthI kaMTALe re, bhogavilAsathI vRtti ALase, guru-AjJA te pALe re. zrImad artha :- potAnuM AtmasvarUpa samyaprakAre samajAtA te dazakathA, rAjakathA, strIkathA ane bhojana kathArUpa vikathAthI kaMTALe che. ane bhoga vilAsathI tenI vRtti ALase che arthAt bhogo pratye ruci rahetI nathI tathA guru AjJAnuM satya rIte pAlana kare che. sapuruSanuM oLakhANa jema jema jIvane thAya che, tema tema matAbhigraha, durAgrahatAdi bhAva moLA paDavA lAge che, ane potAnA doSa jovA bhaNI citta vaLI Ave che; vikathAdi bhAvamAM nIrasapaNuM lAge che, ke jAdugupsA utpanna thAya che;" (va.pR.419) li38aaaa. guru oLakhAtA ghaTa-vairAgya, vairAgya vadhe suyoge re, saguru-yoge sajijJAsA mumukSutA saha jAge re. zrImad artha :- sadagurunI oLakhANa thatAM hRdayamAM vairAgyabhAva janme che. tathA satsaMga satparuSanA samAgamathI te vairAgya vadhe che. vaLI sadagurunA yoge mohathI muMjhAIne mumukSatA pAmI AtmA prApta karavAnI sAcI jijJAsA jAge che. 39 - anitya Adi bAra bhAvanA saha sadvartana sulabha re, sadguruno jo yoga thayo to AtmajJAna natha durlabha re. zrImad artha :- anitya Adi bAra bhAvanA bhAve to sadvartana pALavuM sulabha thAya che, jethI yogyatA Ave che. pachI sadguruno yoga thayo to AtmajJAna pAmavuM durlabha nathI. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (67) sadguru-stuti 171 "sapuruSa maLe A sapuruSa che eTaluM jANI, sapuruSane jANyA prathama jema AtmA paMcaviSayAdine viSe rakta hato tema rakta tyAra pachI nathI raheto, ane anukrame te raktabhAva moLo paDe evA vairAgyamAM jIva Ave che; athavA satparuSano yoga thayA pachI AtmajJAna kaMI durlabha nathI; tathApi sanmuruSane viSe, tenA vacanane viSe, te vacananA Azayane viSe, prIti bhakti thAya nahIM tyAM sudhI AtmavicAra paNa jIvamAM udaya AvavA yogya nathI; ane sanmuruSano jIvane yoga thayo che, evuM kharekharuM te jIvane bhAsyuM che, ema paNa kahevuM kaThaNa che." (va.pR.419) //40mAM sadaguru pratye prema na jAge, saboghe nahi rAce re, gurRvacananA Azaya pratye prIti-bhakti nA vAge re. zrImad artha:- jo jIvane sadguru pratye prema jAge nahIM, temanA samyaboghamAM bhaktipUrvaka rAce nahIM. ke temanA vacananA Azaya pratye prIti bhakti vadhe nahIM to AtmakalyANa paNa thAya nahIM. 41aaaa. to nA AtmavicAra Uge kardI paramAM rahe Asakti re, para-vyApAre parAdhIna bana paranI karaze bhakti re. zrImad artha :- sadguru ke temanA vacana pratye prema Ave nahIM to AtmavicAra paNa kadI utpanna thAya nahIM ane para padArthamAM ja tenI Asakti rahe che. evA jIvo paravastuonI levaDadevaDamAM ja rAgapUrvaka rAcI rahI paranI ja bhakti karyA karaze. 4rA sadaguyoge jIva vicAre : "sAghana Aja suthInAM re lakSa vinAnA bANa samAM sau niSphaLa hatAM ku-ghInAM re. zrImad artha - jo sAco mumukSa hoya to sadaguruno yoga thayA pachI ema vicAre ke Aja sudhInA mArA kalyANane arthe je sAdhana hatA te lakSa vinAnA bANa samA sarva niSphaLa hatA. te ku-ghI eTale miththAbuddhithI utpanna thayelA hatA. "jIvane satparuSano yoga thaye to evI bhAvanA thAya ke atyAra sudhI je mArAM prayatna kalyANane arthe hatAM te sau niSphaLa hatAM, lakSa vagaranAM bANanI peThe hatAM, paNa have sasturuSano apUrva yoga thayo che, to mArA sarva sAghana saphaLa thavAno hetu che." (va.pR.419) //43ii apUrva sadgazyoge saghaLAM sAghana saphaLa thavAnAM re, lAga na cUkuM have pramAde, kAThuM nahi koI bA'nAM re. zrImad artha - have apUrva sadguruno yoga maLavAthI saghaLAM sAghana saphaLa thavAno joga che. mATe have pramAdamAM paDI rahI koI bahAnuM kADhIne Avo apUrva lAbha cUkuM nahIM. 44 UMDuM aMtaramAM vicArI draDha pariNAma TakAvI re, jAgrata thaIne jAgrata rahuM huM, sapuruSArtha jagAvI re. zrImad artha - uparokta vAtane aMtaramAM UMDI vicArI AtmabhAvane dRDhapaNe TakAvI rAkhuM tathA sapuruSArtha jagAvI jAgRta thaIne sadA jAgRta rahuM. 4pA apUrva phaLa maLavAnA yoge pAchI pAnI na thAruM re, aMtarAya karanArAM kAraNa zothI zotha nivAruM re." zrImada Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha :- apUrva phaLa te Atmadarzana athavA samakita che. te maLavAnA yoge have pAchI pAnI karuM nahIM. temAM aMtarAya karanArA kAraNone zodhI zodhIne paNa dUra karuM. //46aaaa huM jANuM chuM" e abhimAne rakhaDyo kALa anAdi re, kuLagharma ne cAlu kriyA loka-lAja saha nAthI re. zrImad artha :- "huM jANuM chuM' e abhimAna vaDe jIva anAdikALathI rakhaDyo che. kuladharma ane karatA AvyA che te kriyAne, lokalajjAnA kAraNo sahita ghoDAnA lagAmanI jema pakaDI rAkhe che, paNa choDato nathI. "temAM aMtarAya karanAra "huM jANuM chuM', e mAruM abhimAna, kuLagharmane ane karatA AvyA chIe te kriyAne kema tyAgI zakAya evo lokabhaya, satparuSanI bhakti Adine viSe paNa laukikabhAva, ane kadApi koI paMcaviSayAkAra evAM karma jJAnIne udayamAM dekhI tevo bhAva pote ArAghavApaNuM e Adi prakAra che,' te ja anaMtAnubaMghI krogha, mAna, mAyA, lobha che. e prakAra vizeSapaNe samajavA yogya che; tathApi atyAre jeTaluM banyuM teTaluM lakhyuM che." (va.pR.419) I/4zA. sapuruSonI bhakti Adika laukika bhAve karavAM re, paMca viSayaphaeNpa karma jJAnanAM dekhI te anusaravAM re. zrImad artha - satparuSonI bhakti Adi laukika bhAve eTale A lokanA saMsAra sukha meLavavA arthe jIva kare athavA jJAnI puruSanA paMca viSayAkAra karma udayamAM dekhI pote paNa ema vartavAno bhAva rAkhe e anaMtAnubaMdhI kaSAya che. 48 ityAdi vidhro vicArI mumukSu-jana, TALe re, anaMtAnubaMghI bhAvo e jJAna-vicAre gALe re. zrImad artha :- kalyANa mArgamAM upara jaNAvela vidgone sthira cittathI vicArI mumukSajana TALe che. evA anaMtAnubaMdhI kaSAya bhAvone te samyakajJAna vicAra karIne gALe che. lA. ghana, saMbaMghI, gAma, gharAdika tajI aneka prakAre re, A abhimAna, mamatva, vAsanA bhava-bIja kema vaghAre re? zrImadda artha :- pUrva bhave ke A bhave aneka prakAre ghana, sagAM saMbaMghI, gAma, tharAdika eTale pRthvI Adine choDyA che. paNa te pratyenuM abhimAna, mamatva ke vAsanAno tyAga karyo nathI. te ja saMsAranuM bIja che. tene have kema vaghAre che? jyAM jyAM A jIva janmyo che, bhavanA prakAra ghAraNa karyA che, tyAM tyAM tathA prakAranA abhimAnapaNe varyo che, je abhimAna nivRtta karyA sivAya te te dehano ane dehanA saMbaMthamAM AvatA padArthono A jIve tyAga karyo che, eTale hajI sughI te jJAnAvicAre karI bhAva gALyo nathI, ane te te pUrvasaMjJAo hajI ema ne ema A jIvanA abhimAnamAM vartI Ave che, e ja ene loka AkhAnI aghikaraNakriyAno hetu kahyo che; je paNa vizeSapaNe atra lakhavAnuM banI zakyuM nathI." (va.pR.419) //50 udAsInatA sadgurunI ko bhaktimAna jIMva jANe re, koI padArtha prati ruci nA rahIM, samatA manamAM ANe re. zrImada Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (67) saguru-stuti 173 artha - sadguru paramakRpALudevanI udAsInatA kevI che te to koI pa.pU.prabhuzrIjI jevA bhaktimAna ja oLakhI zake. paramakRpALudevane jagatanA koI padArtha pratye ruci rahI nathI. teo hamezAM samatAbhAvamAM ramaNatA kare che. eka purANapuruSa ane purANa puruSanI premasaMpatti vinA amane kaMI gamatuM nathI; amane koI padArthamAM ruci mAtra rahI nathI; kaMI prApta karavAnI icchA thatI nathI; vyavahAra kema cAle che enuM bhAna nathI; jagata zuM sthitimAM che tenI smRti rahetI nathI; koI zatru-mitramAM bhedabhAva rahyo nathI; koNa zatru che. ane koNa mitra che, enI khabara rakhAtI nathI; ame dehaghArI chIe ke kema te saMbhArIe tyAre mAMDa jANIe chIe; amAre zuM karavAnuM che te koIthI kaLAya tevuM nathI;" (va.pR.290) //pa1/ jagata taNI varte viskRti prabhu-prema-khumArI jAgI re, dehadArI che ke nahi te paNa bhUMlI jatA mahAbhAgI re. zrImad artha - paramakRpALudevane prabhu premanI khumArI jAgRta thavAthI jagatanI sAva vismRti varte che. pote dehaghArI che ke nahIM te paNa bhUlI jAya che. evA te mahAbhAgyazALI che. parA satsaMgI, sanmukha jIvonA yoga vinA udAsI re, koI vimukha jagamAM nA mAne viSayAdithI nirAzI re. zrImad artha :- prabhu sanmukha evA satsaMgI jIvono yoga nahIM maLavAthI udAsabhAva rahe che. jagatamAM koIne paNa potAthI vimukha eTale zatrarUpe mAnyA nathI. tathA pAMca indriyonA viSayo Adi pratye paNa jene nirAzabhAva eTale icchArahitapaNuM varte che evA paramakRpALudeva che. "amArAthI vimukha jagatamAM koI mAnyuM nathI; amArAthI sanmukha evA satsaMgI nahIM maLatAM kheda rahe che;" (va.pR.290) //pa3nA zUnyapaNe varte indrIgaNa, hRdaya zUnya sama bhAse re, ThekANuM nahi khAnapAnanuM, pratibaMghathI trAse re. zrImad artha - paramakRpALudevanI indriyo vikAra vinA zunyapaNe pravarte che tathA hRdaya paNa vikalpa rahita zUnyapaNe bhAsyamAna thAya che. "hRdaya prAye zUnya jevuM thaI gayuM che; pAMca indriyo zUnyapaNe pravartavArUpa ja rahe che;" (va.pR.290) AtmAkAra vRtti thavAthI khAnapAnanuM paNa ThekANuM nathI. tathA AtmasthiratAmAM vighna karanAra evA pratibaMgha temane trAsarUpa jaNAya che. |54 pUrNa ghelachA eka prakAre, jaga-janathI chupAve re, manamAnatI udAsInatA nathI ema mana lAve re. zrImada artha - prabhu pratyenI eka prakAre pUrNa ghelachA che. tene jagatavAsI jIvothI chupAve che. kemake te A vAtane samajI zake nahIM. eTalI badhI prabhu tanmayatA hovA chatAM paNa manamAnatI udAsInatA nathI ema teo mAne che. eka prakAre pUrNa ghelachA che; eka prakAre te ghelachA kaMIka chUpI rAkhIe chIe;............ ATaluM badhuM chatAM manamAnatI udAsInatA nathI, ema mAnIe chIe; akhaMDa premakhumArI jevI pravahavI joIe tevI pravahatI nathI, ema jANIe chIe; Ama karavAthI te akhaMDa khumArI pravahe ema Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvodha-vivecana bhAga-2 174 nizcayapaNe jANIe chIe;" (pR.297) ||5|| Ama karyArthI akhaMDa khumArI pravahe nizcaya evo re jANI guptapaNe ArAdhe; narabhava-hAvo levo . zrImad H artha :- AvI prabhu pratye ghelachAthI premanI khumArI akhaMDapaNe raheze evo paramakRpALudevane nizcaya che ema jANI tene guptapaNe ArAghe che. kemake maLela mAnavadehano pUrNapaNe lAbha uThAvavA teo icche che. pA janakavidehI jJAnadazA nahI mAyA dustara taratA re, sahaja udAsInatA hatI topaNa duraMta prasaMge karatA re, zrImad artha :- rAjA janaka AtmajJAnanA baLe videhIdazAne dhAraNa karI dustara evI mohamAyAne jItI bhavasAgara taratA hatA. temanI sahaja udAsInadazA hovA chatAM mAyAno duraMta eTale duHkhe karI aMta AvI zake evA jagatanA prasaMgomAM teo paNa Dara rAkhI pravartatA hatA. "videhIpaNe janakarAjAnI pravRtti te atyaMta udAsa pariNAmane lIdhe rahetI; paNuM karIne temane te sahaja svarUpamAM hatI; tathApi koI mAyAnA duraMta prasaMgamAM samudrane viSe jema nAva yatkiMcit DolAyamAna thAya tema te pariNAmanuM DolAyamAna thavApaNuM saMbhavita hovAthI pratyeka mAthAnA prasaMgamAM kevaLa jenI uMdAsa avasthA che evA nizvaguru aSTAvakranI zaraNatA svIkArI hovAthI mAyAne sukhe tarI zakAya ema thatuM hatuM, kAraNa ke mahAtmAnA AlaMbananI evI ja baLavattaratA che." (va.pR. 313) ||57nA jaladhimAM tophAne Dole nAva kuzaLa nAvikanI re, tema pariNati Dole tyAM le madada aSTAvakranI re. zrImad artha :- jaladhi eTale samudramAM jema tophAna AvavAthI kuzaLa nAvikanI nAva paNa DolAyamAna thaI jAya, tema parivruti eTale bhAvomAM caMcaLatA AvI DolAyamAna thAya tyAre janaka videhI potAnA zrI guru aSTAvakranI madada letA hatA. / / 58 / / mAyAnA pratyeka prasaMge kevaLa udAsa avasthA re, sadgurunI rahetI hovAthI zaraNa taNI balavattA 2. zrImad artha :-- temanA sadguru aSTAvakranI mAyAmohanA prasaMge paNa kevaLa udAsa dazA rahetI hovAthI temanuM zaraNa janavidehIne baLavattara hatuM. IIpA paththaranA staMbhe vIMTAtI veA na pavane hAryo re, tema zaraNa sadgurunuM letAM caMcaLa mana nA cAle re. zrImad artha :- jema pattharanA staMbhe vIMTAyelI vela te pavana vaDe hAlI nIce paDe nahIM tema sAcA AtmajJAnI sadguru bhagavaMtanuM zaraNa levAthI svabhAve caMcaLa evuM mana paNa patita thAya nahIM paNa sthira rahe che, kAraNake sadgurunA zaraNanI evI ja baLavattaratA che. vyA A kaLikALa viSama hovAthI svarUpa-sthiratA durghaTa re, jaMjALa anaMtI, alpa jiMdagI anaMta tRSNA-khaTapaTa re- zrImad Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (67) sadguru-stuti 175 artha - A viSama kaLikALamAM mohanA nimitta prabaLa hovAthI AtmAnI svarUpamAM sthiratA TakavI durghaTa che. "A kALa viSama hovAthI svarUpamAM tanmayatA rahevAnI durghaTatA che; tathApi satsaMganuM dIrghakALa sudhI sevana te tanmayatA Ape emAM saMdeha nathI thato." (va.pR.313) A kALamAM jiMdagI alpa jIvo che ane jaMjALa eTale kAmo anaMta che tathA jIvanI tRSNA paNa anaMtI hovAthI aneka prakAranI khaTapaTa jIvo karyA kare che. jiMdagI alya che, ane jaMjALa anaMta che; asaMkhyAta ghana che, ane tRSNA anaMta che; tyAM svarUpasmRti saMbhave nahIM; paNa jyAM jaMjALa alpa che, ane jiMdagI apramatta che, temaja tRSNA alpa che, athavA nathI, ane sarva siddhi che tyAM svarUpamRti pUrNa thavI saMbhave che. amUlya evuM jJAnajIvana prapaMce AvareluM vahyuM jAya che. udaya baLavAna che!" (va.pR.313) //61aaaa. svarUpasmRti saMbhavatI nathI tyAM; apramatta jo jIve re, toDI tRSNA-jALa samajathI to rjIva pahoMce zive re. zrImada artha - jyAM tRSNA anaMta che tyAM AtmasvarUpanI smRti thavI saMbhavatI nathI. paNa jIva apramatta eTale pramAda rahita banI puruSArtha kare to satparuSanA boghathI tRSNAnI jALane toDI TheTha ziva eTale mokSa sudhI jIva pahoMcI zake che. IkarA anAdi avidyA-abhyAse jIMva svarUpa bhUlI ramato re, te jo sagurusatsaMge hajIM boghabhUmi anusarato re. zrImad artha - anAdikALanI avidyA eTale ajJAnanA abhyAse A jIva potAnuM vAstavika svarUpa bhUlIne vibhAvamAM ke indriyonA viSayomAM rame che. paNa jo te sadagurunA samAgame athavA temanA vacanonA samAgame hajI paNa sAcI samaja meLavavA prayatna kare to boghabIjanI bhUmikAne eTale samyagdarzananI yogyatAne te pAmI zake che. I63 dIrghakALanA abhyAse to udAsInatA Ave re, svaapa-vismaraNa paNa TALI te AtmalInatA lAve re. zrImad artha - satpaSanA boghano dIrghakALa abhyAsa karavAthI jagatanA padArtho pratye jIvane udAsInatA arthAt viraktabhAva Ave che ane potAnuM anAdikALanuM vismaraNa thayela svarUpa paNa jANI, zraddhIne te AtmasvarUpamAM lInatA arthAt svarUpa ramaNatAne pAmI zake che. //64mAM zrI sadguru bhagavaMtanA guNagAna karavAthI ke bhakti karavAthI paMca parameSThi bhagavaMtanuM svarUpa samajAya ane temanA svarUpano vizeSa vicAra karavAthI potAno AtmA paNa mULasvarUpe jotAM paMca parameSThi bhagavAna jevo che tenuM bhAna thAya. AgaLanA pAThanuM nAma "pAMca parama pada viSe vizeSa vicAra' che. pAMca paramapada eTale arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya ane sAdhu bhagavaMta. jagatamAM A sarvotkRSTa pAMca padavIo che. A pAMceya pada iSTa hovAthI paMca parameSThI kahevAya che. e pAMceya padamAM rahela satparuSo sahajAtmasvarUpane pAmelA che, Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 mATe pAMceya paramaguru paNa kahevAya che. e pAMceyane zuddha AtmAno anubhava thoDo ghaNo paNa sarakho che. ApaNA sarvanuM mULa svarUpa e ja hovAthI e paMca paramapadane bhaktipUrvaka namaskAra karavA tathA temanA zuddha svarUpanuM niraMtara smaraNarUpe ciMtavana karavAno zrI bhagavaMtano upadeza che. karmarUpa vairIno parAjaya karyo che evA ahaMtu bhagavAna; zuddha caitanyapadamAM siddhAlaye virAjamAna evA siddha bhagavAna; jJAna, darzana, cAritra tapa ane vIrya evA mokSanA pAMca AcAra jenA AcaraNamAM pravartamAna che ane bIjA bhavya jIvone te AcAramAM pravartAve che evA AcArya bhagavAna; dvAdazAMganA abhyAsI ane te zrata zabda, artha ane rahasyathI anya bhavya jIvone adhyayana karAvanAra evA upAdhyAya bhagavAna; mokSamArgane AtmajAgRtipUrvaka sAghatA evA sAthu bhagavAnane huM parama bhaktithI namaskAra karuM chuM." (va. pR.580) have AgaLanA pAThamAM 'pAMca paramapada viSe vizeSa vicAra karavAmAM Ave che : (68) pAMca parama pada viSe vizeSa vicAra (zrI nami jinavara-seva ghanAghana Unamyo re-ghanA0) zrImad sadaguru rAjane praNamI huM vInavuM re, praNamI huM vanavuM re, sahaja svarUpe sthiti parama pada lakhavuM re, parama pada lakhavuM re; sahajAtmasvarUpa che pAMca parama pada bhedathI re, parama vIra vacana anusAra kahyuM huM umedathI re kahyuM. 1 artha :- zrImad sadguru rAjaprabhune praNAma karIne huM vinayapUrvaka vinavuM chuM ke je AtmAo potAnA sahaja Atma svarUpamAM sthita hoya tene huM paramapadamAM gaNuM chuM. te pAMceya parameSThi sahajAtmasvarUpa che. paNa temAM kayA kayA prakAre bheda che te bhagavAna mahAvIranA vacanAnusAra atre huM umedathI eTale ullAsapUrvaka atre jaNAvuM chuM. ema pU.zrI brahmacArIjInuM A kathana che. ||1|| doSa rahita te devaH rAgAdika doSa che re, rAgA jJAnAvaraNAdi karma sahita sadoSa che re; sahita kSAyika darzana-jJAna-vIrya-sukha pUrNa je re, vIrya anaMta catuSTayayukta arihaMta deva che re. ari0 2 artha - have prathama bhagavaMta arihaMtanuM svarUpa varNave che. je aDhAra dUSaNathI rahita deva che. te rAgAdika aDhAra doSa A pramANe che. bhUkha, tarasa, rAga, dveSa, janma, vRddhAvasthA, maraNa, roga, zoka, bhaya, Azcarya, nidrA, kheda, parasevo, garva, moha, arati ane aruci. e badhA doSomAM mukhya rAgadveSa che. saMsArI jIvo jJAnAvaraNIyAdi karmothI yukta che te badhA doSa sahita che. paNa jene kSAyikarUpe anaMta darzana, jJAna, vIrya ane sukha guNa pUrNapaNe pragaTa thayA che evA anaMta catuSTayayukta zrI arihaMta bhagavAna te jagatamAM sAcA deva che. rA. divya audArika deha ghAtakarma mukta te re, ghAtI, de dezanArUpa gharma trilokamAM pUjya che re; triloka Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (68) pAMca parama pada viSe vizeSa vicAra 1 77 deva-deva mahAdeva ja sukhada zaMkara gaNo re, sukhada sarvavyApI je jJAna tethI viSNu bhaNo re. tethI, 3 artha - te arihaMta bhagavAnano deha parama audArika che. teo jJAnAvaraNIyAdi cAreya ghAtakarmathI mukta thayelA che. je jagatavAsI jIvone dezanArUpe AtmadharmanuM svarUpa samajAve che. tethI traNeya lokamAM pUjanIya che. je devonA paNa deva hovAthI kharekhara mahAdeva che. ane sukhane devAvALA hovAthI zaMkara jANo. zama eTale sukha ane tene karavAvALA arthAt sukhane karavAvALA hovAthI zaMkara che. tathA jJAna apekSAe sarva carAcaramAM vyApela hovAthI viSNu paNa kahevA yogya che. [3] brahmasvarUpe brahmA, hare duHkha te hari re, hare. karma-ari jItye jina, bahu nAmI guNe karI re, bahu vacana-agocara tattva zruta kahe sthUlane re, zrata aMgulithI juo caMdra na pahoMce mULane re. na. 4 artha - brahmasvarUpamAM ramanAra hovAthI brahmA ane duHkhane haranAra hovAthI hari che. rAgadveSa ajJAna Adi karmone jItavAthI jina, temaja guNo vaDe joIe to te aneka nAmanA ghArI che. bhagavAnanuM zuddha AtmArUpa tattva, te vacanathI agocara che. tathA zAstro che te vastunA sthUla svarUpane prakAzanArA che. jema aMgUlithI nirdeza karI caMdra batAvI zakAya paNa mULa caMdramA sudhI pahoMcI zakAya nahIM, tema zAstro mAtra aMgUli nirdeza samAna che; jyAre AtmAno anubhava to sAkSAt pratyakSa che. te anubhava, arihaMta bhagavaMtane sadA sarvadA saMpUrNapaNe pragaTa che. mAjA prathama paramaguru Akha, netA zivamArganA re, netA tIrthasthApaka sAkSAta, pitA paramArthanA re; pitA vItarAga bhagavaMta anaMta dayA ghaNI re, anaMta atyaMta karyo upakAra karuM vaMdanA ghaNI re. karuM. 5 artha - paMca paramaguruomAM zrI arihaMta prathama che. ane Asa eTale mokSamArgamAM vizvAsa karavA lAyaka che, te mokSamArganA netA che. sAkSAt svayaM gharmatIrthanA sthApaka che. mULa paramArthane prathama janma ApanAra hovAthI paramArthanA pitA samAna che. vItarAga hovAthI sAcA bhagavaMta che. jenI prANI mAtra pratye dayA hovAthI anaMta dayAnA ghaNI che. te zrI arihaMta bhagavaMte mokSamArga batAvI amArA upara anaMta upakAra karyo che. mATe evA prabhunI huM ghaNIvAra bhAvabhakti sahita vaMdanA karuM. //pA. je zrI tIrthaMkaradeve svarUpastha thaI lahyo re, svarUpa vaktavyapaNe je rIte kahAya tevo kahyo re, kahAyaka AtmA atyaMta yathAsthita, te darzaka devane re, te taoM sau anya apekSA namuM, cahI sevane re. namuM 6 artha :- je zrI tIrthaMkaradeve AtmasvarUpamAM sthira thaI vaktavyapaNe eTale vANI dvArA je prakAre AtmA kahI zakAya te pramANe atyaMta yathAsthita eTale saMpUrNapaNe jema che tema jaNAvyo che, evA sarva Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 padArthonA darzaka zrI tIrthaMkaradevane bIjI sarva prakAranI icchAono tyAga karI namaskAra karuM chuM tathA temanI sevAne hamezAM cAhuM chuM. "je tIrthaMkaradeve svarUpastha AtmApaNe thaI vaktavyapaNe je prakAre te AtmA kahI zakAya te pramANe atyaMta yathAsthita kahyo che, te tIrthakarane bIjI sarva prakAranI apekSAno tyAga karI namaskAra karIe chIe." (va.pR.366) //phA. pUrve ghaNAM zAstrono vicAra karyA thakI re, vicAra vicAronA saravALe sanduruSanA prati re, sapuruSa0 jenA vacanathI bhakti have utpanna thaI re, have te tIrthapati-vacanAmRta namuM zira para laI re. namuM. 7 artha - pUrve ghaNAM zAstrono vicAra karavAthI te vicAronA saravALe sapuruSa pratye jenA vacanathI have bhakti utpanna thaI, te tIrthapatinA vacanAmRtane zira para caDhAvI AdarapUrvaka vinayabhAve namaskAra karuM chuM. "pUrve ghaNA zAstrono vicAra karavAthI te vicAranA phaLamAM puruSane viSe jenA vacanathI bhakti utpanna thaI che, te tIrthakaranA vacanane namaskAra karIe chIe." (va.pR.366) //LI. jIMvanA ghaNAya prakAre vicAra karyA karyA re, vicAra, AtmArUpa puruSa viNa jIva jANyo jAya nA re, rjIva evI ja nizcaLa zraddhA pragaTa jethI thaI re, pragaTa te jina mArga-boghane nitya namuM grahI re. nitya 8 artha - jIva dravyane oLakhavA ghaNA prakAre vicAra karyo chatAM, te jIva AtmAmAM ramaNatA karanAra puruSa vinA jANyo jAya evo nathI. evI nizcaLa eTale draDha zraddhA je vaDe utpanna thaI, te zrI tIrthakare bodhela vItarAga mArgane grahaNa karIne sadA namaskAra karuM chuM. ghaNA prakAre jIvano vicAra karavAthI, te jIva AtmArUpa puruSa vinA jANyo jAya evo nathI, evI nizcaLa zraddhA utpanna thaI te tIrthakaranA mArgaboghane namaskAra karIe chIe." (va.pR.366) IITA jIMvano ja thavA vicAra vivigha prakArathI re, vivigha0 te jIvanI thavA prApti yoga anekathI re, yoga, karyo baLavAna parizrama toya na pAmiyo re, toya0 te jIva jethI sahaja ja jANe Apiyo re. jANe 9 artha - vividha prakArathI AtmAno vicAra thavA mATe, te AtmadravyanI prApti thavA mATe, yogAdika aneka sAdhanono pUrve baLavAna parizrama karyA chatAM te AtmasvarUpanI prApti nahIM thaI; te AtmA je vaDe sahaja prApta thAya che evA zrI tIrthaMkaradevanA vacanAmRta che. tene huM namaskAra karuM chuM. bhinna bhinna prakAre te jIvano vicAra thavA arthe, te jIva prApta thavA arthe, yogAdika aneka sAghanono baLavAna parizrama karyo chate, prApti na thaI, te jIva je vaDe sahaja prApta thAya che, te ja kahevA viSe jeno uddeza che, te tIrthaMkaranAM uddezavacanane namaskAra karIe chIe." (va.pR.366) III te ja kahevAne kAja vacana-racanA mahA re, vacana, te tIrthakara-uddeza-vacana kevAM ahA! re, vacana Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (68) pAMca parama pada viSe vizeSa vicAra 179 sahaja name muja mastaka ati AbhAramAM re, ati bhavya jIvonA AghAra apAra saMsAramAM re. apAra. 10 artha :- AtmasvarUpa oLakhavA mATe ja jenA vacanAmRtanI AgamarUpe mahAna racanA che te zrI tIrthaMkaradevanA uddeza vacana aho! kevA upakAraka che. te atyaMta upakAranA AbhAramAM mAruM mastaka sahaja temanA uddeza vacanane namaskAra karavA namI paDe che. kema ke te vacanAmRto A apAra duHkhamaya saMsAramAM bhavya jIvone parama AdhArarUpa che. 10nA videhI deva to siddha parama zuddhatA ghare re, parama sahaja, anaMta guNavaMta bhakta aSTa guNa smare re - bhakta kSAyika samyakatva-jJAna-darzana, sukha-pUrNatA re, darzana pUrNa vIrya, avyAbAi, agurulaghu, sUkSmatA re, aguru0 11 artha - have zrI siddha bhagavaMtanA svarUpanuM varNana kare che. deha rahita paramAtmA te siddha bhagavAna che. te AtmAnI parama zuddhatAne ghAraNa karela che. sahaja svabhAvathI te anaMtaguNothI yukta che, chatAM bhakto temanA mukhya ATha guNonuM smaraNa kare che. te A pramANe che - jemane 1. AyuSyakarmano kSaya thavAthI sAyika eTale akSayasthitiguNa pragaTa thayela che. 2. jJAnAvaraNIya karma javAthI anaMtajJAna. 3. darzanAvaraNIya karma javAthI anaMta darzana. 4. mohanIyakarma javAthI anaMtasukha tathA 5. aMtarAyakarma javAthI anaMta vIryaguNa pragaTela che. vaLI 6. vedanIyakarma javAthI avyAbAgha guNa. 7. gotrakarma javAthI agurulaghuguNa tathA nAmakarmanA kSayathI sUkSmatA guNa pragaTa thayela che. ||11aaaa. (sarva) karma-kalaMkarahita atIMdriya sukhanidhi re, atIM. nirvikArI vItarAga trikALa anaMta-thI re, trikALa0 zuddha paramaguru, brahma, a-saMsArI namuM re, asaMsA. vizvaziromaNi svAmI smarI muja mana damuM re; smarI. 12 artha - sarva karma kalaMkathI siddha bhagavAna rahita che. atIMdriya evA AtmasukhanA nizAna che. nirvikArI vItarAga paramAtmA che. traNe kALanuM eka sAthe jANapaNuM hovAthI anaMtajJAnI che. je zuddha paramaguru paramAtmA che, pUrNa brahmasvarUpa che. jene have kadI saMsAra nahIM hovAthI asaMsArI evA siddha bhagavaMtane huM namaskAra karuM chuM. je guNoe karI sakaLa vizvamAM ziromaNi evA pavitra svAmIne smarI mArA mananI vRttionuM damana karuM chuM. 12aa. puruSAkAre pradezo che siddhAtmA taNA re, che anAhArI azarIrI dhyeya e ApaNA re; dhyeya nabhasama nirlepa nAtha, prabhu apunarbhavI re, prabhu kRtakRtya nirAkuLa, nitya cahuM pada e stavI re. cahuM 13 artha :- mokSamAM rahela siddha AtmAnA pradezo lagabhaga eka tRtIyAMza nyUna puruSAkAre che. te anAhArI tathA azarIrI che. ApaNo paNa dhyeya azarIrI evI siddha dazAne pAmavAno che. siddha Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 paramAtmA nabha eTale AkAza sama nirlepa che. e Atma prabhutAne pAmelA prabhu apunarbhavI eTale pharI koI kALe janma lenAra nathI. karavAnuM kArya jene sarva karI lIdhuM mATe kRtakRtya che, sadaiva nirAkuLa che. ApanI bhaktibhAve stuti karI nitya ApanA jevA nirAkuLa siddhapadane huM paNa cAhuM chuM. I/13yA. jevA thavuM hoya tevI karo nitya bhAvanA re, karo. sarva pradeze zuddhi siddhonI pAvanA re; siddho trikALa te ja svarUpe sthiti acaLa lahI re, sthiti, svayaMjyoti,niraMjanarUpa, ajara-amaratA kahI re. ajara0 14 artha:- je dazA prApta karavI hoya tevI hamezAM bhAvanA karo. sahaja AtmasvarUpane pAmavuM hoya to niraMtara tevI AtmabhAvanA bhAvo. AtmAnA sarva pradeze saMpUrNa zuddhi e ja siddha bhagavaMtonI pavitratA che. "sarvotkRSTa zuddhi tyAM sarvotkRSTa siddhi prApta thAya che. traNe kALa te ja zuddha svarUpe jeNe acaLa sthiratA prApta karI che evA svayaMjyotisvarUpa, niraMjana nirAkAra siddha paramAtmA te ajara amara padane pAmelA che. 14. jevuM siddhonuM svarUpa tevuM sau jIvanuM re, tevuM mAtra aupAthika bheda dRSTAnta sphaTikanuM re; draSTAMta jAya karyajanita vibhAva svarUpa upAsatAM re, svarUpa0 zuddha svarUpe sthiti thatI siddha pUjatAM re. thatI. 15 artha - jevuM sarva siddha bhagavaMtonuM svarUpa che, tevuM ja mULa svarUpe sarva jIvonuM svarUpa che. temanA ane bIjA sarva jIvo vacce mAtra karma upAdhino bheda che. tenuM draSTAMta sphaTika ratna che. sphaTika ratna zuddha nirmaLa hovA chatAM jevA raMgano saMga maLe te rUpe dekhAya che. tema AtmA zuddha hovA chatAM karma upAdhithI malina jaNAya che. te karma janita AtmAnuM vibhAva svarUpa zuddha AtmAnI upAsanA karatA nAza pAme che. ane siddha svarUpane bhAvathI pUjatAM potAnI paNa zuddha svarUpe zAzvata sthiti thAya che. 15 asaMga anAma svarUpa anubhavI oLakhe re, anu. svAnubhavI gurumukhathI boghe jIMva lakhe re; bothe mumukSutA rUpa netra svadoSo dekhaze re, sva sagurunuM ya svarUpa yathArtha te lekhaze re. yathArtha. 16 artha - siddha bhagavaMtanA asaMga, nAma vagaranA zuddha svarUpane AtmaanubhavI jJAnI puruSo ja oLakhI zake. te zuddha svarUpanA svAnubhavI evA zrI gurunA mukha dvArA thayela boghathI ApaNA AtmAne paNa te zuddhasvarUpa prAptino lakSa Ave che. te svarUpa jene pAmavuM haze te mumukSatArUpa netro vaDe potAnA svadoSane dekhaze. te bhavyAtmA mumukSatAnA kAraNe sagurunuM paNa te ja yathArtha svarUpa che, tene jANI zakaze. 16aaaa. sadguru trivigha svarUpa sUri, pAThaka, muni re, sUri AcArya, upAdhyAya, sAdhu padavI, traNa nAmanI re; padavI Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (68) pAMca parama pada viSe vizeSa vicAra 18 1 sAghupaNe to samAna hetu eka sarvano re, hetu vItarAga, parigrahatyAgI vaLI tyAga garvano re, vaLI. 17 have AcArya upAdhyAya ane sAdhu bhagavaMtanA sarva sAmAnya guNonuM varNana kare che. pachI traNeyanI judI judI yogyatA viSe jaNAvaze. artha :- A AtmajJAnI sadaguru bhagavaMtanA trividha eTale traNa prakAranA svarUpa che. te sUri eTale AcArya, pAThaka eTale upAdhyAya ane muni eTale sAdhu svarUpe traNa nAmanI padavInA ghAraka che. paNa sAghakapaNe to traNeya samAna che. traNeyano hetu mAtra potAnA AtmAne karmamaLathI saMpUrNa zuddha karI kevaLajJAna pragaTAvavAno che. traNeya vItarAgI, parigrahatyAgI ane vaLI garva eTale ahaMkAranA paNa tyAgI che. |17nA. para viSe ahaMmamakAra tajI, aMtaraMgamAM re, - tajI anubhave zuddha svarUpa rahI AtmadhyAnamAM re; rahI. para dravyAdi jJAnamAM bhAse te jANatA re, bhAse iSTa aniSTa te mAnI rAgAdi na ANatA re. rAgAdi. 18 artha - huM dehAdi svarUpa chuM ane deha strI putrAdi mArA che evA ahaMbhAva ane mamatvabhAvano tyAga karI, AtmadhyAna vaDe potAnA aMtaraMgamAM zuddha AtmasvarUpano anubhava kare che. tathA pudgalAdi dravyo je potAnA jJAnamAM bhAse tene mAtra jANe che, dekhe che paNa temAM gamavA, aNagamavApaNuM karIne rAgadveSAdi bhAvone manamAM AvavA detA nathI. 18aaaa. ho tana svastha asvastha bAhya nimitta ghaNAM re, bAhya topaNa munie na sukhadukha kAraNa te gayAM re, kAraNa bAhya kriyAmAM na phera bane teTalI kare re, bane. zubhakriyAnI na kheMca sahaja dazA ghare re. sahaja 19 artha :- bAvIsa pariSaha Adi bahAranA aneka nimittonA kAraNe zarIra svastha ke asvastha ho to paNa munio tene potAnA sukhaduHkhanA kAraNa mAnatA nathI. AcArya, upAdhyAya ane sAdhu bhagavaMtanI bAhya kriyAmAM pharaka nathI; te sahaja rIte jeTalI bane teTalI kare che. temane zubhakriyA karavAnI kheMca hotI nathI. kAraNa ke teo sahaja AtmadazAnA ghAraka hovAthI udayAthIna vartana kare che; koI kriyA karavAno kartutvabhAva temane hoto nathI. II19aaaa. upayoga bahu na bhamAve udAsInatA ghare re, udAsIna vRtti nizcala rAkhavA nizcaya Adare re; nizcaya skure kaSAya jo maMda rahe zubha bhAvamAM re, rahe. tyAre ghare zubha rAga satsAghana bAhyamAM re. satsAghana 20 artha - te muni mahAtmAo potAnA jJAnadarzana upayogane bahu bhamavA detA nathI; paNa udAsInatA eTale vairAgyabhAva ghAraNa karIne rahe che. kemake upayoga e ja sAghanA che. upayoga e ja gharma che. teo potAnI AtmavRttine nizcala eTale sthira rAkhavA draDha nizcayathI pravarte che. jo karmayoge kaSAyonI maMda Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 phuraNA thAya to zubha bhAvamAM vRttine vALe che. te samaye zubha rAgarUpa satsAghana jevAM ke sanzAstrono svAdhyAya ke upadeza karavo ke zAstra lakhavA athavA bhakti Adi zubha kAryamAM potAnI vRttine joDe che, jethI vRtti azubhamAM jAya nahIM. pa.pU. prabhuzrIjI kahe azubha bhAva e hajAra rUpiyAnA daMDa barAbara che. jyAre zubha bhAva e eka rUpiyAnA daMDa samAna che. rA. zuddhatAnA ghare lakSa, cahe rAga tyAgavA re, cahe tIvra kaSAya na thAya hiMsAdi sAghavA re; hiMsAdi. astitva tenuM na hoya tyAre muni-pada ghare re, tyAre azubha upayoga na tethI muni kadIe kare re. muni. 21 artha :- AtmajJAnI mahAtmAone sadaiva zuddhabhAvamAM javAno lakSa rahe che. teo zubha rAgane paNa tyAgavA icche che. azubha rAgamAM temanI pravRtti nahIM hovAthI hiMsA, asatya, corI, abrahma, parigrahAdi tIvra kaSAyabhAvo temane thatA nathI. jyAre tIvra kaSAyabhAvonuM astitva na hoya tyAre ja munipadane ghAraNa kare che. tIvra kaSAyano abhAva hovAthI munio kadI paNa azubha upayogamAM jatA nathI paNa svAdhyAya dhyAnamAM sadA magna rahe che. ra1AA. tanusaMskAra ityAdi vikriyA rahita te re, vikriyA vanakhaMDAdimAM vAsa parISaho sau jIMte re; parI. meMLaguNa akhaMDita pALe, tape tanu ati dahe re, tape dhyAnamudrA kadI ghArI pratimAvat sthira rahe re. pratimA. 22 artha - tanusaMskAra eTale zarIra zaNagAra ityAdi vikriyAthI munio rahita hoya che. vanakhaMDera ke guphAomAM vAsa karI sarva prakAranA pariSahone jItavA kaTibaddha rahe che. teo sAdhunA 28 mULaguNone akhaMDapaNe pALe che. te A prakAre che. 5 mahAvrata, 5 samiti, 5 indriya jaya, 6 Avazyaka (pratikramaNa, pratyAkhyAna, sAmAyika, stavana, vaMdana, kAyotsarga), asnAna, adaMtadhovana, jamIna upara zayana, nagna rahevuM. ekavAra bhojana, UbhA UbhA hAthamAM bhojana karavuM; vALano loca karavo. vaLI tapavaDe zarIrane atyaMta kaSTa Ape che. te tapa bAra prakAre che. cha bAhya--anazana, uNodarI, vRttisaMkSepa, rasaparityAga, kAyakleza ane saMlInatA tathA cha aMtaraMga tapa-prAyazcitta, vinaya, vaiyAvacca, svAdhyAya, kAyotsarga ane dhyAna che. teo kadI dhyAnamudrAne dhAraNa karI pratimAvat sthira paNa rahe che. rajA tana munigharma-sahAyI gaNI bhikSArthe phare re, gaNI. AhAra, vihAra, nihAra niyamita te kare re niya che ratnatraya dvivigha upAdeya sarvane re, upAdeya. cAra ArAghanA tulya jIte kroghAdine re, jIte23 artha :- mahAtmAo tanuM eTale zarIrane munigharmamAM sahAyaka gaNI tene TakAvavA bhikSArthe phare che. AhAra, vihAra ke nihAra teo niyamita kare che. ratnatrayarUpa gharma vivigha eTale be prakAre che. eka vyavahAra ratnatraya ane bIjo nizcaya ratnatraya gharma. te sarva mumukSuone upAdeya eTale grahaNa karavA yogya che. te muni mahAtmAo samyadarzana, jJAna, cAritra ane tapa ema cAra prakAre vyavahAra ratnatrayanI ArAghanA, nizcaya ratnatrayanI prApti mATe kare che. tathA tenA samAna cAra krodha, mAna, mAyA, lobha Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaSAyone paNa jIte che. rA (68) pAMca parama pada viSe vizeSa vicAra bhedano bheda TavAthI nhAtIta munidazA hai, kanna yathAzakti dharmamUrti thavA prayatne vasyA re; thavA saune veSAdika eka ure tIrthanAya che re, ujjai ghare jinAgama-abhyAsa, vANI syAdvAda che re, vANI 24 artha H- paramAtmA ane potAnA AtmasvarUpamAM je ajJAnane laIne bheda hato, te bheda AtmajJAna thatAM TaLI javAthI sukhaduHkha, harSazoka, mAna apamAna AdinA saMtothI rahita muni mahAtmAonI AtmadazA hoya che. teo hamezAM yathAzakti puruSArtha karI potAnuM kevaLajJAnamaya saMpUrNa zuddha svarUpa pragaTAvI gharmamUrti banavA prayatnazIla rahe che. AcArya, upAghyAya ane sAdhu bhagavaMta e traNeyanA veSa ke AcAra eka che. traNeyanA hRdayamAM bhagavAna tIrthanAtha birAjamAna che. traNeya jinAgamanA abhyAsamAM lIna rahe che. temaja temanI vANI paNa syAdvAdathI yukta hoya che. / / 24 / / AtmadRSTithI dekhatA phUMka ke rAyane re, ka mukhyapaNe nirvikalpa svarUpe magna te re; svarUpe to ya kadI gharma-lobhI jIvone nIrakhI re, jIvone dayA thatAM rAga- daye, jagADe bodhathI re, jagADe 25 183 artha :-- te traNeya mahAtmAo, rAjA ho ke raMka ho badhAne AtmadRSTithI jue che. teo mukhyapaNe = nirvikalpa rahI AtmasvarUpamAM magna rahe che. to paNa koI divasa jene gharma jANavAno lobha che, dharmanA icchuka che, temane joIne zubha rAganA udayathI temanA pratye dayA AvavAthI, te jIvone bodha ApI motanIdrAmAMthI jagADe che. IIrapA samyak jJAnAdi adhika lakhI sUripada dIdhuM re, lakhI te saMghapati AcArya manAya tenuM kIdhuM re; manAya te de dIkSAnuM dAna, dardIthI dIkSA chedatA re, dardIthI AcAra pALI paLAve, prAyazcitta ApatA re prAyaH 26 sarva zrI AcArya bhagavaMtanA pada viSe jaNAve che - = artha :- jenAmAM samyakzAna tathA zAsana calAvavAnI vizeSa yogyatA joIne zrI gurue sUripada arthAt AcAryapada ApyuM te sakaLa saMghanA uparI saMghapati AcArya kahevAya che. temanuM kaheluM sakaLa saMpa mAnya rAkhe che. te yogya jIvone dIkSAnuM dAna Ape athavA koI aparAgha thayo hoya to zikSArUpe tenA dIkSAparyAyane amuka varSa mATe chedI zake che. pote jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra ane vIryAcArane zuddha rIte pALI bIjA munione paNa paLAve che. koI doSa thayA hoya to sAdhu, sAdhvI, zrAvaka zrAvikArUpa caturvigha saMghane prAyazcitta Ape che. te jJAnI bhagavaMta gItArtha hoI prAyazcitta zAstranA jANanAra hoya che. ||2|| gharma-Adeza-upadeza kahyuM kAma sUrinuM re, kahyuM na saMdha-poSaNa upakAra kArya dharma-ghorInuM re; kArya Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 jyAM sughI laukika kAma sUri kare mohathI re, sUri tyAM sudhI nathI AcArya aMtavrata-tyAgathI re. aMta. 27 artha - gharmasaMbaMghI AjJA ApavI ke zrI sakaLa saMghane gharmano upadeza Apavo e kAma zrI AcArya bhagavaMtanuM che. paNa saMghanA lokonI lobha, mAnAdi vRttione poSavI ke zrAvakonA upakAra arthe ghAgAdorA maMtrIne ApavA, e gharmanA ghorI evA AcArya bhagavaMtanuM kartavya nathI. jyAM sudhI saMghanA mohathI laukika AvA kAryo AcArya kare tyAM sudhI te AcArya padavIne yogya nathI. kemake vRttione aMtaramukha karavAno ke karAvavAno ja jeNe tyAga karI dIgho; tethI te AcArya padane ghAraNa karavAne yogya rahetA nathI. rA. sUri tIrthapatine sthAna, ghare vItarAgatA re, ghare ravi AthamatAM AghAra dIpa prakAzatA re; dIpa0 gharmavRttinA zAsaka unnati arpatA re, unnati vrata, tapa,zala saMyama-sAra, AcAryanI ahaMtA re. AcA. 28 artha - AcArya bhagavaMta to zrI tIrthapati arthAt bhagavAna tIrthaMkaranA sthAne che. jyAre zrI tIrthakara bhagavaMtanI hAjarI na hoya tyAre te ja mokSamArganA darzaka che. teo vItarAgatAne ghAraNa karIne rahelA che. jema sUrya asta thatAM dIpakano prakAza bhavyajIvone AghArarUpa che tema teo che. gharmavRttimaya jaina zAsanane calAvanAra hovAthI vartamAnamAM te gharmazAsaka che, tathA gharmavRttivALA jIvone bogha ApI temanI unnatine vadhAranAra che. temaja svayaM vrata, tapa, zIla, saMyamane sArarUpa mAnI zuddha rIte pALanAra hovAthI sAcA AcArya bhagavaMta che; mATe bhavyone te sadeva aheta eTale pUjanIya che. [28] AcArya sama upadeza kare upAdhyAya je re, kare. paNa na de kada Adeza kare svAdhyAya te re; kare, karI kRtano abhyAsa bhaNAve suziSyane re, bhaNAve syAdvAvAdI nipuNa jaNAve rahasyane re. jaNAve. 29 have zrI upAdhyAya bhagavaMtanuM svarUpa jaNAve che : artha :- je upAdhyAya che te AcArya bhagavaMtanI samAna upadeza kare che. paNa koIne kadI Adeza eTale AjJA ApatA nathI. teo svAdhyAyarUpe bole che. pote zAstrono abhyAsa karI vinayavAna ziSyone bhaNAve che. je syAdvAdathI vAda karavAmAM pravINa che. jethI bhagavAnanA boghelA rahasyane te kholI zake che ke A vAkyamAM bhagavAne A apekSAthI vAta jaNAvela che. rA prazno taNuM samAghAna manohara ApatA re, mano. zabdabrahma sarvajJa sUtra-artha sthApatA re; sUtra gurugamathI jANI artha maghura vyAkhyA kare re, mathu20 sarva sAghAraNa gharmo muninA te ghare re. muninA 30 artha - koI prazna kare to tenuM samAdhAna suMdara rIte Ape che. zabdabrahma eTale je zabdo vaDe Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (68) pAMca parama pada viSe vizeSa vicAra 185 AtmA prApta thAya te zabda brahma che. evA zabdabrahma vaDe je sarvaze kahelA sUtronA arthane prakAze che. potAnA guru dvArA Apela samajaNathI sUtrano artha jANI, je mIThI vANI vaDe bIjAnA hRdayamAM Utare tevuM vyAkhyAna kare che. tathA muninA sarva sAdhAraNa ghamanuM eTale AcAranuM je pUrNa rIte pAlana kare che, evA te upAdhyAya bhagavAna che. 30gA. * Atmasiddhine arthe sudRSTi, bhakti gharI re, suSTi sAthe sAdhu suMgharma-cAritra aMgIkarI re; cAritra, sAdhu kahe nahi kAMI, izAre na dAkhave re, izAre kara, caraNAdithI kAMI, mane nahi ciMtave re. mane 31 artha - have munipadanA AcAra viSenuM varNana kare che : saMpUrNa Atmasiddhine mATe samyakudraSTi evA sAdhu bhagavaMta, samyakucAritrane dhAraNa karI, bhakti sahita AtmagharmanI ArAdhanA kare che. teo koIne vacana vaDe kAMI kahe nahIM ke kAyA vaDe hAthapaganA izArA karI kAMI batAve nahIM ke manathI koInA viSe kaMI ciMtavana kare nahIM paNa mauna rahe che. 31aaaa zuddha svarUpanuM dhyAna ekAgra mane ghare re, ekAgraha bAhya-atyaMtara vRtti taNo upazama kare re; taNo. taraMgarahita vAridhi samAna prazAMta te re; samAna nahi upadeza-Adeza viSe alpa paNa vade re. viSe. 32 artha :- AtmajJAnI munio ekAgra cittathI zuddha svarUpanuM dhyAna karI bAhya padArthomAM jatI vRtti ane kAma krodhAdi aMtaraMga vRttione upazamAve che. teo taraMga rahita vAridhi eTale samudra samAna prakRSTapaNe zAMta rahe che. tathA koIne upadeza ApavA ke Adeza ApavA viSe alpa paNa kAMI bolatA nathI. //3rA. svarga-mokSamArga arthe vivAda na Adare re, vivAda to vikathAnI zI vAta? je bhava-hetuM ghare re; je. vairAgyanI parAkASThA sAthupadamAM vase re, sAghu nirdoSa, yathAjAta veSa, dile dayA ullase re. dile33 artha :- mahAtmAo svarga ke mokSamArgane arthe paNa koI vivAda eTale kheMcatANa karatA nathI. to temanAmAM saMsAra vadhAravAnA kAraNabhUta evI vikathAnI to vAta ja kyAMthI hoya? sAdhupadamAM to vairAgyanI parAkASThA rahelI che. te nirdoSa che. jemano yathAjAta eTale janmyA tevo veSa che arthAta nagnatAne ghAraNa karela che. tathA jemanA dilamAM dayAgharma AdaravAnA ati ullAsita pariNAma rahelA che. kemake dayA e ja gharma che. jyAM dayA nathI tyAM gharma nathI. [33nA bAhya-atyaMtara graMthi rahita nigraMtha te re, rahita tapa-kiraNonI zreNithI dahe karma vRndane re; dahe. upasarga-pariSaha jItatA rati ati saMyame re, rati, letA to bhikSA zuddha niyamothI mana dame re. niyamo. 34 Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha - AtmajJAnI muni mahAtmAo to bAhya temaja aMtaraMga parigrahanI graMthithI rahita nigraMtha muni che. teo bAra prakAranA tArUpI kiraNonI zreNine AdarI karmonA samUhane bALanArA che. teo upasarga ane bAvIsa pariSahane jItI saMyamamAM ati rAga rAkhanArA che. je betAlIsa doSa rahita niyamonA pAlanasahita zuddha bhikSA le che. jo zuddha bhojana na maLe to mananuM damana karI tapanI vRddhi thaI ema mAnanArA che. 34. sAdhu samAna AcArya, upAdhyAya Acare re, upADa AtmAnubhava, zuddha bhAva mumukSutA sau ghare re; mumukSu bhedo jaNAya je alpa te bAhya-praghAnatA re, te aMtaranI maeNLa zuddhi, temAM to samAnatA re. temAM 35 artha :- sAdhu bhagavaMta samAna AcArya, upAdhyAya bhagavaMta paNa AtmAnubhava ke zuddha bhAva ke mumukSatAne to sarva ghAraNa karIne ja rahelA che. paNa AcArya, upAdhyAya ke sAdhu bhagavaMto vacce kaMIpaNa je alpa bhedo jaNAya che, te mAtra bAhya praghAnatAnA che. jyAre aMtaranI mULa AtmazuddhimAM to traNeyanI samAnatA che. [3pA. jaghanya, madhyama, utkRSTa pariNAma bhedathI re, pari bhedAnabheda aneka apekSA vizeSathI re; apekSA koI AcArya utkRSTa vizuddhi kadI ghare re, vizuddhi jaghanya, madhyama vizuddhi pharI vaLI Adare re. pharI 36 artha :- chatAM teonI aMtaraMga zuddhimAM jaghanya, madhyama ane utkRSTa pariNAmanA bheda jarUra che. ema apekSAthI jotAM tenA aneka vizeSa prakAre bheda pratibheda thaI zake che. jema ke koI AcArya utkRSTa vizuddhine kadI ghAraNa karelA hoya ane vaLI kadI jaghanya, madhyama vizuddhine paNa pharI pAmelA hoya. tema koI sAdhu bhagavaMta paNa AcArya upAdhyAya bhagavaMta karatAM vizeSa vizuddhine pAmelA paNa hoI zake che. If36aaaa saMjvalana kaSAya ja hetu na upadezAdi gaNo re, nava bAhya nimitta na mukhya, karmodaya meMLa bhaNo re; karmo bAhya kAraNa kahe koI karma-udaya taNuM re, karma, mohathI eNripada je cahe tene ja tema gayuM re. tene 37 artha - mananI vizuddhimAM je ochAvattApaNuM thAya tenuM kAraNa saMjvalana kaSAya bhAvo che; nahIM ke upadeza athavA Adeza. bAhya nimittanI temAM mukhyatA nathI paNa saMjvalana kaSAya Adi kamoMdaya temAM mULa kAraNa che ema jANo. koI kahe-AcAryane upadeza athavA Adeza Apavo paDe evA bAhya kAraNathI temanI dazA madhyama ke jaghanya thaI jAya; paNa tema thavAmAM kharekhara kAraNa kaSAyAdibhAvArUpa karmano udaya che. chatAM mohathI je AcAryapadane icche tenI dazA upadeza athavA AdezathI madhyama ke jaghanya thaI zakavA yogya che. (3nA Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (69) avirati 187 icchA vinA upadeza kevI rIte bane re? kevI saMsArI icchA na hoya - yazAdi maLe mane re; yazAdi bhavahetu nidAna thAya kahI tene vAsanA re, kahI gharma-kAryo manovRtti te icchA-bhAsanA re. te 38 artha :- koI kahe ke icchA vinA upadeza Apavo kevI rIte banI zake ? tyAre javAbamAM mahApuruSo kahe che : sAcA jJAnIpuruSane upadeza ApatA saMsArI icchA hoya nahIM ke mane yaza maLo ke mArI pUjA thAo. jo manAvA pUjAvAnI icchA thaI to te bhavahetu eTale saMsAravRddhinuM nidAna eTale kAraNa thayuM. tene jJAnI puruSo asat vAsanA kahe che. jyAre svahita sAghatAM parahitArthe upadezAdi gharmakArya karavAmAM mananI vRtti thAya te icchAnuM bhAsana mAtra che. paNa kaMI upadeza ApI moTA thaI manAvA pUjAvAnI koI prakAre temane vAsanArUpa icchA nathI. 38 "pAMca parama pada viSe vizeSa vicAra karatAM mAro AtmA paNa mULa svarUpe temanA jevo ja sahajAtmasvarUpamaya che. mATe te svarUpane pragaTAvavA have "avirati' eTale asaMyamano tyAga karuM. te asaMyamapaNAnA tyAga mATe zuM zuM karavuM joIe. tenI A pAThamAM samaja ApavAmAM Ave che : (69) avirati (rAga : harinI mAyA mahAbaLavaMtI, koNe jItI na jAya jone, jogIne to jotI hIMDe, bhogIne to khAya jone.) vaMduM zrI guru rAjaprabhune, aho! alaukika jJAna jone, tIvra jJAna-dazAmAM kyAMthI avirati pAme sthAna jone? bhAna bhulAve tevI bhIDe jAgrata zrI guru rAja jone, bIjA rAma samA te mAnuM sAre saunAM kAja jone. 1 I. artha:- zrImad rAjacaMdra guru bhagavaMtanA aho! alaukika jJAnane joI huM bhaktibhAve temane praNAma karuM chuM. emanI tIvra AtmadazAmAM avirati eTale asaMyamarUpa rAgadveSanA bhAvone kyAMthI sthAna hoya? saMsAranI AtmabhAna bhUlAve evI vyApAra vyavahAranI upAdhimAM paNa jeno Atmaupayoga sadA jAgRta rahe che evA zrI guru rAjaprabhune huM para padArthathI virakta evA bIjA zrI rAma samAna mAnuM chuM ke je sau AtmArthI bhavya jIvonA kalyANanA kAryo siddha karanAra che. 1aaaa. darzanamohe oNva nA jANe zuddha-svarRpano svAda jone, darzanamoha jatAM jIMva pAme svarUpa-sukha AsvAda jone; darzanamohanI sAthe jAye ghAtaka prathama kaSAya jone, anaMtAnubaMghI jatAM sau karmo nirbaLa thAya jone. 2 Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha :- have aviratinuM mULa kAraNa mithyAtva che te jaNAve che. darzanamoha eTale mithyAtvanA yoge A ajJAnI jIva zuddha AtmasvarUpanA svAdane jANato nathI. darzanamohano kSaya ke upazama thatAM A jIva svaAtmasukhanA svAdane pAme che. darzanamoha e mohanIyakarmano bheda che. tenI mithyAtvamohanIya. mizramohanIya ane samyamohanIya ema traNa prakRtio che. e prakRtiono upazama, kSayopazama ke kSaya thavAnI sAthe AtmaguNanA mukhya ghAtaka evA prathama anaMtAnubaMdhI krogha mAna mAyA lobharUpa kaSAya bhAvo paNa jatAM rahe che. te anaMtAnubaMdhI kaSAya bhAvo jatAM bIjA baghA karmonI tAkAta nirbaLa thaI jAya che. rA tema thavA vairAgya vaghAro upazama karo kaSAya jone, sadaguruboghe vicAra jAge to svarUpa oLakhAya jone. avirati samyagdaSTi sAro, vA sAdhu virativaMta, jone? bAhya vezane loko mAne, gaNatA pUjya, mahaMta jone - 3 artha - Atma anabhavano svAda cAkhavA mATe vairAgya eTale anAsakta bhAvonI vRddhi karo tathA krodhAdi kaSAya bhAvonuM upazamana karo to jIvamAM yogyatA AvatAM sadagurunA boghe uttama vicAradazA jAgRta thaI potAnA AtmasvarUpanI oLakhANa thaze. A jagatamAM avirati eTale jene tyAgavrata nathI paNa samyagdarzana che te sAro ke jene mAtra bAhya virati eTale sAdhupaNuM che paNa samyagdarzana nathI te sAro? jagatamAM to loko bAhya veSadhArI sAdhu puruSane pUjya ane mahAtmA gaNe che. "koNa bhAgyazALI? avirati samyagdaSTi ke virati?" (va.pR.159) vA vicAravAna vicArI jue-zAthI bhavaduHkha jAya jone? viratighArIne puNyakamANI, nahIM nirjarA thAya jone; samyagdaSTi avirati toye karmothI mukAya jone, jJAna ane vairAgya vaDe te karma kApato jAya jone.4 artha - vicAravAna puruSo vicArI jue ke A saMsAranuM duHkha zAthI nAza pAme? te AtmajJAna rahita evA bAhyatyAgI sAdhu puruSathI ke samyavruSTi jJAnI puruSathI? tenA uttaramAM jaNAve che ke viratighArI eTale samyagdarzana vagara bAhyatyAgIne kriyAnA phaLamAM mAtra pUNyanI kamANI che paNa sAcI karmanI nirjarA nathI. jyAre udayAthI vartatAM samyavruSTi mahAtmAo avirati eTale vratadhArI na hovA chatAM paNa karmothI mukAya che. kAraNa ke temanAmAM AtmajJAna ane anAsaktabhAvarUpa vairAgya hovAthI te prati kSaNe vivekarUpI chINIvaDe karmone kApatA jAya che. mithyAtvanI hAjarI hoya tyAM suthI aviratipaNuM nirmaLa thatuM nathI, eTale jatuM nathI, paraMtu jo mithyAtvapaNuM khase to aviratipaNAne javuM ja joIe e niHsaMdeha che; kAraNa ke mithyAtvasahita viratipaNuM AdaravAthI mohabhAva jato nathI, mohabhAva kAyama che tyAM sudhI atyaMtara viratipaNuM thatuM nathI; ane pramukhapaNe rahelo evo je mohabhAva te nAza pAmavAthI atyaMtara aviratipaNuM rahetuM nathI, ane bAhya jo viratipaNuM AdaravAmAM na AvyuM hoya topaNa jo atyaMtara che to saheje bahAra Ave che."(va.pR.748) //4 sarva virati munijana ghAre, dezavirata gRhIM ghAra jone, yathAzakti pratimArUpa ke vratadhAraNa vicAra jone; Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6) avirati vRtti rokavA vrata AdaravAM, nahi janaraMjana kAja jone, pApavRttine prathama rokavI bhava taravA thI dAjha jone. 5 189 artha :-- sarva virati eTale saMpUrNa saMyama to AtmajJAnI muni mahAtmAo ja yadhArtha dhA2Na karI zake ane dezaviratI eTale aMze saMyama te gRhI kahetA AtmajJAna sahita evA zrAvako dhAraNa karI zake, teo prathama yathAzakti zrAvakanI agyAra pratimAo ke vrata dhAraNa karavAno vicAra karI teno abhyAsa kare che. kemake vRttione rokavA mATe vrata che, te lokone raMjana karavA mATe nathI. AvA vratone dhAraNa karatAM pahelA saMsAra samudrane taravAnI aMtaramAM dAjha rAkhI pApavRttione prathama rokavI yogya che. pA pAMca prakAre pApa prakAze aviratinI ghUna jone, hiMsA, mRSAvAda ne corI parigraha saha maithuna jone; bAra prakAre koI prakAze aviratirUpa AcAra jone, pAMca indriya ne mana nahi roke AtmaghAta vicAra jorna, 6 artha :-- anAdikALathI asaMyamanI dhUnanA kAraNe jIvanI A pAMca prakAranA pApomAM pravRti che. te hiMsA, jUTha, corI, maithuna ane parigraha che. koI vaLI asaMyamanA AcAra samA asaMyamanA bAra prakAra batAve che. temAM cha indriya asaMyama ane cha prANI asaMyama che. prathamanA indriya asaMyamamAM pAMca indriyo ane manano asaMyama che. te indriyo ane mananI vibhAvarUpa vRtione na roke to tene AtmaghAtaka vicAravALo jANo. te vRtione rokavI te cha prakAre indriya saMyama kahevAya che. / / 6 / / pRthvI-jaLa-teja-vAyu-krAya ne vanaspatirUpa jIva jone, e ekendriya pAMca prakAre, vaLI haNe trasa jIva jone; be-indriya traNa-indriyaghArI varlI cauM-paMcendriya jone, e cAre trasa eka prakAre; sthAvara ekendriya jone. 7 artha :-- have asaMyamanA bAra prakAramAM bIjA prakAra te cha kAya jIvonI rakSA na karavI te che, temAM pRthvI, pANI, teja eTale agni, vAyu ane vanaspatikAyanA ekendriya jIvonA pAMca prakAra tathA be, traNa, cAra ane pAMca indriyane ghAraNa karavAvALA trasakAya jIvano te chaThTho prakAra che. emAM pRthvI pANI Adi sthAvara jIvo kahevAya che ane be indriyathI pAMca indriya sudhInA jIvo hAlatA cAlatA hovAthI trasakAya gaNAya che. temanI hiMsA na karavI te cha prakAre prANI saMyama kahevAya che. / / 7 parA~va pratye dayA ghare te bAhAvrata gharanAra jone; aMtartI to kaSAya TALe, AtmakRpA te sAra jone; aviratinuM kAraNa jotAM jaDe kaSAyo bAra jone prathama kaSAya, apratyAkhyAnI, pratyAkhyAnI dhAra jone 2 have bAhyavrata ane aMtaravratanuM svarUpa jaNAve che : artha :-- je bIjA jIvonI dayA pALavAmAM mAtra dharma mAne te bAhyavratane dhAraNa karanAra jANavA. jyAre aMtaraMgavratane dhAraNa karanArA to prathama kAcabhAvone TALe che. te AtmakRpA eTale potAno te AtmA je kaSAyabhAvone laIne A saMsAramAM rajhaLe che te kaSAyabhAvone haNavA je potAnA AtmA upara Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 90 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 kRpA kare te AtmakRpA arthAt svadayAno prathama vicAra kare tene sArabhUta vicAravALA jANavA. avirati eTale jIvanamAM asaMyamanuM kAraNa zuM? te vicAratAM mAtra A prathama anaMtAnubaMdhI kaSAya, pachI apratyAkhyAnI ane pratyAkhyAna kaSAyabhAvo ja jaNAze. IITA ghorI mULa mithyAtva gayuM che, kaSAya-preraka teha jone, bhajavA yogya bhulAvI de te, mRgajaLa pAtuM eha jone; jema gopa mAkhaNa saMtADe, saune detI chAza jone, chAza dUgha sama, jagajana mAne, mAkhaNa koIka pAsa jone. 9 artha - te badhA kaSAyabhAvonuM ghorI mULa mithyAtva che, je kaSAyabhAvone preraNA Ape che. te mithyAtva niraMtara bhajavA yogya evA potAnA "sahajAtmasvarUpane bhulAvI de che ane mRgajaLanI jema jyAM sukha nathI tyAM sukhanI kalpanA karAvI saMsArarUpI viSanuM pAna karAve che. jema gopI eTale govAlaNa mAkhaNane saMtADI saune chAsa Ape tema loko paNa saMsArasukharUpa chAsane dUgha samAna mAnI rAjI thAya che. paNa mAkhaNa to koIkanI pAse hoya che; arthAt sAcuM sukha to koI viralA jANe che. lAM mithyAtva-mati mathI mAkhaNa kADhe sanduruSa baLavAna jone, samyagdarzana mAkhaNa mIThuM bhogavatA bhagavAna jone. samyagdarzana-jJAnanI sAthe svarRpa-caraNa cAritra jone, AtmAnubhava rUpa rahe che, avinAbhAvI mitra jone. 10 artha - anAdinI mithyAtvavALI kumatine mathI koIka sapuruSa jevA baLavAna puruSo AtmajJAnarUpI mAkhaNa kADhe che. te AtmaanubhavarUpa samyakdarzana e ja mIThuM mAkhaNa che. tenA svAdane samyakudraSTi mahAtmAo anubhava svarUpe bhogave che. temane samyagdarzana tathA samyajJAna sAthe svarUpAcaraNarUpa cAritra pragaTela che. tethI hamezAM Atmaanubhava rUpe rahe che. kemake samyagdarzana jJAna sAthe samyagvAritrano avinAbhAvI mitra jevo saMbaMdha che, arthAt jyAM samyagdarzana jJAna hoya tyAM svarUpAcaraNarUpa cAritra avazya hoya che. (10gA. Tagamaga paga nA prathama Take jo baLa vaghatAM de doTa jone, prathama tema samyavruSTine rahe sthiratA-khoTa jone; samyagdarzana-jJAna pachI jo TALe nahIM pramAda jone, vaMdhya-taruM-upamA te pAme nahi zAMtino bahu svAda jone. 11 artha - bALaka jema prathama paga mUkatA zIkhe tyAre paDI jAya che. paNa pachI baLa vaghatAM doTa mUke che. temAM prathama AtmajJAna thayA pachI paNa cAritramohane laIne AtmasthiratA karavAmAM jJAnIne muzkelI paDe che. tethI samyakdarzana ane samyakajJAna thayA pachI paNa jo te pramAdane TALe nahIM to te vaMdhyata eTale phaLa na Ape evA vRkSanI upamAne pAme che, arthAt pramAda tajI samyakracAritranI ArAdhanA kare nahIM to te AtmAnubhavarUpa zAMtino bahu svAda prApta karI zakato nathI. //11| cothA guNasthAnaka suthI che aviratinuM rAjya jone, cAritra-ravi-kiraNa cothAmAM thAya uSAmAM kAja jone, Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (69) avirati 1 91. sUryodaya nA spaSTa jaNAto, tema svarRpa-cAritra jone, anaMtAnubaMghI jAtAM che; paNa nahi vrata-suMmitra jone. 12 artha - cothA avirata samyadraSTi nAmanA guNasthAnaka sughI A aviratinA baMgha sthAnakanuM rAjya che. cothA guNasthAnakamAM AtmajJAna thavAthI svarUpAcaraNarUpa cAritra pragaTyuM. te jANe uSA eTale savAre prabhAtamAM sUryanuM kiraNa phUTyuM hoya tenA samAna che. te samaye sUryodaya spaSTa jaNAto nathI. tema svarUpAcaraNarUpa cAritra anaMtAnubaMdhI kaSAya jatAM pragaTyuM che, paNa haju vratarUpI sanmitrano yoga thayo nathI arthAtu haju jIvanamAM aMze paNa vrata AvyA nathI. 12aa gaNanA paMcama guNasthAnethI viratinI zarUAta jone, pUrNa ayogI guNasthAne te; mukti tyAM sAkSAt jone. karmakleza zailezIyoge TaLatAM pUrNa virAma jone, yogathI caMcaLatA tyAM sudhI aviratinuM nAma jone. 13 artha - te vratonI zarUAta have A paMcama dezavirati nAmanA guNasthAnakathI che. ane te viratinI pUrNatA to ayogI evA caudamA guNasthAnamAM che, jyAM sAkSAt AtmAnI mukta avasthA che. te caudamAM guNasthAne zailezIkaraNa eTale meru parvata jevI aDoLa Atmasthitino yoga thavAthI sarva karmarUpI phleza TaLI jaI saMsArano pUrNa virAma thAya che; arthAtu saMpUrNa zAzvata AtmavizrAMtirUpa mokSadazA pragaTe che. teramA guNa sthAnaka sudhI manavacana kAyAnA yogonI caMcaLatA hovAthI tyAM paNa aviratino aMza che, ema gaNAya che. 13nA kaSAya kAraNa aviratinuM TaLe dazama guNa-sthAna jone, yathAkhyAta cAritra gaNyuM tyAM, kyAM avirati-nidAna jone? sAmAnyapaNe to vAta kharI e, paNa A sUkSma vicAra jone, pUrNa darzana-jJAna-cAritre mokSa ghaTe nirdhAra jone. 14 artha :- aviratinuM kAraNa to kaSAyabhAvo che ane te to dazamAM guNasthAne nAza thaI jAya che. tethI tyAM paNa yathAkhyAta cAritra gaNyuM che. to pachI AgaLanA guNasthAnakamAM avirati eTale asaMyamanuM nidAna eTale kAraNa kyAM rahyuM? sAmAnyapaNe to A vAta kharI che. paNa sUkSma vicArathI jotAM samyaka darzana-jJAna-cAritranI pUrNatA thaye ja mokSanI prApti ghaTe che e vAta paNa nizcita che. [14 traNe terame pUrNa gaNo to mokSa na thAya vicitra jone, kSINamoha guNa-sthAne che to yathAkhyAta cAritra jone; te cAritra yoga-saMyoge gaNAya hajuM apavitra jone, zailezI-karaNe yogonI sthiratA pUrNa pavitra jone. 15 artha - samyagdarzana-jJAna-cAritra e traNeyanI, teramA guNasthAnake pUrNatA gaNIe to paNa jIvano mokSa kema thato nathI? e paNa vicitra vAta che. kemake bAramA kSINamoha guNasthAnake paNa yathAkhyAta cAritra to che. paNa te yathAkhyAta cAritra jyAM sudhI mana vacana kAyAnA yoga sahita che tyAM sughI apavitra gaNAya che. paNa jyAre caudamAM guNasthAne zailezIkaraNamAM mana vacana kAyAnA yogonI Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 aDola sthiratA thAya tyAre te yathAvAta cAritra pUrNa pavitratAne pAme che. II15aaaa ratnatrayI tyAM pUrNa thaI ke mokSa taNI nahi vAra jone, pUrvaprayogAdika hetuMthI siddhAlaya-saMcAra jone; cothA guNasthAnakathI mAMDI caudame guNasthAna jone, svarUpasthiratA vaghatI jAtI, pUrNa thatAM bhagavAna jone. 16 artha :- jyAM ratnatrayanI pUrNa pavitratA thaI ke tyAM mokSa prApta thavAmAM kaMI vAra nathI. pUrve upara UThavAno prayoga Adi karavAthI temaja AtmAno svabhAva paNa urdhvagamanarUpa hovAthI karmathI rahita thayela AtmA upara UThI siddhAlaya sudhI saMcAra kare che. cothA guNasthAnakamAM AtmajJAna thatAM svarUpAcaraNarUpa cAritra pragaTa thayuM, tyAMthI mAMDIne caudamA guNasthAnaka sughI svarUpasthiratA kramazaH vaghatI gaI ane aMte te svarUpasthiratA pUrNatAne pAmavAthI te AtmA bhagavAna banI jaI siddhAlayamAM pahoMcI anaMta samAdhisukhamAM sarvakALane mATe birAjamAna thAya che. aviratibhAvane TALI potAnA sahaja AtmasvarUpane pAmavuM e ja kharuM adhyAtma che. adhyAtma eTale AtmA saMbaMdhInuM jJAna. adhyAtma vagaranuM bIjuM game teTaluM jJAna hoya paNa te mokSamArgamAM kAma AvatuM nathI. mATe e viSenA khulAsA atre A pAThamAM ApavAmAM Ave che : (70) adhyAtmA || (rAga : viharamAna bhagavAna suNo muja vinati, jagatAraka jaganAtha acho tribhuvanapati.) rAjacaMdra bhagavAna adhyAtmayugapati, tava caraNe sthira citta raho, muja vinati; praNamuM ghara ullAsa hRdayamAM, Apane, ApanI bhakti amApa hare bhava-tApane. 1 artha:- je anuSThAnothI arthAt kriyAothI potAno AtmA zuddha thAya te badhuM AcaraNa adhyAtma gaNAya che. A kaliyugamAM Atmazuddhi arthe, AtmA saMbaMdhI boghano ghogha vahevaDAvanAra paramakRpALu zrImad rAjacaMdra bhagavAna praghAnapaNe hovAthI te A yugamAM adhyAtmajJAnanA yugapati samAna che. evA tava eTale ApanA caraNakamaLamAM mAruM mana sadA sthira raho arthAtu ApanA AjJArUpa bagIcAne choDI kadI bahAra na jAo; e ja Apa prabhu pratye mArI vinaMtI che. ApanI abhuta adhyAtmazakti joI mArA hRdayamAM prema bhaktino umaLako AvavAthI ApanA caraNamAM praNAma karuM chuM. ApanA pratye amApa eTale jeTalI bhakti karuM teTalI ochI che, kAraNa ke mArA saMsAranA janma jarA maraNa ke AdhivyAdhi upAdhirUpa tApane sarva kALa mATe adhyAtmajJAnavaDe dUra karanAra Apa ja cho. ||1|| Agama=vastu svabhAva, adhyAtma=svarUpa che, jIva saMbaMghI beya sadA saMsArIne. Agama karmasvarUpa, apara zuddha cetanA; dravya, bhAvarUpa karma dravya jaDa-vargaNA. 2 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (70) adhyAtma 193 artha :- AgamanuM jJAna vastunA svabhAvane banAvanAra che, jyAre adhyAtma e potAnuM AtmasvarUpa che. saMsArI jIve Agama dvArA chae dravyanuM svarUpa jANI temAMthI adhyAtmamaya evA potAnA zuddha AtmasvarUpane jANavA mATe, Agama ane adhyAtma beyano sAthe saMbaMgha jarUrI che. Agama che te karmanA svarUpane batAvI tethI kema nivartavuM te batAve che jyAre apara eTale bIjuM adhyAtma zuddha cetanAmaya potAnuM svarUpa che. te svarUpane pAmavA karmone nivAravA. te karmasvarUpanA AgamamAM be bheda kahyAM che. eka dravyakarma ane bIjuM bhAvakarma. temAM dravyakarma te jaDa che ane pudagalanI vargaNArUpa che. sArA bhAvakarma=vibhAva, te karma-nimittathI, AgamarUpa e beya gaNAya suzAstrathI; gaNo dravya ne bhAva bheda adhyAtmanA, dravyarUpe jIvatva, jJAnAdi bhAva A. 3 artha - karmasvarUpano bIjo bheda bhAvakarma che. te rAgadveSarUpa vibhAvabhAva che. te vibhAvabhAva dravyakarmanA nimittathI udabhave che. bhAvakarma ane dravyakarma e beya AgamarUpa eTale karmanA svarUpa gaNAya che. te zAstro dvArA jANI zakAya che. have adhyAtmanA paNa be bheda jANo. eka dravya adhyAtma ane bIjuM bhAva adhyAtma. dravya adhyAtma te jIvanuM jIvatva, bhavyatva, abhavyatva che ane bhAva adhyAtma te samyakajJAnadarzanacAritra Adi AtmAnA guNo che. sA. jaDayugamAM adhyAtma vilupta samAna che, paramArthe ja ajANa jIva ghare mAna te; jJAnI ghaNAya gaNAya, svarUpa na oLakhe, nahi alaukika bhAva, guNa doSane lakhe. 4 artha - jaDa evI paudgalika vastuonuM jemAM vizeSa mAhAbhya che evA A jaDayugamAM adhyAtma eTale AtmA saMbaMdhInuM jJAna vizeSapaNe lupta thaI gayA jevuM che. A yugamAM jIvo paramArtha eTale AtmAnuM sAcuM hita zAmAM che evA mULa tatvathI ajANa che. chatAM jIvo adhyAtmanuM mAna gharAve che ke ame Atmatatvane jANIe chIe. A kaliyugamAM ghaNA jIvo jJAnI gaNAya che paNa potAnA AtmasvarUpane oLakhatA nathI. temanAmAM tyAga vairAgya saMyukta AtmakalyANa karavAno alaukika bhAva nathI ane aneka doSayukta bAhyatyAga vratAdi sevI tene guNarUpa mAne che. "A kALamAM dravyaadhyAtmIo jJAnadagdho ghaNA che. dravyaadhyAtmI devaLanA iMDAnA draSTAMte mULa paramArtha samajatA nathI." (va.pR.704) devaLanA iMDAnuM draSTAMta - zeThe putrane kaheluM ke jyAre tAre ghananI jarUra paDe tyAre devaLanA iMDA nIce che tyAMthI laI leje. zeTha marI gayA. putrane ghananI jarUra paDI tyAre maMdiranA zikhara upara rahelA iMDAne toDavA lAgyo. paNa ghana maLyuM nahIM; pachI potAnA pitAnA mitrane maLyo tyAre temaNe kahyuM-jyAM maMdiranA iMDAnI chAyA paDe tyAM khodaje to aMdarathI carU nIkaLaze. teNe tema karyuM to ghana nIkaLyuM. tema AjanA jIvo bhagavAnanA kahelA mULa paramArthane samajatA nathI. kuguru ane ajJAnI pAkhaMDIono A kALamAM pAra nathI." (va.pR.705) //4 pAMca mahAvrataghArI kahelI kare kriyA, Agamano abhyAsa, anAdi ruci priyA; azubha tajI kare zuMbha kriyA nizadina e, zubha bhAvone zuddha ajANe lekhave. 5 Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha :- paMca mahAvrata dhAraNa karIne guru batAve te kriyAo kare che. tathA Agamano abhyAsa kare che. anAdi kALanI azubha kriyA pratyenI priya rucine tajI rAtadivasa zubha kriyA kare che. te zubha bhAvone ja ajANapaNAmAM zuddha bhAva mAne che, paNa kharA adhyAtmane jANatA nathI. ApaNA gRhasthone strI-putra saMsAra-vRddhi de, paMDitone graMtha adhyAtma vaNa, vade. mAtra adhyAtma zAstra mumukSu Adare, karI bahu vAra vicAra, kaheluM te kare. 6 artha - gRhasthone jema strI, putra, saMsAra vRddhinuM kAraNa che tema paMDitone adhyAtma vagaranA zAstro saMsAravRddhinuM kAraNa che, ema jJAnI puruSo kahe che. Atmatattvane nirUpaNa karanArA adhyAtma zAstrone je mumukSu hoya teja Adare che. te mumukSu cha pada, Atmasiddhi jevA adhyAtmazAstro upara anekavAra vicAra karIne temAM kahyA pramANe mAnavAno ke karavAno prayatna kare che. kA. je taravAno kAmI tene paNa zIkhave, jJAna-pradAna mahAna, svahita te lekhave; mithyAtvarahita bhAva, kriyA AtmArthanI- jJAnI kahe adhyAtma; kuMcI sau yoganI. 7 artha - bIjo paNa koI taravAno kAmI hoya tene paNa AtmA saMbaMdhI jJAnanI zikhAmaNa Ape che. kemake jJAnadAna e prakRSTa dAna che, mahAna che. mATe tema karavAmAM te potAnuM hita mAne che. mithyA mAnyatAnA bhAvothI rahita ane sAcA deva, guru gharmanA zraddhAna sahita, je AtmArthe bhakti satsaMgAdinI kriyA kare tene jJAnI puruSo adhyAtma kahe che. te kriyA mokSanI sAthe jIvane joDe evA sarva yoga sAghanone prApta karavAnI kuMcI samAna che. AvA dAnta, zAnta, vaLI gusa, mokSArthI samakitI, adhyAtma-guNa kAja kare nirdabha kRti; daMbha jJAnAdri-vaja, duHkhone notare, mahAvratono cora, mumukSune chetare. 8 artha - samyaka zraddhAvALo mokSArthI samakitI to dAnta eTale indriyonuM damana karI, zAnta eTale kaSAyonuM zamana karIne; gupta paNe AtmaguNone pragaTAvavA arthe nirdabha eTale DoLa ke DhoMga vagara guru AjJAe zuddha kriyAne kare che. kemake daMbha eTale mAyAvaDe karela gharmamAM DhoMga, te jJAnAdri vaja arthAt jJAnarUpI parvatane toDavA mATe vaja samAna che. te duHkhone notaruM ApanAra che. adhyAtmajJAnanA abhAve je mahAvratone laI pALe nahIM ane bAhya veSavaDe lokone DhoMga batAve te mahAvratono cora che. te mokSamArganA icchuka evA mumukSuone paNa bAhya DoLavaDe chetarI jAya che. keTalAM jema jahAje chidra DubADe athavace, adhyAtma-rata-citta jarI daMbha nA race; vikAra-nadIno nAtha kroghAdithI UchaLe, vaDavAnalarUpa kAma, gukha duHkhe chaLe. 9 artha - jema jahAjamAM paDeluM chidra mArgamAM adhavacce samudramAM DubADI de tema daMbhI evA kuguru mokSamArge gamana karanAra mumukSane bhavasamudramAM DubADI de che. paNa adhyAtmamAM jenuM citta lIna che te bhavyAtmA jarA paNa daMbhane racatA nathI. jyAre daMbhInA manamAM to vikArarUpI nadIno nAtha eTale samudra che, temAM krodhAdi kaSAyabhAvarUpa mojAMo sadA UchaLyA kare che tathA tenA aMtaramAM vaDavAnalarUpa kAmavAsanA guptapaNe rahIne tene chetarI sadA duHkha ApyA kare che. gAlA Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (70) adhyAtma 195 bhavasAgara sama mAna apAra anaMta e, saguru-bogha-jahAja, caDhI pAra pAmaje; narabhava anupama lhAva, na moha-made-ceMko, aMjali-jala sama Ayu, have mamatA meMko. 10 artha :- daMbhane tuM bhavasAgara samAna mAna ke je anaMta ane apAra che. mATe sadagurunA bogharUpI jahAja para caDhI viSayakaSAyarUpe vartatA daMbharUpa samudrathI pAra UtarI jaje. kemake A manuSyabhava prApta thayo che te kalyANa karavA mATe anupama lhAvo maLyA samAna che. tene mohanA madavaDe gAMDo thaI cukIza nahIM. AyuSya paNa aMjalimAM lIghela jaLa samAna kSaNa kSaNa vahI rahyuM che, mATe have avazya zarIra kuTuMbAdi para vastuomAM rahela mamatAne mUkI deje. 10nA priyA-vANa, vAjiMtra, zayana, tana-maIne, sukha amRta samAna gaNeluM muja mane; saguru-yoge draSTi pharI tyAM pharI gayuM, eka adhyAtma-bhAva viSe rAcatuM thayuM. 11 artha - strI sAthe vArtAlApa karavo, vAjiMtra sAMbhaLavA, sukhe zayana karavuM tathA zarIranA mardanamAM mArA AtmAe ajJAnavaza amRta samAna sukha mAneluM hatuM. paNa sadgurunA yoge mithyAvRSTi pharIne sammadraSTi thatAM te badhuM pharI gayuM ane eka adhyAtma-bhAva eTale AtmabhAvamAM ke jyAM sAcuM, svAdhIna, zAzvata, akhaMghakArI evuM AtmAnuM sukha rahyuM che, temAM ja mana rAcatuM thaI gayuM. 11nA kSaNika parAthI sukha, viSaya-icchAbharyuM, bhave bhItinuM sthAna, viSamatA viSa naryuM; svAthana, zAzvata sukha, abhaya nirAkuLatA, AdhyAtmika sukhamAMhi; rahI nA nyUnatA. 12 have indriyonuM sukha kevuM che te jaNAve che : artha - te kSaNika eTale alpa samaya mAtra TakanAra che, te indriya sukha zarIrAdi para vastune AdhIna hovAthI parAdhIna che, navA navA indriyonA viSayo meLavavAnI icchAthI bharapUra che, viSayo bhogavatAM rAgadveSanA pariNAma thAya che mATe te saMsAramAM DUbADanAra hovAthI bhayanuM sthAna che. te sukhanI ghArA eka sarakhI na rahevAthI viSama che, ane bhavobhava mAranAra hovAthI naryuM viSa ja che eTale kevaLa jheramaya ja che. jyAre AtmAnuM sukha te potAne ja AdhIna hovAthI svAdhIna, mokSamAM sthiti karAvanAra hovAthI zAzvata ane janmamaraNanA bhayathI rahita hovAthI abhaya tathA vItarAgatA prApta karAvanAra hovAthI nirAkuLa che. evA AdhyAtmika eTale AtmA saMbaMdhInA sukhamAM koI prakAranI nyUnatA eTale kamI nahIM hovAthI te ja sadA upAdeya che. 12aa. bhava-svarUpa-vicAra suvairAgya boghaze, bhava-icchA-ucchada, svarUpa-sukha zoghaze; vairAgyathI adhyAtma pragaTa poSAya che, jema mAtAthI janmI zizu ucherAya che. 13 artha :- have indriyothI viraktabhAva lAvavA saMsAranuM vAstavika svarUpa vicAravA jaNAve che. saMsAra svarUpano vicAra karavAthI te azaraNa, anitya ane asAra jaNAI jIvane sAcA vairAgyano bogha thaze. saMsAranuM sAcuM svarUpa samajavAmAM AvavAthI saMsArasukhanI icchAno uccheda thaze ane te AtmasukhanI kharI zogha karaze. vairAgyabhAvathI AtmA saMbaMdhI adhyAtmajJAna janma pAmI - tene poSaNa ApavAno bhAva thaze. jema mAtAthI zizuno janma thaI tenA dvArA ja tenuM pAlanapoSaNa karAya che tema. ||13nA Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 rAga, dveSa, ajJAna-hetu bhavanA gaNyA, "bhava-hetu prati kheda, viSaye na vartanA ne saMsAra asAra gaye udAsInatA- saguru-boghane yogya gaNAya evI dazA. 14 artha - rAga, dveSa ane ajJAna e ja saMsAranA mukhya kAraNa gaNAya che. jene saMsAranA A kAraNo pratye kheda eTale vairAgya varte che te jIvo pAMca indriyanA viSayomAM rAcatA nathI. tathA saMsArane asAra gaNavAthI te pratye udAsInatA pragaTe che. tevA jIvonI dazA sadgurunA boghane grahaNa karavAne yogya gaNAya che. 14. botha-bje adhyAtmano aMkura Ugaze, tyAM vairAgya yathArtha, adhyAtma poSaze; guNasthAna caturtha', kahyuM "virati vinA, vaLI adhyAtma hoya', pUMche "samajAya nA." 15 artha :- sadaguruno bogha pariNAma pAmyAthI adhyAtmano eTale AtmA saMbaMdhI jJAnano aMkura phuTaze. tevo sAco vairAgya AtmAne poSaNa Apaze tethI AtmajJAna prApta thaze. AtmajJAna prApta thayuM ke te jIva cothA avirata samyakadraSTi nAmanA guNasthAnakane pAmaze. tyAM virati eTale vrata saMyama vinA paNa tene AtmajJAna hoya che. koI pUche ke kevI rIte? to bAharathI karma udayane AdhIna temane tyAga na hovAthI sAmAnya mANasane te samajAya nahIM. paNa aMtarathI te avirata samyakudraSTi viSaya kaSAyanA tyAgI hoya che. ||1pa gRhavAse jinanAtha, vairAgyamAM jhUle, adhyAtmano e pratApa, saMsArI jana bheMle; bhava-icchA-uccheda thaye viSaye rati-pUrvika puNya-pratApa, ure rahI virati. 16 artha - jinezvara bhagavAna paNa bhogAvalI karma bAkI hovAthI amuka kALa sughI gharamAM nivAsa kare che; chatAM vairAgyamAM ja jhIle che. e bagho pratApa AtmajJAnano che. evA sapuruSone saMsArI jIvo oLakhI zake nahIM; tethI bhUle che. jinanAthanI saMsAra saMbaMdhI icchAno uccheda thayA chatAM rAjyariddhi vagere viSayomAM pravartana hoya ema dekhAya che, paNa te mAtra temanA pUrvopArjita puNyanA pratApathI che; temanA hRdayamAM to sadA viraktabhAva jAgRta hoya che. 16nA mRgajaLa jevA bhoga gaNI gabharAya nA, tyAM jaLa-krIDA-bhAva sujJane thAya nA; gharma-zakti baLavAna haNAya na bhogathI, vAthI dIpa olAya, baLe dava jorathI. 17 artha :- mahApuruSo indriyonA bhogone jhAMjhavAnA pANI samAna atRtikara jANI tenI icchA karI duHkhI thatA nathI. te bhogomAM jaLakrIDA karavA samAna bhAva sujJa evA mahApuruSone thatA nathI. temanI pragaTela baLavAna Atmazaktine bhogo haNI zake nahIM. jema havAthI dIpaka olavAI jAya paNa baLato dAvAnaLa to vaghAre bhabhUkI UThe tema mahApuruSono anAsaktabhAva AvA mohanA prabaLa nimittomAM vaghAre baLavAna thAya che. tenA viSayomAM Asakta, mAkhI sama lIMTamAM lakhadAto jIva jema, bhInI mATI bhIMtamAM; sUko mATIno piMDa na bhIMte coMTato, jIva anAsakta tema na viSaye rIjhato. 18 artha:- je pAMca indriyonA viSayomAM Asakta jIvo che te mAkhI jema lIMTa eTale kaphanA maLamAM labadAya, tema te jIvo saMsAramAM labadAIne duHkhI thAya che. athavA bhInI mATI jema bhIMtamAM coMTI jAya tema teo mohabhAvavaDe saMsAramAM coMTI rahe che. paNa jema mATIno sUko piMDa bhIMte coMTato nathI tema Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (70) adhyAtma 197 anAsakta evA mahApuruSo te viSayomAM rAjI thaI saMsAramAM labadAtA nathI. 18 bhoga na bhogave toya koI to bhogave, bhogavato pratyakSa abhogI toya e; para-Azraya cara jema kare paradezamAM, toya na teno thAya, phare paraveSamAM. 19 artha - saMsAramAM koI jIvo bhoga bhogavatA nathI chatAM taMdula matsyanI jema bhAvathI bhogave che. vaLI koI samyakudraSTi jIva udayAthIna pratyakSa bhoga bhogavato dekhAya chatAM AtmajJAna tathA vairAgyazaktinA baLe aMtarathI te alipta che. jema paradezamAM koI cara eTale gusa bAtamI meLavanAra puruSa parano Azraya grahaNa karI bIjA varSamAM tyAM rahe chatAM te aMtarathI teno thato nathI; tema mahApuruSo aMtarathI sadA anAsakta rahI kyAMya levAtA nathI. 19 jIva zamAve kaSAya viSaya-viyogathI, sadA rahe vairAgya : e ja rAja-paddhati; jJAnI nivRttirUpa, ayaMtrita indriya, udIraNAthI rahita, tRpta; apavAda e. 20 artha :- jIva jo pAMca indriyanA viSayothI virakta thaI adhyAtmajJAna pAmI kaSAyone zamAve to sadA vairAgyabhAvamAM rahe ane eja mokSano rAjamArga che. jJAnIpuruSa udayAthIna bAhya pravRttimAM dekhAvA chatAM aMtarathI nivRttirUpa che. teo indriyone AdhIna nathI, paNa udIraNAthI rahita mAtra udayAthIna pravartana kare che. teo Atmasukha vaDe tRpta hovAthI indriyasukhanI icchA karatA nathI mATe jagatamAM apavAdarUpa puruSottama che. 20 vana-hAthInI jema, parANe preratAM, na indriyo vaza thAya, kare baLa rokatAM; nIMcuM lajjAthI joI kare durthAna je, narake te laI jAya daMbhI sva-Atmane. 21 artha - vana-hAthIne parANe vaza karavA jatA te sAmo thAya tema parANe koI indriyono saMyama karavA jAya to te indriyo vaza thatI nathI paNa UlaTI parANe rokatAM te vadhAre baLa karIne sAmI thAya che. jema koI daMbhI sAdhu ke bAhyavratadhArI lajjAthI nIcuM mukha rAkhI jue paNa aMtaramAM durgAne che to te potAnA AtmAne narakamAM laI jAya che. tema manamAM indriyo pratye Asakti che te jIva karma ja bAMdhe che. 21 sadA sva-para-bhedajJa vairAgI jIva to, sadabhAve upayoga gharIne vaMcatoindriyagaNa, rokAya vinA zrama te kaLe; vartatAM nahi vikalpa vairAgyanA baLe. 22 artha - jyAre svapara bhedane jANanAra evA vairAgI jIva to sadA sakhyabhAvovaDe AtmA tarapha upayoga rAkhI, indriyonA samUhane ja ThagI le che arthAt jItI le che. te aTakyA vinA niraMtara puruSArtha karI kaLapUrvaka vairAgyanA baLe vartatAM, viSayonA vikalpa temane UThatA nathI. rA. karmacAvIvaMta yaMtra samA anAsakta A, lokAnugraha-hetu jJAnI pravartatA, indriyanA vikAra, vikalpo paNa jatA, abhuta e vairAgya, jJAnI jana ghAratA. 23 artha :- jJAnI puruSo to, yaMtrane cAvI ApavAthI jema te cAle, tema anAsaktabhAve mAtra karmanA udaya pramANe pravarte che. tathA lokonA kalyANa arthe pravarte che. "mahAtmAno deha be kAraNane laIne vidyamAnapaNe varte che, prArabdha karma bhogavavAne arthe, jIvonA kalyANane arthe; tathApi e bannemAM te udAsapaNe udaya AvelI vartanAe varte che, ema jANIe chIe." (va.pR.330) jJAnI puruSone indriyonA vikAra tathA vikalpo Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 paNa cAlyA javAthI teo abhuta vairAgyane ghAraNa karI jIve che. 23aaaa mamatA ne adhyAtma na sAthe ghara kare; jijJAsA, viveka vaDe mamatA mare. mamatAno nA tyAga, na samatA AdarI, na tattvano jijJAsu, vRkSA dIkSA gharI. 24 artha - mamatvabhAva ane AtmAsaMbaMdhInuM jJAna sAthe ghara karIne rahI zake nahIM. Atmatattva jANavAnI jijJAsA tathA hita ahitano viveka jyAM Avyo tyAM mamatAno nAza thavA lAge che. jo mamatvabhAvano tyAga na karyo ane samatAbhAvane jIvanamAM Apyo nahIM to Atmatattva meLavavAno te sAco jijJAsu nathI; tenI lIghelI dIkSA paNa vRthA che. 24 vivighatA ghare karma, dIse vyavahArathI, zuddhanaye samatA ja zubhAzubha-tyAgathI; svaguNe jo ekatva-kUTastha vicArathI mana bane AtmArAma, prakhara samatA kathI. 25 artha :- karma to aneka prakAranA vivigha prapaMcone race che. te to dIkSA paNa apAvI de. te batho vyavahAra gharma che. zuddha nizcayanaye jotAM AtmAno mULa gharma samatAbhAva che. tene sadA TakAvI rAkhavA mATe vyavahAra gharmarUpe dIkSA Adi vratonI yojanA che. kharo samatAbhAva to zubha azubha bhAvonA tyAgathI pragaTe che. jo AtmA samatAguNane potAnuM ghara jANI, temAMja ekamAtra draDha vicAre karI vaLagI rahe to tenuM mana AtmAmAM ramaNatA karatuM thAya; kemake samatAbhAvanuM baLa prakhara che. paMraparA kane rahelA jIva jAti-viroghanAM tajatA sarve vaira; Take kRtrima kyAM? karuM huM zuM vakhANa AtmArthI sAmyanAM? svarga-mokSa to dUra, sAmya-sukha uramAM. 26 artha - samatAbhAvamAM sadA rahelA mahAtmAo pAse, paraspara jAti viroghavALA jIvo paNa potAnA vairabhAvane bhUlI jAya che. evo je mahAtmAono prabhAva che tyAM koI prakAranI kRtrimatA kyAMthI TakI zake? evA sAmya eTale samatAsukhamAM ramatA AtmArthI mahAtmAonA huM zuM vakhANa karI zakuM? svarga ane mokSa to dUra che paNa samatAbhAvamAM ramavAvALA mahAtmAo to ahIM ja hRdayamAM samatAnA prazamasukhane anubhave che. [26aaaa samatA-rasamAM snAna karyuM smara-viSa TaLe, TaLe kroghano tApa, uddhatatA paNa gaLe; yama, niyama, tapa, dAna karo ke nA karo, samatA eka ja nAva gharI bhavajaLa taro. 27 artha :- samatArUpI rasamAM snAna karavAthI smara eTale kAmadevane caDheluM viSa UtarI jAya che, krodhAgnino tApa TaLe che tathA mananI uddhatAIno nAza thAya che. tame yama, niyama, tapa, dAna karo ke nA karo; paNa A eka ja samatArUpI nAvamAM besIne saMsArarUpI samudrane tarI jAo. rA. samatA-Azraya mAtra gharI bharatAdi je vinA kriyA ke kaSTa, taryA bhava-vAri te. giri-guphA-aMghakAra anAdino jato, samatA-dIpa-prakAza baghAM karma chedato. 28 artha :- bharatezvara Adi rAjAo paNa prabhu AjJAe mAtra samatAbhAvano Azraya grahaNa karI, kriyA ke kaSTa karyA vinA bhava samudrane tarI gayA. jema prakAza AvatA pahADanI guphAmAM rahela anAdino aMghakAra nAza pAme che, tema samatArUpI dIpakano prakAza baghA karmarUpI aMdhakArane chedavA samartha che. 28 Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (70) adhyAtma 199 ratna-traya phaLa pAmI, le bhAva-jainatA, samatAnA gharanAra siddhi-pada pAmatAM; AtmAnuM gUDha tattva to sarvoparI kahyuM, samatA-udyamathI ja adhyAtma-pada lahyuM. 29 artha :- sabhyadarzana, jJAna, cAritranuM phaLa samatA che. te prApta karI bhAvajainapaNuM pAmo. kemake samatAnA gharanAra ja siddhi-pada eTale mokSapadane pAme che. A AtmaprAptinuM sarvoparI gUDha tattva che te jaNAvyuM. A samatAbhAva rAkhavAnA puruSArthathI ja zuddhAtmapadanI prApti thAya che. 29o. icchAyoga gaNAya, zAstrayoga sAMpaDe, dizA batAve zAstra, svAnubhavathI caDhe, pAmI sAmarthya-yoga prAtija jJAnathI, kevaLa jJAna pamAya sAmya-nadI-snAnathI. 30 artha :- zuddhAtma-pada prApta karavAnI icchA sadaiva rahe te icchAyoga che. pachI zAstra eTale Agama athavA jJAnIpuruSanA vacanono yoga maLatA, te mokSamArganI dizA batAve te pramANe yathAzakti dezasaMyama ke sakaLa saMyamamAM pravarte te zAstrayoga kahevAya che. pachI saMyamanA baLe karma khapAvatAM svaAtmabaLathI AgaLa vaghI sarva karmano kSaya karavAmAM pravarte te sAmarthyayoga che. AThadraSTinI sakjhAyamAM pAMcamI draSTithI icchAyoga, chaThThI sAtamI draSTithI zAstrayoga ane AThamI draSTithI sAmarthyayoganI mukhyapaNe zarUAta thAya che. A sAmarthyayoga tathA prAtijajJAnanA baLe sAmya eTale samatArUpI nadImAM snAna karavAthI kevaLajJAna prApta karI zakAya che. 30 be yoge asamartha icchAyoga gharuM, parama muninI bhaktithI te pada anusaruM; brahmastha brahmajJa to brahma anubhave, brahmajJa-vacane paNa muja ura A drave. 31 artha - zAstrayoga ane sAmarthyayoga AdaravAmAM mArI asamarthatA hovAthI vartamAnamAM icchAyogane ghAraNa karuM chuM tathA paramakRpALu evA paramajJAnI puruSanI bhaktithI mArA icchAyogane poSaNa ApuM chuM. brahmamAM sthita evA brahmane jANanArA puruSo to brahmasvarUpa evA AtmAno anubhava kare che. paNa tevA brahmajJa eTale AtmajJAnI puruSonA abhuta vacanabaLe mAruM A hRdaya paNa drave arthAt pigaLI jAya che. A31 bhagavadbhakti ghArI cahuM ekAnta huM, rahIM samyatve sthira pramAdaripu tajuM; AtamajJAnI dhyAna anubhava-bhogya je, sAkSAtkAraka tattva, raho muja dhyeya e. 32 artha - satparuSonA vacane hRdaya pigaLavAthI have huM bhagavat bhaktine ghAraNa karI, jyAM satsaMga bhakti thAya evA ekAMtamAM rahevA icchuM chuM. tyAM samyabhAvomAM sthira rahI pramAdarUpI zatrune dUra karuM. kemake AtmajJAnI puruSo dvArA karela AtmadhyAna e ja anubhava karavA yogya che. mATe AtmasAkSAtkAra karavA yogya evA "sahajAtmasvarUpa" maya Atmatattva prAptinuM ja dhyeya mArA hRdayamAM sadA banyuM raho, eja paramakRpALu prabhu pratye mArI prArthanA che. IkarA adhyAtma eTale AtmA saMbaMdhInuM jJAna jene muni samAgamathI sAMbhaLyuM hatuM evA zrI caMdrasiMha rAjAnA jIvanamAM banelI ghaTanAne atre ApavAmAM Ave che, je kharekhara AtmAne kalyANakAraka che. Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 2 0 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 (71) muni-samAgama (caMdrarAja) bhAga-1 (doharA) namaskAra ho! he! prabhu, rAjacaMdra bhagavaMta, Atma-hita huM sAghavA yatna karuM ghara khaMta. 1 artha :- he prabhumaya zrI rAjacaMdra bhagavaMta huM Apane namaskAra karuM chuM. ApanI AjJAnusAra Atmahitane sAghavA mATe huM khaMta eTale utsAhapUrvaka yathAzakti prayatna karuM chuM ema pU. zrI brahmacArIjI jaNAve che. [1] "munisamAgama" phaeNpa kRti, gadyarUpa sukhakAra, mokSamALAthe racAI, apUrNa paNa che sAra. 2 artha:- "munisamAgama" nAme he prabhu! ApanA dvArA karela gadya racanA te amane sukhanI kartA thaI, te mokSa meLavavA arthe mALArUpe tenI racanA apUrNa hovA chatAM paNa ghaNI sArarUpa jaNAya che. jIrA navasara muktA-hArarUpa manano e zaNagAra, jJAnI gurunI gUMthaNI dyo AnaMda apAra. 3 artha - hAra jema kaMThanI zobhA che tema A navaserarUpa muktAmaNinI mALA mananA pavitra zaNagAra arthe che. e zrI paramakRpALu sadaguru bhagavaMtanI svakIya gUMthaNI che. te bhavyAtmAone apAra AnaMdanuM kAraNa thAo. IkA (1) nRpa kahe: "munirAja, Aja banyo ghanya kRtArtha - pavitra darzana ApanAM karI; cAhuM AtmArtha. 4 artha - eka jaMgalamAM munirAjanA darzana karI rAjA kahevA lAgyo ke he munirAja! Aje huM ApanA pavitra darzana karI ghanya banI gayo, katArtha thaI gayo. mArA AtmAnA kalyANa arthe jaina gharmano satvaguNI upadeza zravaNa karavA icchuM chuM te Apa kRpA karI jaNAvo. /4mAM abaghaDInI adbhuta bInA, tathA prathama vRttAMta, suNavAyogya kahI, cahuM gharma-bogha banI zAMta."5 artha :- vaLI rAjA kahe : he munirAja ! mArA jIvanamAM abaghaDIe banelI abhuta bInA tathA pahelAnuM baneluM vRttAMta, je suNavAyogya che te Apane jaNAvI pachI te saMbaMdhI ApanA dvArA jaNAvavAmAM AvatA gharmaboghane huM zAMta citte sAMbhaLavA icchuM chuM. //pA. muni kaheH "he! nRpati, hoya gharma-anusAra, to te tArI kahe kathA, nahi to vega nivAra." Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (71) muni-samAgama (caMdrarAja) bhAga-1 201 artha :- zrI munirAja kahe : he rAjA! gharmane lagatuM tAruM caritra hoya to bhale khuzIthI kahe. ane tema na hoya to tArI kathA kahevAno Avelo vega tene nivAra arthAt dUra kara. //dA manamAM nRpa vicAratoH "nRpati jANyo kema? haze, vAta e pachI thaze;" khulluM bole ema - 7 artha - manamAM rAjA vicAravA lAgyo ke aho! A mahA munirAje huM rAjA chuM ema kyAMthI jANyuM? haze, e vAta pachI thaze. paNa hamaNAM to mArI vItaka vAta khullI karuM. ema jANI vItaka caritra kahevA lAgyo. zA "he bhagavAna! rdIThA ghaNA eka pachI eka gharma, paNa AsthA nA tyAM TharI, samajAyo nA marma. 8 artha - he bhagavAna! meM eka pachI eka aneka gharmonuM avalokana karyuM paNa pratyeka gharmamAMthI keTalAMka kAraNosara mane AsthA thaI nahIM ane sAcA gharmano marma zuM? te paNa samajAyo nahIM. dA. hitakArI vicArIne grahato gharma navIna; paNa AsthA UThI jatI, jaNAya jyAM te hIna. 9 artha - jyAre huM navIna gharma grahaNa karato tyAre tenA hitakArI guNo vicArIne grahaNa karato. paNa jyAre temAM kaMI hInatA jaNAtI ke tenA uparanI mArI AsthA UThI jatI hatI. III gharma-gurunI ghUrtatA, vyabhicAra paNa kyAMya, hiMsAmaya siddhAMtanI prarUpaNA, anyAya. 10 artha :- te ghamamAM kAMto gharmaguruonuM dhUrtapaNuM joIne, kAM temAM vyabhicAranI chAMTa joIne, kAM hiMsAyukta siddhAMtonI puSTi joIne athavA gharmanA nAme anyAyanI pravRtti joI teno meM tyAga karyo hato. 10nA gAnatAnamAM lInatA, yAtrA-utsava sAra, ADaMbaramAM AMjatA, paNa nahi tattva-vicAra. 11 artha - gAnatAnamAM lIna rahevuM te gharma athavA yAtrA karavI ke gharmanA nAme utsavo karavA te gharma. AvA ADaMbaromAM lokone AMjatA joyA paNa kyAMya uttama Atmatattvano vicAra mArA jovAmAM Avyo nahIM. [11] jaina vinA bahu gharma meM karyA grahaNa ne tyAga, jaina gharma meM nA graho dekha eka vairAgya. 12 artha :- eka jaina gharma sivAya meM ghaNA gharmane grahaNa karyA ane choDI paNa dIghA. jaina gharmano ekalo vairAgya joI pahelethI ja meM tene grahaNa karyo nahIM. 12aa. ghaNI le-mela karI, karyo Akhara e siddhAMta ke mithyA gharmo baghA, baga-Thaga-nIti nitAMta. 13 artha :- ghaNA gharmonI le-melamAM chevaTe meM evo siddhAMta nakkI karyo ke badhAya ghamoM mithyA che. loko baga eTale bagalA jevA nitAMta eTale khUba Thaga nItina gharmanA nAme AcaravAvALA che. 13 Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 0 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 AcAryoe pAtharI racI pAkhaMDI jALa, nija nija ruci mAphaka, are! Thage bALa-gopALa. 14 artha :- "gharmAcAryoe jene jema rucyuM tema potAnI ruci mAphaka pAkhaMDI jALo pAtharI che. bAkI kazuMye nathI.' are! bicArA bALa eTale ajJAnI ane gopALa eTale govALa jevA nAdAna prANIone te Thage che. 14 svAbhAvika sRSTi-niyama ghArmikatA jo hoya, gharma eka hovo ghaTe, vAda-vivAda na koya. 15 artha :- "jo gharma pALavAno sRSTino svAbhAvika niyama hota to AkhI sRSTimAM eka ja gharma kema na hota?" jo ema hota to koI vAda-vivAda raheta nahIM. 15 - puNya-pApa jevuM nathI, gharma-karma nirmAlya; svarga nathI narake nathI, sarve jUThA khyAla. 16 artha:- A jagatamAM puNya-pApa jevuM kAMI nathI. gharma kArya karavuM te badhuM nirmAlya eTale mAla vagaranuM che. koI svargeya nathI, naraka paNa nathI. A baghA jUThA khyAla arthAt jUThI mAnyatA che. 16aaaa. kevaLa nAstika thaI gayo tarjI sau gharma-vicAra, meM to mokSa gaNI lIMgho saMsArI zRMgAra. 17 artha - 'AvA AvA taraMgothI huM kevaLa nAstika thaI gayo. sau gharmanA vicAra mUkI daI meM to saMsAramAM rahI zRMgAra karavo e ja mokSa mAnI lIdho. 1thA. sAcI samaja evI gaNIH bhogavavA khUba bhoga, janma taNuM kAraNa gaNyuM kevala daMpartI-yoga. 18 artha - meM to evI samajane ja sAcI gaNI ke A saMsAramAM rahI khUba bhogo bhogavavA. janma pAmavAnuM kAraNa to mAtra daMpatI eTale patipatnIno saMyoga che; bIjuM kAMI nathI. II18aaaa jIrNa vastranA nAza sama, kAyA jAya ghasAI, aMte jIMvanarahita thatI; bhoga-tyAga ThagAI. 19 artha - jIrNa thayela vastra jema nAza pAme tema A kAyA paNa haLave haLave ghasAI jaIne jIvanarahita thaI nAza pAme che. mATe AvA saMyogomAM bhogano tyAga karavo e potAne je ThagavA barAbara che. 19aaaa evuM draDha uramAM thayuM, pachI karato anyAya, mane game ke pAlave tevuM vartana thAya. 20 artha :- "AvuM mArA aMtaHkaraNamAM draDha thaI javAthI mane jema rucyuM, mane kema gamyuM ane mane jema pAlavyuM tema vartavA mAMDyuM. anItinA AcaraNa karavA mAMDyAM.' (20aaaa pIDuM raiyata rAMkaDI, vartAvyo meM kera, satI suMdara nArI taNAM zIla vaMduM tarjI hera. 21 Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (71) muni-samAgama (caMdrarAja) bhAga-1 2 0 3 artha - rAMkaDI eTale garIbaDI evI raiyata kahetA prajAne huM kera arthAtu julama gujArI pIDavA lAgyo. satI suMdara nArIo upara karavI joItI hera eTale kRpAne tajI meM temanA zIla lUMTyA. ra1AA sajjanane daMDyA ghaNA, ribAvyA bahu saMta, durjanane uttejiyA, pApa-puMjamAM khaMta. 22 artha:- sajjanone meM ghaNA daMDyA, saMtapuruSone bahu ribAvyA tathA durjanone uttejana ApyuM. ema khaMta eTale cIvaTapUrvaka vartIne ghaNA pApanA puMja eTale DhagalA meM bhegA karyA. rarA parvata muja sau pApano merune TapI jAya, A saunuM kAraNa gaNuM gharmAcArya baghAya. 23 artha - 'huM dhAruM chuM ke meM eTalA pApa karyA che ke pApano eka prabaLa parvata bAMdhyo hoya to te meruthI paNa savAyo thAya! A saghaLuM thavAnuM kAraNa mAtra luccA gharmAcAryo hatA? mAravA caMDALa-mati mArI hatI hamaNA surthI, munirAya! mAtra adbhuta kautuke AstikatA dekhAya. 24 artha - "he munirAja ! AvIne AvI caMDALamati mArI hamaNA sudhI rahI. mAtra adbhuta kautuka banyuM ke jethI mane zuddha AstikatA AvI gaI." rajA kahuM kautuka-prasaMga te vItyo vane pratyakSa, gharma-kathArUpa sarva che, vanavuM Apa samakSa. 25 artha - have je kautuka-prasaMga vanamAM pratyakSa mArAmAM vItyo te sarva gharmakathArUpa hovAthI Apa samakSa vinayapUrvaka nivedana karuM chuM. rapA (2) nRpa ujjayanI nagarIno caMdrasiMha muja nAma, zikAre daLa prabaLa laI caDhyo, tajI sukha-ghAma. 26 artha - huM ujjayanI nagarIno caMdrasiMha nAme rAjA chuM. sukhaghAma evA rAjamahelane tajI, prabaLa sainya daLa laIne Aje zikAra karavA mATe huM jaMgalamAM AvI caDhyo. /rakA dUbhavavAM dila dayALunAM, khAsa irAdo e ja, raMka haraNa pAchaLa paDyo, sainya rahyuM krUra cheka. 27 artha - khAsa dayALu puruSonA dilane dubhavavAno irAdo rAkhI huM eka raMka haraNanI pAchaLa paDyo. tethI sainya ghaNuM dUra rahI gayuM. rathA haraNa-peThe huM azva saha, Avyo ahIM najIka, pAchaLa zikArI paDyo, tenI tene bIka. 28 artha - haraNanI pAchaLa ghoDo doDAvato ahIM tenI najIka Avyo ke zikArI pAchaLa paDyo ema jANI tene paNa ghaNI bIka lAgI. 28. Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 04 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 jIva laI nAse ati, phALa upara daI phALa, avAja azva-kharI taNo suNe, jANe kALa. 29 artha - te haraNa paNa phaLa upara phaLa daIne potAno jIva bacAvavA atyaMta nAsavA lAgyuM. ghoDAnI kharIno avAja sAMbhaLIne jANe mAro kALa AvI pahoMcyo ema tene lAgavA mAMDyuM. pArakA meM paNa pApI prANIe aMtara karavA dUra, azva pavana-vege meMkyo, krUra urane gaNI zUra. 30 artha - meM paNa pApI prANIe te haraNanuM aMtara dUra karavA mATe mArA krUra hRdayane zUravIra jANI ghoDAne pavana-vege doDAvI mUkyo. 30 A upavanamAM pesatAM, choDyuM ghanuSathI bANa, krUra Aveza viSe banyo dayArahita pASANa. 31 artha:- 'chevaTe A bAgamAM te haraNane pesatuM dekhI kamAna upara bANa caDhAvI meM choDI mUkyuM. A vakhate mArA pApI aMtaHkaraNamAM lezamAtra paNa dayAdevIno chAMTo nahoto? krUra AvezamAM AvI huM dayArahita pASANa eTale patthara jevo banI gayo hato. [31aaaa caMDALa-thIvara-ziromaNi sakaLa jagatamAM huMya, samajyo nA haraNo haNya maLaze mujane zuMya? 32 artha - sakaLa jagatamAM huM ja jANe caMDALa ane ghIvara eTale mAchImArano ziromaNi eTale saradAra na houM evuM mAruM kALajuM krUra AvezamAM jhokAM khAtuM hatuM. A haraNone haNavAthI mane zuM maLI jaze? te mane samajAyuM nahIM. 3rA tara tAkI mAryuM chatAM vyartha gayuM te jyAMya, pApAveze azvane doDAvyo khUba tyAMya. 33 artha :- "meM tAkIne mAreluM tIra vyartha javAthI mane bevaDo pApAveza upajyo. tethI meM mArA ghoDAne paganI pAnI mArIne A tarapha khUba doDAvyo." In33nA A sAmI jhADI viSe Thokara khAtAM azva lathaDyo, bhaDakyo ne thayo jhADa, khasyo huM pArtha. 34 artha :- doDatA doDatA azva sAmI jhADImAM madhyabhAgamAM Avyo ke Thokara khAIne lathaDyo ane lathaDyA bhego ja bhaDakI gayo. ane jhADanI jema sthira thaI Ubho rahI gayo. tyAre huM paNa pArtha eTale bAjumAM khasI gayo. 34. eka paga che peMgaDe, bIjo jamana najIka, taravAra myAnathI nIsarI, kaMTha bhaNI aNI ThIka! 35 artha :- "mAro eka paga eka bAjunA pAgaDA upara ane bIjo paga nIce bhoMyathI eka veMtane cheTe laTakI rahyo hato. myAnamAMthI takatakatI talavAra paNa nIsarI paDI hatI. AthI karIne jo huM ghoDA upara caDavA jAuM to te tIkhI talavAra mane gaLADhaMkaDI thavAmAM paLa paNa DhIla kare tema nahotuM ja." talavAranI Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (71) muni-samAgama (caMdrarAja) bhAga-1 2 0 5 aNI ThIka mArA kaMTha bhaNI hatI. rUpA paga nIce giri-nAga ne azva upara taravAra, prANa-rakSaNa nahIM bane, maraNa taNI nahi vAra. 36 artha - 'nIce jyAM draSTi karIne jouM chuM tyAM eka kALo temaja bhayaMkara nAga paDelo dITho !" ane ghoDA upara taravAra. have ahIM mArA prANanuM rakSaNa thAya ema lAgatuM nathI. mAruM maraNa thavAne have vAra nathI. 36aaaa kALo nAga nihALIne kaMpyuM A krUra ura, aMgeaMga baghAM ghUje, gaI zUravIratA dUra. 37 artha - kALo bhayaMkara nAga joIne mAruM hRdaya kaMpavA lAgyuM. aMgeaMga dhrujavA lAgyA ane mAruM badhuM zuravIrapaNuM dUra bhAgI gayuM. 3LA he bhagavana, khasI nA zakuM, upara nIce kALa; haLave rahI dUra pheMdI paDuM, lAMbI mArI phALa- 38 artha :- he bhagavAna! have tyAM khasI zakuM ema nahotuM. upara talavAra ane nIce nAga joI kALane Avyo jANI vicAra karyo ke haLavethI lAMbI phALa mArIne dUra kUdI paDuM. 38 ema vicAruM himmate re! dUra siMha jaNAya, yALa vikarALa bhALatAM, zarIra zItaLa thAya. 39 artha :- ema himmatathI vicArI sAme draSTi karI ke tyAM eka vikarALa siMharAjane paDelo dITho. te siMhanI yALa eTale garadana uparanA vikarALa vALa joI mAruM zarIra ThaMDu paDI gayuM. 39 tharathara dhrujArI hUMTI parasevo paNa thAya; azva upara thekAya nA, khage kaMTha kapAya. 40 artha - havethI huM ziyALAnI TADhathI paNa sogaNo dhrujavA lAgyo ane parasevo paNa thavA lAgyo. ghoDA upara paNa zekAya eTale chalAMka mArI caDhAya ema nathI. kemake poNA bhAganI nAgI talavArathI kaMTha kapAI jAya tema hatuM. 40 cophera cokI motanI, nahi bacavAno lAga, ghaTanA ekAeka A jaNAvatI durbhAgya.41 artha - cAre bAju motanI cokI joIne have bacavAno mane lAga nathI. ekAeka banI gayela A ghaTanA te mArA durbhAgyane jaNAvatI hatI. I415 jIva paDyo vicAramAM je sAthanathI sukha sakaLa jagatanuM bhogavuM, paDyuM motane mukha. 42 artha :- have mAro jIva vicAramAM paDyo ke je zarIranA sAdhanathI huM sakaLa jagatanuM sukha bhogavuM te ja motanA mukhamAM AvI paDyuM. 4rA Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 0 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 jIva tajI naradehane jaze ekalo Aja, japhera jaze; mAThuM thayuM. maLaze nahi sukha-sAja. 43 artha - Aja mAro A jIva naradehane tajI ekalo cAlyo jaze, re jarUra cAlyo jaze. are bahu mAThuM thayuM. have A sukhanA sAdhano mane maLaze nahIM. [43aa chAje Ama ja pApane, he! jIMva, bhogava karma, teM bALyA bahu kALajAM paranAM, jANI gharma. 44 artha - mArA jevA pApIne Ama ja chAje, he pApI jIva! le tArA karelA karmanA phaLa bhogava. te gharma mAnIne ghaNAnA kALajAM bALyAM che. II44o. raMka oNvo raMjADiyA, saMtApyA bahu saMta, anyAye daMDyA ghaNA, banyo madanathI aMza.45 artha :- teM aneka raMka jIvone raMjADiyA eTale duHkhI karyA che. te aneka saMtone saMtApyA che. teM aneka manuSyone anyAyathI daMDyA che. te kAmAMdha thaI aneka pApa karyA che. TUMkAmAM teM koI paNa prakAranA pApanI kacAza rAkhI nathI. 4pA "duHkhI huM nahi kardI banuM, kaSTa mane zuM thAya? madAMgha thaI tuM mAnato; karyA karma kyAM jAya?46 artha - madamAM AMghaLo thaI tuM ema mAnato ke huM zuM duHkhI thavAno hato? mane zuM kaSTo paDavAnA hatA? paNa karelA karma kyAM jAya? I46aaaa. puNya-pApanAM phaLa nathI, e ja moha ati gADha prere pApa viSe, are! paNa A duHkha agAtha. 47 artha - puNya-pApanA phaLa nathI ema huM mAnato hato. e ja tArI gADhI mithyA mAnyatA tane moha karAvI pApa karavAmAM preraNA ApatI hatI. paNa are ! tenA phaLamAM A agAgha duHkha AvI paDyuM. //4thA pazcAttApa viSe paDyo, duHkha akathya jaNAya; koI bacAve AvI to, kevuM sAruM thAya? 48 artha - ema vicArato huM pazcAttApamAM paDI gayo. are!hA!have huM nahIM ja bacuM? e duHkha mane akathya thavA lAgyuM. "A vakhate mArA pApI aMtaHkaraNamAM ema AvyuM ke jo atyAre mane koIka AvIne ekadama bacAve to kevuM mAMgalika thAya.' 48. ghana-ghoraMbhe vIjaLI sama AzA-sukha hoya, rakSakane rAjya dauM AkhuM mAge toya.49 artha - ghana-ghoraMbhe eTale vAdaLAnA gherAvAmAM jema vIjaLIno kSaNika jhabakAro thAya tema aMtaramAM kSaNika AzAvaDe sukha thayuM ke mArI je have rakSA kare te prANadAtA AkhA mALavA dezanuM rAjya mAMge toya ApI dauM. I49aaaa Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (71) muni-samAgama (caMdrarAja) bhAga-1 2 0 7 mAge rANI hajAra muja, karuM na detAM DhIla, dAsa thaI teno rahuM, ema kahe muja dila. 50 artha - mArI navayauvana hajAra rANIo mAge toya te ApatAM DhIla na karuM. mArI aDhaLaka rAjyalakSmI enA padakamaLamAM gharuM. chatAMya jo e kahe to huM jIvana paryata teno dAsa thaIne rahuM ema mAruM dila kahe che. paNa A vakhate mane koNa jIvanadAna Ape? In50nA. jIMvana-dAna denArano pratyupakAra na thAya, ema taraMge jyAM caDhyo, jina-vacane mana jAya. 51 artha :- jIvanadAna denArano pratyupakAra thaI zake ema nathI. ema vicAra taraMgamAM jhokAM khAtuM mAruM mana jina-vacanamAM UtarI paDyuM. te vakhate mane pavitra jaina gharmanuM bhAna thayuM. //panA jina-kathita siddhAMta je, suNelA koI vAra, aMtaHkaraNe A ghaDI UtarI, lAgyAM sAra. 52 artha :- jInezvara dvArA kahelA siddhAMta je meM koIvAra sAMbhaLelA hatA. te pavitra siddhAMto A vakhate mArA aMtaHkaraNamAM asarakAraka rIte UtarI javAthI te mane ghaNA sArA lAgyA. parA bhAna thayuM siddhAMtanuM, pragaTa apUrva vicAra, jethI pApI prANa A bacI, kahe che sAra : - 53 artha - jina-kathita siddhAMta saMbaMdhI apUrva vicAro utpanna thaI tenuM mane yathArtha bhAna thayuM. jethI A pApI prANI motanA mukhamAMthI bacI jaI ApanI samakSa AvavA pAmyo che. te kema bacyo e vAtano sAra ApanI samakSa rajU karuM chuM. 53 "abhayadAna sarvoparI, dAna na teha samAna, prathama manana tenuM thayuM, Ama thayuM bahumAna -54 artha - abhayadAna e sarvotkRSTa dAna che. enA jevuM eke dAna nathI. A siddhAMtanuM prathama manana mane mArA aMtaHkaraNe karavA mAMDyuM. ane tenA pratye Ama bahumAna utpanna thayuM. 54 aho! jina-siddhAMta A, nirmaLa ane pavitra, para-pIDAmAM pApa che, banavuM saunA mitra." 55 artha :- "aho! A eno siddhAMta kevo nirmaLa ane pavitra che ! koIpaNa prANIbhUtane pIDavAmAM mahApApa che. "pApAya para pIDana" parane duHkhI karavAmAM pApa che, mATe jagatamAM saunA mitra banavuM joIe. 'mittI savva murU, vairuM manna na vaLarUM sarva sAthe mane maitrIbhAva ho, vairabhAva koInI sAthe na ho. 'e vAta mane hADohADa UtarI gaI.' papA hADohADa ja UtarI zikSA anupama Aja, jAya ne te janmAMtare; kharuM tAraka jahAja. 56 artha - 'e maitrIbhAvanI anupama zikSA mane evI hADohADa UtarI gaI ke 'pAchI hajAra janmAtare paNa na casake tevI.' kahyuM che ke "sAtmavA sarva bhUteSu' sarva prANIone potA samAna mAnavA Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 08 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 athavA "sarva tmimAM samada gho.' A siddhAMta ja saMsAra samudrathI taravA mATe sapharI jahAja samAna che. //56aaaa ema vicAryuM ke bhale, punarjanma nA hoya, topaNa A ja bhave maLe hiMsAnuM phaLa, joya. 57 artha - vaLI ema vicAryuM ke bhale punarjanma nahIM hoya to paNa A bhavamAM ja karelI hiMsAnuM kiMcit phaLa maLe che kharUM, e meM pratyakSa joyuM. //5gA. nahi to A viparita dazA, tArI kyAMthI hota? pApI zokha zikArano lAve AvuM mota. 58 artha:- nahIM to he AtmA! AvI tArI viparIta dazA kyAMthI hota? tane hamezAM zikArano pApI zokha lAgyo hato, tenuM phaLa A motano samaya tane AvI maLyo. peTA dayALuonAM dilane dubhAvavA tuja bhAva, tenuM phaLa tujane maLyuM; hiMsA paththara-nAva. 29 artha - dayALu puruSonA dilane dubhAvavA mATenA tArA bhAva hatA, tethI tenuM phaLa tane A maLyuM ke tuM kevaLa pApI motanA paMjAmAM AvI paDyo. jIvonI hiMsA karavI e pattharanI nAva samAna che. pattharanI nAva pANImAM bUDI jAya tema hiMsaka prANI saMsAra samudramAM bUDI mare che. //59o. hiMsA-mati nA hota to, Avo vakhata na hoya; kevaLa nIca vRtti taNuM A phaLa AvyuM, joya. 60 artha:- tArAmAM hiMsA karavAnI buddhi na hota to Avo vakhata tane Avata nahIM. kevaLa tArI A nIca manovRttinuM ja A phaLa AvyuM ema huM mAna. 60nA he! pApI jIMva, jA bhale-thaI dehathI mukta -game tyAM, paNa pALaje gharma dayAthI yukta. 61 artha:- "he pApI AtmA! have tuM ahIMthI eTale A dehathI mukta thaI game tyAM jA, to paNa e dayAne ja pALaje ! kemake "jyAM dayA nathI tyAM gharma nathI! 'dayA e ja gharmanuM svarUpa che.' 'nAtmanaH pratikUMchAni rezAn 1 samAreta." je ApaNA AtmAne pratikULa jaNAya evuM vartana bIjA jIvo pratye kadI karavuM nahIM. jagatamAM sUkSma dayAthI yukta evo jainadharma ja sarvotkRSTa che. II61nA tAre ne A dehane viyoganI kyAM vAra? zAMti tArI jo cahe ahiMsAdika vicAra. 62 artha - 'have tAre ane A kAyAne judA paDavAmAM zuM DhIla rahI che? mATe e satya, pavitra ane ahiMsAyukta jainadharmanA jeTalA siddhAMto tArAthI manana thaI zake teTalA kara ane tArA jIvanI zAMti iccha.' terA satpavitra jina-gharmanA sAcA sau siddhAMta, jJAna-draSTie dekhatAM; manana karI thA zAMta. 63 Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (72) muni-samAgama (caMdrarAja) bhAga-2 209 artha - sata pavitra jainagharmanA saghaLA siddhAMto satya ja che. te siddhAMtone jJAnadraSTithI ane sUkSmadraSTithI nihALI, tenuM manana karI have zAMta thA. karA. A anubhavathI uramAM abhayadAna vasI jAya, sUkSma mananathI tema sau siddhAMto ya manAya. 64 artha:"jema abhayadAna saMbaMghIno teno anupama siddhAMta A vakhate tane tArA A anubhavathI kharo lAgyo tema tenA bIjA siddhAMto paNa sUkSmatAthI manana karatAM kharAM ja lAgaze. emAM kAMI nyunAdhika nathI ja." evo jainagharma sarvotkRSTa che. 64 (72) muni-samAgama (caMdrarAja). bhAga-2 (doharA) alpAMze sau gharmamAM dayA viSe che bogha, topaNa jaina dayA, aho! nirmaLa ne avirotha. 1 artha - "saghaLA gharmamAM dayA saMbaMghI thoDo thoDo bogha che kharo; paraMtu emAM te jaina te jaina ja che. jaina dharmamAM aho! dayAnuM sUkSma svarUpa te nirmaLa ane avirogha che. 1aaaa. jaMtuM jhINAmAM jhINA koI na haNavA, tema ko rIte nA duHkha dyo; ho sau kuzaLa-kSema. 2 artha - jhINAmAM jhINA koI jaMtuone haNavA nahIM. tema koI rIte jIvone duHkha devuM nahIM. sarva jIvo kuzaLa eTale Arogyayukta ane kSema eTale sukhazAMtine pAmo evo jainadharmano bogha che. rA evo jina-upadezano prabaLa, pavitra sumarma, kyAMya dITho nahi, keTalA pALyA jo ke gharma. 3 artha - jina upadezanA prabaLa ane pavitra siddhAMtanuM AvuM rahasya jo ke teM bIjA aneka gharmo pALyA chatAM kyAMya jovAmAM AvyuM nahIM. I jaina teM nA gharyo, kyAMthI evAM puNya? anArya, gaMdo te gaNyo, pApI jIva azunya. 4 artha - jaina gharmane teM ghAraNa karyo nahIM. are tArA aDhaLaka puNya sivAya kyAMthI ghAraNa kare ? e gharma to anArya jevo che, gaMdo che. are pApI jIva, tane ema suryuM, tethI tuM e gharmane pALI ghanya banI zakyo nahIM. 4 Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 1 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 draSTi sarakhI nA karI tyAM teM he! mati-maMda; tapathI nRpa-pada pAmiyo, satya tarapha to aMgha. 5 artha - he! mati maMda, satya gharma tarapha teM draSTi sarakhI paNa nA karI. pUrve tapa karavAthI tuM rAjAnuM pada pAmyo, paNa satya tarapha to tuM AMghaLo ja rahyo. //pA. maLyo hota jo gharma te, kahevata jUThI thAyaH "tapezrI te rAjezrI ne narakezvarI banI jAya."6 artha - jo tane sAco jaina gharma maLyo hota to A kahevata jUThI thAta ke tapa kare te rAjA thAya ane rAjA hoya te narake jAya. kAraNa ke jainadharmane teM mAnyo hota tuM naraka jatAM aTakata. IkA aTakata tuM narake jatAM, evo gharma-prabhAva, rahI rahIne sUjhe have levA evo lhAva. 7 artha - tuM te gharmane aMgIkAra karavAthI narake jato aTakata evo e gharmano prabhAva che. he mUDhAtmA! A saghaLAM vicAro tane te gharmano lahAvo levA rahI rahIne have sujhe che. zA e sUjhayuM zuM kAmanuM? prathama khabara jo hota, mahA bhayaMkara A dazA svapna paNa nA jota. 8 artha - have suyuM zuM kAma Ave? prathamathI sUjhayuM hota to A mahA bhayaMkara dazA tArI svapna paNa tuM jota nahIM. TAA thanAruM te to thaI gayuM, dRDha kara have vicAraH e to gharma anAdi che; sAco pavitra ghAra. 9 artha :- je thanAra hatuM te thaI gayuM. paNa have tArA aMtaHkaraNamAM e vicAra draDha kara ke jaina gharma anAdikALathI che, sAco che ane pavitra che. tA. siddhAMto bIjA vaLI, ura viSe avaloka, anupama tapa triguti pheMpa, tRtirUpa azoka. 10 artha - have jaina gharmanA bIjA siddhAMtonuM paNa hRdayamAM avalokana kara. tapa saMbaMghI paNa eno upadeza anupama che. te tapa manogupti, vacanagupti ane kAyamurtirUpa che. je AtmAne tRpta karI zoka rahita banAvanAra che. II10nA. sarva vikAra zamAvatuM, nirmaLa karatuM, bhALa kALe karI, kApe baghI karmabaMghanI jALa. 11 artha - te manavacanakAyanI guptithI manamAM UpajatA saghaLA kAma vikAro zAMta thatA thatA nirmaLa thaI jAya che ane kALe karI karmabaMdhananI sarva jALane te kApI nAkhe che. 11aaaa vairAgya sahita tapa vaDe je je gharma karAya, mahA sukhaprada te bane, tapa-teje sau thAya. 12 Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (72) muni-samAgama (caMdrarAja) bhAga-2 21 1 artha :- vairAgya sahita tapavaDe je je gharma paLAya te jIvane mahAna sukhaprada nIvaDe che. icchAno nirogha karavo te tapa che. te tapanA teja vaDe sarva siddhi prApta thAya che. 12aaaa kevo bhAva vaLI kahyo! oNvana tharmanuM bhAva, bhAva vinA niSphaLa badhuM, nIrasa bhojana sAva. 13 artha - bhAva viSe paNa teNe aho kevo upadeza Apyo che. bhAva ja gharmanuM jIvana che. bhAva vinA gharma kema phaLIbhUta thAya? rasa vagaranA bhojananI jema bhAva vinAnI saghaLI kriyA niSphaLa che. [13nA bhAva vinA na paLI zake tharma, jIMvana-phaLa sAra, sugharma pALyA paNa maLe kyAMthI mokSa, vicAra. 14 artha - bhAva vinA gharma pALI zakAto nathI. jIvananuM sArarUpa phaLa gharma che. samyaku gharma pALyA vinA mokSa paNa kyAMthI maLe, teno tuM vicAra kara. 14 brahmacarya siddhAMta paNa brahmabhAvanuM mULa, upadezyo kevo aho ! mumukSune anukULa. 15 artha :- brahmacarya saMbaMdhIno eno siddhAMta brahmabhAva eTale AtmabhAvamAM ramaNatA karavAnuM mULa che. aho! teno kevo upadeza karyo ke je mumukSune Atmasiddhi prApta karavAmAM anukULa che. //upA kAma-vikAra senApati, durghaTa-damana gaNAya, zAMtikAraka ziva-pada, dahana karyAthI pamAya. 16 artha - saghaLA mahA vikAromAM kAmavikAra e senApati samAna che. jenuM damana karavuM mahA durghaTa che. e kAma vikArane dahana karavAthI arthAta bALI nAkhavAthI zAMtikAraka evuM zivapada eTale mokSapada pAmI zakAya che. ||16nA mumukSuo duHsAdhyane sAthe ghara utsAha, loka-vijaya tethI thatA, tarjI laukika pravAha. 17 artha - mumukSuo evA duHsAdhya viSayane utsAha gharIne sAdhya kare che. tethI te laukika saMsAranA pravAhane tajI daI loka vijayI bane che. 1LA mahA mukti-phaLa kAja je, kamara kase zUravIra, pAchI pAnI nA kare, ghara kesariyA cIra. 18 artha - mahAmuktirUpa phaLane pAmavA mATe je zUravIra puruSa kamara kase te kadI pAchI pAnI kare nahIM. te kesarIyA cIra eTale kapaDAM paherI kamanI sAme paDe che. II18aaaa aho! saMsAra-tyAgano jina-upadeza yathArtha, aNasamaye ajJAnI jana mAne tene vyartha. 19 artha :- aho! saMsAra tyAga karavAno jinezvarono upadeza paNa yathArtha che. ajJAnIjano aNasamajaNathI te upadezane vyartha mAne che. 19aaaa Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 1 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 e to kevaLa mUrkhatA : kare aneka kutarka - strI-puruSanuM joDaluM suMcave sukha-saMsarga. 20 artha :- saMsArI jIvonI e mUrkhatA che. tethI aneka kutarka kare che ke strI-puruSanuM joDaluM thavAthI ja sukha-saMsarga prApta thAya. 20aaaa. moha-madirA chAka e; "sarva na muktiyogya jaina-vacana suNyuM hatuM; mokSa vIrane bhogya. 21 artha - evI temanI mAnyatA te moharUpI madirAno chAka sUcave che. sarva jIvo kAMI mukti meLavavAne yogya thatA nathI, evuM jainanuM eka vacana sAMbhaLyuM hatuM. mokSa to vIra puruSone ja bhogya che. rilA. ema have samajAya che : alpa taje saMsAra, e to dekhItuM ja che; alpa kare bhavapAra. 22 artha - have mane ema samajAya che ke alpa jIvo ja saMsAra tyAgI zake. e to dekhItuM ja che. tethI alpa jIvo ja A saMsArarUpI samudrano pAra pAmI zake ema che. rajA strI zRMgAre lubdha jana, viSaya viSe Asakta, saMtatinI vaLage phikara, kyAMthI thAye mukta? 23 artha :- eka strInA zRMgAramAM lubdha thavAthI, pAMceya indriyanA viSayamAM jIva Asakta bane che. tethI saMtAna utpanna thAya che. te saMtatine pALavA-poSavAnI phikara vaLage che. "are! evI to aneka jaMjALomAM joDAvuM paDe che. tyAre evA prapaMcamAMthI mukti koNa sAdhya karI zakavAno hato? pArakA huM, mAruM' - ajJAnatA poSe bharavA peTa, dagA-prapaMca race ghaNA ThagavA nokara, zeTha; 24 artha :- kuTuMbamAM mArApaNuM karavAthI ane ajJAnatAnA kAraNe dehamAM ahaMbhAva hovAthI temanA peTa bharavA mATe, nokara ke zeTha sarva pratye aneka dagA prapaMca race che. 24 ThagIne rAjI rAkhavA, race jaMThI jaMjALa; gaNI AkarAM vyAja ne phruTa maeNkI bane dayALa. 25 artha - temane ThagIne rAjI rAkhavA mATe vaLI jUThI jaMjALa race che. jemake AkarA vyAja gaNI kahe, soLa paccA vyAsI ane be mukyA chUTanA ema kahI vaLI potAnI dayALutA batAve che. surakSA baMghana karavA vartato, mukti sAthe kema? prapaMca baMghana-kArI che, janma-maraNa che ema. 26 artha - AvI rIte prapaMca karI karmabaMghana karavA vartanAra jIva muktine kema sAdhI zake? prapaMca to baMghanakArI che. ane tethI janma-maraNanAM duHkha jIva pAme che. 26aaaa. kharo, saMsAra-tyAgano maMgalamaya upadeza, bhramaNAmAM samajAya nA; janmAMghane dineza. 27 artha :- A saMsAratyAgano kharo maMgalamaya upadeza che. paNa AtmabhrAMtine laIne te samajAya Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (72) muni-samAgama (caMdrarAja) bhAga-2 2 1 3 nahIM, jema janmathI AMdhaLAne dineza eTale sUryanuM bhAna thAya nahIM tema. rA. sudeva-bhakti-bogha nA jevo tevo kAMI; virakta thaI saMsArathI, sutharma sAththo jyAMya. 28 artha :- sudevanI bhakti karavAno bogha paNa temano jevo tevo nathI. temaNe kevaLa saMsArathI virakta thaI samyak Atmagharmane paripUrNa sAdhya karyo che te sudeva. 28. akhaMDa mukti je varyA, tenI bhakti sukhadAya thAya bhAvika bhaktane; saMzaya kema karAya? 29 artha :- je akhaMDa paNe muktimAM birAjamAna thayA che temanI bhakti bhAvika bhaktane jarUra sukhadAyaka thAya. emAM kaMI saMzaya karavA jevuM nathI. /29o sahaja bhaktinA guNathI bhava-baMghana dukha jAya, vItarAga bhajanArane vItarAgatA thAya. 30 artha - ema bhaktinA svAbhAvika guNathI ApaNA bhavabaMghananA duHkha nAza pAme che. kAraNa ke vItarAgane je bhaje te vItarAgatAne pAme che. 30nA agnimAM che uSNatA sahaja svabhAve jema, rAga-dveSa-rahitatA sahaja sudeve tema. 31 artha:- agnimAM sahaja svabhAve uSNapaNuM che. tema sudevamAM sahaja svabhAve rAgadveSarahitapaNuM che. //31aaaa topaNa tenI bhaktithI bhaktone guNa thAya, sUrya-udayathI sarvane nija nija paMtha jaNAya. 32 artha :- to paNa te jinezvaranI bhakti bhaktone guNa ApanAra nIvaDe che. jema sUryanA udayathI sarvane pota potAno mArga dekhAya che tema. /3rA je devo de DUbakAM janma-maraNa-jaLamAMya, te zuM tAre anyane? paththara tAre kyAMya? 33 artha :- je potAne devo kahevarAve ane janmamaraNarUpI jaLamAM DUbakAM mAratA hoya te jIvo anyane zuM tArI zake? pattharanI nAva kyAreya koIne tArI zake? 33aaaa. sudeva-bhakti-bogha A mAnya rAkhavA yogya, draDha hRdaye upAsatAM bane ziva jIMva-bhogya. 34 artha :- A satadevanI bhaktino upadeza mAnya rAkhavA yogya che. tenI upAsanA draDha hRdaye karato jIva ziva eTale mokSano bhoktA thAya che. 34 Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 14 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 niHsvArthI guru ghAravA, e paNa moTI vAta, kharekharI lAge mane anubhavathI sAkSAta. 35 artha - jene koIpaNa prakArano svArtha nathI tevA guru ghAraNa karavA joIe. e paNa moTI vAta che. mane to anubhavathI A vAta kharekharI sAkSAta lAge che. rUpA svArtha jeTalo hoya che, gharma teTalo jUna; nyUna vairAgya teTalo; niHsvArthI guru pUrNa. 36 artha :- "jeTalo svArtha hoya teTalo gharma ane vairAgya ocho hoya : mATe niHsvArthI guru ja paripUrNa kahevAya che. 36aaaa. caparTI ya cokhA nA grahe, na saMghare ghI-khAMDa, jaina sAdhu-pada AkaruM, maLe peTabhara mAMDa. 37 artha - sAdhupuruSone capaTI cokhA grahaNa karavAno ke ghI-khAMDa saMgharavAno upadeza nathI. jainanuM sAdhupaNuM AkaruM che. vakhate peTabhara paNa mAMDa maLe. 3LA svArthIpaNuM popyuM nathI, jinezvare jarAya, jina-gharma-guru-Azraye bhavajaLa turta tarAya. 38 artha :- zrI jinezvaroe jarAya svArthIpaNAne poSaNa ApyuM nathI. evA jainanA gharmagurunA Azraye bhavajaLa zIdhra tarI zakAya che. ll38. jahAja tAre paththaro, tema ziSya tarI jAya, sagurunA upadezathI; saMzaya kema karAya? 39 artha - jema jahAja pattharane paNa tAre, tema patthara jevo ziSya paNa sadagurunA upadezathI tarI jAya che. temAM zaMkA karavAne koI sthAna nathI. 39 'karma taNo siddhAMta to jinano aho! apUrva, sukha-dukha-janma-jarAdi A karmAdhIna ja sarva. 40 artha:- zrI jinano karmano siddhAMta to aho! apUrva che. sukha-duHkha ke janma-jarAdi e saghaLuM karmane ja AdhIna che. 40nA jevAM karma karyA kare, phaLa tevAM laNato ya, anAdi jIMva-puruSArtha A; niyama anupama joya. 41 artha:- 'jevAM, jIva anAdi kALathI karmo karthe Ave che tevA phaLo pAmato jAya che. anAdikALathI karma karavAno jIvano puruSArtha cAlyo Ave che. A niyama paNa jainano anupama che. //41 koI kahe aparAghanI kSamA kare bhagavAna, paNa samajaNanI bhUla e; Thare doSanuM sthAna. 42 artha - koI kahe che ke bhagavAna aparAdhanI kSamA kare to te thaI zake che. paNa te temanA Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (72) muni-samAgama (caMdrarAja) bhAga-2 2 1 5 samajaNanI bhUla che. jo Izvara doSanI kSamA kare to pote ja sarva doSanuM sthAna Thare che. IT4rA rAgI, dveSI te Thare, bhakta-doSa nA jAya, varte bedarakArIthI, doSa mApha jo thAya-43 artha :- Izvara svayaM rAgI dveSI Thare che. tethI bhaktanA paNa rAgadveSa jAya nahIM. jo karelA doSo Izvara mApha karatA hoya to sarva bedarakArIthI vartana karaze. 43aaaa paramezvara te doSanuM kAraNa gaNavA yogya, evA Izvara mAnavA mumukSune ayogya. 44 artha - jo sarva bedarakArIthI vartana karaze to sarva doSanuM kAraNa paramezvara banaze. evAne Izvara mAnavA te mumukSu jIvane ayogya che. 44 phaLa karmAnusAra" e kharekharo siddhAMta, sarvaze darzAviyo, karavA jIMva nirkAnta. 45 artha :- jainono siddhAMta karmAnusAra phaLa prAptino che. te ja kharekharo che. zrI sarvajJa bhagavaMtoe A siddhAMta jIvone nirkAnta eTale bhrAntirahita karavA mATe darzAvyo che. IT4pAA nija prazaMsA nA cahe, cahe nahIM te mAna, satya hatuM tevuM kahyuM, tajI kIrti-nidAna. 46 artha :- zrI jinezvaro potAnI prazaMsAne icchatA nathI. temaja mAna moTAIne paNa icchatA nathI. potAnI kIrtinuM kAraNa mUkI daI je satya hatuM tevuM ja kahyuM che. //46aaaa svArtha na zodhyo gharmane phelAvI jagamAMya, moharahita jina to kahe : karma mane naDatAMya. 47 artha :- jagatamAM gharmane phelAvI kyAMya potAno svArtha gabaDAvyo nathI. moharahita evA jina to ema kahe che ke mane paNa karelA karmo naDe che, arthAta bhogavavA paDe che. II4zA karyA karma so bhogave, darzAvyo nija doSa - "RSabhadeva pAse jaI bharata pUMche nirdoSaH 48 artha :- karelA kama sarva prANIone bhogavavA paDe che ema kahI potAno thayela doSa paNa darzAvyo. zrI RSabhadeva pAse jaIne bharatezvara nirdoSapaNe pUche che - 48. have ApaNA vaMzamAM thaze koI jinanAtha? "hA" RSabhadeve kahI, karI vistAre vAta : 49 artha - have ApaNA vaMzamAM koI jinanAtha eTale tIrthakara thaze? tyAre zrI 28Sabhadeve vistArathI vAta karIne 'hA' kahI. ||49aaaa 'tridaMDI tuja putra je marIci beTho vhAra, vartamAna covIsamAM chello jina thanAra." 50 Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha - tridaMDI saMnyAsIno veSa ghArI tAro putra marIci je samavasaraNanI bahAra beTho che te vartamAna covIsImAM chellA tIrthaMkara bhagavAna mahAvIra nAme thaze. ApaNA vinaya sahita vaMdana karI, gayA bharata adhirAja tridaMDIne vaMdana karyuM, kahI "bhAvi jinarAja." 51 artha :- pachI vinayasahita bhagavAnane vaMdana karIne bharatezvara rAjAdhirAja tyAM gayA ane tridaMDIne bhAvi jinarAja thavAnuM vRttAMta jaNAvI vaMdana karyuM. 51 praphullita thaI marIcie garva karyo te vAraH "kema na tIrthakara banuM? muja dAdA jina-sAra. para artha - tethI tridaMDInuM mana praphullita thayuM ane ahaMkAra AvI gayo ke huM tIrthakara kema na banuM? mArA dAdA zrI RSabhadeva tIrthakaromAM sarva prathama tIrthakara che. IfparA koNa pitA muja A bhave? cakrI mokSa janAra, adhirAjA cha khaMDanA; ikvAku kuLa sAra." 53 artha :- vaLI A bhavamAM mArA pitA koNa che? mokSe janAra cha khaMDanA aghirAjA cakravartI bharatezvara. mAru kuLa kayuM? IkvAku. tyAre huM tIrthakara thAuM emAM zuM navAI? //53mA. Ama abhimAne pheMdI, hase, rame te vAra karmo bAMdhe AkarAM, bahu bhava karAvanAra." 54 artha - Ama abhimAnanA AvezamAM hasyA, ramyA ane kUdakA mAryA. tethI bahu bhava karAvanAra evA AkarA karmo bAMdhyAM. 54mA vardhamAna nAme thayA mahAvIra bhagavAna svamukhathI upadezamAM kahI kathA meMkI mAna. 55 artha - e ka bhogavyA pachI vardhamAna nAme chellA mahAvIra bhagavAna thayA. mAna mukIne upadezamAM svamukhathI ja potAnI vitaka vAta kahI saMbhaLAvI. papA jo kIrti ke svArthano lakSa gharmamAM hota, to nija pUrva-garvanuM varNana te na kahota. 56 artha :- jo emaNe kIrti ke svArtha khAtara gharma pravartAvyo hota to te potAnA pUrvabhavamAM karela garvanuM varNana karatA nahIM. pA. kharI vAta zAne khaLe? svArtha vinAno gharma : kema tane te mUkaze? mane na mUkatAM karma." pa7. artha :- paNa eno svArtha vagarano gharma hovAthI kharuM kahetA zA mATe aTake? te kahe che ke bhAI! mane paNa karma mUkatA nathI to tane kema mUkaze? pApaNA kIrti-icchaka mAnathI saMtADe nija doSa, kahe: "mane to nA naDe karma, garva ke roSa; 58 Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (72) muni-samAgama (caMdrarAja) bhAga-2 217 artha - jene kIrtinI icchA, mAna kaSAyathI hoya te to potAnA doSane bhoMyamAM ja bhaMDAre. ane dekhADe ke mane to karma naDatA nathI. athavA ahaMkAra ke koI para karela krogha paNa amane bAghA kare nahIM ema bhapako bhabhakAvata. paTA. cAhuM tema karI zakuM, tAraNa-taraNa jahAja," bhabhako bhabhakAve bahuM, ghare na ure lAja. 59 artha - huM cAhuM tema karI zakuM. huM to tAraNa taraNa jahAja chuM. evo bahu bhapako bhabhakAvata. evuM bolatA temane hRdayamAM lAja paNa Avata nahIM. /palA. nisvArthI sAcA guru, satya-priya ne namra, sUMThI prazaMsA nija taje, ghare na mAyika dhUmra. 60 artha - niHsvArthI evA sAcA guru to satya-priya ane namra hoya che. te potAnI jUThI prazaMsAno tyAga kare che. teo mohamAyAmaya dhUmra eTale dhUmADAno saMgraha karatA nathI. II60nA. nirvikArI evA guru kare Atma-hita-bogha, karma taNo siddhAMta A prazasya ne avirotha. 61 artha - nirvikArI evA zrI guru mAtra AtmAnuM hita thAya evo ja bodha kare che. A bhagavAnano kahelo karmano siddhAMta te prazasya eTale prazaMsA karavA lAyaka che ane te pUrvApara avirogha che. II61 sArAsAra vicAraNA, tarjI sarva pakSapAta, samyakaSTi te gaNI, vivekarUpa vikhyAta. kara artha :- sarva pakSapAta mUkIne sAra ke asAra saMbaMdhI vicAraNA karavI tene jJAnI puruSoe samyaka draSTi gaNI che, je jagata prasiddha vivekarUpa che. I6rA vivekadraSTi vinA mUMjhe kyAMthI satya padArtha? satya sUjhayA vaNa nA grahe; A siddhAMta yathArtha. 63 artha - vivekadraSTi vinA padArthanuM satya svarUpa kyAMthI jaNAya. ane satya eTale kharuM sUjhayA vinA grahaNa paNa kyAMthI thAya. mATe bhagavaMte kahelo A siddhAMta paNa yathArtha che. IIkaDA. mALA nava siddhAMtanI navasara-muktAhAra rAvaNa sama kaMThe gharuM, daza zira jaNAvanAra. 64 artha - ahiMsA sahita A nava siddhAMtanI mALA te navasera motInA hAra jevI che. tene huM rAvaNa samAna kaMThe ghAraNa karuM ke je eka mastakanA daza mastaka jaNAvanAra che. e mALAne je pahere te divya sukhano bhoktA thAya che. 64 jaina sAdhu-mukhathI suNyA siddhAMto bahu vAra, paNa draSTi bhalI kyAM hatI? smRti-anusAra vicAra. 65 Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvodha-vivecana bhAga-2 artha :- A nave siddhAMto jaina sAdhupuruSonA mukhathI ghaNIvAra sAMbhaLyA hatA, chatAM paNa tArI te bhaNI bhalI dRSTi ja kyAM hatI? have te siddhAMtono smRti anusAra vicAra kara. // 6 // jina siddhAMta yathArtha che, phera nahIM mIna-mekha, ochuM nahiM javabhAra ke, vadhu tala-bhAra na, dekha. 66 218 artha :-- jinezvara bhagavaMtoe kahelA A siddhAMto yathArtha che. emAM mInamekha paNa pheraphAra nathI. emAM javabhAra ochuM nathI ke talabhAra vadhAre nathI. / / 66 / / tana, mana, vacana damI co zAMti AtmAkAra, ThAma ThAma jina-vacana e, sarva jIvanahatakAra. 67 artha :- 'mana vacana ane kAyAnuM damana karI AtmAnI zAMti iccho. e ja enuM sthaLe sthaLe boghavuM che.' je sarva jIvone hitakAraka che. / / 6 / aa nA saMsAra tajI zake, tene ziyaLa sAra; ekapatnIpara marada ne pativratA cho nAra. 68 artha :- je saMsAra tyAga karI zake nahIM tene ziyaLa eTale sadAcAra sArarUpa che. puruSoe eka patnIvrata ane strIoe pativrata avazya pALavuM evo bhagavaMtano upadeza che. kaTA sadAcArI gaNAya te, dharma-yogya saMtoSa, sItA-rAma bIjAM gaNo DhaLe roga ne doSa. 69 artha :- ema maryAdAthI vartatA patipatnI te sadAcArI gaNAya che. evA saMtoSI jIvo dharma ArAdhavAne yogya che. temane bIjA sItA-rAma jANo. ema vartavAthI roga ane bIjA aneka doSothI dUra rahI zakAya che. 6thA 52strI-gAmIne thatA cAMdI, kSaya, prameha, punita sva-strIthI nahIM dekhyA rogo teha. 70 artha :- parastrI-gAmI jIva aMkti thAya che. tene cAMdI, prameha ane kSaya Adi rogo sahana karavA paDe che ane bIjAM aneka durAcaraNo vaLage che. punita eTale pavitra evI potAnI strIthI koIne tevA rogo thatAM joyA nathI. / / 7 / / pativratA strI to satI, mana tenuM sthira thAya saMsArI abhyAsa paNa dharma jo mana jAya. 71 artha :- pativratA strI te satI che. teno saMsArI abhyAsa hovA chatAM paNa jo gharmamAM tenuM mana jAya to te mana sthira thAya che. / / 1 / / bhavamokSa ya pakSamAM zreyaskara siddhAMta, sAcuM to sAruM badhe, samajI jIva, thA zAMta. 72 artha :-- saMsAra ke mokSa e beya pakSamAM enA siddhAMto zreyaskara che. sAcuM to badhe sAruM ja hoya. tene te jIva have samajI huM zAMta thA. / / 32 / / Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (72) muni-samAgama (caMdrarAja) bhAga-2 2 19 garama karI pANI pIvuM ? saune A upadeza, tema bane nA to pIvu, gALI pANI vizeSa. 73 artha :- pANIne garama karIne pIvuM evo saghaLAne bhagavAnano upadeza che. tema jo nA banI zake to pANIne vizeSapaNe eTale bevaDuM garaNuM rAkhIne gALIne pIvuM. 73nA banne pakSe lAbha de sujJa kare suvicAra, vALA-marakI-hetu A aNagaLa pANI ghAra. 74 artha - saMsAra pakSa ane muktipakSa ema beya pakSe te lAbhakAraka che. mATe sujJa tenA upara suvicAraNA kare. saMsAra pakSe aLagaNa pANI pIvAthI, vALA, marakI, kogaLiyA Adi aneka jAtanA rogo thavAnI zakyatA che. 174 mukti-pakSe lAbha de nirvikAra jaLa uSNa, rasanA oNtavAmAM bhaluM oNva thAya thara atRSNa. 75 artha - muktipakSe garama karIne pIgheluM pANI nirvikAra hovAthI rasanA indriya jItavAmAM temaja kAmavikAra jItavAmAM madadarUpa che. jethI jIva vikArI tRSNAothI rahita thaI dhairyavAna bane che. I7pa he! durAtmA, kALa sama kALo nAga nihALa, pAsuM pheravI tAkato; gharma-maMtra saMbhALa. 76 artha :- "he durAtmA! A kALo nAga have pAsuM pheravI tArA para tAkI rahevA taiyAra thayo che : mATe tuM have te gharmanA "navakAra maMtra' ne saMbhAra.' II76aaaa maraNa pachI paNa gharma e maLo mane, e mAga; gharma-zaraNa sAcuM, have Avyo apUrva lAga. 77 artha - maraNa pachI paNa mane e gharma ja maLo evuM mAga. eka gharmanuM ja zaraNa sAcuM che. have e gharmano vicAra karavAno tane apUrva lAga Avyo che. II7LA evA bhAvo jyAM thayA, kautuka banyuM aciMtya : maMtra mukhe uccAratAM-aho! 'namaH arihaMta', 78 artha :- evA bhAvo jyAM thayA ke tyAM eka aciMtya kautuka banI gayuM. meM mukhathI maMtrano uccAra karyo ke aho! "namo arihaMtANaM." II78. kALo nAga khasI gayo dUra rAphaDA pAsa, dayA karI jANe are! haravA mAro trAsa. 79 artha - te bhayaMkara kALo nAga je mArA prANa levA pAsuM pheravato hato te have dUra rAphaDA tarapha jato jaNAyo. jANe are! mArA trAsane haravA mArA para dayA karato hoya tema jaNAyo. II79yA. sarpa sarI Agho, vade: "rAjakumAra, vicAra, satya gharmarUpa garbhathI navo thayo avatAra. 80 artha :- nAgadeva Agho sarI jaIne bolyo : he rAjakumAra! A satya gharmarUpa garbhathI Aje Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 tAro navo avatAra thayo jANa je. nahIM to huM tArA prANa levAne paLanI paNa DhIla karuM tema nahotuM. paNa tane zuddha vairAgya ane jainadharmamAM utarelo dekhI mAruM kALajuM haLave haLave pigaLatuM gayuM. 80. uSA-raMga raMjana kare jana-mana, muja mana tema tuja mana gharme vartatAM mRdu banI gharatuM re'ma. 81 artha - prabhAtanA raMga jema lokonA manane raMjana kare tema mAruM mana paNa tArA manane gharmamAM vartatuM jANI komaLa banI jaI tArA para rahema karavA lAgyuM. 81pa. suNI maMtra-uccAra te ghare sumaitrI bhAva, tuja hita karavA huM kahyuM: 'vaghAra gharma prabhAva. 82 artha :- tArA mukhethI maMtrano uccAra sAMbhaLIne mAruM mana tArA pratye sumaitrIbhAva gharavA lAgyuM. have tArA hitane mATe kahuM chuM ke A satya jainadharmanA prabhAvane tuM vizeSa vaghAra. 8rA gharma-bALa-mAbApaTTepa vase paNa munirAya, gharma-premathI sarvane bothAmRta te pAya. 83 artha - have tuM paga heTho AnaMdathI mUkI, gharmarUpI bALakanA mA-bAparUpe mahAmunizvara je jinazAsananA zRMgAra tilakarUpa che, te ahIM AgaLanA sAmA suMdara bAgamAM birAje che. mATe tyAM tuM jA. te gharmapremathI sarvane boghAmRta pAya che. temano pavitra upadeza zravaNa karI tAro A mAnavajanma kRtArtha kara. 83. siMharAja zrAvaka gaNI, nirbhaya rahIM jA tyAMya." vaMdana karI te sarpane pAmyo Apana chAMya. 84 artha - siMharAjane paNa zrAvaka gaNI tuM nirbhaya thaI tyAM jA. pachI te nAgadevane vaMdana karI ApanA darzana karavA mATe huM ApanI chatrachAyAmAM AvavA pAmyo chuM. I84o. maNigharanAM AvAM vacana suNI pAmyo chuM harSa, gharma-bALa mujane gaNo, vyartha gayAM muja varSa. 85 artha - he mahA munirAja! maNigharanAM AvA vacana sAMbhaLIne huM atyaMta harSa pAmyo. have mane gharmamAM bALaka jevo gaNI upadeza Apo. Aja sudhInAM mArA baghA varSo vyartha vahI gayA. I8pI. vagara mote ja huM maryo, jIve sAcA saMta, maraNa-yogathI janmayo samajyo jIMvana-anaMta. 86 artha :- hamezAM bhAvamaraNa karIne huM vagara mote ja maryo chuM. sAcuM jIvana to saMtapuruSonuM che. maraNano yoga AvI maLavAthI have mAro navo janma thayo. ane have samajyo ke AtmAnuM jIvana to anaMta che, te kadI marato nathI. 86. harSaghelachAmAM vadhuM, sAcuM jANo Apa; zaraNe Avyo Apane, aciMtya Apa pratApa. 87 artha :- harSanI ghelachAmAM AvI kahuM chuM ke sAcuM to Apa ja jANo cho. have ApanA zaraNe huM Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caMdrasiMha rAjA caMdrasiMhane upadeza ApatA munivara haraNa jIva laI nATho vikarALa siMhane joI zarIra ThaMDuM paDI gayuM kALo nAga joI caMdrasiMhanuM ura kaMpyuM zikAre caDhelo caMdrasiMha rAjA, ghoDo Thokara khAI bhaDakyo Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (72) muni-samAgama (caMdrarAja) bhAga-2 Avyo chuM. kemake Apa mahAtmAono pratApa aciMtya che. / / 87 / / eka maMtra-pratApa ke jo navajIvana-dAna, pUrNapaNe te dharmane pALye avicaLa sthAna. 88 artha ::- eka navakAra maMtranA pratApathI huM navuM jIvanadAna pAmyo. to e Akho dharma pUrNapaNe pALatA avicaLa evuM mokSamyAna kema na maLI zake? jarUra maLe. TaTA sUkSmapaNe te dharmano karo kRpA-upadeza, icchA varte jANavA H munivara-caritra-leza. 89 221 artha :- he bhagavan ! mane have sUkSmapaNe te dharmano kRpA karI upadeza karo. vaLI Apa munivaranA caritra saMbaMdhI paNa leza jANavA mArA hRdayamAM icchA varte che. 589lA pUrva-puNyathI pAmiyo muni-samAgama sAra, TaLaze ura-saMtApa sau suI bodhAmRta-thAra, 90 = artha :-- pUrvanA aDhaLaka puNyathI huM Apa jevA mahAna munivarano sArarUpa samAgama pAmyo chuM. mATe mArA hRdayanA sarva saMtApa ApanI boghAmRtanI ghAravaDe Aje jarUra TaLaze ema mAruM mAnavuM che. / / 9 / bALaka nA mAgI zake, de mAtA paya-pAna, Atma-hita muja jANIne, yathArtha dejo dAna. 91 artha :-- bALaka mAtA pAse mukhethI mAgI zakatuM nathI. chatAM mAtA tene dUdhanuM pAna karAve che. tema mArA AtmAnuM hita zAmAM che te jANIne mane paNa ghaTanuM dAna Apajo. / / 9 / / varNana zI rIte karuM? ura ullAsa na mAya, sadguru-yoge jAgRti Aja apUrva jaNAya. 92 artha :- AjanA harSanuM varNana huM zI rIte karuM? mArA hRdayamAM ati ullAsa bhAva samAto nathI. Apa zrI sadgurunA yoge Aje mane apUrva jAgRti jaNAya che. / / 2 / / Aja sudhInAM rAja-sukha lAge thuLa samAna, tucchapaNuM jIve tajyuM, lAge bahu baLavAna. 93 artha :- Aja sudhI je rAja-sukha bhogavyA te mane dhULa samAna lAge che. te indriyasukhanA tucchapaNAne Aje jIve tajyuM, tethI mAro AtmA mane bahu baLavAna jaNAya che. ANNA traNe lokanuM rAjya paNa jIraNa nIeza samAna, Take vIrya A jo sadA, nikaTa mokSanuM sthAna.' 94 artha :- Aja ApanA darzana samAgamathI mane traNe lokanuM rAjya paNa tRNa samAna jIrNa jaNAya che. evuM AtmavIrya jo sadA TakI rahe to mokSanuM sthAna sAva nikaTa che, dUra nathI. / / 94 / / (zArdUlavikrIDita) "pAmyA moda muni suNI mana viSe, vRttAMta rAjA taNo, pAchuM nija caritra te varAvyuM, utsAha rAkhI ghaNo; Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 2 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 thAze tyAM mana bhUpane draDha dayA, ne bogha jArI thaze. trIjo khaMDa khacIta mAna sukhadA, A "mokSamALA' viSe." -zrImad rAjacaMdra artha - "rAjA caMdrasiMhano vRtAMta sAMbhaLI mahAmuni manamAM pramoda pAmyA. pachI potAnuM caritra paNa ghaNo utsAha rAkhIne varNavyuM. muni caritra sAMbhaLIne rAjAnA manamAM dayAno bhAva vizeSa dRDha thaze ane muni mahAtmAno bogha sAMbhaLI pharI te sAMbhaLavAno bhAva hamezAM jArI raheze. mokSamALA viSe A trIjo khaMDa che, tene tuM nakkI sukhane devAvALo mAnaje." -zrImad rAjacaMdra (73) muni-samAgama (rAjamuni) bhAga-3 (doharo) parama kRpALu muni vade, prasanna citte jyAMya, caMdrarAja mana vikase, kumuda-kaLI sama tyAMya. 1 artha - have paramakRpALu rAja munivara jyAre potAnuM caritra prasanna citte kahevA lAgyA tyAre caMdrarAjAnuM mana jema kumudinI caMdramAnAM darzana karI vikAsa pAme tema vikasita thavA lAgyuM. 1aaaa rAjamuni-mukhathI khare puSpavRSTi sama zabda, ziSyapaNAnI mUrti sama caMdra banI rahyo stabdha. 2 artha :- rAjamuninA mukhathI puSpavRSTi samAna jyAre zabdo kharavA lAgyA tyAre ziSyapaNAnI mUrti samA caMdrarAjA, te sAMbhaLavA mATe stabdha eTale sthira athavA dimUDha banI gayo. rA. "saurASTra dezapati hato, rAjasiMha muja nAma, apUrva saMskAro phure, karavA moTAM kAma. 3 artha :- have zrI rAjani potAnuM svavattAMta varNave che. huM saurASTra dezano pati hato. rAjasiMha mAruM nAma hatuM. mArAmAM moTA kAma karavA arthe apUrva saMskAro skurAyamAna thatA hatA. sA. cakravartI to yuddhathI jItI le Sa khaMDa nirdayatA muja mana gaNe; kIrti te na akhaMDa. 4 artha - cakravartI to yuddha karIne cha khaMDa jIte, paNa tene mAruM mana nirdayatA gaNatuM hatuM. e prakAre meLavelI kIrti paNa akhaMDa rahe tema nathI. II4 saMpa-zAMti muja buddhithI prasarAvuM jagamAMya, evA bhAvo ullase kumaLI vayamAM tyAMya. 5 Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (73) muni-samAgama (rAjamuni) bhAga-3 2 2 3 artha :- jagatamAM mArI buddhithI saMpa-zAMti prasarAvuM evA bhAvo mArI kumaLI vayamAM ullasita thatA hatA. //pA Adarza bhUMpa thavA sadA karato huM puruSArtha, prathama guNa A sAthato; banuM pUrNa niHsvArtha. 6 artha - Adarza rAjA thavA huM sadA puruSArtha karato. tenA mATe prathama A guNa sAghato hato ke huM pUrNa niHsvArthI banuM. //kA garbhazrImaMta ghara samuM rAja-kuTuMba vicArI, saMsArI vaibhava viSe hitabuddhi na visArI. 7 artha - garbhathI zrImaMta samAna rAjakuTuMbane vicArI, saMsArI vaibhava viSe rahevA chatAM huM svapara hitabuddhine bhUlI gayo nahIM. zA vaNika-buddhie vyaya thato, spaSTa hisAba sahita, jaoNra jeTalA nokaro, pagAra yathA-ghaTita. 8 artha - rAjyamAM vaNika buddhithI vyaya thato hato. teno spaSTa hisAba rAkhavAmAM Avato. jarUra jeTalA nokaro hatA. temano pagAra paNa yathAyogya hato. pATA prajAhita jethI nathI tevA karo ayogya, Apatti-veLA vinA; saune nRpa-ghena bhogya. 9 artha :- je vaDe prajAnuM hita nathI tevA kara prajA para nAkhavA ayogya che. eka ApattinA samara vinA rAjAnuM ghana sarvane bhogya che, ema rAkhyuM hatuM. karathI koSa bharyo nahIM, prajA karI ghanavAna, rAjya-mahattA saha vadhe ghana, jo jana vidvAna. 10 artha - kara nAkhIne rAjyano koSa eTale bhaMDAra bharyo nahIM. paNa prajAne ghanavAna banAvavAno ja lakSa rAkhyo hato. tethI he vidvAno juo, ke rAjyanI mahattA sAthe ghana paNa vadhavA lAgyuM. 10nA prajAnI saMpatti vadhe, te yojanA sivAya kara nAkhe jo nRpati mUMDI khavAtI jAya. 11 artha - prajAnI saMpatti vardhamAna thAya te yojanA sivAya jo rAjA kara nAkhe to rAjyanI mUDI paNa khavAtI jAya. ||11|| je pramANamAM Apiye gAyAdikane khANa, te pramANamAM dohiye kara-ghUMgha kharuM pramANa. 12 artha :- je pramANamAM gAya bheMsa Adine khANa eTale Dhorane khAvAnuM anAja ApIe te pramANamAM dUgha dohIe chIe. tema dANa samAna prajAnI saMpatti vardhamAna thavA devAthI kara paNa te mujaba sArA pramANamAM maLyA karaze. rAjyaghana prAptinuM e ja kharuM pramANa che. /12aaaa Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvodha-vivecana bhAga-2 rAjya-vyavasthA-vyaya thakI bamaNI Avaka hoya, nI Avaka vadhu hoya to kara ghaTADavA joya. 13 artha :- rAjya vyavasthAmAM je vyaya thAya te karatA jo bamaNI Avaka hoya to te yogya che. paNa tethI jo navI vadhu Avaka hoya to rAjAe prajA uparanA kara ghaTADavA joIe. / / 13 / / traNa bhAge vyaya sau thatoH eka sevako kAja, tathA rAjya-vaibhava viSe; eke nRpakuLa-lAja. 14 artha :-- AvakanA traNa bhAgano vyaya A pramANe thAya. eka bhAga maMtrIo vagere sevako mATe, bIjo bhAga rAjya vaibhavano mobho jALavavA senApati, sainiko Adi mATe, trIjo bhAga rAjyakuTuMbanI lAja rAkhavA arthAt temanI sAra saMbhALa mATe vaparAvo joIe. / / 14 / / rAjya-prajA-AbAdImAM eka-artha vaparAya, bArkI-artha bhaMDAramAM saMkaTa kAja rakhAya. 15 artha :- bAkInA cothA bhAgano aDadho bhAga te rAjya prajAnI AbAdImAM eTale temanA sukha mATe ane bAkIno aDadho bhAga te saMkaTanA samaye kAma AvavA mATe bhaMDA2mAM rAkhavo joIe. / / 15 / / prajA-klezakara kara kadI rAjAthI na nakhAya; je karathI hita sarvanuM, saMmati laI levAya. 16 224 artha :- prajAne kleza karanAra evo kara rAjAthI kadI naMkhAya nahIM. je karavaDe sarvanuM hita hoya tevuM kara paNa prajAnI saMmati laI levuM joIe. / / 16 / apakSapAte nyAya paNa saraLapaNe devAya tevI vyavasthA rAkhato; sevA-bhAva sadAya. 17 artha :-- apakSapAtathI sa2LapaNe nyAya devAya tevI vyavasthA rAkhI hatI. sadAya sarvanI sevA thAya evo bhAva hRdayamAM jAgRta hato. / / 17 / niyamita dinacaryAM hatI : nidvArthe be phora, rAjyataMtranA prahara be, eka gharmano dora. 18 artha :- niyamita mArI dinacaryA hatI. be pahora (cha kalAka) nidrA mATe, rAjyataMtra calAvavA be pahora, ane eka pahora dharmano dora calAvavA mATe rAkhyo hato. / / 18 / / AhArAdika ekamAM, eka gaMbhIra vinoda, vidyA-yojana ekamAM; vaghato roja pramoda. 19 artha :- AhAra vihAra niThArAdi arthe eka prahara, eka prahara gaMbhIra vinoda eTale jJAnacarcArUpI vinoda arthe ane eka prahara nI vidyA zIkhavAnA prayojana arthe rAkhyo hato. jethI roja pramoda eTale AnaMdanI vRddhi thatI hatI. / / 19 / kharA vIryanI khAmI ne saMkucita vicAra, durAcAra, anudAratA vana-hAni karanAra, 20 Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (73) muni-samAgama (rAjamuni) bhAga-3 2 2 5 artha :- uttama kAryamAM vIryanI khAmI hoya, saMkucita vicAra hoya, jIvanamAM durAcAra hoya temaja udAravRttino abhAva hoya to te sukhI jIvananI hAni karanAra che. bhAravA nRpatio A kALamAM tethI jIve alpa; oNvana TUMkuM ya zyAdhya nA, vinA zuMbha saMkalpa. 21 artha - uparokta doSo jIvanamAM hovAthI A kALanA rAjAo alpajIvana jIve che. temanuM TUMkuM jIvana paNa zubha saMkalpa vinA zlAdhya eTale prazaMsApAtra nathI. 21nA zubha saMkalpa mane spharyoH "vizva-koSa-vicAra" kuTuMbIone meM kahyo, turta thayo svIkAra. 22 artha - e zubha saMkalpa mane pharAyamAna thayo ke "vizvakoSa" karavo. teno vicAra meM kuTuMbIone jaNAvyo tyAre temaNe paNa turta svIkAra karyo. rarAA gaNavI saunI mAlikI kuTuMba-ghana je hoya, jarUra jozuM vApare jyAre jene joya. 23 artha:- kuTuMbanuM je ghana hoya tenA upara saunI mAlikI gaNavI. jyAre jene jarUra hoya te pramANe vApare. 23 pradhAnamaMDaLamAM karI aikya-vAta vikhyAta, kabUla sarvee karI, janmyA jANe bhrAta. 24 artha - pradhAnamaMDaLamAM paNa sarva eka thaIne rahevAnI prakhyAta vAta meM karI. te sarvee kabula karI. jANe badhA bhAIrUpe ja janmyA hoya tema svIkArI lIdhuM. 24 prasarI purajana-maMDaLa, svArtha taje jana sarva, niHsvArthI-guNavoga muja gALe jana-ghana-garva. 25 artha:- nagaranA janamaMDaLamAM A vAta prasarI gaI. jethI sarvae potAno svArtha tajI dIdho. mAro eka niHsvArthIgaNano yoga arthAtu bhAva thavAthI te nagara lokonA ghananA garvane paNa gALavAne samartha banI gayo. rapA thIme dhIme saghaLI prajA samajI banI kuTuMba, rAjya mAlikI nija gaNe, mane gaNI nirdabha. 26 artha - ghIme ghIme saghaLI prajA paNa samajI jaI kuTuMbarUpe banI gaI. rAjyanI mAlikInI milkatane te potAnI mAnavA lAgI. ane mane nirdabha eTale mAyA kapaTa vagarano gaNavA lAgyA. /rakA sukha nija milakatathI maLe tethI maLe adhika; lUMTAvAno bhaya nahIM, rAjya taNA mAlika. 27 artha :- je sukha milkatane potAnI mAnavAthI maLe tethI vizeSa sukha milkatane sarvanI mAnavAthI maLe che. temAM mamatvabhAvano nAza thavAthI kharuM sukha Upaje che. prajA pote rAjyanI mAlika thavAthI ghana lUMTAvAno paNa bhaya rahyo nahIM. razA Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 2 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 zudra bhUpa samajI bhaLyA, banyuM rAjya saMyukta, mahArAjya-mAlika thayA, vinA sainya bhaya-mukta. 28 artha - zudra eTale pAmara rAjAo paNa samajIne sarva sAthe bhaLI gayA. tethI rAjya saMyukta thaI gayuM. have mahArAjyano huM mAlika thayo ane AkhuM rAjya senA vinA ja bhayamukta banI gayuM. ra8AA pravAsa meM paNa Adaryo, nRpati maLyA aneka, bharatavarSanA sau nRpo, thayA kuTuMbI eka. 29 artha :- pachI meM eka pravAsa Adaryo. jemAM aneka rAjAo mane maLyA. bhAratavarSanA sau rAjA maLIne eka kuTuMba jevuM banI gayuM. rA. saghaLA dezomAM gaI vAta vAyu samAna, anArya jana mAne nahIM; AvI kare bahumAna. 30 artha :- A vAta saghaLA dezomAM vAyunI samAna prasarI gaI. anArya lokone e vAta mAnya na thaI. tethI ahIM AvIne joI mAruM bahumAna karavA lAgyA. //30nA anAryadeza-vaNikajana prathama bhaLyA, pachI loka; nRpa tyAMnA samajyA pachI, vasughA banI azoka. 31 artha - anAryadezanA vaNika loko AmAM pahelA bhaLyA. pachI bIjA loko bhaLyA. tyAMnA rAjAo paNa vAtane samajyA pachI bhaLI gayA. tethI AkhI vasughA eTale pRthvI azoka eTale zokarahita banI gaI. /31aaaa prabaLa pUrvanA puNyathI jaga jhUkyuM A vAra, mane mahAtmA so gaNe, jANe prabhu-avatAra. 32 artha - prabaLa pUrva puNyanA udayathI A vakhate AkhuM jagata jhUkyuM ane mane sau mahAtmA gaNavA lAgyA ke jANe A to prabhuno avatAra che. 3rA muja nirbaLatA huM lahuM Takaze keTalI vAra? kSudra kAraNo koI dI, karaze sau saMhAra. 33 artha - paNa mArI nirbaLatA huM samajuM chuM ke A badhuM keTalo kALa Takaze? koI divasa zudra eTale najIvA kAraNo A sarvano saMhAra karI jaze. 33aaaa. vidyAbaLa, cAritrabaLa, paropakArI saMgha, udyama ne avilAsatA TakAvI rahe prabaMgha. 34 artha - prajAmAM vidyAbaLa haze, cAritrabaLa haze ane saMgha paNa ekabIjAno paraspara upakAra karanAro haze, sarvamAM udyama karavAno bhAva haze tathA jIvanamAM avilAsIpaNuM haze to ja A badho karelo prabaMgha TakI raheze. |34o. jJAna vinA nahi A Take, karuM jJAnanI zogha, saMta-samAgama sAghatAM, pAmyo saguru-bogha. 35 Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (73) muni-samAgama (rAjamuni) bhAga-3 227 A lAIva artha - samyajJAna vinA A badhuM TakI zakaze nahIM. mATe jJAnI puruSanI zodha karuM. e zogha karatAM saMtapuruSono samAgama thayo. ane huM sadaguruno bogha pAmI gayo. ll3pAA satya yathArtha ure vasyuM, lAgyuM nakalI sarva, mAyika sau prapaMcamAM skha gayuM te vyartha. 36 artha - yathArtha satya je hatuM te hRdayamAM vasavAthI bIjuM badhuM nakalI bhAsyuM. mAyika eTale sAMsArika sau prapaMcamAM je sukha gayuM hatuM te sarva vyartha lAgyuM. 36o. Atmika sukha svAthIna ne zAzvata, sAcuM zreya, te bhUlI nazvara sukhe bhamavuM te azreya. 37 artha - AtmAnuM sukha te svAdhIna ane zAzvata, sAcuM ane zreyarUpa bhAsyuM. tene bhUlI nAzavaMta evA bhautika sukha pAchaLa bhaTakavuM te AtmAne azreya eTale akalyANakartA jaNAyuM. 3LA ema gaNI muni huM banyo, tajI sarva jaMjALa, vinA prayatna dekha A pazunAM hRdaya vizALa. 38 artha - ema gaNIne jagatanI sarva jaMjALane tajI huM muni banI gayo. A muni jIvananA prabhAvathI vinA prayatna A pazuonA hRdaya paNa dayAbhAvathI vizALa banI gayA che. te tuM A joI le. tane paNa A pazuo dayAbhAvathI ahI harI lAvyA che. ||38. haraNa tane hara lAviyuM, nAga kare upadeza, siMha banyo bakarI samo, jAti-smRti-phaLa-leza. 39 artha - A haraNa dayAbhAvathI tane ahIM harI lAvyuM, nAgadeve tane upadeza karyo, siMha bakarI jevo banI gayo. amArA upadezathI A sarvane jAtismaraNajJAna thayuM che. tenuM A kiMcit phaLa jaNAya che. 39aaaa aciMtya Atmika yoga A, jaga-jaMtu-hitakAra, have kahuM nava tattva huM, te tuM citta ghAra. 40 artha - je ciMtavI paNa na zakAya evo aciMtya Atmika sukha prAptino yoga A tane banyo che, je jagatanA sarva jaMtune hitakartA che. have huM tane nava tattva kahuM chuM. te tuM cittamAM ghAraNa kara. 40nA teM tattvo je dAkhavyAM, gharma-prabhAvI teha, mokSa-mULa tattvo kahuM, kahyAM prabhue jeha - 41 artha - zrI munivara rAjAne kahe che ke teM je abhayadAna, tapa, bhAva, brahmacarya, saMsAratyAga, sudevabhakti, nisvArthI guru, karma ane sammadraSTi e nava tattvo darzAvyA te gharmanI prabhAvanA karavAvALa che. have huM tane bhagavAne mokSaprApti arthe Avazyaka mULa tattvo darzAvyA te kahuM chuM. I41 AtmA uttama tattva che. temAM sarva samAya. AtmA jo jAyo nathI, jJAna nirarthaka thAya. 42 artha :- sarve tattvomAM AtmA e uttama tattva che. temAM sarva tattvo samAya che, jeNe Atma jANyo teNe sarva jANyuM." jo AtmA jANyo nathI to bIjuM jANeluM sarva jJAna nirarthaka thAya che. 4rA ati- pha Ta karyo, si Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 28 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 kahyA niSeghAtmaka rIte, anya ajIva padArtha, jaNAvavA nija jIvane, bhedabheda yathArtha. 43 artha - AtmA sivAya bIjAM badhA tattva niSeghAtmaka rIte eTale ke je kaMI jANatA nathI evA ajIva padArtho che. te paNa eka potAnA AtmAne jaNAvavA mATe ja yathArtha rIte bhedabheda karIne jaNAvavAmAM AvyAM che. 43. eka ja AtmA nizcaye sahaja svabhAve sthita, samyaka darzana jJAna ne cAritre lakSita. 44 artha - have AtmatattvanuM vizeSa varNana kare che : nizcayanayathI jotAM AtmA ekalo ja che ane te potAnA sahaja svabhAvamAM sthita che. ane jenuM svarUpa samyakdarzana, jJAna, cAritra vaDe lakSamAM laI zakAya evuM che. 44. cetana-mahA-sAmAnyathI sarva jIva gaNa eka, karma-janita bhedo baghA kalaMkarUpa aneka. 45 artha :- mahAna evA caitanya padArthane sAmAnyapaNAthI jotAM jagatanA sarva jIvo ekarUpe che ema mAna. paNa karma kalaMkathI utpanna thatAM jIvanA aneka bhedo gaNAya che. II4pA kevaLa karma-vikArane AtmA mAnI loka - jJAna-bhraSTa bhame bhave, vahe duHkhanA thoka. 46 artha :- mAtra karmavikAre deha utpanna thatAM tene potAnuM svarUpa mAnI jagatanA jIvo AtmajJAnathI bhraSTa thaIne cAragatirUpa saMsAramAM bhame che; ane aneka duHkhanA thokane vahana kare che. II46nA upAdhi-bhede sphaTikamAM raMga ajJane satya, AtmAmAM tema ja jAe ajJa bheda parakRta. 47 artha - sphaTika sapheda hovA chatAM raMganA upAdhi bhedathI te ajJAnIne raMgamaya jaNAya che. tene te ja sphaTikano satya raMga bhAse che. tema ajJAnI jIva paNa paraphata eTale karmathI thayelA manuSya devAdi paryAyane ja potAnuM satya svarUpa mAne che. 4nA alaMkAramAM hema sama sura-narAdimAM jIva; satyavruSTi dekhADatI satya svarUpa sadaiva.48 artha - jema vivigha alaMkAro eTale AbhUSaNomAM hema eTale sonu raheluM che tema deva manuSyAdi AkAramAM paNa jIva dravya raheluM che. satya draSTi eTale dravya draSTithI jo jIva jue to tene tenuM satya svarUpa hamezAM jaNAya ema che. 48aaaa prapaMca-saMcaya-klezathI jIva bhUle nija bhAna, svaraeNpa zuddha samajAya to, AtmArRpa bhagavAna. 49 artha :- dehAdine potAnA mAnavArUpa prapaMcanA saMcayathI jIva saMkleza pariNAmane pAmI potAnA bhAnane eTale svasvarUpane bhUlI jAya che. jo tene jJAnI puruSanA vacanabaLe potAnuM zuddha svarUpa samajAya Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (73) muni-samAgama (rAjamuni) bhAga-3 2 29 to potAno AtmA ja bhagavAnarUpa bhAse. 49aaaa. vyavahAra-naya-nipuNa ko gaNeH "deha rjIva eka, jIva vedanA vedato, kathaMcita mUrtika." 50 artha :- vyavahAranaya nipuNa eTale vyavahAranayane mukhya karavAvALA koI ema mAne che ke A deha ane AtmA eka ja che. A jIva zarIramAM rahIne vedanAne vede che. mATe koI apekSAe te dehanA AkAre rahelo hovAthI mUrtika eTale rUpI paNa gaNAya. 50gA. "garama ghI' sama bhrama vaDe aMga-guNa-Aropa jIvamAM jJAnI nA gaNe; jaDa-guNe jIMva-lopa. 51 artha - ghI mAM garamI agninI hovA chatAM ghIne "garama ghI' kahIe chIe. tenA samAna bhrAMtithI rUpI evA aMga eTale zarIranA jaDa guNone ajJAnI evo prANI tene jIva tattvamAM Arope che. paNa jJAnI kadI tema gaNe nahIM. kAraNa ke jaDanA rUpI Adi guNone jIva-tattvamAM AropavAthI arUpI evA jIva tattvano ja lopa thaI jAya. pelA najare nA dekhAya che, mana-vacane agrAhya te sva-prakAzI jIvamAM nahIM mUrtatA kyAMya. para artha :- jIva najare dekhAto nathI ke mana vacane paNa grahaNa karI zakAya ema nathI. te to svapara prakAzI che. evA jIva tattvamAM kyAMya mUrtatA eTale rUpIpaNuM dekhAtuM nathI. //parA mUrta guNe jo vedanA, jaDamAM kema na hoya? azuddha Atma-guNe gaNo, saraLa draSTithI joya. 53 artha - mUrta eTale rUpI evA A dehamAM jo vedanA vedavAno guNa hoya to te pudgala evA jaDa tattvamAM kema na hoya? zarIramAM vedanAno anubhava to azuddha evA AtmAnA vedanaguNanAM kAraNe jANo. saraLa draSTithI jotAM sukha duHkha veThavAno guNa to AtmAno che, te jaDa evA pudgala dravyano nathI. //palA tana-mana-vANI-vargaNA AtmAthI che bhiza, ghana Adi to dUranAM, tethI na thAvuM khinna. 54 artha - zarIra mana ke vacananI vargaNAo te pugalanI che. teno AtmAnA pradezo sAthe eka kSetrAvagAhI saMbaMdha hovA chatAM paNa te AtmAthI sAva bhinna che. jyAre ghanAdi padArtho to A jIvathI sAva dUranA dekhAya che. mATe AtmAthI bhinna ja che. tethI tenA vaghaghaTa samaye AtmAmAM khinnatA eTale kheda lAvavo nahIM. 54 mUrtika guNa pudgala taNo, Atma-guNa to jJAna, pudgalathI oNva che judo, bhAkhe jina bhagavAna. 25 artha :- mUrtika eTale rUpI guNa pudgala dravyano che. jyAre AtmAno guNa to jJAna eTale jANapaNuM che. tethI pudagala dravyathI jIva dravya sAva juduM che. ema kevaLajJAnathI joIne zrI jinezvara bhagavAne bhAkhyuM che. papA. Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 30 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 gati-hetu guNa gharmano, AtmaguNa to jJAna, gharma-dravyathI va judo, bhAkhe jina bhagavAna. 26 artha :- gati eTale halanacalana karavAmAM kAraNabhUta guNa te gharmAstikAya nAmanA dravyano che. AtmAno guNa to jJAna che. mATe gharmAstikAya dravyathI paNa jIva judo che ema zrI jinezvara bhagavAne kahyuM che. padA guNa sthiti-hetu atharmano, Atma-guNa to jJAna, agharma dravyathI rjIva judo, bhAkhe jina bhagavAna. 27 artha :- sthiti eTale padArthane koI sthAne sthira rahevAmAM kAraNabhUta guNa te adharmAstikAyano che. AtmAno guNa to jJAna che. mATe agharmAstikAya dravyathI paNa jIva judo che. ema zrI jinezvara bhagavAne bhAkhyuM che. ApaNA *nabhano guNa avakAza de, Atma-guNa to jJAna, jIva jAdo AkAzathI, bhAkhe jina bhagavAna. 28 artha - nabha eTale AkAzano guNa padArthane avakAza eTale jagyA ApavAno che. jyAre AtmAno guNa to jJAna che. mATe AkAzadravyathI paNa jIva judo che. ema zrI jinezvara bhagavAne kevaLajJAnathI joIne kahyuM che. paTA. kALa-guNa che vartanA, Atma-guNa to jJAna, kALa dravyathI rjIva judo, bhAkhe jina bhagavAna. 29 artha - kALa dravyano guNa to samaye samaye padArthanA parivartanamAM sahAyaka thavuM te che, jyAre jIvano guNa to jJAna che. mATe kALa dravyathI paNa jIva judo che, ema zrI jinezvara bhagavAne kevaLajJAnathI joIne bhAkhyuM che. palA e pAMce ya ajIvathI AtmA judo jANa, vyakti-bhede bhinna A ajIva tattva pramANa. 60 artha - pagalAstikAya, gharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya ane kALadravya e pAMceya ajIva dravyathI AtmAne tuM jAdo jANa. e pAMceya dravyanuM pariNamana vyakti dITha bhinna bhinna hoya che. tathA pAMceya ajIva tattva che ema tuM pramANabhUta mAna. II60nA puNya pApo be tattvathI, judo AtmA jANa, zarIra-hetuM tattva che, pugalarUpa pramANa. 61 artha :- pUNya tathA pApa, A be tattvathI paNa AtmAne tuM judo jANa. A beya tattvo zarIrane sukhaduHkhanA kAraNa che. puNyathI zAtAnuM sukha ane pApathI azAtAnuM duHkha maLe che. 61 zubha kahe jana puNyane, pApa azubha gaNAya, bane bhavanAM bIja che; to zubha kema manAya? 62 artha :- puNyane loko zubha kahe che ane pApa jagatamAM azubha gaNAya che. paNa banne bhava eTale saMsAranA ja bIjarUpa che to te zubha kema manAya che? AnkarA Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (73) muni-samAgama (rAjamuni) bhAga-3 2 31 karmacaMDAla-putra be, vipra uchere eka, karma kare sau vipranAM, jANe eka viveka. 63 artha - beya karmarUpI caMDAlanA putra che. temAMthI eka putra caMDAlanA ja ghare rahyo, te pAparUpa kahevAyo. ane bIjo putra vipra eTale brAhmaNanA ghare ucharavAthI vivekavALo thayo ane zubha karma karavA lAgyo. tethI puNyarUpa kahevAyo. II63mA icchApUrvaka puNya-sukha, icchA che dukha-mULa, kriyA bhoganI pApa-bIja, pariNAme pratikULa. 64 artha :- puNyathI maLelA sukho paNa icchAsahita che. ane icchA e ja duHkhanuM mULa che. puNyathI maLelA sukhothI pAMca indriyanA bhogonI kriyA thAya che, ane bhogakriyA e pApanuM bIja che. ane pApanuM phaLa pariNAme pratikULa eTale jIvane duHkharUpa Ave che. (64 eka khabhethI anya para bhAra pherave koya, indriya-sukha e jAtanuM, bhAra na ocho hoya. 65 artha - jema eka khabhA uparathI bhAra koI bIjA khabhA upara pherave tema eka indriyanI icchA pUrNa thAya ke bIjI indriyanI icchA utpanna thAya; paNa icchArUpa bhAranuM duHkha ochuM thatuM nathI. kapA nAga-pheNa sama bhoganA bhAse vivigha vilAsa; bhaya bhAse vivekIne, bhava-dukhano tyAM vAsa. 66 artha :- nAganI pheNa samAna A pAMce indriyanA bhoga vilAsa vivigha prakAre dekhAva de che. jene hita ahitanuM bhAna pragaTyuM che evA vivekIne to te bhayarUpa bhAse che. kemake tenA vilAsanA phaLamAM cAragatirUpa saMsAranA duHkhano atyaMta trAsa jIvane bhogavavo paDe che. II66aaaa sukha, duHkha ne moha e nAmo bhinna gaNAya, paNa dukha jAti sarvanI, te zubha kema manAya? 67 artha :- indriyanA sukha ke duHkha athavA moha e nAmo bhale bhinna gaNAya paNa A sarve duHkhanI jAtinA ja che. to te AtmAne mATe zubha arthAt kalyANarUpa kema manAya? 6LA puNya, pApa pariNAma to bhavaoNpa jANo eka, mUDha na mAne temane bhava bhamavAnI Teka. 68 artha - puNya ane pApanA phaLa to mAtra saMsArarUpa ja jANo. paNa jene bhava bhramaNa karavAnI Teva paDI gaI che evA mUDha jIvo te vAtane mAnatA nathI. 68aaaa. dAnAdAnanI vartanA pUrvakarmanI jANa, rAgAdika nija bhAvano kartA jIva pramANa. 69 artha :- dAnAdAna eTale levaDadevaDanuM je vartana thAya che, te pUrvakarmanA kAraNe che. paNa tenA nimitte je rAgadveSAdi bhAvo potAne thAya che teno kartA jIva pote che ema huM mAna. IIkalA Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 3 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 parAzrita bhAvo taNo kartA, te abhimAna, ajJAnI baMghAya tyAM, jJAnI sAkSI mAna. 70 artha - paNa AtmAthI para evA pudgalAdika padArthanA pariNamanamAM potAne teno kartA mAnavo te mAtra jIvanuM abhimAna che. tethI ajJAnI jIva kamoMthI baMghAya che. jyAre jJAnI puruSa parapadArthonA pariNamanamAM sAkSIbhAve rahe che. potAne tenA kartA mAnatA nathI. mATe navIna karmathI baMghAtA nathI. "huM kartA parabhAvano, ema jema jema jIva jANe, tema tema ajJAnI paDe, bahula karmane ghANe." [70nA puNya-pAparaeNpa karmano jIva na kartA jANa, iSTa-aniSTa padArthamAM rAgAdi dukha-khANa. 71 artha :- zuddha nizcayanayathI puNya pAparUpa karmano kartA jIva nathI arthAt puNyapApa karavA e jIvano svabhAva nathI. paNa iSTa aniSTa evA paulika padArthonA nimitte rAgadveSAdi bhAvo karavA te jIvane mATe duHkhanI khANa khodavA samAna che. II71aaaa dhULa cakAze coTatI tema ja rAga-dveSa karmabaMghanAM kAraNo, jANI tajo azeSa. 72 artha:- jema cIkAza hoya to tenA upara dhULa coTe che, tema rAgadveSarUpa cikAza hoya to ja jIvane karmano baMgha thAya che. ema jANI azeSa eTale saMpUrNapaNe A rAgadveSano tyAga karo. II7rA. puNya-pApahIMna zuddha te paramAtmAnuM dhyAna, stuti, bhakti yogya che, tevA thavA, pramANa, 73 artha - paramAtmAnuM dhyAna te pApapuNyathI rahita zuddha dhyAna che. te zuddha dhyAna pAmavA mATe paramAtmAnI stuti bhakti karavI te yogya che. e pramANabhUta vArtA che. I73yA puNya-pApa rahita sadA brahma nitya che dhyeya, zuddhanaya mata jJAnano yathArtha upAdeya. 74 artha :- mULa svarUpe puNya pApathI rahita AtmA sadA brahmasvarUpa che. te nitya rahenAra che. te svarUpe prApta karavuM e ja ApaNuM dhyeya che. Avo zuddhanizcayanayathI jJAnIno mata che, te yathArtha che ane teja upAdeya arthAt grahaNa karavA yogya che. II74. (5)Asrava, saMvara rUpathI vilakSaNa jIMva-jJAna, aNu Ave, rokAya jyAM, tyAM be tattvo mAna. 75 artha:- kamoMnA Asrava ane saMvarathI jIvanuM jJAna vilakSaNa arthAta vicitra bane che. karmanA aNu Ave tene Asrava tattva kahyuM che. ane AvatA karmo je vaDe rokAya tene saMvara tattva kahevAya che. pAA yoga, kaSAya, avirati mithyAtvAdi bhAva Asrava, jIva-vibhAvathI pudgala-karma-jamAva. 76 artha :- mithyAtva. avirati pramAda, kaSAya ane yoga vaDe thatA bhAvone karma AsravanA kAraNo Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (73) muni-samAgama (rAjamuni) bhAga-3 233 jANo. jIvanA A vibhAva bhAvo che. tethI pudagala kArmaNa vargaNAono jIva sAthe jamAva arthAta joDANa thAya che. 76aaaa. vrata, samiti, cAritra, gharma, pariSaha-jaya, suvicAra, guti Adi bhAvaphaeNpa saMvara bahuM prakAra. 77 artha - paMcamahAvrata, pAMca samiti, paMca AcArarUpa cAritra, ratnatrayarUpa gharma, bAvIsa pariSahano jaya, samyaka vicAraNA tathA traNa gupti Adi te dravya karmone rokavA mATe aneka bhAvarUpa saMvaranA prakAra che. 77 bhinna bhinna nija bhAvathI svayaM pravarte jIva, grahe, niroze karmana, karma taje to ziva. 78 artha :- bhinna bhinna evA bhAvothI jIva svayaM pravarte che. tethI te karmane grahaNa kare che; ane kamano nirogha paNa svayaM kare che arthAta AvatA karmone roke che. te kamano saMpUrNapaNe tyAga kare to jIva. ziva eTale mokSapadane pAme che. II78 nimitta Arthana nahi sadA, bhAva ruci-AzIna, Asrava paNa saMvara bane, draSTi jo samIcIna. 79 artha :- jIvanA bhAva hamezAM nimittane AdhIna nathI paNa rucine AdhIna che. jevI ruci tevA bhAva thAya che. "ruci anuyAyI vIrya caraNaghArA saghe" rucine AghAre AtmAnuM vIrya skurAyamAna thAya che. AzravanA kAraNo paNa saMvaranA kAraNo banI jAya, jo jIvanI draSTi samIcIna kahetA yathArtha hoya to. "hota AsavA parisavA, nahIM inameM saMdeha; mAtra draSTikI bhUla hai, bhUla gaye gata eka." zrImad rAjacaMdra //79nA ajJAne Asakti che baMgha-hetu, nahi bhoga; sujJAna mukti-hetu che, nahi zAstrAdi-yoga. 80 artha :- jIvane anAdi ajJAnanA kAraNe parapadArthamAM Asakti che te karmabaMghanuM kAraNa che. mAtra indriyanA bhogo baMghanuM kAraNa nathI. jema samyakajJAna mokSanuM kAraNa che, mAtra zAstra ke kriyA Adino yoga jIvanuM kalyANa karanAra nathI. //80thI zAstro, guru-vinayAdi sau saMvara-hetuM jANa, mana, tana, vacane phaLa nahIM, jJAne saMvara ANa. 81 artha - guru AjJAe zAstro bhaNavA ke zrIguruno vinaya karavo, vaiyAvacca karavI vagere sarva saMvaranA kAraNo che ema jANo. mAtra mana, vacana, kAyAnA yogathI varle Atmika phaLa nathI paNa jJAnasahita kriyA karavAthI ja jIvane kharo saMvara thAya che. 81aaaa je je aMze yoga che te te Asrava-aMza; je aMze upayoga che, te saMvarano vaMza. 82 artha :- jeTalA aMze manavacana kAyAnA yoganI pravRtti che teTalA aMze karmano Asrava che. ane Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 jeTalA aMze samyakajJAnanA baLe AtmAno upayoga jAgRta che teTalA aMze karmano saMvara thAya che, arthAtu AvatAM karma rokAya che. rAjya sarva avasthAne viSe samyaSTi zuddha, jJAna-ghAra che nirmaLI, yoga-ghAra mRdu, madhya. 83 artha - sarva avasthAomAM samyakaSTi jJAnI puruSo zuddhabhAvamAM rahe che athavA temAM rahevAno jeno sadA lakSa che. tenuM kAraNa temanA AtmajJAnanI ghArA parama pavitra che. jethI temanA manavacanakAyAnA yoganI ghArA paNa mRdu eTale komaLa che ane madhyama che arthAt tIvra nathI. mATalA bane ghArA zuddha jyAM pUrNapaNe dekhAya, dazA kahI zailephsa te, saMvara pUrNa gaNAya. 84 artha - jyAM jJAnaghArA ane manavacanakAyAnI yogaghArA saMpUrNapaNe zuddha thAya che te dazAne zailezIdazA kahevAya che. tyAM saMvara tattvano pUrNa yoga gaNAya che, arthAt karmone AvavAnA dvAra tyAM saMpUrNa baMgha thAya che. 84 te pahelAM AtmA taNI sthiratA saMvara ghAra, caMcaLatA je yoganI Asrava te nirdhAra. 85 artha - te zailezIdazA pahelA, terame guNasthAne rahelA kevaLI bhagavaMtone AtmAmAM saMpUrNa sthiratA che ane aghAtIyA karmo bhogavatAM chatAM saMvaraghAravaDe te navIna aghAtIyAkarmano baMgha karatA nathI. paNa manavacanakAyAnA yogonI je caMcaLatA che te AzravanI ghArA che ema tuM jANa. 185aaaa A Asrava-saMvara-kathA azuddha nayathI jANa, zuddha naye saMsArI sau siddha samAna pichANa. 86 artha:- A karmanA Asrava ane saMvara tattvanuM nirUpaNa azuddha nayathI jANo. zuddha nizcayanaye to sarva saMsArI jIvo siddha samAna che, tene pichANo arthAt te siddha svarUpanI oLakhANa karo. l86aaaaN karma-nAza te (degnirjarA, karma-svarUpa ajIva; je bhAve karyo khare, bhAva-nirjarA jIva. 87 artha :- karmono nAza karavo tenuM nAma "nirjarA tattva che. karmo che te ajIva tattva che arthAt jaDa svarUpa che. je bhAvovaDe dravya kama khare te jIvanI bhAva nirjarA gaNAya che. I8LA sujJAna saha tapa-hetuthI Atma-vIrya ulasAya, cittavRtti nirothathI kharI nirjarA thAya. 88 artha :- samyakajJAna sAthe tapa AdaravAthI AtmAnuM vIrya ullAsa pAme che. ane jethI cittavRtti paramAM jatAM nirogha pAmavAthI kamanI kharI nirjarA thAya che. "icchA niroghastapa:" icchAono nirodha karavo e ja kharuM tapa che. 188aaaa brahmacarya, jina-dhyAna ne kaSAya maMda karAya, icchA roSe zuddha tapa, laMghana anya gaNAya. 89 Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (73) muni-samAgama (rAjamuni) bhAga-3 235 = artha :- brahmacaryanuM pAlana, jina-dhyAna eTale zuddha svarUpanuM dhyAna karavuM tathA kaSAyonI maMdatA sAthe paramAM jatI icchAone rokI tapa karavuM te zuddha tapa nirjarAnuM kAraNa che. bAkI to badhA mAtra laMghana gaNAya che. / / 895 sudhA, ane tana-tkRzatA, tapa-lakSaNa nA jANa; brahmacarya, gupti, kSamA, jJAne tapa pichANa. 90 artha :-- kSudhA eTale mAtra bhUkha sahana karavI ke zarIrane kRza karavuM te tapanuM lakSaNa nathI. paNa jJAnasahita brahmacarya, traNa gupti ane kSamAne ghAraNa karI tapa karavuM te sAcuM tapa che, ane te tapa dvArA sAcI karmanI nirjarA che. tene tuM pichANa arthAt te pramANe vartavAno prayatna kara. // 9 // prabhAvanA ke bhaktithI puNya bahu baMdhAya, paNa niHspRha tapasvIne mAtra nirjarA thAya. 91 artha - dharmanI prabhAvanA ke bhagavAnanI bhaktithI azubha karmanI nirjarA thaI puNyAnubaMdhI puNyano ghaNo baMdha thAya. paNa AtmajJAnI niHspRhI tapasvIone to mAtra karmonI nirjarA thAya. / / 91 // karma khapAve jJAna-tapa kSaNamAM dIrgha samUha, To na je koTI bhave, karyuM kriyAno vyU. 92 = artha :- AtmajJAnasahita tapa karanArA kSaNamAM karmanA dIrgha eTale ghaNA samuhane khapAve che. je karoDo bhava sudhI aneka prakAranI kriyAono vyUha eTale racanA karIne paNa khapAvI zakAya nahIM. / / 92 / / zreNirUpa je dhyAna-tapa kahe nikAcita karma, pragaTAvIne pUrNatA Ape zivapada-zarma. 93 artha :-- AThamA guNasthAnathI dhyAnarUpI tapanI zreNi mAMDI nikAcita karmone paNa bALI nAkhe che. pachI kevaLajJAnarUpa pUrNatAne pragaTAvI te zivapada eTale mokSapadanA zarma eTale sukhane pAme che. / / 3 / / AtmA sAthe karmano khIra-nIra jevo yoga baMgha cAra bhede kahyo, bhAva-baMdha upayoga. 94 artha :- have baMdhatattva viSe jaNAve che ke AtmA sAthe karmano kSIranIra eTale dUdha ane pANI jevo saMbaMdha che. dravyakarmano baMdha te pradezabaMgha, prakRtibaMdha, sthitibaMdha ane anubhAgabaMdha ema cAra prakAre kahyo che. jyAre AtmAno zubhAzubha bhAvamaya rAgadveSa sahita upayoga te bhAvabaMdha kahevAya che. / / 4 / azuddha upayoge paDe baMdha 'sthiti, 'anubhAga; prakRti, pradeza yogathI; samajo jo sadbhAgye, 95 artha :-- AtmAnA kaSAyamaya azudgha upayogathI karmano sthitibaMdha ane anubhAga baMgha paDe che. ane prakRtibaMgha tathA pradezabaMgha te manavacanakAyAnA yogathI paDe che. jo sadbhAgyano udaya thAya to A vAtane jarUra samajI jIvanamAM utAravA yogya che, arthAt kaSAyo ghaTADavA yogya che. / / 5 / / sarpa kUMDALuM jo vaLe vIMTAya ApI Apa, tema jIva nija bhAvathI race baMdha-saMtApa. 96 Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha - sarpa jema kuMDALuM vALIne ApoApa vIMTAya che. tema jIva paNa potAnA ja bhAvathI karmabaMdhanI racanA karI tenA sukhaduHkharUpe phaLa pAmI saMtApane anubhave che. I96aaaa koza-kAra kaTa vaTato nija taMtuthI kAya, tema ja nija vibhAvathI saMsArI baMghAya. 97 artha - kozakAra eTale komeTA nAmano kITa eTale kIDo te potAnA lALanA taMtuthI potAnI kAyAne vIMTe che. tema saMsArI jIva pote ja rAgadveSamaya vibhAva bhAvo karI kamathI baMdhAya che. zA bAMdhanAra Izvara nathI aparAthIne, ghAra; baMgharahita Izvara viSe ghaTe na e vyApAra. 98 artha :- aparAdhIne karmathI bAMdhanAra Izvara nathI. je karma baMdhanathI sarvathA rahita che evA Izvarane viSe, koIne karmathI bAMdhavAno vyApAra ghaTI zake nahIM. 98aaaa preranAra paNa te nahIM, svapna jema na hoya, racanA e ajJAnanI, vastu-svabhAva joya. 99 artha - AtmAne karma karavAnI preraNA ApanAra paNa Izvara nathI. jema svapna Ave temAM koI preranAra nathI tema. A badhI karmanI racanA, te jIvanA ajJAnane kAraNe che. AtmAno vastu svabhAva jotAM to te zuddha ja che. 99aaaa roga anusAre kriyA jema roganI hoya, tema bhavasthiti samI baMgha-dazA paNa joya. 100 artha :- roganI tIvratA ke maMdatAnA anusAra jema rogInI davA vigerenI kriyA ochA vattA pramANamAM hoya, tema je jIvanI saMsAramAM rahevAnI jeTalI bhavasthiti bAkI hoya te pramANe tenA karma bAMghavAnI bhAvarUpa kriyA paNa ochA vattA pramANamAM hoya che. 100nA zuddha nizcayanaya kahe, AtmA nA baMdhAya; sarpa mAnatAM dorImAM bhaya, kaMpAdi thAya- 101 artha - zuddha nizcayanaya pramANe AtmAne karmabaMghana nathI. jema ochA prakAzamAM dorIne sarpa mAnI tenA vaDe bhaya pAmavo ke kaMpana Adi thavA te mAtra ajJAnavaDe che tema. 101aaaa ajJAnamaya vikalpa e; TaLavA kahuM upAya, ghUMTavA dRDha icchA thatAM baMgha-vikalpa zakAya. 102 artha - dorImAM sarpanI mAnyatAno vikalpa te mAtra ajJAnanA kAraNe che. te ajJAna TALavAno upAya kahuM chuM. jo janmamaraNathI chUTavAnI draDha icchA thAya to karmabaMgha karanArA vikalpo samAI jAya che. "je chUTavA mATe ja jIve che te baMghanamAM Avato nathI A vAkya niHzaMka anubhavanuM che. baMghanano tyAga karyo chuTAya che, ema samajyA chatAM te ja baMdhananI vRddhi karyA karavI, temAM potAnuM mahattva sthApana karavuM, pUjyatA pratipAdana karavI, e jIvane bahu rakhaDAvanAruM che." (va.pR.252) I/102aaaa chUTavA kAje je jIMve, te jIMva nahi baMdhAya; anubhava-vANI jANa A, vairAgya samajAya. 103 Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (73) muni-samAgama (rAjamuni) bhAga-3 237 artha - je jIva kharekhara chUTavA mATe jIve che te karmathI baMghAya nahIM. A anubhava karIne kaheluM vacana che ema tuM jANa. A vAta vairAgya hoya to samajAya evI che. 103aaaa. mAtra zAstra parokSa-thI; baMgha-buddhi pratyakSa, zAstra zAkhA-caMdra sama darzAve dilakSa. 104 artha - dUdhamAM kaDachInI jema mAtra zAstramAM pharatI Atmaanubhava vagaranI parokSa buddhi te jIvane pratyakSapaNe karmabaMdha karAvanArI che. zAstro to mAtra aMdhakAramAM caMdramAnI kiraNa samAna mokSarUpI dizAno lakSa karAvanAra che. 104 zveta zaMkha suNyA chatAM dekhe pati pratyakSa kamaLAvALo, tema A zAstra-jJAnathI lakSa. 105 artha - zaMkha zveta eTale sapheda hoya che. ema sAMbhaLyA chatAM kamaLAnA rogavALo tene pratyakSarUpe pIta eTale pILo jUe che. tema potAnI matikalpanAe svacchede zAstra bhaNavAvALo nara tenA mULa marmane pAmI zakato nathI. 10pA. zIkhe adhyAtma-zAstra jo sadguru-AjJAghAra suNI, vicArI, smarI bahu, anubhave bahu vAra. 106 artha - paNa zrI sadagurunI AjJAnusAra adhyAtmazAstra zIkhe, sAMbhaLe, vicAre ke bahavAra smare arthAt pherave ane temAM kahelA vacanAmRta anusAra jIvanamAM bahuvAra teno anubhava kare arthAt te pramANe varte to Atma prApti thAya. 106 saMtata abhyAse TaLe baMgha-buddhi-vikalpa, to sAkSAta anubhave AtmA nirvikalpa. 107 artha :- zAstronA saMtata eTale satata abhyAsa karavAthI karmabaMgha karanArI buddhinA vikalpo maTe che. ane te sAkSAta evA nirvikalpamaya AtmAnA anubhavane pAme che. II10LA dravya (9) mokSa karmo TaLya, AtmAthI e bhinna; bhAva mokSa AtmA kharo, ratnatrayamAM lIna. 108 artha - have mokSatattva saMbaMdhI jaNAve che. AtmAno dravya mokSa to sarva karmonA nAzathI thAya che. karmo AtmAthI sarvathA bhinna che mATe TaLe che. paNa jyAre kharekhara AtmA samyagdarzanajJAnacAritrarUpa ratnatraya svabhAvamAM lIna thAya tyAre deha hovA chatAM paNa te AtmAno bhAvathI mokSa thayo ema kahevAya che. ll108 mokSa-hetu ratnatrayI, nahIM veza-vyavahAra; bhAvaliMga vinA nahIM mokSa, sarvano sAra. 109 artha:- mokSa prAptinuM kAraNa to samyagdarzanajJAnacAritramaya ratnatraya prApta karavAno puruSArtha che, nahIM ke uparano veSa vyavahAra mAtra. rAgadveSano tyAga karyA vinA bhAvaliMga Ave nahIM, ane te vinA jIvano kadI mokSa thAya nahIM. mATe rAgadveSano tyAga karavo e ja sarva tattvano sAra che. 109aaaa Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 38 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 azuddha nayathI jANavI sthiti baddha ke mukta; zuddha naye nahi baMgha ke mokSa-dazAthI yukta. 110 artha - azuddhanaya arthAtu vyavahAranayathI, AtmAnI karmathI baMdhAyelI ke mukta sthiti jANavI; paNa zuddha nizcayanayathI jotAM to AtmAne baMgha paNa nathI ane mokSa paNa nathI. 110nA anvaya-vyatireke karI nave tattvathI sAra AtmAno nizcaya kahyo : uttama navasara hAra. 111 artha :- anvaya-vyatireke karIne nave tattvamAM sArarUpa evA AtmAno nizcaya karavo. AtmA ja navaseranA hAra samAna uttama padArtha che. anvayathI eTale ekanA sadbhAvamAM bIjAnuM avazya hovuM arthAt jyAM AtmA hoya tyAM AtmAnA jJAnadarzanAdi guNo avazya hoya ane vyatireka eTale paranA guNo AtmAmAM na hoya. jemake rUpa, rasa, gaMgha, sparza e pudgalanA guNo che te AtmAmAM na hoya. ema anvaya ane vyatirekathI AtmAnuM svarUpa jANIne teno nizcaya karavo e ja nava tattvano sAra che. I/111aaaa parama adhyAtma, yoga A, parama amRtamaya jJAna; alpa buddhithI grAhya nahi, tattva guhyatama mAna." 112 artha:- AtmAne oLakhavo e parama adhyAtma che tathA tene mokSa sAthe joDavo te parama yoga che. ane AtmA saMbaMdhInuM jJAna meLavavuM te parama amRtamaya jJAna che. te alpabuddhithI grahaNa thAya tema nathI. A Atmatattva te guhyatama eTale paramagUDha tattva che ema huM mAna; kemake caitanya camatkAra sRSTinA lakSamAM nathI. /112nA AtmajJAnI muni mahAtmAnA samAgamathI, temanA pratye zraddhAna thayA pachI, te mahAtmA AtmasvarUpanI prApti arthe je maMtra Ape tenuM tallInatApUrvaka je jIva dhyAna kare, te anukrame rAgadveSano kSaya karI kevaLajJAnane pAme che. evA guru maMtranA adabhuta mAhAbhya viSe A pAThamAM jaNAvavAmAM Ave che : (74) maMtra (maMdAkrAntA chaMda) vaMduM preme punita pada huM zrI guruM rAja kerA, zobhe jenA manahara guNo mokSadAyI ane rA; lezo jeNe jagata jananA satya zabda nivAryA, AtmA sAco sahaja karatA zabda te ura ghAryA. 1 artha - zrImad rAjacaMdra guru bhagavaMtanA punita eTale pavitra caraNa kamaLamAM huM atyaMta premapUrvaka praNAma karuM chuM. jenAmAM manane haraNa kare evA mokSane devAvALA anerA eTale asAdhAraNa guNo nitya Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (74) maMtra 2 39 zobhI rahyAM che. jeNe jagata jIvonA rAgadveSa Adi klezanA kAraNone satya upadeza ApI nivAraNa karyA che. eka AtmA ja sAco che ane eja tAruM sahaja svarUpa che. evA zabdo uccaranArA paramakRpALudevane huM hRdayamAM ghAraNa karuM chuM. //nA AtmA jANI, udayavaza je gharma-vANI prakAze, zabda zabda viSaya-viSanI vedanAne vinAze; aMtabhedI gahana kathane bhrAMti TALe kaLAthI, jANe koI anubhavI guru-yoga sAco maLyAthI. 2 artha :- paramakapALadeve AtmA jANI udayavazAta je gharmanI vANI prakAzI che. temAM zabda zabda pAMca indriyonA viSayothI utpanna thatI viSa samAna vedanAno vinAza thAya evo upadeza karyo che. je gahana vacano aMtarane bhedI nAkhe eTale sparze evI abhuta kaLAthI, AtmAnI anAdikALanI bhrAMtine TALe che. koI ema jANe ke A to koI sAcA anubhavI AtmajJAnI guruno yoga maLI javAthI ja ema thayuM; nahIM to anAdikALano AtmabhrAMtirUpa roga javo te ati duSkara che. rA zabdo sAcA paramagurunA maMtra rUpe gaNAyA, AjJA tenI aeNka phaLatI, saMta sau tyAM samAyA; sparze AtmA sugaruvacane, pherave evI cAvI, mithyA nidrA ghaTatI ghaTatI, jAgRti jAya AvI. 3 artha - zrI paramagurunA Apela zabdo sAcA che. je maMtrarUpe gaNAya che. 'maMtra mUduM guru vAkya' zrI gurunA vAkya te maMtranuM mULa che. zrI gurue ApelI AjJA ArAghe to te acUka phaLe che. jema zrIpALa rAjAne siddhacakranI ArAghanA ApI to te phaLI athavA zreNika rAjAnA pUrva bhavanA bhIlanA bhAvamAM jJAnI gurue kAgaDAnAM mAMsano tyAga karAvyo to te AjJA TheTha tIrthaMkara pada prApti sudhI tene laI gaI 5.pU.prabhuzrIjI jevA saMta puruSo paNa paramakRpALudeve Apela maMtranI AjJAne ArAdhI paramagurumAM samAI gayA. zrI sadagurunA vacanane jo AtmA sparze arthAt te pramANe varte to te evI cAvI pherave che ke te vaDe AtmAnI anAdinI miA ajJAnarUpa nidrA krame krame ghaTatI jaI tene AtmajAgRti AvI jAya che. jethI te potAnA svasvarUpane pAmI le che. gAyA vIre dIthI tripada, paNa zrI gautame dvAdazAMgI bhALI temAM, pragaTa karI, jo zAstra sau vivighAMgI; utkRSTI e suguru-karuNA yogya pAtra prakAzI, sAcI agni pragaTa thatI jo ziSya vizvAsavAsI. 4 artha :- bhagavAna mahAvIre zrI gautama gaNagharane utpannavA, vighevA, yuvevA nAmanI tripadI ApI. temAM temaNe AkhI dvAdazAMgI dekhAI; te pragaTa karI. jenA vividha aMgavALA zAstro banI gayA. e zrI guru bhagavaMtanI utkRSTa karuNA hatI. je yogya pAtramAM prakAza pAmI. jema sAcI agni hoya te pragaTa thAya, tema zrI guru sAcA hoya ane ziSya paNa zrI gurumAM pUrNa vizvAsa rAkhanAro hoya to jarUra kAryasiddhi thAya che. II4 Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 prajJAvodha-vivecana bhAga-2 buThThI buddhi zivabhUti taNI, nA zIkhyA koI zAstra, thAkyA jJAnI zIkhavI zIkhavI, bola ke maMtra mAtra; TUMko dIdho saraLa gaNI "mA ruSa mA tuSa" tenezraddhA dhArI bhaNa bhaNa kare bola e rAta-dine, 5 artha :- zivabhUti nAmanA muninI jJAnAvaraNIya karmanA AvaraNe buddhi buThThI hatI. tethI koI zAstra zIkhI zakyA nahIM. jJAnI guru temane zIkhavI zIkhavIne thAkI jaI aMte mAtra maMtrarUpa thoDA bolo ApyA. te ''mA ruSa mA tuSa'' eTale koI upara ruSa eTale ruSTamAna thavuM nahIM arthAt dveSa karavo nahIM ane koI upara tuSa eTale tuSTamAna thavuM nahIM arthAt 2Aga karavo nahIM; evo TUMko sa2La gaNIne maMtra Apyo. tene te muni zraddhA rAkhIne rAtadivasa bhaNa bhaNa karavA lAgyA. / / 5 / / AghApAchI vacana pharatAM "mASa durSa" raTAnuM, jANe pote vacana gurunuM gokhavAnuM calAvuM; koI bAI aDada UpaNe, joI pUche : "karo zuM?'' bolI bAI saraLa guNathI : "mAtra tuSe mathuM chuM.'' OM artha :- AvaraNavazAt te maMtranA vacano paNa AghApAchA thaI jatAM 'mASa tuSa' rUpe te zabdo raTAvA lAgyA. paNa pote zrI gurunA Apela zabdo ja hamezAM gokhe che ema mAnavA lAgyA. eka vAra koI bAIne aDada upaNatA joI tene pUchyuM ke tame A zuM karo cho? te bAI saraLa guNathI ema bolI ke huM to 'mASa tuSe' mathuM chuM, arthAt mAtra eTale aDada ane tuSa eTale tenA photarAne huM mathIne judA pADuM chuM, IIII sArA bhAgye smaraNa sarakhuM suzI jAgyA muni te, mAre mATe vacana gurunuM e ja arthe ghaTe che; judo pADuM guru-vacanathI jIva A mASa jevo, dehe pUryAM; samajaNa maLI, tuSa zo deha hovo, 7 artha :-- zubha bhAgyodaye A vAta mAtra sAMbhaLIne te muni jAgRta thayA ke mArA mATe paNa zrI gurunuM A vacana AvA koI prayojana arthe ja che. vicAra karatAM jaNAyuM ke zrI gurunA A vacanathI huM paNa A mAya eTale aDada jevA AtmAne A dehathI judo pADuM ke je A deharUpa kedamAM purAyo che. A deha to eTale photarA jevo che. tenI mane Aje samajaNa maLI. IIII tuSa zreNI mAMDI zivabhUti thayA kevaLI, vAta evI; sAcA mArge guruvacanathI maMtra hai siddhi tevI evI rIte hajju nikaTa che maMtra-mArgo yathArtha, AjJA pAmI suguru taNI sau Adaro puruSArtha. 8 artha :-- ema vicAratA vicAratA zivabhUti muni zreNI mAMDIne kevaLI thaI gayA. A vAta evI che ke jo mArga sAco che arthAt zrI guru sAcA che to temanA vacanane maMtra samAna mAnI ArAdhavAthI te Atmasiddhine Ape evA che. evI rIte hajI A kALamAM paNa yathArtha maMtra mArgonA ArAdhanathI Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zivabhUti munine baMTI ApatA guru mAruSa mAtuSa zivabhUti muni mAre paNa mASa jevo AtmA ane tuSa jevuM zarIra, tene bhinna karavA joIe bhAI bunine kahyuM mApatuSa bhinna karuM chuM. Ni eTale aDada ane tuSa eTale chotarAMne judA pADuM chuM. ema vicAratAM upaDela kevaLajJAna Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (74) maMtra 241 Atmasiddhi pAmavI nikaTa che arthAtu vikaTa nathI paNa saraLa che. mATe zrI sadguru bhagavaMta dvArA evA maMtranI AjJA pAmI sarve satya puruSArthane Adaro arthAt hamezAM te smaraNa maMtranuM raTaNa karyA karo. ITA suryuM, maMtrAthIna sura, naro, sarpa Adi pravarte, sAthI maMtro malina uranI vAsanA sAghatA te; loko tene acaraja gaNe, buddhi nA cAlatI jyAM; kaSTa sAthe, viparIta phaLe, heya mAne ghaNA tyAM. 9 artha - ema sAMbhaLyuM che ke maMtravaDe devo, manuSyo ane sarpo Adi paNa vaza karI zakAya che. AvA maMtrone sAthI potAnA mananI malina vAsanAne ajJAnI loko poSe che. sAdhAraNa lokonI buddhi temAM cAlatI nathI mATe tene AzcaryakAraka gaNe che. kaSTathI tevA maMtrone jIvo sAthe che ane viparIta phaLa paNa pAme che. mATe tevA maMtrone ghaNA heya mAne che. pAlAA maMtre mohyuM jagata saghaLuM moharAjA taNA A H huM ne mAruM gaNa para viSe UMghatA sau maNA nA; svapnA jevI ramata ramatA vizvamAM loka jUThI, jJAnI jAgyA, vaLI jagavavA boghatA bola, UThI : 10 artha - moharAjAnA maMtrathI AkhuM jagata maMtrAI gayela che. "huM ane mAruM' e moharAjAno maMtra che. para padArtho viSe huM ne mAruM gaNI jagatanA sarva loko mohanadrAmAM UMdhe che. tema karavAmAM teoe koI maNA eTale khAmI rAkhI nathI. svapnamAM rAjA bane ane jAge tyAre bhikhArIno bhikhArI, tenA jevI vizvamAM jIvo mohavaza jUThI ramata ramyA kare che. paNa jJAnI puruSo mohanadrAthI jAgRta thayA che ane vaLI jagatavAsI jIvone jAgRta karavA mATe nIce pramANe bodha Ape che - /10aaaa "huM nA kAyA natha muja kazuM ATaluM mAnaze je, railokya te vijaya varaze, vizva rAjA thaze te; niHsvArthI A vacana gaNIne satya vizvAsa ghAro, to nA thAze asara tamane mohanI, kaoNla mAro." 11 artha :- "A zarIra nathI, ane A jagatamAM mAruM kazuM nathI." ATaluM mAnaze te traNa lokamAM vijayane pAmaze ane sakaLa vizvano rAjA thaze arthAt traNa lokano nAtha thaze. A vacanane satya ane niHsvArthI jANI te pramANe varte to tamane jagatanI mohamAyAnI asara thaze nahIM. A mAro kaoNla che arthAt khAtarIpUrvaka huM A jaNAvuM chuM. /11nA sapo pApI narakagatine yogya, maMtra-prabhAve pArcasvAmI nikaTa, padavI indranI jo kamAve; jJAnI-yoge rudhira-kharaDyA hAthathI mokSa mAge, tevA jIvo paNa tarI gayA; maMtrathI jIva jAge. 12 artha :- sarpo pApa karavAthI narakagatine yogya che. chatAM zrI pArzvanAtha bhagavAne tene maMtra saMbhaLAvyo. temAM cittavRttinuM joDANa karavAthI te gharaNendranI padavIne pAmyo. Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 jJAnIpuruSanA yogathI cilAtIputra jenA hAthamAM vyaktinuM mAthuM kApeluM che ane lohIthI kharaDAyela hAtha sahita jJAnaguru pAse mokSa mAge che ke muMDA mokSa Apa, nahIM to tAruM mAthuM paNa uDAvI daIza. tevA jIvo paNa maMtrathI tarI gayA. tene zrI gurue "upazama, viveka, saMvara'evA maMtrarUpe traNa zabdomAM mokSa che ema jaNAvyuM. te maMtrarUpa traNa zabdonuM ciMtana karatAM teno AtmA jAgRta thayo ane potAnuM kalyANa sAdhyuM. ema maMtrathI jIva jAgRta thaI zake che. ||12aa. AvI vAto gahana oNvanI mULa zakti batAve, sAcA dhyAne pragaTa thaI te karma-koTI khapAve; maMtro sAcA parama puruSo arpatA to, padastha gharma-dhyAne madada padanI pAmatAM hoya svastha. 13 artha - AvI maMtra saMbaMdhI gahana vAto, te jIvanI mULa zaktine batAve che. te zakti sAcA AtmadhyAne pragaTa thaI karoDo karmane khapAve che. AvA sAcA maMtrone jo parama jJAnI puruSo Ape to te padastha gharma-dhyAna kahevAya. tenI madadathI AtmA svasthatAne pAme che arthAt svasvarUpamAM sthiratA kare che. jema paramakRpALudeva dvArA arpita "sahajAtma svarUpa paramaguru" maMtranI ArAdhanA karavAthI pa.pU.prabhuzrIjI ke pU.zrI brahmacArIjI potAnA svasvarUpane pAmyA. athavA OM, arihaMta, arihaMta siddha Adi maMtronA padanuM dhyAna te padastha dhyAna che. 13yA. sat jANo nA daM; kumatithI dUra lAge janone; bhrAMtirUpI paDaLa najare, kyAMthI sUjhe, kahone? aMghArAne vivigha rItanA bhAga pADI tapAso, koI bhAge kiraNa ravinuM tyAM jaDe? e vimAso. 14 artha :- sata eTale AtmA. e AtmAne potAthI dUra jANo nahIM. kemake pote ja AtmA che. paNa kumati eTale ajJAnanA kAraNe te lokone dUra lAge che. jene AtmabhrAMtirUpI paDala, najara AgaLa AvelA hoya tene kaho kyAMthI te dekhAya? aMghArAne aneka prakAre bhAga pADI tapAsIe to zuM tenA koI bhAgamAM sUryanuM kiraNa maLI zake? na ja maLI zake. sa" e kaMI dUra nathI, paNa dUra lAge che, ane e ja jIvano moha che. sat" je kaMI che, te "sa" ja che; saraLa che; sugama che; ane sarvatra tenI prApti hoya che; paNa jene bhrAMtirUpa AvaraNatama varte che te prANIne tenI prApti kema hoya? aMghakAranA game teTalA prakAra karIe, paNa temAM koI evo prakAra nahIM Ave ke je ajavALArUpa hoya; tema ja AvaraNa-timira jene che evAM prANInI kalpanAmAMnI koI paNa kalpanA "sa" jaNAtI nathI, ane "sa"nI najIka saMbhavatI nathI. "sa" che, te bhrAMti nathI, bhrAMtithI kevaLa vyatirikta (juduM) che; kalpanAthI "para" (Aghe) che;" (va.pR.267) I/14 tevI rIte aNasamajA je kalpanA-phleza-khinna, tene kyAMthI sata-nikaTatA? bhrAMti ne satya bhinna; sat AtmA che, saraLa, saghaLe prApti tenI sugamya; toye tenI garaja jagave yoga tevo agamya. 15 Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (74) maMtra 243 artha - tevI rIte aNasamaju je potAnI kalpanA ane klezathI sadA khedakhinna che tene satu evA AtmAnI nikaTatA eTale prApti kyAMthI hoya? kemake dehamAM AtmabhrAMti ane sat evo AtmA te beya sAva bhinna che. AtmA sat che, arthAt jenuM traNe kALamAM hovApaNuM che, je saraLa che; sugama che; ane sarvatra eTale cAre gatimAM tenI prApti hoya che. chatAM te AtmA prApta karavAnI garaja hRdayamAM jAgRta kare evA sapuruSano yoga maLavo to sarva kALamAM durlabha che. 15nA mATe jenI dRDha mati thaI Atma-prApti-sukAje, teNe pote nathI samajato gharmamAM kAMI Aje ? evo pAko prathama karavo eka vicAra vAru, jJAnI zoghI, caraNa-zaraNe rAkhavuM citta cAru. 16 artha - mATe jenI AtmA prApta karavAnI draDha mati thaI che teNe pote huM gharmamAM kAMI samajato nathI evo pAko prathama vAra eTale ThIka vicAra karavo, ane pachI jJAnIne zodhI tenA caraNanA zaraNamAM cittane cAru eTale sArI rIte rokavuM arthAta tenI AjJAmAM rahevuM e ja kalyANano kharo mArga che. "mATe jenI prApta karavAnI draDha mati thaI che, teNe pote kaMI ja jANato nathI evo draDha nizcayavALo prathama vicAra karavo, ane pachI "sa"nI prApti mATe jJAnIne zaraNe javuM; to jarUra mArganI prApti thAya." (va.pR.268) //16 mArga-prApti jarRra janane A rIte thAya, evI mumukSune parama hitanI vAta A baMdhu jevI; rakSA mArge pragaTa karatI A ja zikSA suNAtI, suM-vicAryuM parama padane ApanArI gaNAtI. 17 artha - upara pramANe puruSanI AjJAmAM vartavAthI lokone jarUra mokSamArganI prApti thAya. mumukSujanone A vAta baMdhu eTale bhAI jevI parama hitakArI che. cAragatimAM paDatAM AtmAne A zikSA uttama mArga batAvI tenI parama rakSA karanAra che. A vAtane samyaka prakAre vicAravAthI te paramapada eTale mokSapadane ApanArI gaNAya che. A je vacano lakhyAM che, te sarva mumukSune parama baMghavarUpa che, parama rakSakarUpa che; ane ene samyaka prakAre vicAryathI paramapadane Ape evAM che; emAM nigraMtha pravacananI samasta dvAdazAMgI, SadarzananuM sarvottama tattva ane jJAnInA boghanuM bIja saMkSepe kahyuM che; mATe pharI pharIne tene saMbhArajo; vicArajo; samajajo; samajavA prayatna karajo; ene bAtha kare evA bIjA prakAromAM udAsIna rahejo; emAM ja vRttino laya karajo. e tamane ane koI paNa mumukSune gupta rIte kahevAno amAro maMtra che; emAM "sa" ja kahyuM che; e samajavA mATe ghaNo ja vakhata gALajo." (va.pR.268) //17thI nigraMthonA pravacana taNI dvAdazAMgI gaNuM chuM: sau gharmonuM hRdaya samajo, boghanuM bIja sAcuM. saMkSepe A pragaTa kahIM te vAta saMbhAravAnI, punaH punaH samaja karavA e ja vicAravAnI. 18 Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha :- A vacanone nigraMtha puruSonA pravacananI samasta dvAdazAMgI gaNuM chuM. ene sarva ghamoMnuM hRdaya(rahasya) samajo ke jJAnI puruSanA boghanuM saMkSepamAM sAcuM bIja jANo. mATe A vAtane pharI pharI saMbhArajo tathA samajapUrvaka vicAravA prayatna karajo. /18nA evA yatna satata mathatAM, bAghakArI prakAroAve temAM arata rahIne, vRtti emAM ja ghAro; mumukSune ati hUMpI rIte kathya A maMtra mAro, jANo emAM naradama kahyuM satya tene vicAro. 19 artha - samajavA mATe satata mathatA jo koI bAghakArI kAraNo jaNAya to temAM arata eTale udAsIna rahIne AmAM ja vRttino laya karajo, arthAt bIjA kAraNone avagaNI jJAnI puruSanA zaraNamAM ja vRttine lIna karajo. kemake koI paNa mumukSane gupta rIte kahevAno amAro A maMtra che. AmAM naradama eTale saMpUrNa satya ja kahyuM che. teno ekAgracitte vicAra karajo. ./19o. e zikSAne ghaNI samajavA kALa atyaMta gALo, thAkyA ho jo kSaNika sukhathI, satyano mArga bhALo; AvI vAto kadI kada suNI, harSa pAmI na cUko, sAcI zothe kamara kasIne, kAMI bAkI na mUko. 20 artha - upara kahela zikSAne vistArathI samajavA mATe ghaNo ja vakhata gALajo. saMsAranA kSaNika sukhathI jo thAkyA ho to have AtmazuddhinA satyamArganI khoja karajo. AvI vAtone kadI kadI sAMbhaLI harSa pAmI, te samayane cUkazo nahIM; paNa sAcA sapuruSanI zogha thayA pachI kamara kasI maraNIyA thaI kAMI bAkI rAkhavuM nahIM; arthAt te satparuSano draDha Azraya karI, tenI AjJA ArAdhI Atmahita avazya karavuM. "jIva koIka vAra AvI vAtano vicAra kare, tethI anAdi abhyAsanuM baLa ghaTavuM kaThaNa paDe, paNa dinadina pratye, prasaMge prasaMge ane pravRtti pravRttie pharI pharI vicAra kare, to anAdi abhyAsanuM baLa ghaTI, apUrva abhyAsanI siddhi thaI sulabha evo AzrayabhaktimArga siddha thAya." (va.pR.454) I20nA vItyAM varSo abaghaDI suthI keTalAMye nakAmAM, tenuM sATuM jaara vaLaze, lIna vRtti thatAM tyAM; sAcA zabdo nathI hRdayamAM sthAna thoDAya pAmyA, jeNe sAcI pakaDa karI te Atma-suMkhe virAmyA. 21 artha :- AjanI ghaDI sudhI jIvananA keTalAMya varSo nakAmAM cAlyA gayA. have jo sanduruSanI AjJAmAM vRtti lIna thaI gaI to tenuM badhuM sATuM jarUra vaLI jaze. puruSanA kahela sAcA zabdo thoDAka paNa haju hRdayamAM sthAna pAmyA nathI. jeNe jJAnIpuruSanA vacananI sAcI pakaDa karI te jIvo to AtmasukhamAM virAma pAmyA, arthAtu Atmasukhane pAmI gayA. ra1 AMkho mIMcI tvarita-gatithI jIva doDyo ja doDyo, kyAM jAvuM che? khabara nathI te; vegamAM jema ghoDo; du:kho bhAre catura-gatimAM bhogavyAM te vicArI AjJA sAcA guruna pakaDo, to maLI mokSa-bArI. 22 Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (75) cha pada-nizcaya 245 artha - jema ajJAnavaza AMkho mIMcIne tvarita-gatithI jIva jaDa kriyA karIne ke zuSkajJAnI banI doDyo ja jAya che. kyAM javuM che? enI khabara nathI; arthAta AtmArthano lakSa nathI. jema vegamAM ghoDo doDe tema doDyuM ja jAya che. tenA phaLamAM cAre gatinA bhAre duHkho bhogavyAM. te vicArI have sAcAM sadgurunI AjJAne pakaDI rAkhI tenI ja ArAghanA karo, to tamane mokSamAM praveza karavAnI bArI maLI gaI ema jANajo. rirA je jANyuM te bhramaNa-phaLanuM ApanAruM thayuM che, je mAnIne parama hitanuM coTa khoTI karI tebhUlI sarve, bIrjI najarathI jANavuM, mAnavuM che, sAcA jJAnI upara gharIne prema, sau soMpavuM re! 23 artha - hamaNAM sudhI je jAyuM tenuM phaLa saMsAra paribhramaNa ja AvyuM. jenA pratye parahitanuM kAraNa jANI coTa karI te paNa khoTI TharI. mATe have te sarvene bhUlI, jJAnI puruSa dvArA Apela bIjI najara eTale samyakaSTi vaDe ja jANavuM che ane mAnavuM che. sAcA jJAnI puruSa upara prema gharI, sarva mana vacana kAyA tathA AtmAne arpaNa karI, jIvana ghanya banAvavuM evI je jJAnI puruSonI zikhAmaNa che te have hRdayamAM ghAraNa karuM. ra3I maMtra maMtro, smaraNa karato, kALa kAThuM have A, jyAM tyAM jovuM para bhaNI baeNlI, bola bhUluM parAyA; AtmA mATe rjIvana jIMvavuM, lakSa rAkhI sadA e, pAmuM sAco rjIvana-palaTo mokSa-mArgI thavAne. 24 artha :- maMtrathI jANe maMtrAI gayo houM tema smaraNa karato have mAro bAkI rahelo jIvanano samaya pasAra karuM. jyAM mArI najara paDe tyAM para vastu saMbaMdhInA vikalpo bhUlI parAyA bolo bolavAno paNa tyAga karuM. mAtra AtmA mATe jIvana jIvavAno lakSa rAkhI mokSamArgI banavA satparuSanI AjJA ArAghavA have sAco jIvanapalaTo pAmuM; eja mArI paramakRpALudeva pratye hArdika prArthanA che. 24o. maMtra smaraNa karavAthI potAnA AtmAnuM je sahaja svarUpa che tenI oLakhANa thAya. te AtmasvarUpa pragaTavA mATe cha padanI vicAraNA karI teno draDha nizcaya karavA yogya che. te arthe A pAThamAM cha padane saMkSepamAM samajAvavAmAM AvyA che. te nIce pramANe che : (75) cha pada-nizcaya (harigIta) pha guru rAjacaMdra-pade namuM ullAsa ure huM gharI, te parama padane pAmavA puruSArthane aMgIkarI; Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 prAvodha-vivecana bhAga-2 huM cha padano nizcaya thavA baLavAna yatno AdaruM, paNa mArga-darzaka Apa temAM, vacana anubhInuM kharuM. 1 = artha :- zrImad rAjacaMdra guruvaryanA caraNakamaLamAM huM hRdayamAM ullAsabhAva dhAraNa karIne namaskAra karuM chuM. janma jarA maraNathI rahita evA paramapadarUpa mokSapadane pAmavA mATe puruSArtha karavo joIe, e vAtane aMgIkAra karIne, huM cha padanA nizcayane dRDha karavA mATe baLavAna prayatno AdaruM, paNa he kRpALu! ApanA jevA anubhavI puruSonA vacananI mArgadarzakarUpe temAM atyaMta AvazyaktA che, kemake huM mokSamArgano sAva ajANa chuM. ||1|| zrI satpuruSonAM vacana armI tulya mudrA e, aho! zrI satsamAgama e aho! muja lakSa corAzI daho; e lakSa corAzI bhI narabhavanakanAre AvatA suSupta cetanane hajIye deha-bhAvo bhAvatA. 2 artha - * aho ! zrI satpuruSonA amRta samAna vacanAmRta, mudrA ane satsamAgama, aho kahetA te AzcaryakAraka che ke je mArA corAzI lAkha jIvayonImAM thatA anAdikALanA paribhramaNane TALavA samartha che. e corAzI lAkha jIvayonImAM bhamI bhamIne have A manuSyabhavarUpI samudranA kinAre AvI pahoMcyuM chuM, chatAM hajIe suSupta eTale mohanIdrAmAM sutelA evA mArA AtmAne demAM ramaNatA karavAnA ja bhAvo priya lAge che. "aho satpuruSanAM vacanAmRta, mudrA ane satjhamAgama! suSupta cetanane jAgRta karanAra, paDatI vRttine sthira rAkhanAra, darzanamAtrathI paNa nirdoSa, apUrva svabhAvane preraka, svarUpapratIti, apramatta saMyama, ane pUrNa vItarAga nirvikalpa svabhAvanAM kAraNabhUta; chelle ayogI svabhAva pragaTa karI anaMta avyAbAdha svarUpamAM sthiti karAvanAra! trikALa jayavaMta varto !'' (va.-634) ||2|| jAgrata karAve Atma-bhAvo. satpuruSo bodhI, jo, bhAna bhUlave saMga avaLA, sthiratA satsaMgathI; prere svabhAva apUrva ne nirdoSa darzana mAtrathI, prIti svarUpa taNI jagAvI apramatte sAMkaLI. 3 artha :- satpuruSo potAnA bodhabaLe mArA AtmabhAvone jAgRta kare che chatAM 'asatsaMga ane asatprasaMgathI jIvanuM vicArabaLa pravartatuM nathI.' te bhAvonI jAgRti satsaMgavaDe thaI zake. satpuruSonA vacanAmRto, pUrve kadI prApta thayA nahIM evo apUrva AtmasvabhAva tene pAmavAnI prerannA Ape che tathA vItarAga mudrA darzanamAtrathI paNa nirdoSa che, te potAnA vItarAga svarUpanI pratIti eTale zraddhA jAgRta karAvI, sAtamA apramatta guNasthAne rahelI saMyamarUpa ghyAna avasthAne pragaTAvavA samartha che. / / 3 / / vItarAga, nirvikalpa bhAva jagAvI de e pUrNatA, aMte ayogI bhAvathI de purNa sukhe sthiratA. AvA apUrva suyogano laI lAbha nA aTakuM have, puruSArtha karI tevo banuM, bIjA bIjuM chone lave. 4 Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (75) cha pada-nizcaya 247 artha - te satparuSonA vacanAmRta, mudrA ane satsamAgama, jIvane sAtamA guNasthAnathI paNa AgaLa vaghArIne pUrNa vItarAga nirvikalpa svabhAvanA kAraNabhUta banI chelle ayogI svabhAvane pragaTa karI pUrNa sukharUpa evA anaMta avyAbAgha svarUpamAM sthiti karAvanAra che. AvI traNe kALa jayavaMta vartanAra vastuono apUrva suyoga pAmI, have teno lAbha levA koI paNa kAraNe aTakuM nahIM. paNa atyaMta puruSArtha AdarIne te pada pAmavA prayatna karuM. bIjA jIvo bhale game tevI mAnyatA gharAve ke te saMbaMthI lave arthAtu lavArI kare paNa huM to A bhavamAM uparokta puruSArtha karI mArA AtmabhAvane pragaTa karuM. //4 prathama pada - AtmA che jo pAMgaLo caDhI AMghaLAnA jhaMgha upara AvatAM, jhAMkhI najaravALo na dekhe, be jaNA judA chatAM; te pAMgaLAnI AMkhane aMghA viSe Aropato, ne AMthaLAnA paga vaDe paMgu gaNe che cAlato. pa artha - jo pAMgaLo mANasa AMdhaLAnA khabhA upara caDhIne Avato hoya, tyAre jenI najara jhAMkhI che tene A beya jaNA judA hovA chatAM eka dekhAya che. te pAMgaLAnI AMkhane AMdhaLAmAM Arope che ane AMdhaLAnA pagane pAMgaLAmAM AropI, jANe pAMgaLo ja cAlI rahyo che ema mAne che. "pAMgaLo aMgha-khaMghe tyAM, paMgunI draSTi aMghamAM Aropa mUDha, te rIte AtmAnI draSTi aMgamAM." -samAdhizataka //pA tevI rIte A deha ne AtmA judA mULe chatAM, ajJAna jANe ekarUpe, jUThI draSTi sevatAM; AtmAnI draSTi jJAna tene dehamAM Aropato, kAyA taNI kriyA thatI te jIvanI mUMDha jANato. 6 artha - tevI rIte A deha ane AtmA mULamAM judA hovA chatAM ajJAnI bannene ekarUpe jANe che. ema mithyA che draSTi jenI evo ajJAnI jIva, AtmAnI jJAnadraSTine arthAta jANapaNAne te dehane viSe Arope che; ane je kriyA kAyAthI thAya che te kriyA, jIva kare che; ema te mUDha ajJAnI mAne che. tevA AtmA arUpI tethI AMkhe joI koI zake nahIM; paNa pavananI zItAdi guNa ke kaMpathI khAtrI lahI, tevI rIte jJAnI anumAna guNo jANI gaNe pratyakSa dehAdithI AtmA bhinna che jJAtA-paNe. 7 artha :- AtmA arUpI dravya hovAthI AMkhe koI joI zakatuM nathI. jema ThaMDo pavana ke garmIno zarIre sparza thavAthI khabara paDe che, ke pavanavaDe kapaDAM Adi kaMpAyamAna thavAthI pavana che ema khAtrI thAya che; tema jJAnI puruSo paNa anumAnathI AtmA ane pudgalanA guNadharmone jANI, AtmAne deha Adi padArthothI pratyakSa bhinna gaNe che; ane jANavuM, dekhavuM e AtmAno svabhAva che ema mAne che. IInA jJAna guNanuM sthAna oNva jo, tenA vinA zaba deha to, nA yaMtranI kriyA nihALI jIva koI mAnato; Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 je jIva jANe suguru-boghe : "deha, AtmA bhinna che," prajJA ane vairAgyathI tene ja samyaka jJAna che. 8 artha:- jJAnaguNanuM sthAna jIva dravya che. jIva vinA jJAnaguNa bIjA koI dravyamAM hoto nathI. mATe jIva dravya vinA bIjA badhA dravyo jaDarUpa che. zarIramAM paNa jIva na hoya to te maDaduM che, jaDarUpa che. jema yaMtrane cAlatA joI A jIvanI kriyA che ema koI mAnatuM nathI, paNa jaDanI kriyA mAne che. tema sagurunA boghe je jIva Atmatattvane jANe che te dehane ane AtmAne bhinna mAne che. ema prajJArUpI chINIvaDe ane vairAgyabhAvathI AtmA ane deha vacce je bheda pADe tene ja samyakajJAna kahyuM che. sAdA Indriya dekhe dehane, mana mAnI le huM deha chuM, jo deha jADo thAya paNa nA jJAna dekhAye vaghu, kRza deha thAtAM paNa ghaTe nA; jJAna mAna na dehanuM. AtmA judo che dehathI, emAM gaNe saMdeha zuM? 9 artha - cakSu indriya zarIrane jue che mATe mana mAnI le che ke huM deha chuM. jo AtmA deha hoya to deha jADo thAya tyAre AtmAno jJAnaguNa paNa vaghavo joIe, ane deha kuza eTale pAtaLo thAya tyAre AtmAnuM jJAna paNa ghaTavuM joIe, chatAM tema dekhAtuM nathI. mATe jJAnaguNa eTale jANapaNuM e dehanuM nathI paNa AtmAnuM che ema huM mAna. A AtmA dehathI sAva judo che. emAM tuM zuM saMdeha rAkhe che? lo. indriya manane rokatAM astitva tenuM jo rahe, upazama ane vairAgya vaghatAM, bhrAMti TALe to lahe. jenA vinA zaMkA na hoya, te ja AtmA jANa tuM, bhrAMti anAdinI rahI, te TALI AtmA mAna tuM. 10 artha :- pAMca indriyo ane mananI kriyAne rokatAM chatAM paNa AtmAnuM astitva svasaMvedanarUpe arthAta huM chuM ema A dehamAM rahe che. paNa tenuM jJAna, kaSAyabhAvone TALI upazamaguNa pragaTAvIne tathA viSayonI Asakti ghaTADI vairAgyabhAva vaghArIne jo AtmabhrAMtine jIva TALe to AtmAnA hovApaNAne te mAne che. jenA vinA AtmA vagerenI zaMkA thaI zake nahIM, tene ja tuM AtmA jANa. A AtmabhrAMti anAdithI che, mATe have tene TALI AtmAnI draDha mAnyatA kara ke huM AtmA ja chuM paNa deha nathI. 10nA astitva AtmAnuM sadA AtmA viSe sau mAnajo. vacanAdi parabhAvo viSe jo Agraho, ajJAna to; jyoti niraMtara jAgatI jo jJAnanI sau jIvamAM, "sarvAtmamAM samadraSTi gho" A vacana rAkho bhAvamAM. 11 artha :- AtmAnuM astitva eTale hovApaNuM, te AtmA viSe ja sarve mAnajo. manavacanakAyA Adi to parabhAvo che. tene viSe jo AtmA hovAno Agraha rahyo to te ajJAna che arthAt e ja mithyA mAnyatA che. sarva jIvomAM jJAnanI jyoti niraMtara jAgatI spaSTa jaNAya che. mATe sarva AtmAomAM samAna draSTi rAkhI, koIne paNa duHkha ApavuM nahIM. A vacanane hRdayamAM sadA TaMkotkIrNavat rAkhajo, jethI manavacanakAyAthI koI jIvanI hiMsA thAya nahIM. /11/ Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (75) cha pada-nizcaya 249 bIjuM pada - AtmA nitya che avinAza sarve mULa tattvo, kyAMya koI nA bhaLe; saMyogano vinAza thAtAM sau svarUpe jaya maLe. paramANu-paMja ghaDo thayo, te bhAgI paramANuM thaze, paNa koI rIte te aNuo vizvamAMthI nA jaze. 12 artha :- A vizvamAM mULa cha tattvo eTale padArtho che. te gharma, agharma, AkAza, kALa, pudgala ane jIva dravyo che. te mULa dravyono koI kALe nAza nahIM hovAthI te sarve avinAzI che. te padArtho nAza pAmIne kadI koI bIjA dravyamAM bhaLI jatAM nathI. paNa saMyogathI je padArtha bIjI avasthArUpe banyo hoya te paNa saMyogano vinAza thatAM pharIthI potapotAnA padArthanA mULa svarUpamAM sarve jaI rahe che. jemake pudagala paramANuono Dhagalo bhego thavAthI ghaDo banyo, te kALAMtare bhAMgI jaI pharIthI paramANurUpa thaze; paNa koI rIte te pula paramANuo A vizvamAMthI nAza pAmaze nahIM. "hoya tehano nAza nahIM; nahIM teha nahIM hoya; eka samaya te sau samaya, bheda avasthA joya." -zrImad rAjacaMdra /12aa. AtmA asaMyogI mULe, nA nAza teno saMbhave, jo nAza pAme tema ho, to hoya nA Aje have; paryAya palaTAtA chatAM nA tattvano kadI nAza che, je dravya atyAre jaNAya te trikALa rahI zake. 13 artha - AtmA mULamAM asaMyogI dravya che. tenI utpatti koI paNa dravyanA mizraNathI thaI zakatI nathI. mATe teno koI kALe nAza thavo paNa saMbhavato nathI. jo AtmA nAza pAme ema hota to pUrva janmamAM ja nAza pAmI gayo hota. Aje tenuM astitva ahIM hota nahIM. dravyanI paryAya eTale avasthA palaTAtAM chatAM paNa te mULa tattvo arthAt dravyono koI kALe nAza nathI. je cha dravyo atyAre jaNAya che te bhUta, bhaviSya, vartamAna traNe kALamAM raheze; te kadI paNa nAza pAmaze nahIM. /13 krothAdi sarpAdi viSe sAbita pUrva bhavo taNI, maphaeNrAdi jAti-vaira ghAre, te na A bhava-lAgaNI; jAti smRti pAme ghaNA, te pUrva bhava sAcA lahe, pratyakSa avadhi Adi pAme te pragaTa dekhI kahe. 14 artha - sarpAdi prANIomAM je krodhAdi kaSAyanuM vizeSapaNuM che te pUrva bhavonI sAbitI siddha kare che. mora Adine sApa Adi pratye jAti vera che. te A bhavanuM nathI. paNa pUrva bhavathI lAvelA vairanA saMskAra sUcave che. je jAtismaraNajJAna pAme te pUrva bhava sAcA che ema mAne che ane je pratyakSa avadhijJAna Adi pAme che te to pUrva bhavone pragaTa dekhI tenI vigata jaNAve che. 14o. A satya nityapaNAtaNuM je uramAM draDha ghAraze, te thAya nirbhaya, amara; tene koNa, kyAre mAraze? Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 prajJAvodha-vivecana bhAga-2 keAI vakhate pUrva bhavamAM AtmA nathI mAryo gayo, to kema A bhavamAM have AtmA mare? nirbhaya thayo. 15 artha :-- 'AtmA dravye nitya che' A AtmA pUrva bhavamAM hato tethI Aje che, ane Aje che te sarva - kALa raheze evI dRDha zraddhA je hRdayamAM ghAraNa karaze te AtmA nirbhaya thaze. ane potAne amara mAnavAthI tene mRtyu Adi koNa ane kyAre mArI zake? 7 me mRtyu to miti:' mane mRtyu ja nathI to mAre teno bhaya zo? pUrve koI paNa bhavamAM koI paNa vakhate AtmA mAryo gayo nathI to have A bhavamAM te AtmA kema mare ? nahIM ja mare. mATe evI sAcI vAtane mAnya karavAvALo to nirbhaya thaI gayo. / / 15 / / jo jAya ciMtA maraNanI to anya ciMtA nA kare, zAne cahe te saMga bIjA? te asaMgapaNuM varSa. dehAdi saMyogo avinAzI mAnatA vairAgya je, AtmA manohara nitya jANI, bhAvatA sadbhAgya te. 16 - artha :-- jo maraNanI ciMtA samyakttAnanA baLe TaLI gaI to te rogAdi AvatAM paNa maraNano bhaya pAme nahIM. AvA puruSo rAgI ke mohI jIvonA saMgane zA mATe icche? te kALe karIne asaMgapaNAne pAmaze. je vairAgI jIvo deha AdinA saMyogone vinAzakArI mAne che, te sadbhAgI jIvo AtmAne ja manohara ane nitya jANI pratidina AtmabhAvanAne bhAve che ke 'huM dehAdi svarUpa nathI, ane deha strI putrAdi koI paNa mArA nathI, zuddha caitanyasvarUpa avinAzI evo huM AtmA chuM.' ema AtmabhAvanA bhAvatAM, zuddhanA lakSe zubhamAM te kALa nirgamana kare che. / / 16 / / trIjuM pada - AtmA kartA che sarve padArthoM kArya potAnuM sadA viSe kare, te kAryathI jANo baghA juMdApaNuM pote ghare; AtmA kare che jANavAnuM kArya jo nija bhAnamAM, varte nahIM nija bhAnamAM tyAM karma-kara ajJAnamAM, 17 artha :-- jagatamAM rahelA sarva padArtho potapotAnuM kArya sadA karyA kare che. jaDa padArtho jaDarUpe pariName che ane cetana padArtho cetanarUpe pariName che, te te kAryathI badhA padArtho potapotAnuM astitva juduM gharAve che, Atmadravya jyAre nija bhAnamAM hoya tyAre mAtra jANavAnuM kArya kare che; arthAt jJAtA dRSTA rahe che. paNa jyAre AtmA nija bhAnamAM nahIM varte paNa vibhAvamAM pravarte tyAre te ajJAnavaza navIna karmano kartA bane che / / 17 / rAgAdinI kriyA vibhAva ja karmayoge je thatI, te telavALA hAtha para raja jema karmo lAvatI; baMghAya karyo je zubhAzubha, te ja sukhadukha ApatAM, vicitratA jagamAM jaNAtI gUDha te samajAvatAM. 18 artha :- rAgadveSAdi bhAvovarDa je kriyA thAya te vibhAva ja che. te karmanA yogathI thAya che. jema Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (75) cha pada-nizcaya 251 telavALA hAtha hoya to 2ja eTale dhULa AvIne coTe, tema rAgadveSAdi bhAvo hoya to navIna karmo AvIne AtmA sAthe coTe che. rAgadveSavaDe je zubhAzubha karmo baMdhAya che, te ja jIvane sukhadu:khanA ApanAra thAya che. tene laIne jagatamAM vicitratA jaNAya che. A karmanuM svarUpa samajAvavuM ghaNuM gUDha che. sau raMka rAjA karma-ArthIna yogya kuLa UpanA, jo karma pUrva taNAM na mAno to UThe saMzaya ghaNA-- Izvara kare che sarve evuM mAnatAM puruSArthano avakAza koI nA rahe, hita sAdhavA na samartha, jo. 19 artha :- sarva aMka eTale garIba athavA rAjA, potapotAnA karmane AdhIna yogya kuLamAM janma pAmyA che. emano A karmano udaya pUrvabhavano na mAnIe to aneka prakAranI zaMkAo UbhI thAya che. athavA A badhuM Izvara kare che ema mAnIe to puruSArthane koI avakAza raheto nathI. ane jo puruSArtha jIvo nA kare to potAnA hitane sAdhavA te samartha banI zakatA nathI. / / 19 / nA baMgha-mokSa ghaTe, pachI upadeza karavo vyartha to, jIva yaMtra sama gaNavArUpe siddhAMta mAtra anarthano; karato nathI jIva kAMI evuM mAnanArAne sadA saMsAranAM duHkho zire vavAM paDe e ApadA. AtmA sadAya asaMga mAne, mokSa teno nA ghaTe, duHkhI dazAthI chUTavA sau tharma-upadezo 2Te. 20 artha :-- jIvane baMgha ke mokSa kAMI che nahIM. ema jo mAnIe to pachI tene upadeza karavo vyartha che. jIvane jo yaMtra samAna bIjA calAve ema gaNIe to karma karavA vagerenA siddhAMto artha vagaranA che. A jIva kAMI karato ja nathI evuM mAnanArAone paNa sadA saMsAranA duHkho zire vahevA paDe che, je ApattirUpa che. je mata AtmAne sadAya asaMga mAne, te AtmAno mokSa karavo kyAM rahyo. jyAre sarve matadarzanavALAo potAnI duHkhI dazAthI chUTavA mATe dharmanA upadezone rahyA kare che. ||2NA mAyA, prakRti, karma mAno vAsanA, saMskAra vA; AtmA taNI te preraNA-kriyA vinA saMsAra nA. saMsAra-kartA jIva mAno, to ja kartA mokSano, vibhAva karmAIna hU~Dhe, karyAM gaye; niSpakSa jo. 21 artha :-- vedAMta jagatane IzvaranI mAyA mAne, sAMkhya matavALA paccIsa prakRti mAne, koI matavALA vAsanAne karma mAne athavA bauddha matavALA AtmAne kSatrika mAne ane kahe che ke eka AtmA bIjA AtmAne saMskAra ApI jAya che. paNa A badhAmAM AtmAnI preraNArUpa kriyA vinA jIvane saMsAra hoI zake nahIM. 'hoya na cetana preraNA koNa grahe to karma.'' potAnA saMsArano karanAra jIvane mAnIe to ja te sarva karmone choDI mokSano paNa kartA banI zake tathA karmane AdhIna rahelA vibhAva bhAvo to ja chUTe, ane karmono nAza thaye te rAgadveSanA pakSathI rahita thayo arthAt vItarAga thayo. ane vItarAgI AtmA ja mokSane pAmI zake che. zaraNA Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 5 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 cothuM pada - AtmA bhoktA che kartA pramANe jIvanuM bhoktApaNuM samajAya che, jevuM kare tevuM sadA phaLa bhogave sau nyAya e. vibhAvamAM varte tadA karmo zubhAdi bhogave, varte svabhAve to cidAnaMdI svabhAvo bhogave. 22 artha - jIvamAM pariNamana kriyA karavAno svabhAva che, mATe te kartA bane che. ane kartA pramANe jIvanuM bhoktApaNuM samajAya che. jevI kriyA te kare tevuM phaLa sadA te bhogave evo nyAya che. jyAre AtmA vibhAva bhAvomAM varte tyAre te pramANe zubha azubhAdi karmo bAMdhI tenA phaLane bhogave che. ane jyAre te potAnA zuddha svabhAvamAM varte tyAre AtmAnA cidAnaMdamaya svabhAvane bhogave che. rA vikalpa karmothI thatA kartA tathA bhoktA taNA, karmo gaye sthiratA svabhAve, e ja nijabhogo gaNyA. bhAvo zubhAzubha bIja, Uge cAra gati saMsAranI, sukha-duHkha pAmyo tyAM ghaNuM; gati zAzvatI bhavapAranI. 23 artha :- pUrve bAMdhelA karmonA udaye, vibhAvabhAvathI jIvane karma karatI vakhate ke te tenA phaLa bhogavatI vakhate, saMsArI jIvane aneka vikalpo thAya che. paNa te karmo nAza pAmI jyAre AtmAnI potAnA sahaja svabhAvamAM sthiratA thAya che, tyAre te potAnA svabhAvano ja bhoktA gaNAya che. je zubhAzubha bhAvo thAya che, te cAra gatirUpa saMsAranuM bIja che. te zubhAzubha karmanA phaLamAM huM cAra gatimAM ghaNuM sukhaduHkha pAmyo. have zAzvatI gati samAna mokSane pAmI saMsArarUpa samudrathI pAra UtarI jAuM, evI mArI abhilASA che. 23ii mAyAvI sukho dehanAM duHkho gaNo, phaLa karmanA; lAge sukho e mohathI tyAM sudhI jIva atharmamAM; draSTi yathArtha thaye jaNAze heya jaga-sukha-duHkha jo, jIMva karma-phaLasau yArthI, puruSArtha karI zivasekha to. 24 artha:- A dehanA indriyasukho te mAyA moha karAvI jIvane duHkhI karanAra che, mATe tene duHkho jANo. te karmanA phaLathI utpanna thAya che. jyAM sudhI jIvane mohathI A indriyasukho sukharUpa lAgaze tyAM sudhI jIva agharmamAM che arthAt vibhAvamAM che, svabhAvamAM nathI. saguru dvArA jyAre tenI draSTi samyaka thaze tyAre tene A jagatanA sukhaduHkho heya eTale tyAgavArUpa jaNAze. ane karmanA phaLamAM samabhAva rAkhI, te kamane sarvathA tyAgI, satya puruSArtha AdarIne te jIva mokSasukhane pAmaze. 24 pAMcamuM pada - mokSapada che zRMgAra, kutUhala bhAva ke AnaMda indriyo taNo kAyA vinA nathI mokSamAM, to mokSa e zA kAmano? evuM bhavAbhinaMda bole, te vibugha vicArazeH indriya-sukha duHkhanA mULa, roganA upacAra che - 25 Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (75) cha pada-nizcaya 253 artha - zarIranA alaMkAra, kapaDAM AdithI thatAM zRMgAra, hasavA Adi vinodanA bhAvo ke pAMca indriyonA viSayono AnaMda, te zarIra vagaranA mokSamAM nathI. to evo mokSa jIvane zA kAmano? evuM bhavAbhinaMdI eTale saMsAramAM AnaMda mAnanAra jIvo bole che. paNa te bAbata vibudha eTale jJAnI puruSo to ema vicAre che ke te indriya sukho ja duHkhanA mULa che ane mAtra icchArUpI roganA upacAra che. rapA tRSA vinA pANI na bhAve, bhUkha to bhojana bhaluM, tRSNArUpI agni baLe tenuM zamana sukha-thIMgaDuM; je kSaNika, vidhrothI bharyuM, AghAra parano mAgatuM, samatA hare indriya-sukha te duHkha buthane lAgatuM. 26 artha - have indriya sukho kevI rIte roganA upacAra che te jaNAve che. jemake tarasanuM duHkha na bhogave tyAM sudhI pANI bhAve nahIM. bhUkhanuM duHkha pahelA bhogave nahIM to bhojana bhaluM lAge nahIM. te pAMca indriyonA viSayo bhogavyA pachI paNa tene vizeSa meLavavAnI tRSNArUpI agni jyAM sadA baLatI rahe, evA kSaNika sukhovaDe icchAonuM zamana karavuM te mAtra sukhanA thIMgaDA samAna che; paNa vAstavika sukha nathI. indriyasukho kSaNika che, aneka vidanothI bharapUra che, sukha mATe paravastuno AghAra mAge che tathA samatA eTale AtmazAMtine je vikalpo karAvI harI le evA indriyasukho te bugha eTale jJAnI puruSane to mAtra duHkharUpa bhAse che. //rakA indriya-vRtti jItatAM, upazama samAdhi-sukha che, te mokSa-sukhanI vAnagI, abhyAsa pUrve mokSa de; paramAtmapadamAM magna tene sukhanI khAmI nathI, zRMgAra zAne te cahe? zAMti kharI strI to kathI. 27 artha - indriyanA viSayone jItavAthI pragaTela upazamasvarUpa samAdhisukha eTale AtmAnI svasthatA, te mokSasukhanI vAnagI che. tenA baLe saMpUrNa viSayakaSAyane jItavAno abhyAsa karavAthI jIva mokSane pAme che. je paramAtmapadamAM eTale svarUpAnaMdamAM magna che tene sukhanI kaMI khAmI nathI. evA jJAnI puruSo zarIranA banAvaTI zrRMgArane kema icche? teo AtmazAMtirUpa kharI strIne pAmI gayA. tethI parAdhIna, kSaNika, vinothI bharapUra evA indriyasukha pratye temanI icchA nathI. //razA kleza ghaTatAM sukha vaghatuM dekhAya, te utkRSTa jyAM, te pUrNa padane mokSa mAno, sarva karmo jAya tyAM; tana-mana taNAM duHkho gaye, gaMbhIra zAMta samudra zo tyAM caMdra-caMdrikA samo AtmA sahaja sukha-zAma jo. 28 artha :- saMsAranA kaSAya kleza ghaTatAM jIvane AtmAnuM sukha vaghatuM jaNAya che. te sukha jyAM utkRSTatAne pAme te pUrNa padane mokSa mAno; ke jyAM sarva karmono nAza thAya che. zArIrika ke mAnasika sarva duHkhono nAza thavAthI AtmA zAMta banI samudra jevo gaMbhIra thAya che tathA caMdramAnI zItaLa cAMdanI samAna potAnI nirmaLa sahaja sukhadhAma avasthAne sarvakALane mATe pAme che. [28aaaa Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 54 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 nA janma-mRtyu mukta oNvane, pUrNa zuddhi zAzvatI. siddhi anAdi kALa sama; sAdi, anaMta judI rIti. loka-zikhare siddha jIMva sau, bahu dIpa-teja-samUha zA, jyAM eka tyAM ja anaMta vasatA, ema hoya virogha nA. 29 artha - mokSamAM virAjamAna mukta jIvane janma ke maraNa nathI. tene zAzvatI pUrNa Atmazuddhi prApta thayela che. anAdikALathI jIvo siddhine pAmatA AvyA che. tenA samAna A jIvanI paNa pUrNa zuddhi thavAthI mokSanI sAdi thaI arthAt zarUAta thaI, paNa have teno koI kALe aMta Avaze nahIM. evA anaMta mokSasukhane pAmyA te judI rIti che arthAt te koI rIte paNa pAcho kadI avatAra leze nahIM. paNa tyAM ja anaMta kALa sudhI AtmAnA anaMta sukhamAM birAjamAna raheze. lokanA zikhare eTale lokAMte sarva siddha jIvo jANe ghaNA dIpakano teja samUha ekaTho thayo hoya tema birAje che. jyAM eka siddha che te ja sthAne anaMta siddho vase che, chatAM paraspara koI virogha Avato nathI; kAraNa ke te baghA arUpI che. riyA A mokSatatve je ghare zraddhA, sugharme te Take, mumukSatA te yoga moTo sakriyA sAthI zake; A pAMca padane je vicAre, te ja taiyArI kare, pote kamara kasI mokSa levA; pAchI pAnI nA ghare. 30 artha :- A mokSa tattvamAM je zraddhA gharAve te ja sagharmamAM TakI zake. evA mokSapadane pAmavA mumukSutA prApta karavI te moTI yogyatA che; jenA vaDe jIva sakriyAne sAdhI zake. A mokSa sudhInA pAMca padane je samyak prakAre vicAre te ja AtmA mokSa meLavavA mATe taiyArI karI zake. ane te ja pote kamara kasI mokSa levA mathe ane pAchI pAnI kadI kare nahIM. If30nA chaThuM pada - te mokSano upAya che nAstika sarakhA bolatA : "upAya mokSa taNo nathI; saryuM haze to pAmazuM, koTI upAya karo mathI." cakrAdi sAghanathI bhalA, kuMbhAra jo vAsaNa kare; tuM Ama mAnI DhIla ghameM AdarI ALasa ghare. 31 artha :- nAstika jevA loko ema kahe che ke A mokSa prAptino koI upAya nathI. bhAgyamAM jevuM lakhyuM haze tevuM ja pAmIzuM; bhale mathIne tame karoDo upAya karo. juo sarjita hatuM to mATImAMthI cakra, daMDa ane kuMbhAravaDe ghaDo banI gayo. tuM Ama mAnIne gharmanA kAmamAM DhIla kare ke ALasa kare paNa te yogya nathI. /31aaaa. tRpti haze jo sarjI to, AhAra vinA paNa thaze, evuM gaNI nA besato tuM; kema khAvAne ghase? kAraNa vinA nA kArya thAye, ema tuja vartana kahe, udyama kare che pApa-karmo, gharma daivAthana lahe. 32 artha :- tenI sAthe tuM ema kema mAnato nathI ke jo mane tRpti thavAnI lakhelI haze to te AhAra Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (75) cha pada-nizcaya 2 5 5 vagara paNa thaI jaze. evuM mAnI tuM kema besI raheto nathI; ane khAvA mATe kema doDe che. paNa kAraNa vagara koI kArya banatuM nathI. ema tAruM ja vartana jaNAve che. pApakAryamAM to tuM udyama kare che ane gharmakArya bhAgyane AdhIna jaNAve che. e tArI mAnyatA mithyA che; yathArtha nathI. 3rA samyaka guNo je jJAna, darzana, dhyAna, saMyamarUpa je, te mokSa-kAraNa satya che; tyAM kema saMzaya thAya che? sau satya kAraNa sAghatA, paNa mokSa sAthe nA maLe, to kema phaLamAM bheda dIse? e ja saMzaya nA TaLe. 33 artha - mokSaprAptinA sAcA kAraNo je samyakajJAna, darzana, dhyAna, saMyamarUpa AtmAnA guNo che; temAM tane kema saMzaya thAya che? tenA javAbamAM jijJAsu kahe che ke sarva jIvo mokSanA sAcA kAraNo sAdhatA chatAM baghAne mokSa sAthe kema maLato nathI. mokSa prAptinA phaLamAM bheda kema dekhAya che? arthAtu koI jaldI mokSa pAme ane koI lAMbA kALe pAme. e zaMkA mane thAya che; te TaLatI nathI. [33nA bahu karmarUpI iMghanone kALa bahu baLatAM thato, ne alpa saMcaya hoya te to alpa kALe baLI jato; kAraNa viSe che satyatA jo, turta puruSArthe vaLo, varSA thatAM kheDUta vAve ghAnya; narabhava A kaLo. 34 artha - karmarUpI lAkaDA ghaNA hoya to tene baLatAM ghaNo kALa jAya ane alpa karmono saMcaya hoya to alpa kALamAM te baLI jAya. mATe jo tame pAmelA mokSanA kAraNo sAcA hoya, to turta puruSArthane Adaro. jema varasAda thatAM kheDUta ghAnyanI vAvaNI kare che, tema mokSa meLavavA mATe A narabhavane sIjana samAna jANI amUlya avasarano have jarUra lAbha laI lo. If34 samyaka guNo sAthI gayA mokSe ghaNA, te Adaro; vairAgya, bhakti Adi sAghana suguru-AjJAthI karo, ekAMta vAda nA khaLo, svAvAda satya batAvato, sarvajJa-vANI bhava-kapANI jANa zaurya baDhAvajo. 35 artha - samyagdarzana jJAnacAritra Adi guNone sAdhya karI ghaNA pUrve mokSe gayA. te mArgane tame paNa Adaro. tathA vairAgya, bhakti Adi mokSanA sAghana saguru AjJAnusAra karo. ekAMtavAdamAM kadI khaLI rahezo nahIM. paNa syAdvAdayukta vItarAga mArga ja satyane batAvanAra che. te syAdvAda sarvajJa puruSo dvArA upadiSTa vANImAM rahela che. mATe bhagavAnanI vANIne saMsAra haNavA arthe kRpANI eTale talavAra samAna mAnI, te pramANe vartavA Atmazaurya eTale AtmAnI zUravIratAmAM vizeSa vRddhi karajo. 3pI. sau darzano che ratna chUTAM, sUtra A syAdvAdathI mALA manohara mokSa-sukho ApatI ullAsathI kuLAgraho tarjI satya pAmo e ja aMte vinatI, saMklezathI jaga duHkhI che, te kleza TALe sumati. 36 artha - bIjA badhA darzano eTale gharmo te chUTA ratna samAna che. te badhA gharmone syAdvAdarUpI Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 sUtramAM eTale dorAmAM guMthavAthI manohara mALA bane che. te syAdavAdarUpa mALA vastunA vAstavika tattvane batAvI, AtmAne ullAsita karI, mokSanA sukhone Ape che. mATe kuLanA Agraho tajI, baghA satya Atmatattvane pAmo. e ja aMte amArI sarvane vinatI che. kemake matAgraha AdimAM rAgadveSa vagerenA saMkleza pariNAmathI AkhuM jagata duHkhI che. te kaSAya klezane koI sanmatimAna ja TALI zake. 36aaaa samyak samaja nitye vase A cha padanA vicAramAM, saMkSepathI suNI have ruci gharo vistAramAM. AtmAnubhavI moTA puruSe vAta kahI, lyo lakSamAM; "mAruM ja sAruM" mAna nA UMgho mahAgraha-pakSamAM. 37 artha:- A cha padanA vicAramAM hamezAM sAcI samaja samAyelI che. tene saMkSepamAM ahIM sAMbhaLI. have A cha padano vistAra jANavAmAM ruci utpanna karo. AtmAnubhavI moTA jJAnI puruSoe A vAta kahI che; mATe tene jarUra lakSamAM lyo. "mAruM ja sAruM.' ema mAnI have matAgrahanA pakSamAM UMgho nahIM, paNa jAgRta thAo. |37nA "sAruM ja mAruM" mAnavuM che, ema ghArI zoghajo; jyAM satya vicAre Thare mana, satya te ArAghajo. A doSaH "huM, mAruM" anAdi svapra sama, te TALajo, te TALavA A cha pada bhAkhyAM; sujJa jana, mana vALajo. 38 artha :- "je sAruM te mAruM' ema ghArIne satyanI zogha karajo. ane jyAM satya maLI Ave. ane tenA vicAravaDe mana jo zAMti pAme, to te satyane ja ArAdhajo. 'huM ane mAruM A doSa anAdikALano che, te svapna samAna che. svapnamAM joyeluM te jAgatA mithyA kare che, tema yathArtha rIte jotAM A dehamAM 'huM' paNAnI ane kuTuMba ghanAdimAM mArApaNAnI mAnyatA A deha choDatAM mithyA Thare che. mATe evI mithyA mAnyatAne TALajo. te TALavA mATe A cha padanI jJAnI puruSoe dezanA prakAzI che. tethI sujJa puruSo A mAnyatAne svIkAravA tarapha potAnA manane avazya vALajo. 38 re! mAtra potAnuM svarUpa, te svapra-bhAvathI bhinna che, oNva e pariNAme pariNamatAM parama samyakatva le; samyakatva pAmI mokSa pAme, lAbha e moTo gaNo! vinAzI, anya azuddha bhAvomAM jato bhava ApaNo- 39 artha - are! e potAnuM AtmasvarUpa to ahaMbhAva mamatvabhAvarUpa svapnadazAthI sAva bhinna che. jIva jo e bhAvomAM sadA rame to parama samyatva eTale Atma anubhavarUpa samyakdarzanane pAme. pachI karmano kSaya karatAM karatAM kevaLajJAna pragaTAvI mokSane pAme. jo samakitanI prApti thaI jAya to A bhavamAM moTo lAbha prApta thayo ema gaNavA yogya che. nahIM to vinAzI evA paudgalika padArthanA mohamAM ke rAgadveSarUpa azuddha bhAvomAM ApaNo A manuSya bhava vyartha jaI rahyo che, te vicAravA yogya che. 38aaaa tyAM harSa zo? ke zoka zo? vivekI jana vicAratAH "sva-svarRpa viSe jattera vasatI pUrNatA ne zuddhatA; Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (76) mokSa-mArganI aviroghatA 2 57 upakAra sadga taNo viveka nA visAratA, tenI ja bhaktithI sudarzana Adi sau lAbho thatA. 40 artha - vinAzI ane AtmAthI para evA paudgalika padArtho nimitte zo harSa karavo? ke zoka karavo? ema vicAratAM, vivekI puruSone svasvarUpane viSe ja sarva guNonI pUrNatA ane zuddhatA jaNAya che. A badhI samyak samajaNa ApanAra evA sadguru bhagavaMtano upakAra te vivekIjano kadI bhUlatA nathI. te sadgurunI bhaktithI ja samyakdarzana Adi sarva lAbho prApta thAya che, ema dRDhapaNe mAnavuM. I40nA cha padano nizcaya thaye jIvane mokSamArga meLavavAnI icchA utpanna thAya che. te mokSamArgamAM kayA kayA prakAranA vidgo naDe che, ane tene kema dUra karavAM ke jethI mokSamArga avirogha thAya; te A pAThamAM jaNAvavAmAM Ave che - (76) mokSa-mArganI aviroghatA (lAvaNI. he! nAtha bhUlI huM bhavasAgaramAM bhaTakyo-e rAga) zrI rAjacaMdra prabhu-caraNakamaLamAM mUkuM, muja mastaka bhAve, bhakti nahIM huM cUkuM; A kaLikALamAM mokSamArga bhulAyo, aviroghapaNe karI tame pragaTa samajAvyo. 1 artha :- zrI rAjacaMdra prabhunA caraNakamaLamAM huM bhAvapUrvaka mastaka namAvIne praNAma karuM chuM. temanI bhakti karavAnuM huM kadI cUkuM nahIM. kAraNa vartamAna kaLikALamAM mULa mokSamArga bhulAI gayo tene Ape aviroghapaNe eTale syAdvAdapUrvaka samajAvIne amArA upara atyaMta upakAra karyo che. /1 jana "gharma, gharma kahIM karma upArjI bhaTake, te mokSamUrti sama sadguru maLatAM aTake, mahA puNya yogathI evA saguru maLatA, to yogya banIne mokSamArga jana kaLatA. 2 artha:- loko "gharma gharma' kahI, gharmane nAme karma upArjana karIne saMsAramAM bhaTake che. AtmaprAptinA lakSa vagaranI kriyAmAM jIve gharma mAnyo che. paNa gharmano marma zuM che tene jANatA nathI. "gharma gharma karato jaga sahu phire, gharma na jANe ho marma jinesara." -zrI AnaMdaghanajI chUTe dehAdhyAsa to, nahIM kartA tuM karma; nahIM bhoktA tuM tehano, e ja gharmano marma." -zrImad rAjacaMdra ""gharma" e vastu bahu gupta rahI che. te bAhya saMzoghanathI maLavAnI nathI. apUrva aMtasaMzoghanathI te prApta thAya che, te aMtarasaMzoghana koIka mahAbhAgya saguru anugrahe pAme che." (va.pR.178) "sApa ghamo mALa, tavo' | AjJAnuM ArAghana e ja gharma ane AjJAnuM ArAghana e ja tapa. AcArAMga sUtra (va.pR.260) mokSanI mUrti samAna sadaguru bhagavaMtano jo pUrvakata karmAnusAra bheTo thaI jAya to jIva navIna karma Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabodha-vivecana bhAga-2 258 upArjana karato aTake. mayaNAsuMdarIne sadguru bhagavaMtano yoga maLavAthI 'huM ApakarmI chuM' ema pitAne jaNAvyuM. jyAre surasuMdarI mithyA zAstro bhaNavAthI 'huM bApakarmI chuM' ema kahyuM. pUrvabhavomAM mahAna puNyanA DhagalA bhegA thAya tyAre evA sadguru bhagavaMtano yoga maLe che. tethI jIvo kaSAyabhAvone upazamAvI, yogya banI mokSamArgane pAme che. rA vItarAga parama puruSa samAgama vinA, jaiva thAya mumukSu kema upAsyA vinA? te vinA maLe nA samyak jJAna kahIMthI; te vinA kyAMthI ja samyak darzana rIti? 3 artha = * vItarAga parama puruSanA samAgama vinA ane temanI AjJA upAsyA vinA jIva mumukSutA kema pAme? tathA satpuruSanA samAgama vinA samyajJAna koI ThekANe maLI zake nahIM. ane kAraNarUpa samyajJAna vinA samyagdarzananI prApti paNa kyAMthI thAya? e ja anAdinI rIti che. IIII te vinA cAritra samyak kyAMthI pAmo? nahi bIje kyAMye traNe vastunAM ghAmo. te traNe abhede mokSamArga avirodhI, kaLikALa-jIvo, lyo yathAzakti ArAthI. 4 artha - samyakdarzana vinA samyakcAritra paNa kyAMthI pAmo? satpuruSa vinA bIje kyAMya A traNeya vastuo maLI zake ema nathI. samyakdarzana jJAna cAritra e traNeya guNo AtmAthI bhinna nathI; nizcayanayathI jotAM traNeya AtmAmAM ja che. samyakdarzanAdi traNeya guNo jyAre abhedarUpe AtmAmAM pravarte tyAre te aviroghI eTale jemAM kAMI virodha na Ave evA mokSamArgane pAmyo athavA potAnA nija svarUpane pAmyo ema gaNAya che. mATe he kaLikALanA jIvo! e ratnatrayane yathAzakti ArAthI tame mokSamArgane pAmo. 545 AjJA jJAnInI bhava taravAno setu; che janma, jarA ne maraNa mukhya dukha-hetu. te duHkhano AtyaMtika abhAva zI rIte? te nA samajyAthI jIva varte viparIte. 5 artha :-- jJAnIpuruSanI AjJA uThAvavI te bhavasAgara taravA mATe setu eTale pula samAna che. A saMsAramAM janma, jarA ane maraNa e mukhya duHkhanA hetu che. te duHkhano AtyaMtika eTale saMpUrNa abhAva zI 2Ite thAya? te na samajavAthI jIva viSayakaSAyamAM sukhamAnI viparItapaNe pravarte che. / / 5 / / viparIta upAye duHkha-saMtati vadhatI, te du:kha TALavA grahe vaLI dukharIti. dukha AkuLatArUpa, icchA jananI tenI, maTe AkuLatAthI e AkuLatA zenI?6 artha :-- kharA sukhanA upAyo na maLavAthI pAMca indriyanA viSayamAM sukhanI kalpanA karIne jIva duHkhanI paraMparAne vadhAre che. viSayonI icchAnuM duHkha TALavA jatAM vaLI Adhi, vyAdhi ane upAdhi vaLage che. tethI AkuLatA vadhe che. ane AkuLatA e ja kharuM duHkha che. jyAre nirAkuLatA e kharuM sukha che. AkuLatArUpa duHkhane janma ApanArI jananI te icchA che. te icchAo bhogo bhogavavAthI vizeSa vadhe che paNa ghaTatI nathI. mATe icchAonI AkuLatAne bhogo bhogavI tRpta karavAthI te AkuLatA maTatI nathI paNa vizeSa vardhamAna thAya che. 6nA nija icchA mujaba jo jaga AkhuM cAle, nahi to ya sarvathA nirAkuLa jIva mhAle; sukha devagatimAM mAgyuM sarva maLe che, tyAM icchA navI navI jAgye kaLa na vaLe che. 7 Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (76) mokSa-mArganI aviroghatA 259 artha - potAnI icchA pramANe jo AkhuM jagata cAle to paNa jIva sarvathA nirAkuLa sukhane anubhavI zake nahIM. jemake devagatimAM jIvane mAMgyuM sukha sarva maLe che to paNa tyAM navI navI vastuone meLavavAnI icchA pharI pharI jAgRta thavAthI kaMI kaLa vaLatI nathI; arthAt mithyAvRSTi jIva tyAM paNa zAMti pAmato nathI. IILA koI dravya nahi para AghIna pariNamatuM, nahi tethI sadA nija nirdhAryuM kaiM banatuM; paNa bhAva icchAdi oNva dUra karavA ghAre, to bhAva upAghika puruSArthe nivAre. 8 artha - koIpaNa dravya para padArthane AdhIna pariNamatuM nathI. jemake pudgala paramANunuM pariNamana pudagala dravyamAM ja hoya ane cetana evA AtmAnuM pariNamana caitanya pradezamAM ja hoya. sarva dravya svataMtrapaNe pariName che. dA. "jaDa bhAve jaDa pariName, cetana cetana bhAva; koI koI palaTe nahIM; choDI Apa svabhAva." -zrImad rAjacaMdra tethI potAnuM ghAreluM kaMI hamezAM banatuM nathI. jemake mAruM zarIra sadA svastha raho, mane iSTano viyoga na thAo, aniSTano saMyoga na thAo, mane kadI roga na Avo, ema ghAravA chatAM hamezAM tevuM banatuM nathI. tevuM banavuM zubhAzubha karmanA phaLa upara AdhArita che. paNa jIva zarIrane svastha rAkhavA vagerenA bhAvo ke tevI icchAone dUra karavA ghAre to karI zake. te te nimittomAM thatAM rAgadveSAdi aupAthika bhAvone puruSArthanA baLe nivArI zake. jJAnIpuruSo zubhAzubha karmanA phaLamAM rAgadveSa na karavAthI A saMsAramAM rahyA chatAM karmabaMdhanathI chUTe che. dA. kahe "kALa-labdhi vaLa bhavitavyatA pALe, ne puruSArtha paNa karma-zamanathI jAge; hIna puruMSArthanI vAta mumukSu na suNe, kara sapuruSArtha ja, grahyo hAtha che kuNe? 9 artha - koI ema kahe ke kALa-labdhi eTale bhavasthiti pAkaze ane bIjuM kAraNa bhavitavyatA eTale niyati arthAt honahAra haze to ja kAryasiddhi thaze. vaLI kAryasiddhimAM trIjuM kAraNa jIvano puruSArtha che. to te paNa karmano udaya zamaze tyAre ApoApa puruSArtha upaDaze. enA javAbamAM jJAnI puruSo kahe che ke AvA hIna puruSArthanI vAta mumukSu kadI sAMbhaLe nahIM. kAryasiddhi mATe puruSArtha ja kara. sapuruSArtha karatAM tAro hAtha koNe pakaDyo che? "pUrva karma nathI ema gaNI pratyeka gharma sevyA javo. tema chatAM pUrva karma naDe to zoka karavo nahIM." -zrImad rAjacaMdra (pR.201) e traNa kAraNo maLe ja kArya bane che. kALa-labdhi, bhavitavya zI cIja gaNe che? jo, kALa-labdhi-je kALe kArya bane che, jo, bhavitavyatA-thanAra kArya thayuM e. 10 artha - kALa-labdhi, bhavitavyatA ane puruSArtha e traNeya kAraNo maLavAthI ja kArya bane che. e vAta sAcI che. tathA sAthe pUrvakRta ane vastuno tevo svabhAva paNa joIe. loko kALa-labdhi ane bhavitavyatAne zI cIja gaNe che? kALa-labdhi eTale je kALe kArya bane te kALa-labdhi athavA bhavasthiti. ane bhavitavyatA eTale thanAra kAryanuM thavuM te athavA honahAra. evuM bIjuM nAma niyati paNa che. jemake zrIrAmamAM rAjya saMbhALavAnI yogyatA AvavAthI rAjyAbhiSeka thavAnI kALa-labdhi pAkI gaI paNa bhavitavyatA eTale honahAra athavA banavAkALa na hovAthI temAM vidana AvyuM ane rAjyAbhiSeka thavAne Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 badale vanavAsa prApta thayo. 10gA. jo, karmataNuM upazamana Adi jaDa zakti, kare jIMva-puruSArtha ja sakaLa kAryanI vyakti; svAthana ja puruSArtha gaNa saMto upadeze, suNI udyama karatAM kALa-labdhi oNva leze. 11 artha - karmonuM upazamana eTale ghaTavuM ke vaghavuM te rUpa je kriyA thAya, te jaDa evA karmanI zakti vaDe jaDamAM ja thAya. paNa jIvano bhAvarUpa puruSArtha ja sarvakAryanI siddhi karavAmAM kAraNabhUta che. te puruSArtha potAne ja AdhIna che. ema jANIne mahApuruSo teno upadeza kare che. te sAMbhaLIne je sapuruSArtha karaze te jIvanI kALa-labdhi eTale bhavasthiti paripakvatAne pAmaze. jemake zrI gajasukumArane eka hajAra bhava jeTalA karma bAkI hatA paNa puruSArtha karyo to be ghaDImAM sarva karma naSTa karI muktine meLavI lIdhI. "AtmA puruSArtha kare to zuM na thAya? moTA moTA parvatonA parvato chedI nAkhyA che, ane kevA kevA vicAra karI tene relavenA kAmamAM lIghA che! A to bahAranAM kAma che chatAM jaya karyo che. AtmAne vicAravo e kAMI bahAranI vAta nathI. ajJAna che te mATe to jJAna thAya. anubhavI vaidya to davA Ape, paNa daradI jo gaLe utAre to roga maTe; tema saguru anubhava karIne jJAnarUpa davA Ape, paNa mumukSu grahaNa karavArUpa gaLe utAre tyAre mithyAtvarUpa roga TaLe." jIvane saMsArI AlaMbano, viTaMbaNAo mUkavAM nathI; ne khoTAM AlaMbana laIne kahe che ke karmanA dALiyAM che eTale mArAthI kAMI banI zakatuM nathI. AvA AlaMbano laI puruSArtha karato nathI. jo puruSArtha kare, ne bhavasthiti ke kALa naDe tyAre teno upAya karIzuM; paNa prathama puruSArtha karavo. sAcA puruSanI AjJA ArAghe te paramArtharUpa ja che. temAM lAbha ja thAya. e vepAra lAbhano ja che." "pAMca kAraNo maLe tyAre mukta thAya. te pAMca kAraNo puruSArthamAM rahyAM che. anaMtA cothA ArA maLe, paNa pote jo puruSArtha kare to ja mukti prApta thAya. jIve anaMtA kALathI puruSArtha karyo nathI. baghAM khoTA AlaMbano laI mArga ADAM vighno nAkhyA che. kalyANavRtti Uge tyAre bhavasthiti pAkI jANavI. zurAtana hoya to varSanuM kAma be ghaDImAM karI zakAya." (va.pR.724) //11 puruSArtha karyA vaNa kyAMthI kAraNa maLaze? nA mokSa-upAya vinA narabhava-ttaka phaLaze. suNI sadupadeza ja nirNaya sAco karavo; sapuruSArtha gaNyo te jarUra bhrama haravo. 12 artha :- sapuruSArtha karyA vinA zama, saMvega, nirveda, AsthA, anukaMpA Adi mokSanA kAraNa kyAMthI maLaze? ane mokSano upAya karyA vinA A amUlya manuSyabhavanI maLelI taka paNa kevI rIte phaLaze? mATe AvA sadupadezane sAMbhaLI AtmakalyANa karavAno prathama sAco nirNaya karavo. tene mahApuruSoe sapuruSArtha gaNyo che. te karIne anAdinI AtmabhrAMtine jarUra dUra karavI. puruSArtha kare to karmathI mukta thAya. anaMtakALanAM karyo hoya, ane jo yathArtha puruSArtha kare to karma ema na kahe ke huM nahIM jAuM. be ghaDImAM anaMtA karmo nAza pAme che. AtmAnI oLakhANa thAya to karma nAza pAme." -zrImad rAjacaMdra (va.pR.709) "tamAre koI prakAre DaravA jevuM nathI; kAraNa ke tamAre mAthe amArA jevA che; to have tamArA puruSArthane AzIna che. jo tame puruSArtha karazo to mokSa thavo dUra nathI. mokSa prApta karyo te badhA mahAtmA prathama ApaNA jevA manuSya hatA; ane kevaLajJAna pAmyA pachI paNa (siddha thayA pahelAM) deha to te ne te ja rahe che; to pachI have te dehamAMthI te mahAtmAoe zuM kADhI nAkhyuM te samajIne kADhI nAkhavAnuM karavAnuM che. temAM Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (76) mokSa-mArganI avirodhatA Dara zAno? vAdavivAda ke matabheda zAno? mAtra zAMtapaNe te ja upAsavA yogya che." (pR.77ra) ||12|| "The! nAtha, na nirNaya karma-udayathI banato." sadguru uttara de : "pAmyo che tuM mana, jo; jIva-jaMtu mana vaNa vicAra karI nA zakatA, sAMsArika nirNaya to jana manathI ghaDatA. 13 261 artha :- jijJAsu kahe :'he nAtha! mArA karmanA udayathI huM AtmakalyANa karavAno nirNaya karI zakato nathI.'' tyAre sadguru uttaramAM jaNAve che ke tuM mana pAmyo che ne. mana vagara asaMzI paMcendriya sudhInA jIvo vicAra karI zakatA nathI. jyAre tuM to manasahita hovAthI sAMsArika nirNayo badhA ghaDe che. 119311 tuM te ja zakti jo dharma-vicAre joDe, to nirNaya sAco bane karma sau toDe." jijJAsu vInave : "moTha hanne samakitane, samati vinA nA dIkSA phaLa de amane." 14 tuM artha :-- tuM te ja nirNaya karavAnI zaktine jo gharma vicAramAM joDe to jarUra AtmAne kahyANarUpa sAco nirNaya thAya ane sarva karmane toDI zake. tyAre jijJAsu vinayapUrvaka kahe : he gurudeva! A mohanIya karma amane samakita thavA detuM nathI. ane samakita thavA mATe 'kaSAyanI upazAMtatA, mAtra mokSa abhilASa,' saMsAra pratye vairAgya tathA potAnA AtmAne janmamaraNathI mukta karavA mATenI svadayA hovI joIe; te bhAvone A moha haNI nAkhe che. vaLI samakita vinA jinadIkSA paNa mokSaphaLane ApatI nathI. / / 14 / tyAM bodhe sadguru : "mukhya dhyeya para manamAM ke tattva taNo nirNaya karavo nara-tanamAM; puruSArtha kare jo dharI dAjha mana sAce, to maMda moha thaI samakita le vaNa yAgye. 15 artha :- tyAM sadguru bhagavaMte bodhamAM ema jaNAvyuM ke prathama tuM manamAM A mukhya dhyeyane dhAraNa kara ke mAre A manuSyadehamAM avazya Atmatattvano nirNaya karavo ja che, kemake - -- "mukhya aMtarAya to te jIvano anizcaya che." zrImad rAjacaMdra jo manamAM A kAryanI sAcI dAjha rAkhI puruSArtha kare to jIvanuM mohanIyakarma maMda thaI vagara mAgye te samakitane pAme che. / / 15 / / e satpuruSArthe mokSa-upAyo phaLaze, sau sAthana tethI jarUra AvI maLaze; nA tattva-nirNaye doSa karmano koI, e bhUla kharekharI tArI teM nA joI. 16 artha :-- - e Atmatattva saMbaMghI nirNaya karavAnA satpuruSArthathI mokSanA sarva upAyo phaLIbhUta thaze. tathA AtmakalyANa karavAnA zeSa sAdhano paNa jarUra AvI maLaze, tAre tattva nirNaya karavo hoya to tuM karI zake che. emAM koI karmano doSa nathI. e bhula kharekhara tArI che; paNa Aja divasa paryaMta teno tane khyAla Avyo nahIM. pa.pU.prabhuzrIjI kahe ame pahelA kathAnuyoga vAMcatA ane AnaMda mAnatA paNa paramakRpALudeva maLyA pachI jaNAvyuM ke tAttvika graMtho vAMco. have to te ja game che. / / 16 / / saMsAra kAryamAM thatI na puruSArtha-sidghi, paNa toya kare puruSArthathI udyamavRtti; tuM mokSa-mArgamAM puruSArtha khoI bese, hajuM tethI na hitarUpa te tuja uramAM dIse. 17 = artha - saMsAranA kAryomAM karela puruSArthanI siddhi na thAya tyAre vizeSa puruSArtha vadhArIne paNa kAryanI siddhi karavA jIva maLe che. jyAre mokSamArgamAM tuM puruSArthane khoI bese che. tethI e siddha thAya che ke tane haju Atmatattvano nirNaya sukharUpa che athavA e vaDe mArA AtmAnuM kalyANa thaze e bhAva haju Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 tArA hRdayamAM praveza pAmyo nathI. /17thA. jyAM hita samaje tyAM udyama banato karato, kahe mokSane uttama, paNa aNasamaje vadato." te jijJAsuM kahe : "vacana, tamAruM sAcuM' hajIM zaMkA ura che, uttara teno yAcuM. 18 artha - jyAM tuM potAnuM hita samaje tyAM to banato puruSArtha kare che. paNa mokSane uttama kahe che te to mAtra aNasamajaNathI bole che. jema DosImAM roja bhagavAna pAse mokSa mAge. ekavAra DosImAMnI pADI marI gaI tyAre raDavA beThA. te vakhate koIe AvI kahyuM ke mAjI tame roja mokSa mAgatA hatA te ApavAnI bhagavAne zarUAta karI che. pahelAM pADI marI gaI pachI badhuM mukavuM paDaze. te sAMbhaLI mAjI bolyA Avo mokSa mAre joIto nathI. mAre to badhuM rahe ane mokSa maLe to joIe che. tenA jevuM thayuM. tyAre jijJAsu kahe : tamAruM vacana sAcuM che. hajI mArA manamAM zaMkA che. teno uttara icchuM chuM. 18 jo dravyakarma-udaye rAgAdi thAtAM, to dravyakarma baMghaI sattAmAM jAtAM; te udaya thaze tyAM thaze pharI rAgAdi, nA bane mokSa-upAya ja, cakra anAdi." 19 artha - jijJAsu have potAnI zaMkA vyakta kare che. jo jJAnAvaraNIyAdi dravyakarmanA udayathI rAgadveSanA bhAvo jIvane thAya che. tethI pharI navIna karmabaMgha thaI te sattAmAM paDyA rahe che. ane jyAre teno udaya thaze tyAre jIvane pharI rAgadveSAdinA bhAvo thaze. A pramANe jotAM mokSa prAptino upAya ja banI zake nahIM. kemake A cakra to anAdikALathI cAlyA kare che. ||19aaaa. saguru kahe: "sAMbhaLa, karma-udaya nA sarakho, jIMva-pariNatithI paNa pUrva karmale palaTo; zubha prabaLa bhAvathI azuMbha pUrvika karmo apakarSaNa-saMkrame bhaje zithila ghama. 20 artha - sadguru kahe : teno uttara sAMbhaLa. hamezAM karmano udaya eka sarakho raheto nathI. jIvanA bhAvavaDe pUrve karelA karma paNa palaTAI jAya che. prabaLa zubhabhAvavaDe pUrve karelA azubha karmonuM apakarSaNa eTale tenI sthiti ghaTI jAya che athavA saMkramaNa eTale pApanA daLiyA puNyarUpa thaI jAya che. jemake draDhaprahArIe aneka hiMsA karavA chatAM jJAnI bhagavaMtanA upadezathI cha mahinA sudhI lokonA aneka pariSaho sahana karI badhA kamone khapAvI kevaLajJAna pragaTa karyuM. athavA zubha bhAvovaDe kamano phaLa ApavAno svabhAva zithila thaI jAya che. jema zrI namirAjarSi ane anAthImunie karela saMsAra tyAganA zubha bhAvavaDe temanI vedanA zamI gaI. temaja paramapUjya prabhuzrIjIne pAMDuroga thayo hato. tenA aneka upacAro karavA chatAM paNa je zamato nahoto; te dIkSA grahaNa karavAnA zubha bhAvavaDe sAmAnya auSaghanA paDIkAM mAtrathI zamI gayo. 20aaaa. zithila rame je karma udayamAM Ave, nahI tIvra toSa, roSAdi karI mUMjhAve; tyAM navana baMtha paNa maMdapaNe baMghAto, e krama ArAdhya sapuruSArtha saghAto. 21 artha - pachI zithila thayelA karmo je maMdapaNe udayamAM Ave, tyAre te tIvra toSa eTale rAga ane roSa eTale dveSa Adi karAvIne jIvane maMjhavatA nathI. tethI navA karmano baMgha paNa zithilapaNe baMghAya che. Avo krama ArAghavAthI krame krame sapuruSArtha vRddhi pAmato jAya ane aMte jIva baLavAna thaI sarva karmano kSaya kare che. rA. Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (76) mokSa-mArganI aviroghatA 2 63 mana saha sau indriya, je bhavamAM jIMva pAme, tyAM duHkha-hetu-suvicAra thaye sukha jAme; jo tIvra udaya rAgAdikano Avyo to, rAcI viSayAdikamAM le utkaTa baMgho. 22 artha - mana sahita pAMca indriyo je bhavamAM jIva pAme, tyAM paNa duHkha zuM ane duHkhanA kAraNo zuM? teno samyavicAra utpanna thaye ja sAcA Atmika sukhanI jIvane prApti thAya che. te bhavamAM paNa jo jIvane tIvra rAgadveSAdi bhAvano udaya AvI gayo to te viSayakaSAyamAM rAcIne tIvra karmabaMgha kare che. rAA rAgAdi udaya jo maMdapaNe varte to, vaLI maLI Ave zubha upadezAdi nimitto; e bAhya nimitte jIMva upayoga lagAve, to gharma-pravRtti puruSArthe banI Ave. 23 artha - jo te bhavamAM rAgadveSAdi bhAvono udaya maMdapaNe varte, jema paramakRpALudeve jaNAvyuM tema maMda viSayane saraLatA, saha AjJA suvicAra; karuNA komaLatAdi guNa, prathama bhUmikA ghAra." -zrImad rAjacaMdra vaLI saru bhagavaMtanA upadezAdi zubha nimitto maLI Ave, ane tevA bAhya zubha nimittomAM jo jIva potAno upayoga lagAve to gharmanI pravRtti puruSArthavaDe thaI zake ema che. riyA oNva avasara pAmI kare tattva-nirNaya jo, to karma maMda thaI darzanamoha ghaTe, jo. khAsa tattva-nirNaya-kArya eNve karavAnuM, phaLa samyagdarzana ApoApa thavAnuM. 24 artha :- jIva Avo avasara pAmI jo Atmatattvano nirNaya kare to karmanI zakti maMda thaI darzanamoha eTale mithyAtvanA daLiyA ghaTI jAya. khAsa jIva ajIvAdi tattvano nirNaya karavAnuM kArya jIve prathama karavAnuM che. jethI samyakrarzanarUpa phaLa to ApoApa prApta thaze. 24 thaye samyagdarzana evI thArTI pratIti : AtmA huM, tajuM rAgAdika joI zakti'; cAritra mohathI hajIM rAgAdi dIse, kada tIvra udayamAM varte viSayAdike. 25 artha :- samyagdarzana thaye jIvane evI pratIti eTale zraddhA thAya che ke huM AtmA chuM. rAgadveSa karavAno mAro svabhAva nathI. mATe mArI zakti joI te te vibhAvika bhAvone mAre tyAgavA joIe. cAritra mohanIyakarmanA kAraNe haju mArAmAM rAgadveSAdi bhAvo dekhAya che ane kadI tIvrakarmanA udaye te viSayAdimAM vartana paNa thAya che, paNa te tyAgavA yogya che evo bhAva samyagdaSTine hRdayamAM sadA rahe che. 1rapAA te maMda udayamAM gharma-kArya ArAze, vA verAgyAdika bhAva viSe mana rAkhe; e zubha upayoge vartana-moha ghasAto, puruSArtha vacce jIMva deza-sarva vratI thAto. 26 artha - paNa karmanA maMda udayamAM jo jIva gharmakAryanI ArAghanA kare athavA vairAgyAdi bhAvomAM manane rAkhe to evA zubha upayogathI vartanamoha eTale vartanamAM je cAritramoha che te ghasAto jAya che. ane tenA phaLamAM puruSArtha vardhamAna thaye te jIva dezavratI eTale zrAvakanA vratavALo ke sarvavratI eTale muninA vrata ghAraNa karavAvALo thAya. sarakArI cAritra gharI gharme puruSArtha vaghAre, pariNati vizuddha thayA karI karma vidAre; krama eve moha gaye jJAnAvaraNAdi ghana-ghAtI khasya, letA kevaLajJAnAdi. 27 artha - muni cAritra ghAraNa karIne gharmamAM vizeSa puruSArtha vaghAratAM temanI pariNati eTale Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 bhAva, vizeSa vizaddhine pAmaze jethI karmono nAza thayA karaze. evo krama ArAghavAthI dazamA guNasthAnakanA aMte mohanIyakarmano sarvathA kSaya karI bAramA guNasthAnakanA aMtamAM jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAyakarma je AtmAnA guNone ghAte che teno paNa nAza thaze. A ghAtIyAkarmano nAza thaye te zuddha AtmA kevaLajJAnAdi je potAno svabhAva che tene pAme che, arthAt anaMtajJAna, anaMtadarzana, anaMtasukha ane anaMta vIryano svAmI thAya che. rakSA pacha karma aghAtI vagara upAye nAze, sahajAnmasvarUpe siddhAlayamAM jAze. upadeza-nimitte jIMva puruSArtha kare jo; sau karma nAza karI zAzvata sukha vare to. 28 artha - pachI nAmakarma, gotrakarma, AyuSyakarma ane vedanIyakarma e cAra aghAtIyA karma eTale je AtmAnA guNone ghAte nahIM paNa zarIra hoya tyAM sudhI rahe; te vagara prayatna bhogavAIne nAza pAme che. jethI sarva karmathI rahita thayela AtmA sahajAtmasvarUpane pAmI siddhAlaya eTale upara mokSasthAnamAM jaI sarvakALane mATe sukhazAMtimAM birAjamAna thAya che. puruSanA upadeza nimittane pAmI tattva nirNaya karavAno jIva jo puruSArtha kare to sarva karmano nAza karI zAzvata evA mokSasukhane pAme che. 28 jaeNva karma-pravAha vahe hIna puruSArthI, saritA-nIre jana jema vahe rjIvitAtha; UMDA jaLamAM nahi jora jIvanuM cAle, chIcharA jaLamAM jo hAka suNI kaMI jhAle, 29 artha - je hIna puruSArtha hoya te karmanA pravAhamAM taNAI jAya che, jema nadInA pravAhamAM jIvavAnI icchAvALo nara taNAya che tema. UMDA jaLamAM jIvanuM jora cAlatuM nathI paNa chIcharuM pANI hoya to tenI hAka sAMbhaLI koI teno hAtha paNa jhAlI zake. //rA to bahAra naukaLI zake nahIM to jAto - ati UMDA jaLamAM, jIva pharIthI taNAto; re! tema na kAMI tIvra udayamAM banatuM, upadeza suNI, kaMI maMda udayamAM kara tuM." 30 artha - koI hAtha jhAle to te chIcharA jaLamAMthI bahAra nIkaLI zake. nahIM to pharIthI nadIno pravAha AvatAM temAM taNAto taNAto ati UMDA jaLamAM pesI jaI maraNa pAme che. tema are bhAI! tIvrakarmanA udayarUpa pravAhamAM jIvanuM kaMI jora cAlatuM nathI. mATe satparuSano upadeza sAMbhaLI karmanA maMda udayamAM tuM kaMI puruSArtha kara, puruSArtha kara; nahIM to A bhavasAgaramAM DUbI jaI tuM anaMtaduHkhane pAmIza. //30ml. mokSamArgamAM AvatA virogha TaLavAthI ArAghanAno puruSArtha karI zakAya che. jethI sanAtana evA AtmagharmanI jIvane prApti thAya che. sanAtana eTale zAzvata, gharma eTale vastuno svabhAva. sanAtana gharma eTale anAdikALathI zAzvatarUpe cAlyo Avato AtmAno jJAnAdarzanamaya svabhAva e ja AtmAno zAzvata gharma athavA sanAtana gharma che. e AtmagharmanI prApti rAga-dveSa gayAthI che; mATe paramakRpALudeva jaNAve che ke "jyAM tyAMthI rAga-dveSa rahita thavuM e ja mAro gharma che." rAgadveSa javA mATe puruSanI zraddhA ane temanI AjJA upAsavI, e sanAtana Atmadharma prAptino sAco upAya che. e viSe vizeSa khulAsA atre ApavAmAM Ave che : Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (77) sanAtana dharma (77) sanAtana dharma "sAcA puruSanI zraddhA, pratyakSa jJAnInI AjJA e ja sanAtana dharma." - pa.pU.prabhuzrIjI (kaDakhAnI dezI : prabhAtiyAne maLato rAga) * Aja guru rAjane praNI ati bhAvathI, yAcanA zuddhatAnI karuM chuM; Apa to zuddhabhAve sadAye ramo, be ghaDI zuddhabhAve karuM chuM. Aja1 265 artha :- Aja zrI gururAja prabhune bhaktibhAvathI praNAma karIne zubhAzubha bhAvathI rahita evo je zuddhabhAva, tenI mane prApti thAo evI yAcanA karuM chuM. kemake zrI gururAje kahyuM : "mokSa kahyo nija zuddhatA" AtmAnI zuddhatA vinA jIvano mokSa thato nathI. Apa prabhu to sadA zuddha AtmabhAvamAM 2mo cho. huM paNa be ghaDI eTale aDatAlIsa miniTa sughI zuddhabhAvamAM sthiratA karuM ke jethI kevaLajJAna pAmI AtmAnA sanAtana dharmane pAmI jAuM, evI mArI abhilASA che. 1 pArmI jAtismaraNa, jANI lIgho tame, je sanAtana mahA gharma sAco; Atma-tikArI te, yAcato bALa A, paramarUpALu kADhe na pAcho. Aja2 = artha :- he prabhu! Ape jAtismaraNajJAna pAmI, sanAtana eTale anAdikALathI cAlyA AvatA jJAnadarzanamaya AtmAnA sAcA mahAna gharmane jANI lIdho. Apa te dharma AtmAne parama hitakArI hovAthI A bALa paNa ApanI samakSa tenI yAcanA kare che. "kevaLa karUNA mUrti cho, dInabaMdhu dInanAtha.'' mATe pAcho kADhazo nahIM evI mane pUrNa khAtrI che. / / 2 / / paMtha 5ramArthano eka trikALamAM, jANNa, saMsAranA mArga choDuM; prema-saMskAra sau pUrva mithyAtvanA, satya puruSArthathI jarUra toDuM. Aja3 artha :-- 'eka hoya traNa kALamAM paramArathano paMtha' ema jANIne rAgadveSa karavArUpa saMsAranA = mArgano tyAga karuM. pUrve sevela mithyAtva eTale ajJAnane laIne deha, strI, putrAdi kuTuMba ke ghanamAla Adi sarvamAM premanA gADha saMskAra mArA jAmelA che, tene have 'huM dehAdi svarUpa nathI, deha strI putrAdi koI paNa mArA nathI. zuddha caitanya svarUpa avinAzI evo huM AtmA chuM' ema satya bhAvapuruSArthavarDa karI momAyAnI sAMkaLane jarUra toDI AtmakalyANane sAghya karuM. zAzA toSa-roSe baLe loka trikALathI, zItala satpuruSonI suvANI; tApa trividha TALI supatha dAkhave, jema dava olave megha-pANI. Aja4 artha :-- toSa eTale rAga, roSa eTale dveSa. A rAgadveSanA prAsa phaLathI traNeya lokanA jIvo traNeya kALa aMtaramAM baLyA kare che, temAM zItala evA satpuruSonI samyavANI A Adhi vyAdhi upAdhirUpa trividha tApAgnine TALI samyamArga dekhADanAra che. jema lAgelA dAvAnaLane megha eTale varasAdanuM pANI olavI nAkhe tema satpuruSonI vAnnI aMtaraMga baLatarAne zamAvI zAMti ApanAra thAya che. Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 "zAtA thoDI azAtA ghaNerI evo che saMsAra, jIvanamAM jyAre jhALa lAgene, aMga uThe aMgAra; chAMTe tyAre zItaLa pANI, evI mArA rAjanI vANI. maMgaLakArI zrI rAjanI vANI, jANe amRtanI ghAra; jhIlI zake nA aMtara jenuM, eLe gayo avatAra; e to mokSacAriNI, evI mArA rAjanI vANI." 4 ratnatraya eka sanmArga Ape kahyo, ho ahorAtra muja uramAM te; rAga Adi baghA doSa dUra karI, mokSa pAmuM, sadAnaMda tyAM che. Aja05 artha :- samyakdarzanajJAnacAritrarUpa ratnatraya prAptino sanmArga Ape amane jaNAvyo. te sanmArga pratyenI bhakti mArA hRdayamAM ahorAtra eTale rAtadivasa banI raho e mArI AkAMkSA che. rAgadveSa ajJAna AdinA baghA doSo dUra karI have huM paNa mokSane pAmuM ke jyAM sadA AnaMda ja che. //pA jIva jagamAM ghaNA, mAnavo ye ghaNA, pazusamA iMdriyo poSatA je; bhAvi jenuM haze zuMbha, tene thaze "koNa huM e ja vicAra Aje. Aja06 artha :- jagatamAM jIvo anaMtA che. temAM manuSyo paNa ghaNA che. paNa te pazunI jema indriyone poSavAmAM jIvana vyatIta karI rahyA che. paNa jenuM bhaviSyamAM kalyANa thavAnuM haze tene "huM koNa chuM? kyAMthI thayo, zuM svarUpa che mAruM kharuM?" evo zubha vicAra utpanna thaze. llphA svarRpa mAruM kharuM zuM haze? A badhuM kema samajAya? phaLa bhAvanuM zuM? jIva duHkhI baghA; duHkha upAya zA? sarva samajI have hita karavuM. Aja07 artha :- kharekhara mAruM zuM svarUpa haze? A sasasAdhuno banelo durgaghamaya deha te huM hoIza ke jANavA dekhavAvALo AtmA hoIza? A badhuM kema samajAya? ghaNA kALanA boghe A vAta samajAya ema mahApuruSoe kahyuM che. zubhAzubha bhAvanuM phaLa zuM? "zubha kare phaLa bhogave, devAdi gatimAya, azubha kare narakAdi phaLa, karma rahita na kyAMya." ema paramakRpALudeve jaNAvyuM tathA zuddhabhAvanuM phaLa mokSa che ema kahyuM che. jagatanA jIvo badhA duHkhI kema che? to ke rAgadveSa athavA trivigha tApAgnithI baghA duHkhI che. A sarva duHkhanAzano upAya zuM? e viSe paramakRpALudeve jaNAvyuM che ke "sarva kleza ane sarva duHkhathI mukta thavAne upAya eka AtmajJAna che." A sarvane yathArtha rIte samajI have AtmAnuM avazya hita karavuM joIe. "duHkhanI nivRttine sarva jIva icche che, ane duHkhanI nivRtti duHkha jenAthI janma pAme che evA rAga, dveSa ane ajJAnAdi doSanI nivRtti thayA vinA, thavI saMbhavatI nathI. te rAgAdinI nivRtti eka AtmajJAna sivAya bIjA koI prakAre bhUtakALamAM thaI nathI, vartamAnakALamAM thatI nathI, bhaviSyakALamAM thaI zake tema nathI. ema sarva jJAnI puruSone bhAsyuM che. mATe te AtmajJAna jIvane prayojanarUpa che. teno sarvazreSTha upAya sadguruvacananuM zravaNavuM ke sanzAstranuM vicAravuM e che." (va.pR.331) //zA satya zikSA kahI, bhavya mATe bhalI : zogha mA kAMI bIjuM, hitArthI, eka sadagurune zotha, sau bhAvathI caraNa-zaraNe rahe, Atma-arthI." Aja08 Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (77) sanAtana dharma 267 artha :-- bhavya jIvone mATe eka bhalI satya zikSA jaNAvI che ke 'bIjuM kAMI zogha mA. he AtmahitArthI ! eka sadgurune zothI, tenA caraNakamaLamAM sarva prema arpI tenA ja zaraNe rahe, arthAt tenI ja AjJAmAM rahe to hai AtmArthI tAruM avazya kalyANa thaze. e vinA janmamaraNathI koI kALe tAro chUTakAro thAya tema nathI. "bIjAM kAMI zogha mA. mAtra eka satpuruSane zodhIne tenAM caraNakamaLamAM sarvabhAva arpaNa karI daI varto jA. pachI jo mokSa na maLe to mArI pAsethI leje." (1.pR.14) IIc|| na mAna, mata, Agraho mUkI AjJA viSe satyavRSTi thavA vartaze je, premarasa pAmatAM, sarva bhUlI jatAM ekaniSTha thaze, ziva jaze te. Aja artha :-- mAna ane matanA Agraho mUkI, satyadRSTine pAmavA je jIva satpuruSanI AjJA uThAvaze tenAmAM jJAnI pratye mIrAbAInI jema bhaktino premarasa pragaTaze. tethI jagatane bhUlI jaI eka AtmAnI dRDha zraddhAne pAmaze ane krame karI te bhavyAtmA muktine meLavaze. "svacchaMda mata Agraha tajI, varte sadgurulA; samakti tene bhAkhiyuM, kAraNa gaNI pratyakSa.'' -zrImad rAjacaMdra ||9|| vArNI sarvajJanI mArga darzAvatI, parama karuNA bharI kyAM suNAze? gaNagharoe gaNyuM kevaLI-sUryanA asta pachI mArga zAthI jaNAze? Aja 10 artha = - sarvajJa puruSonI vANI te satya mokSamArgane darzAvanAra che. te vANI 52ma karuNArasathI bharapUra che. te pachI kyAM sAMbhaLavA maLaze? ema gaNadhara puruSoe vicAryuM ke kevaLajJAnarUpI sUrya asta thaI gayA pachI A sanAtana mukti mArga athavA sanAtana Atmadharma lokone zAthI jaNAze? / / 10 / ema jANI, karI zAstra-racanA bhalI, mArga dekhADavA mokSano A, te ja 5ramArtha AcArya Adi grahI, anya graMtho race hita thAvA. Aja011 artha :-- ema jANIne mokSano mArga batAvavA zAstronI racanA karI AkhI dvAdazAMgI racI. jethI jagatavAsI jIvo sulabhatAthI mokSa upAyane pAmI zake. te ja dvAdazAMgIno paramArtha eTale zubhAzaya grahaNa karI paraMparAmAM thayelA jJAnI AcArya bhagavaMto paNa te te samayane anurUpa anya graMtho jIvonA kalyANa arthe racI gayA. ||11|| marma sadguru ure je rahyo gupta te, jANavA bhakti karavI subhAve, rokI svacchaMda, AzA ja uThAvatAM, sahaja nija bhAvano bodha Ave. Aja012 artha :-- 'zAstromAM mArga kahyo che, paNa marma to satpuruSanA aMtatmAmAM rahyo che.' te gupta marmane jANavA mATe ananya preme zrI sadguru bhagavaMtanI bhakti karavI. potAnA svacchaMdane rokI jJAnIpuruSanI AjJAne ja upAse to sahaja rIte potAnA AtmA saMbaMghInuM jJAna pAmavA yogya che. / / 12 / pArmI sadgurutaNo yoga, surNI bodha jo, jIva vicAraze sAra zuM che? heya zuM? jJeya zuM? grahaNa karavuM karyuM? tattvazradghA thavA pharIya pUche. Aja013 artha :-- sadgurunA yogane pAmI temano bogha sAMbhaLIne jIvane vicAraNA jAgaze ke AmAM Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 sArabhUta zuM che? to ke zuddhAtmA. heya eTale tyAgavA yogya zuM che? to ke rAgadveSane ajJAna. zeya eTale jANavA yogya zuM che? to ke parane pararUpe ane svane svarUpe jANavA yogya che. grahaNa zuM karavuM joIe? to ke tyAga, vairAgya, upazama ane bhakti vagere tathA AtmatattvanI zraddhA thavA pharI pharI prazna pUchIne paNa zaMkAnuM nivAraNa karI levuM joIe. /13 to ja niHzaMka te guru-kRpAthI thaze, bhAva jIvAdinA ura bhAse; jema dehAdimAM che ahaMbhAvanA, tema AtmA viSe bhAva thAze. Aja0 14 artha :- potAnI yogyatA vadhatA gurukRpA thaze, tethI niHzaMkatAne pAmaze ane jIva ajIvAdi tattvonA bhAva hRdayamAM samajAze. pachI jema dehAdimAM ahaMbhAvanA eTale potApaNAnI bhAvanA che tema AtmAmAM potApaNAnI bhAvanA thaze; arthAt huM AtmA chuM paNa deha nahIM ema dRDha zraddhAna thaze. 14mA tattva-vicAraNAthI sudarzana thaze, yogyatA vA laI jAya sAthe, to thaze parabhave e ja saMskArathI satya darzana, vinA bogha lAdhyuM. Aja015 artha :- pachI AtmAdi tattvonI vicAraNA pragaTya jIvane samyakdarzananI prApti thaze. athavA samyakdarzana pAmavA mATe meLavelI yogyatAne parabhavamAM sAthe laI jaze. tyAM parabhavamAM pUrvabhavanA saMskArathI vagara bogha maLe paNa satya Atmadarzana thaI zakaze. jema karakuMDa, nagati, namirAjarSi ane vimukhane te bhavamAM koI guru na hovA chatAM alpanimitta mAtrathI pUrva saMskAra jAgRta thaI jJAna prApti thaI hatI tema. 15 tattva-abhyAsathI karma-mithyAtvano rasa ghaTe, sarva jyAM dUra thAze, jema vAdaLa khasya sUrya dekhAya che, tema samyakatva-bhAnu prakAze. Aja016 artha :- sAta tattvamAM mukhyatve AtmatattvanA abhyAsathI mithyAtva eTale darzanamohanIya karmano rasa ghaTe che. te ghaTavAthI sarvakarma dUra thavA lAge che. jema vAdaLA khasavAthI sUrya dekhAya che tema mithyAtvarUpI vAdaLA dUra thatAM samyagdarzanarUpa bhAnuM eTale sUryano prakAza pragaTa jaNAya che. 16aaaa. gharma te nahi kare loka saMtoSavA, pUchaze ATaluM jIvane e : muktinI eka icchA rahe jo ure, mUka saMkalpa-vikalpane, re! Aja017 artha:- samyakdarzana thayA pachI lokone sAruM dekhADavA te gharma karaze nahIM. paNa potAnA AtmAne ATaluM pUchaze ke he jIva "jo tuM muktine icche che to saMkalpavikalpa rAgadveSane mUka' ane kevaLajJAna pragaTAva. "kema ApaNe mAnIe chIe, athavA kema vartIe chIe te jagatane dekhADavAnI jarUra nathI; paNa AtmAne ATaluM ja pUchavAnI jarUra che, ke jo muktine icche che to saMkalpa-vikalpa, rAga-dveSane mUka ane te mUkavAmAM tane kaMI bAghA hoya to te kahe. te tenI meLe mAnI jaze ane te tenI meLe mUkI deze." (va.pR.170) I/17nA rAga Adi vikalpo tane mUkatAM, hoya bAghA jarA to kahI de, ema samajAvatAM jIva mAnI jaze, hita jANI sadA te meMkI de. Aja 18 artha :- rAga-dveSa Adi vikalpone mUkavAmAM tane koI bAghA hoya to kahe. ema manane samajAvatAM Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (77) sanAtana dharma 269 jIva mAnI jaze, ane rAgadveSAdi mUkavAmAM ja mAruM hita che ema jANI sadAne mATe mUkI deze. / / 18 / / rAga Adi rahita jyAMthI tyAMthI thavuM e sanAtana mahA dharma mAno, prApta saMyogamAM bhAva samatA to sAthavo e ja upadeza jANo. Aja 19 artha :- jyAM tyAMthI rAga-dveSa rahita thavuM e ja AtmAno sanAtana mahAgharma mAno, jevA saMyoga AvI maLe te prApta saMyogomAM samabhAva rAkhavAno prayatna karavo e ja sarva jJAnIpuruSono upadeza che ema jANo. jema nAbhA bhagatanI jhUMpaDI pAse core mAla dATI dIdho. bhagatane cora jANI mAra mAre tyAre paNa te bhakti kare. ema sarva saMjogamAM samatAbhAva sAdhavAno ja bhagavAnano upadeza che. / / 19 / / ja sarva kriyA karI, dAna zIla AcarI, ATaluM sAdhavuM che, vicAro : sahaja samabhAva te nija rUpa jANIne, sAcavI rAkhavuM jarUra ghAro. Aja020 artha :sarva japa tapAdinI kriyA karIne ke dAna, zIla, bhAva AdinuM AcaraNa karIne ATaluM sAdhya karavuM che ke jIvane sarva dazAmAM sahaja samabhAva rahe. kAraNake samabhAva e AtmAnuM svarUpa che; AtmAne rahevAnuM ghara che. mATe samabhAvane jarUra sAcavI rAkhavo che ema manamAM nizcaya karo; jethI AtmAne potAnA sanAtana dharmanI prApti thAya. / / 2 / / Adhi, vyAdhi, upAdhi ghaNI Avaze, Atma-tikArI samatA na cUko, lakSa jo chUTavAno ure Adaro to udAsInatA kardI na mUko. Aja021 artha :-- Aghi eTale mAnasika ciMtA, vyAghi eTale zArIrika roga ane upAdhi eTale vyApAra vyavahAra kuTuMba vagerenI upAdhi pUrva karmAnusAra ghaNI Avaze. paNa temAM AtmAne kalyANa karanArI evI samatAne kadI cUkazo nahIM. samatAbhAva vartamAnamAM sukha ApanAra che ane navIna karmabaMdhane rokanAra hovAthI parabhavamAM paNa jIvane sukhanuM kAraNa thAya che. mATe saMsArathI chUTavAno lakSa kharekhara hRdayamAM che to udAsInatA eTale vairAgyabhAva, anAsaktabhAvane kadI mukazo nahIM. e vaDe samabhAvanI siddhi thaze. "udAsInatAno jyAM vAsa sakaLa duHkhano che tyAM nAza.'' -zrImad rAjacaMdra / / 21 / / sarva darzana taNo, sarva zAstro taNo, sAra A jAI ene upAso; hRdayapalaTo thaye vAta va mAnaze, mAnyatA satya tyAM dharma-vAso. Aja 22 artha :- sarva darzana eTale dharmano, sarva zAstrano sAra samatAbhAvane jANI enI upAsanA karo. = samabhAvanI vAta jyAre hRdayamAM barAbara samajAze tyAre jIva tene mAnya karaze. jyAre kharekhara satya mAnyatA thaze tyAre AtmasvabhAvarUpa dharma jIvamAM pragaTaze. / / 22 / / bhUla gurumAM karI, deva-dharme kharI; sarva puruSArtha paNa bhUlavALo, tethI mumukSuo sadguru Azrarya, satya puruSArthathI doSa TALo. Aja023 artha :- guru ghAraNa karavAmAM jo bhUla karI to deva ane dharmanuM sAcuM svarUpa samajavAmAM paNa avazya bhUla thaze. ane kuguru Azraye vrata tapAdi karavAno puruSArtha paNa AtmalakSa vagara bhUlavALo thaze. jethI muktinI prApti nahIM thAya paNa saMsArano saMsAra ja raheze. tethI he mumukSuo! zrI sadguru bhagavaMtanA Azrayane grahaNa karI, temanI AjJAe satya puruSArtha AdarIne mithyAtva, kaSAya Adi sarva Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 doSono have nAza karo. riyA zAMti sau gharmanuM mULa jANI sadA, klezanAM kAraNo TALaze je, sarva saMsAranAM duHkhanI A davA: Atma-arthe samaya gALaze te. Aja024 artha - viSayakaSAyathI utpanna thatI icchAonA saMkalpavikalpathI ke tenA AkuLavyAkuLapaNAnA nAzathI jIva AtmazAMti pAme che. e AtmazAMtine sarva dharmanuM mULa jANI ane rAgadveSa ajJAna Adine sadA klezanA kAraNo mAnI je jIva TALaze, te potAnA sanAtana zAzvata evA Atmagharmane pAmI sarvakALa sukhI thaze. saMsAranA janma jarA maraNa ke Adhi vyAdhi upAdhirUpa trivigha tApanA duHkhathI mukta thavAnI Aja davA che. tene je jIva samajaze te dehabhAvane gauNa karI AtmabhAvane draDha karavA arthe potAnA manuSyabhavano amUlya samaya vyatIta karaze. te ja jIva jJAnI puruSanI draSTimAM ghanyavAdane pAtra che. 24 je jIva pUrva puNyanA puMjathI sanAtana jaina dharmane pAme, te AtmAdi sUkSma tattvonI pratIti eTale zraddhAne pAmI zake che. te pAmyA pachI kramazaH AgaLa vadhIne kevaLajJAna pAmI muktine meLave che. e viSe vistArathI atre jaNAvavAmAM Ave che - (78) sUkSma-tattva-pratIti (sevo bhaviyAM vimala jinesara, dullahA sajjana-saMgAjI e rAga) sUkSma-tattva-pratIti pAmyA, acaLa A kaLikALajI, evA sadaguru-caraNe namatAM, bhava-bhAvaTha te TALajI. sUkSma artha :- AtmAdi tattvo arUpI hovAthI sUkSma che. tenI pratIti eTale zraddhAne pAmavI te sUkSma tattva pratIti che. AvI AtmAdi tattvonI acaLapaNe kahetA kSAyikabhAve pratItine je bhayaMkara huMDA avasarapiNI kALamAM paNa pAmyA evA lAyaka samyadraSTi paramakRpALu zrImad guru bhagavaMtanA caraNakamaLamAM bhaktibhAve namana karatAM arthAt temanI AjJAne upAsatAM bhava-bhAvaTha eTale saMsAranI sarva upAthinI jaMjALano krame karI nAza thAya che. [1aaaa. zrImad saguru rAjacaMdra-pada-sevA nitye cAhaMjI, parama-prema-rasa dAna prabhu dyo, to temAM huM hAujI. sUkSma artha - zrImad sadguru rAjacaMdra prabhunA caraNanI sevA kahetA temanI AjJAne nitye uThAvavA icchuM chuM. he prabhu! mArI saMsAra pratyenI anaMtI prItino nAza thaI ApanA pratye paramaprema pragaTe evuM mane varadAna Apo; jethI huM ApanA premarUparasamAM nAhIne mArA AtmAne pavitra karuM. /rA sphaTika ratna sama jIMva-nirmaLatA, jinavara-bogha-prakAzejI, prabaLa kaSAya-abhAve pragaTe, sahaja gharma vikAsejI. sUkSma Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (78) sUkSma-tattva-pratIti 271 artha - zrI jinezvara bhagavaMtano bogha ema jaNAve che ke AtmAnI nirmaLatA, mULa svarUpe jotAM sphaTika ratna jevI che. te AtmAnI nirmaLatA prabaLa kahetA baLavAna evA anaMtAnubaMdhI kaSAyano abhAva thaye pragaTe che. jethI sahaja svAbhAvika AtmAmAM ja rahelA samyakdarzanAdi gharma pragaTamAM Ave che ane krame karI te vikAsa pAmI pUrNatAne pAme che. 3 sadA dravya atyaMta prakAzita, sarva karma kSaya thAtAjI, asaMgatA saha sukha-svarRpatA; jJAna-vacana A sAcAMjI. sUkSma artha - sarva karma kahetA ATheya karmano kSaya thatAM potAnuM Atmadravya sadA saMpUrNa prakAzamAna rahe che. sarva karmathI asaMga eTale rahita thavAnI sAthe ja AtmAnuM anaMtasukhasvarUpa pragaTe che. A jJAnIpuruSanA anubhavasiddha vacano hovAthI atyaMta sAcI chejA. jaga-saMkalpa-vikalpo bhUlo, thazo zuddha upayogIjI, lakSa thavA nirvikalpatAno thavuM ghaTe sthira-yogIjI. sUkSma artha - potAnA anaMta sukhasvarUpane pragaTa karavA mATe A jagatanA saMkalpa-vikalpane bhUlI jajo. to AtmAno jJAnadarzanamaya upayoga zuddha thaze. saMkalpa-vikalpane bhUlI nirvikalpatAno lakSa siddha thavA mATe manavacanakAyArUpa traNe yoganI sthiratA karavI Avazyaka che. pA. te mATe sthiratAnAM kAraNa yathAzakti upAsojI, savicAra, vairAgya, upazama, sat samAgame vAsojI. sUkSma artha - traNeya yoganI sthiratA karavAnA kAraNo jIve yathAzakti upAsavA yogya che. te A pramANe che. satapuruSonA vacanono vicAra karavo, vairAgyabhAvamAM nimagna rahevuM, kaSAyone upazamAvavA ane puruSanA ke tenA Azrita jIvonA ke satkRtanA samAgamamAM nitya rahevuM e manavacanakAyAnA yogonI sthiratA thavAnA mukhya sAghano che. kA. suMghArasa, salphAstra suhetuM, jJAnI guru jo dAtAjI, satsamAgama sauthI sahelo, pahelo, saunI mAtAjI. sUkSma artha :- sthiratA lAvavA mATe suthArasanI yoga kriyA ane sallAstro uttama kAraNo che. paNa tenA dAtAra jJAnI gurubhagavaMta hovA joIe. nahIM to sthiratAnA kAraNa evA "suthArasane ja AtmA mAnI bese. jethI samyakadarzana AdinI prApti na thAya ane jIva temAMja aTakI AgaLa vadhI zake nahIM. tema gurugama vagara zAstro paNa zastrarUpe pariName che. ahaMkAra Adi mAna kaSAyane poSanAra thAya che. mATe sauthI sahelo ane sauthI pahelo satsamAgama eTale satsaMga kartavya che jethI sahu sAghana sulabha thAya che. satsaMga e sarva guNone utpanna karanAra mAtA samAna che. "satsaMga e sarva sukhanuM mULa che; "satsaMga maLyo ke tenA prabhAva vaDe vAMchita siddhi thaI ja paDI che. game tevA pavitra thavAne mATe satsaMga zreSTha sAghana che." (va.pR.75) nAgA jJAnIpuruSanA dRDha AzrayathI sulabha mokSapada, bhAkhyuMjI; AtmasthiratA, mokSamArga to kema sulabha nahi? dAkhyuMjI. sUkSma Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha:- jJAnIpuruSanA draDha AzrayathI mokSapada sulabha che ema mahApuruSoe kahyuM che, to kSaNe kSaNe AtmAno upayoga sthira karavo ghaTe evo kaThaNa mokSamArga temanA draDha Azraye kema sulabha na hoya? arthAt hoya ja. Atmaupayoga sthira thayA vinA mokSaprApti hoya nahIM. jo jJAnIpuruSanA draDha AzrayathI sarvotkRSTa evuM mokSapada sulabha che; to pachI kSaNe kSaNe Atmopayoga sthira karavo ghaTe evo kaThaNa mArga te jJAnIpuruSanA draDha Azraye prApta thavo kema sulabha na hoya? kemake te upayoganA ekAgrapaNA vinA to mokSapadanI utpatti che nahIM." (va.pR.447) IITA jJAnIpuruSanAM vacana taNo draDha Azraya je nara pAmyo che, tene sAghana thAya sulabha sau, akhaMDa nizcaya mAnyojI. sUkSma artha :- jJAnIpuruSanA vacanamAM jene draDha zraddhA hoya tene mokSamArgamAM upayogI evA vairAgya, upazama, bhakti, saMyamAdi sarva sAghana sulabha thAya evo akhaMDa nizcaya jJAnIoe mAnya karela che. jJAnIpuruSanA vacanano draDha Azraya jene thAya tene sarva sAghana sulabha thAya evo akhaMDa nizcaya sapuruSoe karyo che; to pachI ame kahIe chIe ke A vRttiono jaya karavo ghaTe che, te vRttiono jaya kema na thaI zake?" (va.pR.447) //lA satparuSe e spaSTa kahyuM che, kema mumukSu mUkejI? svarRpa vRttinuM jANI, tene tavAnuM nA cUkejI. sUkSma artha - satparuSe boghamAM e spaSTa jaNAvyuM che. kharo mumukSu hoya te have kema mUke? te potAnI vRttio kyAM kyAM moha pAmI rahI che te jANI tene jItavAnuM cUke nahIM. I/10nA topaNa kALa duHSama tethI raho sau satsaMga samIpejI, ke draDha Azraya nizcayapUrvaka TakatAM AtmA dIpejI. sUkSma artha - vartamAnakALa ghaNo duHSama hovAthI jyAM satsaMga hoya tyAM sarve rahevAno puruSArtha karo. paramakRpALudeve jaNAvyuM che ke "kaliyuga che mATe kSaNavAra paNa vastu vicAra vinA na rahevuM." karmane AdhIna satsaMgamAM rahevAnuM na bane to sanduruSano draDha Azraya tenA vacanabaLe nizcayapUrvaka TakAvI rAkhavo. jethI tyAM rahyAM paNa AtmA nirmaLatAne pAmato jAya. ||11|| ATaluM satya che ke A duSamakALane viSe satsaMganI samIpatA ke draDha Azraya vizeSa joIe. ane asatsaMgathI atyaMta nivRtti joIe; topaNa mumukSune to ema ja ghaTe che ke kaThaNamAM kaThaNa AtmasAghana hoya tenI prathama icchA karavI, ke jethI sarva sAghana alpa kALamAM phaLIbhUta thAya." (va.pR.447) I/11aaaa atyaMta nivRtti asatsaMgathI jarUranI A kolejI; kaThaNa sAghano prathama icchatAM, sau sAthana jhaTa phAlejI. sUkSma artha - asatsaMgathI atyaMta eTale saMpUrNapaNe nivRtti meLavavI e A kALamAM bahu jarUrI che. ghara, kuTuMba, vyavasAya Adi kAryothI nivRtta thavuM prathama jIvane vasamuM lAge paNa kaThaNa evA sAghanonI nivRtti prathama icchatA bIjA sau sAdhana zIghra phaLIbhUta thAya che. tene satsaMga, savicAra karavAno avakAza prApta thAya che ane AtmajJAna prAptinI yogyatA Ave che. Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (78) sUkSma-tattva-pratIti "AraMbhaparigrahanuM alpatva karavAthI asatprasaMganuM baLa ghaTe che; satsaMganA AzrayathI asatsaMganuM baLa ghaTe che. asatsaMganuM baLa ghaTavAthI AtmavicAra thavAno avakAza prApta thAya che. AtmavicAra thavAthI AtmajJAna thAya che; ane AtmajJAnathI nijasvabhAvarUpa, sarva kleza ane sarva duHkhathI rahita evo mokSa thAya che; e vAta kevaLa satya che.'" (va.pR.451) ||12 / / sadgurunA upadeza vinA ne supAtratAnI khAmIjI, kALa anaMta gayo te kAraNa, vinA bhAna, che! svAmIjI. sukSma = artha :-- sadguruno upadeza na maLavAthI athavA yogyatAnI khAmIne lIdhe te upadeza grahaNa na karavAthI pUrve anaMtakALa vyatIta thaI gayo. tenuM kAraNa potAnA AtmasvarUpanuM bhAna nahotuM. tethI he svAmI! huM anaMtakALathI A saMsAramAM Athayo chuM. ane haju paNa potAnA abhimAnane mUkato nathI. "anaMtakALathI AthaDyo, vinA bhAna bhagavAna; sevyA nahIM guru saMtane, mUkyuM nahIM abhimAna.'' -zrImad rAjacaMdra / / 13 / / gharma vastu bahu gupta rahI che, mahAbhAgya koI dekhejI, sadgurunA anugrahathI te paNa aMtarzothe lekhejI. sUkSma 273 - artha :-- 'dharma' e vastu bahu gupta rahI che. koIka mahAbhAgyazALIne ja te aMtara saMzoghanathI prApta thAya che. te aMtara saMzoghana huM koNa chuM vagere saddagurunI kRpAthI prApta thAya che. 'mokSamUrta guru kRpA.' "dharma'e vastu bahu gupta rahI che. te bAhya saMzodhanathI maLavAnI nathI. apUrva aMtasaMzodhanathI te prApta thAya che. te aMtasaMzoghana koIka mahAbhAgya sadguru anugrahe pAme che. (va..178) ||14|| tapato jIva saMsAra-tApamAM zItaLa tethI thAzejI, A bhavanAM A anya sukhamAM sajjana nahIM mujhAzejI. sUkSma artha H-- saMsAramAM trividha tApathI tasAyamAna jIva sadgurunA vacanAmRtathI zItaLatAne pAmaze. A bhavanA A alpa indriyasukhamAM sajjana puruSo moha pAmI mujhAze nahIM. ''eka bhavanA thoDA sukha mATe anaMta bhavanuM anaMta duHkha nahIM vadhAravAno prayatna satpuruSo kare che." (va.pR.1799 ||15|| anaMta bhavanAM anaMta duHkho vadhAravAM nahiM sArAMjI, avasara Avyo vahI jato A, karatAM "mArAM, mArAM'jI. sUkSma artha :- anaMtabhavanA anaMta duHkho eka bhavanA alpa mAtra zAtAvedanIyanA sukho mATe vadhAravAM = sArA nathI. mokSa prApti thaI zake evo avasara Avyo che chatAM jIva zarIrAdi pa2vastumAM mArApaNuM karI karIne tene vahI javA de che. jema eka AMdhaLAne nagara bahAra nIkaLavAno daravAjo Ave ke cAlatAM cAlatAM khAja AvI jAya. tethI te daravAjA pAse AvyA chatAM paNa nIkaLI zake nahIM. tema mokSanI bArIrUpa manuSyabhava maLatAM chatAM jIvane indriya viSayarUpa khAja AvavAthI te bhavapAra thaI zakato nathI. / / 16 / jIva potAnuM svarUpa na jANe, 52ne samaje kyAMthIjI? svaparanI samajaNa jyAM sudhI nathI, geMcAto tyAM sudhIjI, sUkSma artha :-- jIva jyAM sudhI potAnA AtmasvarUpane na jANe tyAM sudhI bIjA paNa AtmA ja che ema Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 kyAMthI samajI zake. svaAtmAnI ane para evA pugalanA svarUpanI jyAM sudhI samajaNa Ave nahIM tyAM sudhI jIva sukhaduHkhanA prasaMgamAM mujhAya che. "jIva potAnuM svarUpa jANI zakato nathI; to pachI paranuM svarUpa jANavA icche te tenAthI zI rIte jANI, samajI zakAya? ane jyAM sudhI na samajavAmAM Ave tyAM sughI tyAM rahI gUMcAI DahoLAyA kare che." (va.pR.746) I/17nA svasvarUpanuM jJAna alaukika pragaTyuM nathI jyAM sughIjI, para padArtha viSe bahu jANe paNa ajJAne buddhijI- sUkSma artha - potAnA AtmasvarUpanuM alaukika jJAna jyAM sudhI pragaTyuM nathI, tyAM sudhI bhale bIjA padArtho viSe bahu jANe to paNa buddhimAM ajJAna hovAthI mokSamArgamAM te kAma AvatuM nathI. "zreyakArI evuM je nijasvarUpanuM jJAna te jyAM sudhI pragaTa nathI karyuM, tyAM sudhI paradravyanuM game teTaluM jJAna meLave topaNa te kazA kAmanuM nathI;" (va.pR.746) I/18nA mokSa-mArgamAM kAma na Ave; uttama rasto A che jIH bIjI bathI vAto mUkI daI, AtmA oLakhavA je jI- sUkSma artha :- ajJAnayukta game teTaluM jJAna hoya paNa te mokSamArgamAM kAma Ave nahIM. mATe sauthI uttama rasto A che ke bIjI badhI vAto mUkI daI eka sUkSma evA Atma tattvanI pratIti eTale zraddhA karIne tenI pUrepUrI oLakhANa karavI. "mATe uttama rasto e che ke bIjI bathI vAto mUkI daI potAnA AtmAne oLakhavA prayatna karavo." (va.pR.746) /19aaaa prayatna karaze te sabhAgI, sArabhUta vicArejIH AtmA sattArUpa, sadA che; kartA karmono e jI. sUkSma artha - AtmAne oLakhavAno je jIva prayatna karaze te A pramANe sArabhUta vicAro karaze ke AtmAnI sattA eTale tenuM astitva che ane tenuM hovApaNuM sadA traNe kALamAM che. te karmano kartA paNa che. je sArabhUta che te jovA sAru A "AtmA sabhAvavALo che?" "te karmano kartA che, ane tethI (karmathI) tene baMgha thAya che, 'te baMgha zI rIte thAya che?" "te baMgha kevI rIte nivRtta thAya?' ane 'te baMghathI nivRtta thavuM e mokSa che' e Adi saMbaMthI vAraMvAra, ane kSaNekSaNe vicAra karavo yogya che; ane e pramANe vAraMvAra vicAra karavA yogya che; ane e pramANe vAraMvAra vicAra karavAthI vicAra vRddhine pAme che; ne tene lIdhe nijasvarUpano aMzeaMze anubhava thAya che. jema jema nijasvarUpano anubhava thAya che, tema tema dravyanuM je aciMtya sAmarthya te tenA anubhavamAM AvatuM jAya che." (va.pR.746) I/20gA. baMgha thAya chaeNvane karmothI, kayAM kAraNe, jANejI, baMgha TaLe jIMva mukta bane che, mokSa-upAya pramANejI. sUkSma artha - kayA kAraNone laIne jIvane karma baMgha thAya che te jANavA mATe prayatna karaze. pachI mokSanA che tevAthI te karmabaMdha TaLI jaI jIvano mokSa thAya che vagere jANI, te prApta karavAno bhAva pragaTaze. ra1AA. e Adi vicAra gahana sau, vAraMvAra vicArejI, kSaNe kSaNe te manana kare to, vicAra-vRddhi thAzejI. sUkSma Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (78) sukSma-tattva-pratIti mukta artha :-- uparokta karmabaMgha ane tethI muktinA vicAro sau gahana che. mATe AtmAne karmothI karavAnA vicAro vAraMvAra kSaNe kSaNe manana kare to AtmavicAra vRddhine pAmaze. / / 22 / / thAya anubhava aMze aMze sva-svarUpano tethIjI, svarUpa-anubhava vadhatAM jANe aciMtya dravyanI zaktijI, sukSma artha :-- ema vAraMvAra AtmavicAra karavAthI potAnA Atma svarUpano aMze aMze anubhava thaze. ne anubhava AgaLa vadhatAM AtmadravyanI aciMtya zaktino tene khyAla Avaze. / / 23 / samAghAna sau zaMkAnuM tyAM vagara prayatna thAzejI, nA mAno to A puruSArthe anubhavathI samajAzejI, sUkSma artha :- Atma anubhava thavAthI sarve zaMkAonuM samAdhAna vagara prayatna thaze. koI vAta mAnavAmAM na AvatI hoya to upara pramANe Atmaanubhava karavAno puruSArtha karavo. jethI te anubhavamAM AvI jIvane samajAI jaze. 275 "tene laIne upara batAvelI evI je zaMkAo (jevI ke, thoDA AkAzamAM anaMta jIvanuM samAvuM, athavA anaMta pudgala 52mANunuM samAvuM)nuM karavApaNuM rahetuM nathI; ane te yathArtha che ema samajAya che. te chatAM paNa jo mAnavAmAM na AvatuM hoya to athavA zaMkA karavAnuM kAraNa rahetuM hoya to jJAnI kahe che ke upara batAvelo puruSArtha karavAmAM AvyethI anubhavasiddha thaze." (pR.747) ||24|| rAga-roSa choDyAthI khAtrI sau siddhAMtanI thAzejI, sarva prakAre chUTe to jIva mokSe pote jAzejI. sUkSma artha - rAgadveSane maMda karI zAnIpuruSoe kahelA zAstro vairAgya upazama sahita vAMcavA vicAravAthI cha pada, nava tattva vagere sarva siddhAMtonI jIvane khAtrI thaze. tethI samyakdarzananI prApti thaze. "tattvArtha zraddhAnam samyakdarzanam" tattvonI zraddhA e samakita che. sarva prakAre rAgadveSano nAza thAya to jIva svayaM mokSapadane pAmaze. I // 25 // nava tattvo ke sAta tattvanI, cha pada, cha dravyanI vAtojI, jIva-jIva be dravya ke tattva, sAra badhoya samAtojI. sUkSma ke artha :-- nava tattva ke sAta tattvanI, cha padanI ke cha dravyanI vAtono badho sAra jIvadravya ke ajIvadravya e be tattvomAM samAya che. AtmA jIva dravya che bAkI badhA ajIva dravya che. / / 26 / siddhAMta samajajo sadupadeze, ekAnte niTha ArojI, sUkSma vicAre sUkSma tattva sau samajyuM sad AcArojI. sUkSma artha :- bhagavAnanA kahelA tattva siddhAMtone zAnIpuruSanA boghanA AdhAre samajajo. ekAnta vastu svarUpa mAnavAthI saMsAra samudrano kinAro Ave ema nathI. paNa bhagavAnanA kahelA cha dravya, sAta tattva ke cha pada Adi sukSma tattvone sUkSma vicAre syAdvAdavaDe samajavAthI sacAra eTale sabhyazcAritrano udaya thaze. IIrajJA Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 AjJA anusaratA upadeze krogha kSamA-bhaMDArojI, kSamA ya gaNI utsutra-vicAre mahAmoha-gharabArojI.' sUkSma artha - bhagavAnanI AjJAnusAra upadeza karatAM zrI guru krodha kare to paNa te kSamAnA bhaMDAra che. jemake ziSyano doSa bahAra kaDhAvavA taDUkIne bole paNa temano aMtaraAzaya zuddha hovAthI te kSamAnA ja bhaMDAra che. "guru ke zikSaka ziSyane kaDavA kathanathI upadeza Ape e dekhAvamAM to ayogya lAge che, paraMtu pariNAme karuNAnuM kAraNa che, enuM nAma "anubaMghadayA'." (va.pR.64) jyAre koI vicArapUrvaka bhagavAnanA vacanathI viruddha bolI usUtra prarUpaNA kare ane kSamA rAkhe to paNa te jIva mahAmohanIya karmane upArjana kare che. te mahApApI banI anaMta saMsArI thAya che. bhagavAna mahAvIrano jIva pUrva bhave marIcInA bhavamAM irAdApUrvaka gharmathI viruddha vacana bolavAthI lagabhaga eka koDAkoDI sAgaropama suthI saMsAranA anaMta duHkhane pAmyo. 28 vacana kahyAM A zrotA arthe, kSamA na tyAM mukAvIjI, AjJA hitakArI samajAvA, vRSTi bAhya tAvIjI. sUkSma artha :- uparanA vAkyo zrotA eTale sAMbhaLanAra mATe kahyA che ke zrI guru ApaNA bhalA mATe krogha kare to te sAMbhaLI ApaNI bhUla sudhAravI. paNa ema na samajavuM ke zrI guru krodha kare mATe ApaNe paNa kSamA rAkhavI kAMI jarUra nathI. zrI gurunI AjJA ApaNA kalyANa mATe che ema mAnI guru pratye bAhyadraSTino tyAga karavo, arthAtu guru thaIne krodha kare che ema kalpanA karavI nahIM. pa.u.pa.pU.prabhuzrIjI koInI bhUla thAya to evA vaDhe ke ziSya sugharI ja jAya. rilA zAstrAbhyAse varte nitye tene anubhava levAjI, zikSA ApI : "jaDa zAstro sau, nija hite citta devAjI. sUkSma artha - je hamezAM zAstrAbhyAsa kare che tene te pramANe vartana karI anubhava karavA mATe zrI gurue zikSA ApatA kahyuM hoya ke "A zAstro to sarva jaDa che;" to te sAMbhaLI nija hitamAM citta lagAvavuM ke jo huM zAstro pramANe vartana na karuM to e zAstro mane kaMI kahevA AvavAnA nathI. [30nA te suMNI abhyAsa tajI de jo zAstro zIkhavanArojI, Atma-anubhava to nA samaje, udyama rahita thanArojI. sUkSma artha :- A zAstro to jaDa che ema sAMbhaLI jo zAstra zIkhanAro potAno zAstrAbhyAsa mUkI de to te Atmaanubhava mATenuM jJAna meLavI zake nahIM, paNa udyama rahita thAya. puruSArthahIna vyakti kaMI prApta karI zake nahIM. 31 snAnayajJane gharma gaNIne hiMsAmAM hita bhALajI, tenA pratye kahyuM : puNya nahi hiMsAthI koI kALajI." sUkSma artha :- koI gaMgAmAM snAna karI potAne pavitra mAne, koI yajJamAM pazu AdinI balI caDhAvI gharma mAne. Ama hiMsA karavAthI deva prasanna thaI amAruM hita karaze ema mAnanAra pratye bhagavAne kahyuM ke hiMsA karavAthI koI kALe paNa puNya prApti thaI zake nahIM." 3rA Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (78) sUkSma-tattva-pratIti 2 77 kiMcit hiMsA pUjAmAM, paNa bahu hitakArI aMtejI, gRhasthane pUjAnI AjJA dIghI che bhagavaMtejI. sUkSma artha :- snAnAdithI pavitra thaI bhagavAnanI pUjA kare temAM kiMcit hiMsA thaI ema jaNAya. paNa te uttamabhAva thavAnuM kAraNa hovAthI aMte AtmAne bahu hitakArI siddha thAya che. mATe gRhasthane pUjA karavAnI AjJA bhagavaMte ApI che. bhAvathI bhagavAnanI pUjA karavAthI kumArapALa rAjA thayo. devapAla bhagavAnanI pUjA karyA vinA bhojana na levAthI uttama gatine pAmyo. [33] gharma-maMdira karavAmAM hiMsA alpa ane phaLa moTuMjI, kahyuM zAstramAM te viveke samajI, tajajo khoTuMjI. sUkSma artha - gharma maMdira banAvavAmAM hiMsA alpa che jyAre tenuM phaLa ghaNuM moTuM che. ema zAstramAM kahyuM che. tene vivekapUrvaka samajI khoTI mAnyatAno tyAga karajo. vItarAgamadrAnA darzana karavAthI vItarAgatAnI prApti thAya che. saMpratirAjA, vimalazAha, vastupALa-tejapALe aneka gharmamaMdiro baMghAvI lakSmIno sadupayoga karI puNya upArjana karyuM hatuM. [34 pApa TALavA pratikramaNa che, pApa tajI raho gharmejI; Atma-anubhava-kALe tenA vikalpathI vaho karmejI. sUkSma artha - karelA pApono pazcAttApa karI pApathI pAchA haTavA mATe pratikramaNanI yojanA bhagavaMte karI che. te pApone tajI gharmadhyAnamAM nimagna rahevuM. jyAre AtmAnA anubhava samaya to nirvikalpadazA che. tevA samaye jJAnI puruSone puNyapApanA vikalpo hotA nathI. jo te vikalpo kare to pharI karma grahaNanI ghArA temane zarU thaI jAya. [3pA jema tAvamAM pauSTika pAko mahA doSa upajAvejI; UMco gharma bhalo bahu topaNa vikArI loka lajAvejI. sUkSma artha - jema pauSTika pakavAnanuM bhojana uttama hovA chatAM tAvanA kAraNe zarIramAM mahAdoSa utpanna kare, tema vItarAga puruSono boghelo Atmagharma bahu UMco ane bhalo hovA chatAM vikArI jIvo potAnA viparIta vartanathI tene kalaMka lagADe che. 36aaaa rasAdi viSaye rahIM Asakti, sarva parigraha choDejI, ArtadhyAna ke viSaya-poSarRpa caDhe pApane ghoDejI. sUkSma artha :- jillAdi pAMce indriyonA viSayomAM Asakti rahelI hovA chatAM je sarva parigrahane choDI dIkSA grahaNa kare to ArtadhyAna karI ke pAMca indriyonA viSayone poSI pAparUpI ghoDA upara caDhe che. te pAparUpI ghoDo tene durgatimAM laI jAya che. upara taje ne aMtara bhaje, ema navi sare arthajI; vaNasyo re varNAzrama thakI aMte karaze anarthajI; tyAga nA Take re vairAgya vinA." I37nA satya vicAre graha upadezo, sadAcAra sau sevojI, rAgaroSane ghaTADavAno lakSa niraMtara levojI. sUkSma jana - Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (78) sUkSma-tattva-pratIti 2 77 kiMcit hiMsA pUjAmAM, paNa bahu hitakArI aMtejI, gRhasthane pUjAnI AjJA dIthI che bhagavaMtejI. sUkSma artha - snAnAdithI pavitra thaI bhagavAnanI pUjA kare temAM kiMcita hiMsA thaI ema jaNAya. paNa te uttamabhAva thavAnuM kAraNa hovAthI aMte AtmAne bahu hitakArI siddha thAya che. mATe gRhasthane pUjA karavAnI AjJA bhagavaMte ApI che. bhAvathI bhagavAnanI pUjA karavAthI kumArapALa rAjA thayo. devapAla bhagavAnanI pUjA karyA vinA bhojana na levAthI uttama gatine pAmyo. 33aaaa gharma-maMdira karavAmAM hiMsA alpa ane phaLa moTuMjI, kahyuM zAstramAM te viveke samajI, tajajo khoTuM che. sUkSma artha - gharma maMdira banAvavAmAM hiMsA alpa che jyAre tenuM phaLa ghaNuM moTuM che. ema zAstramAM kahyuM che. tene vivekapUrvaka samajI khoTI mAnyatAno tyAga karajo. vItarAgamudrAnA darzana karavAthI vItarAgatAnI prApti thAya che. saMpratirAjA, vimalazAha, vastupALa-tejapALe aneka gharmamaMdiro baMghAvI lakSmIno sadupayoga karI puNya upArjana karyuM hatuM. [34] pApa TALavA pratikramaNa che, pApa tajI raho gharmejI; Atma-anubhava-kALe tenA vikalpathI vaho karmejI. sUkSma artha - karelA pApono pazcAttApa karI pApathI pAchA haTavA mATe pratikramaNanI yojanA bhagavaMte karI che. te pApone tajI gharmadhyAnamAM nimagna rahevuM. jyAre AtmAnA anubhava samaya to nirvikalpadazA che. tevA samaye jJAnI puruSone puNyapApanA vikalpo hotA nathI. jo te vikalpo kare to pharI karma grahaNanI ghArA temane zarU thaI jAya. 3pA. jema tAvamAM pauSTika pAko mahA doSa upajAvejI; UMco gharma bhalo bahu topaNa vikArI loka lajAvejI. sUkSma artha - jema pauSTika pakavAnanuM bhojana uttama hovA chatAM tAvanA kAraNe zarIramAM mahAdoSa utpanna kare, tema vItarAga puruSono boghelo Atmagharma bahu UMco ane bhalo hovA chatAM vikArI jIvo potAnA viparIta vartanathI tene kalaMka lagADe che. 36aaaa rasAdi viSaye rahIM Asakti, sarva parigraha choDejI, ArtadhyAna ke viSaya-poSakaeNpa caDhe pApane ghoDejI. sUkSma artha - jillAdi pAMce indriyonA viSayomAM Asakti rahelI hovA chatAM je sarva parigrahane choDI dIkSA grahaNa kare to ArtadhyAna karI ke pAMca indriyonA viSayone poSI pAparUpI ghoDA upara caDhe che. te pAparUpI ghoDo tene durgatimAM laI jAya che. upara taje ne aMtara bhaje, ema navi sare arthajI; vaNasyo re varNAzrama thakI aMte karaze anarthajI; tyAga na Take re vairAgya vinA." 3LA satya vicAre graha upadezo, sadAcAra sau sevojI, rAga-roSane ghaTADavAno lakSa niraMtara levojI. sUkSma Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha :- bhagavAne kahelA upadezone sAcA bhAvathI vicArIne grahaNa karI sarve sadAcAranuM sevana karo. tathA rAgadveSanA bhAvone ghaTADavAno ja niraMtara lakSa rAkhavA yogya che. 38aaaa jJAnInI AjJAe, athavA karI parIkSA ghArojI svarUpa sudeva-sugharma-sugurunuM grahIta mithyAtva vArojI. sUkSma artha :- jJAnInI AjJAe te rAgadveSa kema ghaTe te pramANe vartana karavuM. paNa "jenI pAsethI gharma mAgavo, te pAmyAnI pUrNa cokasI karavI. e vAkayane sthira cittathI vicAravuM." (va.pR.382) mATe satudeva, satugharma ane sadgurunuM svarUpa zuM che? tenI parIkSA karI sadagurune ghAraNa karavA. ane pUrve grahaNa karelI mithyA mAnyatAno tyAga karI zraddhAne nirmaLa karavI. e ja AtmAnA kalyANa mATe parama hitakArI auSadha che. 39 kusaMga tajI satsaMge bhaNajo jina-kathita jIvAdijI, tattvapratIti e abhyAse thatAM, vicAra-prasAdIjI. sUkSma artha:- kudeva, kuguru ane kugharmano kusaMga tajI satsaMge jinezvara bhagavaMtanA upadezelA jIvAdi tattvono abhyAsa karajo. jethI jIva ajIva Adi tattvonI zraddhA thaze ane te saMbaMdhI vicAra karavAnI zakti pragaTaze. 40aaaa. vicAra karyA karatAM svaparano bheda bhAsavA lAgejI, potAno AtmA oLakhavA svaapavicAre jAgejI. sUkSma artha :- Ama jaDa cetanano vicAra karavAthI temAM sva zuM ane para zuM che? teno spaSTa bheda bhAsavA lAgaze. ane potAno AtmA oLakhavA mATe AvA svarUpa vicArathI te jAgRta thaze. (41) AtmAnubhavanI prAptino A krama uttama ghArojI, kada devAdi, kadI tattvo ke Atma-svarUpa vicArojI. sUkSma artha - Atmaanubhava karavAno A uttama krama che ema mAnI tene ghAraNa karo. te mATe kadI devaguru gharma viSe ke kadI sAta tattvo viSe athavA AtmasvarUpa viSeno vicAra karavo yogya che. II4rA darzana-mohana thaze maMdatA, samyagdarzana pragaTejI, bhavya jIva AvA abhyAse Ave muktinI nikaTejI. sUkSma artha:- dehathI AtmA bhinna che ema vicAra karatAM darzanamohanIya karmanI maMdatA thaze ane samyagdarzananI prApti thaze. bhavya jIvo AvA prakArano abhyAsa karavAthI muktinI nikaTatAne pAme che. II43 evA anukramathI sAthe to, mokSamArga oNva pAmejI, e anukrama ullaMghe te oNva rakhaDe jJAnI-nAmejI. sUkSma artha - upara kahelA anukramathI jIva sAthanA karaze to jarUra mokSamArgane pAmaze. saMkSepamAM te krama A pramANe che ke sauthI pahelA sadgurunI zogha karI temanI AjJA mAnya karavI. jethI sAcA devaguru gharmanI zraddhA thaze. ane grahita mithyAtvano nAza thaze. tethI kuguru, kudeva ane kuzarmano saMga chUTI jaze. pachI sAta tattvono abhyAsa karavo. jIvAdi tattvono vicAra karatAM svapara bheda bhAsavA lAgaze. tenA Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (78) sUkSma-tattva-pratIti pariNAme darzanamohanI maMdatA thaI samyagdarzananI jIvane prApti thaze. tenA baLe AgaLa vadhatAM, kevaLajJAnane pAmI zAzvata sukharUpa evA mokSane pAmaze. e anukramane ulaMghavAthI jIva jJAnI nAma gharAvIne paNa saMsAramAM ja rajhaLe che. Ir44o. devAdikane mAnyA vinA tattvAdika vicArIjI, buddhithI bahu bakato pharato yaza-thanano bhikhArIjI. sUkSma artha :- sadevagurugharmanI AjJAne mAnya karyA vinA svamatikalpanAe tattvono vicAra karI, potAnI buddhi anusAra artha karIne ajJAnI jIva mAnano ke ghanano bhikhArI banI bahu bakato phare che, te kalyANano mArga nathI. "jIva potAnI kalpanAthI kahyuM ke dhyAnathI kalyANa thAya ke samAdhithI ke yogathI ke AvA AvA prakArathI, paNa tethI jIvanuM kaMI kalyANa thAya nahIM. jIvanuM kalyANa thavuM to jJAnI puruSanA lakSamAM hoya che, ane te parama satsaMge karI samajI zakAya che, mATe tevA vikalpa karavA mUkI devA." (va.pR.382) II4pAA tattva-vicAre citta na rAkhe, svapara-vivekI mAnIjI; svapara-bheda yathArtha nathI, to ya mAne Atma-jJAnIjI. sUkSma artha :- Atmatattva vicAramAM jenuM citta nathI. chatAM potAnuM zuM? ane para zuM? tenuM amane bhAna che ema potAne vivekI mAne che. paNa teno mAnelo deha ane AtmAno svapara-bheda te yathArtha nathI. to paNa darzanamohanI baLavattaratAne laIne potAne AtmajJAnI mAne che ane manAve che. evA jIvo dayAne pAtra che. kemake pote bUDI bIjAne paNa buDADe che. e sau caturAInI vAto mAnAdika vaghArejI, hitaicchakane kAryakara nahi, bhave bhramaNa vistArejI. sUkSma artha :- e sau caturAInI vAto mAtra mAnAdi kaSAyone vaghAranAra che. Atmahita icchukane te AtmakArya siddha karAvanAra nathI; paNa saMsAramAM anaMta paribhramaNane vistAranAra che. II4zA apakSapAte doSa dekhI nija, mumukSatA jIMva ghArejI, to sagurunI bhakti tene bhava-jaLa-pAra utArejI. sUkSma artha :- apakSapAtapaNe potAno doSa dekhI sAcI mumukSatAne jIva ghAraNa karaze to paramakRpALu sadgurudevanI bhakti tene saMsArarUpI samudranA agA jaLathI jarUra pAra utAraze, emAM kiMcita mAtra saMzaya nathI. 48. AtmAdi sUkSma tattvonI pratIti thayA pachI jIva yathArtha rIte municaryArUpa samitigatine pALI zake che. samiti pAMca prakAranI che. IryA, bhASA, eSaNA, AdAnabhaMDamata ane pAriSThApanikA samiti. bhagavAne jema AjJA ApI che tema AjJAnA upayogapUrvaka munine zarIrAdi kAraNe pravartavuM paDe tyAre A pAMca samitipUrvaka pravarte che. tathA manavacanakAyAnI pApa pravRttine rokI traNeya yogane sthira karavA te gupti che. "AtmasvabhAvamAM rahevArUpa guti che." samiti pravRttirUpa che ane guti nivRttirUpa che. e saMbaMdhInuM vivaraNa have A pAThamAM kare che : Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 (79) samiti-gukti (sevaka kima avagaNiye ho malli-jina, e aba zobhA sArI-e rAga) guruvara-caraNe praNamiye ho bhaktajana, ura ullAsa vaghArI, zrImad rAjaguru-upadeza taraze nara ne nArI. ho bhakta artha :- guruvara eTale guruomAM zreSTha evA paramakRpALudevanA caraNakamaLamAM ho bhaktajana! hRdayamAM ullAsabhAva vaghArIne praNAma karIe. kemake zrImad rAjacaMdra guruvaryanA upadezathI aneka nara nArIo A bhayaMkara kalikALamAM paNa moharUpI svayaMbhUramaNa samudrane tarI jaze. 15 samiti-guNi-rahasya jenA uramAM ramatuM UMDuM, tenA boghe sau jijJAsu samajI le hita rUDuM. ho bhakta artha :- samiti gutinuM UMDu rahasya jenA hRdayamAM sadA ramatuM che evA paramakRpALudevanA bogha baLe sarva jijJAsu jIvo potAnA AtmAnuM rUDuM hita zAmAM che te samajI zake che. purA saMyamI jananI rakSA mATe jananI ATha samiti, paMca samiti, triguti nAme samyak vartana nIti. ho bhakta artha :- "sarva bhAvathI virAma pAmavArUpa saMyama che." te saMyama bAra prakAre che. cha kAya jIvanI rakSA karavArUpa prANI saMyama ane pAMca indriyo ane manane rokavArUpa indriya saMyama che. te saMyamane pALanAra evA saMyamI jIvanI rakSA karavA mATe ATha samiti te mAtA samAna che. ATha samitirUpa mAtAo cAritrarUpa putranI rakSA kare che. cAritrAcAra-e pAMca prakAranI samiti ane traNa prakAranI guptie karIne ATha prakArano che. ene aSTa pravacanamAtA paNa kahe che. pAMca prakAranI samiti ane traNa prakAranI gupti, e bathI samyakurIte vartana karavAnI nItio che. sA. AdAna-nikSepaNa, utsarga, bhASA, eSaNA, IryA; paMca samitinAM e nAmo paMcavigha e caryA. ho bhakta artha - AdAna nikSepaNa eTale vastrAdinuM levuM mUkavuM, utsarga kahetA maLa tyAga karavo, bhASA eTale bolavu, eSaNA kahetA AhAra Adi grahaNa karavA, IryA eTale upayogapUrvaka halanacalana karavuM. e pAMca samitinA nAmo che. ane enI paMcavigha kahetA pAMca prakAranI carcA arthAt judA judA prakAranA vartana che. jema AjJA ApI che tema AjJAnA upayogapUrvaka cAlavuM paDe to cAlavuM; jema AjJA ApI che tema AjJAnA upayogapUrvaka bolavuM paDe to bolavuM; jema AjJA ApI che tema AjJAnA upayogapUrvaka AhArAdi grahaNa karavuM; jema AjJA ApI che tema AjJAnA upayogapUrvaka vastrAdinuM levuM mUkavuM; jema AjJA ApI che tema AjJAnA upayogapUrvaka dIrghazaMkAdi zarIramaLano tyAga karavA yogya tyAga karavo. e prakAre pravRttirUpa pAMca samiti kahI che." (va.pR.596) //4 Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (79) samiti-gupti 281 mana-vacana-kAyAthI thAtI, roke pApa-pravRtti, athavA yoga traNe rokAtAM, mAnI che traNa guhi. ho bhakta artha - manavacanakAyAvaDe je pApanI pravRti thAya che tene rokavI athavA traNeya yogane sthira karavA tene traNa gupti mAnela che. pAA 1. IryA-samiti prasiddha siddhakSetro, jina-pratimA-vaMdana kAje jAtAM, guru-AcArya-tapavRddha sevavA bhAva hRdayamAM thAtAM ho bhakta artha :- sametazikhara, giranAra, campApurI, pAvApurI ane zatruMjaya Adi prasiddha siddha kSetronI yAtrAe jatAM athavA bIjA tIthamAM jina pratimAnA vaMdana kAje jatAM athavA guru, AcArya ke tapovRddha muninI sevA karavAno bhAva hRdayamAM utpanna thatAM munine je upayogapUrvaka cAlavuM thAya che te IrSA samiti kahevAya che. kAA divase loka jatA te rasta, tarjI pramAda jo cAle, cAra hAtha AgaLa vRSTi karI, dayA munijana pALe. ho bhakta artha - divase je mArge loko cAle te mArga upara pramAda tajIne upayogapUrvaka cAra hAtha AgaLa prakAzamAM joIne munijana jIvonI dayA pALatA cAle, tenuM nAma IrSA samiti che. IILA IryA-samiti tene kahiye, jIMva-rakSAno hetu, pApa-nimitto aneka TaLatAM, bhavajaLa taravA setu. ho bhakta artha - IryA-samiti tene kahevAya ke jyAM jIvonI rakSA karavAno hetu che. rastAmAM kIDI, makoDI athavA ghAsanA aMkUra, tRNa ke lIlA pAMdaDA athavA kIcaDa vagere na hoya tevA sthAna upara muni upayogapUrvaka cAle tene IrSA samiti kahevAya che. upayogapUrvaka cAlavAthI pApanA aneka kAraNo TaLe che. upayoga tyAMja gharma che. A badhA sAghano bhavajaLa taravA mATe setu eTale pula samAna che. varadatta RSinuM draSTAMta - varadatta RSi IrSA samiti pALavAmAM draDha hatA. indra temanI prazaMsA karI. deva parIkSA karavA AvI rastAmAM mAkhIo jevaDI aneka deDakIo vidurthI. paga mUkavAnI jagyA nahIM. muni dhyAnamAM sthita hatA. jethI hAthIonuM ToLuM vipharvI kahyuM : he RSi khasI jAo dUra jatA raho, toya aDoLa rahyA. hAthIe AvI uchALyA. nIce paDatA munie vicAryuM ke aho mAro deha paDatA ghaNI deDakIono vinAza thaI jaze. ema draDhapaNe bhAvamAM IrSA samitinuM pAlana joI deve pragaTa thaI aparAgha khamAvyo ane samakita pAmI svarge gayo. dA. AjJA jema ApI che tema ja, cAlavuM paDatAM cAle, AjJAnA upayogapUrvaka kriyAthI naratana pALe. ho bhakta artha - "jema AjJA ApI che tema AjJAnA upayogapUrvaka cAlavuM paDe to cAlavuM." -zrImad rAjacaMdra AjJAnA upayogapUrvaka kriyA karIne muni A naradehanuM pAlana kare che. lA. mani-mArga samatAno bhAkhyo. prayatnapUrvaka cAlo. svarUpa samajI mamatA mUkI, Atmadharma ajavALo. ho bhakto Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha :- muni-mArga bhagavaMte samatAno bhAkhyo che. joDA vagara, kAMTAkAMkarAmAM ke taDakAmAM samabhAva sahita bAvIsa pariSaha sahana karIne je cAle che. evA mArge prayatnapUrvaka cAlavAno abhyAsa karavo joIe. potAnuM mAtra AtmasvarUpa che ema samajI parapadArthonI mamatA mUkI Atmagharmane ujajavala karavAno jIve puruSArtha karavo joIe. paramakRpALudevanuM vRSTAMta :- paramakRpALudeva naroDAmAM munione joI pote paNa joDA kADhI nAkhI bhara unALAnI ghagaghagatI bhUmi upara zAMta cittathI cAlatA hatA. jyAre munio vacce AvanAra jhADanI chAyAmAM kiMcituvAra thobhatA hatA. 10 2. bhASA-samiti ghUrta-kAma-abhakSyabhakSinI, nAstika, zaMkAvALI, TALI doSa daza, sAdhu-sammata bhASA vado rasALI. ho bhakta artha - ghUrta eTale ThagalokonI vANI, kAmI puruSonI vikArayukta vANI, abhakSya bhakSaNa karanAra lokonI kaThora vANI, nAstika lokonI viparIta vANI tathA bIjAne zaMkA utpanna kare evI vANIne tajI tathA bhASAnA daza doSone TALIne sAdhupuruSone sammata evI rasALI bhASAno upayoga karo. I11aaaa durbhASA daza bheda jANo : karkaza, paruSA, tIkhI. niSphara, parakopI, chedyAMkura, naca, hiMsaka, bhaya-dAkhI. ho bhakta artha - duHkha upajAvanAra durbhASAnA daza bheda A pramANe che te jANo. (1) karkaza-karNane, apriya, (2) paruSA-kaThoratAvALI (3) tIkhI-manane na game tevI, (4) niSphara-nirdayatAvALI, (5) parakopI- bIjAne krogha upajAvanAra, (6) chedyAMkura-marmabhedaka, (7) nIca-halakA loko bole tevI, (8) hiMsaka-hiMsA karAvanAra, (9) bhadAkhI-bIjAne bhaya upajAve evI bhASA bolavI nahIM. 12aaaa dazamI ati abhimAna bharelI tarjI, bIrjI samiti pALo, asaMzayAtmaka, hita, mita bolo, parama satya saMbhALo. ho bhakta artha - (10) ati abhimAna bharelI bhASA bolavI nahIM. e baghAno tyAga karI bIjI bhASAsamitinuM pAlana karo. bolo tyAre zaMkArahitapaNe, hitakArI ane mApasara bolo. bolatA parama satya bhASA bolavAnuM dhyAna rAkho. 1all vacana-vargaNA loha samI te kaMcana karI zubha bhAve, muni jina-guNa-stavane, upadeze, sUtrArthe mana lAve. ho bhakta artha - vacana vargaNA loha jevI che tene paNa muni zubhabhAvavaDe suvarNa samAna karI jinaguNanI stavanA kare che, upadeza Ape che athavA sUtranA artha pragaTa karavAmAM manane lAvI vANIno sadupayoga kare che. 14 jJAna-jaladhi muni gaMbhIra vadatA karuNA-kAraNa jyAre, moha-udayamAM nimoMhI te bhAva na zuddha visAre. ho bhakta Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (79) samiti-guti 283 artha - jJAnamAM sAgara jevA gaMbhIra muni, jIvonI anaMtI karuNAnA kAraNe jyAre bole che tyAre temane saMjvalana kaSAyano udaya hoya che; chatAM nirmohI che. kemake te samaye paNa potAnA zuddha svabhAvane bhUlatA nathI. 15aaaa AjJA ApI che te rIte jarphera paDye mukha khole, AjJAnA upayogapUrvaka munijana vacano bole. ho bhakta artha - jema bhagavaMte AjJA ApI che te rIte jarUra paDye mukha khole che. nahIM to mauna rahe che. ane bolavuM paDe to AjJAnA upayogapUrvaka munijana vacano bole che. 16aaaa svarUpa-sthita, icchA-tyAgI, pUrvaprayoge khele, apUrva vANI jaga-upakAraka guma rahasya ukele. ho bhakta artha - je svarUpamAM sthita che, sarva icchAonA tyAgI che, mAtra pUrve bAMdhelA karmAnusAra jemanuM saMsAramAM vicaravApaNuM che, jenI apUrva vANI che, jenAmAM paramathutaguNa hovAthI zAstronA guDha rahasyone A vANI dvArA jagajIvonA upakAra arthe khole che, evA jJAnI puruSone amArA koTIzaH praNAma ho. "svarUpa sthita icchA rahita; vicare pUrva prayoga; apUrvavANI paramazrata saguru lakSaNa yogya." AtmajJAna samadarzitA, vicare udaya prayoga apUrvavANI paramakRta, saguru lakSaNa yogya." -zrImad rAjacaMdra rajjA sAthvInuM draSTAMta - rajjA nAmanI sAthvIne ekavAra koDha roga thavAthI bIjI sAdhvIone ema kahyuM ke A mane koDha thayo che tenuM kAraNa A prAsuka jaLa arthAtu A garama kareluM pANI che. tethI bIjI sAdhvIone paNa prAsuka jaLa tyAgavAno bhAva upajyo. chatAM eka sAdhvIe vicAryuM ke anaMta tIrthakaroe to garama karela prAsuka jaLa pIvAnI AjJA karela che. mATe eNe anaMta tIrthakaronI AjJAno lopa thAya evuM vacana uccAryuM che paNa huM to bhagavAne kahyuM temaja karIza. ema vicAratAM te sAdhvIne kevaLajJAna utpanna thayuM. tethI rajjA sAdhvIe kevaLI bhagavaMtane pUchyuM ke mane A koDha zAthI thayo? tyAre bhagavaMte koDhanuM kAraNa zarIramAM raktapittano doSa hovA chatAM snigdha bhojana karavAthI ane temAM karoLiyAnI lALanuM mizraNa bhaLavAthI tane A koDhano roga thayo che. pachI rajjA sAthvIe usUtra bhASaNanA doSanuM prAyazcitta pUchatAM kevaLI bhagavaMte kahyuM : teM badhI sAdhvIone zaMkAmAM nAkhavAthI anaMta saMsAra vadhAryo che. mATe enuM koI prAyazcitta nathI. kAraNa ke anaMta tIrthakaranI viruddha mahApApI vacana uccAravAthI teM moTuM pApa upArjana karela che. tenA phaLamAM aneka bhavamAM kuSTha, jalodara, bhagaMdara, gaMDamALa vagere rogothI tane pIDAvuM paDaze. mATe vicArapUrvaka bhASA samitino upayoga rAkhI zuddha vAkya bolavAno abhyAsa darekane rAkhavA yogya che. |1LA 3. eSaNA-samiti saMyama sAghana deha TakAve sAdhu zuddha AhAre, utpAdoDjhama, aMgArAdi, zaMkA, vidhra nivAre. ho bhakta artha:- saMyamanuM sAdhana A deha che. tene bhagavAne jema AjJA ApI che tema AjJAnA upayogapUrvaka Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 zuddha AhAra jaLa laIne TakAve tene eSaNA samiti kahevAya che. eSaNA samiti pAlana arthe 46 doSa rahita muni AhAra le che. temAM 16 utpAdudoSa muniovaDe karAya che te, bIjA 16 udgama doSa je gRhasthovaDe lAge che, tathA aMgArAdi 4 doSa (1. AsaktipUrvaka khAnArane aMgAra doSa lAge, 2. niMdA karato khAya tene dhUma doSa lAge, 3. uSNa ane zIta paraspara bheLavIne khAnArane saMyojanadoSa lAge tathA 4. bhojanavaDe peTane aDaghAthI upara bharanAra munine atimAtrA doSa athavA pramANa doSa lAge che. tethI svAdhyAya, Avazyaka kriyAomAM kSati pahoMce che.) tathA A bhojana AgamamAM kahyA pramANe zuddha haze ke nahIM evI zaMkA chatAM AhAra levo te zaMkA doSa. evA bIjA 10 doSa maLI kula 46 doSa rahita muni AhAra le che. tathA bhojanamAM vidagna karanAra evA bIjA 32 aMtarAyo che. tene paNa nivArIne muni AhAra grahaNa kare che. Ano vistAra "gharmAmRta' graMthamAM pAMcamA piMDazuddhi vighAnathI jANavo. ghanazarmAnuM draSTAMta - ghanamitra nAmanA pitAe putra ghanazarmA sAthe dIkSA grahaNa karI. vihAramAM putrane tRSA lAgI. pitAe putrane nadInuM jaLa pIvA kahyuM. hAthamAM nadInuM jaLa laI putra vicAravA lAgyo ke A sacitta jaLanA jIvone abhayadAna ApuM ke mArA prANane bacAvuM. mArA prANa paNa eka divase to javAnA ja che. to A anaMta jaLakAya jIvonI hiMsA karI tathA bhagavAna tIrthakaronI AjJAno lopa karI anaMta saMsAramAM zA mATe rajhaLuM? ema vicArI sacitta jaLa pIdhA vinA dehano tyAga karI devagatine pAmyA. ema bhagavaMtanI AjJA pramANe vartavAmAM jIvanuM kalyANa che. ||18aaaa. adatta, abhakSya, uddezeluM muni grahe na, akAle, madhukara sama bhikSAthI jIve, AtmArthe sau pALe. ho bhakta artha :- adatta eTale koIe ApyA vagara muni le nahIM, abhakSya bhojana kare nahIM. munine uddezIne banAvela AhAra hoya te le nahIM tathA zAstramAM kahela samaya vinA akALe muni bhojana kare nahIM. madhukara eTale bhamarAnI jema judA judA gharethI thoDI thoDI bhikSA laIne muni jIvana gujAre. jema taru phule bhamaro bese, pIDA tasa na upAve, laI rasa Atama saMtoSe, tima muni gocarI jAve. ho bhavikA siddhacakra pada vaMdo." uparokta jaNAvelA baghA niyamo AtmAnA kalyANa arthe muni pAlana kare che. I/19o. dravya-doSa, pariNAma-doSa tajIM, artha udara AhAre bhare, jalathI bhAga caturtha te, bAkI khAlI ghAre. ho bhakta artha :- dravya-doSa nivAravA zuddha AhAra kare, pariNAma-doSa nivAravA Asakti-rahitapaNe mAtra dehane saMyama arthe TakAvavA muni AhAra grahaNa kare, bhojanavaDe peTano aDagho bhAga tathA pANIvaDe cotho bhAga bharIne bAkIno cothobhAga pavana mATe khAlI rAkhe, te pramANe AhAra le che. tethI svAdhyAya Avazyaka Adi kriyAo karavAmAM munine kSati thAya nahIM tathA ALasa Adi udabhave nahIM ke jvarAdika roga thavAno saMbhava rahe nahIM. 120nA kSaghA haravA. sevA karavAkSamAdikane kAje kriyA Avazyaka, caraNArthe, prANArthe bhikSA che. ho bhakta Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (39) samiti-kRti artha :- have munine AhAra karavAnA che prayojana jaNAve che - = (1) kSudhA vedanInA upazama arthe, (2) potAnI ke paranI vaiyAvRtya-sevA karavA arthe, (3) uttama kSamA Adi guNo pragaTAvavA arthe, (4) cha Avazyaka kriyA-pratikramaNa, pratyAkhyAna, sAmAyika, stavana, vaMdanA, kAryotsarga arthe, (5) caraNArthe eTale cAritra saMyamanA pAlana arthe tathA (6) 10 prANonI sthiti TakAvavA arthe muni bhikSA grahaNa kare che. / / 21 / / vyAdhikALe ke ke upasarge sahanazIlatA vArTa, prArlRdayA, brahmacarya-rakSA, tana-nirmamatA mATe. Tho bhakta artha :- have munine AhAra tajavAnA che kAraNo jaNAve che :- (1) akasmAta vyAdhi upaje ke maraNakALanI pIDA upaDe tyAre, (2) devAdikathI upasarga thAya tyAre, (3) sahanazIlatA keLavavA mATe, (4) prANIonI dayA arthe, (5) brahmacaryanI rakSA nimitte ane (6) zarIranI mohamamatA ghaTADavA mATe muni AhArano tyAga kare che. / / 22 / AhAra taje e cha kAraNathI, anAhAratA dhyAtA, AjJAnA upayogapUrvaka, jarUra paDye muni khAtA. ho bhakta 285 = artha :-- uparokta cha kAraNothI muni anAhAratA eTale AhAra karavAno AtmAno svabhAva nathI ema vicArI teno tyAga kare che. paNa jyAre muni AhAra kare che tyAre AjJAnA upayogapUrvaka ane jarUra paDye ja muni AhAra le che. munine ekavAra bhojananI AjJA che. paNa sevA karavI hoya to be vAra AhAra laI zake. bAlyAvasthAmAM dIkSA lIdhI hoya to paNa be vAra AhAra laI zake athavA bImAra hoya to jarUra pUratuM laI zake ema bhagavAnanI AjJA che. rA vRddhacaSTi sama zarIra sAdhana, taje na sAdhya adhUre; sAdhakatA nA dekhe tyAre, nahi AhAre pUre. ho bhakta - artha H-- vRddhone yaSTi eTale lAkaDI samAna A zarIra sAghana che. tene sAghya kArya adhUruM rahe tyAM sudhI muni taje nahIM. panna jyAre A zarIravaDe kArya siddha thatA na jue tyAre tene AhAravarDa pUre nahIM; paNa kramapUrvaka AhArano tyAga karI samAdhimaraNane sAdhe che, / / 24 / kAyayoga le pudgala-piMDo, AtmA tene jANe, pudgala-dharma AhAra-rasa garNI, AtmA nija sukha mANe, ho bhakta artha :-- A mAro kAyayoga AhArAdi pudgalanA piMDone grahaNa kare che. AtmA to mAtra teno jANanAra che. AhAranA rasane pudgalano dharma jANI muni bhagavaMta potAnA AtmasukhamAM nimagna rahe che. / / 25 / / 4. AdAna-nikSepaNa -samiti zayyAsana, upakaraNo, zAstra samyak dekhI pUMjI, letAM mUkatAM yatnA pALe muni, samiti te cothI. ho bhakta artha :-- = * sUvAnI zayyA, besavAnuM Asana, kamaMDaLa pAtrA Adi upakaraNo ke zAstrAdine samyak prakAre joIne pUMjI eTale sAphasUpha karIne letAM mUkatAM upayoga rAkhIne muni yatnA pALe tene AdAna Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 nikSepaNa nAmanI cothI samiti kahevAya che. AdAna eTale levuM, nikSepaNa eTale mUkavAmAM, samiti eTale mApasara upayoga rAkhI pravartavuM evo artha che. pArakA. svarUpa-bhajana AdAna sAcuM, nikSepaNa para bhAvo; sAthaka vastu rAga vinA le, bAghaka de ne abhAvo. ho bhakta artha :- potAnA AtmasvarUpanuM raTaNa karavuM e ja sAcuM AdAna eTale grahaNa che. ane parabhAvone mUkavA e ja sAcuM nikSepaNa arthAta tyAga che. sAdhanAmAM upayogI vastune muni rAga vinA grahaNa kare ane temAM koI bAghA pahoMcADe tenA pratye paNa abhAva karatA nathI. rakSA AjJA ApI che te rIte jarphera paDye le mUke, AjJAnA upayogapUrvaka samiti cothI na cUke. ho bhakta artha - jema bhagavAne AjJA ApI che tema jarUra paDye vastune le athavA mUke che. ema AjJAnA upayogapUrvaka pravartI cothI AdAna-nikSepaNa nAmanI samitine muni cUkatA nathI. somila brAhmaNanuM draSTAMta - somila nAmanA brAhmaNe dIkSA lIdhI. bIjA gAme vihAra karavAnA hetuthI zrI gurue pAtrAdinI paDilehaNA karavA kahyuM. somile te karI. koI kAraNathI vihAra gurue karyo nahIM. tethI somilane pharI pAtrAdinI pramArjanA karI tenA sthAne mUkavA zrI gurue jaNAvyuM tyAre somila kahe hamaNAM ja paDilehaNA karI che ke, zuM pAtrAdimAM sarpa pesI gayo? tenA ayogya vartanathI zAsanadevatAe pAtrAmAM sarpa vipharyo. tethI bhaya pAmI ziSya guru pAse AvI tenI kSamA mAgI. -u.prA.bhA. bhAga-4nA AghAre. 28 5. utsarga-samiti avarajavara jyAM hoya na janano tyAM tyAge yatnAthI, jIvarahita jagyA nihALI, lIMTa, mUtra, maLa Adi. ho bhakta artha :- jyAM lokonI avarajavara hoya nahIM tyAM jIvarahita jagyA joI potAnI lIMTa, mUtra ke maLa Adino yatnApUrvaka tyAga karavo tene utsarga-samiti kahevAya che. purA utsarga samiti kahI saMkSepe, roke jyAM nahi koI, rAtre prathama dIThele sthAne, hAtha pheravI joI. ho bhakta artha :- utsarga samitine atre saMkSepamAM jaNAvI che. jyAM ApaNane koI roke nahIM te sthAne maLano utsarga eTale tyAga karavo. rAtre paNa prathama divase joyelA sthAne maLatyAga karavo athavA hAtha pheravIne joyA pachI tema karavuM. (30nA AjJA ApI che te rIte kare dIrgha-zaMkAdi, AjJAnA upayogapUrvaka muni sadA apramAdI. ho bhakta artha :- jema AjJA ApI che te rIte muni dIrghazaMkA laghuzaMkAdino tevA tevA sthAne tyAga kare. AjJAnA upayogapUrvaka vartanAra muni sadA apramAdI rahe che. gharmaruci muninuM draSTAMta - ekadA gharmaghoSa AcAryanA ziSya gharmaruci muni gocarI mATe gayA Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (79) samiti-gupti 287 hatA. tyAre eka nAgazrI nAmanI brAhmaNIe kaDavI tuMbaDInuM zAka vahorAvyuM. jamatAM pahelAM gurune batAvyuM. gurue te zAkane prANaghAtaka jANI kahyuM : zuddha thaMDila sthAne paraThavI Avo. evI bhUmi para AvI emAM zuM evo doSa haze te jANavA eka TIpuM bhUmi para mUkyuM. gaMghathI aneka kIDIo AvI ane teno rasa letAM tatkALa mRtyu pAmI. te joI munie vicAryuM ke bIjI evI koI zuddha jagyA dekhAtI nathI. mArA zarIra jevuM koI zuddha DiMla bIjuM nathI ema vicArI A zAka temAM ja paraThavuM yogya che. jIvadayAnA uttamabhAvathI te bhojana karavAthI te ja vakhate anazana laI savArthasiddhi vimAnamAM devatA thayA. [31nA saMyama-bAghaka, Atma-virAghaka, AjJA-ghAtaka jANI, taje azana, upadhi, ziSyAdi, bhAvi lAbha pichANI. ho bhakta artha - jyAre lIghela saMyamamAM bAghA AvatI hoya athavA zarIra AtmAnuM kAma karavAmAM virAghaka jaNAtuM hoya, athavA lIghela AjJApAlanamAM ghAtaka jevuM siddha thatuM hoya tyAre muni bhaviSyano lAbha jANIne azana eTale bhojana, upathi eTale pAtrA, vastra vagere tathA ziSyAdi pratyenA mohane paNa tyAgI bIjA saMghADAmAM jaI samAdhimaraNane sAthe che. ema ayogya jaNAtA zarIrano paNa maLanI jema muni utsarga eTale tyAga kare che. ||3rA rAgadveSa tarjI Agama rIte, aMte tana paNa tyAge, pheMkI devA jevuM jyAre ahitakara te lAge. ho bhakta artha - AgamamAM kahyA pramANe prathama rAgadveSarUpa kaSAyabhAvone tyAgI, aMte zarIrane paNa kuza karI teno tyAga kare che. jyAre temane A zarIra nirupayogI jaNAI pheMkI devA jevuM lAge tyAre teno tyAga kare che. [33mA dravya tyAga e, bhAva tyAga to vibhAva tajavA sarve, pratiSThApana samiti muni pALe, rahe sadAya agarve. ho bhakta artha :- zarIrano tyAga karavo e dravya tyAga che. paNa bhAva tyAga to aMtaramAM rahelA anAdinA rAgadveSAdi bhAvone tyAgavo te che. kharI rIte vibhAvabhAvone tyAgavA ane AtmAne potAnA svabhAvamAM pratiSThAna karavo e pratiSThApana samiti athavA utsarga samiti che. AvI svabhAvamAM ramaNatA karavArUpa samitine pALatAM chatAM muni sadA garvarahita rahe che. [34] dravya muni tajatA bhava-hetu, pugala-saMga anAdi, laukika gharma-vikalpo tyAgI smare siddhatA sAdi. ho bhakta artha :- dravyathI muni saMsAranA kAraNarUpa anAdithI cAlyA AvatA bAhya parigraha AdinA paugalika saMgano tyAga kare che. ane bhAvathI aMtaraMga parigrahasvarUpa laukika gharmakriyAnA vikalpone tyAgI sadA potAnA siddha svabhAvane smaryA kare che. te siddha avasthAnI sAdi eTale zarUAta che. paNa teno kadI aMta nathI. mATe tene meLavavA arthe sadA AtmasvarUpane bhaje che. IT35aa. pAMca samiti upadezI jine abhuta saMkalanAthI, chUTI zake nA deha-kriyA te, levA hita saha sAthI. ho bhakta Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha :- A pAMca samitino jinezvara bhagavaMte upadeza karyo che te abhuta saMkalanAthI karyo che. saMyamapAlanamAM dehAdi sAdhanarUpa hovAthI tenA nirvAhanI pravRtti choDI zakAya ema nathI. ane te pravRtti karatAM paNa upayoga aMtarmukha rahI AtmAnuM hita thayA kare evI abhuta saMkalanAthI je yojanA karI che tene pAMca samiti kahevAya che. 36 sthiti niraMtara karavI mukhya aMtarmukha upayoga : parama gharma nigraMtha taNo te; kSaNa na bahirmukha yoge. ho bhakta artha - hamezAM aMtarmukha upayoga rAkhavo ane kSaNa mAtra paNa upayogane bahAra javA devo nahIM evA nirgatha puruSano parama gharma che athavA mukhya mArga che. satata aMtarmukha upayoge sthiti e ja nigraMthano parama gharma che. eka samaya paNa upayoga bahirmukha karavo nahIM e nigraMthano mukhya mArga che." (va.pR.596) /3LA saMyama-sAghana tana TakAvavA, jaDaeNrI kriyA pravRtti, nimitta bahirmukha vRttinuM gaNa, yojI pAMca samiti. ho bhakta artha - saMyamanuM sAghana A zarIra hovAthI tene TakAvavA mATe jarUrI dehanI kriyA karavI paDe che. te karatAM AtmAnI vRtti bahirmukha thavAno saMbhava jANI A pAMca samitinI bhagavAne yojanA karI che. "kaMI paNa tevI pravRtti karatAM upayoga bahirmukha thavAnuM nimitta che, tethI te pravRtti aMtarmukha upayoga pratye rahyA kare evA prakAramAM grahaNa karAvI che." (va.pR.596) 38aaaa aMtarmukha upayoga rahe ne cAluM rahe pravRtti, bhava taravAnI dAjha ghare to banI zake e rIti. ho bhakta artha - AtmAno upayoga hamezAM aMtarmukha rahe ane na choDI zakAya evI dehAdinI pravRtti paNa thaI zake. saMsAra samudra taravAnI dAjha jo hRdayamAM rAkhe to A rIte aMtarmukha upayoga rAkhatAM paNa pravRtti thaI zake. IT39 sthiti sahaja kevaLa aMtarmukha, jyAM kevaLa bhUmikA mukhyapaNe kahI; toya sAtame guNasthAne dIpikA. ho bhakta artha :- sthiti sahaja prakAre kevaLa aMtarmukha to jyAM kevaLajJAnanI bhUmikA che tyAM mukhyapaNe rahI zake ane sAtamA guNasthAnakamAM paNa nirmaLa vicAradhArA baLavAna hovAthI aMtarmukha upayoga tyAM paNa dIpikA eTale dIvAnI jema prakAzamAna hoya che. "kevaLa ane sahaja aMtarmukha upayoga to mukhyatAe kevaLa bhUmikA nAme terame guNasthAnake hoya che. ane nirmaLa vicAraghArAnA baLavAnapaNA sahita aMtarmukha upayoga sAtame guNasthAnake hoya che." (va.pR.596) //4 aMtarmukha upayoga taNI che sabaLa vicAranI ghArA, karma-kAraNe pUrNa zuddha nahi; sthirapada anubhavanArA. ho bhakta artha - sAtamA guNasthAnake aMtarmukha upayoganI sabaLa vicAraghArA hovA chatAM karmanA sabhAvane kAraNe tyAM AtmAno pUrNa zuddha upayoga nathI. to paNa tyAM AtmaanubhavanI ghArAmAM sthiti karIne rahelA che. I41aaaa Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (79) samiti-pti pramAdathI upayoga caLe to muni pada chaThThuM Ave, vizeSa aMze skhalita thAya to asaMyamI banI jAve. ho bhakta artha :- pramAdathI jo Atmaupayoga calita thAya to muni sAtamA gunnasthAnathI chaThThA guNasthAnakamAM AvI jAya. jo upayoga vizeSa aMze calAyamAna thAya to pharIthI asaMyamavALA eTale rAgadveSavALA banI jaI nIcenA guNasthAnakamAM AvI jAya che. 289 "pramAdI ne upayoga skhalita thAya che, ane kaMIka vizeSa aMzamAM skhalita thAya to vizeSa bahirmukha upayoga thaI bhAvaasaMyamapaNe upayoganI pravRtti thAya che. te na thavA devAne ane dehAdi sAdhananA nirvAhanI pravRtti paNa na choDI zakAya evI hovAthI te pravRtti aMtarmukha upayoge thaI zake evI adbhuta saMkaLanAthI upadezI che, jene pAMca samiti kahevAya che.'' (va.pR.5966 ||42 // te na thavA devA kahauM samiti aMtaryAmI nAthe, AjJA ArAghe munijana to aMtarmukhatA sAthe. ho bhakta artha :- te upayoga calita na thavA devA arthe aMtaryAmI evA bhagavAne A pAMca samitinI yojanA karI che. e pAMca samiti bhagavAnanI AjJA pramANe je munijana ArAdhaze te aMtarmukhatAne pAmaze. 543 / / samitimAM sau saMyama-vartana samAya sarva prakAre, tema vartatAM satata jAgRti upayogI muni dhAre, ho bhakta artha :-- A pAMca samitimAM, saMyamamAM pravartavAnA bIjA sarva prakAro samAya che. te pramANe vartana karatAM Atma upayoganI satata jAgRti muni ghAraNa kare che. "je je saMyamamAM pravartavAnA bIjA prakAro upadezyA che, te te sarva A pAMca samitimAM samAya che; arthAt je kaMI nigraMthane pravRtti karavAnI AjJA ApI che, te pravRttimAMthI je pravRtti tyAga karavI azakya che, tenI ja AjJA ApI che; ane te evA prakAramAM ApI che ke mukhya hetu je aMtarmukha upayoga tene jema askhalitatA rahe tema ApI che. te ja pramANe vartavAmAM Ave to upayoga satata jAgrata rahyA kare, ane je je samaye jIvanI jeTalI jeTalI jJAnazakti tathA vIryazakti che te te apramatta rahyA kare.'' (va..pa94) / / 44) jJAna-vIrya-zakti je kALe pragaTe jevI jevI, apramatta sau rahyA kare te, adbhuta samiti evI. ho bhakta artha H-- je je samaye jIvanI jeTalI jJAnazakti ane vIryazakti pragaTa haze teTalA pramANamAM te sau apramatta rahyA karaze. evI adbhuta pAMca mitinI yojanA bhagavaMte karI che. / / 4 / / rahasyadRSTi kahIM saMkSepe, mumukSu mumukSu mana mana bhAvI; satpuruSanI dRSTi vinA te duSkara che samajAvI, ho bhakta - artha :- A rahasyapUrNa vRSTi saMkSepamAM atre jaNAvI che, je mumukSune mana bhAvaze. paNa satpuruSanI dRSTi vinA te rahasya samajAvuM duSkara che. / / 4 / / kamaLapatra pANImAM sneThe, jema nahIM lepAye, samitiI tema jIvAkula jagamAM pApa na munine thAye. ho bhakta Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha :- kamaLanuM phUla sadaiva pANImAM rahetA chatAM tenA snehathI te lekhAtuM nathI, arthAt bhIMjAtuM nathI. tema pAMca samiti pravartatAM muni A jIvothI bharelA jagatamAM vartavA chatAM paNa pApathI pAtA nathI arthAta temane pApano baMgha thato nathI. II4nA 1. mana-guti rAgAdi-prerita vikalpo tarjI mana vaza, sama rAkhe; ke siddhAMta-sUtra gUMthe muni, managuNi-sukha cAkhe. ho bhakta artha - rAgadveSAdi bhAvovaDe preraNA pAmI UThatA vikalpone tajI daI mana vaza rAkhe, tene samabhAvamAM lAve te managuti kahevAya che. ema manane vaza rAkhI siddhAMtanA sUtrone je gUMthe te muni managuptithI pragaTa thatAM sukhane cAkhe che. I48aaaa mana-turaMga Asrava-tophAne, re! durgAna-kuThAme, gharma-zukla pathamAM prerAye, rokya jJAna-lagAme. ho bhakta artha :- mana-turaMga eTale manarUpI ghoDo karma karavAnA AsravarUpa tophAne jo caDhI gayo to are ! te durbAna karAvIne kuThAma evA naraka nigodAdimAM jIvane laI jaze. ane jo te manarUpI ghoDAne jJAnarUpI lagAmathI rokIe to te gharmadhyAna, zukladhyAnarUpI pathamAM prerAIne jIvane muktidhAme laI jaze. II49aaaa Atma-ruci, lInatA AtmAmAM, dhyAnArUMDha bana jAtA, sthiratA muni be ghaDI pAme to kevaLI banatA dhyAtA. ho bhakta artha - samyakajJAna baLe jo Atmaruci utpanna thaIne AtmalInatA jIva pAmaze to te dhyAnArUDha banI jaze. te dhyAnamAM muni be ghaDI sudhI jo sthiratA pAme to te kevaLajJAnane pAmaze. pachA 2. vacana-gupti samyak vaza jo vacanapravRtti, athavA mauna ghare jo izArata Adi tyAgI muni, vacanaguti vare to. ho bhakta artha - samyakajJAnabaLe karIne vacananI pravRtti jo vazamAM hoya to te Atmaprayojana vagara bole nahIM. athavA maunane ghAraNa karIne rahe. izArA Adino tyAga kare. te muni vacanagutine pAme che. 51nA vacana-agocara svarUpa nija to vacana viSe nA rAco, anubhava-rasa-AsvAdana kAje zuddha svarUpe mAco. ho bhakta artha :- vacanathI agocara kahetAM agamya evuM potAnuM AtmasvarUpa che to vacana viSe have sAco nahIM. paNa AtmaanubhavarasanuM AsvAdana karavA mATe zuddha svarUpamAM ja rAcIne raho arthAt tenuM ja dhyAna karyA karo jethI te zuddha svarUpanI prApti thAya. /parA 3. kAya-guti aDola Asana pariSahamAM paNa, kAyotsarge sthiti, ke zarIrathI hiMsA tyAgI te kAyAnI gupti. ho bhakta Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (79) samiti-guti 291 artha - pariSaha pacce paNa aDola Asana rAkhe athavA kAyotsarge sthiti rahe ke zarIravaDe hiMsAno tyAga kare tene kAyamusi kahevAya che. piyA kAya-yogathI karmo Ave, mATe sthiratA sAtho, Atma-vIrya acala, sahaja nija, caMcaLa banI na virAtho. ho bhakta artha - kAyAnA halanacalanathI paNa kama Ave che. mATe kAyAnI sthiratAne sAdhya karo. potAnuM AtmavIrya sahaja svabhAve acaLa che. mATe tene kAyayogathI caMcaLa karI AtmavIrya pragaTa thavAmAM virogha karo nahIM. 54 indriya-viSayabhoganuM sAghana, zarIra-pravRtti roko, navana karma Ave tanuyoge, deha-moha avaloko. ho bhakta artha - pAMceya indriyo bhoganuM sAdhana hovAthI tene potapotAnA viSayomAM na javA do. ema zarIranI pravRttine roko. kAraNake tanuyoge eTale kAyAnA yogane pravartAvavAthI paNa jIvane navIna karmano baMgha thAya che. mATe dehanA mohane avalokI eTale dhyAnamAM laI have teno tyAga karo. papA. akaMpa, ayogI guNasthAne nA karma lagAre Ave, tethI munivara sthiratA ghArI AtmA dhyAne dhyAve. ho bhakta artha - caudamA ayogI guNasthAne kAyayoganI parvata jevI akaMpa sthiti hovAthI tyAM lagAra mAtra paNa karmano praveza nathI. tethI munivara sthiratA ghAraNa karIne AtmadhyAnane dhyAve che. //pakA samakita guNasthAne ruci thaI, pUrNa zuddha AtmAnI, te padanI saMprApti kAje triguti kAraNa mAnI. ho bhakta artha - cothA guNasthAne AtmAno anubhava thatAM pUrNa zuddha AtmA pragaTAvavAnI ruci utpanna thaI. te zuddha AtmAnI saMprApti karavA mATe trigutinI jarUra che. //paNA guNimAM ramavAnI zakti hoya na to te ruci rAkhI, varte samitimAM muni, guti kharekhara UMcI. ho bhakta artha - manavacanakAyAnI guptimAM ramavAnI zakti na hoya to tenI manamAM ruci rAkhI, muni pAMca samitimAM pravarte. paNa gutinI ramaNatA to kharekhara UMcI che. eka muninuM traNa guti viSe vRSTAMta - koI eka gAmamAM eka sAdhu zrAvakanA ghare bhikSA levA mATe gayA. zrAvake namana karI pUchyuM ke "he pUjya! tame traNa gatie gupta cho?" muni kahe--huM traNa gatie gupta nathI." zrAvake kAraNa pUchyuM, eTale munie kahyuM ke-eka divasa koInA ghare bhikSA levA huM gayo hato tyAM tenI strInI veNI joI, mArI strInuM mane smaraNa thayuM tethI mane managati nathI. eka divasa zrIdatta nAmanA gRhasthanA ghare vahoravA gayo teNe mane keLAM ApyAM. tyAMthI bIje ghare gayo te zrAvake pUchyuM keLAM koNe ApyAM? eTale meM satyavAta jaNAvI. te zrAvaka pelA keLAM ApanArano dveSI hato, tethI rAjA pAse jaI, banAvaTI vAta karI ke-he svAmI! ApanI vADInAM keLAM dararoja zrIdattanA ghare jAya che. rAjAe Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 pUchyuM teM zI rIte jANyuM? te bolyo ke teNe munine keLAM ApyA. tevAM keLAM ApanI vADI sivAya bIje kyAMya thatAM nathI. ane meM muninA mukhathI sAMbhaLyuM. rAjAe e vAta sAMbhaLI, zrIdattane zikSA karI tethI mAre vacanaguti nathI. eka vakhata araNyamAM gayo hato. tyAM thAkI javAthI nidrA pAmyo. te ThekANe eka sArthavAha Avyo ane badhAne kahyuM ke savAre vahelA javuM che mATe bhojana-sAmagrInI taiyArI vahelI karI lo. te sAMbhaLIne sarva loko aMdhArAmAM rasoI karavA lAgyA. huM sUto hato. mArA mastaka pAse be paththara mUkI agni saLagAvyo. te agni lAgavAthI meM mAruM mastaka laI lIdhuM. tethI mAre kAyagati paNa nathI. mATe huM bhikSA yogya muni nathI. A pramANe muninA satya bhASaNathI te zreSThI bahu harSa pAmyo. munine pratilAbhita karyA. muninI atyaMta prazaMsA karavAthI te zreSThIe anuttara vimAnanuM sukha upArjana karyuM. muni paNa AtmAnI niMdA karatA cAritragharma pALI svarge sidhAvyA. (upadezaprAsAda bhA.bhA.4nA AdhAre) //58ii. saMyama-kAraNa samiti bhAkhI apavAde te sAcI, utsarge gupti, e draSTi cUke na muni ayAcI. ho bhakta artha :- saMyama pALavAmAM kAraNarUpa pAMca samitio bhagavAne apavAdamArge bhAkhI te sAcI vAta che. paNa utsargamArga eTale rAjamArga to guNi che. e draSTine ayAcaka evA muni cUkatA nathI. pA. AtmArthe AtmArthI jIve lAbha alaukika levA, zuddha svarUpe sthira thayA tyAM zeSa na levA devA. ho bhaktajana ura ullAsa vaghArI. artha - AtmAnA kalyANa arthe AtmArthI jIvo jIvana jIve che. te lAbha alaukika levA pAMca samiti pALatA jyAre triguptinA baLe zuddha svarUpamAM sthira thayA, tyAM zeSa kaMI levA ke devApaNuM rahyuM nathI; arthAta katArtha thaI gayA, kevaLajJAna pAmI sarvathA svarUpamAM samAI gayA. II60nA samiti guptimAM pravartanAra muni mahAtmAo, karmanA niyamo je siddhAMtarUpa che tene jANI, navIna karmano baMgha thavA detA nathI. sarva prANIoe karmanA niyamone jANI, zubhAzubha kamane chedI, mokSa meLavavA mATe prayatna karavo joIe. maLelA mAnavadehanuM e ja sArthakapaNuM che. e saMbaMdhI vistAra A pAThamAM jaNAvavAmAM Ave che : (80) karmanA niyamo (doharA) vaMduM zrI guru rAjane, jeNe Apyo gharma, 1 zruta gharme samajI svarUpa, caraNe kApuM karma. 1 artha - paramakRpALuzrI guru rAjaprabhune huM bhAvapUrvaka praNAma karuM chuM ke jeNe amane Atmagharma Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (80) karmanA niyamo 293 Apyo arthAt mukti prApta karavAno zreSTha upAya batAvyo. te Atmadharmane zrata eTale vItarAga upadiSTa zAstro dvArA vistArathI gurugame samajI tathA zrI gurunA caraNe rahI, temanI AjJAne upAsI, anAdithI baMghAyelA karmone kApI zAzvata sukhazAMtisvarUpa evA mokSapadane meLavavA prayatna karuM. [1] asaMsAragata vANathI dIgho dvivigha bogha, upazama-kara upadezaoNpa, saiddhAMtika avirogha. 2 artha - karma kApavA mATe zrI gurue saMsAra nAza pAme evI asaMsAragata vANIthI be prakAre bogha Apyo che. pahelo jIvanA anAdikALanA kaSAyabhAvone upazamAvI siddhAMtabothane samajavA mATenI yogyatA ApanAra evo upadezabogha' ane bIjo padArthanuM anubhavathI siddha karela svarUpa tene vANI dvArA kahI zakAya teTaluM jJAnI puruSoe nirNaya karI bogha dvArA prakANyuM te "siddhAMtabogha'. siddhAMtaboghamAM koIkALe virogha Ave nahIM. te traNeya kALa avirogha hoya che. |rA. karma-niyama siddhAMtapa, upadeze samajAya. samajI zakAya je jano, karma-mukta te thAya. 3 artha :- karmanA niyamo baghA siddhAMtarUpa che. te vairAgya svarUpa upadeza bogha pariNamya samajAya ema che. je karmanA niyamone samajI, jemake rAgadveSa karIe to karmabaMgha avazya thAya evo niyama che. paramakRpALudeve paNa jaNAvyuM che ke, "aviSamabhAva vinA amane paNa abaMghapaNA mATe bIjo koI adhikAra nathI." e vAtane vicArI je potAnA kaSAyabhAvone ghaTADI maTADIne svarUpamAM samAI gayA te jIvo sarvathA karmathI mukta thAya che. "A to akhaMDa siddhAMta mAnajo ke saMyoga, viyoga, sukha, duHkha, kheda, AnaMda, aNarAga, anurAga, ityAdi koI vyavasthita kAraNa (niyama)ne laIne rahyA che." (21-1) ahIM mukhyapaNe karmanA niyamo viSe kahevuM che. Akho karmagraMtha niyamo ja batAve che. amuka bhAva karavAthI amuka karma baMghAya, te bhogavavAnAM amuka sthAna hoya ityAdi niyama che. dareka vastumAM je guNo hoya te niyamathI pariName che." (mo.vi pR.238){ (1) "eka bhede niyama e ja A jagatano pravartaka che": jagatano pravartaka Izvara nathI ema AgaLa kahyuM hatuM temAM zaMkA thAya, te sarvanA khulAsArUpa A vAkya che. eka bhede = eka apekSAe dareka padArthamAM je gharmo che te pramANe te pravarte che. jema goLa gaLyo lAge, lIMbaDo kaDavo lAge ema jagatamAM niyama sarvatra dekhAya che. tethI koI jagatakartArUpe IzvaranI jarUra nathI. niyamane laIne jagata pravarte che. cAvI pramANe ghaDiyALa cAle tema niyamo pramANe jagata cAle che. tema puNya pApa karma paNa tenA niyama pramANe cAle che." -mokSamALA vivecana (pR.238) IIyA tela-raMgita citrapaTa melo jo thaI jAya, DAgha dUra karavA niyama jAgyAthI sugharAya. 4 artha :- oIla peInTathI banela citrapaTa jo meluM thaI jAya to te DAghane dUra karavAno je niyama eTale siddhAMta hoya te jANIne te pramANe karavAthI teno sughAra thaI zake che. jA tema karma-malathI malina AtmA karavA zuddha karma-niyama paNa jANavA, kahI gayA je beMgha. 5 Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha - tema karma-malathI malina evA AtmAne zuddha karavA mATe karmanA je siddhAMto hoya tene paNa jANavA joIe. kemake krodhanA phaLa kaDavA che ane kSamAnuM phaLa pratyakSa sukhazAMti svarUpa che. ema butha eTale jJAnI puruSo sarva bhAvonA phaLa kahI gayA che. pA. vAdaLathI ravi-teja sama, kameM jIMva avarAya; AchA vAdaLathI vaLI prakAza jema jaNAya- 6 artha :- ahIMthI "mokSamArga prakAzaka'nA bIjA adhikAranA AdhAre pU.zrI brahmacArIjIe kAvyamAM A bhAva vadhyo che. vAdaLathI jema sUryanuM teja DhaMkAya che tema AtmAnA guNo paNa karmathI AvaraNa pAme che. vAdaLa jema AchA thAya tema sUryano prakAza vyakta thAya che. IIkA tema Atma-guNa dIpatA, karma maMda jyAM thAya; karma-janita te guNa nahi, prakAza nahi ghanamAMya. 7 artha :- tema AtmAnA jJAnadarzanAdi guNo, jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa AdinA maMda thavAthI arthAtu kSayopazama thavAthI pragaTa thAya che. te jJAna, darzana, vIrya svabhAva Adi guNo karmathI utpanna thayelA nathI; jemake prakAza che te vAdaLAo nathI paNa sUryano che. ||zA aMze jIMva-guNa jhaLakatA, kadI abhAva na thAya, jANe, dekhe te guNe, jIva sadAya jaNAya. 8 artha - koIpaNa vastu svabhAvanA aMzano kadI paNa nAza thato nathI, tema jIva dravyanA jJAnadarzanamaya svabhAvano aMze paNa guNa sadA jhaLakato rahe che. nigodamAM paNa akSaranA anaMtamAM bhAge jIvano jJAnaguNa vidyamAna rahe che. jANavuM, dekhavuM ke jJAnadarzanamaya guNa e jIvano sadAya rahe che. je hamezAM jANa jANa kare te jIva dravya che. ane je koikALe jANI zake nahIM te jaDa dravya che. jhADamAM paNa jIva che to vadhe che. phulamAM paNa jIva che to suMdara lAge che. phulamAMthI jIva nIkaLI jAya to te karamAI jAya che. 18 baMgha-hetu nahi A guNo, nahIM svabhAve baMgha; svabhAva baMgha-hetu gaNya, kadI na thAya abaMgha. 9 artha - AtmAnA jJAnadarzanaguNo arthAt jANavuM, dekhavuM e karmabaMghanA kAraNo nathI. temaja navIna karmabaMgha karavAno AtmAno svabhAva nathI. jo jIvano svabhAva ja karmabaMgha karavAno hoya to AtmA kadI paNa abaMghadazA pAmI zake nahIM. kA. abhAva jJAnAdi taNo, karmodaye jaNAya, te paNa navIna karmano, baMghana-hetu na thAya. 10 artha :- nigoda AdimAM jJAnAdi guNono atyaMta abhAva thAya che te jIvanA karmanA udayane laIne che. karmano udaya navIna karmabaMghanuM kAraNa thAya ja evo koI niyama nathI. II10nA jenuM astitva ja nathI, te kAraNa nA hoya koI navIna kAryo kadI; vicAra karI le joya. 11 artha :- AtmAnA jJAnAdi mULa svabhAvamAM karmanuM astitva ja nathI. tethI koI navIna kAryamAM Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (80) karmanA niyamo 295 AtmAnA jJAnAdi kadI karmabaMghanA kAraNa nathI. A saMbaMdhI vicAra karI joI le. |11aaaa jJAna, darzana, vIrya guNa baMgha-hetu nahi ema, bhAva-abhAvarUpe bhale; jIMva baMghAto kema? 12 artha - AtmAnA jJAnadarzana vIryaguNa ema karmabaMghanA kAraNa nathI. kaivalyadazAmAM jJAnAdino pUrNa sabhAva ane nigodamAM jJAnAdino lagabhaga abhAva jevo jIva bhale thAya to paNa te jJAnadarzanAdi guNo jIvane baMghanA kAraNa nathI. to A jIva kevI rIte baMghAya che? I12aaaa ayathArtha zraddhAnasRpa je mithyAtva gaNAya, krioza, mAna, mAyA tathA lobhAdika kaSAya, 13 have jIva kevI rIte karmathI baMdhAya che tenA kAraNo kahe che : artha :- jema che tema vastunuM sAcuM zraddhAna nathI tene mithyAtva athavA darzanamoha kahyo che. ane krodha, mAna, mAyA, lobhAdika je kaSAyabhAvo che tene cAritramoha kahevAya che. [13] mohanIya karmo thatA e aupAthika bhAva; TALo karmanimitta to, teno thAya abhAva. 14 artha - mohanIya karmanA udayathI jIvane mithyAtvanA ke kaSAyanA bhAvo thAya che. te aupAthika bhAva che. karmanI upAdhithI utpanna thayelA che. jema sphaTikaratna nirmaLa hovA chatAM raMgIna phulonA nimittathI te raMgIna jaNAya che. nimitta na hoya to raMgIna jaNAtuM nathI. tema dhyAna, svAdhyAya, bhakti, japAdimAM rahI karmabaMghanA nimittone TALavAmAM Ave to jIvane navIna karmabaMghano abhAva thAya che. nimitte karIne jene harSa thAya che, nimitte karIne jene zoka thAya che, nimitte karIne jene iMdriyajanya viSaya pratye AkarSaNa thAya che, nimitte karIne jene iMdriyane pratikULa evA prakArone viSe dveSa thAya che, nimitte karIne jene utkarSa Ave che, nimitte karIne jene kaSAya uddabhave che, evA jIvane jeTalo bane teTalo te te nimittavAsI jIvono saMga tyAgavo ghaTe che; ane nitya pratye satsaMga karavo ghaTe che." (va.pR.483) I/14 vibhAvarUpa A bhAvathI karma navana baMghAya, moha-udaya zatru mahA, jIMvano mukhya gaNAya. 15 artha :- rAgadveSanA vibhAvabhAvothI jIvane navIna karmano baMgha thAya che. A mohanIya karmano udaya jIvano mahAzatru che. tenA kAraNe rAgadveSa thAya che. "zakti marore jIvakI udaya mahAbaLavAna." ATheya kamoMmAM mohanIya karmanI mukhyatA gaNAya che. ||1paNA aghArtA karmono udaya de sAmagrI bAhya, temAM dehAdika to jIMva-kSetre baMghAya. 16 artha - vedanIya, nAma, gotra ane AyuSya e cAra aghAtI karmono udaya jIvane bAhya paulika sAmagrIno meLApa karAve che. jemAM zubha puNyanA udaye zAtAvedanIyano ane azubha pApanA udaye azAtA vedanIyano jIvane anubhava thAya che. temAM zarIra, rUpa, raMgAdi to jIvanA pradezo sAthe dUgha ane pANInI jema eka kSetrAvagAhI saMbaMgha karIne rahelAM che. ||16aaaa. Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 ghana, kuTuMbAdi dIse AtmAthI ati bhinna, baMghana-kAraNa e nahIM; baMgha na para-AthIna. 17 artha : jyAre ghana kuTuMbAdi to AtmAthI sAva judA jaNAya che. e badhA kAMI jIvane karmabaMghanA kAraNa nathI. karmano baMgha thavo te paravastune AdhIna nathI. II1thA Atma-bhAva mamatAdi phaipa mithyAtvAdika nAma, dehAdika nimitta, paNa moha-karmanAM kAma. 18 artha - karmabaMgha thavAnA mukhya kAraNo A che :- AtmAnA moha mamatvAdi bhAva je mithyAtva kaSAyAdikanA nAme oLakhAya che, te vaDe jIvane navIna karmano baMgha thAya che. deha kuTuMbAdi to temAM nimitta mAtra che. huM dehAdi svarUpa chuM ane deha, strI, putrAdi mArA che evA moha mithyAtvanA bhAvo jIvane navA karmabaMghanuM kAraNa che, ane- "huM dehAdi svarUpa nathI, deha strI, putrAdi koIpaNa mArA nathI. zuddha caitanya svarUpa avinAzI evo huM AtmA chuM ema AtmabhAvanA karatAM rAgadveSano kSaya thAya." evI AtmabhAvanA te karma choDavAnA kAraNarUpa che. 18. nAmakarmanA udaye deha, vacana, mana thAya; te traNanI pravRttithI jIMva-pradeza kaMpAya. 19 artha - nAmakarmanA udayathI jIvane A zarIra, vacana ane mana prApta thAya che. e mana vacana kAyA traNeya yoganI pravRttithI eTale ceSTAnA nimittathI jIvanA pradezo kaMpAyamAna thAya che. 19 tethI zakti baMghanI AtmAmAM prerAya, jIva-pradeze vargaNA pugalanI baMghAya. 20 artha :- AtmAnA pradezo kaMpAyamAna thAya che tethI AtmAmAM karmabaMgha karavAnI zaktinI preraNA maLe che. AtmA karma tarapha prerAvAthI AtmAnA pradeze te paugalika kArmaNa vargaNAo AvIne baMdhAI jAya che. kAzmaNa vargaNAo anaMta pudgala paramANunI banelI hoya che. 20nA jIMva-pradeza ne vargaNA ekakSetra-avagAha; je zaktithI thAya te jANo yoga-pravAha. 21 artha - jIvanA pradezo ane kArmaNa vargaNAo eka kSetramAM avagAha eTale jagyA rokIne dUdha ane pANInI jema rahela che. je zaktivaDe kAzmaNa vargaNAone AvavArUpa kriyA thAya che tene manavacanakAyAnA yogano pravAha jANo. ra1AA samaya samaya tethI grahe karma-vargaNA jIva, jIva-vIrya karmo grahe, paNa sau karma ajIva. 22 artha - samaye samaye manavacanakAyAnA yogathI jIva karma-vargaNAne grahaNa kare che. paNa temAM AtmAnuM vIrya skurAyamAna thaI arthAt kaSAyabhAvamAM AvI jaI te kArmaNa vargaNAone karmarUpa pariNAve che tyAre karmano baMdha thAya che. paNa sarva karma ajIvarUpa che. 22 Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (80) karmanA niyamo 297 alpa yoga nimittathI paramANuM te alpa; bahuM yogabaLathI grahe paramANuo analpa. 23 artha - manavacanakAyAnA yogonI alpa pravRtti hoya to alpa nimittanA kAraNe alpa pudgala paramANuo grahaNa kare che ane vizeSa yogonI pravRtti hoya to vizeSa paramANuo grahaNa kare che. 23 eka samayamAM jeTalAM paramANuM levAya, te jJAnAvaraNAdimaya sAta, ATha raeNpa thAya. 24 artha - eka samayamAM jeTalA pudgala paramANu grahaNa thAya, te jJAnAvaraNIyAdi karmonI sAta prakRtimAM ke AyuSya karmano baMgha paDyo hoya to ATheya karmomAM siddhAMta pramANe ApoApa vaheMcAI jAya che. ane te te prakRtirUpe pariName che. 24 yoga-vartanA be rIte, zubha, azubha gaNAya; deha, vacana, mana vartatAM gharma viSe, zubha thAya; 25 artha:- manavacanakAyAnA yoganI vartanA eTale pravRtti be rUpe thAya che. te zubha yoga ane azubha yoga nAmanI che. manavacanakAyAnI pravRtti tharmanA kAryomAM thatAM te zubhayoga gaNAya che. tethI zubhakarmano baMgha thAya che. mArA atharma-kAryo yojatAM azubha yoga gaNAya; bannethI samyakatva vaNa ghAtikarmo thAya. 26 artha :- manavacanakAyAne adharma eTale pApanA kAryomAM yojatAM azubha yoga gaNAya che. tethI azubha karmano jIvane baMdha thAya che. have zubha yoga ho ke azubha yoga ho paNa samyakdarzana vinA to bannethI ghAtIyA karmano ja baMdha thAya che. pArakA. mithyAtve sau ghAtiyAM niraMtara baMghAya, mATe te bheMla TALavA karavo prathama upAya. 27 artha - jIvamAM mithyAtva hovAthI arthAt samyadarzana nahIM hovAthI tene jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, aMtarAya ane mohanIya karma e cAra ghAtIyA karmanI sarva prakRtiono baMgha niraMtara thayA kare che. koIpaNa samaye koIpaNa prakRtino baMdha thayA vinA raheto nathI. mATe anAdikALathI cAlI AvatI mithyAtvanI bhUlane TALavA sauthI prathama upAya karavo joIe. dehamAM Atmabuddhi e sarva mithyAtvanuM mULa che. te dUra karavA ane AtmAne oLakhavA mATe sarvaprathama upAya karavo joIe. razI Atma-ghAta ajJAna jana; sva-dayA tyAM sagharma; samyagruSTi dayALu che, kare na pApI-karma. 28 artha - AtmAnA guNonI ghAta samaye samaye rAgadveSanA bhAvothI thAya che. rAgadveSa ajJAnI jana hamezAM kare che tethI te AtmaghAtI che. kSaNa kSaNa bhayaMkara bhAvamaraNa kare che. "AtmaghAtI mahApApI' kahevAya che. jyAM AtmaghAtane rokanAra svadayA pragaTe che tyAM sagharmano sadbhAva che. mATe samyaphaSTi puruSo kharA dayALu che ke je potAnA AtmaguNone ghAte evuM rAgadveSavALuM pApakarma karatA nathI. 28 Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 prAvodha-vivecana bhAga-2 aghAtiyAM karmo viSe zubha upayoge puNya, azubha yoge pApa-baMdha, mizrathI puNyApuNya. 29 artha :-- vedanIyAdi aghAtIyA karmomAM zubha upayogathI zAtAvedanIyAdi puNya prakRtiono baMdha thAya che ane azubha upayogathI azAtAvedanIya Adi pApa prakRttiono baMdha thAya che. tathA zubhAzubha bhAvanA mizraNathI koI puNya ane koI pApa prakRtino jIvane baMdha thAya che. aa2aa yoga-nimitte karmano Asrava Avo thAya, yoge prakRti, pradeza be baMdha-prakAra gaNAya. 30 = artha :-- upara pramANe mana vacanakAyAnA yoga nimittathI karmano Asrava eTale AvavApaNuM thAya che. mATe yoga che te AsavanA hAra che. yoga dvArA grahaNa karAyelA pudgala paramANuonuM nAma ahIM pradeza che. teo AtmA sAthe maLI judI judI karma prakRtimAM vaheMcAI jAya che tethI prakRtibaMgha thayo. ema manavacanakAyAnA yogavaDe pradezabaMgha ane prakRtibaMgha thAya che. mATe yogathI be prakAre baMdha thayo ema gaNAya che. 30aa nAma karma-paramANunuM pradeza ahIM gaNAya, prakRti karma-svabhAvarUpa ATha, anaMta manAya. 31 = artha - yogavaDe je karma paramANuo AvyA tenuM nAma pradeza ahIM gaNAya che. karmanA svabhAvathI jotAM tenI jJAnAvaraNAdi mukhya ATha prakRtio che tathA karma pramANe jotAM tenA anaMta prakAra che. "karma anaMta prakAranAM, temAM mukhya ATha; temAM mukhya mohanIya, haNAya te kahuM pATha.'' -zrImad rAjacaMdra ||31|| mithyAtva, krothAdi thatA, moTha-udayathI bhAva, kaSAya nAma badhAyanuM; teno suNo prabhAva. 32 = artha :- mohanA udayathI jIvane mithyAtva ane krodhAdi kaSAyanA bhAvo thAya che. e sarvanuM sAmAnyapaNe 'kaSAya' evuM nAma che. e kaSAyano have prabhAva sAMbhaLo. / / 32 / / kaSAyathI karmo viSe sthiti, rasa baMdhAya; amuka kALa-avadhi, sthiti; be bheThe samajAya. 33 artha :-- kaSAya pramANe karma prakRtiomAM sthitibaMdha ane rasabaMgha paDe che. amuka kALanI maryAdA te sthiti kahevAya che. tenA abApAkALa ane udayakALa ema be bheda che. / / 33 / abAdhArUpa je sthiti, vAvyA ghAnya samAna; jarmIna nIce palaLI rahe UgyA agAu mAna; 34 artha :-- abAdhArUpa karmanI je sthiti che te vavAyelA dhAnya samAna che. jema ghAna UgyA pahelAM jamInamAM nIce palaLI rahe, tenA samAna che. te teno abAdhAkALa che. / / 34 / / UgavArUpa udaya-sthiti, te pUrI nA thAya tyAM sudhI paramANuno pravAha Avyo jAya. 35 Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (80) karmanA niyamo 299 artha - ghAnya UgavArUpa sthiti te udayakALa kahevAya che. abAghAkALa pUro thaye udayakALa AvyA pachI jyAM sudhI te karmanI sthiti pUrI na thAya tyAM sudhI samaye samaye te prakRtino udaya AvyA kare che athavA te saMbaMdhI karma paramANuono pravAha AvyA kare che. ATheya karmano abAdhAkALa nIce pramANe che - karma prakRti utkRSTa sthitibaMgha utkRSTa abAghAkALa jJAnAvaraNIyakarma 30 koDAkoDI sAgaropama 3 hajAra varSa darzanAvaraNIyakarma vedanIyakarma aMtarAyakarma gotrakarma karma 20 koDAkoDI sAgaropama 2 hajAra varSa nAmakarma karma mohanIya karma 70 koDAkoDI sAgaropamAM 7 hajAra varSa AyuSya karma 33 sAgaropama pUrvakoTavarSa-tribhAga abAghAkALa daramyAna karmomAM bhAvAnusAra pheraphAra thaI zake che. Il3pA sura-manuSya-tiryaMcanA Ayu vaNa sthiti jANa ghAta-aghAtI karmanI kaSAya-vega pramANa. 36 artha - deva, manuSya ane tiryaMcanI AyuSya sthiti vinA bAkInA sarva ghAtI-aghAtI karma prakRtionI sthiti kaSAyanA vega upara AdhAra rAkhe che. 36nA alya kaSAye TUMka ne dIrgha yadi ati kaSAya, sthiti-maryAdA karmanI e rIte baMghAya. 37 artha - jyAM alpa kaSAya hoya tyAM karmano sthitibaMgha TUMko hoya che ane tIvra kaSAyabhAva hoya to karmano sthitibaMgha lAMbo paDe che. karmanI sthiti athavA maryAdA A rIte baMdhAya che. [3LA sura-nara-pazu-Ayusthiti bahu kaSAye alpa, alpa kaSAye lAMbI te; niyame zA vikalpa? 38 artha - deva, manuSya ane pazugatinI AyuSya sthiti, bahu kaSAya hoya to alpa paDe che ane alpa kaSAya hoya to lAMbI paDe che evA karmanA niyamo che, temAM zA vikalpa karavA? jaMgalamAM haraNane alpa kaSAya hovAthI, baLadevamunine rathakAraka AhAradAna karatAM joI anumodanA karato hato. tevAmAM uparathI DALa paDI. traNeyanA deha chUTI gayA, ane alpa kaSAyanA kAraNe traNeya pAMcamA devalokamAM utpanna thayA. [38aaaa. karmarasa anubhAga-baMgha, kaSAyayoge thAya; udaya Avye alpa-bahu, bAMdhyo tema jaNAya. 39 artha - karmamAM rasa devAnI zakti athavA phaLadAna zakti te anubhAga-baMgha athavA rasa-baMgha Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 0 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 kahevAya che. te kaSAyanA yogathI thAya che. karma udaya AvyA pachI tenI phaLadAna zakti alpa hatI ke bahu hatI te jaNAya che. 39aaaa aghAtakarmanI pApar3epa-ghAtakarma so pApa prakRtimAM anubhAga alpa, alpa kaSAye mApa. 40 artha :- aghAtI karmanI pAparUpa sthiti che. jyAre ghAtakarma to sarva pAparUpa ja che. pApa prakRtimAM alpa kaSAya hoya to alpa phaLadAna zakti pragaTe che. I40aaaa. bahu kaSAye rasa bahuM; puNya viSe paNa bhinna, bahu kaSAye alpa rasa, bahu rasa jo te kSINa. 41 artha :- jIvanA kaSAyabhAva jo baLavAna hoya to temAM phaLadAna zakti paNa ghaNI hoya che. jyAre puNya prakRti viSe Ano prakAra bhinna jaNAya che. ghaNo kaSAya hoya to puNya ghaTatuM jAya che ane tIvra kaSAya hoya to puNyano sarvathA nAza thAya che. I41aaaa uttama madirA alpa de ghaNI kepha bahu kALa; alpa kepha, cira kALa nahi, bahu madirA hIna bhALa. 42 artha - uttama koTinI gaNAtI madirA eTale dArU te alpa hoya to paNa lAMbA kALa sudhI ghaNo nazo upajAve che. jyAre alpa nazAvALI ghaNI madirA paNa cirakALa sughI nazo ApI zake nahIM. kemake tenI zakti (pAvara) hIna che. 4rA tema karma-paramANu bahu de phaLa alpa ja kALa, alpa paramANu de bahuM kALa, phaLa bahu bhALa. 43 artha - tema manavacanakAyAnA yogavaDe karmanA ghaNA paramANuo baMghAyelA hoya chatAM tenI phaLadAna zakti alpa hoya che ane kaSAyavaDe baMdhAyelA alpa paramANu paNa ghaNI phaLadAna zakti ApavA samartha che. II43aaaa tethI prakRti-pradezarUpa yoge je je baMgha, te baLavAna gaNAya nA; baliSTha kaSAya-baMgha. 44 artha :- tethI manavacanakAyAnA yogathI thato pradezabaMgha ke pratibaMdha baLavAna gaNAya nahIM; paNa kaSAyathI thayelo karmabaMgha ja baliSTha eTale baLavAna gaNAya che. (44 tethI bhava karavA taNuM kaSAya kAraNa mukhya; jene bhava haravA haze, thaze kaSAya-vimukha. 45 artha :- tethI saMsAramAM jIvane navA navA bhava ghAraNa karavAnuM mukhya kAraNa to kaSAyabhAva che. mATe jene bhavano nAza karavo haze te puNyAtmA kaSAyathI vimukha thaze. paramakRpALudeve paNa upadezachAyAmAM jaNAvyuM che ke : "kaSAya ghaTe teTaluM kalyANa." II4pAA mukhathI grAsa viSe lIdhuM bhojana bhinna prakAra, hADa, oNdira, vIryAdirRpa bane niyama anusAra. 46 Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (80) karmanA niyamo 3 0 1 artha - mukhathI koLiyArUpe lIghela bhinna bhinna prakAranuM bhojana, te tenA niyama pramANe hADakAM, lohI, vIrya, mAMsa, majArUpe bane che. kA. koI cIja tanamAM Take ghaNo kALa sukhakAra; koI alpa baLa ApatI, Take nahIM bahuvAra. 47 artha - koI miSTAnna vagere AhAranA pudagala paramANu zarIramAM ghaNo kALa sudhI TakI rahe ane baLarUpa sukhanA kartA thAya. jyAre koI bhAta jevA alpa baLavALA padArtho ghaNIvAra zarIramAM TakI zake nahIM. 4zA bhAna nathI bhojana viSe rasa, baLa devA kAMI, je je guNa jaDa vastumAM te dekhAtA AMhi. 48 artha - bhojanane kaMI bhAna nathI ke mAre ATalo rasa ke ATaluM baLa ApavuM. paNa je je guNadharma te te khAdyavastumAM rahyA che te pramANe te baLa Ape che. 48. tema ja kaSAya-yogathI paramANu pakaDAya; ATha karmaphaeNpa pariName, phaLa denArAM thAya. 49 artha - tevI rIte mana vacanakAyAnA yogathI karma paramANu Ave che ane kaSAyabhAvovaDe te pakaDAIne AtmA sAthe baMdhAya che. pachI ATha karmanI prakRtirUpe karmanA niyamo pramANe te pariNamI jAya che ane abAdhAkALa pUro thaye udayamAM AvI sukhaduHkharUpe phaLanA ApanAra thAya che. ema thavAnuM zuM kAraNa haze? 49aaaa. nimitta-naimittikatA paraspare samajAya; jaDamAM bhAna maLe nahIM; koI na phaLa daI jAya. 50 artha - to AtmAnA rAgadveSarUpa bhAva nimittane pAmI, navIna pudgala paramANuomAM AtmAnA jJAnadarzana Adi guNo upara AvaraNa karanArI zakti pragaTe che. ema AtmA ane kArmaNa vargaNAo vacce nimitta naimittika saMbaMdha jaNAya che. jaDa evA pudgala paramANune to kaMI bhAna nathI temaja koI phaLa ApanAra Izvara paNa nathI. ApaNA bAMdhelAM kamoM rahe sattAmAM je vAra. zubhAzuMbha jIMva-bhAvathI grahe che pheraphAra. 51 artha :- pUrve bAMdhelA karmo jyAM sudhI sattAmAM rahe tyAM sudhI jIvanA zubhAzubha bhAvavaDe temAM utkarSaNa eTale karmanuM vaLI javuM, apakarSaNa eTale ghaTI javuM ane saMkramaNa eTale pApanA daliyA puNyarUpa thaI javA ema pheraphAra karI zakAya che. parA sajAti prakRtirUpe koI koI palaTAya, sthiti-anubhAga vadhe, ghaTe; jIva kare te thAya. para artha - koI koI karma sajAti prakRtiomAM palaTo pAme che. jemake jJAnAvaraNIyAdi karma prakRtino sthitine anubhAga ghaTavAthI ke vaghavAthI temAM pheraphAra thAya che. jIva temAM potAnA zubhAzubha bhAva jevAM Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 kare tevuM thAya che. parA jIva-bhAvanuM nA bane tevuM jo nimitta, to bAMdhyAM tevAM rahe; sattAmAM sau sthita. pa3 artha :- jIvanA zubhAzubhabhAvavaDe pheraphAranuM tevuM koI nimitta na bane to jevA karmo bAMdhyA hoya tevA ja sau karmo sattAmAM sthita rahe che. palA udaya-kALa Avya svayaM bane karma-anusAra, jevo rasa kameM rahyo tevo rasa denAra. 54 artha :- pachI udayakALa Avya svayaM te karmo ApoApa jevA rasathI baMghAyelA che tevA ja phaLane ApanAra thAya che. Apa4 rasa daI karmapaNuM taje, pudgalarRpa palaTAya; paramANu rahe jIMghamAM ke chUTI dUra thAya. 55 artha :- karma potAno rasa zAtA azAtArUpe ApIne kharI jAya che ane karmapaNAne tajI pAchA pudgala paramANurUpe palaTAI jAya che. pachI te pudgalaparamANu kAM to jIMghamAM rahe che, kAM to jIMghamAMthI chUTA paDI dUra thAya che. papAA. sAthe baMghAyela je udaya-krame dekhAya; pUrve baMghAyAM hatAM temAM vaLI bhaLI jAya. 56 artha - eka samayamAM sAthe baMghAyela karmaparamANuo potAno abAghAkALa pUro thaye bAkI rahela sthitinA jeTalA samaya hoya te sarvamAM kramathI udaya Ave che. vaLI pUrve bIjA ghaNA samayamAM bAMdhelA paramANu ke je te ja samayamAM udaya AvavA yogya che te badhA bhegA maLI jaI udayamAM Ave che. pakA paramANuphaeNpa karma to dravya karma parakhAya, mohajanita eNva-bhAva te bhAvakarma lekhAya. pa7 artha :- pudagala paramANanA banelA karmo te anaMta pudagala dravyono banelo piMDa che. te dravyakarma nAmathI oLakhAya che ane mohanIya karmanA nimittathI utpanna thayela mithyAtva, kroghAdirUpa bhAva thAya che te azuddhabhAva jIvanA bhAvakarma che; arthAt rAgadveSa ajJAna e jIvanA bhAvakarma che. palA nAmakarmathI je thayuM zarIra te nokarma, sukhadukha-kAraNa karmava; sukhadukha daihika gharma. 58 artha :- A zarIra prApta thayuM che te nAmakarmano udaya che. tene nokarma kahevAya che. e nokarmarUpa zarIra paNa karmonI samAna jIvane sukhaduHkhanuM bhAjana thAya che. kemake zAtArUpa sukha ane azAtArUpa duHkha e dehano gharma che. zAtAazAtA dehamAM Upaje che. AtmAmAM nahIM. AtmA to mAtra teno jANanAra che. paNa mohane laIne zarIramAM mArApaNuM hovAthI te azAtA jIvane duHkharUpa bhAse che. paTanA dravya-indriyo zarIramAM, dravya-manas kajarUpa, vacana zvAsa-ucchavAsa sau daihika aMga anUpa. 59 Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (81) mahapuruSonI anaMta dayA 3 0 3 artha :- A zarIramAM pAMca indriyo ane chaThThuM dravyamana raheluM che. e dravyamana kajarUpa eTale kamaLAkAre che tathA vANI ane zvAsocchavAsa e sau zarIranAM ja anupama aMgo che. //palA AtmA sauthI bhinna che, Atmika sukha che sAra; samyagvaSTi anubhave, vismarI sau saMsAra. 60 artha :- paNa AtmA to A zarIranA sarva aMgothI sAva bhinna che. te AtmAnA anubhavathI utpanna thatuM sukha e ja jagatamAM sArabhUta che. te sArabhUta Atmika sukhane samyavruSTi mahAtmAo jagatanuM vismaraNa karIne anubhave che. te ja svAdhIna, zAzvata, nirAkuLasukha sarva prANIoe prApta karavA yogya che. game te kriyA, japa, tapa ke zAstravAMcana karIne paNa eka ja kArya siddha karavAnuM che; te e ke jagatanI vismRti karavI ane sanA caraNamAM rahevuM." (2.5.299) //60nA karmanA niyamone je jANe tenA AtmAmAM kharI svadayA ke paradayAno udaya thavA saMbhava che. je samyakradarzanane pAmelA che te sarva mahAna puruSo che. temanA aMtaramAM anaMtI dayA jIvonA kalyANa arthe vidyamAna che. te dayAno jharo bogharUpe varasavAthI jIvo sukha zAMtine pAme che. eka aMza zAtAthI karI sarva samAdhinuM kAraNa puruSa che. te anaMtI dayAno vistAra atre samajAve che : (81) mahapuruSonI anaMta dayA (akSaya pada varavA bhaNI, suNo saMtAjI, akSata pUjA sAra re guNavaMtAjI-e rAga) zrI rAjacaMdra-caraNe namuM jayavaMtAjI, jenA guNa anaMta re guNavaMtAjI, ? tAraka tattva batAvatA jayavaMtAjI, akAma karuNAvaMta re guNavaMtAjI. 1 artha :- zrImad rAjacaMdra prabhunA caraNakamaLamAM huM praNAma karuM chuM. jenuM zuddha svarUpa traNe kALamAM jayavaMta che, arthAta jenA zuddha svarUpanuM astitva traNeya kALamAM vidyamAna che. te zuddha svarUpamAM anaMta guNa rahelA hovAthI te guNonA bhaMDAra che. je bhavyAtmAone saMsAra samudrathI tAranAra evA Atmatattvane batAvanArA che, evA paramakRpALu prabhu akAma eTale niSkAma karuNAzIla svabhAvavALA hovAthI sadA pUjanIya che. 1aaaa. guNa gurunA zuM varNavuM? jaya0 amApa e upakAra re guNa kevaLa karuNA-mUrti te, jaya0 mokSamArga-dAtAra re guNa0 2 artha :- zrI guru bhagavaMtanA guNonuM huM zuM varNana karI zakuM? jene mArA para koI kALe mApa na nIkaLI zake evo anaMta amApa upakAra karela che. A pAmara para prabhu karyo aho aho upakAra." -zrImad rAjacaMdra je mAtra karuNAnI ja mUrti hovAthI janmamaraNathI chUTavArUpa mokSano mArga batAvI mArA para anaMtI Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 prAvodha-vivecana bhAga-2 dayA karI che. mArA bhaviSyamAM AvanAra anaMtakALanA duHkhone pheDI zAzvata sukhazAMtino mArga batAvI je upakAra karyo che teno pratyupakAra vALavA huM sarvathA asamartha chuM. "samakitadAyaka guru taNo, pratyupakAra na thAya; bhava koDAkoDI lage, karatA kroDa upAya." // 2 // puSpa mogarAnAM pheMDAM, jaya kapUra ke zI-teja re guNa adhika manohara guru-guNo, jaya enA jevA e ja ke gujra 3 artha :- jema mogarAnuM phula suMdara jaNAya che, kapUra ke caMdramAnuM teja zItaLatA ApanAra che; tethI vizeSa zrI gurunA guNo manohara eTale manane haraNa karanAra che, anupama che. jenI upamA koI sAthe ApI zakAya ema nathI. enA jevA e ja che; bIjA koI nathI. / / 3 / / dayA, dayA, nirmaLa yA, jaya dimagiri-sutA-pravAha re guNa jagata sukhI satpuruSathI, jaya uccarI javAya 'vAha!" re guNa 4 artha :- nAnAmAM nAnA jIvane paNa hitakA2I evI avirogha nirmaLa dayA satpuruSanI che. paramakRpALudeve jaNAvyuM ke "sarva prakAre jinano bodha, dayA dayA nirmaLa avirodha!" te satpuruSanI dayAno pravAha himagiri eTale himAlaya parvatanI dIkarI gaMgAnA pravAhanI jema sadaiva vahyA kare che. te satpuruSanA prabhAve ja jagatanA jIvo sadaiva sukhI che, kAraNa ke pApa, puNya athavA AtmAnI oLakhANa karAvanAra satpuruSa che. temanA evA niSkAraNa karuNAzIla svabhAvanI smRti thatAM temanA pratye 'vAha!' evo zabda bolI javAya che ke mArA vAlAe kevo adbhuta zAzvata sukhazAMtino mArga mane batAvyo. / / 4 / / dIrgha dRSTithI dekhIne jaya0 sarva jIva-hita kAja re guNa sva-para-dayA vistArathI jaya varNavatA jinarAja re guNa- 5 artha :-- zrI jinarAje dIrgha dRSTithI sarva jIvonuM kalyANa jemAM joyuM evI svadayA ke paradayAnA svarUpanuM vistArathI varNana karyuM che. "trIjI svadayA--A AtmA anAdikALathI mithyAtvathI grahAyo che, tattva pAmato nathI, jinAjJA pALI zakato nathI, ema ciMtavI gharmamAM praveza karavo te 'svadayA'. cothI paradayA--chakAya jIvanI rakSA karavI te 'paradayA.' '' -zrImad rAjacaMdra (va.pR.64) "bhAkhyuM bhASaNamAM bhagavAna, dharma na bIjo dayA samAna." -zrImad rAjacaMdra (va.pR.59) III kevaLajJAna vahyA pachI jaya vicare karuNA kAja re guNa karma-udaya bhagavaMtano jaya bhavAbdhimAMhi jahAja re guNa- 6 artha :- zrI jinarAja kevaLajJAna pAmyA pachI paNa pUrva bhavamAM 'sarvi jIva karuM zAsana rasI' evI bhAvadayA bhAvelI hovAthI te karmane khapAvavA mATe karuNAthI aneka sthaLe vicare che. te karma udaya jinarAjano, bhavijana dharma sahAya.' rUpa thaI paDe che. bhagavAnanI je vANI udayAdhIna khare che te mumukSu bhavyAtmAone bhavAbdhi eTale saMsArarUpI samudrathI ta2vA mATe sapharI jahAja samAna bane che. 6aa himagiri sama zAMti vahe jaya. sarva dizAmAM sAra re guNa pUrNa caMdra sama sAgare jaya bhAva-bharatI karanAra re guNa 7 Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (81) mahammuruSonI anaMta dayA 3 0 5 artha - bhagavAnanI vANI himAlayanA baraphanI samAna zItala hovAthI trivigha tApane zamAvI zAMti ApanAra che. je sarva dizAomAM eTale sarva prakAre sArarUpa arthAt kalyANane ja ApanArI che. pUrNimAno caMdra jema sAgaramAM bharatI lAve tema bhagavAnanI vANI aMtaramAM navA navA bhAvo UbharAvI AnaMda pamADanAra che. zA. bhAva ja ciMtAmaNi gaNo jaya icchita phaLa denAra re guNa0 mokSa vare koI bhAvathI jaya0 sura-sukha ko varanAra re guNa0 8 artha - e uttama bhAvone ciMtAmaNi ratna samAna mAno ke jethI samakita athavA kevaLajJAnarUpa icchita phaLanI prApti thAya che. koI zuddhabhAva bhAvI mokSane pAme che, ane koI zubhabhAva bhAvI devalokanA indriyasukhane pAme che. sarvanuM kAraNa jIvanA zubhAzubhabhAva ke zuddha bhAva che. bharUcamAM ghoDAne bodha ApavA mATe zrI munisuvrata bhagavAna 60 yojanano vihAra karI AvyA. temanI vANI sAMbhaLI ghoDo khuba AnaMda pAmyo ane uttamabhAvathI anazana laI dehatyAgI devaloke gayo. tyAMthI cyavI mokSane pAmaze. game te gatimAM jIva uttama bhAva kare te ucca dazAne pAme che. mAtrA kSapaka zreNi koI caDhe jaya0 sarvajJa koI thAya re guNa upazama zreNInA baLe jayakoI amohIM jaNAya re guNa. 9 artha:- satparuSe anaMta dayA karI cilAtIputrane upazama, viveka, saMvara traNa zabdo ApyA. tenA vicAravaDe kSapaka-kSeNI mAMDI te sarvajJa thayA athavA guru AjJAe mAtra "mASa tuSa' nuM raTaNa karatAM zivabhUti muni kevaLI banI gayA. koI vaLI upazama zreNInAM baLe AgaLa vadhI agyAramAM upazAMta moha guNasthAnaka sudhI jaI chadmastha vItarAga jevA amohI jaNAyA. A baghI dazA prApta thavAnuM kAraNa mahapuruSonI anaMta dayA che. hA darzanamoha khapAvatA jaya0 kSaya karI Adi kaSAya re guNa0 kSAyika darzana pAmatA jaya0 evA jyAM nara-rAya re guNa 10 artha - sapuruSonI kRpAdraSTithI, darzanamoha eTale mithyAtvane ane Adi eTale prathamanA anaMtAnubaMdhI kaSAyano sAthe kSaya karavAthI jIva samakita pAme che. jyAre zreNika jevA mahArAjA bhagavAna mahAvIrano upadeza sAMbhaLI kSAyika samyagdarzanane prApta kare che. /10nA apramatta muni ko bane jaya0 sarvavirati gharanAra re guNa deza-virati ko Adare jaya0 koI sudarzana sAra re guNa 11 artha - bhagavAnanA upadezathI koI sarvasaMga parityAga karI apramatta muni bane che, koI sarva virativaMta munipaNuM aMgIkAra kare che, koI AnaMda zrAvaka ke kAmadeva zrAvaka jevA dvAdazavratane ghAraNa karI deza virativaMta zrAvaka bane che. koI anAthImuninI kRpAthI zreNika mahArAjA jevA jagatamAM sArarUpa evA sudarzana eTale samyagdarzanane pAme che. 11 sura nara tiryaMco ghaNA jaya0 samakita sanmukha thAya re guNa kRSNapakSI jIMva koI to jaya0 zuklapakSI banI jAya re guNa 12 Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha - mahApuruSanI anaMta dayAvaDe keTalAya devatAo, manuSyo ane tiryaMco paNa samyaka zraddhAnAM baLe samakita sanmukha thAya che. bhagavAna pArzvanAtha pUrva bhavamAM hAthInA bhavamAMthI temaja bhagavAna mahAvIra siMhanA bhavamAMthI samakita pAmyA hatA. mithyAtvasaMyukta samakita vagaranA dIrgha saMsArI jIvo kaSNapakSI kahevAya che te paNa satparuSanA boghavaDe samyakdarzana pAmavAthI zuklapakSI banI alpa saMsArI thAya che. [12aaaa. jAti-smaraNe jANatA jaya0 pUrva bhavo vaLI koya re guNa paribhramaNa dukha TALavA jaya have na cUke soya re guNa0 13 artha - koI vaLI jAtismaraNajJAna pAmI pUrvabhavone jANe che. jemake mRgAputra dogaMdaka devanI jema sukha bhogavato hato. paNa muninA darzanathI A meM koI ThekANe joyeluM che. ema uhApoha karatAM jAtismaraNajJAna utpanna thayuM. tethI mAtApitAne narakAdi gatinuM bhayaMkara svarUpa samajAvI temaja anAdikALanuM paribhramaNa duHkha TALavA mATe have huM A avasarane cUkuM ema nathI vagere jaNAvIne dIkSA grahaNa karI. saMpratirAjA paNa munine jotAM jAtismaraNajJAna pAmavAthI zrI gurunI anaMtadayAvaDe draDha jainadharmI banI maMdira mUrtio vagere karAvI zAsananI ghaNI prabhAvanA karI. 13. avadhijJAnI bane ghaNA jaya0 dekhe bhUta, bhaviSya re guNa mana:paryayajJAne karI jaya0 mana vAMce munIza re guNa0 14 artha - satparuSanI AjJA uThAvavAthI AnaMda zrAvaka jevA ghaNA avadhijJAnI banI bhUta bhaviSyane jue che. AnaMda zrAvakane avadhijJAnanA baLe prathama devaloka ane nIce prathama naraka sughI dekhAtuM hatuM. koI mahAtmAo mana:paryavajJAna pAmI munIzvaronA manane vAMce che arthAt temanA manamAM zuM cAlI rahyuM che te jANI zake che. ||14. gaNaghara moTA je thatA jaya. Agama race azeSa re guNa gurugamathI Agama bhaNI jaya0 jANe sarva vizeSa re guNa 15 artha :- satparuSanI kRpAthI zrI gautama svAmI jevA moTA gaNatharo thAya che. te azeSa eTale saMpUrNa dvAdazAMgInI racanA kare che. koI gurumukhathI gurugama pAmI Agama bhaNIne tenA saMpUrNa rahasyane jANe che. 15 zrutakevaLI bhagavaMta te jaya0 de sAco upadeza re guNa labdhivaMta ghaNA jaNA jaya garva ghare nahi leza re guNa0 16 artha :- samasta vyutanA rahasyane jANanAra evA zrutakevaLI bhagavaMta te bhavyAtmAone sAco upadeza Ape che. keTalAya munio aneka labdhighArI hovA chatAM teno leza mAtra garva karatA nathI. zrI gautama svAmIe khIranA mAtra eka pAtrathI paMdaraso tApasone pAraNuM karAvyuM. "aMgUThe amRta vase, labdhitaNo bhaMDAra." evA zrI gautama svAmI hovA chatAM temano temane koI garva nathI. ||16aaaa vicare deza-videzamAM jaya gagana-vihArI koya 2 guNa gharma-prabhAva vaghAratA jaya0 vAda-rasika je hoya re guNa0 17 Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (81) mahapuruSonI anaMta dayA 307 artha - koI mahApuruSo deza-videzamAM vicarIne, koI cAraNa munio AkAza mArge vihAra karIne ke koI anya gharmIo sAthe vAdavivAda karI vItarAga bhagavaMtanA boghelA mULa gharmanA prabhAvane vadhAre che. vacana-siddhi ko pAmatA jaya0 satya-prabhAve sAra re guNa camatkAra-bhaMDAra ko jaya0 kare svapara-upakAra re guNa0 18 artha - hemacaMdrAcAryanuM draSTAMta - koI mahApuruSone vacana-siddhi hoya che. te je kahe te pramANe thAya che. jemake zrI hemacaMdrAcArya AcAryapada pAmyA pahelA potAnA zrIguru sAthe gocarI mATe zrAvakane ghera gayA hatA. zrAvaka kahe gharamAM mAtra rAba che, te Apane ApatA mane zarama Ave che. tyAre zrI hemacaMdra muni AMgaNAmAM kolasAno Dhagalo joI bolyA ke ATaluM to che ane duHkhI thAya che. tyAre zrI gurue temane te kolasAnA DhagalA para besADyA ke te sonAno thaI gayo. zrAvaka kahe zrI hemacaMdra munine AcAryapada Apo tyAre teno kharca huM karIza. ema satyano prabhAva pragaTa jaNAya che ane te ja sArarUpa che. siddhasena divAkaranuM draSTAMta - koI mahAtmAo nirmaLa ArAghanAnA baLe camatkAranA bhaMDAra hoya che. temane jyAM yogya jaNAya tyAM camatkAra vaDe svaparano upakAra kare che. jemake zrI siddhasena divAkara zivaliMga upara paga mUkI sUI gayA. rAjAne jANa thatAM cAbakhA mAravAno hukama thayo. tema karatAM rANIone te cAbakhA vAgavA lAgyA. rAjAe AvI kahyuM mahAdevanI stuti karavAne badale Ama vartana? siddhasena kahe--e deva mArI stuti sahana karI zake nahIM. to paNa rAjA kahe bolo. tethI zrI siddhasena divAkara kalyANa maMdira bolatAM zivaliMga phATI jaI temAMthI bhagavAna zrI pArzvanAthanA pratimAjI pragaTa thayA. AvA camatkArathI rAjA vikramAditya jainadharmI banyo. 18 sau samRddhi AvI vase jaya0 AtmA nirmaLa jyAMya re guNa karuNA kAraNa sarvanuM jaya0 mahApuruSanI tyAMya re guNa0 19 artha - sarva riddhi siddhi, labdhi vagere jeno AtmA nirmaLa hoya temAM AvI vase che. A sarva samRddhionI prAptinuM kAraNa mAtra mahApuruSonI anaMta dayA che. pa.u.pa.pU. prabhuzrIjI junAgaDhathI lakhela eka patramAM jaNAve che : atre sukha zAtA gurupratApe che jI.......atre koI adbhuta vicAro ane Atmika sukha anubhavamAM Ave che te kahI zakAtuM nathI. anaMta zakti che, siddhio che, pUrva bhava paNa jaNAya che, AnaMda AnaMda varte che. eka ja zraddhAthI! kahyuM-lakhyuM jatuM nathI. ApanA cittane zAMti thavAno hetu jANI jaNAvyuM che. koIne jaNAvavAnI jarUra nathI. zAMtiH zAMtiH zAMtiH." -upadezAmRta (pR.16) I/19aaaa AtmA UMcA ANatA jaya, jJAna dayA-bhaMDAra re guNa0 niSkAraNa upadezathI jaya0 tAre nara ne nAra re guNa0 20 artha - jJAnI puruSo dayAnA bhaMDAra hovAthI aneka AtmAone uccadazAe pahoMcADe che. teo niSkAraNa karuNAthI upadeza ApI aneka naranArIone saMsAra samudrathI tAre che. nAstika evA paradezI rAjAne paNa zrI kezI munie upadeza ApI dRDha Astika banAvI UMca gatie pahoMcADyo. 20nA. Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 prajJAvodha-vivecana bhAga-2 anaMta dayA satpuruSanI jaya. koI na pAme pAra re guNa anaMta jaiva upara thato jaya0 kharekharo upakAra 2 guNa 21 artha :- satpuruSonA hRdayamAM rahelI anaMtadayAno koI pAra pAmI zake nahIM. "kalyANanA mArgane ane paramArtha svarUpane yathArtha rIte nahIM samajanArA ajJAnI jIvo, potAnI mati kalpanAthI mokSamArgane kalpI, vividha upAyomAM pravartana karatA chatAM mokSa pAmavAne badale saMsAra paribhramaNa karatA jANI niSkAraNa karuNAzIta evuM amAruM hradaya raDe che.'' -zrImad rAjacaMdra (pR.499) satpuruSa dvArA anaMta jIvo upara kharekharo upakAra thAya che. guru paraMparA anAdikALathI cAlI Ave che. anaMta jIvo para anaMta upakAro thayA che. teo zAzvata sukhano mArga batAvI evo upakAra kare che ke jethI koI kALe pharI du:kha Ave ja nahIM. mATe devavaMdanamAM temanI stuti karI che ke - "parAtpara gurave namaH paraMparAcArya gurave namaH paramagurave namaH sAkSAt pratyakSa sadgurave namo nama:''||21|| anaMtanuM dRSTAMta A jaya dekho vaDanuM bIja re guNa moTo vaDa tethI thato jaya0 phaLanI na gaNatrI ja 2 guNa 22 artha :- satpuruSo anaMtadayA kevI rIte kare che te dRSTAMtathI atre samajAve che. anaMtanuM dRSTAMta eka vaDanuM bIja juo. temAMthI moTo vaDa thAya che. te vaDa uparanA phaLanI gaNatrI nathI. / / 22 / / vaDavAI coTI thatA jaya aneka vaDe niAra re guNa tenA sau TeTA gaNo jaya saMkhyA thaze apAra re guNa 23 - artha :-- te vaDanI vaDavAI paNa pRthvImAM coTI jaI aneka bIjA vaDa UbhA kare che. te badhAnA sarva TeTAnI gaNatrI karo to tenI apAra saMkhyA thaze. / / 23 / / dareka phaLanA bIjathI jaya0 vaDa vaLI aparaMpAra re guNa te te vaDa upavaDa vaDe jaya. bIja ane vaDa thAra re guNa 24 artha :- dareka TeTAmAM rahela bIjavaDe vaDa thaI zake che. te pramANe vaDanI vaLI gaNatrI karatAM aparaMpAra vaDa thaze. te badhA vaDe, tenA vaDavAI vaDe thatA upavaDa, te badhAnA bIja ane tethI pharI navA utpanna thatA vaDa keTalA baghA thaze ? / / 24 / aa vadhatI vaDasaMkhyA taNo jaya dayA matyuruSo taNI jaya0 aMta na Ave jema re guNa vadhatI jAtI tema 2 guNa 25 artha :- ema bIjamAMthI vaDa ane vaDamAMthI bIja, tenI vadhatI jatI saMkhyAno jema aMta Ave ema nathI, tema mahApuruSonI apaMrapAra dayAno paNa aMta Ave ema nathI; te vadhatI ja jAya che. jemake bhagavAna zrI mahAvIra svAmIe zrI gautama svAmIne ke zrI sudharmA svAmIne bodha Apyo. zrI sudharmA svAmIe zrI jaMbusvAmIne, zrI jaMbu svAmIe zrI prabhava svAmIne bodha Apyo. ema anaMtakALathI thayA kare che, mahAvideha kSetramAM sarvakALa evI paraMparA cAlyA kare che ane anaMtakALa sudhI cAlyA karaze. tema mahApuruSonI anaMtI dayAno paNa koI kALe pAra Ave ema nathI. / / 25 / / Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (81) mahatparuSonI anaMta dayA 3 09 jvalaMta kevaLa-jyotithI jaya0 gaNaghara Adi mazAla re guNa0 tethI bhavya paraMparA jaya0 ziva-patha race vizAla re guNa0 26 artha - kevaLajJAnarUpa jyoti sadA jvalaMta che. temAM gaNaghara Adi puruSo mArgamAM prakAza karavA mATe mazAla samAna che. tethI mokSamArganI bhavya vizALa paraMparA anAdikALathI cAlI Ave che. teno koI kALe bhaMga thato nathI. sarakA eka aMza sAtA thakI jaya0 thatAM lagI niSkAma re guNa sarva sukha-maeNLa mahapuruSa jaya parama dayAnA ghAma re guNa0 27 artha - eka aMza zAtA sukhathI lagAvI pUrNa niSkAmadazA prApta thatA sudhI sarva sukhanA mULabhUta kAraNa te puruSa che. kemake te paramadayAnA ghAma hovAthI puNyano ke saMpUrNa Atmazuddhino mArga batAvanAra teja che. "eka aMza zAtAthI karIne pUrNakAmatA sughInI sarva samAdhi, tenuM sanduruSa ja kAraNa che."AraNA paraMparA sapuSathI jaya sadAcAra-upadeza re guNa0 jagata bhayaMkara te vinA jaya0 pAme nahi sukha-leza re guNa0 28 artha - sapuruSonI paraMparAnA kAraNe sadAcArano upadeza paNa sadA cAlyo Ave che. jo te sadAcArano upadeza na hoya to A jagatanI dazA kevI bhayaMkara thAya? jIvo leza mAtra sukha pAmI zake nahIM evI sthiti thaI paDe. It28. nyAya, nIti nA hoya to jaya, kevo varte phleza re guNa pApI jana paNa pApane jaya0 oDhAve zubha veza re guNa0 29 artha - nyAyanItinuM calana jo rAjyamAM na hoya to kevuM klezanuM vAtAvaraNa thaI jAya. loko eka bIjAne lUTatA Dare nahIM. tethI sarva jIvo bhayabhIta banI sadA duHkhI rahyA kare. pApI jIvo paNa anyAyathI pApa karI tenA upara zubha veSa oDhAvI arthAt te pApane DhAMkI sAro dekhAva karatA thaI jAya. 29 sAruM je je sAMbhaLyuM jaya0 tevo de dekhAva re guNa0 tevuM vartana nA bane jaya0 topaNa varte bhAva re guNa0 30 artha - bhagavaMtanA upadezamAM je je sAruM sAMbhaLyuM hoya tevA thavAno sajjana puruSo prayatna kare che. paNa jo tevuM AcaraNa ekadama banI na zake to tevA thavAno bhAva temanA hRdayamAM sadA varte che. 30nA svArthI laMpaTatA TaLe jaya0 maitrI saunI sAtha re guNa karuNA jaga-jaMtu prati jaya0 jyAM jyAM jIva anAtha re guNa0 31 artha - satparuSanA upadezathI jene aMtaramAM sAcA thavAno bhAva varte che tenuM svArthIpaNuM ane indriya laMpaTatA TaLe che tathA sau jIvonI sAthe maitrIbhAvanI vRddhi thAya che. jagatamAM rahela ekendriyathI paMcendriya sudhInA sarva jIvo je anAtha, azaraNa che, temanA pratye tene karuNAbhAva utpanna thAya che. 31aaaa. guNI janonA guNathI jaya0 pAme jIva pramoda re guNa0 parahita jo na banI zake jaya0 kare na para para krogha re guNa 32 artha :- jagatamAM guNIjanonA guNo joIne tenA hRdayamAM pramodabhAva Upaje che. tathA je khala Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 puruSo che temanuM hita na karI zake to tenA doSa joI tenA upara krodha karatA nathI; paNa madhyastha bhAva rAkhe che, ke bhagavAna emane sadabuddhi Apo. If3rA para-duHkha kAraNa nA bane, jaya0 ziSTAcAra gaNAya re guNa kRta upakAra bheMle nahIM jaya0 mAnava te ja manAya re guNa0 33 artha - jenA upara mahapuruSonI anaMta dayA varSe che te jIvo koIne paNa duHkhanuM kAraNa banatA nathI ane e ja ziSTa AcAra gaNAya che. teo potA para karelA upakArane kadI bhUlatA nathI. tethI kharekharuM mAnavapaNuM samajavAthI te mAnava gaNAya che. [33nA. puNyathI je sukha bhogavo jaya, tenuM kAraNa saMta re guNa saMta-vacana suNyA vinA jaya0 nahi sanmArge khaMta re guNa0 34 artha :- puNyavaDe je sukha bhogavIe chIe tenuM kAraNa paNa saMta puruSo che. saMtapuruSonA vacano sAMbhaLyA vinA puNyapApanuM svarUpa kevI rIte jANI zakAya? ane puNyodaya thayA vinA satyamArga ArAdhavAnI kharI icchA paNa aMtarathI jAgRta thatI nathI. 34. narabhava denArA bhalA jaya0 mahatparuMSa manAya re guNa0 to tene zaraNe sadA jaya0 jIvo to e nyAya re guNa0 35 artha :- "bahu puNya kerA puMjathI zubhadeha mAnavano maLyo." te puNyanA kAraNo batAvanAra to sapuruSa che. mATe parokSa rIte jotAM A manuSyabhavane ApanAra kharekhara sapuruSa che. to have te sapuruSanA zaraNe rahI temanI AjJAmAM jIvana gALo to tame nyAyathI vArtA kahevAo. 13pA. uttama maLI AvI dazA jaya, jenA yoge jANa re guNo tenA vacane vartatAM jaya0 pAmo sau nirvANa re guNa0 36 artha - jANe ajANe pUrvabhavamAM ke A bhavamAM temanI AjJAnuM pAlana karavAthI AvI uttama dazA prApta thaI che. to have paNa temanA vacanAnusAra vartatAM ke jIvana jIvatAM tame zAzvata sukhasvarUpa evA nirvANa arthAt mokSapadane sau pAmazo; emAM koI saMdeha nathI. /36aaaa mahapuruSonI anaMta dayAvaDe jIvane sAco nirjarAno krama hAtha lAge che. karmonuM deNuM patAvavuM tenuM nAma nirjarA che. te kamanuM deNuM kema pate te krama A pAThamAM batAvavAmAM Avyo che. je jANI sarva karmane khapAvI jIva muktine meLavI zake. (82) nirjarA-krama (Thare jahAM samakita te sthAnaka, tehanA Sa vitha kahie re-e rAga) zrImad rAjacaMdra-pada praNamuM, bhAva nirjarA kAje re, jenAM vacana anupama pAmI, Atma-ratna virAje re; Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (82) nirjarA-krama dravya nirjarA sarva gatimAM, hasti-snAna gaNAtI re; sthULa ghoI nI ghULa nAkhatAM zuddhi te na manAtI re. 1 artha :- zrImad rAjacaMdra prabhunA caraNakamaLamAM praNAma karIne mArA bhAvomAM rAgadveSa na thAya evI bhAva nirjarAno krama Apa samakSa yAcuM chuM. ApanA anupama vacanone pAmI mAruM AtmArUpI ratna mokSamAM jaI birAjamAna thAya athavA potAnA svabhAvamAM sthira thAya ema icchuM chuM. jJAnAvaraNAdi dravya karmonI nirjarA to sarva gatimAM anaMtIvAra thaI; paNa te hasti-snAnavat gaNAya che. jema hAthI jaLavaDe jUnI dhULane ghoI pAchI navI sthULa potA para nAkhe to kharI zuddhi thaI ema manAtuM nathI. tema jIva jUnA karmonI nirjarA karatAM pAchA navA karmo bAMdhI le che. tethI kharI Atmazuddhi thatI nathI, paNa saMsArano saMsAra ja udayamAM rahyA kare che ane jIva mukta thato nathI. / / 1 / / karma-udaya-kALe varte jo rAgAdika vikAro re, to phaLa daIne karma jatAM, paNa navIna karmano bhAro re; AtmA halako thAya nahIM, to nahIM nirjarA lekho re, mokSamArga nA pragaTa kare to dravya nirjarA pekho re. 2 artha :- karmanA udaya samaye jo rAgadveSAdi vikArabhAvo jIvamAM varte to junA / karmo phaLa daIne kharI jAya che, paNa navA karmano bhAra jIva vadhArI le che. tethI AtmA karmabhArathI halako thato nathI. te kuvAnA reMTanI jema pANI bharAya ane khAlI thAya tema kare che. mATe tene kharI nirjarAno haju lekho eTale lakSa thayo nathI. je nirjarAvaDe mokSamArga pragaTa thAya nahIM tene mAtra dravyakarmanI nirjarA pekho eTale jANo. te mokSa ApI zake nahIM. / / 2 / / AtmavIryathI karma-prakRti udaya thavA nA to nA tevI na baMghAtI; saMvaratA tyAM bhAva nirjarA tene bhAkhI, devuM navuM na udaya-karma akSobha bhAvathI aMze bhogavI lIdhuM re. 3 kIdhuM re, dIthI re, kIthI re; 311 artha :-- AtmAnA vIryabaLe, karma prakRtino udaya thatAM jJAnaghyAnathI ke tapathI rAgadveSanA bhAvone rokI le to navIna karmaprakRtino baMdha thAya nahIM. tene jJAnIpuruSoe saMvara tattva kahyuM che. ane navuM karmanuM devuM na karatAM aMze udayamAM AvelA karmone akSobhabhAve eTale samatAbhAve bhogavIne khapAvI levA tene bhAva nirjarA kahI che. gA na je aMze rAgAdi varte baMdha-saMtati poSe re, samyak jJAnAdi je aMze karma-mela te ghoze re mizra zuddhatA evI varte rahe moha jyAM sughI re, ayogI guNasthAne pUrI bhAva nirjarA zuddhi 2. 4 artha :-- jeTalA aMze bhAvomAM rAgadveSAdi vikAro che teTalA aMze karmabaMdhanI saMtatine ja poSaNa maLaze. ane jeTalA aMze samyak jJAnadarzanacAritranA baLe karmanA udayamAM jJAtAdRSTApaNuM raheze teTalA aMze te karma-melane ghoyA karaze. jyAM sudhI mohanIya karmano sadbhAva tyAM sudhI rAgAdi ke jJAnAdi Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 ema mizra zuddhatAnA bhAvo varcA karaze. paNa caudamA ayogI guNasthAnakane jyAre jIva pAmaze tyAre saMpUrNa bhAva nirjarA thavAthI AtmAnI saMpUrNa zuddhi thaze. jo darzanamoha-abhAve thAye zarU nirjarA sAcI re, samyagdarzana thayA vinA nA paDe vAsanA pAchI re; mokSa-svarRpa samajAyA vinA ruci rahe nahi tenI re, zuddha svaraeNpanA dhyeya vinAnI satya nirjarA zenI re? 5 artha - darzanamoha eTale mithyAtvano jyAre abhAva thaze tyAre kharI nirjarAno krama zarU thaze. samyagdarzana thayA vinA kharI rIte aMtaranI vAsanA ghaTatI nathI tathA mokSanuM yathArtha svarUpa samajAyA vinA samyagdarzana prApta karavAnI yathArtha ruci utpanna thatI nathI. ane zuddha AtmasvarUpa prAptinA dhyeya vagara sAcI karmonI nirjarA paNa kyAMthI hoI zake? pApA cothA guNasthAnakathI caTako mokSamArgano lAge re. game nahIM baMghananAM kAraNa tyAM vairAgya ja jAge re, bhava taravAno kAmI choDe bane teTalA karmo re, ghUMTavAno rasto ArAgha, bhAve Atmika tharmo re. 6 artha - cothA avirata samyadraSTi guNasthAnakathI mokSamArgano jIvane caTako lAge che. AtmAno sAkSAta anubhava tyAM thavAthI te sadA priya lAge che. rAgadveSAdi karmabaMdhanA kAraNo tene gamatA nathI paNa vairAgyabhAva ja sadA jAgRta rahe che. mohanA kAraNomAM tene muMjhavaNa thAya che. te have bhava eTale saMsAra samudra taravAno kAmI thayo hovAthI bane teTalA kamane choDe che. te AtmasvarUpamAM vAraMvAra DUbakI lagAvI karmabaMdhathI chUTavAno rasto ArAghe che. tathA AtmAnA samyakajJAnadarzanacAritrAdi ghamane saMpUrNa meLavavAnI bhAvanA karyA kare che. paramakRpALudeva paNa jaNAve che ke - "saullAsa cittathI jJAnanI anuprekSA karatAM anaMta karmano kSaya thAya che." (va.pR.646) IkA na chUTake vyavahAre varte, aMtarathI to tyAgI re, vRtti talase AtmahitArthe laganI sAcI lAgI re. mukta bhAvanA sadA mukAve, e ja nirjarA-hetuM re; vrata, niyama, tapa tene poSe bhavasAgaramAM setuM re. 7 artha - samyakdarzanane pAmela AtmA na chUTake vyavahAramAM varte che. aMtarathI te sAcA tyAgI che. temane saMsAra kAryamAM koI rasa nathI. temanI vRtti hamezAM Atmahitane mATe talase che. Atmaanubhava thavAthI sAcI laganI lAgI che. temane chUTavAnA bhAva niraMtara rahevAthI hamezAM te karmothI mukAya che ane eja kharI bhAva nirjarAnuM kAraNa che. tenA lakSa sahita karelA vrata, niyama, tapa paNa AtmAne poSaNa Ape che ane te bhavasAgara taravAmAM setu eTale pula samAna banI tene sahAyakArI thAya che. zA krama nirjarAno ati uttama mokSamArga darzAve re, paMcendriya, paryAya, saMjJI jIMva-bhavya mArgamAM Ave re; Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 prajJAvabodha-vivecana bhAga-2 ema mizra zuddhatAnA bhAvo varcA karaze. paNa caudamA ayogI guNasthAnakane jyAre jIva pAmaze tyAre saMpUrNa bhAva nirjarA thavAthI AtmAnI saMpUrNa zuddhi thaze. //4 darzanamoha-abhAve thAye zarU nirjarA sAcI re, samyagdarzana thayA vinA nA paDe vAsanA pAchI re; mokSa-svarUpa samajAyA vinA ruci rahe nahi tenI re, zuddha svarRpanA dhyeya vinAnI satya nirjarA zenI re? 5 artha - darzanamoha eTale mithyAtvano jyAre abhAva thaze tyAre kharI nirjarAno krama zarU thaze. samyagdarzana thayA vinA kharI rIte aMtaranI vAsanA ghaTatI nathI tathA mokSanuM yathArtha svarUpa samajAyA vinA samyagdarzana prApta karavAnI yathArtha ruci utpanna thatI nathI. ane zuddha AtmasvarUpa prAptinA dhyeya vagara sAcI karmonI nirjarA paNa kyAMthI hoI zake? po cothA guNasthAnakathI caTako mokSamArgano lAge re, game nahIM baMghananAM kAraNa tyAM vairAgya ja jAge re, bhava taravAno kAmI choDe bane teTalA karmo re, ghUMTavAno rasto ArAze, bhAve Atmika gharmo re. 6 artha :- cothA avirata samyakudraSTi guNasthAnakathI mokSamArgano jIvane caTako lAge che. AtmAno sAkSAtu anubhava tyAM thavAthI te sadA priya lAge che. rAgadveSAdi karmabaMdhanA kAraNo tene gamatA nathI paNa vairAgyabhAva ja sadA jAgRta rahe che. mohanA kAraNomAM tene muMjhavaNa thAya che. te have bhava eTale saMsAra samudra taravAno kAmI thayo hovAthI bane teTalA karmone choDe che. te AtmasvarUpamAM vAraMvAra DUbakI lagAvI karmabaMghathI chUTavAno rasto ArAghe che. tathA AtmAnA samyakajJAnadarzanacAritrAdi gharmone saMpUrNa meLavavAnI bhAvanA karyA kare che. paramakRpALudeva paNa jaNAve che ke - "saullAsa cittathI jJAnanI anuprekSA karatAM anaMta karmano kSaya thAya che." (va.pR.646) //kAI na chUTake vyavahAre varte, aMtarathI to tyAgI re, vRtti talase AtmahitArthe laganI sAcI lAgI re. mukta bhAvanA sadA mukAve, e ja nirjarA-hetuM re; vrata, niyama, tapa tene poSe bhavasAgaramAM setuM re. 7 artha - samyakradarzanane pAmela AtmA na chUTake vyavahAramAM varte che. aMtarathI te sAcA tyAgI che. temane saMsAra kAryamAM koI rasa nathI. temanI vRtti hamezAM Atmahitane mATe talase che. Atmaanubhava thavAthI sAcI laganI lAgI che. temane chUTavAnA bhAva niraMtara rahevAthI hamezAM te kamoMthI mukAya che ane eja kharI bhAva nirjarAnuM kAraNa che. tenA lakSa sahita karelA vrata, niyama, tapa paNa AtmAne poSaNa Ape che ane te bhavasAgara taravAmAM setu eTale pula samAna banI tene sahAyakArI thAya che. zA krama nirjarAno ati uttama mokSamArga darzAve re, paMcendriya, paryApta, saMjJI jIMva-bhavya mArgamAM Ave re; Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (82) nirjarA-krama 31 3 mArgAnusArI-guNaghArI pAMce labdhi pAme re; "kSayopazama, vizuddhi, dezanA, prAyogya, karaNa nAme re. 8 artha - A nirjarAno ati uttama krama jIvane mokSamArga batAve che. have samakita koNa pAmI zake? tenI yogyatA jaNAve che. je jIva paMcendriya hoya, jene AhAra, zarIra, indriya, zvAsocchavAsa, bhASA ane mana e paryApti pUrI thaI hoya, je saMjJI eTale manasahita hoya, je bhavya hoya, jene mokSamArga anusaravAno bhAva hoya tathA guNone ghAraNa karanAra hoya evo jIva kSayopazama, vizuddhi, dezanA, prAyogya ane karaNa e pAMca labdhine pAme che. eTalI yogyatA hoya tyAre jIvane samakita prApta thAya che. (1) kSayopazama labdhi- vizuddhabhAvanA baLe pUrve bAMdhelA karmanA rasa(phaLa)mAM dareka samaye anaMtagaNI hAni thatI jAya tevI bhUmikA, eTale karma AkaruM phaLa ApatAM hatAM te maMda thavA lAge tevI yogyatA ane tevo bhAvarUpa puruSArtha. (2) vizuddhi labdhi- uparanA puruSArthanA baLe kliSTa-bhAre karma dUra thatAM zAtA vagere zubha karmabaMghanuM nimitta bane, pApa baMghAya tevA bhAva pratye viroghabhAva athavA aNagamo thAya. (3) dezanA labdhi- yathArtha tattvano upadeza, tevo upadeza denAra AcArya AdinI prApti tathA temaNe upadezelA arthane grahaNa karavAnI, ghAraNa karavAnI ane vicAraNA karavAnI zaktinI prApti thAya tevI bhUmikA. (4) prAyogya labdhi- pUrve bAMdhelA karmonI sthiti TUMkI karI koDAkoDI sAgaropamathI kaMIka ochI karavI (aMtaHkoDAkoDI) ane navA baMdhAtA kama paNa vizuddha pariNAmanA yoge aMtaHkoDAkoDI sAgarathI vizeSa lAMbI sthitinA na baMdhAya tevI dazA. A cAra bhUmikA anaMtavAra jIva prApta karI cUkyo che." -boghAmRta bhAga-3 patrAMka 593 (pR.541) (5) karaNa labdhi-"temAM AgaLa vaghatAM graMthibheda thAya. graMthibheda thAya tyAre upazama samakita thAya che. teno kALa aMtarmuhUrtano che. paNa te lAyaka jevuM nirmaLa che." -boghAmRta bhAga-2 (pR.222) ITA karaNa-labdhi paNa che traNa bhedeH yathApravRtti suMghI re, ghaNI vAra rjIva AvI cUkyo vinA apUrava zuddhi re; apUrva, anivRtti be karaNe pariNAma-vizuddhi re vaghatAM, vaghatAM ghaNI nirjarA, thaye samakita-labdhi re. 9 artha :- karaNa labdhi- tenA traNa bheda che, temAM paheluM yathApravRttikaraNa che. tyAM sudhI jIva anaMtIvAra Avyo che. paNa apUrva bhAvazuddhine pAmyo nahIM. tethI maMda puruSArthI thaI pAcho paDI jAya che. athavA samakita thaI gayuM ema mAnI bese che tethI AgaLa vadhI zakato nathI. apUrvakaraNa ane anivRttikaraNa A be karaNamAM apUrva bhAvanI vizuddhi vaghatA vaghatA jIva ghaNI karmanI nirjarA karato AgaLa vadhI samyagdarzanane pAme che. pAlAA. karaNa-labdhimAM thAya nirjarA tethI asaMkhyagaNI resamadruSTi jIMvane kSaNa kSaNa thatI nirjarA, suNI re; Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 14 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 abhAva anaMtAnubaMghIno svaraeNpa-ramaNatA Ape re, viparIta vRSTi dUra thatAM bahu vartana-mohana vyApe re. 10 artha - karaNa-labdhimAM karmonI je nirjarA thAya tethI asaMkhyAtaguNI nirjarA samyadraSTi jIvane kSaNe kSaNe thAya che. tyAM anaMtAnubaMdhI krogha, mAna, mAyA, lobhAdi kaSAyano abhAva hovAthI svarUpAcaraNa cAritra pragaTe che. te jIvane svarUpa sukhamAM ramaNatA karAve che. saMsAramAM sukha che vagere viparIta draSTi dUra thavAthI ke anaMtAnubaMdhI cAritramoha javAthI bahu mohanuM vyApakapaNe tyAM hotuM nathI. te samyavruSTi AtmA svarUpasukhathI tRpta rahe che. 10 apratyAkhyAna kaSAya khasatAM, pariNAma-vizuddhi re, vaghatAM prakarSapaNe, nirjarA asaMkhyaguNI vaghatI re, samyagdaSTi zrAvaka kerI ekAdaza bhUmikA re, krame krame vaghatA pariNAme unnatinI sUcikA re. 11 artha - pachI apratyAkhyAnI nAmanA krogha mAna mAyA lobha kaSAya khasatA bhAvonI baLavAna vizuddhi thAya che. te bhAvo prakarSapaNe eTale vizeSapaNe vaghatAM karmonI nirjarA paNa asaMkhyAtagaNI vadhe che. tethI te samyakudraSTi zrAvaka ke jenI ekAdaza bhUmikA eTale agyAra pratimAo kahetA avasthAo che tene te pAme che. krame krame bhAvanI vizuddhi thatAM te agyAra pratimAone pUrNa kare che. te tenI unnatine sUcavanAra che. kAmadeva zrAvaka, AnaMda zrAvaka vagere zrAvakanI pratimAonA ghAraka puruSo bhagavAna mahAvIranA samayamAM hatA. 11aaaa pratyAkhyAnI jAya kaSAyo sarvavirati ya paghAre re, nirmaLa pariNAme ya nirjarA asaMkhya guNAkAre re; anaMtAnubaMdhI-viyojaka adhika zuddhatAvALo re, asaMkhyaguNa nirjarA aghikI saptamapada suthI bhALo re. 12 artha - have zrAvakane je pratyAkhyAna kaSAyano udaya che te paNa javAthI sarva-virati eTale munidazAnuM Agamana thAya che. tyAM bhAvonI vizeSa nirmaLatA hovAthI karmonI nirjarA paNa asaMkhyAtaguNI vRddhi pAme che. prathama anaMtAnubaMdhI kaSAyano viyojaka arthAt tene chUTA pADanAra evo samyavruSTi AtmA have ahIM adhika zuddhatAvALo bane che. te samaye samaye karmonI asaMkhyAtaguNI vizeSa nirjarA karato karato sAtamA guNasthAnaka sudhI pahoMce che. I/12aa. darzanamoha kare kSaya jyAre saptamapada sughImAM re, bhAvavizuddhi atizaya yoge thAya asaMkhyaguNI tyAM re; karmanirjarA munithI aghikI, avirati pada toye re, kSAyika samadruSTi aMze siddhadazAmAM hoye re. 13 artha :- jyAre AtmA sAtamA guNasthAnaka sadI darzanamohano saMpUrNa kSaya karI lAyaka samakadraSTi bane che tyAre atizaya bhAva vizuddhinA yoge te karmanI asaMkhyAtaguNI nirjarA kare che. te lAyaka samyakadraSTi bhale avirati hoya arthAta gRhastha hoya to paNa tenI karma nirjarA virativaMta evA munithI Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (82) nirjarA-krama 31 5. paNa adhika hoya che. kAraNa kSayopazama samakitavALAnI nirmaLatA DohaLAyelA jaLa samAna che jyAre lAyaka samyakadraSTinI nirmaLatA saMpUrNa svaccha jaLa samAna che. athavA lAyaka sabhyadraSTinI dazA aMze siddha jevI hoya che. kemake saMpUrNa zraddhA guNa pragaTa thavAmAM je sAta prakRtio bAghaka hatI te ahIM mULamAMthI kSaya thayelI hovAthI zraddhA guNamAM temanI siddha jevI nirmaLatA hoya che. 13 kSAyika samyagdaSTi jyAre upazama zreNI caDhatA re, cAritramoha upazama karatAM bhAvazuddhithI vaghatA re, asaMkhyaguNI nirjarA karatA traNe karaNa saha pharIthI re, asaMkhyaguNa nirjarA kare vaLa sarva moupazamathI re. 14 artha - kSAyika samyadraSTi jyAre AThamA guNasthAnakathI upazama zreNIe caDhe che tyAre cAritramoha upazama karavAthI bhAvanI zuddhi vadhe che. tethI asaMkhyAtaguNI karmanI nirjarA karatA te AThamA apUrvakaraNa guNasthAnaka, navamA anivRti guNasthAnaka tathA dasamA sUkSmasAMparAya guNasthAnakamAM Ave che. tyAM pharIthI asaMkhyAtagaNI karmanI nirjarA karatA te agyAramAM upazAMtamoha guNasthAnakamAM pahoMce che. 14mA lobha-udayathI paDI, pharI jyAM kSapaka zreNI caDhatA re, kSaya cAritraprakRti karatA, bhAva prakarSe vaghatA re; asaMkhyaguNa nirjarA aghikI kara kSaNamohI banatA re, tyAM paNa asaMkhyaguNI nirjarA karI zuddha pariNamatA re. 15 artha -tyAM agyAramAM upazAMtamoha guNasthAnamAM sUkSma lobha kaSAyano udaya thAya che ke mane guNa pragaTyo athavA mane labdhi siddhio pragaTI tethI te tyAMthI paDI pAchA nIcenA guNasthAnakamAM Ave che. tyAMthI pharI puruSArtha karIne kSapaka zreNIe caDhI cAritramohanIya karmanI prakRtine mULamAMthI kSaya karatA jAya che. tethI bhAva prakRSTapaNe vRddhi pAme che. tenA phaLasvarUpa asaMkhyAtaguNI aghikI karmonI nirjarA karIne te bAramAM kSINamoha nAmanA guNasthAnakamAM Ave che. tyAM bAramA guNasthAnakamAM paNa kamoMnI asaMkhyAtaguNI nirjarA karIne potAnA AtmAne zuddha bhAvomAM pariNamAve che. 15aaaa bIjA zukladhyAna-agnithI ghAtakarma sau bALI re, jinapada pAmI bane ayogI, de sau karmo TALI re; pUrNa nirjarA sAthI, letA siddhadazA saMbhALI re, pAmo sarve jIva paramapada nija AtmA ajavALI re. 16 artha :- bAramA kSINamoha guNasthAnamAM bIjA ekatva vitarka avIcAra nAmanA zukladhyAnarUpa agnivaDe jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya ane aMtarAyarUpa ghAtakamane bALI aMte kevaLajJAna pragaTAve che. zukladhyAnanA kula cAra bheda che. temAM paheluM pRthakatva savitarka savIcAra ane bIjuM ekatva vitarka avIcAra nAmanuM zukladhyAna che. paheluM zukladhyAna agyAramAM guNasthAnaka sughI ane bIjuM zukladhyAna bAramAM kSINamoha guNasthAnakamAM hoya che. tyAM mAtra AtmA AtmadhyAnamAM magna hoya che. prathama zukladhyAnanAM prakAramAM savitarka eTale zrata tenA AdhAre suvicAra hoya che, jyAre bIjA zukladhyAnanA prakAramAM vitarka eTale zratano AdhAra che; paNa te saMbaMdhI vicAra nathI. tyAM AtmA, AtmAmAM sthita che Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 ema bhagavatI ArAdhanAmAM pRSTha 835 upara jaNAvela che. have teramA sayogI kevaLI guNasthAnakamAM Ave che. A teramA guNasthAnakanA aMtamAM zukladhyAnano trIjo bheda sUkSmakriyA apratipAti nAmano hoya che. tyAM badhI kriyAone sUkSma karI caudamA ayogIkevaLI guNasthAnakamAM Ave che. A ayogI guNasthAnakamAM bhupatakriyAnivRtti nAmano zukladhyAnano cotho prakAra hoya che. te vaDe badhI kriyAothI AtmA nivRtta thAya che. A aMtima guNasthAnakamAM sarva kamane TALI AtmA mokSagamananI taiyArI kare che. saMpUrNa karmonI nirjarAne ahIM sAdhya karavAthI AtmA siddhadazAne pAmI uddhagamana kare che. anAdinI kamekedamAMthI chUTatAM ja AtmA zIdhra upara UThI siddhazilA para jaIne sarvakALa mATe zAzvata sukhamAM birAjamAna thAya che. mATe sarva jIvo potAnA AtmAne ajavALI eTale karmamelathI saMpUrNa zuddha karI paramapadasvarUpa evA mokSapadane meLavI zAzvata sukhazAMtine pAmo. 16 nathI nirjarA ke saMvara tyAM Asravahetu-abhAve re mithyAtvAdi rahyAM nathI to zAthI karmo Ave re? Asrava vinA baMgha na hoya to udaye zuM Ave re? udaya vinA nA koI nirjarA, krama kyAMthI to lAve re? 17 artha - mokSasthAnane pAmyA pachI tyAM koI karmonI nirjarA karavAnI nathI ke koI AvatA karmone rokavAnA nathI. kemake karmo AvavAnA kAraNo AmravanA dvAra che teno ja tyAM abhAva che. karmo AvavAnA kAraNo mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yoga che. te kAraNo mokSa pAmyA pachI rahyAM nathI to karmo kema AvI zake ? karmono Asrava na hoya to karma baMgha paNa kyAMthI hoya? karma baMgha na hoya to udayamAM zuM Ave? tathA karmanA udaya vinA karmonI nirjarA karavAno prazna udbhavato nathI. tethI nirjarAno krama ArAghavAnI paNa koI AvazyakatA rahetI nathI. //17nA karma karaja sama thoDe thoDe pUruM patI gayuM jo re, karI nirjarA, saMvara sAthI, khAtuM vasla thayuM to re, Asrava-hetuM sarva nivAryA, devuM navuM thatuM nA re, to hapatA bharavAnA zAnA? zAzvata sukha jatuM nA re. 18 artha :- karma e karaja samAna che. je thoDe thoDe samabhAve bhogavatA badhuM patI gayuM. jUnA kamanI nirjarA jJAna dhyAnanA baLe samabhAve bhogavIne karI lIdhI ane navA karmone rAgadveSAdi bhAvomAM taNAIne bAMdhyA nahIM, paNa te AvatA karmone saMvara tattvavaDe rokI laI jUnA karmonuM khAtuM cUkate karI dIdhuM. karma AvavAnA kAraNo je mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yoga hatA te sarvane nivAryA, jethI navuM karmanuM devuM thatuM nathI; to karma karaja cUkavavA mATe saMyamarUpa puruSArtha karI have haptA bharavAnA hoya nahIM. tathA AtmAnuM je svAbhAvika zAzvatasukha, nirjarAno saMpUrNa krama ArAghavAthI prApta thayuM che te paNa have koI kALe javAnuM nathI. mATe mokSamAM AtmA sarvakALa zAzvata sukhamAM ja birAjamAna raheze emAM koI zaMkAne sthAna nathI. 18aaaa. Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (83) AkAMkSA sthAnake kema vartavuM? 317 karmonI nirjarA karavAno yathArtha krama jIva jo ArAdhe to vItarAgano mArga mUkI, paradharma pratye jIvane kadI AkarSaNa thAya nahIM, ane zraddhA malina thavAno avasara Ave nahIM. paradharmanI AkAMkSA eTale icchA te darzanamoha arthAt mithyAtvanA udayane laIne thAya che. tethI prayojanabhUta chapada Adi tattvomAM zaMkA Upaje che ane mULamArgathI paDI javAya che. mATe tevI paradharmanI AkAMkSA thAya to te sthAnake kema vartavuM? tenuM mArgadarzana A pAThamAM ApavAmAM Ave che H-- (83) AkAMkSA sthAnake kema vartavuM? (saMto dekhIe be, paragaTa pudgala jAla tamAsA--e rAga) * sadguru sevIe re, sajjana, niHzaMkita thAvA-e AMkaNI. sadguru-vaMdana, sadguru-pUjana, sadguru-bhakti sArI, sadguru-bothe, tattva-vizothe UghaDaze ziva-bArI.sadguru. artha :- he sajjana puruSo! tame AtmAdi sat tattvane viSe zaMkArahita thavA mATe hamezAM sad gurunI sevA karo arthAt temanI kahelI AjJAnuM hamezAM pAlana karo. sadguru bhagavaMtane vaMdana karavuM, temanuM pUjana karavuM, temanI bhakti karavI teja sArI che arthAt te AtmAne hitakArI che, parama kalyANakArI che. sadguru bhagavaMtanA bodhavaDe jo AtmAdi tattvonuM vizeSa zodhana karavAmAM Ave to mokSanI bArI tamArA mATe UghaDI jaze. manuSyabhavamAM eja kartavya che. / / 1 / / karma mohanIya che be bhede : darzana cAritrarUpa, jJAnI darzana-moha varNave, kAMkSA-moha svarUpa. sadguru. artha :- mohanIya karmanA be bheda che. eka darzanamoha ane bIjo cAritra moha. jJAnIpuruSo darzanamohane ja kAMkSAmoha svarUpe varNave che. tenA kAraNe paradharmanI kAMkSA arthAt icchA thAya che. rA bhinna bhinna mata dekhI mumukSu, kAMkSA te te karatA. sAcA avalaMbanane choDI, mithyAtve jaI Tha2tA. sadguru artha :-- bhinna bhinna prakAranA mato jagatamAM vidyamAna che tene joIne mumukSu eTale mokSano kAmI tenI icchA kare che ane sAcA vItarAga mArganA avalaMbanane mUkI daI mithyAtvamAM jaI paDe che. / / 3 / / kAMkSA viSe gaNadhara pUche, de uttara vIra svAmI, bhagavartI sUtre, bahu vistAre; sAra kahuM zira nAmI. sadguru artha :-- kAMkSA viSe gaNadhara zrI gautama svAmI bhagavaMta zrI mahAvIra svAmIne pUche che. teno uttara bhagavatI sUtramAM bahu vistArathI kahela che. teno sAra ahIM bhagavAnane zira namAvIne jaNAvuM chuM. / / 4 / / mithyAtvAdi pramAda doSa, tema ja yoga-nimitte, bAMghe kAMkSA-moha karma jIva, he te asthira citte. sadguru Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha - mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yoganA nimitte jIva kAMkSA-moha eTale darzanamohanIya karmane bAMdhe che. tethI sAcA devagurugharma pratye zraddhA na AvavAthI tenuM citta asthira rahe che. pitA pramAda-kAraNa tana-mana-vAcA-vartana vIrya-prabhAve; vIrya pravarte kAyAthI; jIMva kAyA-kAraNa thAve. saguruva artha :- pramAda thavAnuM kAraNa tana-mana ane vacananuM vartana che. te vIryanA prabhAve varte che. te vIrya kAyAvaDe pravarte che. te kAyAnA pravartananuM mULabhUta kAraNa jIva dravya che. kAAM cAre gatinA jIvo vede kAMkSA-moha sadAye, pRthvI-a-kAyAvALA paNa manarahita che toye. sadguru artha - tethI pramAdanuM mULabhUta kAraNa jIva dravya pote hovAthI cAre gatinA jIvo sadAye darzanamoha eTale mithyAtvane vede che. pRthvIkAya, apa eTale jaLakAya, agnikAya, vAyukAya ane vanaspatikAyanA jIvo manarahita che to paNa mithyAtvanA udayane vede che. ILA. sAdhu-dazA pAmI paNa vede karma udaya jo Ave; kusaMgathI zraddhA palaTAtAM, mana saMzaya upajAve. sadaguru artha :- sAdhudazA pAmIne paNa jo karmano udaya Ave to mithyAtvane vede che. jo kusaMga hoya to zraddhA palaTAI jaI manamAM zaMkA utpanna thAya che. dA. zaMkA sadaguru ke sanmArge, prere paramata-prIti; vItarAgatA zuM phaLa deze? rahe nahIM bhavabhIti. sadaguru artha :- sadgurumAM zaMkA thavI ke A sAcA sadaguru haze? athavA A sAco mokSamArga haze? evI zaMkA jIvane paramatamAM prIti karavAnI preraNA Ape che. A vItarAgatA jIvane zuM phaLa Apaze? AvI vicAraNA mithyAtvamohane laIne karatAM jIvane bhavano bhaya paNa lAgato nathI. lA. Rddhi-siddhi atizaya guNo hajI nathI udbhavatA, jarUra viparIta mArge huM chuM ema muni anubhavatA. saguru artha:- ATalI ArAghanA karavA chatAM mane hajI kema Rddhi-siddhivALA atizaya guNo pragaTatA nathI. mATe jarUra huM viparIta mAguM chuM ema muni manamAM anubhave che arthAt vicAra kare che. I/10nA mUMjhavatA A kALe jo jIMva, maMda gaNe nija buddhi, vItarAga, sarvajJa ja sAcA, paramatamAM nahi zuddhi. sadguru artha - paNa ema jo muni vicAre ke A duSamakALamAM A pramANe darzanamoha mane mUMjhave che tenuM kAraNa A mArI buddhi maMdapaNAne pAmI che. vItarAga ke sarvajJa puruSo to sadaiva sAcA ja che. paradharmamAM Atmazuddhino Avo paripUrNa bogha kyAMya che nahIM. ||11|| pAchuM vALe mana DagamagatuM jo kusaMga tajIne, dazA vizeSa thaye zaMkA sau jaze, ema samajIne. sadguru artha - ema vicArI DagamagatA manane mithyAmatavAdIono kusaMga tajI jo pAchuM vALe to dazA Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (83) AkAMkSA sthAnake kema vartavuM? 31 9 vizeSa vardhamAna thaye A sarva zaMkAonuM ApoApa samAghAna thaI jaze. 12aaaa to te jinaAjJA-ArAghaka rahe, kahe bhagavaMta, ema parAkrama kara kAMkSA tarjI, lahe muni bhava-aMta. sadaguru artha - to te jina bhagavAnanI AjJAno ArAghaka banyo raheze, ema bhagavAna kahe che. A pramANe parAkrama karIne paramatanI kAMkSA eTale icchAne tajI, muni saMsArano aMta lAve che. 13nA mULa-mArgamAM zaMkA Upaje to bhava-mArge kAMkSA; aAyojanabhRta vacane je zaMkA te AzaMkA. saguru artha :- AtmAdi mULabhUta tattvamAM jo jIvane zaMkA utpanna thAya to tene haju saMsArasukhanI icchA che tathA aprayojabhUta tattvamAM zaMkA che to tene AzaMkA eTale samajavA mATenI zaMkA kahI che. 14 vATe jAtAM kAMTe kapaDuM bharAya tyAM zuM karavuM? ghUMTI zake to paTa laI cAlo, kAM tarjI cAlI nIkaLavuM. saguru artha :- A vAtane draSTAMtathI puSTa kare che. rastAmAM jatAM kAMTAmAM kapaDuM bharAI gayuM hoya to tyAM zuM karavuM? to ke chUTI zake to paTa eTale kapaDAne choDAvI AgaLa cAlavuM. na chUTI zake to kapaDAne tyAMja mUkI tyAMthI cAlI nIkaLavuM. "vATe cAlatAM eka phALiyuM kAMTAmAM bharAyuM ane rastAnI musApharI hajI che, to banI zake to kAMTA dUra karavA, paraMtu kAMTA kADhavAnuM na banI zake to teTalA sAru tyAM rokAI rAta na rahevuM; paNa phALiyuM mUkI daI cAlI nIkaLavuM. tevI ja rIte jinamArganuM svarUpa tathA tenuM rahasya zuM che te samajyA vinA, athavA teno vicAra karyA vinA alpa alpa zaMkAo mATe besI rahI AgaLa na vaLavuM te ucita nathI. jinamArga kharI rIte jotAM to jIvane karmakSaya karavAno upAya che, paNa jIva potAnA matathI gUMcAI gayela che." (va.pR.739) /15 tene mATe rAta na rahevuM, jIvana-jokhama jANI; alpa alpa zaMkAo kAje aTako nA he! prANI. saguru artha - te kapaDA mATe tyAM rAta rahevAya nahIM. ema karatAM jIvana jokhamamAM AvI jAya. tema alpa alpa zaMkAo mATe he prANIo! tame mokSamArgamAM gamana karatA aTakazo nahIM. ema karazo to tame A manuSyabhavane hArI jazo ane anaMta saMsAramAM rajhaLazo. 16 AtmAdika cha padamAM zaMkA koI divasa nA karavI; zaMkA sarva kahI jIMva-ghAtaka te suvicAre haravI. saguru artha - prayojanabhUta tattva AtmA che, te nitya che, karmano kartA che, bhoktA che, mokSa che ane mokSano upAya che. e cha padamAM ke sAta tattvamAM koI divasa paNa zaMkA karavI nahIM. AvI sarva prakAranI zaMkAne jIvanA guNonI ghAtaka kahI che. mATe teno satparuSanA boghe suvicAra karIne avazya nAza karavo. ./1NA koI koI sthAnaka evAM che jyAM buddhi nA cAle, tyAM buddhithana nija hita kAje, jJAnInI AjJA pALe. saguruva artha - koI koI evA sthAnaka che jyAM ApaNI buddhi cAlatI nathI tethI te vAta samajAtI nathI. Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 tyAM ema vicAravuM ke A buddhirUpI ghana mArA Atmahitane arthe che. nahIM ke AvI zaMkAo karavA mATe. jJAnInI AjJA huM pALIza to mArI yogyatA vacce badhuM ApoApa samajAI jaze. 18aaaa kevaLajJAna viSe bhAsyA te padArtha-gharmo kIghA, te ja prakAre pravartatA te, AjJA-ArthIna sIthA. sadaguru artha - kevaLajJAnamAM bhagavAne padArthanA jevA jevA gharmo dIThA tevA tevA varNavyAM che. teja prakAre AjJAthIna rahI pravartatA kALe karI potAnI yogyatA vaghatAM te te padArthonuM potAne paNa yathArtha zraddhAna thAya che. 19aaaa heya, zeya ne upAdeyarRpa vicAra mukhya karavA, upAdeya ne heya vicArI saMzaya sarve haravA. saguru artha - kevaLajJAnavaDe jANIne bhagavaMte je je tattvo kahyAM tene heya, zeya, upAdeyarUpe mukhyapaNe vicAravAM. temAMthI upAdeya eTale grahaNa karavA yogya zuM che ane heya eTale tyAgavA yogya zuM che ema vicArI sarva prakAranI zaMkAonuM nivAraNa karavuM. /20NI upAdeya to vItarAgatA, rAgAdika sau heya; temAM bhUla thatAM che hAni, aneka bhede joya. saguru artha :- sarva tattvomAM grahaNa karavA yogya vItarAgatA che ane rAga, dveSa, kAma, kroghAdinA bhAvo tyAgavA yogya che. A grahaNa tyAgamAM jo bhUla thaI to jIvane moTuM nukazAna thaze, saMsAra paribhramaNa ja raheze. zeya eTale jANavA yogya padArthanA to aneka bheda che. 21 bhAva bhAsavA karo parIkSA jIvAdika tattvonI, sva-para-bheda samajAtAM sAco, TaLe bhrAMti bhAvonI. saguru artha - vItarAgatAno bhAva bhAsavA mATe jIva ajIvAdi tattvonI parIkSA karo, arthAt tenI oLakhANa karo. jyAre sva zuM ane para zuM che teno sAco bheda samajAI jaze tyAre bhAvomAM rahelI anAdinI AtmabhrAMti TaLI jaze. 22aaaa bhrAMtithI duHkhI jIvo sau, te jAtAM sau savaLuM, zeya jJAnathI jaNAya, te pachI pariName nA avaLuM. saguru artha - jagatanA sarva jIvo AtmabhrAMtinA kAraNe duHkhI che. te AtmabhrAMtino nAza thatAM sarva savanuM che. zeya padArthonuM svarUpa samyakajJAnavaDe jaNAyA pachI te avaLuM pariName nahIM. 23 sUkSma, dUravartI yomAM AzaMkA vate tyAM. jina-AjJAthI mAnI letAM, zaMkA-sthAna rahe kyAM? saddaguru artha :- sUkSma padArtho ke ati dUra rahelA padArtho jemake soyanI aNI upara baTAkAnA kaNamAM anaMta jIva che athavA jagatamAM kAjaLanA kUpAnI jema sarvatra ThAsI ThAsIne bharela sUkSma jIvo che temaja ati dUra rahelA asaMkhyAta dvIpa samudra ke devaloka narakAdi che temAM jIvane AzaMkA thAya to tyAM jinezvare kevaLajJAnathI joIne kahyA pramANe mAnI letA zaMkAne kyAM sthAna rahe? pArajA Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (83) AkAMkSA sthAnake kema vartavuM? 3 2 1 prayojanabaeNta tattvo sAcAM, buddhi-grAhya thayAM jyAM, buddhithI para tattvomAM nA kAraNe asatyanuM tyAM. sadguru artha - bhagavaMte kevaLajJAnathI joI kahelA prayojanabhUta tattvo jyAre buddhithI grAhya thayA ane sAcA jaNAyA to je buddhithI para che evA aprayojanabhUta tattvonuM asatya nirUpaNa karavAnuM bhagavAnane koI kAraNa nathI. 2pAA mULa vastunA nirNaya pachIthI vizeSa kema haze te? ema jANavAnI AkAMkSA asthira-moha-vaze che. saguru artha - mULa vastu AtmAdi tattvo che teno nirNaya thayA pachI bIjA aprayojanabhUta padArthonuM zuM svarUpa haze? tene jANavAnI icchA thAya te asthira-moha eTale cAritramohane laIne che. 26 jAya ne tethI samyakrazraddhA, bhale AzaMkA hoya, potAthI samajAya, chatAM nA tALo maLato koya. saguru artha - cAritramohanA kAraNe tenuM thayeluM samya-zraddhAna jAya nahIM. bhale tattvanuM vizeSa svarUpa jANavA tene AzaMkA thAya. "samajavA mATe vicAra karI pUchavuM te AzaMkA kahevAya." mULa jANyA pachI uttara viSaya mATe AvuM kema haze, evuM jANavA AkAMkSA thAya tenuM samyakatva jAya nahIM, arthAt te patita hoya nahIM." -zrImad rAjacaMdra (va.pR.705) potAthI vAta samajAya paNa te sUkSma vastuone pUravAra karavA mATe koI tALa besato na hoya ema paNa bane che. razA sAcuM jANyuM hoya chatAM jo, bhAva yathArtha na Ave, tyAM AzaMkA-moha kahyo che; karI vicAra zamAve. saddaguru artha - bhagavaMte kahyuM tene sAcuM jANyuM hoya chatAM kharekharo bhAva bhAse nahIM tene "AzaMkA-moha' kahyo che. tene paNa vicAra karIne zamAve ke AgaLa upara badhuM samajAze. "sAcuM jANyuM hoya chatAM kharekharo bhAva Ave nahIM te paNa "AzaMkA mohanIya." potAthI na samajAya te pUchavuM." -zrImad rAjacaMdra (va.pR.705) 28 bahuzruta sAdhu Adi maLatAM pUchI vizeSa vicAre; khoTI pratItithI aNasamaje doSa dIce bhava hAre. sadguru artha :- bahazrata eTale ghaNA zAstronA jANanAra evA jJAnIpuruSo Adi maLatA temane pUchI vizeSa vicAra karIne samAghAna meLavIzuM ema manamAM rAkhe. paNa khoTI pratIti karI aNasamajaNe satya tattvomAM doSa jue to te A maLela durlabha manuSyabhavane hArI jAya che ane anaMtAnubaMdhI kaSAyanA bhAMgAmAM pese che. "A to Ama nahIM, Ama haze" evo je bhAva te zaMkA." (va.pR.705) "khoTI bhrAMti thAya te zaMkA. khoTI pratIti te anaMtAnubaMghImAM samAya." (va.pR.706) rilA hAla mane samajAya nahIM te maMda mati che mArI, paNa sarvajJa satya kahyuM che; te ja mAnyatA sArI. saguru artha :- hAla mane samajAtuM nathI te mArI maMda buddhinA kAraNe che. paNa sarvajJa puruSoe to satya ja kahyuM che. te ja mAnyatA rAkhavI sArI che arthAta te ja jIvane kalyANakArI che. 30nA Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 pUrva avasthAmAM bahu kAMkSA-moha sahita vicarato muni doSa TALI te bhavamAM mokSe paNa saMcarato. saguru artha :- pUrva avasthAmAM je muni bahu kAMkSA-moha eTale darzanamoha-mithyAtva sahita vicaratA hoya, te paNa te ja bhavamAM mithyAtvanA doSane TALI mokSe paNa cAlyA jAya che. [31aaaa mULa tattvonI zraddhA sAcI karI niHzaMka rahe che, tyAM ja ramaNa, saMtoSa, nRmithI uttama sukha lahe te. saguruva artha - je bhavyAtmA mULa AtmAdi tattvonI sAcI zraddhA karI niHzaMka rahe che te svasvarUpamAM ramaNatA karI, temAMja saMtoSathI vRddhi pAmI uttama Atmasukhane pAme che. 3rA mASa-teSa" draSTAMte sAcI zraddhA bhava-jaLa tAre, ati alpa mati paNa jo savaLI, mumukSatA ja vaghAre. saguru artha :- uparanI vAtane ahIM draSTAMtathI samajAve che ke zivabhUti muni guru AjJAe sAcI zraddhAthI mAtra "mASa tuSa' nuM raTaNa karatA kevaLajJAna pAmI saMsAra samudrane tarI gayA. ema bhale mati alpa hoya paNa te savaLI hoya to te jIvamAM mumukSatAnA guNane ja vadhAranArI che. zivabhUti muninI mati alpa hovAthI zrI gurue mAtra "mAruSa mAtuSa' ATalo ja saMkSepamAM maMtra Apelo chatAM te paNa bhUlI jaI tenuM mASa tuSa" thaI gayuM. paNa zrI gurumAM zraddhA draDha hovAthI ATaluM ja raTaNa karatA te kevaLajJAna pAmI gayA. mATe zraddhA guNane sarvoparI mAnavo hitakArI che. /33nA vizALabuddhi madhyastha rahe to dazA vizeSa vaghAre, saraLatA saha jitendriyatA saMzaya sarva nivAre. saguru artha - vastu tattvane syAdvAdathI saMpUrNa samajI zake evI vizALa buddhi hoya, mAruM te sAcuM nahIM paNa sAcuM te mAruM ema potAno Agraha mUkI satya svIkAravAnI madhyasthatA hoya, to te jIva potAnI dazAne vizeSa vadhArI zake che. vaLI prajJAsahitanI saraLatA hoya, sAthe jitendriyapaNuM hoya to buddhi nirmaLa thavAthI te tattvono yathArtha nirNaya karI sarva prakAranI zaMkAonuM nivAraNa karI zake che. [34 je je sAmagrI maLI AvI narabhavamAM hitakArI, te sau mukta thavA kAje che, ema gaNe aghikArI. saguru artha :- je je AtmAne kalyANakArI evI sAmagrI te saguru, satsaMga, bhakti, smaraNa, AjJA Adi A manuSyabhavamAM maLI AvyA che, te sau sAghana AtmAne janmamaraNathI mukta karavA mATe che. ema vairAgya upazamanI yogyatAvALo AtmArthI jIva mAne che. rUpA bane teTalI karI parIkSA satya bhAva pragaTAvo, buddhinA cAle tyAM AjJA zira gharI nahi gabharAo. sadguru sevIe re, sajjana, niHzaMkita thAvA. artha - bane teTalI sadevagurugharmanI parIkSA karIne have satya AtmabhAva hRdayamAM pragaTa karo. tathA je padArtha samajavAmAM buddhi na cAle tyAM bhagavAne je kahyuM te satya mAnI temanI kahelI AjJAne zira Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (84) muni-gharma-yogyatA 3 2 3 para ghAraNa karIne nizciMta raho. paNa zaMkAmAM gaLakA khAI gabharAzo nahIM. ema pUjyazrI brahmacArIjI ApaNane premapUrvaka bhalAmaNa kare che. sarvano saraLa upAya eka sadguru bhagavaMtanI sevA che. mATe he sajjana ke zANApuruSo temanI AjJAne bhAvapUrvaka upAsI sadA niHzaMka raho. 36aaaa. paradharmanI AkAMkSA tajI, vItarAge boghelA Atmagharmane pAmavA mATe athavA saMpUrNa vItarAgadazA pAmavA arthe, munigharma pALavAnI yogyatA meLavavAnI AvazyaktA che; ke jethI zIdhra A duHkhada saMsArano aMta Ave. have munigharma zuM? te pALavA kevA prakAranI yogyatA joIe? te kevI rIte prApta thAya, vagerenA khulAsA A pAThamAM karavAmAM AvyA che, te nIce pramANe che : (84) muni-gharma-yogyatA (rAga sAraMga zAMti jina eka muja vinati-e rAga) zrI rAjacaMdra guruvara-pade praNamuM huM gharI bhAva re, munipadanI dejo yogyatA, je che bhavajaladhi nAva 2. zrI rAja artha :- zrImad rAjacaMdra guruvaryanA caraNakamaLamAM paramabhaktibhAva sahita huM praNAma karuM chuM. he prabhu! mane munipada prApta karavAnI yogyatA Apajo ke je bhavajalathi eTale saMsArarUpI samudra taravA mATe nAva samAna che. muna ghAtu uparathI mauna, ane mauna uparathI muni zabda banela che. "ghaNuM karIne prayojana vagara bolavuM nahIM tenuM nAma munimaNuM' che. munigharmanI yogyatA meLavavA arthe sarva prathama vairAgya upazama joIe arthAt saMsAra, zarIra ane bhogo pratye vairAgyabhAva joIe. te prApta thaye AtmajJAna pragaTaze. pachI zrAvakanI agyAra pratimA ke dvAdazavrata Avaze. tyArabAda munigharma aMgIkAra karavAnI yogyatAne pAmaze. saMsAramAM duHkha zuM che? ane duHkhanA mukhya kAraNo zuM che? te sadguru boghe yathArtha jANI, tene dUra karavA mATe pratyakSa jJAnIgurunA Azraye je munipada aMgIkAra karaze te A anAdi duHkhamaya saMsArano zIdhra aMta ANaze. jyAM AtmajJAna hoya tyAM munipaNuM hoya, arthAt AtmajJAna na hoya tyAM munipaNuM na ja saMbhave. 'baM saMmaMti pAsaEUR moti pAsada' - jyAM samakita eTale AtmajJAna che tyAM munipaNuM jANo ema "AcArAMgasUtramAM kahyuM che. zrImad rAjacaMdra (pR.537) I/1aaaa rAtri vyatikramI gaI, thayo narabhavarUpa prabhAta re, nidrA pariharavA TALajo bhAva-nidrA he! bhrAta re. zrI rAja artha - corAzI lAkha jIvayonimAM jyAre huM bhaTakato hato tyAre te rAtri samAna hatuM. te rAtri vyatikramI eTale maTIne A manuSyabhava maLyo ane temAM puruSano yoga thayo te prabhAta thayA samAna Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 24 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 jANavuM. tethI have anAdinI moha nidrAne dUra karavA mATe bhAva nidrA eTale AtmAnA ajJAnane TALavAno he bhAI! tame puruSArtha karajo. #ArA "rAtri vyatikramI gaI, prabhAta thayuM, nidrAthI mukta thayA. bhAvanidrA TaLavAno prayatna karajo." -zrImad rAjacaMdra (va.pR.3) pUjyazrI-rAtri vyatikramI gaI eTale zuM? rAtrimAM jIva UMdhe che, kaMI bhAna nathI; tema A jIva lakSacorAzImAM bhaTakato hato te vakhate rAtri jevuM hatuM, mokSamArgano yoga nahoto. te maTI manuSyabhava maLyo te rAtri vyatikramI gaI ane puruSano yoga thayo te prabhAta thayuM kahevAya. mumukSu-bhAvanidrA eTale zuM? pUjyazrI-AtmAnuM ajJAna. e ajJAna TALavA mATe puruSArtha karavAno che. manuSyabhava maLyo, sapuruSano yoga thayo to have karI levuM. sAmagrI maLI to teno upayoga karI mokSamArge cAlavuM." (bo.2 pR.4) //rA kSaNe kSaNe jIva baMghAya A, e ja anAdi vyApAra re, hA! kALa anaMta vItI gayo, bhavasAgara-duHkha apAra re. zrI rAja artha - ApaNo AtmA prati samaye zubhAzubha karmothI baMghAya che. e ja anAdikALano eno vyApAra che. pratidina 2,16000 vipaLano A jIva vyApAra kare che. manamAM ghATa ghaDe ane bhAMge e rUpa saMkalpa vikalpano vyApAra kare che. "zrI jine A jIvanA ajJAnanI je je vyAkhyA kahI che; temAM samaye samaye tene anaMtakarmano vyavasAyI kahyo che. (va.pR.412) hA! eTale Azcarya che ke cAra gatimAM AtmAne anaMtaduHkha bhogavatA anaMtakALa vyatIta thaI gayo! "kSaNa kSaNa jatAM anaMtakALa vyatIta thayo, chatAM siddhi thaI nahIM." zrImad rAjacaMdra A bhavasAgaramAM anaMta apAra duHkha hovA chatAM AtmAne ajJAnavaza tenuM bhAna thatuM nathI. kA Atmabuddhi ghArI dehamAM bhamuM mohavaze huM Ama re, te tajIne rAgadveSanA kSaye varuM mukti-ghAma re. zrI rAja artha - anAdikALathI A dehamAM Atmabuddhi karIne mohavaza huM cAragatimAM ja bhamyA karuM chuM. bIjA dehotaNuM bIja, A deha AtmabhAvanA; videha muktinuM bIja, AtmAmAM AtmabhAvanA." -samAdhizataka have te dehAtmabuddhi tajIne rAgadveSano kSaya karI muktidhAmane pAmuM. "rAgadveSAdi mojhAthI, hAle jo nA manojaLa; to Atmatattva te dekhe, te tattva anya niSphaLa." -samAdhizataka //4o maLyuM baMghananuM phaLa deha A, dehamAM iMdriya-grAma re, te rUpa, rasAdi viSayo grahe, thAya navA baMgha Ama re. zrI rAja artha - pUrve ATha karmo bAMdhyA tenA phaLasvarUpe A dehanI prApti thaI. te dehamAM pAMca indriyoe potAnuM gAma vasAvyuM. te indriyo potAnA rUpa, rasa, gaMdha, sparza ane zabdarUpa viSayone grahaNa kare che. tethI pharI navA karmanAM baMgha thayA kare che. "indriya dvArathI cUkI, paDyo huM viSayo viSe; bhogo pAmI na meM pUrve, jANyuM rUpa yathArtha je." -samAdhizataka //pA. Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (84) muni-gharma-yogyatA 32 5 A baMgha-paraMparA jANavI, cAlI rahI ghaTamALa re, viSayonI Asakti vaDe nabhe gRhastha-jaMjALa re. zrI rAja artha - anAdikALanI A baMgha paraMparA jANavI. bhAvakarmathI dravyakarma ane dravyakarmathI nokarmarUpa dehAdine ghAraNa karyA karuM chuM. A ghaTamALa eTale kuvAnA ghaDAnI mALasamAna ke ghAMcInA baLadanI jema huM A saMsAramAM ja tyAMno tyAM anAdithI bhamyA karuM chuM. pAMca indriyonA viSayonI AsaktinA kAraNe A trivigha tApAgnimaya gRhasthanI jaMjALa nabhI rahI che. viSayonI AsaktinA kAraNe karoLiyAnI jALa samAna kuTumbAdine pAtharI temAM phasAIne huM duHkhI thayA karuM chuM. IIkA jJAnInA saMge vicArathI, bheda-jJAne susAdhya re kAma-vikAra, zubha dhyAnathI TaLe jo tapa, vairAgya re. zrI rAja artha - jJAnIpuruSano saMga ke bogha maLe suvicAradazA jAgRta thAya che. tethI bheda-jJAna thAya che. vaLI tapa ane vairAgya hoya to zubha dhyAnathI jIvanA kAma-vikAra TaLatA jAya che. pa.pU.prabhuzrIjIe dIkSA lIdhA pachI bhAvathI kAma-vikArane jItavA pAMca varSa ekAMtarA upavAsa karI namutthaNano kAusagga karatA. paNa paramakRpALudeva maLyA pachI temanA upadezathI nIrasa bhojana temaja vairAgyasahita zubhadhyAnathI indriya jaya prApta thayo hato. zA. ghanya te je taje rAjane bheda-jJAnane kAja re, dhikkArapAtra A jIMva hajI vAMche kAma-sukha sAja re. zrI rAja artha - te puruSone ghanya che ke je bheda-jJAnane mATe rAjaRddhino tyAga kare che. paNa mArA AtmAne dhikkAra che ke je hajI sudhI kAma-sukha sAghanane icche che. dA zama-zrI AkarSe Ama mana, strI vaLI kheMce tema re, jotAM jotAM DhaLI jAya A mohasenA bhaNI kema re? zrI rAja, artha - zama-zrI eTale samatArUpI lakSmI eka taraphathI mArA manane AkarSaNa kare che. jyAre bIjI bAju vaLI strI mArA manane mohathI kheMce che. paNa jota jotAmAM mAruM mana moharUpI senA tarapha DhaLI jAya che ane samatArUpI lakSmIne choDI de che. to munigharmanI yogyatA mArAmAM kevI rIte Avaze? pAlAA aho ! hastameLApa mAtrathI sarvAge grahatI nAra re, bhAvuM AtmA dehathI jAdo paNa kAma ja bhUlavanAra re. zrI rAja artha - aho Azcarya che ke hastameLApa mAtrathI strI sarva aMgane grahI le che. dehathI AtmA judo che evI bhAvanA bhAvuM chuM paNa A kAma ja bhUlAvanAra che. 7/10 jo strI-abhilASA TaLI gaI, ghana-icchA kema thAya re? kAma-bhogAthe jana ghana cahe, pachI zaba-zobhA gaNAya re. zrI rAja artha - jo strI pratyeno mohAbhilASa TaLI gayo to ghananI icchA kema thAya che? kAmabhogane arthe loko ghanane icche che. te bhogecchA TaLI gaI to pachI ghanano saMgraha karavo te mAtra maDadAne zobhAvavA samAna che. ||11aaaa. Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 26 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 mokSa-pathe puruSArthI thA, he! mana, bhAvanA bhAva re, Atama-bhAvanA mokSa de, surasukha che tuccha sAva re. zrI rAja artha - he mana! have tuM mokSamArgamAM puruSArthI thA ane AtmabhAvanAne bhAva. kemake AtmabhAvanA mokSa Ape che. devalokanA sukha che te to sAva tuccha che. jIve anaMtIvAra bhogavelA che. huM dehAdi svarUpa nathI, ane deha strI putrAdi koI paNa mArAM nathI, zuddha caitanyasvarUpa avinAzI evo huM AtmA chuM, ema AtmabhAvanA karatAM rAgadveSano kSaya thAya." (va.pR.504) rAgadveSano kSaya thaye jIva mokSane pAme che. 12aaaa samatAsare haMsasama muni, mukti-haMsI para rAga re, te viSaya-jala, vaibhava-paMkaje alubdha ghare vairAgya re. zrI rAja artha - samatAsare eTale samatArUpI sarovaramAM vicaranArA haMsa samAna muni te muktirUpI haMsI para rAga kare che. tevA mahAtmAo viSayarUpI jaLa ane vaibhavarUpI paMkaja eTale kAdavamAM lubdhatA pAmatA nathI. paNa vairAgyabhAva ghAraNa karIne rahe che. [13 eka viveka mitra-menino, kare jaDa-cetana bhinna re, te grAhya grahe, tajI tyAjyane, rahe sva-svarUpe lIna re. zrI rAja artha :- munino viveka nAmano eka mitra che. te jaDa ane cetanane bhinna kare che. te grahaNa karavA yogyane grahaNa kare che ane tyAgavAyogyane tyAge che, tathA muni potAnA AtmasvarUpamAM lIna rahe che. /14 kyAre huM acaLa mUrti samo dhyAna viSe rahuM sthira re, ghase mRga tana ceLa TALavA; rahuM upasarge thIra re. zrI rAja, artha - he prabhu! huM kyAre pattharanI mUrti samAna aDolapaNe dhyAnamAM sthira rahI zakIza? koI mRga AvI potAnI ceLa eTale khAja maTADavA mArA zarIrane patthara samAna jANI ghase tevo sthira huM kyAre thaIza athavA game tevA upasarga Ave to paNa sthira rahuM evo zairyavAna kyAre banIza? I15nA jana je sparza-rasarUpa kAma ne svaragaMgha-oNpa rUpa bhoga re, ati tuccha, anitya, duHkhada gaNe, baMgha kAraNa payoga re. zrI rAja artha - je jana sparza, rasa, svara, saMgha ane rUpa Adi bhogone ati tuccha gaNe, anitya mAne ke duHkha devAvALA jANe ke karma baMdhanA kAraNo mAnI, AtmAthI para jANI teno yoga karatA nathI; te puruSo munigharmanI yogyatAne pAme che. 16aaaa jJAna vairAgyAdi kAraNe, lahe jina-mudrA sAra re, sahavA upasarga, parISaho, aMtaparyata taiyAra re. zrI rAja artha :- je jJAna vairAgya Adi prApta thavAthI eka jina vItarAga mudrAne ja jagatamAM sArarUpa mAne che tathA game tevA upasarga pariSaho jIvananA aMta paryata sahana karavAne taiyAra che te AtmAo munigharma aMgIkAra karavAne yogya che. 1LA Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (84) muni-gharma-yogyatA 3 27 anAdi mithyAdraSTi ya dIThA, kSaNamAM mokSe janAra re, anupama samatA ArALIne, gharI sucAritra sAra re. zrI rAja artha - draDhaprahArI ke aMjanacora jevA anAdi mithyAdraSTi jIvo paNa game tevA upasargamAM anupama samatAne ArAghI, eka samyakyAritrane ja sArabhUta mAnI kSaNamAM mokSane pAmyA che. 18ii. vimalabuddhi, susaMskArI, jIva sahaje lahe vairAgya re, kRtajJa, janapriya, nispRha, vinIta, suMgharmamAM ghare rAga 2. zrI rAja artha - jenI buddhi vimala eTale nirmala che, je pUrvanA susaMskArI che evA jIvo saheje vairAgyabhAvane pAme che. samarAdityanI jema je kRtajJI hoya, lokone priya hoya, nispRhI hoya, vinIta eTale vinayavAna hoya, sugharmano rAgI hoya evA jIvo munigharmanI yogyatA prApta karI zake. 19o. saMsAra gaNe duHkha-khANa te, saMyoga viyogavaMta re, cahe janmamaraNane TALavA, gharmadhyAne baLavaMta re. zrI rAja artha :- je saMsArane duHkhanI khANa jANe ane saMyogane viyogathI yukta mAne, je janmamaraNane TALavA icche tathA gharmadhyAnamAM je baLavAnapaNe lAgelA rahe te munigharmanI yogyatA pAmI zake. sArA je moha gaNe viSa-vRkSa sama, bhava-vAsanArUpa mULa re, te jana sarvajJa-vANI suNI, thAya sAthaka anukULa re. zrI rAja artha:- je mohane jherI jhADa samAna mAne, tathA tene saMsAranI vAsanAnuM mULa jANe, tevA puruSo sarvajJa bhagavAnanI vANI sAMbhaLIne munigharma pALavAne yogya bane che. ranA kleza vAsita cittavaMtane karmamela bahuM hoya re, malina vastra raMga nA caDhe tema ayogyatA joya re. zrI rAja, artha - have je jIvo munigharma pALavAne ayogya che te jaNAve che - klezathI vAsita cittavALAne karmano mela bahu hoya che. jema malina vastra upara joIe tevo raMga caDhato nathI. tema tevA jIvomAM gharmano raMga joIe tevo na caDhavAthI ayogya gaNAya che. bhArarA upadezathI nahIM aTakatuM bhUMDa vijhA bhaNI ghAya re; prIti saMsAre je jIMva ghare, akAryamAM vahyo jAya re. zrI rAja artha - jema upadeza ApavAthI viSTA bhaNI jatuM bhUMDa aTakatuM nathI tema jene saMsAramAM prIti che tevA jIvo nahIM karavA yogya evA viSaya kaSAyamAM pravarte che. temanuM mana gharmamAM sthira thatuM nathI. 23 mithyAtva, kroghAdi doSathI anadhikArI gaNAya re, bAhya parigraha tajI, rahe ArtadhyAne sadAya re. zrI rAja, artha - mithyAtva ane anaMtAnubaMdhI kaSAyanA doSothIyukta evA jIvo munigharma pALavAne ayogya gaNAya che. tevA jIvo bhale bAhya parigrahane tajI dIkSA laI le to paNa AtmAnA lakSa vagaranA hovAthI sadAya ArtadhyAnamAM sthita rahe che. Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 28 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 je jIvo mohanidrAmAM sUtA che te amuni che; niraMtara AtmavicAre karI muni to jAgRta rahe; pramAdIne sarvathA bhaya che, apramAdIne koI rIte bhaya nathI, ema zrI jine kahyuM che." (va.pR.451) ra4 jIMva bAre kaSAya gayA vinA, le muni-veSa je ajJa re, te tarI zake nA nija baLe, jJAnI maLe ane sujJa re. zrI rAja artha - anaMtAnubaMdhI kaSAyanI cokaDI tathA apratyAkhyAnI ane pratyAkhyAna kaSAyanI cokaDI, ema sarva maLI bAre kaSAya gayA vinA je ajJAnI jIva muniveSane ghAraNa kare che te potAnA AtmabaLe tarI zake nahIM. paNa jJAnI maLavAthI te sujJa eTale samyajJAnavALo banI zake che. rapA ghare abhiniveza vezano, to nA lahe kalyANa re, che mohane haNavA veza tyAM Agraha moha-mokANa re. zrI rAja, artha - je mAtra sAdhuveSano abhiniveza eTale Agraha pakaDI rAkhe ke sAghuveSa ghAraNa karavAthI jIvano mokSa thAya; te AtmakalyANane pAmI zake nahIM. sAdhuno veSa te mohane haNavA mATe sahAyakArI che. tethI veSano mAtra Agraha na rAkhatA A mohanI-mokANa karavAno prathama Agraha rAkhavo kalyANakArI che; arthAtu moha marI gayA pachI tenA pAchaLanI kriyA karI te mohane sAva bhUlavA yogya che. In26aaaa dIkSA lIthAthI ja duHkha TaLe, e paNa bhrAMti mahAna re, zuM duHkha ne duHkha-kAraNo? kema TaLe? nathI bhAna re. zrI rAja, artha - dIkSA lIghAthI ja duHkha TaLe e paNa jIvanI mahAna bhrAMti che. prathama to duHkha zuM? ane duHkhanA kAraNo mithyAtva vagere che te kema TaLe? tenuM ja jIvane bhAna nathI. to dIkSA kevI rIte phaLIbhUta thAya? pAraNA kalyANa zuM? zAthI pAmIe? tenA ja karo vicAra re, re! anaMta kALathI bhUla te, thatI AvI nirdhAra 2. zrI rAja artha - kalyANa eTale zuM? ane te kevI rIte pAmIe. teno ja vAraMvAra vicAra karavo joIe. are Azcarya che ke anaMtakALathI AvI bhUla thatI AvI che. mATe have te vAtane khUba vicArI pagaluM bharavuM joIe. "dIkSA levA vAraMvAra icchA thatI hoya topaNa hAla te vRtti samAveza karavI, ane kalyANa zuM ane te kema hoya tenI vAraMvAra vicAraNA ane gaveSaNA karavI. e prakAramAM anaMtakALa thayAM bhUla thatI AvI che, mATe atyaMta vicAre pagaluM bharavuM yogya che." (va.pR.350) // 28. te A bhave TaLe prathama to janma-paraMparA jAya re, bhrAMti sahita puruSArthathI mokSa kaho, kema thAya ?? zrI rAja artha :- anAdinI bhUla prathama A bhavamAM TaLe to janmamaraNanI paraMparAno aMta Ave. paNa haju sudhI jIvane potAnA AtmAnuM bhAna thayuM nathI, AtmabhrAMti TaLI nathI. to bhrAMtisahita puruSArtha karavAthI jIvano mokSa kaho kevI rIte thAya? ArA sAcI samaja ghArI, TALavA sau parigraha-AraMbha re, nA TaLe tyAM udAsInatA, puruSArtha karo, na daMbha 2. zrI rAja, Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (84) muni-tharma-yogyatA 329 artha - have zrI gurunA bothathI AtmakalyANa mATenI prathama sAcI samaja meLavIne pachI sau AraMbha parigrahane TALavA joIe. nA TaLe tyAM udAsInatA eTale vairAgyabhAva rAkhI tene TALavAno puruSArtha karavo joIe. paNa parigraha tyAgavAno daMbha eTale DhoMga uparathI karavo nahIM. ||30nA saMsAra asAra vicArajo, karma-kASTha duHkha-lAya re, gRhasthapaNuM ja paga-zRMkhalA suvrata-kupANe kapAya re. zrI rAja artha - A saMsArane hamezAM asArarUpa vicArajo. karmarUpI kASTha eTale lAkaDA te duHkharUpI baLatarAne vaghAranAra che. A gRhasthapaNuM te pagamAM paDela zRMkhalA eTale sAMkaLa samAna che. paNa te sAMkaLane suvratarUpI kapANa eTale talavArathI kApI zakAya che. [31] vItarAga prarUpita gharma te ananya mukti-upAya re, te gharma ciMtAmaNithI caDhe, aciMtita nija sukhadAya re. zrI rAja artha :- vItarAga bhagavaMto dvArA prarUpita jainadharma te mukti meLavavAno ananya upAya che, te gharma ciMtAmaNi ratnathI caDhIyAto che. ciMtAmaNi ratna ciMtave tyAre phaLa Ape jyAre gharma to aciMtita che. te ciMtavyA vagara ja potAnA Atmasukhane ApanAra che. 32aaaa "zrImatu vItarAga bhagavatoe nizcitArtha karelo evo aciMtya ciMtAmaNi svarUpa, parama hitakArI, parama adbhuta, sarva duHkhano niHsaMzaya AtyaMtika kSaya karanAra parama amRta svarUpa evo sarvotkRSTa zAzvata gharma jayavaMta vartA, trikALa jayavaMta varto." (va.pR.626) sAMsArika sukhanI rucithI viSa-bhakSaNa hitakAra re, prajvalatI citAthI paNa vadhu gRha-ciMtA duHkhakAra re. zrI rAja, artha - saMsAra sukhanI ruci rAkhavA karatAM viSa bhakSaNa karavuM hitAvaha che. kAraNa viSa eka ja bhava mAre jyAre saMsArasukhano moha jIvane anaMta janmamaraNa karAve che. jvAjalyamAna baLatI citAthI paNa adhika gharanI ciMtA gRhasthane du:kha ApanAra che. 33 agni ke viSa naDe A bhave, moha bhave bhave ghAra re; vairAgya-vRddhithI jIvane thAya na moha-vikAra re. zrI rAja artha - agni ke viSa eka bhava naDe paNa A moha bhavobhava jIvane mAranAra che. jIva jo sapuruSanA boghavaDe vairAgyabhAva vardhamAna rAkhe to tene mohanA vikAra satAve nahIM. 34 je sadguru-bogha-samAgame pragaTe paMDita-vIrya re, de sarva-saMga-parityAganI yogyatA sahita zairya re. zrI rAja, artha - jo sadgurunA boghathI ke samAgamathI jIvane paMDita-vIrya eTale samyakajJAna sahita baLa pragaTe to te sarva-saMga-parityAganI yogyatAne Ape che. sAthe e bhAvo TakI rahe evA paiyane paNa Ape che. 3pAA daza lakSaNa yati-gharma AdarI, zobhAve je sugharma re, sva-para-hitanAM karI kArya te jJAnathI bALe karma re. zrI rAja, Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha - je uttama kSamA, Arjava, mArdava, satya, zauca, saMyama, tapa, tyAga, AkiMcanya ane brahmacarya nAmanA daza lakSaNarUpa munigharmane AdarI vItarAga prarUpita satyagharmane zobhAve che; arthAta tenI prabhAvanA kare che te bhavyAtmA sva-para-hitanA kArya kare che, tathA potAnA AtmajJAnanA baLe zeSa rahelA kamone bALI bhasmIbhUta karI muktine meLave che. 36 munigharmanI yogyatA meLavI AtmAnA upayogavaDe avadhijJAna, mana:paryavajJAna ane kevaLajJAna pragaTAvavA joIe; jene bhagavaMte pratyakSa jJAna kahyAM che. pAMca indriyo ane mananI sahAyathI ke matizratajJAnathI je jJAna thAya te vyavahArathI pratyakSa dekhAvA chatAM paNa satparuSonI draSTimAM te indriya pratyakSajJAna athavA parokSajJAna che. kAraNa temAM bhula thavA saMbhava che. jyAre indriyo ke mananI sahAya vagara AtmAnA upayogavaDe je avadhi, mana:paryava ke kevaLajJAna pragaTe tene Atma pratyakSajJAna bhagavaMto kahe che. temAM bhUla thavA saMbhava nathI. vyavahArathI je najare dekhAya te pratyakSa ane najarathI eTale carmacakSuthI na dekhAya te parokSa jJAna ema kahevAya che; paNa te yathArtha nathI. yathArtha to indriyAtIta eTale indriyothI para AtmAnA upayogavaDe je pratyakSa jJAna thAya te ja pramANabhUta ane satyajJAna che. (85) pratyakSa ane parokSa (nadI yamunAne tIra--e dezI : viharamAna bhagavAna suNo muja vinati--e rAga) rAjacaMdra bhagavAna namuM huM bhAvathI, bALabuddhi muja jAya, karuM e vinati, jANo Apa yathArtha pratyakSa-parokSanI vistAra sahita vAta saMsAra-mokSanI. 1 artha - paramakRpALu zrImad rAjacaMdra prabhune huM bhAvabhaktipUrvaka praNAma karuM chuM. mArI bALabuddhi arthAt ajJAnayukta buddhi nAza pAmI mane samyajJAnanI prApti thAya evI Apa prabhu pratye mArI vinaMti che. Apa to pratyakSa ke parokSa jJAna kone kahevuM athavA saMsAra ane mokSanuM vAstavika svarUpa zuM? te sarvanI vistAra sahita vAta jANo cho. kevaLajJAna che te AtmapratyakSa atIMdriya che. aMghapaNuM che te iMdriya vaDe dekhavAno vyAghAta che. te vyAghAta atIMdriyane naDavA saMbhava nathI." (va.pR.760) "jJAna be prakAre batAvavAmAM AvyuM che. AtmA iMdriyonI sahAya vinA svataMtrapaNe jANe dekhe te AtmapratyakSa. AtmA iMdriyonI sahAya vaDe eTale AMkha, kAna, jihAdika vaDe karI jANe dekhe te iMdriya-pratyakSa che." (va.pR.760) ||1|| samyagdarzananA na be bhedo e kahyAM; pramANarUpa je jJAna temAM banne rahyA. vyavahAre pratyakSa indriyajJAna che, indriyo gaNI akSa nyAye pramANa che. 2 artha - samyagdarzananA be bhedo - (1) parokSa zraddhA ane (2) pratyakSa zraddhA che tenuM ahIM varNana Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (85) pratyakSa ane parokSa 331 nathI. paNa ahIM to je jJAna pramANarUpa che, tenA be bhedo-eka pratyakSa pramANa ane bIjuM parokSa pramANa, te viSe jaNAvavuM che. vastunA svarUpane yathArtha jANavA mATe naya, nikSepa ane pramANa che. naya vastunA aMza svarUpane batAve che. jyAre pramANa che te vastunA sakaLa svarUpane prakAze che. te pramANanA be bheda che. (1) pratyakSa pramANa ane (2) parokSa pramANa. kevaLajJAnI bhagavaMta chae dravyonA guNo ane paryAyone potAnA jJAna upayogathI saMpUrNa jANe ane joI zake che mATe kevaLajJAna sarvoparI pratyakSa pramANa che. jyAre mana:paryavajJAna AtmAnA upayogavaDe manovargaNAne pratyakSa jANe che ane avadhijJAna potAnA jJAnanI avadhi pramANe pudgala dravyane pratyakSa jANI zake che. mATe kevaLajJAna sivAyanA A banne jJAna deza pratyakSa pramANa che; (jyAre AtmAne je pratyakSa che te pratyakSa pramANa che.) pAMca indriyo ane mana dvArA thatuM jJAna te matijJAna che, tene parokSa pramANa kahevAya che. temaja zrata dvArA thatuM jJAna te paNa parokSa pramANa che. jema zrutakevaLI AgamanA baLe kevaLI jeTaluM jANe paNa te kevaLI bhagavaMtanI jema pratyakSa nathI paNa parokSa jJAna che. mATe te parokSa pramANa che. tenA traNa bheda che. anumAna pramANa, Agama pramANa ane upamAna pramANa. 1. anumAna pramANakoI nizAnI koI vastunuM jJAna thAya. jemake ghumADo dekhAya tyAM agni hoya ema anumAna thAya che. te anumAna pramANa che. 2. Agama pramANa-zAstranA AdhAre devaloka, naraka, nigoda AdinuM jJAna thAya te Agama pramANa che. te paNa parokSa jJAna che. 3. upamAna pramANa-koI padArthane bIjI upamA ApI oLakhAvavo te upamAna pramANa athavA draSTAMta pramANa kahevAya che. e paNa parokSa jJAna che. -AgamasAra' graMthanA AghAre saMkSepamAM vyavahAramAM to indriyothI je jJAna thAya tene pratyakSa jJAna kahevAmAM Ave che. paNa nyAyathI yathArtha jotAM indriyo to mAtra akSa eTale gokhalA jevI che, te jaDa hovAthI kaMI jANatI nathI. sarvano jANanAra to mAtra AtmA che. "pAMca indriyanA viSayanuM paNa AtmAne bhAna." -zrImad rAjacaMdra //rA. pratyakSa paMcavitha laukika rItathI, jANo te na yarthAtha; kahaM saMkSepathI : indriyo to tAra, na jANI te zake, jIva kharo jANanAra smRti tene Take. 3 artha - pAMca indriyothI rUpa, rasa, gaMgha, sparza, zabdanuM pAMca prakAre je jJAna thAya che tene laukika rIte pratyakSa jJAna kahevAya che. paNa te yathArtha nathI. e vAtane saMkSepathI atre kahuM chuM. indriyo to mAtra dvArA eTale bArInI jema jovAnuM mAdhyama che. te kaMI jANI zakatI nathI. jonAra jANanAra to kharI rIte AtmA che. joyA jANyA pachI paNa AtmAne te te padArthanI smRti TakI rahe che. sA. koI khoI de AMkha, nA drazyo bhUlato; AMkha gayA pachI koNa viSaya saMbhALato? gokhe rahIM jonAra, jAdo gaNa gokhathI, pratyakSa karathI khAya, chatAM kara te nathI. 4 artha - koI AMkhanI indriyane khoI de arthAt AMdhaLo thaI jAya, to paNa joyelA drazyone bhUlato nathI, te AtmA che. AMkha gayA pachI paNa joyelA viSayane koNa yAda rAkhe che? toke AtmA mATe gokhamAM rahIne jonAra evA AtmAne tuM gokhathI judo jANa. pratyakSa karathI eTale hAthathI khAto dekhAya Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 paNa te hAtha AtmA nathI. paNa te hAthane preraNA ApanAra AtmA che. jo dhUmra vaDe anumAna karI laho agnine, gaNo na te pratyakSa, lahI aMtarAyane; tema ja jANo AMkha, prakAza, samIpatA, camA Adika yoga; na tyAM pratyakSatA. 5 artha:- ghumADAnA anumAnathI kahIe chIe ke tyAM agni che paNa vacce aMtarAyanA kAraNe pratyakSa agnidarzana thayuM nathI mATe tene pratyakSa jJAna gaNo nahIM. tevI ja rIte AMkha, jovA mATe prakAza, vastunI samIpamAM eTale vastunuM sAva najIka hovApaNuM tathA cazmA Adikano yoga hovA chatAM paNa te pratyakSa jJAna kahevAya nahIM. kAraNa te indriya dvArA thatuM jJAna che mATe temAM bhula hoI zake. pA. doSa sahita jo AMkha, na dekhe spaSTa te; cAle jyAre nAva, khase zuM ghATa e? evo bhrama paNa thAya, ne tethI satya te, saMzaya Adi doSa sAkSAta thAya che. 6 artha :- AMkhamAM jhAMkhapa hoya ke motIyA AvelA hoya to te doSa sahita AMkha padArthane spaSTa joI zake nahIM, paNa AtmAnA upayogathI thayeluM jJAna te padArthane yathArtha jANI joI zake. athavA pANImAM nAva cAle tyAre jANe ghATa upara rahelI vastuo cAle che ema bhAse athavA gADI cAle tyAre jANe sTezana cAle evo bhrama jIvane thAya che. paNa te satya nathI. temAM zaMkA Adi doSo sAkSAta rahelA che kemake te indriyothI thatuM parokSajJAna che mATe. dA. praghAna nRpanI AMkha, hitAhita dAkhave, topaNa para AghAra parokSa ja sUcave; avagraha, IhA, avAya, ghAraNA thAya to matijJAna utpanna thatuM samajAya jo. 7 artha - praghAnamaMtrI te rAjAnI AMkha samAna che. tenA kahyA pramANe hitAhitane vicArI rAjA nyAya Ape che. to paNa te nirNaya parane AdhAre thayo gaNAya tethI parokSapaNAne ja sUcave che. jIvane matijJAna pAMca indriyo ane manathI thAya che. tethI te parokSajJAna che. te matijJAna thavAno krama A pramANe che :- prathama "arthAvagraha" thAya che. eTale vastune joI A kAMIka che evuM sAmAnya jJAna thavuM te. Ano kALa eka samayano che. pachI 'IhA' eTale tenA upara vizeSa vicAravALuM jJAna. jemake A jaMgala che, sUrya asta thayo che, mAnava koI ahI saMbhavato nathI mATe A vastu jhADanuM ThuMThuM hovuM joIe ityAdi tarkarUpa jJAna thavuM te. Ano kALa aMtarmuhUrtano che. pachI "avAya"eTale joyelA padArthano nizcaya thavo jemake A jhADanuM ThuMTha ja che evo nirNaya thavo te "avAya' nAmano matijJAna thavAno krama che. Ano kALa paNa aMtarmuhUrtano che. pachI "ghAraNA' nAmanA bhedamAM padArthano je nirNaya thayo tene ghArI rAkhavo te ghAraNA' che. ema kramapUrvaka matijJAna utpanna thAya che. "karma vipAka' nAmaka 'prathama karmagraMtha'nA AdhAre atre saMkSepamAM A jaNAvela che. zA. jo krama nA sacavAya, na indriya kAmanI; tvarita te sau thAya; vANI bhagavAnanI. matipUrvaka zrata thanAra, parokSa che; emAM nahi saMdeha, bhale e mokSa de. 8 artha - jo upara jaNAvela krama na sacavAya to indriyo dvArA pUruM kAma na thayuM; arthAt A krama sacavAyAthI ja indriyo dvArA matijJAna thAya che. A uparokta krama ghaNA jhaDapathI thAya che ema bhagavAnanI vANI kahe che. ane zrutajJAna paNa matipUrvaka thatuM hovAthI te paNa parokSa jJAna che. AmAM koI zaMkAne sthAna Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (85) pratyakSa ane parokSa 333 nathI. pachI bhale te zrutajJAna jIvane mokSa apAve paNa te jJAna parokSa che. IITA mana-indriyanI sahAya paDe je jJAnamAM yathArtha mAna parokSa, pratyakSa mAna mA; smRti, pratyabhijJAna, tarka, anumAna ne Agama nAme pAMca parokSa pramANa che. 9 artha:- je jJAna prAptimAM mana ane indriyonI sahAyatA levI paDe te jJAnane kharekhara parokSa mAna paNa pratyakSa mAna nahIM. tenA smRti, pratyabhijJAna, tarka, anumAna ane Agama nAmanA pAMca parokSa pramANa che. vA jAyuM Ave yAda smRti te jANaje, maLyAthI oLakhAya pratyabhijJAna tedraSTAMte samajAya, pratyabhijJAna te; hetuthI lItho lakSa tene tarka mAnaje. 10 artha - pUrve jANeluM yAda Ave tene paheluM smRti nAmanuM parokSa pramANa jANaje. jAtismaraNajJAnano A smRtimAM samAveza thAya che. bIjuM pratyabhijJAna eTale koI maLyAthI pahelAnI smRti AvavI te athavA koI draSTAMta ApavAthI vAta samajAya te pratyabhijJAna che. jemake ApaNe phalANA gAme, phalANI jagyAe maLyA hatA ema sAMbhaLavAthI yAda AvI jAya ke hA vAta sAcI che. trIjuM tarka pramANa eTale koI hetu vizeSathI vAtane lakSamAM ANavI te tarka pramANa che. jemake nAstika evA paradezI rAjAne kezI munie tarkathI AtmA nAmano padArtha che ema samajAvI Astika banAvyo hato tema. I10nA hetuthI sAthe sAdhya anumAna mAnavuM, AgamathI je jJAna parokSa pramANavu; Agama ne anumAna anubhava-hetu che, zraddhA durlabha ghAra bhavAbdhi-setu che. 11 artha - cothuM anumAna pramANa. AtmAne sAdhya karavA mATe anumAna pramANathI vastune jANI nirNaya karavo te. jemake bhagavAne tiryaMcagatinA ke manuSyagatinA duHkha jaNAvyA te ApaNane spaSTa dekhAya che. te uparathI naraka ke devaloka vagerenuM varNana paNa satya ja haze ema anumAna karavuM te anumAna parokSa pramANa che. pAMcamuM Agama pramANa. AgamathI je jJAna thAya te paNa parokSa pramANa che. jemake bhagavAne Agama dvArA cauda rAjaloka, bharata, airAvata ke mahAvideha kSetra che ema jaNAvyuM. te mahAvidehamAM tIrthakaro, kevaLI bhagavaMto vagere vicarI rahyAM che te jANavA chatAM paNa parokSa pramANa che. bhagavaMte jaNAvela Agamo ane tenA parathI thatuM anumAna jJAna te Atmaanubhava karavAmAM mukhya kAraNabhUta che. paNa bhagavaMtanA vacano upara zraddhA thavI ati durlabha che. jo te zraddhA thaI jAya to te bhavarUpa samudra taravA mATe setu eTale pula samAna kAryakArI che. ||11|| prere je paramArtha, vyavahAra kArya che; pratyakSa-hetuM thAya parokSe lakSa je. te arthe puruSArtha sajjano Adare, zothI sadaguru-yoga, kahe te Acare. 12 artha :- je paramArthane prere te satya vyavahAra che. jJAnI puruSone te saMmata che. prere te paramArthane te vyavahAra samaMta." -zrImad rAjacaMdra AvA uttama vyavahArano parokSa lakSa paNa kALAMtare pratyakSa AtmajJAna prAptino hetu thAya che. pa.pU.prabhuzrIjI kahe : parokSamAMthI pratyakSa thaze. te mATe sajjana puruSo puruSArtha Adare che. puruSArthamAM prathama sadaguruno yoga zoghI, pachI temanI AjJA pramANe varte che. 12 Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 pratyakSa saguru-lAbha, gaNo sarvoparI; e jo cUko lakSa, Uge na vRSTi kharI; pratyakSa saguru-yoga thaye durlabha nathI-AtmajJAna amUlya; kathA kharI A kathI. 13 artha - have pratyakSa sadagurunuM mAhAsya samajAve che. pratyakSa sarunA lAbhane sarvoparI mAno. "pratyakSa saguru prAptino, gaNe parama upakAra; traNe yoga ekatvathI, varte AjJAghAra." -zrImad rAjacaMdra pratyakSa sapuruSano lakSa cUkI jAo to AtmadraSTi udaya pAmaze nahIM. "pratyakSa saguru sama nahIM, parokSa jina upakAra; evo lakSa thayA vinA, Uge na AtmavicAra." -zrImad rAjacaMdra pratyakSa sadaguruno yoga thayA pachI amUlya evuM AtmajJAna pAmavuM paNa durlabha nathI. A sAcI vAta tamane kahI jaNAvI. "svaccheda mata Agraha tajI, varte sadguru lakSa; samakita tene bhAkhiyuM, kAraNa gaNI pratyakSa." -zrImad rAjacaMdra /13 Atma-vicAra tathApi na udaya Avato, jo nA jAgyo prema, bhakti vaghArato saguru-bhakti na hoya, vacana ura nA vase; AzayamAM anurAga vinA hita zuM thaze? 14 artha :- sadaguruno yoga thayo chatAM AtmavicAra kema utpanna thato nathI? to ke saguru pratye divase divase bhakti vadhe evo prema Avyo nathI to AtmavicAra kyAMthI utpanna thAya? sadguru pratye bhakti na hoya to temanA kahelA vacano hRdayamAM Utaraze nahIM. "tamane jevI jJAnanI jijJAsA che tevI vyaktinI nathI. bhakti, premarUpa vinA jJAna zunya ja che; to pachI tene prApta karIne zuM karavuM che? je aTakyuM te yogyatAnI kacAzane lIdhe. ane jJAnI karatAM jJAnamAM vaghAre prema rAkho cho tene lIdhe. jJAnI pAse jJAna icchavuM te karatAM boghasvarUpa samajI bhakti icchavI e parama phaLa che. vaghAre zuM kahIe?" -zrImad rAjacaMdra patrAMka 263 (va.pR.295) jJAnIpuruSanA vacananA AzayamAM premabhakti thayA vinA to AtmAnuM kalyANa kema thaze? "jJAnInA vAkyanA zravaNathI ullAsita thato evo jIva, cetana,jaDane bhinnasvarUpa yathArthapaNe pratIta kare che, anubhave che, anukrame svarUpastha thAya che." -zrImad rAjacaMdra (patrAMka 901) 14ll mahApuruSamAM hoya guNAtizayapaNuM, samyaka vartana-veja paramajJAnIpaNuM, parama zAMti, nivRtti; mumukSu jIvanI TALe vRtti azubha, bhare zubha bhAvanI. 15 artha:-mahApuruSamAM guNanuM atizayapaNuM hoya che. temanuM prabaLa samyak vartana hoya che, paramajJAnathI teo yukta hoya, paramazAMti temanA hRdayamAM prasarelI hoya tathA aMtarathI sarva prakAranI pravRttithI nivRtta hoya. tethI teo mumukSu jIvanI azubha vRttione TALI, zubhabhAvane bhare che. /15aa. sva-svarUpa oLakhAya, krame e yogathI; AjJAthI raMgAya, vaghu anuyogathI; saMyama-vRddhithI jAya AvaraNa karmanAM, jJAna thatuM pratyakSa; AtmArthI jANatA. 16 artha - satpaSanA kramapUrvaka yogathI potAnA AtmAnuM je zuddha svarUpa che tenI oLakhANa thatI Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (Ta) unmattatA 335 jAya che. temanI AjJAthI jIva raMgAto jAya che. ane caraNAnuyoga, dravyAnuyogavarDa AtmA AgaLa vadhato jAya che. pachI saMyama vardhamAna thavAthI karmanA AvaraNa nAza pAme che. tenA phaLasvarUpa AtmAno pratyakSa anubhava thAya che. e vAta AtmArthI jIvo sArI rIte jANe che. jema jema saMyama vardhamAna thAya che, tema tema dravyAnuyoga yathArtha pariName che. saMyamanI vRddhinuM kAraNa samyakdarzananuM nirmatva che, tenuM kAraNa paNa 'dravyAnuyoga' thAya che." -zrImad rAjacaMdra patrAMka 866 (pR.632) ||16 // avidha, manaHparyAya, kevaLa suMnAmanAM jJAna gaNo pratyakSa; phaLa e sudharmanA. indriya, mananI sahAya nathI te jJAnamAM, kevaLa jJAna ja pUrNa, vikala be jANavAM. 17 artha :-- avadhijJAna, mana:paryavajJAna ane kevaLajJAna e traNeyane pratyakSa jJAna mAno. samyak gharmanI ArAghanAnA phaLasvarUpa A jJAna pragaTe che. A traNeya jJAnamAM indriya ke mananI sahAyatA nathI. e jJAno indriyAtIta che. jemAM kevaLajJAna e saMpUrNa pratyakSa che ane avadhijJAna tathA manaHparyayajJAna e be jJAna aMze pratyakSa che. ||17nA suavizva-kuavidha bheda suvRSTi thaye-gaye, bAkInAM be jJAna jJAnInAM hRdaye. : zAstra-AjJA parokSa, maLe phaLa yogyatA; jJAnInI pratyakSa, de aho! muktatA. 18 - suavadhi ane kuavidha e avadhijJAnanA be bheda AtmA samyavRSTi thaye maTI jAya che. pachI te je jANe te samyak hoya che. bAkInA manaHparyayajJAna ane kevaLajJAna, e be jJAna jJAnInA hRdayamAM saMyamanI atyaMta vizuddhi thaye pragaTa thAya che. jJAna prApti mATe zAstromAM je AjJAo karI che te parokSa AjJAo che. tenuM phLa jJAnaprAptinI yogyatA Ave che. jyAre jJAnInI pratyakSa AjJA jIvane aho! zIghra mukti apAve che. "zAstramAM kahelI AjJAo parokSa che ane te jIvane adhikArI thavA mATe kahI che; mokSa thavA mATe jJAnInI pratyakSa AjJA ArAghavI joIe.'' -zrImad rAjacaMdra patrAMka 200 (pR.262) / / 18 / / AtmAnuM pratyakSa jJAna meLavavA mATe jIve unmattadazAno tyAga karavo. unmattatA eTale mohanuM gAMDapaNa, mohanI ghelachA. tethI jIvanI dArU pIdhA jevI dazA thaI jAya che. jene viveka nathI pragaTyo te jIva unmatta che. tene hitAhita ke mRtyAkRtyanuM paNa bhAna nathI. unmattatAvALo jIva dharmamAM atyaMta bedarakAra hoya, dharmanI tene kaMI paDI na hoya. evA jIvonuM mana samapaNe na rahe, niraMkuza thAya. tethI sadA azAMta rahe. A viSe vizeSa samajaNa A pAThamAM ApavAmAM Ave che. (86) unmAMtA (arihaMta namo, bhagavaMta namo, paramezvara zrI jinarAja namo--e rAga) * zrI rAjacaMdra bhagavaMta-pade huM karuM vaMdana agaNita aho! jenI kSAyika bhAve thaI gaI unmattatA vyatIta aho!zrI rAja Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 36 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha :- zrImad rAjacaMdra bhagavAnanA caraNakamaLamAM huM agaNita vAra praNAma karuM chuM. aho! Azcarya che ke jenI AvA bhayaMkara kaLikALamAM paNa unmattatA eTale mohanI ghelachAno kSAyika bhAve aMta AvI gayo. jene kSAyaka samakita thavAthI mithyAtvAdi sAte prakRtio jaDamULamAMthI naSTa thaI gaI tethI pharI kadI paNa mohanI ghelachAno temane udaya thaze nahIM. 1] moha-ghelachA jaga AkhAmAM vyApI rahI apAra aho! janmamaraNanAM duHkha keTalAM teno nahIM vicAra aho! zrI rAja, artha :- mohanuM gAMDapaNa jagata AkhAmAM apArapaNe vyApI rahyuM che. tethI janmamaraNanA keTalAM bhayaMkara duHkha che teno tene aho! vicAra paNa Avato nathI. eka taruNa sukumArane rome rome lAlacoLa soyA ghoMcavAthI je asahya vedanA Upaje che te karatAM AThagaNI vedanA garbhasthAnamAM jIva jyAre rahe che tyAre pAme che. maLa, mUtra, lohI, parumAM lagabhaga nava mahinA ahorAtra mUrNAgata sthitimAM vedanA bhogavI bhogavIne janma pAme che. janma samaye garbhasthAnanI vedanAthI anaMtaguNI vedanA utpanna thAya che." (va.pR.70) //rA. | dina upara dina cAlyA jAtAM, Ave maraNa najIka aho! moha-madirAnA chAke jIMva jANe na ThIka-aThIka aho! zrI rAja artha - divaso upara divaso cAlyA jAya che ane maraNa najIka Ave che. chatAM jIva moharUpI dArUnA chAkamAM eTale nazAmAM potAne mATe zuM ThIka ane zuM aThIka che te jANI zakato nathI. tethI zarIramAM ahaMbhAva ane kuTuMbAdimAM mamatvabhAva karI jIva navIna karmathI baMdhAyA ja kare che. mArA najare maratA jana jagamAM bahu dekhe toye aMgha aho! viparItatA koI evI UMDI, lAMbI kALa anaMta aho!zrI rAja artha - jagatamAM ghaNA lokone maratA najare jue che to paNa aMgha jevo rahI potAne paNa eka divasa A pramANe maravuM paDaze teno khyAla Avato nathI. A jIvanI anaMtakALanI evI viparIta dazA hovAthI AnA mULIyA ghaNA UMDA che. te sahaja rIte nIkaLI zake ema nathI. koIno vIza varSano putra marI gayo hoya, te vakhate te jIvane evI kaDavAza lAge che ke A saMsAra khoTo che. paNa bIje ja divase e vicAra bAhyavRtti vismaraNa karAve che ke "eno chokaro kAla savAre moTo thaI raheze; ema thatuM ja Ave che; zuM karIe?" Ama thAya che; paNa ema nathI thatuM ke putra jema marI gayo, tema huM paNa marI jaIza. mATe samajIne vairAgya pAmI cAlyo jAuM to sAruM. Ama vRtti thatI nathI. tyAM vRtti chetare che." (va.pR.689) //4o. kare vAta-maravAnuM saune, le nahi nija saMbhALa aho! khaTako khaTake uramAM jarI nA, vade bahu vAcALa aho! zrI rAja artha :- ApaNe badhAne eka divase maravAnuM che ja ema vAto kare, paNa potAnA AtmAnI saMbhALa leto nathI. teno jarIka paNa khaTako manamAM khaTakato nathI ke marI gayA pachI huM kaI gatimAM jaIne paDIza. mAtra vAcALanI jema anekavAra bolyA kare che. pAA Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (86) unmattatA 337 verajheramAM kALa gumAve, svArtha viSe mazagUla aho! durlabha mAnavabhavanI kiMmata gaNI na e mahA bhUla aho!zrI rAja artha :- potAno amUlya samaya veranA jhera vaghAravAmAM gumAve che ane potAno svArtha poSavAmAM nizadina mazagula che. aho! durlabha mAnavadehanI kiMmata eNe kaMI paNa gaNI nahIM e ja enI mahA bhUla che. phA pazu sama gALe narabhava te nara kare na je puruSArtha aho! kAma-artha puruSArtha na sAcA, gharma ja eka yathArtha aho! zrI rAja artha - pazu samAna khAvApIvAmAM ke bhogo bhogavavAmAM je manuSyabhava gALe te nara nathI paNa vAnara che. te sAco gharma puruSArtha karatA nathI. paNa kAma puruSArtha ane artha eTale ghana meLavavAnA puruSArthamAM ja maMDyA rahe che. te sAco puruSArtha nathI. te to mAtra saMsArane ja vadhAranAra che. gharma ja eka yathArtha puruSArtha che ke je kALAMtare jIvane mokSa apAve che. zA. sapuruSArthe mokSa maLe che; eno jo nahi lakSa aho! asatyuSArtho to mAno, bhavaphaLa ke pratyakSa aho! zrI rAja artha - sat eTale AtmA. te je vaDe prApta thAya evo sanduruSArtha karavAthI jIvane mokSa maLe che. eno jIvane lakSa nathI. ane asatu puruSArtho je vaDe AtmAne karmabaMgha thAya evA karavAthI jIvane pratyakSa saMsAra phaLanI vRddhi thAya che. dA. mUDha, bALa, unmatta kahyA je lahe nahIM viveka aho! kanaka-thALamAM ghULa bharyA sama viSaya-vAsanA dekha aho! zrI rAja artha - je hitAhitanA vivekane pAmatA nathI tene satparuSoe mUDha, bALa eTale ajJAnI ane unmatta eTale gAMDA kahyAM che. kemake te kanaka eTale sonAnA thALamAM dhULa bharyA samAna A amUlya mAnavadehano samaya dhULa samAna viSaya vAsanAmAM gALe che. lo kAca laI de ciMtAmaNi te, ghove amIthI pAya aho! gajavara-pIThe vahe iMghana, ghana kAje bhava jAya aho! zrI rAja, artha - koI kAcanA TukaDAne laI ciMtAmaNi ratna ApI de, koI amRtathI paga dhove, koI rAjAnA paTahasti upara lAkaDA bhare, tema je AtmA ghana bheguM karavA mATe A amUlya mAnavadehano upayoga kare te paNa tevuM ja kare che. (10gA. sAcAM moTAM motI vere, toDI hAra le sUtra aho! kalpataru chedI are! vAve ghatUrA, vicitra aho! zrI rAja artha :- je hArane toDI sAcA moTA kiMmatI motIne verI nAkhI temAMthI sUtra eTale dorAne grahaNa kare athavA koI je mAge te maLe evA kalpavRkSane chedI nAkhI vaMtUrAne vAve tevuM vicitra kArya viSaya kaSAyamAM paDelA ajJAnI jIvo A jagatamAM karI rahyAM che. 11aaaa Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 bharadariye khIlA kAje hA! kANI karato nAva aho! bhasma kare uttama caMdana dahI, tevA bane banAva aho! zrI rAja artha - koI dariyAnI vacce khIlo meLavavA mATe nAvane kANI karI che, koI uttama kiMmatI caMdanane bALI tenI bhasma banAve, te mUrkha ziromaNi gaNAya. tema mohathI unmatta thayelA jIvanA tevA ja banAvo che. ||12nA jo ghana, bhogo kAje narabhava gALo gharmarahita aho! zA mATe A janma gharyo che? kevo karo vyatIta aho! zrI rAja, artha - jo ghana prApta karavA ke bhogo bhogavavA arthe A manuSyabhavane gharmarahita gALo cho to tame A janma zA mATe ghAraNa karyo che? ane tene kevA prakAre vyatIta karo cho teno jarA vicAra karo. nathI gharyA deha viSaya vaghAravA, nathI tharyA deha parigraha ghAravA." -zrImad rAjacaMdra /13 e vicAro Uge kyAre? satsaMgati jo thAya aho! bhava-bhaya jAge, guNo pragaTe, pApo dUra paLAya aho! zrI rAja artha :- evA vicAro kyAre Uge? to ke jIvane satsaMga thAya to. satsaMga thAya to saMsAranI cAragatinA duHkha jaNAya tethI bhaya lAge, guNo pragaTe ane pApa karavAthI jIva dUra rahe. 14o. deva, guru, gharmAdi sAcA satsaMge samajAya aho! dayA, dAna, tapa, bhakti yoge narabhava saphaLo thAya aho! zrI rAja artha :- sAcA devaguru ane gharmAdinuM svarUpa tene satsaMge samajAya tathA svadayA paradayAnuM svarUpa samajAya temaja dAna, zIla, tapa, bhAva, bhakti AdinA yogathI teno A manuSyabhava saphaLa thaI jAya. ||12|| unmattatA TaLI thAya unnati, graho alaukika mArga aho! viSaya-skha kiMpAka phaLo sama pakaDAve kumArga aho! zrI rAja artha - uparokta guNo pragaTya mohanuM gAMDapaNa TaLI jaI AtmAnI unnati thAya. ane alaukika paramArtha mArganuM jIvane grahaNa thAya. A viSayasukha to kiMpAka phaLa samAna duHkhadAI che. je jIvane durgatinA kumArge laI jAya che. "kAma bhoga pyArA lage, phaLa kiMyAka samAna; mIThI khAja mujAvatAM, pIche duHkhakI khAna." bRhada AlocanA /16aaaa khaye khAja nahi tRmi pAmo, tevA jANo bhoga aho! tRSNA vaghatI UlaTI bhoge, vahI jAya suMyoga aho! zrI rAja artha - jema khAja khaNavAthI tRpti thatI nathI paNa vizeSa khaNavAnI icchA thAya che. tevA ja A bhogone jANo. bhogone bhogavavAthI UlaTI tRSNA vadhe che ane A manuSyabhavamAM maLelo sapuruSano amUlya suyoga hAthamAMthI cAlyo jAya che. [1LA. sajjana je je oNkI kADhe pAmara te te khAya aho! zvAnadazA cAlI AvI A; samaje te ja zakAya aho! zrI rAja, Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (86) unmattatA 339 artha - sajjana puruSo jene tuccha gaNI oNkI kADhe tene viSayAbhilASI evo pAmara jIva khAya che. A zvAnadazA anAdithI cAlI AvI che. jema kUtaro tyajelI viSThAne khAya che tenA jevuM vartana kare che. A vAtane je samaje te ja viSaya kaSAyane mUkI svarUpamAM samAya che. I/18nA viSaya-vAsanA lAkho dukhanuM jANo jUnuM mULa aho! nirmULa karatAM savicAre, ziva-sAghana anukULa aho! zrI rAja artha - A viSaya-vAsanAne lAkho duHkha ApanAra anAdikALanuM junuM mULa jANo. ene sapuruSanA boghe suvicArathI nirmaLa karatAM mokSa sAghanAmAM ghaNI anukULatA thaI Ave che. eka viSayane jItatA, jItyo sahu saMsAra; nRpati jItatA jItae, daLa,pUra ne adhikAra." -zrImad rAjacaMdrA/19mAM jJAna ane vairAgya vase ura jene, tenA kArya aho! UMgha ane unmatta dazA paNa mukta kare Azcarya aho! zrI rAja artha :- jJAna ane vairAgyadazA jenA hRdayamAM jAgRta che tenA A kAryo che, te viSayakaSAyane jItI zake. evA jJAnI puruSonI UMghavALI dazA hoya ke unmatta dazA hoya to paNa temanI sadA aMtarmukha dazA hovAthI te sadeva mUkAya che e ja Azcarya che. ||20Iii. rAga-roSa vikAra thatA te nirmaLa karatA jAya aho! kSaNe kSaNe te karma choDatA koIkathI samajAya aho! zrI rAja artha - udayAthIna rAga-dveSanA vikAra utpanna thAya to paNa jJAna vairAgyanA baLe jJAnI puruSa AtmAne nirmaLa karatA jAya che. kSaNe kSaNe teo karmane choDe che. A vAta koIkane ja samajAya che. 21aaaa saviveke kaSAya TALe te ja kharo puruSArtha aho! aMtarcaryA jJAnInI te pragaTAve paramArtha aho! zrI rAja artha - jJAnIpuruSane jaDacetanano sadaviveka pragaTa hovAthI teo kaSAyane TALe che. e ja kharo puruSArtha che. jJAnIpuruSanI aMtarcaryA te paramArthane pragaTAve che. jarA ajJAnInI kriyA zuMbha paNa kare ne tene mukta aho! niraMtara bhava-vRddhi karatI; saMsAre Asakta aho! zrI rAja artha :- ajJAnI jIvanI zubhakriyA paNa tene saMsArathI mukta kare nahIM. te niraMtara bhavavRddhi kare che. kemake tenI UMDe UMDe paNa saMsAramAM Asakti banI rahe che. mohanIMda ke jora jagavAsI ghUme sadA, karma cora cahuM ora, sarvasva lUTe sugha nahIM." pArakA. azeSa zAstro zIkhI gokhe, jAge AkhI rAta aho! sarva kahI kriyA karatA muni-veSe vikhyAta aho! zrI rAja artha - azeSa eTale bAkI rAkhyA vagara sarva zAstro bhale zIkhIne gokhe, AkhI rAta jAgaraNa kare, sarvajJa puruSoe kahelI badhI kriyA muniveSane ghAraNa karIne kare chatAM ajJAnI jIvanI aMtarathI mohanI unmattatA eTale ghelachA nAza pAmatI nathI. 24 Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 toya na chUTe ajJAnI te baMghana viSe pravINa aho! anaMta kALa gayo e rIte, thayo moha nA kSINa aho! zrI rAja artha :- toya te ajJAnI A saMsArathI chUTato nathI. kemake te karma bAMdhavAmAM ja pravINa che. e rIte anaMtavAra jinadIkSA laIne anaMtakALa vyatIta thaI gayo; toya A moha aMtarathI haju sudhI kSINa thayo nathI. mArapAA saMsAra asAra ure nA bhAsyo, dehAdhyAsa na jAya aho! jIMvatAM maDadAMmAM mana ramatuM, bhAva zubhAzubha thAya aho! zrI rAja artha - mohanI unmattatAne laIne A saMsAra aMtaramAM asAra nA bhAsyo to A dehAdhyAsa paNa jAya nahIM. hAlatA cAlatA eka bIjAnA maDadArUpa zarIramAM A mana moha kare che. te vaDe jIvane zubhAzubha bhAvo thayA kare che. ane tenA phaLamAM deva narakAdi gatiomAM te bhaTakyA kare che. rajA jana-mana-raMjana bhAvo ure hure te ja vibhAva aho! bhUla anAdi pariharavAno vahI jAya A dAva aho! zrI rAja artha :- lokonA mana raMjita karavAnA bhAvo hRdayamAM spharyA kare che ane te ja vibhAva che. A rAgAdi bhAvonI anAdinI bhUlane pariharavAno Avelo amUlya avasara hAthamAMthI jaI rahyo che. raNA jagata-bhagatanA rastA jAdA, sau saumAM tallIna aho! ekabIjAne gAMDA mAne, jANe akkala-hIna aho! zrI rAja artha :- jagatavAsI jIvonA ane bhagatanA rastA beya judA che. sarva pota potAmAM tallIna che. banne eka bIjAne gAMDA ane akkala-hIna mAne che. jagatavAsI jIva bhagatane gAMDo ane akkalahIna mAne che ane bhagata trividha tApamAM paDelA jagatavAsI jIvone gAMDA ane akkalahIna mAne che. 28 vyavahAra kuzaLa te DAhyA, jagamAM bahu paMkAya aho! ghana-saMcaya karI kIrti pAme, laukika lAbha bakAya aho! zrI rAja artha - jagatavAsI jIvo ema kahe ke je vyavahAramAM kuzaLa che te DAhyA puruSo che. te jagatamAM bahu vakhaNAya che. te ghanano saMcaya karI kIrti meLave che. ema laukika lAbha saMbaMdhI te bakavAda karyA kare che. rA . bhagata kahe e bhAna bhUlIne karato para-paMcAta aho! soya sarakhI sAthe nA Ave, nahi kIrti-saMghAta aho! zrI rAja artha :- paNa bhagavAnano bhagata ema kahe che ke e saMsArI jIva potAnA AtmAnuM bhAna bhUlIne jagatanI ke kuTuMbanI parapaMcAtamAM paDyo che. paNa bhegu karyAmAMthI eka soya sarakhI paNa enI sAthe Avaze nahIM ke meLavelI kIrti paNa parabhavamAM jatAM eno saMghAta karaze nahIM. 30) parabhavanuM bhAthuM nA bAMdhyuM re! Akhara pastAya aho! bALaka peThe chIpa, kAMkarA levA khoTI thAya aho! zrI rAja artha - jagatanI parapaMcAtamAM paDI jo parabhavanuM bhAthuM samyakdarzanajJAnacAritranuM sAthe na bAMdhyuM Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (86) unmattatA 341 to maraNa samaye Akhare pastAvo thaze. bALaka jema chIpa ke kAMkarA levA khoTI thAya tema A jIva ghana ke kIrti kAje khoTI thaze to A janmamaraNathI chUTavAno Avelo avasara hAthamAMthI cAlyo jaze. /31 peTa-veTha ne parAzInatA, vaLI pApano bhAra aho! Adhi-vyAdhi-upAdhivALA saMsAre zuM sAra? aho! zrI rAja, artha - peTane mATe jIva aneka prakAranI veTha kare tathA parAdhInatA bhogave ane vaLI aDhAra pApasthAnaka sevIne lakSmI meLavI pApano bhAra bhare, evA Adhi-vyAdhine upAdhivALA saMsAramAM zuM sAra che? bhA3rA. ema vicArI, gaNI hitakArI, Atmahita karanAra aho! jagajanane bhAse che gAMDo, svArthI, bedarakAra aho! zrI rAja, artha - ema saMsAranI asAratAne vicArI, Atmahitane ja hitakArI mAnI pravartanAra bhagata AtmA, jagatavAsI jIvone gAMDo bhAse che, svArthI jaNAya che ane bedarakAra manAya che. [33] ghaMghAmAM nA dhyAna jarA de, bhikSuthI bharamAya aho! kuTuMba-kabIlAne kakaLAvI, ghara tarjI bhaTakI khAya aho! zrI rAja, artha :- vaLI bhagata mATe teo kahe che ke e ghaMghAmAM jarA paNa dhyAna Apato nathI. bhikSuka evA sAdhupuruSothI bharamAI gayo che. potAnA kuTuMba-kabIlAne kakaLAvI ghara tajI daIne bhaTakI bhaTakI bIjAnuM khAya che. [34o bannenI jAdI che draSTi-sUMTha, sAcI ke dIrgha aho! Atma-hitakArI te sAcI, jUThI jaganI adIrgha aho! zrI rAja artha :- saMsArI jIvonI ke bhagavAnanA bhaktanI, bannenI draSTi judI che. temAM konI draSTi jUThI che, sAcI che ke dIrdha draSTi che? je draSTi AtmAne hitakArI che te sAcI ane dIrghadraSTi che. jyAre jagatavAsI jIvonI draSTi saMsAra vadhAranAra hovAthI jUThI che ane adIrgha eTale lAMbI draSTi nathI. 35 AtmahitamAM saunuM hita che, moha ghaTya samajAya aho! daihika hita karavA sau doDe, Atmahita rahI jAya aho! zrI rAja artha:- AtmahitamAM sarva jIvonuM hita samAyeluM che. paNa A vAta darzanamoha ghaTe tyAre samajAya evI che. mohanI unmattatAne lIdhe sarva jIvo A dehanuM hita karavA doDe che; tethI amUlya evA AtmAnuM hita karavAnuM rahI jAya che. 36aaaa unmattatA eTale mohanI ghelachA jenI saMpUrNa naSTa thaIne kevaLajJAna pragaTyuM che evA tIrthakara zrI zAMtinAtha bhagavAnanuM boghadAyaka jIvanacaritra atre varNavavAmAM Ave che. je bhavya AtmAone preraNAdAyaka ane kalyANakArI che. Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 zrI zAMtinAtha bhAga-1 (mana madhukara mohI rahyo-e dezI : saMbhava jinavara vinatI--e rAga) rAjacaMdra gurune namuM, zAMtidAyaka svAmI re; zAMtinAtha bhava varNavuM, gharI bhakti niSkAmI re. 1 artha - paramakRpALu zrImad rAjacaMdra guruvarya, je mane parama AtmazAMti ApanAra che ane mArA svAmI hovAthI temane huM praNAma karIne zrI zAMtinAtha bhagavAnanA pUrva bhavonuM varNana, temanA pratye niSkAma bhaktibhAva ghAraNa karIne karuM chuM. /15 tripuSTa vAsudevanI svayaMprabhA paTarANI re zrIvijayakuMvara tathA jyotiprabhA rUpa-khANI re. 2 artha - potanapura nAmanA nagaramAM tripuSTa vAsudeva rAjya kare che. tenI svayaMprabhA nAme paTarANI che. teno putra zrI vijayakuMvara tathA rUpanI khANa samAna jyotiprabhA nAmanI eka putrI che. rA. vidyAra mAtA taNAM bALaka banne guNI re; svayaMvaramAM te varI (1amitateja-guNa suNI re. 3 artha - mAtA svayaMprabhA vidyAtharInA A banne guNavAna bALaka che. emanI putrI jyotiprabhA te amitateja je zrI zAMtinAtha bhagavAnano jIva che tenA guNa sAMbhaLIne svayaMvaramAM tene vare che. [3] amitatejanI sahodarI svayaMvare sutArA re zrIvijaya-kaMThe ghare mALA prItighArA re. 4 artha:- amitatejanI sahodarI eTale bahena te sutArA nAme che. te svayaMvaramAM zrI vijayakuMvaranA kaMThamAM prItipUrvaka mALA paherAvIne tene vare che; je amitatejanA ja sALA che. 4. sagAI-maitrI-prItithI bhaginI-darzana kAje re amitateja zrIvijayane ghera pathAryA Aje re. 5 artha :- sagAIvaDe sasurAla tathA zrI vijayakuMvara pratye maitrI tathA bahena sutArA pratye prItinA kAraNe bahenanA darzana kAje zrI amitateja zrI vijayane ghera akasmAta AvI pahoMcyA. //pA. utsava potanapuramAM vinA parva jaNAto re, kAraNa pUMchatAM varNave zrIvijaya harakhAto re : 6 artha - potanapuramAM parva vinA utsavanuM vAtAvaraNa joI tenuM kAraNa pUchatAM zrIvijayakuMvara harSapUrvaka zrI amitatejane te saMbaMdhI varNana karI jaNAve che. dA. Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (87) zrI zAMtinAtha bhAga-1 343 "ATha divasa upara ahIM Avyo nimittavAdI re, svasti" kahI bolyo : "prabhu, potanapura-nRpa-gAdI 2-7 artha :- ATha divasa upara ahIM eka nimittavAdI Avyo hato. te svasti eTale tamAruM kalyANa thAo ema bolIne kahevA lAgyo ke prabhu! potanapura rAjAnI gAdI viSe mAre kaMI kahevuM che. zA bhoktAnA zira para paDe vIjaLI; jANyuM joSe re; sAta divasa bAkI hajI, rjIvaze te sau joze re. 8 artha - potanapura rAjAnI gAdInA je bhoktA haze tenA zira upara vIjaLI paDaze; ema meM jyotiSa vidyAvaDe jANyuM che. tene haju sAta divasa bAkI che. jIvaze te sau A joze. IITA upAya zothI Adaro, jo oNvavAne cAho re." yuvarAjA kope kaheH "zA tuja zira pravAho re?" 9 artha - jo jIvavAne icchatA ho to teno upAya zothI amala karo. tyAre yuvarAje kopabharyA avAje kahyuM: tArA zira upara zAno pravAha cAlaze? arthAt tArA mAthA upara zuM paDaze? sAlA prahAra-yogya gaNI pUMche; kaheH "muja zira suvarNo re, ratna-vRSTithI zobhaze, vaLI puSya ne paNe re.' 10 artha - prahArayogya eTale pratyAghAtarUpe A vacano mane pUche che ema jANI te nimittavAdI bolyo ke mAruM zira to suvarNa ane ratnonI vRSTithI zobhaze tathA puSpa ane parNa eTale pAMdaDAothI pUjita thaze. 10gA. Azcaryacakita thaI pachI, pUchyuM meM: "zuM zIkhyA re? konI pAse? nAma zuM? lIthI kyAre dIkSA re?" 11 artha - tyAre vijayakuMvara kahe : meM Azcaryacakita thaI te nimittavAdIne pUchyuM ke tame jyotiSa saMbaMthI zuM zIkhyA? konI pAse zIkhyA? tenuM nAma zuM? tathA dIkSA kyAre lIdhI? 11aaaa nimittavAdI kahe haveH "baLabhadra sAthe dIkSA re lIthI, sanzAstro bhaNyo, camatkAra paNa zikSA re. 12 artha :- have nimittavAdI kahevA lAgyo : meM tripuSTa nArAyaNanA bhAI baLabhadra sAthe dIkSA lIdhI. sanzAstro bhaNyo tathA camatkArI zikSA paNa lIdhI hatI. 12aaaa suguru-ziSya vizArade dIthI nimitta-vidyA re, ATha prakAre mukhya che - aMtarikSa-graha-lakSyA re. 13 artha :- sugurunA vizArada eTale vidvAna ziSya mane A nimitta vidyA ApI che. tenA mukhya ATha prakAra che. pahelI aMtarIkSa eTale AkAzamAM graha vagere joIne zuM thaze te lakSamAM AvI zake tevI vidyA che. I13aaaa baeNmimAM dATeluM dIse, bhauma nimitta gaNAtuM re; aMgopAMgo pArakhI, bhUMDuM bhaluM jaNAtuM re. 14 Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha - bIjAM bhaumanimittanA baLe bhUmimAM dATeluM paNa joI zakAya. trIjuM zarIranA aMga upAMga joIne pArakhIne vyaktinuM bhaMDu thaze ke bhaluM te jANI zakAya. //14 svara-parIkSA zabdathI suNI pazupakSa-avAjo re, cAThAM, tala vyaMjana gaNo, dhvajAdi lakSaNa vAMco re. 15 artha :- cothuM pazu pakSInA avAjo zabda mAtrathI sAMbhaLI te kayA pakSIno avAja che tenI parIkSA karI zakuM. pAMcamuM cAThA, tala ke koI vyaMjana eTale zarIra upara nizAnI ke avayava joIne tenuM zuM phaLa thaze te kahI zakuM. chaThTha dhvajA Adi joI tenA lakSaNovaDe zuM thavAnuM che te jANI zakuM chuM. I/15nI vastra, zastra cheda je uMdara Adi yoge re, zubhAzubhasvapro phaLe pUrvakarma saMyoge re. 16 artha :- sAtamuM vastramAM paDela udara AdivaDe cheda tathA zastramAM bIjA prakAre paDela cheda AdithI bhAvi kahI zakuM. tathA AThamuM pUrvakarmanA yoge zubhAzubha svapnanuM zuM phaLa Avaze te jaNAvI zakuM chuM. ./16aaaa amogha-jillA nAmathI mane jagata-jana jANe re, munipada-duHkhothI Daryo, mAmA nija ghara ANe re. 17 artha - amogha-jillA eTale jenuM kaheluM acUka phaLe evA nAmathI mane jagatavAsI jano jANe che. meM pahelA dIkSA lIghelI paNa munipadanA duHkhothI DarIne te meM choDI dIdhI. pachI mAmAe mane potAne ghera ANyo ane sukhI karyo. 1thI kanyA, ghana banne daI, karyo mane gharabArI re, ghaMghe mana coryuM nahIM, aMte thayo bhikhArI re. 18 artha :- mAmAe potAnI kanyA ane ghana banne ApI mane gharabAravALo karyo. ghaMghAmAM mAruM mana coMTyuM nahIM. tethI aMte pAcho bhikhArI jevo thaI gayo. 18 strI-ghana to pUruM thayuM, karI na kAMI kamANI re, graha gaNavAnI koDIo pIrasI thALe ANI re. 19 artha :- strI taraphathI AveluM ghana to pUruM thayuM ane navI kamANI kAMI karI nahIM. tethI ekavAra mArI strIe jyotiSa vidyAmAM graha gaNavAnI koDIo lAvIne mArI thALImAM pIrasI. 19aaaa kAMtA kahe: 'have jamo, dhyAna tamAruM AmAM re." mukhya koDI mAthe paDe skuliMga UDI evAmAM re. 20 artha - pachI mArI strI kahevA lAgI ke have jamo. A koDIomAM tamAruM dhyAna che. to ene khAo. bIjuM to gharamAM kaMI khAvAnuM che nahIM. te koDIo mArI thALImAM nAkhatA temAMnI eka koDI te, sphaliMga eTale taNakho UDIne paDe tema te mArA mAthAmAM paDI. 20gA. hAtha ghoI chAMTyo ane tethI meM anumAnyuM re, jyotiSanA AghArathI, ghana maLaze manamAnyuM re." 21 artha - vaLI strIe hAtha ghoI mArA para chAMTyo tethI meM jyotiSavidyAnA AghArathI anumAna Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (87) zrI zAMtinAtha bhAga-1 karyo ke mane manamAnyuM ghana maLaze. / / 21 / / vidAya joSIne daI, maMtrI saha vicAryuM re, upAya karavo zo have ? eka pradhAne thAyuM re-22 artha :- pachI joSIne vidAya daI, maMtrI sAthe vicAra karyo ke have zo upAya karavo? tyAre eka pradhAne teno upAya batAvyo. / / 22 / / 'loDhAnI peTI karI nRpa purI dariye rAkho re.' bIjo kahe : 'Dara tyAM vaLI magara-matsyano Akho re.' 23 artha :- eka loDhAnI peTI karI temAM rAjAne pUrI dariyAmAM rAkhIe. tyAre bIjo pradhAna kahe : tyAM to magara-matsyano pUrepUro Dara rahelo che. II23aa trIjo kahe : 'girinI guphA zodhIne saMtADo re,' 'ajagara Adi tyAM ghaNA, bIjo rasto kADho re.'24 artha :-- trIjo pradhAna kahe H koI pahADanI guphA zodhIne tyAM rAjAne saMtADI mUkIe. tyAM paNa ajagara Adi ghaNA hovAthI koI bIjo rasto zodhI kADho. ArA matisAgara maMtrI kahe : "potanapuranA svAmI re sAta divasa sudhI bIjA, banAvatAM zI khAmI re?' 25 345 artha :- tyAre matisAgara maMtrIe kahyuM : A potanapuranA svAmI sAta divasa sudhI bIjA banAvIe to kAMI vAMdho Ave? / / 25 / / 'mare are! mAre lIdhe bIjo te nA sAruM re,' badhA maLI che : 'yakSanuM pUtaLuM karIzuM, vAruM re.'26 artha :-- te sAMbhaLI meM kahyuM : mAre lIdhe are ! koI bIjo mare te yogya nathI. tyAre badhA maLI kahe : = eka yakSanuM pUtaLuM karI tene rAjA tarIke sthApita karIzuM. / / 26 / / yakSa-mUrti siMhAsane sthApI saunI sAkhe re, AjJA tenI laI kare kArya, mAna bahu rAkhe 2, 27 artha :-- pachI saunI sAkSIe yakSanI mUrti siMhAsana upara rAjA tarIke sthApita karI temanI AjJA = laIne badhA kArya karavA lAgyA. te mUrtinuM pratyakSanI jema bahumAna jALavavA lAgyA. / / 27 / / dharmakAryamAM huM rahyo sAta divasa bhaya choDI re, gaI kAle vIjaLI paDI, yakSa-pratimA toDI 2. 28 artha :- zrI vijayakuMvara kahe : A kAraNathI bhaya choDI sAta divasa sudhI huM dharmakAryamAM rahyo hato. gaI kAle te vIjaLI paDI ane thAnI pratimAne toDI nAkhI. / / 28 / / dAna dIdhuM so gAmanuM vaLI brahmAnI kheDI re, pUMjI kanaka-ratnAdithI nimittavAdI teDI 2. 29 artha :-- have te nimittavAdIne bolAvI mane jIvitadAna ApanAra hovAthI tene brahmA samAna mAnI = Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 so gAmanuM dAna dIdhuM tathA sonA ane ratna AdithI tenI pUjA karI. muralA Aja muMja abhiSekano utsava nUtana thAto re, tame paghAryA to ure harSa have nA mAto re." 30 artha :- zrI vijayakuMvara kaheH Aje mAro nUtana rAjyAbhiSekano utsava thAya che ane temAM vaLI ociMtA tame paghAryA tethI hadayamAM harSa samAto nathI. 30 thoDA dina rahIne gayo amitateja nija pure re; sutArA vidyAtharI ramI rahIM patinA ure re. 31 artha - thoDA divasa sAsarAmAM rahI amitateja potAnA nagaramAM gayo. tenI bahena sutArA vidyAdharI je rAjA vijayakuMvarane paraNAvela che te patine priya hovAthI tenA hRdayamAM ramI rahI AnaMda saha kALa nirgamana karavA lAgI. 31nA mAtAnI zikSA vaDe zravijaya vidyA sAthe re, sutArA saha te vane, gagane jAya abAdhe re. 32 artha - ekavAra mAtAnI zikSAthI zrI vijayakuMvara sutArA sAthe AkAzamArge abAghApUrvaka vanamAM jaI vidyA sAdhavA lAgyo. rA. vana-krIDA karato phare, prema-madirA pIto re, siMhAdinA sthAnamAM pharatAM te nA bIlo re. 33 artha - jaMgalamAM premarUpI madirA pIto te vanakrIDA karavA lAgyo. siMha AdinA sthAnamAM paNa pharatAM te bIto nathI. 33aaaa. haraNuM avanavuM dekhIne kahe sutArA, "jhAlo re, ramavA laI jaIzuM bhaluM, jarphera mane e Alo re."34 artha :- tyAM vicitrarUpavALuM haraNane joI sutArA bolI : ene jhAlI mane Apo. ene ramavA laI jaIzuM. te jarUra mane lAvI Apo. 34o. zrIvijaya caturAIthI tenI pAchaLa cAlyo re, te paNa doDe vaLI care, kALa ema bahu gALyo re. 35 artha:- zrI vijayakuMvara caturAIthI tene pakaDavA pAchaLa cAlyo. te haraNa paNa doDe, vaLI caravA lAge. ema karatAM bahu samaya pasAra karyo. sapanA vidyAghara kapaTI bIjo zrIvijaya thaI Avyo re : hAtha na AvyuM haraNa te, koI rIte nA phAvyo re; 36 artha - tyAM sutArA pAse bIjo eka vidyAdhara kapaTathI zrI vijayakuMvaranuM rUpa laI Avyo. ane kahevA lAgyo ke bahu prayatna karavA chatAM te haraNa hAthamAM AvyuM nahIM; huM koI rIte temAM saphaLatA meLavI zakyo nahIM. 36o. Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (87) zrI zAMtinAtha bhAga-1 347 sAMja paDI cAlo have jhaTa beso vimAne re," ema kahI te harI gayo zrIvijaya-priyAne re. 37 artha - have sAMja paDI gaI mATe cAlo jhaTa vimAnamAM beso ema kahI te vidyAghara zrI vijayakuMvaranI priyA sutArAne harI gayo. If3LA sutArA sthAne pheMkI vidyA tevAM rUpe re, zrIvijaya Avyo dekhI te sApa Dasyo kahI rUe re. 38 artha - sutArAnA ThekANe vaitAlinI vidyAnA baLe sutArA jevI rUpavALI bIjI strIne mUkI dIdhI. tyAM zrI vijayakuMvara Avyo jANI mane sApa Dasyo che ema kahI te mAyAthI banAvelI sutArA rovA lAgI. 38aaaa. zrIvijaya ghAyo chatAM marI gayelI bhALe re, maNimaMtrAdi auSathI yoje te tatkALa re. 39 artha :- zrI vijaye tenA upAya karyA chatAM tenI sAme ja marI gayelI hoya tema AMkho mIMcI dIdhI. zrI vijayakuMvare tatkALa tene ThIka karavA mATe aneka maNi maMtra taMtrAdikanI auSaghIrUpe yojanA karI. 39aaaaN niSphaLa sarve lAgatAM, jIvana tajavA ghAre re, khaDakI citA, strIne meMkI lagADI jyAM paga ghAre re-40 artha - tene jIvADavAnA badhA upAyo niSphaLa lAgatAM zrIvijayakuMvara pote potAnA paNa prANa tajavA taiyAra thayo. tenA mATe citA khaDakI, temAM strIne mukI, Aga lagADI, temAM pote deha choDavA mATe paga mUkavA ghAre che. 40 vidyAghara AvI caDhe, maMtrita jaLa tyAM chAMTe re, lAta lagAvI te strIne, vidyA paDI gaI vATe re. 41 artha :- teTalAmAM tyAM eka vidyAdhara AvI caDhyo. teNe maMtrita jaLa chAMTI banAvaTI sutArAne lAta mArI ke te vaitAlinI vidyA tyAMthI bhAgI gaI. 41aaaa. zrIvijaya pUche, "aho! koNa tame upakArI re? zuM dekhuM svaprA samuM? koNa hatI e nArI re?" 42 artha - zrI vijayakuMvara vidyAdharane pUchavA lAgyo ke aho! mArA upara Avo upakAra karanAra tame koNa cho? A huM svaprA jevuM zuM joI rahyo chuM? te banAvaTI sutArA koNa hatI? I4rA vidyAghara bole have : "amitateja ama svAmI re, tene pokArI raDe, sutArA zubhanAmI re. 43 artha - vidyAghare javAbamAM kahyuM : amitateja amArA svAmI che. tene pokArIne raDatI zubhanAmavALI sutArAne ame joI che. 43aa. svAmI-bhaginI oLakhI, pUchyuM "koNa hare che re?" bole azanighoSa tyAM : "laDavA hAma ghare che re? 44 Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha :- A to amArA svAmI amitatejanI ja bahena che ema oLakhIne meM pUchyuM : tamane ahIM koNa harI lAvyuM? tyAre azanighoSa bolyo ke zuM mArI sAthe laDavAnI hAma eTale hiMmata gharAve che? I44 camaracaMcA-purI-pati, zrIvijayanI kAMtA re, harI lAvyo choDAva tuM, jo nahi jIvana-ciMtA re." 45 artha :- huM camara caMcApurIno rAjA chuM. A vijayakuMvaranI strI che. huM ene harI lAvyo chuM. tane tArA jIvananI ciMtA na hoya to mArI pAsethI ene choDAva. I4pA. kahe sutArA : "mA laDo, muja pati pAse jAo re, vidyA muja veSe chaLe teno jIva bacAvo re.'46 artha - e sAMbhaLI sutArA kahevA lAgI : tame laDo mA. pahelA mArA pati pAse jAo. tene vaitAlinI vidyA mAro veSa gharIne chaLe che mATe prathama teno jIva bacAvo. 46nA te suNI A ApanI pAse Avyo doDI re, AjJA Apo tema sau kArya karuM tana toDI re."47 artha :- sAMbhaLIne huM ApanI pAse zIdhra Avyo chuM. jema Apa AjJA Apo tema huM tanatoDa mahenata karavA taiyAra chuM. 4LA zrIvijaya kahe: "Apa to mArA jIvana-dAtA re, amitateja saha Avajo, bolAvI muja mAtA re."48 artha - zrI vijayakuMvara kahe : Apa to mArA jIvanadAtA cho. mArI mAtAne bolAvI zrI amitateja sAthe ahI Avajo. ||48 amitateja-pratApathI azanighoSa jitAyo re, oNva laI nAsI te gayo, zrIvijaya pUThe ghAyo re. 49 artha - amitatejanA pratApathI yuddhamAM azanighoSa jitAI gayo. te jIva laIne nATho ane tIrthakaranI sabhAmAM peTho tyAre zrI vijayakuMvara tenI pAchaLa doDyo. 49o. zravijaya tIrthaMkara-sabhA dekhI temAM peTho re, amitateja paNa AvIne zrIvijaya saha beTho re. 50 artha :- zrI vijayakuMvara paNa tIrthaMkaranI sabhA joI temAM peTho. pachI amitateja paNa tyAM AvIne zrI vijayakuMvara sAthe beTho. 50nA sabhA viSe tA~ vaira sau suNe prabhunI vANI re, azanighoSanI mArjIe sutArA tyAM ANI re. 51 artha :- sabhA madhye baghAe prabhunI vANI sAMbhaLIne vairabhAvano tyAga karyo. azanighoSanI mAtAe sutArAne paNa tyAM ANI. pa1AA putra-doSane khamAvatI, satI patine Ape re, jAti-vera pazu paNa taje, kSamA sahaja tyAM vyApe re. para Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (87) zrI zAMtinAtha bhAga-1 349 artha :-- potAnA putra anighoSanA doSane khamAvatI evI mAtA, satI sutArAne potAnA patine Ape che. bhagavAna AgaLa jAtivera pazuo paNa taje che. tyAM bhagavAnanA pratApe baghAmAM sahaja kSamAbhAva vyApe che. pA anighoSa khamAvato kahe : "pUrvanA doSe re, harI lAvyo A bAIne, prabhu muja doSo khoze re. 53 = artha :- azanirdoSa paNa potAnA doSo khamAvato kahe che ke pUrvakarmanA doSe huM bAI sutArAne harI lAvyo. paNa prabhu mArA A doSone mApha karaze. pagA akhaMDita-zIlavaMtI e, dharma-mAta muja sAcI re; bhUtakALa bhUlI javA, kharI kSamA A yAcI re.' 54 artha :-- A akhaMDita zIlavaMtI sutArA e mArI dharmamAtA che. mane mAruM kartavya zuM hovuM joIe te darzAvanAra hovAthI temaja sAcA Atmagharmane batAvanArI hovAthI mArI kharI dharmamAtA che. bhUtakALane bhulI javA mATe huM sarvanI samakSa kharI kSamA yAcanA karuM chuM. / / 54 // amitateja vInave : "prabhu, bhaginI harI muja zAthI re?'' kahe kevaLI : "sau suNo, kahuM vAta e AkhI re. 55 = artha :-- have amitateja vinayapUrvaka kahevA lAgyo ke prabhu! A mArI bahenanuM eNe zA mATe haraNa karyuM? tyAre kevaLI bhagavAna kahevA lAgyA : zuM te sarva vRttAMta jaNAvuM chuM; te tame badhA sAMbhaLo. / / 55 acaLa gAmanA viprano kapila putra dAsIno re, bIjA be putro bhage, kapila na udAsI, jo re. 56 artha :-- acaLa gAmanA brAhmaNathI utpanna thayelo kapila, te dAsIputra hato. te brAhmaNanA bIjA be putro hatA. te pitA brAhmaNa pAse bhaNavA lAgyA. kapila paNa bhagavAmAM udAsIna nahIM paNa utsAhI hato. / / 5 / / kapila adhikArI nahIM, paNa surNA kaMThe ghAre re; buddhibaLathI te banyo paMDita zAstra-vicAre re. 57 artha :-- kapila dAsIputra hovAthI tene bhaNavAno adhikAra Apyo nahIM. chatAM teNe vidyA sAMbhaLIne kaMThe dhAraNa karI lIdhI. pachI buddhinA baLe zAstro vicAravAthI te paMDita banI gayo. / / 57 / / veda na zobhe tujane,' kahIne kADhI mUkyo re, ratnapuramAM te gayo, paNa vidyA nA cUkyo re. 58 artha :- tuM dAsIputra hovAthI tArA kaMThe veda zobhe nahIM. ema kahrI kapilane kADhI mUkyo. paNa vidyAne bhulyA vinA te ratnapura nagaramAM gayo. paTA akhaMDita buddhibaLe paMDita mukhya manAyo re, rAja-purokti dardIthI kanyA, ati pujAyo re. 59 artha - akhaMDita buddhinA banne ratnapuramAM te paMDitomAM mukhya gaNAyo. tyAMnA rAja purohite tene = Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 kanyA ApI. tethI tyAM ati pUjyapaNAne pAmyo. 19 satyabhAmA sunAmanI kanyA buddhizALI re, pati paramezvara mAnatI, sevA kare rasALI re. 60 artha - satyabhAmA nAmanI te kanyA buddhizALI hatI. te patine paramezvara mAnatI ane tenI bhAvapUrvaka sevA karatI hatI. /60aaaa nATaka jovA pati gayo, thayuM mAvaThuM tyAre re, kapaDAM korAM laI jAe rAha satI nija dhAre re. 61 artha :- ekavAra nATaka jovA satyabhAmAno pati kapila gayo. tyAre varasAdanuM mAvaThuM thayuM. te vakhate hAthamAM korA kapaDAM laIne satI satyabhAmA potAnA gharanA dvAra upara UbhI patinI rAha jotI hatI. 61aaaa kapila nagna rAte thaI kapaDAM kApe rAkhI re, doDI ghera gayo ane kahe strIne, "vidyAthI re-62 artha:- te vakhate varasAdanA kAraNe kapila rAtanA nagna thaI kapaDAM kAkhamAM sameTI doDato doDato potAne ghera Avyo ane strIne kahevA lAgyo ke mArI vidyAno prabhAva jo. IkarA kapaDAM muja palaLyAM nathI'; paNa ajavALe dekhe re zarIra palaLeluM badhuM, nagna thayelo lekhe re. 63 artha :- kapila kahe : mArI vidyAnA baLe jo kapaDAM palaLyAM nathI. paNa satyabhAmAe ajavALAmAM tenuM badhuM zarIra palaLeluM joyuM. tethI tene nagna thaIne ghara pAse AvI kapaDAM paherelA che ema jANyuM. 63. uttama janane nA sUjhe AvI vRtti nIcI re, saMzaya manamAM te ghare, manovRtti thaI UMcI re. 64 artha - jo A uttama kuLano hoya to rAtre paNa varasAdamAM nagna thaIne ghera AvavAnI nIca vRtti sUjhe nahIM. Ama satyabhAmAnA manamAM zaMkA thavAthI kapila pratye tenuM mana UMcu thaI gayuM. 64 nirNana kapila-pitA suNe, kapila thayo ghanavALo re, ratnapuramAM AvatAM, thayo kapila bhayavALo re- 65 artha - have bIjA acaLa nAmanA gAme rahelA kapilanA nirdhana brAhmaNa pitAe sAMbhaLyuM ke putra kapila ghanavAna banI gayo che. tethI te ratnapura Avyo. te jANI kapilanuM mana bhayavALuM thayuM. 6pAA rakhe! vAta sAcI thatAM pragaTa, kapaTa jaga jANe re," mATe rAjI rAkhavA bahumAna kare A TANe re. 66 artha - rakhene mArI dAsIputravALI sAcI vAta pragaTa thAya to loko mane kapaTavALo jANaze. mATe brAhmaNa pitAne rAjI rAkhavA temanuM ghaNuM bahumAna karavA lAgyo. dukA vinaya ghaNo dekhADato, jAdI rasoI banAvI re, saMzaya strIno tyAM vadhyo, ghana daI pUMche manAvI re. 67 Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (87) zrI zAMtinAtha bhAga-1 351 arthaH- kapila temanA pratye ghaNo vinaya dekhADato hato chatAM pitA brAhmaNa hovAthI temanI rasoI judI banAvI. A joI satyabhAmAne saMzaya vaghyo ke ema kema karyuM? tethI teNIe pitAne ghana daI manAvIne badhuM pUchI lIdhuM. ||6|| ekAMte teNe kahyuM : "dAsI-putra amAro re,' ghana laI raste te paDyo; satI gaNe bhava khAro re. 68 artha :- tyAre ekAMtamAM brAhmaNa pitAe kahyuM : A amAro dAsIputra che. pachI te to dhana laI - raste paDyo. paNa satI evI satyabhAmAe A badhI vigata jANavAthI tene mana A saMsAra khAro jhera jevo lAgyo. / / 68aa rAjAne jaI te kahe, kapilane bolAve re; kaThe satyabhAmA : 'mane Atma-Thita bahu bhAve re; 69 artha - rAjA zrISeNa pAse jaI satyabhAmAe kahyuM H kapilane bolAvo. mane mArA AtmAnuM hita karavuM bahu game che. 6thA tajavA de saMsAra to dIkSA laIne pAchuM re.' kapila kahe : 'tenA vinA huM nA jIvana gALuM re. 70 artha :-- jo mane kapila saMsAra tajavA de to huM dIkSA laI tenuM pAlana karuM. tyAre kapila kahe : tenA vinA huM A jIvana gALI zakuM nahIM. / / 30 / / vezyA-tyAga karAvavo, kahyo gharma, nRpa, mAno re, paraNelI strIno nahIM tyAga kadI karavAno re. 71 artha :-- he rAjA ! vezyAno tyAga karAvavo tene dharma kahyo che. paNa paraNelI strIne tyAgavAnuM kadI kahyuM nathI. / / 71 / / spaSTa satyabhAmA vade : dAsI-putra na sevuM re, marIza DUbI ke baLI, nIca banI nahi jIvuM re.'kara artha :- tyAre spaSTapaNe satyabhAmA bolI ke huM dAsIputrane sevIza nahIM. bhale huM DUbIne ke baLIne marI jaIza paNa nIca banI have jAvIza nahIM. / / 7 / / zrISeNa nRpa kahe : 'nahIM sukha tamane saMyoge re, bhale rahe putrI samI thoDA dina muja saMge re.' 73 artha :~ tyAre zrISeNa rAjA bannene zAMti pamADavA mATe bolyA ke tamArA bannenA saMyogamAM have sukha nathI. mATe bhale thoDA divasa satyabhAmA putrInI jema mArI sAthe rahe. 573aa kapila kabUle te rIte satI soMpaO rANIne re, eka divasa muni AviyA, bhAve te jJAnIne re- 74 artha :-- kapile te vAta kabUla rAkhI. tethI satI satyabhAmAne rANIne soMpI. eka divasa tyAM muni - mahAtmA padhAryA. te jJAnIne bhAvapUrvaka badhAe dAna ApyuM. 574 // Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352 prajJAvodha-vivecana bhAga-2 be rANI, nRpa dAna de; satI ati anumoDhe re, yugalika AvuM bAMghatA cAre jIva pramode re. 75 = artha :-- te jJAnI munine rAjAnI be rANI tathA rAjA bhAvathI dAna ApavA lAgyA. tenI ati anumodanA satI satyabhAmAe karI. te cAreya jIvoe guNa pramodanA kAraNe yugalika AyuSyano baMgha karyo. 575 / / nRpa-putro be ekadA vaDe eka strI kAje re, nRpa vAre, mAne nahIM; nRpa levAyo lAje re. 76 --- artha :- ekadA rAjA zrISeNanA be putro eka strIne mATe laDavA lAgyA. rAjAe ghaNA vAryA chatAM mAnyuM nahIM. tethI rAjAne ghaNI lajjA AvI ke AvA mArA putro che to huM bIjAne zuM moDhuM batAvuM. / / 76 / / viSa-puSpa sUMghI mare nRpa sAthe be rANI re, kapila-patnI sAthe mare nija anAthatA jANI re. 77 artha :-- tethI rAjAe viSanuM puSpa sUMghI deha tyAga karyo. tenI sAthe beya rANIoe paNa tema karyuM. kapilanI patnI satyabhAmAe paNa potAnI have anAthatA jANI teNe patra deha tyAga karyAM. chyA kapila bAhu bhavamAM bhamI aniyoSa-bhava pAme re, yugalika-sura-bhava bhogavI satI sutArA nAme re. 78 artha :kapila, tiryaMcAdi ghaNA bhavomAM bhaTakIne anighoSano A bhava pAmyo che. tathA yugalika ane devano bhava bhogavI kapilanI strI satyabhAmA, te A bhavamAM satI sutArA banI che. ||78|| tema ja zrIrSaNa-jIva tuM amitateja gaNAto re; tuja patnI rANI hatI pUrve; e kharI vAto 2, 79 artha :- temaja zrIrSaNa rAjAno jIva te tuM A bhavamAM amitateja banyo che. tArI hamaNAM je patnI jyotiprabhA che te ja pUrvabhavamAM tArI rANI hatI. e badhI kharI vAto che. ||79nA bIjI rAI-jIva A bhave zrIvijayarUpa jANo re, yugalika-sura-sukha bhogavI Aja rAja-sukha mANo re. 80 artha :- zrIrSaNa rAjAnA bhavamAM je tArI bIjI rANI hatI teno jIva A bhavamAM zrI vijayakuMvara banela che. te paNa yugalika ane devalokanA sukha bhogavI Aje rAjasukhane mANe che. mATalA be kuMvara laDatA hatA tyAM vidyAdhara AvI re, kahe : 'bena kAje nahIM jhUjho prIti lAvI re.' 81 artha :- zrISeNa rAjAnA be kuMvara je eka suMdara strIne meLavavA mATe laDatA hatA. tyAM eka vidyAghara AvIne kahevA lAgyo ke tame tamArI bahenane meLavavA mATe prIti lAvIne paraspara yudgha karo nahIM. / / 81 banne vIra pAchA haThI pUche : "zuM tuM bole re? koNa ? kyAMthI? AvIne ? hRdaya-dvAra ama khole re?82 Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (87) zrI zAMtinAtha bhAga-1 353 artha - banne vIra pAchA haThIne pUchavA lAgyA ke A tuM zuM bole che? tuM koNa? kyAMthI AvIne amArA hRdayanA dvAra khole che? arthAt A amArI bahena che ema te kevI rIte jANyuM? II8rA te vadato : "Aje gayo, amitayaza jina pAse re, vidyAghara zAthI thayo?" pUMchatAM prabhu prakAze reH 83 artha - tyAre te vidyAghara kahevA lAgyo ke huM Aje amitayaza nAmanA jinezvara pAse gayo hato. huM vidyAdhara kevI rIte thayo? ema pUchatA prabhu sarva vRttAMta prakAzavA lAgyA. //83 vatazokA nagarI viSe ratnadhvaja nRpa jANo re, tenI tuM rANI hato, putrI traNa pramANo re. 84 artha - vItazokA nAmanI nagarImAM ratnadhvaja nAme rAjA hato. pUrvabhavamAM tenI tuM rANI hato. tyAM tAre traNa putrIo hatI. 84. paghA nAme je hatI te sAdhvI-vrata pALe re, eka divasa be yuvako, strI dekhI laDatA bhALe re. 85 artha :- traNa putrImAM paDyA nAmanI je putrI hatI te sAdhvI thaIne vrata pAlana karatI hatI. eka divasa be yuvAna puruSone eka strIne meLavavA mATe laDatA teNIe joyA. I8pA. nidAna te sAdhvI kareH "Ama muja kAje hojo re, marIne te devI thaI pachI suMdarI thaI, jojo re. 86 artha - eka strIne mATe be yuvAnone laDatA joI sAdhvIe evuM nidAna karyuM ke Ama mArA mATe paNa hojo arthAt mane paNa puruSo evI rIte icche. pachI te sAdhvI marIne devI thaI. tyAMthI cyavIne A suMdarIrUpe avatAra pAmI che. 86. be beno bIjI hatI te kuMvara thaI jhUjhe re, Aje ratnapura, aho! jyAM sAdhvInarjIva jAe re. 87 artha:- pUrvabhavamAM tenI je be baheno bIjI hatI te A beya kuMvararUpe janma laIne Aje A ratnapuramAM aho!te sAdhvInA jIvane joI, teNIe je nidAna karyuM hatuM tethI tene meLavavA mATe laDI rahyAM che. ll8LA rANIno rjIva tuM hato, bannenI tuM mAtA re, dAnAdi gharme thayo vidyAghara vikhyAtA re. 88 artha - pUrvabhavamAM ratnadhvaja rAjAnI rANIno jIva tuM hato. ane be beno je Aje kuMvara thaIne strI mATe laDI rahyAM che, te bannenI tuM mAtA hato, temaja sAdhvI padmA paNa tArI ja trIjI putrI hatI. te bhavamAM dAna, zIla, tapa, bhAva Adi gharmanuM AcaraNa karavAthI te A bhavamAM prasiddha vidyAdhara thayo chuM. 88aaaa tuja vacano te mAnaze, dIkSA banne leze re; vrata pALI mokSe jaze, jo tuM jaI upadeze re." 89 artha - tArA vacano te laDatA beya yuvAno mAnaze; kemake pUrvabhavanI te beya tArI putrIo che. tuM tyAM jaI temane upadeza Ape to te banne dIkSA laI, vrata pALIne mokSe jaze. II89aaaa Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 tethI tamane boghavA, Avyo turta suNIne re, suNa banne sAthe thayA, mAtA-guru gaNIne re."90 artha - bhagavAna amitayaza jinezvara pAse A vAta sAMbhaLIne huM turta tamane samajAvavA mATe ahIM Avyo chuM. temanI vAta sAMbhaLI, pUrvabhavanI mAtAne guru gaNI banne sAdhu thaI gayA. 90gA. amitateja pUche pharI: he! prabhu, huM chuM kevo re? hoIza bhavya abhavya ke? kRpA karI darzAvo re."91 artha :- zrI amitateja bhagavAnane pharI prazna pUche che ke he prabhu! huM kevo chuM? huM bhavya chuM ke abhavya? te kRpA karI mane darzAvo. 91. kahe prabhu : "navamA bhave thazo tIrthapati yogI re, bharata-cakravartI taNI padavInA paNa bhogI re. 92 artha - tyAre prabhu kahevA lAgyA ke AjathI navamA bhave yogIzvara zrI zAMtinAtha nAme tame tIrthapati thazo. tathA bharatakSetramAM cakravartInI padavInA paNa sAthe bhoktA thazo. 92aaaa tuja anuja zrIvijaya thaI gaNathara padavI leze re." pharI pUMche : "sadgharma zuM?" kevaLI vaLI upadeze re - 93 artha :- zrI vijayakuMvara te bhavamAM tAro anuja eTale nAno bhAI thaI, dIkSA laI gaNaghara padavIne pAmaze. zrI amitateje pharI prazna pUchyo ke he prabhu! sagharma kone kahevo? tyAre zrI kevaLI bhagavAna te viSe vistArathI tattvano upadeza A pramANe ApavA lAgyA. 93aaaa "bhava-hetu to karma che, te mithyAtvAdithI re, mithyAtve viparItatA jJAna viSe dekhAtI re. 94 artha - A saMsAramAM jIvane rajhaLavAnuM kAraNa to karma che. te karma AvavAnA mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yoga nAmanA pAMca prakAra che. have darekanuM svarUpa samajAve che. mithyAtva eTale ajJAnanA kAraNe jIvanuM jJAna paNa viparIta thayeluM jaNAya che. 94o. pAMca bheda mithyAtvanA : prathama bheda "ajJAnI re, bhAna na gharma atharmanuM, e enI nizAnI re. 95 artha :- mithyAtvanA ajJAna, saMzaya, ekAMta, viparIta ane vinaya ema pAMca bheda che. temAM prathama bheda ajJAnano che. ajJAna eTale potAnA AtmagharmanuM eTale potAnA svarUpanuM jene bhAna nathI, oLakhANa nathI te. ane adharma eTale zarIrAdi pudagala dravya je potAno gharma eTale svabhAva nathI tene potAnA mAnavA. ema hitAhitanuM bhAna na hovuM te A ajJAnanI nizAnI che. pA. Agama, A sahAyathI, suNa nirNaya nA lAve re, saMzaya tattva viSe rahe, bheda bIjo batalAve re. 96 artha :- AgamathI athavA Ata eTale mokSamArgamAM vizvAsakaravA lAyaka evA jJAnI puruSanI Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (87) zrI zAMtinAtha bhAga-1 35 5 sahAyatA laIne ke temano upadeza sAMbhaLIne paNa jIvAdi padArthonA svarUpano nirNaya na karavo ane tattvomAM zaMkA sahita mAnyatA rAkhavI te saMzaya nAmano mithyAtvano bIjo bheda che. II96nA samakita-jJAnAcAramAM ke dravyAdi tatve re, ekAMte aMzo grahe, ekAMtika mithyAtve re. 97 artha - koI mAtra jJAna vAMcI nizcayAbhAsI thaI potAne samakitI mAne athavA koI ekAMte kriyAne ja vaLagI rahI potAne samakitI mAne. paNa "jJAnakriyAbhyAm mokSaH' arthAt jJAna sahita kriyAthI mokSa che te na mAne temaja koI jIvAdi tattvonA paNa ekAMte aMzo grahaNa kare jemake AtmA nitya ja che. athavA te anitya ja che ema ekAMte mAne paNa svAduvAdathI na mAne tene ekAMtika mithyAtvano trIjo prakAra kahyo che. 9zA. jJAna-jJAyaka-jJayano nirNaya UMgho ghAre re, tyAM viparita mithyAtva che; agharma-gharma vicAre re. 98 artha - jenuM jJAna viparIta che arthAt jenI samajaNavaDe karelo nirNaya UMgho che. jJAyaka eTale sarva padArthane jANanAra evA AtmAnuM svarUpa paNa je deharUpe mAne che, temaja joya eTale jagatanA sarva padArtho je potAnA nathI chatAM potAnA che ema viparIta rIte jenA magajamAM nirNaya karelo che, tathA potAnA vicAra karIne je adharma eTale mithyAgharmane sagharma mAne che, ema sarvanuM viparIta svarUpa nirdhArI levuM te viparIta nAmano mithyAtvano cotho bheda che. II98 trivigha vinaya saghaLe kare, vinA viveka ajANyo re, mukti-hetu mAne bathe, aMtima bheda vakhANyo re. 99 artha:- je trividha eTale mana,vacana, kAyAthI sat deva ke asat deva Adino athavA sadguru ke asadguruno athavA sagharma ke salphAstra temaja asat gharma ke asat zAstra Adi sarveno eka sarakho vinaya kare tene pAMcamo bheda vinaya mithyAtva nAmano kahyo che. te puruSa viveka rahita che, sardeva gurudharmanA svarUpathI ajANyo che. mATe sarvano eka sarakho vinaya karavo tene muktinuM kAraNa mAne che. A mithyAtvano aMtima bheda bhagavAne kahyo che. gAlA asaMyama avratI-kriyA mana-vANI-tanuM yoge re, indriya-asaMyama ane prANa-asaMyama bhaMge re. 100 artha - have aviratinuM svarUpa jaNAve che. avirati eTale asaMyama. je mana vacana kAyAthI vrata vagaranI kriyA kare te asaMyama kahevAya che. te asaMyamanA bAra prakAra che. pAMca indriyo ane mana pramANe viSayomAM pravRtti karavI te cha prakAranI indriya asaMyama che ane pAMca sthAvara ane chaThThI trasa jIvonI hiMsAne na rokavI te cha prakArano prANI asaMyama che. |100gA. guNasthAnaka cothA suthI asaMyama baMgha-hetu re, vratamAM doSa pramAda che, chaThThA suthI suNI le tuM re. 101 artha - cothA guNasthAnaka sudhI uparokta bAra prakArano asaMyama athavA avirati jIvane Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 karmabaMdhanA kAraNa che. pAMcamA guNa sthAnakamAM deze vrata AvavAthI tathA chaThThA guNasthAnakamAM munine sarva vratarUpa saMpUrNa saMyama AvavAthI avirati saMbaMdhI thato baMgha aTake che, paNa pramAdavaDe thato baMgha cAlu rahe che. tethI vratomAM doSa lAge che. te pramAda chaThThA guNa sthAnaka sughI karmabaMdhanuM kAraNa thAya che. 101aaaa paMdara bheda pramAdanA, kaSAya soLa prakAre re; guNasthAnaka dazamA sughI baMgha kaSAya-vikAre re. 102 artha :- pramAdanA paMdara bheda che. pAMca viSaya, cAra kaSAya, cAra vikathA, nidrA ane sneha. have sAtamA apramatta guNa sthAnakamAM pramAdathI thato baMgha aTakI gayo paNa kaSAyathI thato baMgha cAlu rahe che. te kaSAya soLa prakAranA che. te dazamA sUkSma sAMparAya nAmanA guNasthAnaka sudhI hoya che. te kaSAyarUpI vikArane kAraNe jIvane karmano baMgha cAlu rahe che. /102aa. traNe guNasthAne pachI sAtavedana Ave re, kaMpe Atma-pradeze te yoga, karmane lAve re. 103 artha - pachI agyAra, bAra ane teramA guNasthAnake jIvane sAtavedanIyano baMgha thAya che. kaSAyathI thato baMgha aTakI javAthI have A traNa guNasthAnakamAM jIvane baMdhanuM kAraNa mAtra yoga che. te mana vacana kAyAnA yoganI pravRtti thavAthI Atmapradezo kaMpAyamAna thAya che ane karmane potA tarapha AkarSe che. jenA nimittathI AtmAnA pradeza sakaMpa thAya ane karmonuM kheMcANa thAya tene yoga kahe che." -sahajasukha sAdhana (pR.354) 103ii paMdara bhede yoga che, prakRti-pradeza-hetu re; kaSAyathI rasa ne sthiti; karma pAkI rasa detuM re. 104 artha :- yoganA paNa paMdara bheda che. te A pramANe satyamana, asatyamana, ubhayamana, anubhayamana, satyavacana, asatya vacana, ubhaya vacana, anubhaya vacana, audArika yoga, audArikamizra yoga, vaikriyika, vaikriyika mizra - cha paryApti pUrI na thAya tene mizra kahevAya che. AhAraka, AhArakamizra, kArmANa, vigraha gatimAM kArmANayoga hoya che. e mana vacanakAyAnA yoga te prakRtibaMgha ane pradezabaMghanA kAraNo che. jyAre karmomAM rasa ane sthiti paDe te kaSAyabhAvothI paDe che. pachI karmano abAghAkALa pUro thaye te karma pAkIne sukhaduHkharUpa phaLane ApanAra thAya che. "je vicAra ane vacanane satya ke asatya kAMI na kahevAya tene anubhaya kahe che." -sahajasukha sAghana (pR.353) I/104o. mithyAtva, avirati ane kaSAya, pramAda, yoge re, eka so vIsa prakRtio bAMghI karma-saMyoge re. 105 artha :- karmabaMdhanA kAraNo mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yoga che. te te karmabaMghanA saMyoge jIva ekaso vIsa prakRtino baMgha kare che. te A pramANe che. pAMca jJAnAvaraNIyanI, nava darzanAvaraNIyanI, chavIsa mohanIya karmanI, pAMca aMtarAyakarmanI, saDasaDha nAmakarmanI, be vedanIya karmanI, be gotrakarmanI tathA cAra AyuSyakarmanI. 10pA. bhame jIva bhavamAM ati; lahIM karaNAdi labdhi re, mokSamArga je pAmatA. te pAme che siddhi re. 106 Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (88) zrI zAMtinAtha bhAga-2 357 - artha :- ApaNo AtmA karma bAMdhIne A saMsAramAM atyaMta paribhramaNa kare che. paNa pAMca karaNAdi labdhine pAmI mokSamArga meLavI apUrva evA AtmAnI siddhine pAme che. te pAMca labdhio A pramANeH'(1) kSayopazamalabdhi-manuSyabhava, pAMca indriya vagere maLe te. (2) vizuddhilabdhi--khoTAM kAmathI trAsa pAme ne sArA bhAva bhaNI jIva vaLe tethI puNya bAMdhe. tethI satpuruSano yoga thAya. (3) dezanAlabdhi--satpuruSano yoga thAya, satpuruSa kahe te samajavAnuM mAhAtmya lAge. (4) prAyogyalabdhi--dezanAno vicAra karI temAM ja jIvana gALe tethI sIttera koDAkoDInI karma-sthiti ghaTIne aMtaHkoTAkoTInI thaI jAya. (5) karaNAbdhi--temAM AgaLa vadhatAM graMthibheda thAya.'' pAmRta bhA-2 (pR.222) II106 / / tuja sama bhavya jIvo halakI ratnatraya zivapaMthe re bhavasamudra UtarI rahe zAzvata muktAnaMde re, '' 107 = artha H-- upara mujaba saddharmanI prAptimAM bAdhaka evA kAraNo mithyAtvAdine batAvI, je bhaviSyamAM zAMtinAtha bhagavAna thavAnA che evA amitatejane saMbothI bhagavAne jaNAvyuM ke tArA jevA bhavya jIvo paNa ratnatrayane pAmI zivapaMthe eTale mokSanA mArge caDhaze. te jIvo saMsArarUpI samudrane pAra UtarI zAzvata evA muktinA AnaMdane meLavaze. / / 107// amitateja suI pAmiyo samyagdarzana-zuddhi re, zrAvakanAM vrata AdarI lahe bhAvanI vRddhi 2. 108 artha - amitateja panna bhagavAnano Avo zreSTha upadeza sAMbhaLI samyagdarzananI zuddhine pAmyo. tethI zrAvakanA vratone grahaNa karI dinodina zreSTha bhAvonI vRddhi karavA lAgyo. / / 18 / / (88) zrI zAMtinAtha bhAga-2 (saMbhava jinavara vinati avaghAro guNajJAtA re--e rAga) * anirdoSa sAdhu thayo, mAtA saha te kALe re, sasAsu sutArA grao dIkSA, prIte pALe . 1 artha :- bhagavAna tIrthaMkaranI vANIvaDe azaniSoSa vidyAdhara je pUrvabhavamAM kapila hato te pote ja hato ema jANI vairAgya pAmI sAdhu thayo. tenI mAtA paNa sAthe dIkSita thaI. tathA sutArA je pUrvabhavamAM je kapilanI patnI satyabhAmA hatI ane A bhavamAM amitateja je zAMtinAtha bhagavAnano jIva che tenI bahena ane zrI vijayanI patnI che. teNe paNa A bhavanI sAsu svayaMprabhA je tripuSTa vAsudevanI rANI che tenI Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 sAthe dIkSA grahaNa karI. sau premapUrvaka muninA AcAra pALavA lAgyA. II1nA amitateja Adi gayA sarve nija nija sthAne re, parve upavAso kare, detA pAtre dAne re. 2 artha - amitateja Adi sarve pota potAnA sthAne gayA. teo paNa AThama caudasa Adi parva divasomAM upavAsa karavA lAgyA ane supAtre dAna ApI zrAvaka gharmano udyo karavA lAgyA. rA. jina-pUjA nitya kare, gharmakathA paNa suNe re, bhavya rjIvone bogha de, rAce paranA guNe re. 3 artha - have amitateja hamezAM jinapUjA kare che, gharma kathA paNa sAMbhaLe che tathA aneka bhavya jIvone gharmano upadeza Ape che tathA paranA alpa guNamAM paNa prIti gharAvI pramoda pAme che. "guNI janoko dekha hRdayameM, mere prema umaDa Ave; bane jahAM taka unakI sevA, karake yaha mana sukha pAve." -merI bhAvanA sA. vidyAghara-cakrI samo amitateja virAje re, aneka vidyA sAghato, zrIvijaya-maitrI chAje re. 4 artha - vidyAgharono rAjA amitateja cakravartI samAna rAjyasana para virAjamAna che. je aneka vidyA sAdhato kALa nirgamana kare che. tene tripuSTa vAsudevanA putra zrI vijaya sAthe gADha mitratA che. jo amaraguru munine namI banne besI pUche re ? tripuSTanA bhava AgalA, vAsudeva-sukha zuM che re?" pa artha - amaraguru munino samAgama thatAM banne temane namIne temanI samakSa besI, vijayanA pitA tripuSTa vAsudevanA AgalA bhavo pUchavA lAgyA tathA vAsudeva padavInuM sukha zuM che? te jaNAvavA kahyuM. pAA gharma-phaLo muni varNave zrIvijaya te yoge re, bhoga-nidAna kare are! citta gharI sukha-bhoge re. 6 artha - tyAre muni bhagavaMte gharma ArAdhanAnuM A phaLa che ema varNana karyuM. te sAMbhaLIne zrI vijaye vAsudevanA sukha bhoga bhogavavAnI icchAe karI manamAM evA bhoganuM are! nidAna eTale niyANuM karI lIdhuM. eka divasa banne suNe vimalamati muni pAse re, 'eka mAsa AyuSya che" muni banI le saMnyAse re. 7 artha - eka divasa vimalamati nAmanA muni pAse potAnuM mAtra eka mAsanuM AyuSya sAMbhaLIne banne muni banI, saMnyAsa maraNa svIkArI pAdopagamana anazana grahaNa karyuM. zA (Anata svarge UpajI, sura-sukha banne mANe re, pUrva puNya phaLa bAkI te, videha kSetre ANe re. 8 artha - have banne Anata nAmanA navamA devalokamAM utpanna thaI devatAI sukhane mANavA lAgyA. pUrve karelA pUNyanA phaLo bhogavavA bAkI hovAthI tyAMthI temane mahAvideha kSetramAM kameM ApyA. TAA Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (88) zrI zAMtinAtha bhAga-2 prabhAkarI nagarI viSe janme nRpa-kumAro re, stimitasAgara-pare sphure kuladIpaka saMskAro re, 9 artha :- mahAvideha kSetramAM prabhAkarI nagarImAM skrimitasAgara rAjAnA ghera rAjakumAro tarIke beya janma pAmyA. kuLane dIpAve evA saMskArothI yukta banne kumAro vRddhi pAmavA lAgyA. III (aparAjita nAme thayo, amitateja-jIva moTo re, anaMtavIrya sunAmathI zrIvijaya-jIva choTo re. 10 artha :-- je pUrvabhavamAM amitateja hato te have aparAjita nAme moTo bhAI thayo tathA pUrvabhavamAM je zrI vijaya hato te ahIM anaMtavIrya nAmano nAno bhAI thayo. / / 10 / baLabhadra, vAsudeva be Uchare puNya pramANe re; kirAI barbarI be naTI nAcatI hatI je TANe 2, 11 artha :-- moTobhAI aparAjita te baLadeva ane nAnobhAI anaMtavIrya te vAsudeva thavAno che. te puNya pramANe atre Uchera pAme che. ekavAra kirAtI ane barbarI nAmanI be dAsIo je gIta nATaya kaLAmAM ghaNI kuzaLa hovAthI suMdara gAyana ane nRtya karatI te yuvatIo balabhadra ane anaMtavIryanA cittane raMjana karatI hatI. / / 11 / / abhinaya bhAve sarvanAM citta harI te letI re; nArada RSi AvyA chatAM, mAna sabhA nA detI re. 12 359 artha :-- te abhinaya eTale manobhAvadarzaka evuM nRtya karatAM sarvanA cittane haraNa karatI hatI. te samaye nArada RSi tyAM AvyA chatAM sabhAmAM koIe temane mAna ApyuM nahIM. / / 12 / apamAnita pAchA gayA, damitArinI pAse re, mAna daI sAmo jaI RSine te upAse re. 13 artha :- apamAnita thayelA nArada pAchA pharyA ane damitAri nAmanA prati vAsudevanI pAse gayA. tyAre damitArie temanI sAme jaI mAna daIne te RSinI bhaktipUrvaka upAsanA karI. / / 13 / / pUche pachI : "Azcarya zuM apUrva Ape bhALyuM re' "prabhAkarI nagarI viSe nI-nATaka nihALyuM 2e," 14 .. artha :-- pachI rAjAe nArada RSine pUchyuM ke Apa sarvatra pharo cho to A jagatamAM apUrva AzcaryakAraka evuM Ape zuM bhALyuM ? tyAre avasara joI nArada bolyA : prabhAkarI nagarImAM naTIonuM eka nATaka meM nihALyuM che. / / 14 / / meM ema kahI AzcaryathI nAraDha vadana vikAse re "e be nI cakI-sabhA mATe janmI bhAse 2, 15 artha :-- "ema kahIne AzcaryathI nAradanuM mukha vikasita thayuM ane jaNAvyuM ke e be naTIo to tamArA jevA cInI sabhA mATe ja janmI hoya ema lAge che. / / 15 / / Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 prajJAvodha-vivecana bhAga-2 tuja sukha-maMdira-zikhare kaLaza caDhe e AvyuM re, trikhaMDapatine te ghaTe," kahI kleza-bIja vAve re. 16 artha :-- vaLI nArade kahyuM : jo e naTIo ahIM Ave to tArA sukharUpI maMdiranA zikhara upara laza = caDhe evuM thAya. e naTIo traNa khaMDanA adhipatine ghera zobhe ema kahI klezanA bIja vAvI dIdhA. / / 16 / damitAri dUta mokale magAvavA nI banne re, nI-veSe be bhAIo gupta gayA dyUta-saMge re. 17 artha :-damitAri rAjA e banne naTIone potAnA rAjyanI zobhA mATe ApI devA arthe eka dUta mokalyo. dUtanI sAthe kutUhalathI vidyAnA baLe aparAjIta ane anaMtavIrthe poteja kirAtI ane barbarInuM rUpa dhAraNa karI gupta rIte tyAM gayA. / / 17|| vidyA baLathI rIjharve nATaka karI rAjAne re, nRpa nija kanyA soMpatA sunRtya zIkhavavAne re. 18 artha :-damitArInA rAjyamAM vidyAnA baLathI nATaka karI rAjAne rIjhavyo. tethI rAjAe potAnI kanyA kanakazrIne paNa nATyakaLA zIkhavavA mATe temane soMpI. / / 18 / kaLA zIkhavatAM varNave, "anaMtavIrya rUpALo re, prabhAkarI purIno pati jagaziromaNi bhALo re." 19 artha :- kanakazrIne kaLA zIkhavatA aparAjIta, anaMtavIryanA rUpanuM ane guNonuM varNana kare che, ke = te prabhAkarI nagarIno rAjA che, ane te jagatamAM ziromazirUpa che. 19nA prInivaMta banI cUke pati karavAne tene re, vInave lajjA mukI ke svarUpa batAve ene re. 20 artha :-- jyAre kanakazrI lajjA mUkIne anaMtavIrya upara prItivaMta banI tene potAno pati karavA = icche che tyAre anaMtavIrthe potAnuM vAstavika svarUpa pragaTa karyuM. / / 20 / / rUpamugdha sAthe javA tatpara thaI ke cAlyA re, "kanakazrI nRpa-kanyakA harI meM' gagane bolyA re. 21 artha :- jyAre kanakazrI tenA manohara rUpamAM mugdha banI, tenI sAthe javA taiyAra thaI tyAre AkAzamArge jatAM anaMtavIrya bolyo : huM rAjakanyA kanakazrIne harIne jAuM chuM, // 21 // yuddha thayuM tyAM kAramuM, cakra mUke damitAri re, anaMtavIrya-kare Thare, cAlyA tene mArI re. 22 artha : anaMtavIryanA zabdo sAMbhaLI minAra ane anaMtavIrya vacce bhayaMkara kAranuM yuddha thayuM. aMte damitArie anaMtavIrya upara cakra mUkyuM. te anaMtavIryanA hAthamAM AvI sthira thayuM. aMte damitArinA vacanothI kruddha thaI anaMtavIrthaM tenA upara cakra mUkI tene mArIne AgaLa cAlyA. / / 22 / / vimAna thobhe jyAM nabhe nIce sabhA jaNAtI re, kIrtighara kevaLI dIThA, divyadhvani suNAtI 2. 23 Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (88) zrI zAMtinAtha bhAga-2 361 artha :- nabha eTale AkAzamAM jatuM vimAna thoLyuM tyAre nIce joyuM ke tyAM sabhA beThelI jaNAI ane kIrtidhara kevaLI bhagavaMtane dIThA. jyAM temanI divyadhvani baghA sAMbhaLI rahyA che. gArA damitArinA te pitA, nIce jaI sau vaMde re, darzana karI suNI dezanA, saunA mana AnaMde re. 24 artha - te kIrtighara kevaLI damitAri rAjAnA pitA che. vimAnane nIce laI jaI sarve e vaMdana karyA. darzana karI temanI dezanA sAMbhaLavAthI saunA mana AnaMdamAM AvI gayA. 24 pUMche pitAmahane pachI kanakazrI kara joDI re : kayAM pUrvika pApathI thaI huM pApI choDI re?" 25 artha - pachI kanakazrI potAnA pitAmaha eTale dAdA kIrtighara kevaLIne hAtha joDI pUchavA lAgI ke he prabhu! huM kayAM pUrvanA pApathI mArA pitA damitArine mAravA mATe nimittarUpa putrI banI. 1rapA kIrtighara kevaLI kahe: "pUrva bhave zrIdatA re, zaMkhapure putrI hatI, garIba mAtA-pitA re, 26 artha -tyAre kIrtighara kevaLI kaheH pUrvabhavamAM tuM zaMkhapuramAM zrIdattA nAmanI garIba mAtApitAnI putrI hatI. pArakA muni maLatAM duHkha TALavA cakravrata teM ghAyuM re, dAna dIdhuM teM sAghune, sAghu-vacana avaghAryuM re. 27 artha -tane muni mahAtmAno yoga maLavAthI temanA upadezathI duHkha TALavA teM cakravrata ghAraNa karyuM hatuM. cakravratanA vighAnamAM prathama aThThama, pachI eka upavAsa ane pAraNuM pachI bIjo upavAsa ane pAraNuM ema sADatrIsa upavAsa karI aMte aThThama karavAnuM hoya che. puNya prabhAve eka divasa varasAdanA kAraNe tArA gharanI bhIMta paDI javAthI suvarNathI bharelo caru nIkaLyo. pachI te sAghu puruSone bhAvathI dAna ApyuM tathA sAdhu jJAnI puruSonA vacanane dhAraNa karyA hatA. razI. mahAsatI AryA hatI tene teM bolAvI re, upavAse UlaTI thaI, glAni tane thaI AvI re. 28 artha - eka mahAsatI AryAne teM AhAradAna arthe bolAvI tene upavAsa hovAthI UlaTI thaI. te joI temanA pratye tane glAni thaI AvI. 28 doSa guNInA dekhatAM pApa-kamANI kIthI re, puNya phaLe nRpati-kuLa padavI AvI lIthI re. 29 artha - guNI evI mahAsatInA doSa dekhatAM teM pApanI kamANI karI. paNa puNyanA phaLamAM A rAjyakuLamAM te kanakazrInI padavIne pAmI. 29 pApa-phaLe pitA-vaghe duHkha-dazA tuM dekhe re; vAve tevuM sau laNe, kazuM na jAya alekhe re. 30 artha - temaja pApanA phaLamAM pitAno vagha thavAthI te viyoganI duHkhadazAne anubhave che. jevuM Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 vAve tevuM sau bhaNe che. kaMI paNa kareluM alekhe jatuM nathI. gharma saMbaMghI kiMcit paNa kalaMka atyaMta duHkha Ape che. karelA kAryanA phaLa saune bhogavavA paDe che. /30nA prabhAkarI nagarI gayA, maLI sau rAjA sthApe re, puNya anaMtavIryane ardhacakrIpada Ape re. 31 artha - prabhAkarI nagarIe gayA pachI badhAe maLI anaMtavIryane puNyanA baLe rAjA tarIke sthApita karyA ane ardhacakravartInuM pada ApyuM. ||31aaaa. baLabhadra-putrI sumati yauvana vayamAM AvI re mahAmunine dAna de, paMca divya pragaTAvI re. 3ra. artha - aparAjita te baLabhadra kahevAya che. temanI putrI sumati yauvana vayamAM AvI. ekavAra mahAmunine dAna ApatA tenA puNya prabhAve, ratna, suvarNa vagere paMca divyanI vRSTi thaI. //3rA. AvyA sau AzcaryathI, mahAmuni vaMde re; ummaralAyaka sumati dekhI, nRpa nimaMtre re. 33 artha - paMca divya thayA sAMbhaLI AzcaryathI baghA tyAM AvI mahAmunine vaMdana karyA. potAnI putrI sumatine have ummaralAyaka thaI jANIne rAjAe svayaMvaramAM AvavA badhA rAjAone nimaMtraNa ApyuM. [33] svayaMvarA AvI UbhI sabhA viSe laI mALA re, zobhA adhikI ghAravA kare kumAro cALA re. 34 artha - svayaMvarA evI sumati sabhAmAM mALA laIne AvI UbhI rahI tyAre potapotAnI aghikI zobhA batAvavA rAjakumAro aneka prakAranI mohamayI ceSTA karavA lAgyA. 34 devI nabhathI UtarI, kaMvarane upadeze re ? aho! ghanazrI, yAda che? hatI tuM devI-veSe re. 35 artha - tyAM eka kautuka banyuM. eka devI AkAzamAMthI nIce UtarIne sumati kuMvarIne upadezavA lAgI ke aho! ghanazrI, tane yAda che? tuM devalokamAM devI veSe hatI. //3pI. zarata karelI ApaNe jJAna thatAM e rIte re "cyave prathama tene kare, subogha bIjI prIte re." 36 artha - jyAre tuM devI hatI tyAre ApaNe pUrvabhavanuM jJAna thavAthI evI zarata karelI ke je prathama devalokamAMthI auve tene bIjIe premapUrvaka ahaMtu gharmano bogha karavo. 36 kathA ApaNI huM kahuM, vicAra te suNIne re, ativikrama nRpa to pitA, mAta anaMtamatIne re- 37 artha - have huM tane ApaNI kathA kahuM chuM. te sAMbhaLIne vicAra kara. pUrvabhavamAM ativikrama rAjA ApaNA pitA hatA ane mAtA anaMtamatI hatI. [3thA be kuMvarIo ApaNe, nAma ghanazrI tAruM re, anaMtazrI mAruM hatuM; naMdana guru saMbhAruM re. 38 Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (88) zrI zAMtinAtha bhAga-2 363 artha :- tyAre ApaNe temanI be kuMvarIo hatI. tAruM nAma ghanazrI hatuM ane mAruM nAma anaMtazrI hatuM. tathA naMdanigarI nAmanA ApaNA guru hatA. II38 / / vrato bodha suNI lIdhAM; vidyAghara harI jAtAM re, vidyAdharIne dekhatAM, veNuvanamAM nAkhyAM 2. 39 artha :- ApaNe zrIguru pAse bodha sAMbhaLIne zrAvakanA bAra vrato aMgIkAra karyAM hatA. ekavAra vIrAMga nAmano eka yuvAna vidyAdhara ApaNane harI gayo. paNa zubhAzayavALI potAnI strI vajazyAmalikAne jotAM teNe ApaNane veNuvanamAM nAkhI dIdhA. ||39nA saMnyAse marI ApaNe svarge UpajyAM jyAre re dhRtiSeNa munine pUMchyuM : 'mokSa thaze ama kyAre re?'' 40 artha :- tyAM maraNAMta Apatti jANIne anazanavrata laI maMtranA dhyAnapUrvaka saMnyAsa maraNa karI huM saudharma devalokanA indranI agramahiSI thaI ane tuM ghanazrI kubera lokapAlanI mukhya devI thaI. tyAMthI nadIzvara dvIpa vagere tIrthonI yAtrA karatAM dhRtiSeNa munine pUchyuM ke he prabhu! amAro mokSa kyAre thaze? / / 40 / / 'bhava cothe bhava chedazo', kahyuM hatuM; che smRti re? durlabha narabhava pArTI tuM; vAta karI meM vItI re.' 41 artha - tyAre temaNe kahyuM hatuM ke cothA bhavamAM tame saMsArano cheda karazo. tenI tane smRti che? have tuM devatAne durlabha evA manuSyajanmane pAmI chuM. mATe ApaNA jIvanamAM vItelI A vAta tane jaNAvI che. / / 41 / / jAti-smRti UpajI, sumati mUrchA choDe re, devI to cAlI gaI; sau sAme kara joDe 2e 42 artha :-- A sAMbhaLI sumatine jAti-smaraNajJAna utpanna thayuM. jethI jANe saMsArano bhaya lAgavAthI mUrchita thaI pRthvI para paDI gaI. pachI caMdananA jaLa ane paMkhAnA pavanathI te sumatinI mUrchA dUra thaI. devI to vimAnamAM besI AkAzamArge svargamAM gaI. have sarvanI sAme hAtha joDIne sumati kahevA lAgI. / / 42 / "he narapati, sau AviyA muja kAje, paNa mAre re, dIkSA levA bhAva che, duHkha lAgyuM che bhAre re. 43 artha :-- he sarva kulIna rAjAo! tame sau mArA mATe AvyA cho. paNa mane jAtismaraNajJAna thayuM che. mane A saMsAra have bhayaMkara duHkhamaya bhAsyo che mATe mAre have dIkSA levAnA bhAva che. / / 43 / / AjJA Apo sarva to bhagavartI dIkSA ghAruM re, bhavavyAdhinI auSadhi karI, ko saMhAruM re." 44 artha - huM tamane prArthanA karuM che ke tame sarva mane bhagavatI dIkSA levAnI AjJA Apo to huM dIkSA grahaNa karuM. je vaDe saMsArarUpa vyAdhinI auSadhI karI mArA sarva karmono saMhAra karuM. 44 // 'tathAstu' kahI harSathI sarve AzA detA re, anumodana sudharmanuM karI puNya-phaLa letA re. 45 Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha - te sAMbhaLI sarva rAjAoe 'tathAstu' kahI harSathI AjJA ApI. ema sagharmanuM anumodana karIne teoe paNa puNyaphaLa prApta karyuM. 4pAA sAta so sakhIo laI dIkSA lai banI devI re, vAsudeva narake gayA; karma taNI gati evI re. 46 artha - pachI sumatie sAtaso sakhIo sahita dIkSA grahaNa karI. ArAghanA karI svargamAM te devI thaI. vAsudeva anaMtavIrya te niyANAnA kAraNe nikAcita karmanI gati pramANe pahelI narake gayA. //46aaaa aparAjita saMyama gharI thayA indra (acyate re, svimitasAgara muni banI, thayA zaraNendra cUke re. 47 artha - aparAjita rAjAe paNa soLa hajAra rAjAo sAthe saMyama ghAraNa karyo. cirakALa tapa tapI aMte anazana karI zubhadhyAnavaDe mRtyu pAmI bAramA ayyata devalokamAM indra thayA. timitasAgara muni je aparAjita ane anaMtavIryanA pitA hatA te kiMcita bhUlacUkathI gharaNendra padavIne pAmyA. //4zA narake putra kane gayA, bothI suSTi karAve re, narakagati pUrI thatAM, khecara-nRpa-ghara Ave re. 48 artha:-gharaNendra thayA pachI pUrvabhavanA potAnA putra anaMtavIrya pAse narakamAM gayA tyAM tene bogha ApI samyakudraSTi karAvI. naraka gatinuM betAlIsa hajAra varSanuM AyuSya pUrNa thatAM anaMtavIryano jIva vaitADhaya parvata upara rahetA vidyAdhara rAjAnA ghera putrapaNe utpanna thayo. 48 meghanAda nAme thayA sau vidyAghara-svAmI re, acyatendra AvIne bogha dagho niSkAmI re. 49 artha - tenuM meghanAda nAma rAkhavAmAM AvyuM. te yuvAna thavAthI pitAe rAjya soMpI dIkSA grahaNa karI. have te sarva vidyAgharono svAmI thayo. ekadA meru parvata upara zAzvatI jina pratimAonA darzana karavA te gayo. tyAM svargavAsI devo sAthe aparAjitano jIva je acyatendra thayela che te paNa Avyo hato. teNe meghanAdane joyo eTale pUrvabhavanA snehathI bolAvI pUrvabhavanuM svarUpa kahI niSkAmabhAve gurunI jema gharmano bogha Apyo ke tuM "A saMsArano tyAga kara." II49o. AtmajJAna muni thayA, pratimA yoge UbhA re, asura verI pUrvano paDe tyAM akSubdhA re- 50 artha - acyatendranA upadezathI vairAgya pAmI meghanAda khecarendra amaraguru nAmanA munIndra pAse dIkSA grahaNa karI AtmajJAnI mUni thayA. ekadA naMdanagirI nAmanA parvata upara jaI eka rAtrinI pratimA ghAraNa karI tyAM pUrvabhavano verI prativAsudevano putra azvagrIva je asura thayo hato. te upasargo karI pIDA pamADatA chatAM muni akSubdhA eTale manamAM kSobha rahita ja rahyA. 50gA. rahyA, thAkIne te gayo; saMnyAse ta kAyA re, pratIndra ayyate thayA, bhAIne mana bhAyA re. 51 artha - tethI te asura eTale rAkSasa thAkIne cAlyo gayo. aMte anazana karI saMnyAsa maraNa Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (88) zrI zAMtinAtha bhAga-2 3 65 sAthI A kAyAne tajI azruta devalokamAM pratIndranI padavIne pAmyA. tyAM rahelA pUrvabhavanA bhAI paNa hAla acyatendranA manane AnaMda ApanAra thayA. pratIndra eTale ayyatendranA sAmAnika devapaNAne pAmyA. palA aparAjita-oNva janmato kSemakaMra nRpane tyAM re, (5vajAyugha ghara nAma, sau de sukha puNya phaLe jyAM re. para artha - aparAjita je zAMtinAtha bhagavAnano jIva che te have pAMcamA bhavamAM kSemakara rAjA je A bhavamAM tIrthaMkara thavAnA che temane tyAM janma lIdho. temanuM vajAyugha nAma rAkhavAmAM AvyuM. temane puNyanA phaLamAM sarvejaNA sukha ApavA lAgyA. //parA lakSmIvartIne te vare, yauvana gALe sukhe re, pratIndra-oNva tyAMthI cyavI vase lakSmavartI kUkhe-re. 53 artha - te vajAyugha lakSmIvatIne varyA. yauvana sukhapUrvaka gALavA lAgyA. have anaMtavIryano jIva je ayyata devalokamAM pratIndra thayo hato te tyAMthI cyavIne A lakSmIvatInI kUlImAM putrapaNe utpanna thayo. IfpayA sahastrAyugha nAma de; yauvanavayamAM jene re vare zrISeNA kuMvarI, kanakazAMti suta tene re. 54 artha - samaye thaye janma letA tenuM sahastrAyugha nAma rAkhavAmAM AvyuM. yauvanavaya prApta thatAM zrISeNA kuMvarI sAthe tenA lagna thayA. tethI kanakazAMti nAmano temane eka putra thayo. 54l. samakita vajAyuMghanuM Indra vakhANe jyAre re, mithyAtvI sura suNIne caLAvavAne ghAre re. 25 artha - vajAyunA samakitanI jyAre devalokamAM indra prazaMsA karI tyAre eka mithyAtvI devane A vAta mAnavAmAM na AvavAthI tene calAyamAna karavA mATe Avyo. papA. buddhacati banI Aviyo; vajAyugha saMghAte re vAdavivAda cahI kahe : "kSaNikavAda vikhyAta re- 56 artha - te buddhamuni banIne vajAyugha sAthe vAdavivAda karavAnuM jaNAvI bolyo ke A jagatamAM kSaNikavAda prasiddha che. pakA. nAzavaMta vastu nathI, moha aho! nRpa, kevo re! tela-dIpaka ghUma-khela jo, AtmA paNa gaNa evo re."57 artha :- he rAjA! A jagatamAM sarva vastuo jyAre nAzavaMta che. to aho tenA upara moha zo karavo? jema telathI dIpaka saLage, dIpakathI ghumADo thAya ane ghumADo UDI jAya tevo A khela jo. tema AtmAne paNa tuM evo ja kSaNika mAna. //paLA kahe kumAra vivekathI : "vastumAtra be bhede re tattva, avasthA sarvamAM, rahe svarUpa a7the re. 58 artha - tenA javAbamAM vajAyughakumAra vicArIne vivekathI kahevA lAgyA ke vastumAtranA be bheda che. eka dravya ane bIjI tenI paryAya. pratyeka tattvamAM arthAta dravyamAM tenI avasthAo eTale paryAyo Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 rahelA hovA chatAM paNa te vastunuM svarUpa to achedya ja che, arthAt te vastuno nAza kadI thaI zake tema nathI. /paTA AtmA dravya nitya che, paryAye palaTAya; bALAdi vaya trayanuM, jJAna ekane thAya." -zrI Atmasiddhi zAstra kara saMkocce mUThIM, A nAza avasthA kero re, karano nAza thayo nathI; samajI hara bhava-phero re. 19 artha - jema ke kara eTale hAthane saMkocavAthI mUThI bane che. tyAre hAtharUpa avasthAno nAza ane mUThIrUpa avasthAno janma thayo. paNa tema karavAthI hAthano nAza thayo nathI. mATe A vAta samajI have corAzIlAkha jIvayonimAM vAraMvAra pharavAnuM mUkI de. 59o taddana nAza thayo gaNe te to nabhaphUla chuMde re viMdhyA-suta zaza-zRMgathI, mUrkha-ziromaNi vRMde re." 60 artha - padArthano sarvathA nAza thayo ema kahenAra to vaMdhyAnA putravaDe athavA sasalAnA zIMgaDAvaDe AkAzanA puSpane chUMde che ema kahevA tulya che. te mUrkhanA vRMda eTale samUhamAM ziromaNi samAna gaNAya che. 60nA pharI vade: sarve kahe, svapna samI A sRSTi re, kema tame mAno nahIM? kevI che tama draSTi re?" 61 artha :- buddha sAdhu pharI kahevA lAgyo ke sarva kahe che ke A sRSTi to svapnA jevI che. to tame kema mAno nahIM? tamArI draSTi kevA prakAranI che? 61. kahe kumAra: "aho!juo, svapna viSe viSa khAvuM re, mare tethI? suMbhojane thaze tRti? he sAghu re. 62 artha - tyAre vajAyughakumAra kahe : he sAdhu! "aho! svapnamAM koIe viSa khAdhuM hoya to te mare ? athavA svapnamAM koI sAruM bhojana karavAthI vRddhi pAme? 6rAA. satya vicAre jo graho svAduvAda jina-vANI re, saMzaya koI rahe nahIM, saghaLuM lezo jANI re." 63 artha - mATe satya vicAravaDe jo tame kSaNikavAdane mUkIne syAdvAdamaya evI jinavANIne grahaNa karazo to tamane koI prakArano saMzaya manamAM raheze nahIM ane sarva tame jema che tema jANI lezo. jemake dravya apekSAe AtmA nitya che ane paryAyanI apekSAe AtmA anitya che athavA kSaNika che. kemake pratyeka dravyanI paryAya vyavahArathI jotAM kSaNika hoya che, paNa te dravyanuM hovApaNuM nizcayathI jotAM traNe kALa zAzvata che. kalA deva-rRpe pragaTI kahe : "aho! aho! tuma zraddhA re, indra prazaMse Apane, mane hatI azraddhA re- 64 artha - have deva potAnuM mULa svarUpe pragaTa karI kahevA lAgyo : aho! aho! tamArI zraddhA Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (88) zrI zAMtinAtha bhAga-2 367 AzcaryakAraka che. inDe ApanI prazaMsA karI paNa mane te viSe azraddhA hatI. /64| TaLI tamArAM darzane, tIrthaMkara-suta sAcA re; saMzaya muja Ape haryA, aho! tamArI vAcA re."65 artha - te mArI azraddhA tamArA darzana samAgamathI TaLI gaI. tame tIrthakaranA sAcA putra cho. tame mArI zaMkAno nAza karyo. aho! tamArI vANIne ghanya che. I6pA indra kane jaI te kahe : "tame kahyuM tevA te re, karI parIkSA Aviyo, zlAdhya gaNuM sau vAte re."66 artha:- indra pAse jaIne paNa kahyuM : tame kahyuM tevA ja che. temanI parIkSA karIne huM Avyo chuM. have temane sarva vAte glAdhya eTale prazaMsavA yogya gaNuM chuM. II66aaaa. kSemaMkarane cetave kahIM lokAMtika devo re : tIrtha pravartAvo, prabhu, saMyama-tapane sevo re." 67 artha - kSemaMkara rAjAne laukAMtika devoe niyoga pramANe AvI cetAvyAM ke he prabhu! have saMyamatapane sevI tIrtha pravartAvo. IIkazA vajAyuthane rAjya de, ArAdhe tapayukti re, kevaLajJAna vare khare! janahita karI le mukti re. 68 artha - potAnA putra vajAyuthane rAjya soMpI kSemakara rAjAe dIkSA grahaNa karI. tapane yuktipUrvaka ArAthI kevaLajJAna pragaTAvyuM. pachI janahita karI muktine meLavI zAzvata sukhanA bhoktA thayA. 68aaaa vajAyutha cakrI bane chaye khaMDane jIte re, sukha anupama bhogave, avadhijJAna lahI te re. 69 artha :- zAMtinAtha bhagavAnano jIva vajAyutha te have cakravartI banI cha khaMDane jItyA. tathA avadhijJAna pAmIne anupama sukhanA bhoktA thayA. kalA rAjasabhAmAM ekadA vidyAghara gabharAto re zaraNe AvIne Ubho, zvAsa nathI mukha mAlo re. 70 artha - rAjasabhAmAM ekavAra gabharAto evo vidyAghara zaraNe AvI Ubho rahyo. jeno zvAsa paNa mukhamAM mAto nathI evo hAMphato te Avyo hato. [70] sazastra vidyAgharI pUMThe vege AvI bole re ? "rakSaNa dyo nA duSTane, pApa-daMDa e cho le re." 71 sahita vidyAtharI AvIne kahevA lAgI ke A duSTane rakSaNa Apo nahIM. bhale e pApanA daMDa bhogave. 71aaaa. vidyAghara gharaDo bIjo, kahe AvIne : "suNo re, zAMtimatI muja putrI A, aneka enA guNo re. 72 artha - bIjo gharaDo vidyAra te vakhate AvIne kahevA lAgyo ke mArI vAta sAMbhaLo. A Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 zAMtimatI mArI putrI che. enA aneka guNo che. 72aaaa. giri para vidyA sAghatI, dekha UMcakI lIghI re, vidyA pragaTI dekhane, lAgI ene bhIti re. 73 artha - e giri upara vidyA sAdhya karatI hatI. tene dekhIne A vidyAghare UMcakI lIdhI. paNa vidyA pragaTa thaI javAthI have ene bhaya lAgyo. [73aaaa jIMva laIne nATho, Apane zaraNe e saMtAyo re, yama-gharano me'mAna e, pApa-ghaDo purAyo re."74 artha - bhaya lAgavAthI potAno jIva laIne nAsI jaI ApanA zaraNamAM AvI saMtAyo che. have e yama-gharano memAna che kemake enA pApano ghaDo bharAI gayo che. II74. avadhijJAne jANIne cakkI kahe samatAthI re : "kathA kahyuM te suNo, harI suMdarI zAthI re? 75 artha - avadhijJAnanA baLe jANIne cakravartI vajAyugha samatApUrvaka kahevA lAgyA ke ene zA kAraNathI A suMdarInuM haraNa karyuM tenI kathA kahuM chuM te sAMbhaLo. //75nA sudatta-strI prItiMkarA vanamAM pharatI dekhI re, kumAra nalinaketue anyAye te rAkhI re, 76 artha :- ekavAra sudatta zeThaputra potAnI strI prItikarA sAthe vanamAM krIDA karavA gayo hato. tyAM te ja nagaranA rAjAno putra nalinaketu paNa Avyo hato. teNe vanamAM pharatI A manohara rUpavALI prItiMkarAne joI, tenuM haraNa karI anyAyathI potAnI pAse patnInI jema rAkhI. II76aaaa datta virakta thaI grahe dIkSA jinavara pAse re, samAdhi-maraNe te marI, svarga-sukho upAse re. 77 artha - zeThaputra sudatte gharmopadeza sAMbhaLI saMsArathI virakta thaI jinavara pAse dIkSA grahaNa karI aMte samAdhimaraNane sAthI te svarga sukhono bhoktA thayo. deva marIne A thayo vidyAghara jo khAso re, pUrvakarmathI A thayuM; banne mokSe jAzo re. 78 artha - te svargamAMthI cyavIne vidyAgharendrano ajitasena nAme ghaNo baLavAna putra thayo. pUrvabhavamAM prItiMkArA potAnI patnI hovAthI tenA snehane lIdhe tenuM haraNa karyuM. mATe AnA uparanA krodhano sarvee tyAga karavo. banne jaNA mokSe javAnA cho. 78 nalinaketue ekadA tAro kharato bhALyo re, niMdA pAponI karI, muni thaI mokSe cAlyo re. 79 artha - rAjaputra nalinaketue paNa ekavAra tArAne kharato joI vairAgya pAmI vicAra karyo ke saMsAranI sarva vastuo Ama nAzavaMta che. meM ajJAnavaza parastrInuM haraNa kSaNika sukha mATe karIne ghaNuM pApakarma upArjana karyuM. te pAponI niMdA karato kSemaMkara jinezvara pAse dIkSA grahaNa karI, niraticArapaNe Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (88) zrI zAMtinAtha bhAga-2 tenuM pratipAlana karIne kevaLajJAna meLavI mokSane pAmyo. / / 79 / / A prItikarA thaI devagati te pAmI re, zAMtimatI tyAMthI thaI;" surNA vRtti virAmI re, 80 artha :- prItiMkarA paNa suvratA nAmanI gurUNI pAse dIkSA laI devagatine pAmI. tyAMthI cyavIne zAMtimatI nAmanI tArI putrI thaI che. A sarva vRttAMta sAMbhaLIne sarvanI vRtti virAma pAmI gaI. ||8nA kanakazAMti vasaMtamAM vilarsa himagiri-zRMge re, be rANI saTha vicare vana, gagane AnaMde re. 81 artha :- bhagavAna zAMtinAdhano jIva A bhavamAM vajAyutha thayo. pUrvabhavano bhAI vijaya te A bhavamAM sahasrAyudha nAmano putra thayo. te sahasrAyudhano putra kanakazAMti ekadA vidyAnA baLathI vasaMta RtumAM himAdrI parvata upara potAnI be rANIo sahita svecchAe AnaMdapUrvaka vanamAM pharato hato. / / 81 / / muni vimalaprabha dekhIne vaMdI surNa vANI re, vairAgye muni te bane, tagne banne rANI re. 82 369 - artha :- tyAM vimalaprabha nAmanA vidyAdhara munine joI temanA caraNe namana karI banne priyA sahita beTho. temanI amRtamaya vANI sAMbhaLIne vairAgya pAmI banne rANIone tajI munivrata aMgIkAra karyuM. / / 82 / / rANI be AryA banI, kulavartI sarTIne chAje re; kanakazAMti to kevaLI bane, pitAmaha pUje 2. 83 artha :-- kulavatI satIne chAje tema tenI banne rANIo paNa vimalamatI nAmanI sAdhvI pAse saMyama aMgIkAra karIne tapa tapavA lAgI. kanakazAMti muni to zukladhyAnanA baLe kevaLajJAna pAmyA. te vakhate deva, vidyAdhara ane asuroe AvI temano kevaLajJAna mahotsava karyo. tyAre zrI vajAyudha cakravartI je kanakazAMtinA pitAmaha eTale dAdA thAya temaNe ane bIjA manuSyoe paNa temanI moTI bhakti karI. ||8nA kSemaMkara-prabhunI kane vajrAyutha le dIkSA re, apa kALamAM te thayA gItArthaM grahI zikSA . 84 artha :-- kSemaMkara tIrthaMkara pAse A bhavanA putra ane bhaviSyamAM thanAra zAMtinAtha bhagavAnanA jIva vajAyudha cakravartIe cAra hajAra rAjAo tathA sAtaso putro sAthe dIkSA grA karI. anukrame alpa kALamAM gItArtha thaI pRthvI para ekalA vihAra karavA lAgyA. II84nA siddhagiri para ekalA varSa-pratimAyoge re, UbhA bAhu~balI samA aDola kAyotsarge 2, 85 artha :- ekavAra vAyudgha muni siddhagirI nAmanA zreSTha parvata upara eka varSanI bAhubalInI jema aDola pratimAne ghAraNa karI kAryotsarga dhyAne UbhA rahyA. TipA zarIra para velo caDhI, caraNa rAphaDA DhAMke re, vALa viSe mALA kare cakalAM, paNa nA hAMke 2, 86 artha :-- temanA zarIra upara velo caDhI gaI. caraNa rADAthI DhaMkAI gayA. vALamAM cakkAoe Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 mALA karyA chatAM tene hAMkatA nathI. 86nA bhamarI dara karse karI, varSomAM bhIMjAtA re, sUrya tape zira upare, vAryuM ThaMDA vAtA re. 87 artha - kAnamAM bhamarIe dara karI dIdhA. varasAdamAM bhIMjAya che. sUrya mAthA upara tape che ane ThaMDA vAyu paNa thAya che. dazA pUrva vairI asura be Ave duHkho devA re, nabhe jatI raMbhAdie vidhra TALI karI sevA re. 88 artha - A avasare pUrvanA vairI azvagrIva prativAsudevanA be putro je devapaNuM pAmela che. temaNe AvI siMha, vAgha, hAthI, sApa ane rAkSasonuM bhayaMkararUpa vikarvi te duSTa devoe munizvarane aneka upadravo karyA; chatAM muni leza paNa kSobha pAmyA nahIM. te avasare AkAzamArge jatI devendranI mukhya rANI raMbhA ane tilottamAe A duSTa devono vacanovaDe tiraskAra karI vigha dUra karyuM. tathA temanI samakSa bhaktibhAvathI manohara nRtya karI munine vAMdI potAnA sthAne gaI. 88. varSa pachI te vicare, saMyama uttama pALe re, sahastrAyutha yati bane, deha saMyame gALe re. 89 artha - eka varSanI ati duSkara pratijJAne pUrNa karI uttama saMyama pALatA vicaratA vicaratA ekadA te muni sahastrAyugha rAjAnA nagaramAM AvyA. temano upadeza sAMbhaLI sahastrAyutha yati eTale muni banI have deha mAtra saMyamane arthe gALavA lAgyA. IITalA saMnyAse marI be muni (gaiveyakamAM jAtA re, ahamiMdra-sukha bhogavI ghanaratha nRpa-suta thAtA re. 90 artha -vajAyugha ane sahastrAyugha banne muni ISatmAgubhAra nAmanA parvata upara caDhI tyAM pAdogamana anazana svIkArI zubhadhyAnavaDe saMnyAsa maraNa karI navamA raiveyakamAM devapaNAne prApta thayA. tyAM ahamiMdranuM sukha lAMbo kALa bhogavI ghanaratha rAjA je tIrthakara thavAnA che temanA ghare beya putrapaNe utpanna thayA. II90nA pitA-jIva baMdu vaDo nAma (megharatha ghAre re, daDharatha nAma bIjA taNuM; avadhi nA visAre re. 91 artha - pUrvabhavanA pitA vajAyuthano jIva A bhavamAM moTobhAI thayo. jenuM nAma megharatha rAkhavAmAM AvyuM. e zAMtinAtha bhagavAnano sAtamo bhava che. tathA pUrvabhavano putra sahastrAyudha A bhavamAM nAno bhAI thayo. jenuM nAma daDharatha rAkhavAmAM AvyuM. megharatha pUrvabhavamAM pAmela avadhijJAna visaryA nathI. 91 pheMkaDA be laDatA hatA, sarva sabhA-jana dekhe re, ghanaratha bhava tenA paeNche, jJAnI megharatha bhAkhe reH 92 artha - ekavAra sabhAmAM be kUkaDAne laDatA sarva sabhAjano jue che. tyAre ghanaratha rAjAe temanA pUrvabhavo pUkyAM. tenA javAbamAM avadhijJAnI evA megharathakumAra temano pUrvabhava kahevA lAgyA. 9rA Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (88) zrI zAMtinAtha bhAga-2 371 "kheDUta be pUrve hatA, eka baLadane kAje re laDI maryA; hAthI thayA, pUrvavarathI jhUjhe re. 93 artha - pUrvabhavamAM A beya kheDUta hatA. eka baLadane mATe teo laDI marI hAthI thayA. tyAM paNa pUrvavarathI paraspara khUba jhUyA. I93NA marI pharI pADA thayA, laDI marI, meMDhA thAtA re, laDI marI maraghA thayA,"suNI vaira bhelI jAtA re-94 artha - tyAMthI pharI marI pADA thayA. tyAM paNa laDI marIne meMDhA thayA. te bhavamAM paNa laDI marIne have A beya maraghA thayA che. A badhuM sAMbhaLIne te maraghAo potAnA karelA vairabhAvane bhUlI mahApApanI manavaDe niMdA-garha karI ghanaratha rAjAnA caraNane namI potAnI bhASAmAM bolyA he prabhu! ame have zuM karIe? tyAre rAjAe temane ahiMsAdharma pALavAno upadeza Apyo. tethI cAre prakAranA AhArano tyAga karI anazanavrata laIne aMtamAM saMnyAsa dhAraNa karyuM. I94 zAMti gharI, marI deva be thayA, eTale Ave re, darzAvI upakAra te, vimAna nija batAve re, 95 artha - te ahiMsAdharmanA pAlanavaDe zAMti gharIne tyAMthI deha tyAgI banne tAmracUla ane kanakasUla nAmanA bhUtajAtimAM vyaMtara deva thayA. tethI upakArano badalo vALavA ekavAra te AvI potAnuM vimAna batAvI temAM besavAnuM jaNAve che. I95 megharathAdi sarvane vimAnamAM besArI re, dIpa-samudro dAkhave, mAnava-sRSTi sArI re. 96 artha -megharathAdi sarva kuTuMbIone vimAnamAM besADIne dvIpa samudro tathA samasta mAnava sRSTi je aDhI dvIpamAM rahela che tene batAvI te rAjI thayo. 196aaaa yAtrA pUrNa karAvIne pAchA lAvI mUke re, divya alaMkAro dIghA, sura upakAra na cUke re. 97 artha :- yAtrA pUrNa karAvI saune mULa sthAne pAchA lAvI mUkyA. pachI divya alaMkAro bheTamAM ApyA. devatAo karelA upakArane bhUlatA nathI. /97nA pheMkaDA kRta upakArano badalo vALe dekho re, mAnava bhUle to pazu karatAM halako lekho re. 98 artha - kUkaDA jevA pazuo paNa karelA upakArano badalo vALe che; ane koI mAnava bIjAnA karelA upakArane bhUle to tene pazu karatAM paNa halako samajavo. 98. ghanaratha manamAM ciMtaveH zarIra viSTA-vADo re, jIva vicAre kema nA? duHkha taNo bhava khADo re!99 artha - ekavAra ghanaratha rAjA manamAM ciMtavavA lAgyA ke A zarIra viSTA-vADo che. chatAM jIva Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 te viSe kema vicArato nathI? ke A zarIra upara rAga karavo te pharI navA deha ghAraNa karIne cAra gatirUpa saMsAramAM duHkha bhogavavAnA khADAmAM paDavA samAna che. tA. pApa-bIjaphaeNpa rAjyamAM jIvana jAya alekhe re, moha-madirA-chAkamAM sukha duHkhe jana dekhe re. 100 artha - vaLI vicAre che ke pApanA bIjarUpa A rAjyanA vahIvaTamAM A jIvana alekhe jAya che. mokSa rUpI madirAnA nazAmAM A jIva jagatanI Adhi, vyAdhi, upAdhirUpa duHkhane ja sukharUpa mAne che. 100nA oNvana anizcita janmathI, Atma-hita karI levuM re, baMdhu baMdhana mAnavA; saghaLuM svapnA jevuM re." 101 artha - A manuSya jIvana janmathI ja anizcita che. eka kSaNano paNa bharoso nathI. mATe sau prathama Atmahita karI levuM e ja yogya che. sarva baMdhuo mohanA nimitta kAraNa hovAthI baMghana samAna mAnavA. A jagatamAM sarva svapnA jevuM che. AyuSya pUrNa thaye sarva saMbaMgho svapnA jevA phoka jaNAya che. /101 lokAMtika sura AvIne pUjI, stava cetAve re, avasara tyAga taNo kahI, svarge te sighAve re. 102 artha :- samaye laukAMtika devoe AvI pUjA stavanA karI cetAvyA ke he svAminuM! gharmatIrtha pravartAvo. A avasara tyAga karavAno che ema kahI pAchA te svargamAM cAlyA gayA. /102aa rAjya megharathane daI, dIkSA grahIM tapa ghAre re, kevaLajJAnI te thaI, gharmamArga vistAre re. 103 artha - te sAMbhaLI jJAnathI potAnI dIkSAno samaya jANI sAMvatsarika dAna ApI, megharatha putrane rAjya para sthApana karI, ghanaratha rAjAe dIkSA lIdhI. pachI tapa tapI sarvakarmano kSaya karI kevaLajJAna pAmyA. have tIrthaMkara thaI pRthvImaMDaLa upara gharmamArgano upadezavaDe vistAra karavA lAgyA. /103 puNyakarmathI bhogave rAjya megharatha moTuM re, gharmAdi puruSArthathI tajatA vartana khoTuM re. 104 artha - have megharatha puNyakarmanA upArjanathI moTA rAjyanA bhoktA thayA, to paNa gharmAdi puruSArthane hamezAM Adare che ane khoTA vartanano tyAga kare che. I/104o. nRpa upavAsa karI kare vAta gharmanI jyAre re, eka kabUtara kaMpatuM pAse AvyuM tyAre re- 105 artha - je zAMtinAtha bhagavAnano jIva che evA A megharatha rAjA ekavAra upavAsa karI pauSaghavrata grahaNa karIne pauSadhazALAmAM yogAsane ArUDha thaI samagra rAjAonI pAse gharmadezanA karatA hatA. te samaye zarIre kaMpatuM ane bhayathI capaLa locanavALuM eka kabUtara UDatuM AvIne megharatha rAjAnAM usaMgamAM paDyuM. ||10pA. vege gagha AvI kahe : "deva mane ugAro re, bhUkhe prANa jatA are! kabUtara muja AghAro re." 106 Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (89) zrI zAMtinAtha bhAga-3 373 artha :- tenI pAchaLa vegathI gItha paNa UDIne pAse AvI manuSyanI vANImAM kahevA lAgyuM ke he deva! mane ugAro. A bhukhathI mArA prANa jAya che, ane A kabUtara mArA bhUkha zamanano AdhAra che, A mAruM bhojana che mATe ene mane Apo. 106 daDharatha pUche bhAIne : pakSI nara-sama bole re, zI Azcarya-banA aho!" rahasya nRpati khole reH 107 artha -daDharathe bhAI megharathane pUchyuM A pakSI manuSya samAna bole che. aho! A zI AzcaryabInA che! tyAre tenuM rahasya megharatha rAjA khole che. ||10zA "deva gharI A rUpa be, kare parIkSA mArI re, indra bhuja stuti karI uttama dAtA ghArI re." 108 artha - eka deva A be rU5 ghAraNa karI mArI parIkSA kare che. IzAna indra devalokamAM uttama dAtA kahI mArI stuti karI che. tethI A deva mArI parIkSA karavA mATe atre Avela che. 108 (89) zrI zAMtinAtha bhAga-3 (saMbhava jinavara vinati avaghAro guNajJAtA re-e rAga) kahe megharatha devane : "avaghAro, saMkSepe re, kahuM dAnAdi-lakSaNo : svapara-hita samaje je re. 1 artha - megharatha rAjA gIghanuM rUpa laIne Avela devane kahe che ke huM saMkSepamAM dAnAdinA lakSaNo kahuM chuM tene tuM avaghAraNa kara. je sva ane paranA hitane samaje te A vAta samajI zakaze. 1aaaa nija cIja de pAtrane to te dAna gaNAtuM re, zraddhA, vijJAna AdithI dAtA-svaphaeNpa jaNAtuM re. 2 artha :- potAnI gaNAtI ke manAtI vastu, jo pAtra jIvane Ape to tene dAna gaNavAmAM AvyuM che. tathA dAna denAra dAtAnuM svarUpa, tenI pAtra evA mahAtmA pratye kevI zraddhA bhakti che ane temane devA yogya padArtha saMbaMdhInuM tene keTaluM vizeSa jJAna che, tenA uparathI dAtAnI vizeSatA jaNAya che. rAA kare na avaguNa je cIjo, guNavardhaka bannene re, devA yogya gaNAya te; cAra bheda che dAne re. 3 artha - je cIjo pAtra jIvane avaguNa na kare, tevI vastuo dAnamAM ApavAthI dAna lenArane, ane dAna ApanAra bannene lAbhadAyaka thAya che. tevI vastuo devA yogya gaNAya che. evI dAnamAM devA Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 yogya vastuonA cAra bheda che. //sA. jJAna, davA, AhAra ne abhayadAna e cAre re, paraMparAe mokSa de, manAya e suvicAre re. 4 artha - jJAnadAna, auSaghadAna, AhAradAna ane abhayadAna; e cAra prakAranA dAna che. je paraMparAe jIvane mokSanuM kAraNa thAya che. A vAta suvicAra karavAthI manAya che. jA. mokSamArgamAM sthita che, pote tarIne tAre re, dAna-yogya supAtra te, bogha daI uddhAre re. 5 artha:- je jJAnanA baLe mokSamArgamAM sthita che ane je pote tarIne bIjAne tAre che. te dAna devA yogya supAtra mahAtmA che ke je bogha daI bIjAno paNa uddhAra kare che. pA. mAMsAdi nA deya che, pAtra na te jo yAce re, dAtA nahi denAra te; naraka-hetu te sAce re. 6 artha - mAMsa madirAdi vastuo dAnamAM devA yogya nathI. je AvI pApamaya vastunI yAcanA kare te pAtra jIva nathI. tathA AvI hiMsaka vastune dAna tarIke ApanAra te dAtA nathI. kharekhara e badhA narakagatinA kAraNo che. dA tethI gIgha na pAtra che, kabuMtara deya na jANo re," suNa e deva kare stuti, dAna-viveka vakhANyo re. 7 artha - tethI gIgha e dAna levAne pAtra jIva nathI, ane kabUtara e kaMI dAna devA yogya padArtha nathI. AvA megharatha rAjAnA vacanone sAMbhaLIne jyotiSI deve potAnuM vAstavika svarUpe pragaTa karyuM ane megharatha rAjAe batAvela uttama dAna vivekanA khUba vakhANa karI temanI stuti karI. IILA vastrAbhUSaNa daI gayo, karI kusumanI vRSTi re, iMdra pharI stuti kareH "ghanya! ghIra sudraSTi re!" 8 artha - pachI deve khuza thaI puSponI vRSTi karI, uttama vastra AbhUSaNa ApIne devaloke gayo. have eka divasa megharatha rAjAe naMdIzvara parvamAM mahApUjA karIne upavAsa karyo. te ja rAtrie pratimA ghAraNa karIne meruparvatanI jema dhyAnamAM aDola sthira hatA tyAre devalokamAM IzAnendra pharI devonI sabhAmAM harSathI kahyuM ke "aho Azcarya che ke A saMsAramAM tuM ja zuddha samyakudraSTi cho ane te ja kharekhara thIra-vIra cho. dA. prazna pUchatAM te kahe: "megharatha pariNAmo re, pratimAnuyoge sthira che, tene karuM praNAmo re."9 artha - ema indrane stuti karatA sAMbhaLIne devoe indrane pUchyuM ke Apa kayA sajjana puruSanI A stuti karo cho? tyAre indra kahyuM megharatha rAjA zuddha samyaSTi che ane Aje teo meruparvata jevI aDola pratimA ghArIne zuddhabhAvamAM sthita che. temane huM bhAvabhaktithI praNAma karuM chuM. gAlA Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (89) zrI zAMtinAtha bhAga-3 37 5 te suNI be devIo calAvavAne Ave re, hAvabhAva-dekhAvathI nRpane bahu lalacAve re. 10 artha : - te sAMbhaLIne megharathane calAvavA svargamAMthI be devIo AvI aneka hAvabhAvanA dekhAva karI rAjAne bahu lalacAvavA prayatna karyo. 10nA meruM para vIjaLI paDe toya na te to Dole re, nRpa-mana tema aDola che, jANI devI bole re : 11 artha :- meru parvata upara vIjaLI paDe toya te calAyamAna thAya nahIM. tema megharatha rAjAnuM mana aDola che ema jANIne devI bolI. |11aaaa "ghanya, ghanya!nRpa ghanya tuM, iMstuti tuja sAcI re." kSamA yAcI pUjA karI, svarge gaI te pAchI re. 12 artha - he rAjA! tane ghanya che, ghanya che, ghanya che. indra tArI karelI stuti sAva sAcI che. potAnI karela zaMkAnI kSamA yAcI, pUjA karIne te devIo pAchI svargamAM gaI. II12nA iMdra vade vaLI ekadA : "priyamitrA nRpa-rANI re, rUpavatI ati sRSTimAM," gaI jovA indrANI re. 13 artha :- indra vaLI ekadA kahyuM ke megharatharAjAnI rANI priya mitrA te A jagatamAM ati rUpamati che te jovA iMdrANI tyAM gaI. II13aa. snAnArthe jAtAM daThI, vAta indranI mAnI re; kAyA-kAMti kAramI, pUrva-puNya-nizAnI re; 14 artha :- vakhate priya mitrAne snAnane arthe jatAM joI indrANIe indranI vAta mAnya karI ke aho! kAyAnI kAMti kevI kAramI eTale suMdara che. e badhI pUrve karelA puNyakarmanI nizAnI che. 14o. kanyA-rUpa gharI maLI, rUpa prazaMsA kIthI re, kahe rANI : "thobho jarI;" karI snAnAdi vidhi re, 15 artha:- have indrANIe kanyAnuM rUpa dhAraNa karI priya mitrA rANIne maLI tenA rUpanI khUba prazaMsA karI. tyAre rANI kahe jarA thobhajo, huM snAna Adi zaNagAranI vidhi karIne AvuM chuM. 15aa gharI alaMkAro pheMDA, AvI garva gharI te re kahe kanyA: "kAMti nathI, prathama samAna zarIre re!" 16 artha :- snAna karI rUDA alaMkArane paherI garvane ghAraNa karatI te AvI tyAre kanyArUpane dhAraNa karelI indrANI kahe : have prathama samAna tamArA zarIre kAMti jaNAtI nathI. 16aaaa megharatha bhaNI jyAM jAe, kahe: "yathArtha kahe che re, paeNnama pachInA caMdranI zobhA deha lahe che re." 17 artha :- pachI rANIe megharatha rAjA bhaNI joyuM tyAre rAjAe paNa kahyuM : e yathArtha kahe che. have A deha pUnama pachInI UtaratI kaLAnI jema zobhAne dhAraNa kare che. 1LA. Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 395 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 pragaTajhuMpe indrANIe kahyuM kema te AvI re; "kSaNabhaMgura oNpa-kAMti A, deha-gati to AvI re"- 18 artha :- pachI pragaTarUpe indrANIe potAnA AgamananuM kAraNa kahyuM ke huM ApanuM rUpa jovA AvI hatI. paNa rUpanI kAMti kSaNabhaMgura che. dehanI gati sarvanI AvI ja che mATe eno zo garva karavo. 18 kahIM, sanmAnI temane svasthAne te cAlI re; kheda-khinna rANI thaI, patie ghIraja AlI re. 19 artha :- ema kahI priya mitrAnuM sanmAna karI te svasthAnake devalokamAM cAlI gaI. rANI zarIranI rUpakAMtinI kSaNabhaMguratA jANI khedanakhinna thaI. tyAre pati megharatha rAjAe tene ghIraja ApI zAMta karI. 19aaaa gharatha tIrthakara taNAM darzananI utkaMThA re, thatAM mALI AvI kahe : "udyAne prabhu beThA re." 20 artha :- ghanaratha tIrthaMkara prabhunA darzana karavAnI megharatha rAjAne utkaMThA jAgI ke mALIe AvI kahyuM : prabhu udyAnamAM paghArI birAjamAna thayA che. 20nA prajA sahita nRpa tyAM gayA, pradakSiNA daI vaMde re, suNI prabhunI dezanA vInave nRpa AnaMde re - 21 artha - rAjAe prajA sahita tyAM jaI prabhune pradakSiNA daI vaMdana karyA. pachI dezanA sAMbhaLI rAjA AnaMda sahita prabhune vinavavA lAgyA. rilA "rAjyabhAra bahu meM vahyo, he! prabhu, vArasa sAco re karo, mokSanA mArgamAM; dIThA bahu bhava-nAco re. 22 artha - ApanI AjJAthI rAjyano bhAra meM bahu vahana karyo. have he prabhu!mokSanA mArgano mane sAco vArasadAra banAvo. A saMsAramAM aneka navA navA deharUpa veSa ghAraNa karIne huM bahu nAcyo chuM. mArA bhoga bhayAnaka huM gaNuM, janma-keda sama kAyA re, vizva tAranArA prabhu, muMkAvo muja mAyA re." 23 artha :- have A indriyabhogone bhayAnaka gaNuM chuM. A kAyAne janmakeda samAna mAnuM chuM. mATe he vizvane tAranArA prabhu! mArI A saMsAranI moha mAyAno nAza karo. 23 draDharathane kahe: "bhAI, A rAjya tame saMbhALo re, dIkSA levA huM cahuM, prajA prItithI pALo re." 24 artha :- megharatha rAjA draDharathane kahevA lAgyA ke bhAI, A rAjyane have tame saMbhALo. huM dIkSA levA icchuM chuM. A prajAnuM prItipUrvaka pAlana karo. 24 paNa draDharatha evuM kahe : "rAjya-doSa huM dekhuM re, grahaNa karI je choDavuM, nA grahavuM ThIka lekhuM re; 25 artha :- paNa draDharathe javAbamAM ema kahyuM : A rAjya karavAmAM ghaNA doSa thavA saMbhave che ema huM dekhuM chuM. vaLI grahaNa karIne choDavuM che, tene prathamathI ja grahaNa na karavuM e vAta vadhAre ThIka lAge che. ||rapA Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (89) zrI zAMtinAtha bhAga-3 377 paMke paga nA mUkavo ThIMka, kharaDI ghoyAthI re; mukti-mArga game mane, bhava-saMkaTa joyAthI re." 26 artha :- paMka eTale kIcaDamAM paga kharaDIne ghovo tenA karatAM paga na mUkavo te vaghAre ThIka che. A saMsAramAM aneka saMkaTa rahelA hovAthI mane to A muktimArga ja priya lAge che. pArakA meghasena sutane daI rAjya, ghare te dIkSA re, sAta sahastra rAjA bIjA, dIkSA laI le zikSA re. 27 artha :- potAnA putra meghasenane rAjya daI megharatha rAjAe dIkSA grahaNa karI tyAre bIjA sAta hajAra rAjAo paNa dIkSA laI AtmazikSAne bhaNavA lAgyA. razA eka mokSanA lakSathI, jIva-arjIva che jANe re, ratnatraya upAsatA, niSkaSAyatA ANe re. 28 artha :- teo mAtra mokSa prAptinA lakSathI jIva ajIva e be tattvone yathArtha jANe che. tathA samyakdarzanazAnacAritramaya ratnatrayanI upAsanA karatAM niSkaSAyabhAvane hRdayamAM ANe che. 28nA paMca viSaya-viSa te taje, chakAya jIvo rakSe re, sAte bhaya te TALatA, AThe mada upekSe re, 29 artha :- zabda, rUpa, rasa, gaMdha, ane sparza e paMca viSayane viSarUpa mAnI teno tyAga kare che. pAMca sthAvara ane trasa maLI chakAya jIvanI rakSA kare che. Alokabhaya, paralokabhaya, maraNabhaya, vedanAbhaya, arakSAbhaya, aguptibhaya ane akasmAtabhaya nAmanA sAta bhayone TALe che ane rUpa, aizvarya, baLa, ghana, tapa, jJAna, kula ane jAtimada e ATheya madanI upekSA kare che arthAt tene mAna ApatA nathI. rilA brahmacarya navaghA ghare, yati-gharma daza Ave re, agiyAre aMgo bhaNe, bAra bhAvanA bhAve re, 30 artha :- je navavADa sahita brahmacarya vratane pALe che. uttama kSamA, Arjava, mArjava, satya, zauca, saMyama, tapa, tyAga, AkiMcanya ane brahmacarya e daza yatigharmane pALe che. AcArAMga, sUyagaDAMga ThANAMga, samavayAMga, bhagavatI vagere agiyAra aMgone jANe che. ane anitya, azaraNa, saMsAra vagere bAra bhAvanAne bhAve che. 30aa. pravacana-vrata tere cahe, caudamA guNa-lakSya re, pramAda paMdara TALatA, soLa bhAvanA rakSe re- 31 artha - pAMca samiti ane traNa gatirUpa aSTa pravacana mAtA tathA pAMca mahAvrata maLIne tera thAya tene te cahe che. caudamA guNasthAnakane prApta karavAno jene lakSa che. pAMca viSaya, cAra kaSAya, cAra vikathA ane nidrA ane sneha maLI paMdara pramAdane je TALe che tathA tIrthaMkara pada prAptinI soLa kAraNa bhAvanAnI je rakSA kare che arthAta te bhAvanAone bhAve che. 31nA tIrthaMkara-padahetu te darzana-vizuddhi ghAre re AThe aMga sahita te, vinaya sarva prakAre re, 32 Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha - tIrthaMkara pada prAptinI soLa kAraNa bhAvanAo A pramANe che. pahelI darzana vizuddhi bhAvanAne ghAraNa kare che. je nizaMkita, niSkAMkSita, nirvicikitsA, amUDha draSTi, upagRhana, sthitikaraNa vAtsalya ane prabhAvanA e ATha aMgathI sahita che, bIjI vinaya saMpannatA bhAvanAne bhAve che. jenA pAMca prakAra che. darzanavinaya, jJAnavinaya, cAritravinaya, tapavinaya ane upacAravinaya. IT3rA zIlavrate aticAra nA lAge, mana saltAtre re, 'abhISNa zrute bhAvanA, virAga vastumAtra re, 33 artha - trIjA zIlavratamAM aticAra na lAge evI bhAvanAne bhAve che. tenA mATe manane sanzAstranA vicAramAM roke che. kAraNa kAmasevana nAmanuM ekaluM pApa hiMsA Adi sarva pApone puSTa kare che tathA krodhAdi kaSAyonI tIvratA karAve che. cothI abhIsma jJAnopayoga bhAvanAne bhAve che. abhIsma eTale niraMtara AtmA saMbaMdhI jJAnamAM upayogane roke che. pAMcamI saMvega bhAvanAne bhAvavAthI vastumAtra pratye viraktabhAva rAkhe che. "mukta thavA sivAya bIjI koIpaNa prakAranI icchA nahI, abhilASA nahIM te saMvega." -zrImad rAjacaMdra (33aaaa jJAnAdinA dAnathI tyAgabhAvanA bhAve re, yathAzakti AjJA vaDe bAra tape mana lAve re, 34 artha :- chaThThI zakti pramANe tyAga bhAvanAne bhAve che. bIjAne samyakajJAna AdinuM dAna ApI svayaM bAhya daza prakAranA parigrahane ane aMtaraMga cauda prakAranA parigrahano yathAzakti tyAga kare che. sAtamI zakti pramANe tapabhAvanAmAM yathAzakti AjJA sahita cha bAhya ane cha aMtaraMga tapane tape che. tapa che te karma nirjarAnuM kAraNa che. [34. tapa-vidhrone TALatAM, "sAdhu-samAdhi sAcI re, avadya sau upAyathI sevA kare ayAcI re. 35 artha :- saMyamIne koI kAraNe vighna AvI paDe to vidgone dUra karI vrata, zIlanI rakSA karavI te AThamI sAdhu-samAdhi nAmanI bhAvanAne bhAve che. koI jIvono vagha na thAya evA avadya sarva upAyathI munivaronI paraspara ayAcIpaNe arthAt niSkAmabhAve sevA karavI te navamI vaiyAvRtti nAmanI bhAvanAne bhAve che. rUpAA jina, sUri, vAcaka, zAstranI vivigha bhAve bhakti re Sa Avazyaka* nA taje, kare yathA-vidhi-zakti re. 36 artha - jina eTale arihaMtabhakti bhAvanA nAmanI dasamI bhAvanA che. agyAramI AcAryabhakti bhAvanA. bAramI vAcaka eTale upAdhyAya jemane zrutajJAnarUpa divyanetra che evA mahAtmAonI bhakti karavI te bAramI bahuzruta bhaktibhAvanA. zAstranI vivigha bhAve bhakti karavI te teramI pravacanabhakti bhAvanA. caudamI Avazyaka aparihANi bhAvanA bhAvavAmAM tatpara munio sAmAyika, stavana, vaMdanA, pratikramaNa, pratyAkhyAna ane kAyotsarga e cha Avazyakane karavAnuM choDatA nathI. paNa yathAvidhi temaja yathAzakti pramANe tene avazya kare che. 36aaaa Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (89) zrI zAMtinAtha bhAga-3 379 kare 15mArga-prabhAvanA jJAna-tapAdi-yoge re, gAya-vatsa sama rAkhatA prema mumukSa-loke re. 37 artha - jJAnasahita tapa Adine AdarI mahAtmAo paMdaramI sanmArga prabhAvanAnI bhAvanAne bhAve che. gAya jema potAnA vAcharaDAmAM niSkAma prema rAkhe tema uttama ArAghanA karanAra mumukSuo pratye prema rAkhavo te soLamI pravacana vAtsalya bhAvanA che. gharma pratye, gharmAtmA pratye, gharmanA sthAna pratye ke paramAgama pratye prIti rAkhavI te pravacana vAtsalya bhAvanA che. (3LA e soLe hetu vaDe tIrthapati-bIja vAve re, megharatha muni te bhalA uttama saMyama bhAve re. 38 artha :- e soLe tIrthaMkarapada prAptinI bhAvanA bhAvavAvaDe uttama saMyamane pALatA evA bhalA megharatha muni tIrthaMkara pada prAptinA bIjanI atre vAvaNI kare che. 38 dRDharatha saha saMnyAsathI deha tajI sura thAtA re, sarvArthasiddha vimAnamAM ahamiMdra padavI letA re. 39 artha - draDharatha sAthe saMnyAsa maraNa sAthI megharatha deha tajIne devatA thaI sarvArthasiddha vimAnamAM ahamiMdra padavIne pAmyA. 39aaaa. eka ja bhava karI mokSamAM janAra sura vasatA tyAM re, laukika sukhamAM nA maNA, suMdRSTi sura sau jyAM re. 40 artha - sarvArthasiddha vimAnamAM sarva eka ja bhava karIne mokSe janAra devo nivAsa kare che. tya laukika sukhamAM koI khAmI nathI. tyAM rahenArA sarva samyakadraSTi devo hoya che. 40nA rahyuM oNvana ahamiMdranuM cha mAsa bAkI jyAre re, sautharmendra kuberane bolAvI kahe tyAre reH 41 artha :- jyAre A megharathanA jIva ahamiMdranuM jIvana cha mAsa bAkI rahyuM tyAre sautharmendra kuberane bolAvI nIce pramANe AjJA karI. 41aaaa hastinApuranA pati vizvasena vikhyAtA re, mahArANI acirA DaeNDI jinapatipitAmAtA re. 42 artha :- hastinApura nagaranA svAmI vizvasena rAjA prasiddha che. temanI pavitra rUDI mahArANI acirA hAlamAM jinapatinI mAtA thavAnI che. 4rA ranavRSTi karavI ghaTe have hastinApure re, paMdara mAsa sadA karo." vacana ghare sura ure re. 43 artha :- mATe hastinApuramAM have ratnavRSTi karavI yogya che. paMdara mAsa suthI sadA ratnonI vRSTi karo. A vacanane devatAe saugharmendranA kahevAthI hRdayamAM ghAraNa karyuM. 43. acirA rANInI kUkhe, megharatha-jjaiva Ave re, bhAdaravA vada sAtame, svapna soLa darzAve re. 44 Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabodha-vivecana bhAga-2 artha H- acirA rANInI kUkhe megharatha rAjAno jIva sarvArthasiddha vimAnamAMthI cyavIne bhAdaravA suda sAtame Avyo tyAre mAtAe soLa svapnone nihALyA. te hAthI, vRSabha, siMha, lakSmIno abhiSeka, puSpamALA, caMdra, sUrya, dhvaja, pUrNa kuMbha, sarovara, sAgara, vimAna, ratnano rAzi, nighUma agni, mInayugala ane dharaNendra e soLa svapno hatA. te harSathI potAnA bharathAra rAjA vizvasenane jaNAvyA. tyAre temaNe kahyuM : he priyA! tane zubha lakSaNothI saMpUrNa ane sarva aMge suMdara evo putra 421.118811 garbha-mahotsava jANIne, indrAdi sura Ave re, mAtapitAne pUjaeNne prabhune nIrakhe bhAve re. 45 380 artha * prabhuno garbha-mahotsava athavA cyavana kalyANaka jANIne indrAdi devonuM Agamana thayuM. mAtApitAne pUjI bhAva bhaktithI prabhune nIrakhI sau AnaMda pAmyA. / / 45 / / sevA karatI devIo mAtAnI sau vAte re, jeTha mAsa vada caudaze, janmyA prabhu prabhAte 2. 46 artha :- jinamAtAnI sau vAte chappana dikkumArI devIo sevA karatI hatI tyAre jeTha mAsanI vada caudaze prabhAtamAM prabhu janma pAmyA. // 46 // janma-mahotsava kAraNe devadevI bahu Ave re, indrANI prasUti-gRhe jaI vaMde prabhu bhAve re. 47 artha :-- janma-mahotsavanA kAraNe devadevIo bahu AvI tyAre indrANIe prasUti-gRhamAM jaI prabhune bhAvathI vaMdana karyAM. 547 / / jananIne UMghADIne, prabhune preme UMcakI, mAyA-bALaka mUkI re, harSabhArathI jhUkI 248 artha :- indrANIe prabhumAtAne avasvApinI nidrA ApI tathA temanI pAse mAyAmaya bIjuM bALaka mUkI prabhune premapUrvaka UMcakI, harSabhArathI jhUkI jhUkIne te indra samIpa AvI. / / 48 / / arpe indrakare zacI, meru upara laI jAtA re, snAtra karI ullAsathI, lAvI mUke jyAM mAtA re. 49 artha :- bhaktibhAva sahita zacI eTale indrANIe prabhune saudharma indranA hAthamAM arpaNa karyA. tyAre indre potAnA pAMca svarUpa banAvyA. eka rUpe prabhune be hAthamAM lIghA. bIjA rUpe prabhu upara chatra dhAraNa karyuM, trIjA ane cothA rUpe prabhunI beya bAju cAmaro vIMjavA lAgyA ane pAMcamA rUpe prabhu AgaLa vajra uchALatAM meru parvatanA zikhara tarapha prayANa karyuM. tyAM jaI zAzvatI atipAMDukabalA nAmanI zilAnA Asana upara saudharmendra prabhune potAnA utsaMgamAM besADyA. pachI acyutendra vigere devoe suvarNa, maNi vagere kaLazo vikurtI sugaMdhI tIrthajaLavaDe harSollAsathI prabhuno janmAbhiSeka karyo. pachI pAchA bhaktipUrvaka prabhune lAvI mAtA pAse pagharAvyA. / / 49 / / divya vastra-AbhUSaNe maMDita nIrakhe mAtA re nidrA indre TALI jyAM; nRtya karI sura jAtA 2e. 50 Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (89) zrI zAMtinAtha bhAga-3 381 artha - "indra prabhumAtAnI avasthApinI nidrA dUra karI tyAre divya vastra ane AbhUSaNathI maMDita prabhune nIrakhIne mAtA ati harSita thaI. zakrendra bhagavAnanA aMgUThAmAM amRtano saMcAra karyo. te amRtanA AhArathI prabhu rUpa ane lAvaNyanI saMpatti sahita vRddhi pAmavA lAgyA. devatAoe prabhu AgaLa nRtya karyuM. pachI saugharmendra vagere nadIzvara dvIpe gayA. tyAM bIjA sarva indro vagere meru parvatathI parabhArA AvelA. tyAM sarvee janmotsava nimitte aSTAlikA mahotsava AdarI khUba bhAvabhakti karIne badhA potapotAnA sthAne gayA. 50gA. "zAMtinAtha suMnAma de, Uchare te AnaMde re, pUrva puNya pUruM kare, sura saha rame umaMge re. pa1 artha - rAjA vizvasene paNa AkhA nagaramAM prabhuno mahAna janma mahotsava karyo. bArame divase potAnA samagra baMdhuvargane potAne ghera bolAvI uttama bhojana karAvI temanI samakSa prabhunA pitAe kahyuM: he sajjano! A putra garbhamAM Avyo tyArathI AkhA nagaramAM marakInA upadravanI zAMti thaI hatI, tethI A putranuM nAma huM 'zAMtinAtha" pADuM chuM. te nAma sarvane ghaNuM rucikara thayuM. prabhu AnaMdamAM dinodina UcharavA lAgyA. devatAo sAthe umaMgathI ramatA prabhu pUrve bAMdhelA puNyakarmane pUruM karavA lAgyA. //palA traNa sujJAne dIpatA, sukhazAMti phelAve re, kanaka-kAMti zarIranI uSA ravi batalAve re. para artha - mati, zruta, avadhi e traNa jJAnathI daidipyamAna prabhu sarvatra sukhazAMti phelAvatA hatA. prabhunuM AkhuM zarIra suMdara suvarNavALuM hatuM. tenI kAMti eTale prabhA te uSAkALa arthAt prAtaHkALamAM UgatA sUryanI kAMtine batAvatI hatI. /parA dRDharatha-jjaiva suratA tajI, vizvasena-suta thAto re, cakrAyughanA nAmathI, yazavartI-suta prakhyAta re. 53 artha - pUrvabhavamAM draDharathano jIva have devapaNuM tajIne vizvasena rAjAnI bIjI rANI yazavatInA kukhe AvI janma pAmyo. tenuM cakrAyugha nAma rAkhavAmAM AvyuM. //parA yauvanavayamAM AvatAM, caMdra-ravi sama bhrAtA re, pitA paraNAve have suMdarIo, harakhAtA re. 54 artha :- beyabhAI yauvanavayamAM AvatAM caMdrasaryanI jema zobhA pAmavA lAgyA tyAre pitAe harSathI aneka rUpavatI kuLavatI suMdarIo sAthe temanuM pANigrahaNa karAvyuM. 54mA vizvasena hita sAthavA, zAMtinAthane detA re rAjyAbhAra bhoge bharyo, dIkSA pote letA re. papa artha - vizvasena potAnA AtmAnuM hita sAdhavA mATe rAjyano bhAra je bhogothI bharyo che te zAMtinAthane ApI pote dIkSA grahaNa kare che. zAMtinAthane paccIsa hajAra varSa vyatIta thayA tyAre pitAe temane rAjyasana para sthApita karyA. papA. Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 cakraratna-utpattithI AyughazALA zobhe re, chaye khaMDa sAthI lIthA, jJAne rahI alobhe re. 56 artha - ekadA zAMtinAtha rAjAnI AyughazALAmAM hajAra AzAvALuM tathA hajAra yakSothI aghiSThita uttama cakraratna utpanna thavAthI pote cakravartI padane pAmyA. jJAnanA baLe alobhathI jene kaMI joItuM nathI evA prabhue paNa pUrva puNyane bhogavI kheravI levA arthe cha khaMDa sAdhyA. pakA cauda ratna, nava nidhi ne bharata-bhUminI Rddhi re, saMnyAsI sama bhogave, cUke na Atma-samRddhi 2. 57 artha - prabhu cauda ratna, nava nidhi ane bhAratabhUminI RddhinA svAmI hovA chatAM, gharamAM rahyAM chatAM, paNa manathI saMnyAsI samAna nirlepa rahI kadI AtmAnI jJAna samRddhine bhUlatA nathI. prabhu batrIsa hajAra mukuTabaddha rAjAonA svAmI che. aneka prakAranI moTI samRddhi sahita cakravartIpadane bhogavatAM svAmIe paccIsa hajAra varSo nirgamana karyA. pazA. darpaNa sAme ekadA UbhA rahI jyAM dekhe re, aneka rUpa nihALatAM, pUrva bhavo nija pekhe re. 58 artha - ekadA darpaNa sAme UbhA rahI zarIranA aneka rUpa nihALatAM potAnA aneka pUrva bhavono vicAra jAgRta thayo. //paTaNA "pratibiMgha sama meM karyA aneka bhava hA! AvA re, A bhavamAM cUkuM nahIM," e vicAra AvyA re. 59 artha:- darpaNamAM A zarIranA aneka pratibiMbanI jema meM pUrve hA! aneka bhavo karyA che. paNa have A bhavamAM saMpUrNa Atmasiddhi prApta karavAnuM huM cUkIza nahIM, evA draDha vicAra para AvyA. //59o. brahmalokathI deva tyAM sArasvatAdika Ave re, pragaTAvo prabhu, tIrthane" saMdezo daI, jAve re. 60 artha - ekadA pAMcamA brahmadevalokamAM vasanArA sArasvatAdika vagere lokAMtika devoe AvI bhaktipUrvaka prabhune vinaMtI karI ke prabhu tIrtha pravartAvo. evo temano niyoga hovAthI prabhune saMdezo daI pAchA cAlyA gayA. //60nA indrAdi sura AvIne kare mahotsava moTo re, prabhu paNa sau saMbaMthane, samajAve bhava khoTo re. 61 artha :- prabhue paNa jJAnathI dIkSAno samaya jANI eka varSa sudhI yAcakone vAMchita dAna ApyuM. indrAdi devoe AvI moTo dIkSA mahotsava karyo. prabhue paNa sarva saMbaMdhIone samajAvyA ke A saMsAra bahu khoTo che ane aMte duHkhane ApanAra che. 61aaaa. kuruhari putra sthApIne gAdI para, so tyAge re, divya pAlakhImAM gayA 'sahassAmra-vana" bAge re. 62 artha :- zrI zAMtinAthe potAnA putra kuruharine rAjyagAdI para sthApI pote sarva padArthono tyAga Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (89) zrI zAMtinAtha bhAga-3 383 karyo. surendro vagere dvArA upADela divya pAlakhImAM virAjamAna thaI dIkSAnA varaghoDArUpe sahastrApravana nAmanA moTA udyAnamAM jaI prabhu pAlakhImAMthI nIce UtaryA. karA. jeTha vada cothe ghare chaThTha-niyama upavAsI re, khare! klezaraeNpa kezano loca kare tyAM besI re. 63 artha :- jeTha mAsanA kRSNapakSanI catudarzIe prabaLa vairAgyaraMgathI raMgita thayelA prabhue siddhone namaskAra karI chaThThatAno niyamapUrvaka upavAsa karI klezarUpa kezano loca karyo. tathA sarva virati sAmAyikano uccAra karI samyak cAritra grahaNa karyuM. /63| vastrAbhUSaNa sau tajI, yathAjAta zizu jevA re; cakrAyugha sAthe thayA sahastra nRpa muni tevA re. 64 artha - sarva prakAranA vastra AbhUSaNano tyAga karI janmelA bALaka jevA nagna banyA. bhAI cakrAyugha sAthe bIjA hajAra rAjAoe paNa e pramANe dIkSA grahaNa karI. 64. apramatta banatAM prabhu mana-paryava pragaTAve re, bhakti-bhAthuM bAMghIne indrAdika sura jAve re. 65 artha - dIkSA grahaNa karI apramatta banatAM prabhune mana:paryavajJAna pragaTa thayuM. indrAdi devo paNa prabhuno dIkSA mahotsava ullAsabhAve karatAM bhaktinuM bhAthuM bAMdhI devaloke gayA. I65nA sumitra nRpa-ghara pAraNuM prathama kare prabhu, dekho re, paMcAzcarya thayAM, aho! dhyAnamUrti muni pekho re. 66 artha - sumitra rAjAne ghera prabhunuM prathama pAraNuM thayuM, tyAre paMca Azcarya thayA. aho! prabhu to sadA dhyAnanI ja mUrti che ema jANo. 66aaaa soLa varSa chadmasthatA vatatAM kevaLajJAne re dIpe hastinApure prabhu te ja udyAne re. 67 artha:- cAra jJAnanA gharatA prabhu maunapaNe vicaratAM je hastinApuranA udyAnamAM dIkSA lIdhI hatI tyAM padhAryA. ane chaThThatapa karI kAyotsarga dhyAne UbhA rahyA. prabhu soLa varSa chadmastha muni paryAya pALI Aje zreSTha zukladhyAnamAM vartatA poSa sudI navamIne divase cAra ghAtIyAkarmano kSaya thavAthI nirmaLa kevaLajJAnane pAmyA. zA. indrAdi AvI race samavasaraNa rUpALuM re; kuruhari Adi gayA kalyANaka jyAM bhALyuM re. 68 artha :- indrAdike AvI prabhune kevaLajJAna UpajavAthI rUpALA evA suMdara samavasaraNanI racanA karI. kuruhari Adie paNa tyAM jaI prabhunA kevaLajJAna kalyANakanI zobhA nihALI. samavasaraNamAM bAra prakAranI sabhA hoya che te A pramANe - pUrva dizAnA dvArathI praveza karatA sAghunI sabhA, tenI pAchaLa sAdhvInI sabhA ane tenI pAchaLa vaimAnika devIonI sabhA hoya. dakSiNa dizAthI pravezatAM jyotiSI devInI sabhA, tenI pAchaLa bhavanapati devInI sabhA ane tenI pAchaLa Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvodha-vivecana bhAga-2 vyaMtaradevInI sabhA hoya. pachI pazcima dizAthI praveza karatAM prathama jyotiSka devonI sabhA, tenI pAchaLa bhuvanapati devonI sabhA ane tenI pAchaLa vyaMtara devonI sabhA hoya. tyAra pachI uttara dizAthI pravezatAM prathama vaimAnika devonI sabhA, tenI pAchaLa manuSya puruSonI sabhA ane tenI pAchaLa manuSya strIonI sabhA bese che. kA 384 cakrAyu Adi thayA chIsa gaNadhara jJAnI re, indrAdi saghaLA surNa kharatI prabhunI vANI re - 69 artha :- cakrAyudgha Adi prabhunA chatrIsa jJAnI puruSo gannathara thayA. indrAdika sarve prabhunI kharatI divya vANIne premapUrvaka sAMbhaLavA lAgyA. / / 9 / / "bhavarUpa moTuM mULa che duHkhavRkSanuM jANo re, kaSAya-bhUmimAM Take, te khaNavA mana ANo re. 70 - artha :- prabhue dezanAmAM jaNAvyuM ke duHkharUpI vRkSanuM A saMsArarUpI moTuM mULa che. te duHkharUpIvRkSa kaSAyarUpI bhUmithI Takela che. mATe te kaSAyarUpI bhUmine khodI duHkharUpI vRkSanuM unmULana karo. IIII kaSAya jo pocA paDe bhava-duHkhataru sukAtuM re, indriya-jaya vinA nahIM kaSAya-baLa jitAtuM re. 71 artha :-- kaSAya jo moLA paDe to A saMsArarUpI moTA mULavALuM duHkharUpI vRkSa sukAtuM jAya che. paNa pAMca indriyono jaya karyA vinA A krodhAdi kaSAyonuM baLa jitAtuM nathI. / / 71 / / indriya-azvo nAkhatA dama vagara duHkha khADe re, ghAta, pAta, vadhu Akaro durgatimAM dekhADe re. 72 artha :- A indriyarUpI ghoDAo jIvane sukhe dama arthAt zvAsa paNa na laI zakAya evA duHkharUpI khADAmAM nAkhe che, jyAM jIvanI ghAta kare, pAta eTale patana kare, vadha kare evA AkarA durgatinA duHkhone rekhADe che. / / 32 / / indriyavaza zAstrI chatAM bALabuddhie varte re; bharata-bAhubalI yuddha hA! lajjAspade pravarte re, 73 artha : :- zAstrano jANakAra evo zAstrI paNa indriyavaza thavAthI bALabuddhi jevuM vartana karavA lAge che. bharata bAhubalI jevA sajjana puruSo paNa hA! lajjAspada evA yuddhamAM pravarte che. / / 33 / / caramazIrI bhAI be, indriyo ja laDAve re; sura, nara, pazu sarve laDe indriya-moha nacAve re. 74 artha :- bharata bAhubalI jevA caramazarIrI arthAt teja bhave mokSe janAra puruSone paNa A indriyo ja laDAve che. A indriyo pratyenI Asakti jIvane sarva bhavamAM nacAve che. devatA, manuSya, pazu Adi sarvene laDAvanAra e ja che. / / 34 / / bhakSyAbhakSya gaNe nahIM, gamyAgamya na jANe re, indriyadAsa thayA pachI gaMdI vAta vakhANe re. 75 Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (89) zrI zAMtinAtha bhAga-3 385 artha - jillA indriyane vaza thayela jIvo zuM bhakSya che ane zuM abhakSya che tene gaNatA nathI. sparzendriya Adine vaza thayela jIvone kyAM gamana karavuM joIe, ane kyAM na javuM joIe tenuM bhAna hotuM nathI. indriyono dAsa thayA pachI gaMdI evI vAtone paNa vakhANanAra thaI jAya che. II7pAA re! indriya-vaza indrathI kIDA suthI sau jIvo re, vItarAga vinA baghA viSaya-vAruNI pIvo re. 76 artha :- re! Azcarya che ke indrathI lagAvIne nAnA jaMtu suthInA sarva jIvo indriyone vaza paDyAM che. vItarAgatA prApta karyA vinA jagatanA sarva jIvo A viSayarUpI vArUNI eTale madirAnuM ja pAna karanArA jaNAya che. II76aaaa indriya-vaza jAgyA nahIM, UMdhyA kALa atIte re, manazuddhithI indriyo mahAmati jIMva jIte re. 77 artha - atIta eTale gata anaMtakALathI jIvo indriyone vaza rahevAthI jAgyA nathI; mohanadrAmAM ja UMdhyA kare che. paNa mahAmativAna evA jJAnI puruSo manazuddhivaDe A indriyo upara jIta meLave che. II7LA mAtra indriyo rokatAM jIta nahIM rjIva pAme re, rAga-dveSI nA thavuM; Ave mukti sAme re. 78 artha :- mAtra indriyo upara jIta meLavavAthI jIva mokSane meLavI zakato nathI. paNa rAga ane dveSano sarvathA tyAga karavAthI ja muktirUpI lakSmI sAme Ave che. II78. jitendriya-jitamohane mokSapaMthamAM mAno re, indriya-dAsa bhame bhave mohapaMtha pichAno re, 70 artha :- je jitendriya che tathA jeNe rAgadveSarUpa mohane jItyo che tene mokSamArgamAM jANo. paNa je indriyono dAsa che arthAta temAM Asakta che te jIva saMsAramAM bhamyA kare che. indriyonI Asakti e ja mohano mArga che. enI tame oLakhANa karo. II79o. baMgha-mokSanA mArgane samajI gamato levo re, baMghamArga duHkhe bharyo, bIjo sukha de evo re. 80 artha - karmabaMghano mArga zuM? ane karmathI mukta thaI mokSa meLavavAno mArga zuM? ene samajI, AtmAne game te mArga levo. karmabaMdhano mArga duHkhathI bharelo che ane karmathI mukAvAno mArga sAcuM sukha Ape evo che. 80nA viSayo bhava bhava bhogavyA, Atmasukha nathI cAkhuM re; apUrva AtmAnaMdathI kRtArtha jIvana bhAkhyuM re. 81 artha - pAMca indriyanA viSayo jIve sarva bhavamAM bhogavyA chatAM hajI Atmasukhano svAda cAkhyo nathI. apUrva evA AtmAnaMdane pAmavAthI A mAnava jIvana kRtArtha thAya ema mahApuruSoe jaNAvyuM che. ll81aaaa sAMsArika sukha-lAlasA TaLatAM kaSAya kaMpe re; akSaya sukha lIdhA vinA kema mumukSu jaMpe re?" 82 Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAvodha-vivecana bhAga-2 artha :- sAMsArika indriya sukhanI lAlasA manamAMthI TaLatAM A kaSAyo paNa kaMpavA lAge che. to akSaya evA Atmikasukhane lIdhA vinA sAco mumukSu kema jaMpe? na ja jaMpe. te zAzvata svAdhIna potAno AtmAnaMda meLavavA sadA viSaya kaSAyane kADhavAno ja puruSArtha karyA kare. A pramANe bhagavAna zAMtinAthe samavasaraNamAM besI dezanA ApI. 582aa 386 kuruhari prabhune namI, pUche "huM pAmyo zAthI re nRpa-pada, uttama bheTane bhogavI zaeN na zakAtI re?'' 83 artha :-- A bhavano prabhu zAMtinAthano putra rAjA kururi prabhune namIne pUchavA lAgyo ke prabhu! A rAjapada huM zAthI pAmyo? ane mane maLelI uttama bheTa huM kema bhogavI zakato nathI? enuM zuM kAraNa che te kRpA karI jaNAvo. / / 8 / / kahe kevaLI : "dAnathI nRpa-padavI A lAghI re, aneka-ArcIna bhoga nA bhogavAya ekalAthI re. 84 : artha :- tyAre kevaLI thayelA bhagavAna zAMtinAtha che H teM pUrvabhavamAM dAna karela che tethI A rAjapadavIne pAmyo chuM. anekanA puNyabo maLelA A bhoga tArA ekalAthI bhogavI zakAtA nathI. / / 4 / pUrvabhava vistArathI kahyuM suNo : zrIpure 2 ghanezvara, ghanapati ane sughana, ghanada e cAre 285 artha ::- tAro pUrvabhava vistArathI kahuM chuM te sAMbhaLa. zrIpuranagaramAM ghanaghara, dhanapati, sudhana ane dhanada e cAre vaNika rahetA hatA. 5855 vaNika mitro premathI rahe sahodara jevA re; droNa mA~2-mAthe pheMkI bhAthuM, jAya thana levA 2e. 86 artha :- A cAre vaNika mitro paraspara premathI sahodara eTale bhAInI jema rahetA hatA. te ekavAra droNa nAme majUranA mAthe khAvAnuM bhAthuM mUkI ghana kamAvA mATe ravAnA thayA. // 86 mahA aTavImAM munine, dekhI pAye lAgyA re, bhAthuM alpa hatuM chatAM dAnabhAva bahu jAgyA re. 87 artha :-- raste cAlatA mahA aTavImAM eka munine dekhI temanA caraNa kamaLamAM badhAe namaskAra karyA. khAvAnuM alpa bhAthuM hatuM chatAM munine dAna devAnA bhAva khUba jAgyA. ||87nA kahe vaNiko droNane : 'dAna munine de, ke re,' zraddhA adhikI AI te munine AnaMde de re. 88 artha :-- cAre vaNiko droNane kahevA lAgyA ke A munine dAna de dAna de, tyAre droNe sauthI adhika zraddhA ANI bhAvapUrvaka munine dAna ApI AnaMda pamADyo. tethI teNe mahA bhogaphaLakarma upArjana karyuM. 588 / / svAti nakSatre TIpuM jo, chIpe paDatAM motI re, tema supAtre dAnathI pragaTI puNyanI jyoti re, 89 artha :- svAti nakSatramAM varasAdanuM TIpuM chIpamAM paDe te motI banI jAya che, tema supAtramAM Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 0 2 kAra 0 5 ) sAMDerAvamAM zrI zAMtinAtha bhagavAna nI pratimA Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (89) zrI zAMtinAtha bhAga-3 387 bhAvapUrvaka dAna ApavAthI puNyanI jyota pragaTa thAya che. dulA droNa pUrNa AyuM thaye thayo kurRhari rAjA re, sughana, ghanada ghanADhya A, strI thAtAM be bIjA re. 90 artha :- droNa majUra hovA chatAM bhAvapUrvaka adhika zraddhA ANIne munine dAna ApavAthI tathA cAreya vaNiko karatAM enI vRtti zuddha hovAthI te hastinApura rAjAno putra kuruhari thayo. cAreya vaNika putromAMthI sughana ane ghanada A bhavamAM paNa vaNika putra thayA tathA ghanezvara ane ghanapati mAyAvI hovAthI A bhavamAM strI avatAra pAmI vaNika putrIo thaI. 190aaaa. suMghana-jIva vasaMta A kAMDityapure Ave re, ghanezvara-oNva kesarA dekhI harSita thAve re. 91 artha - suthana vaNikano jIva kAMpilyapuramAM vasaMta vaNikano putra thayo che ane ghanezvarano jIva kesarA nAme vaNika putrI thayela che. te ekavAra udyAnamAM kesarAne dekhI pUrva snehanA kAraNe harSita thAya che. II91aaaa ekabIjAnA premane dAsI nirakhI poSe re, prema-pAza e pUrvano, viraha vaDe tanu zoSe re. 92 artha - ekabIjAno paraspara prema joI kesarAnI dAsIe tene poSaNa ApI temanA premamAM vRddhi karAvI. te prema-pAza pUrvabhavano hovAthI beya jaNA eka maMgaLa vAjAM sAMbhaLI karI tapAsa vasaMte re, lagna kesarAnAM lIghAM, anya sAtha suNI ciMte re. 93 artha :- ekavAra kesarAnA ghera mAMgalika vAjAM sAMbhaLIne vasaMte tenI tapAsa karI. to kesarAnA pitAe tenA lagna bIjA zeThaputra sAthe karavAnuM nakkI karyuM. te jANI ciMtAtura thayo. 93 dAsI tyAM AvI kahe : "kahe kesarA evuM re thazo prANapati Apa ke muja mRtyu gaNI levuM re.' 94 artha - tyAre dAsIe AvI vasaMtane kahyuM : kesarA ema kahe che ke kAM to prANapati vasaMta ja thaze nahIM to mAruM mRtyu jANI levuM. 94. vasaMta saMdezo kahe: "pratijJA muja evI re, jo kesarA nahIM varuM kaMThe phAMsI devI re." 95 artha :- vasaMte paNa kesarAne jaNAvavA dAsI mAraphata evo saMdezo mokalyo ke mArI paNa evI ja pratijJA che ke jo kesarAne nahIM varuM to kaMThe phAMso ApI marI javuM paNa jIvavuM nahIM. 9pA. niSphaLa sau yatno gayA, jAna savAre AvI re, priyA jarphera maraze, gaNI DALe phAMsI banAvI re, 96 artha :- badhA prayatno niSphaLa gayA. savAre kesarAne paraNavA jAna AvI. priyA kesarA jarUra maraNa pAmaze ema jANI vasaMte paNa marI javA mATe jhADanA DALe phAMsI banAvI. II96aaaa Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 prajJAvodha-vivecana bhAga-2 kAmapAla nara kArpAne phrAMsI turta jivADe re, suNI vAta vasaMtanI hita-vizvAsa pamADe 2H- 97 artha :- najIkamAM rahela kAmapAle AvI te phAMsIne turta kApI tene jivADyo. zA mATe tuM maraNa = pAme che e vAta jANI tene hita kare evA vacano ii zAMti pamADI. ane kahyuM ke koI paNa kAma mATe kadI maravuM nahIM; pakSa te kArya siddha karavA prayatna karavo. kAraNa jIvatA nara bhadra pAme ema kahyuM che. / / 7 / / 'hiMmata hAra nahIM hajI, kAma-maMdire Aje re, A ja vane te Avaze kulAcArane kAje re.'98 artha = tuM hajI hiMmata hAra nahIM. kesarA kulAcAra pramANe Aje A vanamAM rahelA kAmadevanA maMdiramAM darzana karavA Avaze. / / 8 / / kAma-pratimA pAchaLe, saMtAyA te sAMje re, kanyA aMdara ekalI peThI pUjA kAje 2. 99 artha :- ema vicArI beya jaNA sAMje te kAmadevanA maMdiramAM jaI kAmadevanI pratimAnI pAchaLa = saMtAI gayA. kanyA kesarA ekalI pUjA karavA mATe te maMdiranI aMdara peThI. / / 9 / dvAra baMdha karI te kahe : 'vasaMta bhAM thAjo re,' maravA taiyArI kare, pragaTa vasaMta ja thAto re, 100 artha - pachI maMdiranA dvAra baMdha karI te devane kahevA lAgI. bhavAMtaramAM paNa mAro bhartAra vasaMta = thajo. ema kahI jyAM maravAnI taiyArI kare che teTalAmAM tyAM vasaMta ja pragaTa thavAthI te harSa pAmI. / / 100 / / ghanada-jIva kAmapAla A, dhanapati madirA jANo re; madirA mAmA-purvI che, kesaranI mana ANo re, 101 artha :-- pUrvabhavano vaNika mitra dhanadano jIva ja A bhavamAM kAmapAla thayela che. ane pUrvabhavano vaNika ghanapati mitra mAyA karavAthI A bhavamAM madirA nAme strI avatAra pAmela che. maMdirA te kesarAnA mAmAnI ja putrI che te paNa ahIM kesarAnA lagnamAM AvI che. / / 101 / / kAmapAla ne kesarA kapaDAM badalI le che re, kAmapAla nIce mukhe, jaI sI-saMga maLe che re. 102 = artha :- have kAryasiddha karavAnI yukti vicArI kAmapAle kesarAnA kapaDAM paheryA ane kesarAe kAmapAlano puruSaveSa dhAraNa karyo. kAmapAla kesarAnA kapaDAM paherI lajjAthI mukha DhAMkI nIce mukhe maMdiramAMthI bahAra nIkaLI sakhIonI sAthe maLI gayo. ane vasaMta ane kesarA thoDA samaya pachI maMdiramAMthI nIkaLI dUra palAyana karI gayA. / / 102 ghera jaI ekAMtamAM beTho tyAM ja madirA re, sagI kesarAnI hatI, te kahe banI adhIrA re:- 103 artha :- ghera jaI kAmapALa kesarAnA veSe ekAMtamAM beTho tyAM madirA je kesarAnA mAmAnI dIkarI bahena hatI te AvIne adhIrI thaI kahevA lAgI. / / 103 / / Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (89) zrI zAMtinAtha bhAga-3 389 mane bacAvI jemaNe hAthIthI udyAne re, gaI rAtre svapna maLyA, maLaze mana anumAne re, 104 artha :- mane udyAnamAM hAthIthI haNAI jatAM jeNe bacAvI e puruSa para mane anurAga che. gaI rAtre svapnamAM paNa te maLyA. tethI anumAnathI lAge che ke temano mane meLApa thaze. 104l duHkhanI vAto duHkhIne karI AzvAsana pAmuM re kAmapAla mukha kholIne jue tenA sAmuM re. 105 artha - tAruM mana jema vasaMtamAM che tema mAruM mana paNa te puruSamAM che. paNa daiva viparIta hovAthI ApaNe banne duHkhI chIe. duHkhanI vAto duHkhIne karavAthI bannene AzvAsana maLe che mATe A vAta karuM chuM. teTalAmAM kesarAnA veSe rahelA kAmapAle ghUMghaTa UMco karI tenA sAme joyuM. 10pA ekabIjAne oLakhe, chAnAmAnA phAvyAM re vasaMtanA nivAsamAM jaI, A puramAM AvyAM re. 106 artha :- ekabIjAne tarata oLakhI gayA. chAnAmAnA phAvI gayA. tyAMthI banne nIkaLI jaI vasaMtanA nivAsamAM AvI have cAreya jaNA A nagaramAM Avela che. I106aaaa abhuta bheTo te ghare dekhI nahi je pUrve re, vagara oLakhANe tame saMgharI; lyo sukha sarve re." 107 artha - he rAjana! teo cAre jaNA pUrvabhavamAM vaNika hatA tyAre bhAthuM upaDAvavA tamane sAthe laI ratnadIpe gayA hatA. te pUrvanA sneha saMskArathI nitya AvI pUrve joI nathI evI adbhuta pAMca vastuo tamane bheTa kare che. je vastuo vagara oLakhANe tame saMgharI rAkhI che. te sarva vastuono A iSTa jananI sAthe tame bhogavavAne samartha thazo. kemake e puNya upArjanamAM baghAno sAtha che. have baghA maLI sarva sukhI thAo. prabhunA AvA vacana sAMbhaLI rAjA kuruhari jAtismaraNajJAna pAmyo ane bhagavaMtane namI vasaMta Adi cAreyane sahodaranI jema snehathI potAne ghera laI gayo. devatAo vagere paNa prabhune namI sahu potapotAne sthAnake gayA. ||10zA. aneka deze vicarI sameta-zikhare Ave re, prabhu ayogI-yogathI mokSanagara sigAve re. 108 artha - bhagavAna zAMtinAtha paNa aneka dezamAM vicarI jIvonuM kalyANa karI aMte sameta zikhare paghAryA. tyAM navaso munionI sAthe eka mAsanuM anazanavrata grahaNa karI aMte caudamuM ayogI guNa sthAnaka prApta karI mokSa nagare padhAryA. prabhue kaumArapaNAmAM, mAMDalikapaNAmAM, cakravartIpaNAmAM ane vratamAM pratyeka pacIsa pacIsa hajAra varSo vyatIta karI kula eka lAkha varSanuM AyuSya bhogavyuM. /108nI deva mahotsava Adare, bhakti karI harakhAtA re, zAMtinAtha-guNagAnathI puNya kharIdI jAtA re. 109 artha - prabhu mokSe padhAravAthI devoe prabhunA mokSa kalyANakano mahotsava Adaryo. bhagavAnanI bhakti Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 karI khUba harSa pAmyA. zrI zAMtinAtha bhagavAnanA guNagAna karavAthI sarve puNyanI kamANI karI gayA. 109aaaa zrI zAMtinAtha bhagavAna pUrve samyadarzanane pAmI A bhavamAM kevaLajJAnane pAmyA. tema he prabhu! amane paNa eka aMtarmuhUrta kALa paryata samyakdarzana Apo. jethI ame paNa kALakrame kevaLajJAna pAmI zAzvata evA muktisukhane meLavIe. muhUrta eTale aDatAlIsa miniTa. aMtarmuhUrta eTale aDatAlIsa miniTamAM eka samaya ocho hoya tyAM sudhI aMtarmuhUrta kALa kahevAya. te aMtarmuhUrta nava samayathI zarU thAya che. tene jaghanya aMtarmuhUrta kahe che. teTalA jaghanya kALa sudhI paNa jIva samyagdarzanane pAme, ane vame nahIM to paMdara bhavamAM teno mokSa nizcita che. vame to paNa teno mokSa arthapudgala parAvartanakALamAM to avazya thAya che. te aMtarmuhUrta saMbaMdhI atre samaja Ape che : (90) aMtarmuhUrta (svAmI sujAta suhAyA, dIThA AnaMda upAyA re, manamohanA jinarAyA-e dezI) zrI rAjacaMdra guru ure, AnaMda anupama pUre re, karuM vaMdanA bahu bhAve. - kaLikALe ati upakArI, maLI satya sahAya tamArI re, karuM, artha - paramakRpALu zrImad rAjacaMdra guruvaryanA vacanAmRto mArA hRdayamAM anupama AnaMdane ApanAra hovAthI temane huM parama bhaktibhAve praNAma karuM chuM. A ThaMDAavasarpiNI kaLikALamAM Apa amArA atyaMta upakArI cho. satya mokSamArga batAvavAmAM ApanI amane parama sahAya maLI che mATe huM ApanA caraNakamaLamAM koTIzaH praNAma karuM chuM. nA. aMtarmuhUrta amone, prabhu samyagdarzana ghone re, karuM, satsaMga vaziSTha RSino, aMtarmuhUrta sughIno re, karuM artha:- he prabhu! pUrve anaMta aMtarmuhUrto vyartha khoyA. paNa have Apa prabhuno amane bheTo thayo che to eka aMtarmuhUrta mAtra paNa amane samyagdarzana Apo arthAt AtmAno sAkSAt anubhava karAvo; jethI amAro mokSa nizcita thAya. jema eka aMtarmuhUrta sughIno vaziSTha RSino satsaMga keTalo baLa ApanAra thayo tema amane paNa Apano samAgama samakita ApanAra siddha thAo. |rA raho raho re rasabhara do ghaDIyA, do ghaDIyA dilase aDiyA, raho raho re rasabhara do ghaDIyA." gharaNI aththara gharI rAkhe, ati AzcaryakArI bhAkhe re, karuM, re! samyagdarzana tevuM, bhava-bhAra hare, gaNI levuM re, karuM, artha - vaziSTha RSino alpa samAgama pRthvIne aththara gharI rAkhe e kevuM AzcaryakArI che. tema zrI gurunI kRpAthI jo samyakdarzana prApta thayuM to te saMsAranI trividha tApAgni ke janmamaraNanA sarva Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (90) aMtarmuhUrta 391 kALanA bhArane saMpUrNapaNe haravA samartha che ema gaNI levuM. - vaziSTha RSinA satsaMganuM draSTAMta - vaziSTha RSine maLavA vizvAmitra AvyA tyAre vaziSTha RSie kahyuM "Avo rAjarSi" eTale vizvAmitre vivAda cAlu karyo ke mane rAjarSi kema kahyo? eTale banne jaNe nakkI karyuM ke ApaNe mahAdeva pAse nyAya mAMgIe. mahAdeva pAse jaIne pUche che ke "vaziSTha RSie mane rAjarSi kahyo te yogya che?" mahAdeva vicAramAM paDI gayA. thoDI vAra pachI vicArIne mahAdeve kahyuM Ano uttara viSNu pAsethI maLaze. huM ApI zakuM ema nathI." tyAMthI traNe jaNa viSNu pAse gayA. viSNue paNa mahAdevanI jema brahmA pAse javAnuM kahyuM. cAreya jaNa brahmA pAse gayA. brahmAe paNa tevI ja rIte zeSanAga pAse javAnuM kahyuM. pAMce jaNa zeSanAga pAse jaIne prazna pUchyo tyAre zeSanAge kahyuM "A mAre mAthethI bhAra thoDo ocho thAya to huM uttara ApI zakuM." te bhAra puNya Apo to ochuM thAya." mahAdeva kahe mArA tapanuM je phaLa hoya te tane prApta thAo." paNa zeSanAganA mAthethI bhAra ocho thayo nahIM. tema brahmA viSNue paNa potapotAnA tapanuM phaLa ApyuM paNa kaMI bhAra ocho thayo nahIM. pachI vizvAmitra kahe "mArA 10,000 varSanA tapanuM phaLa tane prApta thAo." topaNa kaMI phera paDyo nahIM. pachI 30,000 varSanAM tapanuM phaLa kahyuM paNa kaMI phera paDyo nahIM. chevaTe 60,000 varSanAM tapanuM phaLa tane prApta thAo. eTalAmAM zeSanAge jorathI bUma pADI are bhAI have basa karo. A to mAro bhAra ghaTavAne badale vadhI gayo. have tapanuM phaLa nathI joItuM. pachI zeSanAge vaziSThane kahyuM "have tame game tema karIne A bhAra ocho karo. tyAre vaziSTha kahyuM "meM to phakta lava (aMtarmuharta) satsaMga karela che, tenuM je phaLa hoya te tane prApta thAo." ATaluM kahetA ja zeSanAganA mAthethI AkhI pRthvI adhdhara thaI gaI. A che lava satsaMganuM mAhAbhya. lava satsaMganuM phaLa paNa AzcaryakArI Ave che, mATe AtmArthIe sadA satsaMga ja kartavya che. gAyanA ciMtAmaNi narabhava tethI, hita pUrNa saghAtuM ethI re, karuM, eka aMtarmuhUrta mAtra, kare jIvane mukti-pAtra re, karuM, artha :- A manuSyabhavane ciMtAmaNi kema kahyo? A manuSyabhavamAM jIva puruSArtha karI mokSa meLavavA ciMtave to paNa maLI zake ema che. je bIjI koI gatimAM prApta thaI zake ema nathI. AtmAnuM saMpUrNa hita mukti meLavavAmAM che. eka aMtarmuhUrta mAtra saguru AjJAe yathArtha puruSArtha karI jIva svarUpamAM sthiratA kare to samyakdarzanane pAmI mukti meLavavAne pAtra te banI jAya che. samyakdarzana e kevaLajJAna pragaTAvavA mATe bIja samAna che. jo vare bharata kevaLajJAna, jyAM pragaTya zukla dhyAna re, karuM, eka aMtarmuhUrte jAtA jIva mokSa, ghanya gaNAtA re, karuM, artha - bhagavAna RSabhadevanI sadA AjJAmAM rahenAra temanA putra zrI bharata mahArAjAe apUrva AtmapuruSArtha baLa arIsA bhuvanamAM AtmopayoganI akhaMDa ekaghArAthI AgaLa vadhI zukladhyAnanI zreNi vaDe aMtarmuhUrtamAM kevaLajJAna pragaTa karyuM. IlAyacI kumAre nATakano khela karatAM zukladhyAnamAM AvI aMtarmuhUrtamAM kevaLajJAna meLavyuM. A emanA apUrva AtmapuruSArthanuM baLa che. gajasukumAra jevA prabhu neminAthanI AjJAne zirodhArya karI smazAnamAM zukladhyAna pragaTAvI Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 iaaN kevaLajJAna pAmyA. tema anaMtA pUrve aMtakata kevaLI bhagavaMto zukla dhyAnanI zreNIe caDhI aMtarmuhUrtamAM kevaLajJAna pAmI mokSe padhAryA. te sarva mahAna AtmAo ghanyavAdane pAtra che. paNa bahu aMtarmuhUrtA khoyAM, sudarzanAdi nahIM joyAM re, karuM, ure AjJA dRDha ghAruM, have gaNuM na bIjuM sAruM re, karuM, artha - pUrvakALamAM aneka aMtarmuhUrtI khoyA. "kSaNa kSaNa jatAM anaMtakALa vahI gayo chatAM siddhi thaI nahIM. kAraNa sudarzanAdi eTale samyakdarzanajJAnacAritrAdinI prApti thaI nahIM. samakita navi lahyuM re e to rUlyo caturgati mATe." have hRdayamAM satparuSanI AjJAne draDhapaNe ghAraNa karuM. kAraNa ke - "anaMtakALa sudhI jIva nija chaMde cAlI parizrama kare to paNa pote potAthI jJAna pAme nahIM, paraMtu jJAnInI AjJAno ArAghaka aMtarmuhUrtamAM paNa kevaLajJAna pAme." (va.pR.23) "anaMtakALathI jIva rakhaDe che, chatAM teno mokSa thayo nahIM. jyAre jJAnIe eka aMtarmuhUrtamAM muktapaNuM batAvyuM che! jIva jJAnInI AjJA pramANe zAMtapaNAmAM vicare to aMtarmuhUrtamAM mukta thAya che." (va.pR.766) mATe have puruSanI AjJAthI vizeSa bIjA pratye premabhAva rAkhuM nahIM. jethI jIvane samyakdarzananI prApti thAya. "para prema pravAha baDhe prabhuseM, saba Agamabheda suura base; vaha kevaLako bIja glAni kahe, nijako anubhau batalAI diye." -zrImad rAjacaMdra kA. hana upayoga eka paLano, kaustubha gayAthI vadhu kaLavo re, karuM, ghaDI sAguNI jatI evI, hAnikAraka gaNI levI re, karuM, artha :- manuSyabhavanI eka paLano hIna upayoga karavo te kaustubhamaNi khovA karatAM paNa vizeSa gaNavA yogya che. durlabha evo kaustubha maNi zrI kRSNane prApta hato, jemAMthI sonuM jhare. eka paLanI ATalI kiMmata che to 60 paLanI eka ghaDI eTale 24 miniTa thAya ane 60 ghaDInA 24 kalAka eTale eka divasa thAya. ema eka divasa jIvano pramAdamAM jAya to keTalI badhI AtmAne hAni thAya teno vicAra jIve karavo joIe. eka paLano hIna upayoga te eka amUlya kaustubha khovA karatAM paNa vizeSa hAnikAraka che, to tevI sATha paLanI eka ghaDIno hIna upayoga karavAthI keTalI hAni thavI joIe? ema ja eka dina, eka pakSa, eka mAsa, eka varSa ane anukrame AkhI AyuSya sthitino hIna upayoga e keTalI hAni ane keTalAM azreyanuM kAraNa thAya e vicAra zukla hRdayathI tarata AvI zakaze." (va.pR.486) //zI dina, mAsa, varSa ne Ayu hIna upayoge gaLAyuM re, karuM, to mahAna hAni gaNAya, azreyanuM kAraNa thAya re, karuM, artha :- divasa, mAsa, varSa ane manuSyanuM saMpUrNa AyuSya jo saMsAranA kAmomAM ja vyatIta thayuM ane AtmArtha na sadhAyo to jIvane mahAna hAni thaI arthAt cAra gatirUpa saMsAranI vRddhi thaIne AtmAnuM atyaMta azreya eTale akalyANa thaze mATe "jema bane tema yatnA ane upayogathI gharmane sAdhya karavo yogya che. sATha ghaDInA ahorAtramAM vIza Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (90) aMtarmuhUrta 393 ghaDI to nidrAmAM gALIe chIe. bAkInI cAlIsa ghaDI upAthi, TelaTappA ane rajhaLavAmAM gALIe chIe. e karatAM e sATha ghaDInA vakhatamAMthI be cAra ghaDI vizuddha gharmakartavyane mATe upayogamAM laIe to banI zake evuM che. enuM pariNAma paNa kevuM suMdara thAya?paLa e amUlya cIja che. cakravartI paNa eka paLa pAmavA AkhI riddhi Ape topaNa te pAmanAra nathI. eka paLa vyartha khovAthI eka bhava hArI javA jevuM che ema tattvanI draSTie siddha che!" (va.pR.94) IITA sUkSmamAM sUkSma je kALa, kahe "samaya" dIna-dayALa re, karuM, saMkhyAta te saMkhyAcogya, asaMkhyAta te upamA jogya re, karuM, artha :- kALa dravyanA sUkSmamAM sUkSma bhAgane dInadayALa evA kevaLajJAnI prabhu "samaya" kahe che. jenI saMkhyA thaI zake tene saMkhyA yogya kALa kahe che. jemake divasa, mAsa, varSa vagere. paNa je saMkhyAmAM na AvI zake evA aMsakhyAta kALane samajAvA mATe palyopamanI upamA ApI samajAve che. je cAra kozanA lAMbA, pahoLA, UMDA khADAmAM vALanA TukaDA karI nAkhI so varSe eka vALa kADhe te khADo pUro thaye eka palyopama kALa kahevAya che. lo jeno nA aMta pamAya, te kALa anaMta kahAya re, karuM, thatAM 'samaya' zabdoccAra samaya vIte asaMkhya ghAra re, karuM, artha - jeno kevaLajJAnamAM paNa aMta dekhAto nathI athavA koI prakAre jeno aMta pamAto nathI. evA kALane anaMtakALa kahevAya che. eka 'samaya' e keTalo kALa kahevAya? te samajavA mATe kahyuM ke 'samaya' zabdanA traNa akSara bolatAM ja aMsakhyAta samaya vyatIta thaI jAya che. eTalo sUkSma e kALano aMza che ke jenA be vibhAga na thaI zake. II10nA eka samaya kevaLI jANe, vizvAse anya pramANe re; karuM, gaNa ATha samaya uparAMta, prati samaye aMtarmuhUrta re, karuM, artha - kALa dravyanA avibhAgI aMza eka samayane kevaLI bhagavAna jANI zake che. bIjA badhA temanA vizvAsathI emanI vAtane pramANabhUta mAne che. ATha samayathI uparAMta eTale nava samayathI lagAvIne, aDatAlIza miniTanI aMdara eka samaya bAkI hoya tyAM sudhI prati samaye vaghatA kALane aMtarmuhUrta kALa kahevAya che. 11 thAya ghaDI na be jyAM sudhI, asaMkhya bheda tyAM sughI re, karuM, be ghaDInuM eka muhUrta, samaya kama aMtarmuhUrta re, karuM, artha :- nau samayathI eka eka samaya vaghatAM jyAM sudhI be ghaDI eTale 48 miniTa pUrI na thAya tyAM sudhI eka aMtarmuhUrtanA asaMkhyAta bheda thAya che. paNa 48 miniTa pUrI thAya tyAre te eka muhUrta kahevAya che. eka muhUrtamAM eka samaya kama hoya tyAM sudhI te aMtarmuhUrta gaNAya che. ./12aa. bhava kSudra aMtarmuhUrta, jIva kare pApa utkRSTa re -karuM, chAsaTha hajAra uparAMta, traNa so chatrIsa bhava-aMka re, karuM, artha :- jIva utkRSTa pApa karavAthI tenA phaLamAM eka aMtarmuhUrtamAM zudra eTale halakA ekendriya AdinA vaghAremAM vaghAre chAsaTha hajAra traNasone chatrIsa bhava kare che. sahajasukha sAghananA prathama Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 adhyAyamAM AnuM varNana Apela che. I13mA vyasabhava ghare baso cAra, bAkI ekendriya ghAra re, karuM, kAca be ghaDIno e kALa, re! janma-maraNa vikarALa re, karuM, artha - AgaLanI gAthAmAM je saMkhyA kahI temAM trasakAyanA baso cAra bhava ane bAkInA badhA chAsaTha hajAra ekaso batrIsa bhava ekendriyanA eka aMtarmuhUrtamAM jIva kare che. eka aMtarmuhUrtanA aMdarano kALa te kAcI be ghaDI kahevAya che, ane aDatAlIsa miniTa pUrI thaye pAkI be ghaDI kahevAya che. hA! vikarALa evA hajAro vAra janma maraNa jIva pApanA phaLamAM eka aMtarmuhUrtamAM kare che. A vAraMvAra janma maraNa thavAnuM mULa kAraNa jIvanuM anAdikALathI cAlyuM AvatuM svarUpanuM ajJAna che athavA mithyAtva che. "je svarUpa samajyA vinA pAmyo duHkha anaMta; samajAvyuM te pada namuM, zrI sadguru bhagavaMta." -zrImad rAjacaMdra /14mA pAramArthika puNya kamAtAM, kahuM kAma te kevA thAtAM re?- karuM, jIMva yathApravRttikaraNeH sthiti-baMgha-apasaraNe re, karuM, artha :- have e mithyAtvane dUra karavA jIva jo pAramArthika eTale AtmArthanA lakSe puNyanI kamANI kare to kevA kAma thaze te kahuM? jIva samyakdarzana pAmI krame karI kevaLajJAna meLavIne sarvakALane mATe sarvaduHkhathI mukta thaI jaze. A mahAkArya eka samyagdarzanathI ja thaI zake che. te viSe paramakRpALudeva jaNAve che : "anaMtakALathI je jJAna bhavahetu thatuM hatuM te jJAnane eka samayamAtramAM jAtyAMtara karI jeNe bhavanivRttirUpa karyuM te kalyANamUrti samyakdarzanane namaskAra." (va.pR.625) te samyagdarzana prApti arthe puruSanA boghane AjJAnusAra jIva anusare to yathApravRttikaraNa sudhI AvIne karmonI sthiti ane baMghanuM apasaraNa eTale temane khaseDato jAya. /15nA eka ja aMtarmuhUrta prati samaya zuddhi anaMta re, karuM, vaze anubhAga prazasta, ghaTe vaLI aprazasta re, karuM artha - yathApravRtikaraNamAM AvyA pachI eka ja aMtarmuhUrtamAM AtmAnI zuddhi prati samaye anaMtagaNI thAya che. jethI prazasta bhAvono anubhAga vadhato jAya che ane aprazasta bhAvono anubhAga ghaTato jAya che. "pahelAM aMtarmuhUrta kALa sughI aghaHkaraNa ke yathApravRttikaraNa hoya tyAre cAra Avazyaka (jarUranI kriyA) bane che. (1) samaye samaye anaMtaguNI vizuddhatA hoya. (2) eka eka sUkSma aMtarmuhUrte navA baMghanI sthiti ghaTatI jAya te sthitibaMgha-apasaraNa Avazyaka thAya. (3) samaye samaye prazasta prakRtiono rasa anaMtagaNo vadhe ane (4) samaye samaye aprazasta prakRtiono anubhAga (rasa) baMgha anaMtamA bhAge thAya; evAM cAra Avazyaka thAya." ghAmRta bhAga-3 patrAMka 232 (pR.237) //16ll A aMtarmuhUrta-lIlA, kare azubha baMtho DhIlA re, karuM, pachI apUrva-karaNano kALa, te AthI ya ocho bhALa re, karuM, artha - A prazastabhAvonI eka aMtarmuhUrta mAtranI lIlA che. je karmonA azubha baMghone DhIlA karI de che. pachI jIva puruSanA Azraye karakaDIyA karIne AgaLa vadhI apUrvakaraNamAM Ave che. Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (90) aMtarmuhUrta 395 apUrvakaraNamAM rahevAno kALa yathApravRttikaraNa karatAM ocho che. karmakSayamAM 'apUrvakaraNa' e moTAmAM moTo bhAga bhajave che. e AtmAnA apUrva puruSArthane sUcavanAra che. apUrvakaraNa eTale anAdikALanA bhavabhramaNamAM kadI paNa pUrve evo karaNa eTale bhAva Avyo nathI evo AtmAno prazasta zubha bhAva. te jo AgaLa vadhI puruSArtha pho2ve to aMtarmuhUrtamAM anivRttikaraNamAM jaI graMthibheda karI samyakdarzanane pAme. / / 17 / / sthitikAMDathI ghaTatI sthiti, anubhAganI ya e rIti re, karuM nirjarA-krama guNazreNI, karmabhAranI karatI hANi re, karuM artha :-- have apUrvakaraNamAM puruSArtha baLe sattAmAM rahelA pUrvakarmanI sthitine ghaTADe te sthitikAMDaka ghAta eTale aMtaHkoDAkoDIsAgara pramANa karmonI sthiti thaI jAya che tene kahevAya che. ane tethI pUrvakarmano anubhAga eTale 2sa athavA phaLadAnazaktine ghaTADe te anubhAgakAMDakaghAta kahevAya che. guNa zreNInA kALamAM kramapUrvaka asaMkhyAta guNA karmone nirjarA yogya banAve te guNazreNI nirjarA che; te jIvanA karmabhArane halako karatI jAya che. "te pachI apUrvakaraNa (kadI nahIM thayelAM tevAM maMdamohavALA pariNAma) thAya che. teno kALa yathApravRttinA kALano saMkhyAtamo bhAga che. temAM eka vadhArAnuM Avazyaka thAya che H eka eka aMtarmuhUrte sattAmAMnA pUrvakarmanI sthiti ghaTADe te sthitikAMDaka ghAta che tethI nAnA eka eka aMtarmuhUtaeN pUrvakarmano rasa (anubhAga) ghaTADe te anubhAgakAMDaka ghAta che; guNazreNInA kALamAM krame asaMkhyAtaguNA pramANapUrvaka karma nirjarAne yogya banAve che, te guNazreNI nirjarA che." boghAmRta bhAga-3 patrAMka 232 (pR.237) / / 18 / / pachI anivRtti-karaNa kALa, te ethI ya ocho bhALa re, karuM kriyA thatI pUrvokta temAM, kare aMtara-ka2Na emAM re, karuM artha :-- apUrvakaraNa pachI anivRttikaraNano kALa Ave che. je apUrvakaraNathI paNa asaMkhyAtamAM bhAge nyUna hoya che. temAM paNa upara kahI te badhI kriyAo thAya che. anivRttikaraNanA kALa pachI be ghaDI sughI mithyAtvanA daliyA udayamAM na Ave, temAM AMtaro paDe tevuM kare che. tene aMtakaraNa kriyA kahe che. pachI karmonuM upazamakaraNa kare che. e sarva uparokta kriyAthI be ghaDI sudhI mithyAtva udayamAM na AvIne AtmAno anubhava thAya tene prathama upazama samakita kahevAya che. "A apUrvakaraNa pachI anivRttikaraNa thAya che, teno kALa apUrvakaraNanA kALathI asaMkhyAtamAM bhAge jANavo. temAM u52 kahelAM Avazyaka sahita thoDo kALa gayA pachI anivRttikaraNa kare che. anivRttikaraNanA kALa pachI eka muhUrta (be ghaDI sudhI)mAM udaya AvavA yogya mithyAtva karmano abhAva kare che eTale te karmanI sthitine AghIpAchI kare che eTale be ghaDI sudhI mithyAtva udayamAM na Ave, AMtaro paDe tevuM kare tene aMta2ka2Na kriyA kahe che. pachI upazamakaraNa kare che, ityAdi kriyAthI be ghaDI sughI mithyAtva udayamAM na Ave tevuM banyuM te prathama upazama samyaktva kALa che.'" bo.bhAga-3 (pR.237) ||19|| kare upazama sAta prakRti, samakita upazama le tethI, re karuM je darzana-moha haThAve te sucAritre Ave re, karuM artha :-- je darzanamohanI traNa prakRti-mithyAtva mohanIya, mizramohanIya ane samyaktva mohanIya Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 396 prajJAvabodha-vivecana bhAga-2 ane cAritramohanInI anaMtAnubaMdhI kaSAya saMbaMdhInI cAra prakRti krogha, mAna, mAyA, lobha; ema kula sAta prakRtiono je upazama kare te upazama samakitane pAme che. je darzanamohane haTAve che te vratarahita hoya to paNa svarUpa-ramaNatArUpa samyakcAritrane pAme che. pachI samakita sahita dezavratI hoya to pAMcamA dezavratI guNasthAnakane ane saMpUrNavrata grahaNa karI AtmajJAnI muni banyA hoya to chaThThA sarvavirati guNasthAnakane pAme che. aa2aa chadmastha upayoga apramatta, rahe che aMtarmuhUrta re, karuM te sAtizaya apramatta thaye thato zreNI-2kta re, karuM artha - sAtamA apramatta guNasthAne rahela chadmastha AtmajJAnI munino upayoga aMtarmuhUrta mAtra Take che. pachI sAtizaya eTale apramatta AtmasaMyamanA yoga sahita tIkSNa AtmopayogavaMta banatA AThamA apUrvakaraNa guNasthAnakamAM AvI apUrva AtmazaktinA baLe kSapaka zreNIno AraMbha kare che. / / 21 / / caDhI aMtarmuhUrta zreNI, bane amama, kevaLajJAnI re, karuM zailezI-karaNa-yoge, ayogI siddhatA bhoge re, karuM artha :-- have kSapaka zreNI para caDhela mahAtmA zukala AtmadhyAnanA pracaMDa baLe sarva ghAtIyA karmonI prakRtione jaDamULathI sarvathA naSTa karato karato 8,9,10 ane 12mAM guNasthAnakane zIghra vaTAvI jaI eka aMtarmuhUrta mAtramAM te teramA sayogI kevaLI guNasthAnake pahoMcI amama eTale sarvathA mamatArahita kevaLajJAnI bane che. sayogI kevaLI avasthAmAM AyuSya pramANe jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa deze uNA eka pUrva koTi varSa sughI sthiti karI rahe che. ane AyuSyanA aMtamAM zailezIkaraNa eTale meru parvata jevI mana, vacana, kAyAnI niSkapa aDola sthiti karavAthI caudamA ayogI kevaLI guNasthAnamAM Ave che. tyAM pAMca hrasva akSara te a,i,u,R,lU bolIe teTalo kAla sthiti karI sarva karmathI rahita thayela te zuddha AtmA potAno urdhvagAmI svabhAva hovAthI upara siddhAcalamAM jaI virAjamAna thAya che. / 22 / / kRtakRtya thatA te aMte, rahe zAzvata sukha anaMte re, karuM tyAM darzana-jJAna anaMta, sukha-vIryAdi anaMta re, karuM artha :-- AtmAnA apUrva sAmarthya yoge anaMtakALanA karmono sAmaTo goTo vALI nAkhavAnI prakriyA eka aMtarmuhUrtamAM karavAthI aMte kRtakRtya banI jaI have mokSamAM AtmAnA zAzvata sukhamAM sarvakALa birAjamAna raheze; evA anaMtajJAna, darzana, sukha, vIryanA svAmI paramAtmAne amArA koTizaH praNAma ho. / / 23 / / mATe aMtarmuhUrta karI saphaLa vyo samyaktva re, karuM to narabhava Avyo lekhe, tethI sau zivapada dekhe re, karuM artha :-- mATe he bhavyo ! A mAnavadeha pAmIne sadguru kRpAe eka aMtarmuhUrta svarUpamAM sthiratA karI samyakdarzanane prApta karI lyo to A tamAro manuSyabhava avazya saphaLa thayo ema mAno. A samyakdarzanathI athavA AtmajJAnathI ja sarve AtmAo mokSapadane pAmyA che. tethI zrImadbhue kahyuM : "sarva kleza ane sarva duHkhathI mukta thavAno upAya eka AtmajJAna che." / / 24 / / Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (91) darzana-stuti 397 eka aMtarmuharta mAtra prabhu kRpAe AtmAmAM sthiratA thAya to jIva samyagdarzanane pAme che. enA vinA japa, tapa, kriyA Adi sarva, ekaDA vagaranA mIMDA jevA che. zraddhArUpa samyagdarzana prApta thaye paNa jIvanI kevI dazA thAya tathA te AgaLa vadhato Atma anubhava karIne TheTha kevaLajJAna sudhI pahoMcI jAya che. te sarvanuM varNana A pAThamAM kare che te nIce pramANe che : (91) darzana-stuti (kavAli-gajhala. calAvA rAjataMtrone nIme rAjA dIvAnone-e rAga) vItI sau kRSNa rajanIo, Ugyo A rAjato caMdra, namAve zira kara joDI, jano ura ghAra AnaMda. 1 artha - kRSNapakSa samAna ajJAnarUpa aMdhakAranI sarva rAtrio jenI vyatIta thaI gaI che evA paramakRpALu zrImad rAjacaMdra prabhuno zuklapakSamAM kArtika pUrNimAnA divase janma thavo te pUrNimAnA caMdra samAna hato. te rAjacaMdra prabhune joI bhatroe hRdayamAM AnaMda pAmI hAtha joDIne paramakRpAvatArane namaskAra karyo ke have amAro paNa ajJAnarUpa aMdhakAra emanA dvArA avazya nAza pAmaze. ||1|| batAve AMgaLIthI ko, kahe : "jo sUkSma-draSTithI" racAtI stutio gAtAM, jhIle sau rAga-puSTithI. 2 artha - pa.u.pa.pU.prabhuzrIjI jevA AMgaLIthI paramakRpALudevane batAvI AtmArthIne premapUrvaka kahe che ke have tArI paryAyadraSTi mUkI daI sUkSmadraSTithI eTale aMtaraMga guNone jovAnI draSTithI jo, to e paramapuruSa tane jJAnAvatAra lAgaze, gharamAM beThA chatAM vItarAga lAgaze. aneka bhavyo emanA viSe racAyelI stutione-padone bhakti bhAvapUrvaka gAya che, ane tene puSTi ApavA bIjA mumukSuo paNa te bhakti-rAgone premapUrvaka jhIle che. rA. sudarzana sapuruSonuM, kaLi-kALe gaNo evuM, saphaLa netro thayA tenAM, patyuM re ! pApanuM devuM. 3 artha - have samyagdarzananA guNagAna kare che. samyagdarzanane pAmelA evA puruSonA A kaLikALamAM jene darzana thayA tenA netro saphaLa thaI gayA. tathA paramakRpALudeva pratye jo sAcI zraddhA thaI gaI to anAdikALanuM pApanuM devuM hatuM te patI gayuM ema jANajo. AvA maLyA jo saMta ne suyuM kathana sAcuM kahyuM tenuM, ane jo mAnI lIdhuM te, pate to pUrvanuM leNuM. 4 artha - pUrvanA puNya jo AtmajJAnI saMtapuruSo maLI gayA ane ekAgracitte temanuM kaheluM sAcuM kathana jo bhAvabhaktipUrvaka sAMbhaLIne hRdayamAM mAnya karI lIdhuM to tenA pUrvakarmanuM pApapuNyanuM leNuM jarUra patI jaze, arthAt te boghathI AtmA samabhAvane pAmI kAlAMtare sarvakamano nAza karaze. "anAdikALanA Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 paribhramaNamAM anaMta vAra zAstrazravaNa, anaMta vAra vidyAbhyAsa, anaMta vAra jinadIkSA, anaMta vAra AcAryapaNuM prApta thayuM che. mAtra 'sat" maLyA nathI. "sa" sucyuM nathI, ane "sat" zradhyuM nathI, ane e maLe, e suye ane e zradhye ja chUTavAnI vArtAno AtmAthI bhaNakAra thaze." (va.pR.246) //4o. "ETuM chUTuM are! kyAre?" thaze bhaNakAra e ure, game nA sukha saMsArI, prathama to pApa te cUre. 5 artha :- puruSano bogha hRdayamAM pariNamavAthI have huM A duHkhamaya saMsArathI kyAre chUTIza. evA chUTuM chUTuMnA bhaNakArA aMtaramAM thayA karaze. tene saMsAranA kahevAtA kSaNika indriyasukho gamaze nahIM. tethI prathama te pApano cUro karatAM vairAgyabhAvamAM AgaLa vadhaze. pA. gaNe baMghana samA baMdhu, kanaka kIcaDa samuM lAge, gaNe nArI naraka-bArI, stuti nija suNatAM bhAge. 6 artha:- te baMdhu eTale bhAIone baMghana karAvanAra jANaze, kanaka eTale sonuM tene kIcaDa samAna lAgaze. "kicaso kanaka jAke." te strIne narakamAM javAnI bArI samAna mAnaze. strImAM doSa nathI paNa potAne mohanuM prabaLa nimitta hovAthI tene narakamAM laI janAra jANaze. ane potAnI stuti eTale prazaMsA karatA sAMbhaLIne tethI dUra bhAgaze. kA. Thare nA citta mitromAM, na putro prIti upajAve, bhUle nA bhaktinA bhAvo, ure guNa gurunA lAve. 7 artha :- tenuM mana mitromAM vizrAma pAmaze nahIM. na tene potAnA putro prItinuM kAraNa thaze; paNa prabhu bhaktinA bhAvone te kadI bhUlaze nahIM. ane hRdayamAM hamezAM zrI gurunA guNone saMbhAryA karaze. e kharA prabhu bhaktanI dazA che. "prema lagyo paramezvara soM tava, bhUli gayo sigaro gharu bArA / jyoM unamatta phire jitahI tita, neka rahI na zarIra saMbhArA // zvAsa usAsa uThe saba roma, calai daga nIra akhaMDita dhArA / suMdara na kare navadhA vidhi, vikapa rasa pI matavArA " -pravezikA pR.41 ||zA sajaLa netre stuti gAtAM, bheMle saMsAra so bhAvo, ghare dRDhatA ati ure, Dage nA kaSTa sau Avo. 8 artha - azrusahita bhAvapUrvaka bhagavAnanI stuti gAtAM te baghA saMsArI bhAvone bhUlI jaze. sapuruSanA vacana pratye ati vRDha vizvAsa hovAthI game tevA kaSTo Abe paNa te calAyamAna thaze nahIM. ITA Dare saMsAra-vAse te, game jJAnI taNI sevA; maraNa te nitya saMbhAre, cahe nija hita kara levA. 9 artha:- Avo uttama vairAgyavALo jIva saMsAramAM nivAsa karatAM bhaya pAme che ke rakhene mane kyAMya moha na thaI jAya. tene jJAnI puruSonI sevA arthAta AjJA uThAvavI priya lAge che. kAle huM marI gayo to sAthe zuM Avaze ema mRtyune nitya saMbhArI prathama potAnA AtmAnuM hita karavAnI ja icchA manamAM rAkhe che. lA Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (91) darzana-stuti 399 ghare ura tattva-vicAre, na zaMkA alpa paNa ghAre, tajI bhaya sAta AnaMde, thavA niHsaMga nirdhAre. 10. artha :- je potAnA AtmAnA kalyANa arthe hRdayamAM AtmA AdinA tAttvika vicAra sadA jAgRta rAkhe che. bhagavAnanA kahelA tattvomAM alpa paNa zaMkA karato nathI. Alokabhaya, paralokabhaya, akasmAta bhaya, maraNabhaya, vedanAbhaya, arakSAbhaya ke agubhiya, e sAteya bhayane tajI sadA AnaMdamAM rahe che tathA aMtaramAM sadA niHsaMga eTale sarva saMga parityAga karavAnI bhAvanA rAkhe che. 10nA ghaNI ghAryA ghuraMghara to maLe nA zudra bhAvomAM; saphaLa nara-jiMdagI karavA, rame te ramya bhAvomAM. 11 artha - paramakRpALudeva jevAne kharA hRdayathI ghaNI ghAryA to have te kSudra eTale viSayakaSAyAdinA halakA bhAvomAM maLI raheze nahIM. paNa durlabha evA manuSya jIvanane saphaLa karavA mATe te ramya eTale suMdara, pavitra nirdoSa bhAvomAM ja ramaNatA karaze. ||11aaaa kSaNekSaNa kAmanI jANe, pramAde nA paLe gALe, samAgama sugarano rAkhe, suguru-AjJA sadA pALe. 12 artha :- mAnavadehanI kSaNe kSaNe kAmanI jANIne prasAdamAM eka paLa paNa gALaze nahIM. te sagaranA athavA tenA vacanonA samAgamamAM rahI tenI AjJAnuM sadA pAlana karaze. ||12nA vasaMte Amrataru khIle, navA saeNra kokilo tANe, sudarzanathI rjIvana palaTe, navo bhava Aviyo jANo. 13 artha :- vasaMtaRtumAM AMbAnA jhADa pharI khIlI uThavAthI tenA upara navo mora Ave che. tene khAIne kokilano kaMTha navo surIlo mITho banI jAya che. tema zraddhArUpa samyagdarzanathI bhaktanA jIvanamAM palaTo Ave che ane A ja bhavamAM jANe navo bhava Avyo hoya ema tene lAge che; arthAta saMsAra pratyenI prIti haTI jaI mAtra mokSa abhilASa thAya che. 13 nirakhatAM jJAnane bhavyo, samajatA nija zaktine, pragaTa Adarzane yoge, sahaja le sAthI muktine. 14 artha - jJAnIpuruSanA darzana karavAthI AtmArthIne potAnA AtmAmAM keTalI zakti rahelI che teno khyAla Ave che. jJAnI puruSo ApaNA mATe pragaTa Adarza che, arIsA jevA che. arIsAmAM joIne jema DAgha dUra karAya che tema jJAnIpuruSanuM jIvana joI potAnA viSayakaSAyanA DAghone dUra karI bhavyAtmA muktine sahajamAM sAdhya kare che. ||14 zizu jo siMhanuM hoya ajA-gacche chatAM dekhe bIjo kesarI vane jyAre, kharI nija jAtane pekhe. 15 artha - siMhanuM baccuM ajA-gacche eTale bakarAnA ToLAmAM hoya ane potAne paNa bakaruM mAnatuM hoya paNa jyAre vanamAM bIjA kesarI siMhane jue tyAre te potAnI kharI jAtane oLakhI zake che. tema jJAnIpuruSanA pavitra jIvanathI ApaNe potAnI jAtane oLakhI zakIe chIe ke huM paNa puruSArtha karIne Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 0 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 temanA jevo viSaya-kaSAyathI rahita pavitra zuddhAtmA banI zakuM ema chuM. 1panA cahe saMsAra-vRddhi je, nathI darzana karyA teNe, nathI jJAnI taNI vANI suNI, evuM kahyuM jine. 16 artha:- je jIva spaSTa prItithI saMsAranI vRddhine icche, teNe jJAnI puruSanA darzana karyA nathI. teNe jJAnIpuruSanA vacana paNa sAMbhaLyA nathI. ema jinezvara bhagavAne kahyuM che. "saMsAra spaSTa prItithI karavAnI icchA thatI hoya to te puruSa jJAnInAM vacana sAMbhaLyAM nathI; athavA jJAnIpuruSanAM darzana paNa teNe karyo nathI, ema tIrthakara kahe che." (va.pR.376) //16 vacanaphaeNpa lAkaDI vAgye pheMTe saMsAra-rasa-goLo, prathamanI doDa choDI de, rahe jo bhAva, to moLo; 17. artha :- sapuruSanA vacanarUpa lAkaDIno prahAra thAya to A saMsArarUpa rasano goLo phUTI jAya, arthAt saMsAranI moha mIThAsa maTI jAya. pahelA je bhAve viSayAdimAM rakta hato te doDa choDI daI saMsAramAM sukha che e bhAva teno moLo paDI jAya. "jenI keDano bhaMga thayo che, tenuM prAye badhuM baLa parikSINapaNAne bhaje che. jene jJAnIpuruSanAM vacanarUpa lAkaDIno prahAra thayo che te puruSane viSe te prakAre saMsAra saMbaMthI baLa hoya che, ema tIrthakara kahe che." (va.pR.376) I/17thA. pachI satsaMganA raMge udAsInatA vaghe jyAre, zarIra nArItaNuM zaba zuM nihALe sneha paNa tyAre. 18 artha - pachI satsaMganA yogathI jyAre vairAgyano raMga vadhI jAya tyAre nArInA zaba jevA zarIrane sneharahita thayelo evo te jIva zuM nihALe? "jJAnIpuruSane joyA pachI strIne joI jo rAga utpanna thato hoya to jJAnI puruSane joyA nathI, ema tame jANo. jJAnIpuruSanA vacanane sAMbhaLyA pachI strInuM sajIvana zarIra ajIvanapaNe bhAsyA vinA rahe nahIM." (va.pR.376) 18aaaa Thare jJAnI vinA mana nA bIje kyAMye ghaDI vAre, nihALI alpa guNa paranA prIti temAM ati ghAre. 19 artha :- tenuM mana jJAnI puruSa vinA bIje kyAMya ghanAdi saMpattimAM ghaDIvAra paNa sthiratA pAme nahIM. paNa bIjAnA alpa guNa joI temAM atyaMta prIti gharI tenuM mana sukha pAme. kharekhara pRthvIno vikAra ghanAdi saMpatti bhAsyA vinA rahe nahIM. jJAnIpuruSa sivAya teno AtmA bIje kyAMya kSaNabhara sthAyI thavAne viSe icche nahIM." (va.pR.376) I/19 svadoSo alpa paNa khUMce, cahe te TALavA khaMte; TaLe doSo, prayatnone vaghAre jJAnanA paMthe. 20 artha - evA uttama AtmArthI puruSone potAnA alpa doSo paNa bahu kheMce che. tene te khaMtapUrvaka TALavA icche che. te doSo TaLI javAthI jJAnIpuruSanA boghelA mokSamArgamAM te vizeSa puruSArtha vaghAre che. "sarvathI smaraNajoga vAta to ghaNI che, tathApi saMsAramAM sAva udAsInatA, paranA alpaguNamAM paNa prIti, potAnA alpadoSane viSe paNa atyaMta kleza, doSanA vilayamAM atyaMta vIryanuM spharavuM, e vAto Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (91) darzana-stuti 4 0 1 satsaMgamAM akhaMDa eka zaraNAgapaNe dhyAnamAM rAkhavA yogya che." (va.pR.376) 20aaaa kare vairAgyanI vRddhi, taje te deza-paMcAto, suNe nA strIkathA rAge, na bhojana-nRpa taNI vAto. 21 artha - te hamezAM tattva vicAraNAthI vairAgyanI vRddhi kare che. deza-paMcAtanI eTale deza saMbaMghI kathAone taje che. te strIkathAne rAgapUrvaka sAMbhaLato nathI ke bhojananI kathA athavA rAjakathAne paNa karato nathI. 21 sadA sadbhAvanA bhAve, suNelI jJAnInI vAto vicAre, heya Adino karI nirNaya, svarRpa dhyAtA. 22 artha - evA vairAgyavAna mArgAnusArI puruSo hamezAM bAra bhAvanAo vagerene bhAve che. jJAnI puruSo pAse sAMbhaLelI vAtono vicAra kare che. heyane tyAgI, upAdeyane grahaNa karavAno nirNaya karI sadA dehathI bhinna potAnA sahaja AtmasvarUpanuM ciMtana kare che. "e Adi vacano te pUrve jJAnIpuruSo mArgAnusArI puruSane bodhatA hatA. je jANIne, sAMbhaLIne te saraLa jIvo AtmAne viSe avaghAratA hatA. prANatyAga jevA prasaMgane viSe paNa te vacanone apraghAna na karavA yogya jANatA hatA, vartatA hatA." (va.pR.376) 22aaaa suNI AtmA, vicArIne anuprekSAthI anubhavato; ceMke nA jJAna-Azrayane, svahitano paMtha ura gharato. 23 artha - jJAnIpuruSanA boghathI AtmA saMbaMdhInuM jJAna meLavI tenA upara vAraMvAra vicAra karI, bhedajJAnanI bhAvanA bhAvIne AtmAne anubhavavAno prayatna kare che. te jJAnI puruSanA Azrayane choDyA vinA svaAtmahitanA mArgane hRdayamAM ghAraNa kare che. "jagatanA abhiprAya pratye joIne jIva padArthano bogha pAmyo che. jJAnInA abhiprAya pratye joIne pAmyo nathI. je jIva jJAnInA abhiprAyathI bogha pAmyo che te jIvane samyakradarzana thAya che." (va.pR.325) I/23ii. pragaTa A mokSanI mUrti, kharA upakAra to jJAnI; gaNe evuM sadA citte, triratna zobhatA mAnI. 24 artha - puruSo pragaTa mokSanI mUrti samAna che. jaMgama tIrtharUpa che. jagatamAM thatA janma, jarA, maraNa ke AdhivyAghiupAdhirUpa trividhatApathI mukta karanAra jJAnIpuruSo hovAthI te AtmAnA kharA upakArI che. temane samyakdarzana, jJAna, cAritrarUpa triratnathI zobhatA jANI ArAdhaka hamezAM temanA pratye cittamAM bhaktibhAva rAkhe che. "samyakadarzananuM mukhya lakSaNa vItarAgatA jANIe chIe; ane tevo anubhava che." (va.pR.315) 24. sudarzana mokSa darzAve, kharo te deva, nA re; karAve sarva saMmata te rahyuM che jJAnanA ure. 25 artha - samyagdarzanavaDe AtmAno anubhava thAya che. tethI mokSamAM kevuM sukha che te batAve che. tathA kharo deva te AtmA potAthI dUra nathI ema anubhavavaDe jaNAya che. samyagdarzana thavAthI sukha saMbaMdhInI viparIta mAnyatA TaLI jaI jJAnIpuruSanA hRdayamAM je rahyuM che te sarva sammata karAve che. paraMparA Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 0 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 guru, sajJAna, jJAnImAM karAve ekatA sAcI, svarUpe sthiratA detuM, manAve gharma, e kUMcI. 26 artha - sadguru athavA temanuM bogheluM samyakajJAna te jJAnI puruSanA svarUpamAM sAcI ekatA karAve che arthAt jJAnIpuruSanA AtmAnuM svarUpa ane mArA AtmAnuM svarUpa nizcayanaye eka rUpe ja che. te samyajJAna kALAMtare svasvarUpamAM sthiratA Ape che, ane AtmagharmamAM zraddhA karAve che. mATe saguru ke tenA vacanAmata e Atmaghana meLavavA mATe kaMcI samAna che. "samyakajJAnathI samyakdarzana thAya che."(va.pR.819) //rakA ughADe karmaphaeNpa tALAM, anAdithI vasAtAM je; javA de nA aghomArge, vaLAvo TheThano A che. 27 artha - samyagdarzana anAdikALathI vasAyelA karmarUpI tALAne ughADe che. vaLI adhogatinA mArge javA de nahIM evo A TheTha mokSa sudhIno vaLAvo che. "AtmA ajJAnarUpI paththara karI dabAI gayo che. jJAnI ja AtmAne UMco lAvaze. AtmA dabAI gayo che eTale kalyANa sUjhatuM nathI. jJAnI savicArorUpI sahelI kUMcIo batAve te kUMcIo hajAro tALAne lAge che." (va.pR.733) "jJAnI kahe che te kUMcIrUpI jJAna vicAre, to ajJAnarUpI tALuM ughaDI jAya; keTalAya tALa ughaDI jAya." (va.pR.733) razA. graho jo hAtha teno to, jarphera mokSe javuM paDaze, caho ke nA caho toye, baghAMye karma-tuSa chaDaze. 28 artha - samyakradarzana jo ekavAra karI lIdhuM to jarUra mokSe javuM paDaze. pachI tame iccho ke na iccho to paNa baghAe karmarUpI tuSa eTale photarA kharI jaze. "samyakatva acokta rIte potAnuM dUSaNa batAve che -"mane grahaNa karavAthI grahaNa karanAranI icchA na thAya to paNa mAre tene parANe mokSe laI javo paDe che; mATe mane grahaNa karavA pahelAM e vicAra karavo ke mokSe javAnI icchA pheravavI hoya topaNa kAma AvavAnI nathI; mane grahaNa karavA pachI navame samaye to mAre tene mokSe pahoMcADavo joIe. grahaNa karanAra kadAca zithila thaI jAya topaNa bane to te ja bhave, ane na bane to vadhAremAM vaghAre paMdara bhave mAre tene mokSe pahoMcADavo joIe. kadAca mane choDI daI mArAthI viruddha AcaraNa kare athavA prabaLamAM prabaLa evA mohane ghAraNa kare topaNa arthapugalaparAvartananI aMdara mAre tene mokSe pahoMcADavo e mArI pratijJA che'! arthAt ahIM samyakatvanI mahattA batAvI che." -zrImad rAjacaMdra (va.pR.743) 28aaaa na sAruM svarga e vinA, sudarzana saha narakavAso bhalo jJAnI jano mAne; suNI A e ja upAso. 29 artha - samyakdarzana vinA svargamAM javuM sAruM nahIM. kAraNa tyAM jaI mohamAM phasAI jaI jIva pAcho halakI gatimAM jaI paDaze. jyAre samyakadarzana sAthe narakAvAsane paNa jJAnI jano bhalo mAne che. kemake narakamAM hamezAM duHkha hovAthI samyakdarzana chUTI jatuM nathI. mATe samyakdarzananI prApti arthe guru AjJAe dehathI bhinna evA AtmAnI bhAvanA bhAvI AtmabhAvane ja draDha karyA karo. rilA karuMNA, maMtrI, samatAdi, sudarzana sahita phaLadAtA, vinA tenA na chuTakAro, mIMDAM sau ekaDo jAtAM. 30 artha - maitrI. pramoda, karuNA ane samatA eTale mAdhyastha e cAra bhAvanAo kalyANamaya ane Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (91) darzana-stuti 4 03 samyakadarzananI pAtratAne ApanArI che. e bhAvanAo samyakadarzana sahita hoya to mokSa phaLane ApanArI che. samyakdarzana vinA jIvano janma maraNathI chUTakAro thaI mokSa thato nathI. samakita vagaranI badhI kriyA ekaDA vagaranA mIMDA jevI che. e gharmadhyAnamAM cAra bhAvanAthI bhUSita thavuM saMbhave che :1. maitrI-sarva jagatanA jIva bhaNI nivairabuddhi. 2. pramoda-aMzamAtra paNa koIno guNa nIrakhIne romAMcita ullAsavAM. 3. karuNA-jagatajIvanAM duHkha dekhIne anukaMpita thavuM. 4. mAdhyastha ke upekSA-zuddha samadraSTinA baLavIryane yogya thavuM." -zrImad rAjacaMdra (patrAMka 62) I/30nA tapo tapa AkarAM toye, bhaNo sanzAstra saghaLAMye, jIMto yuddha badhuM jaga A, chatAM nA satya sukha thAya. 31 artha - bhale AkarA tapa tapo, bhale saghaLA salphAstrono abhyAsa karo. bhale cakravartI vagere thaI yuddhamAM AkhA jagatane jItI lo chatAM samyagdarzana vagara sAcuM AtmAnuM sukha meLavI zakAtuM nathI. 31|| karoDo upakArothI, karoDo jIva-rakSAthI, sudarzana mAnajo moTuM; bano tethI ja mokSArthI. 32 artha - karoDo jIvono upakAra karavAthI ke karoDo jIvonI rakSA karavAthI paNa samyagdarzanane moTuM mAnajo. tethI ja mAtra mokSanA icchuka banazo. "samakita navi lahyuM re e to rUlyo caturgati mAheM, trasa, thAvarakI karuNAkInI, jIva na eka virAdhyo, tInakALa sAmAyika karatAM, zuddha upayoga na sAdhyo, -samakita 3rA. bIjuM kaMI zogha mA, zANA!kharA sapuruSane zothI, caraNakamaLa baghA bhAvo samarpa, pAmI le bodhi; 33 artha - samyagdarzananI prApti arthe he zANA puruSa!have bIjuM kaMI zogha mA. eka kharA AtmajJAnI sapuruSane zoghI, tenA caraNakamaLamAM sarva bhAvone samarpI samyakdarzanajJAnacAritrarUpa bodhiratnane prApta karI le. "bIjuM kAMI zogha mA. mAtra eka sapuruSane zothIne tenAM caraNakamaLamAM sarvabhAva arpaNa karI daI varyo jA. pachI jo mokSa na maLe to mArI pAsethI leje." (.pR.194) //33NI pachI jo mokSa nA pAme, amAre Apavo evuM, utAryo mAnaje vImo; kahyuM che jJAnIe kevuM! 34 artha - jJAnI puruSanI AjJAmAM varyA pachI jo mokSa na pAme to amAre Apavo, evo vImo utArI Apyo. aho! jJAnIe kevuM kahyuM che; arthAt jJAnInI AjJA pramANe varte to mokSa maLe ja, emAM koI zaMkAne sthAna nathI. 34 maDhI A mohanI mUko, anAdi kedathI chUTo, sudarzananAM badhAM aMgo upAsI karmane kUTo. 35 Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha :- A deharUpI maDhI eTale jhuMpaDIno moha mUkI daI have anAdinI A zarIrarUpI kedathI chUTakAro pAmo. bIjo deha dhAraNa karavAnuM kAraNa paNa A dehamAM Atmabuddhi che. te mUkI daI have AtmAmAM Atmabuddhi karo. te karavA mATe samyakdarzananAM nizaMkita, niSkAMkSita, nirvicikitsA, amUDha draSTi, upagrahana, sthitikaraNa, vAtsalya ane prabhAvanA e ATha aMgonI upAsanA karI karmarUpI zatruono vinAza karo. If3pAA caDhIne mokSane paMthe mahA AnaMda rasa pAmo, visArI sarva vikalpo, samAjo jyAM nahIM nAmo. 36 artha - have ahaMbhAva mamatvabhAvano tyAga karI mokSanA mArge caDhI zAzvata evA AtmAnA mahA AnaMdarasane pAmo. je potAnA AtmAno ja svabhAva che. te arthe sarva prakAranA vikalpone bhUlI jaI kevaLajJAna pAmI mokSe jaI sarva kALane mATe svaAtmasvarUpamAM samAI raho, je anaMta sukhasvarUpa avasthA che. te siddha avasthAmAM koI paNa AtmAnuM nAma nathI paNa baghA siddha bhagavAna che. te saMpUrNa sukhamaya dazA prApta karavAnuM mULabhUta kAraNa samyagdarzana che. 36aaaa. samyakdarzananI prApti vinA jIvano mokSa nathI. ane vibhAva gayA vinA samyakdarzana athavA AtmAnA zuddha svabhAvanI prApti thatI nathI. saMpUrNa zuddha svabhAva pragaTyA vinA kevaLajJAna utpanna thatuM nathI. mATe sarva saMsAranA mULabhUta rAgadveSAdi vibhAvabhAvono sarvathA nAza karavo atyaMta jarUrI che. e vibhAvabhAvo AtmA sAthe kevI rIte lAgelA che ane tene dUra karavA zuM karavuM joIe vagerenI samajaNa A pAThamAM ApavAmAM Ave che. te nIce pramANe che : (92) vibhAva (rAga zA mATe tuM sUI rahyo che, aceta cetana prANI) vibhAva tajI zrI rAjacaMdrajI svabhAvamagna thayA che, te mATe praNamuM caraNe huM, saune gamI gayA che. te pada-prApti je jana icche, te to tene bhajaze. thaI layalIna parAbhaktimAM sarva vibhAvo tajaze. 1 ' artha - AtmAthI bhinna rAgadveSAdi vibhAvabhAvone tajI zrImad rAjacaMdrajI potAnA sahaja AtmasvarUpamAM magna thayA che. tethI sarva ArAghaka jIvonA hRdayamAM te gamI gayA che. evI uttama dazAne prApta paramakRpALudevanA caraNakamaLamAM huM bhaktibhAve praNAma karuM chuM. sahajAtmasvarUpanI prAptine je jIva icchaze te tene bhajaze. paramakRpALudevanI parAbhaktimAM tanmaya thaI te sarva vibhAvabhAvono tyAga karaze. 1aaaa Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (92) vibhAva 4 0 5 kATa samAM re! karmo vaLage, zakti-vyakti aTake, karmabhAva-vibhAve rAcI jIva bhavobhava bhaTake. vaibhAvika zakti je jIMvamAM karma nimitte varte, siddha-avasthAmAM te zakti, svabhAvarUpa pravarte. 2 artha - vibhAvabhAvomAM pariNamavAthI AtmAne cAra prakAre karmano baMgha thAya; te A pramANe chUTe: (1) spaSTa karma-jema soyano Dhagalo hoya tene Thesa mAre ke tarata chUTI paDI jAya tema AtmAnI sAkSIe pote karela karmonI niMdA karavAthI je karmo khapI jAya che, ayamaMtakumAranI jema guru AjJAthI. (2) baddhakarma-jema soyo dorAthI parovelI ke bAMdhelI hoya to tene choDatAM vAra lAge tema gurunI samakSa garahA eTale niMdA karavAthI te karmo nAza pAme... (3) niddhatakarma-jema soyo kATa khAdhelI hoya to tene choDatAM ghaNIvAra lAge. tema guru AjJAe prAyazcitta karavAthI jenI zuddhi thAya. (4) nikAcitakarma-je pApa karIne rAjI thAya, temAM anumodanA kare te karma bhogavavuM paDe che. jema soyone garama karI eka rasa karI dIdhI hoya to kadI chUTI paDI zake nahIM, tema nikAcita karma jIvane bhogavavuM paDe che. kATa samAna kamoMnuM vaLagaNa AtmAmAM thavAthI AtmAnI anaMtazaktinI vyakti thavAmAM anAdikALathI te karmo bAghaka thAya che. karmabhAvarUpa vibhAvamAM rAcI A jIva bhavobhava A saMsAramAM bhaTake che. loDhIyA mRgAputranI jema. kemake "karmabhAva ajJAna che, mokSabhAva nijavAsa'. -zrImad rAjacaMdra jema lokhaMDamAM kheMcAvAnI zakti ane cuMbakamAM lohane kheMcavAnI zakti hovAthI te lokhaMDa cuMbakavaDe kheMcAya che. tema jIvamAM vaibhAvika zakti eTale vibhAvabhAvomAM pariNamavAnI zakti hovAthI karmanuM nimitta pAmI jIva navIna kamane grahaNa kare che. jema zrIkumArapALa rAjA comAsAmAM bahAra javAnI pratijJA grahaNa karI mahelamAM ja ArAghanA karatAM rahyAM hatA. tyAre tenuM rAjya levAno prayatna karanAra evA yavanarAjAne maMtroccAravaDe zrI hemacaMdrAcArye tene kheMcI lAvyo hato tema. siddha avasthAmAM AtmAnI te ja zakti potAnA svasvabhAvamAM pravarte che. "vRtti vahI nijabhAvamAM, thayo akartA tyAMya. -zrImad rAjacaMdra /rA pugalamAM paNa tevI zakti, aNunA jhaMgha race te, paramANu chUTAM paDatAM te, svabhAvarUpe varte; agniyoge jaLa uSNatA nimitta-AzIna jANo, tema nimittAthIna vibhAvo, vikArarUpe mAno. 3. artha - pudgala dravyamAM paNa jIvanI jema vibhAvamAM pariNamavAnI zakti hovAthI te paNa svabhAvane mUkI, pudgala paramANuonA benA rUMgha, traNanA aMgha, yAvat anaMta paramANuonA jhaMghanI racanA kare che. pharI pAchA te paramANuo chUTA paDI jaI potAnA svabhAvarUpe pravarte che. agninA yogathI jaLamAM je garamI Ave te agninA nimittane AdhIna che. tema AtmAne paNa nimittane AdhIna vikArarUpa vibhAvabhAvo thAya che ema mAno. nimitte karIne jene harSa thAya che, nimitte karIne jene zoka thAya che, nimitte karIne jene iMdriyajanya viSaya pratye AkarSaNa thAya che, nimitte karIne jene iMdriyane pratikULa evA prakArone viSe leSa thAya che, Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 nimitte karIne jene utkarSa Ave che, nimitte karIne jene kaSAya ubhave che, evA jIvane jeTalo bane teTalo te te nimittavAsI jIvono saMga tyAgavo ghaTe che; ane nitya pratye satsaMga karavo ghaTe che." (va.pR.483) IIyA. madirApAne jJAna-avasthA vibhAvarUpa bhaje che, tema ja moha-madirA yoge, svabhAva jIva taje che; baMgha-hetu sAmagrI maLatAM jIva svayaM aparAthI, parAthIna tadrupa bane che, te ja vibhAva upAdhi. 4 artha - jema dArU pIvAthI huM koNa chuM te bhUlI jaI gaTaranA khALa pAse paDyo hoya chatAM palaMga para sUto chuM ema potAne mAne che. tema AtmA moharUpa dArU pIvAthI potAno mULa jJAna svabhAva tajI daI parane potAnA mAnavArUpa vibhAvabhAvane bhaje che. karmabaMdhanA hetu evA rAgadveSanA kAraNo maLatAM jIva pote temAM pariNamIne rAgadveSa karI svayaM aparAthI bane che. te mohavaza paravastune AdhIna banI te rUpa thaI jAya che, ane te ja navIna karmabaMgha karAvanAra vibhAvabhAvonI upAdhinuM kAraNa che. IIkA. vibhAva moha, dveSa, rAgAdi bhAvakarmarUpa bhAkhyA, ATha karmanuM kAraNa banatAM, bhava-kede rjIva rAkhyA. ATha karmanA udaya-nimitte jIva vibhAve varte, pharI karma bAMghIne bhaTake, ema ja bhava-Avarte. 5 artha - rAga, dveSa ane ajJAna e vibhAva bhAva che. ene bhagavaMtoe bhAvakarmarUpa kahyAM che. e rAgadveSAdi bhAvo ajJAnavaza, jJAnAvaraNIyAdi ATheya dravyakarmanA kAraNa banI jIvane saMsArarUpa kedamAM jakaDI rAkhe che. vaLI ATheya karmanA udaya nimittane pAmI, jIva pharI rAgadveSAdinA bhAvo kare che. tethI pharI navA karma bAMdhIne jIva, bhava-Avarta eTale saMsAracakramAM ghAMcInA baLadanI peThe corAsI lAkha jIvayonimAM anAdikALathI bhaTakyA kare che. pAA azuddhatAthI thatI baddhatA, avinAbhAva banne; jIMva pugala vibhAve varte, rahI svarUpa ananya. suvarNa-pAro sAthe ghUMTya banne zyAma bane che; oNva pudgala saMyoge bane svabhAva nija taje che. 6 artha - jIvanA bhAvomAM azuddhatA hoya to karma baMgha avazya thAya ja. banneno avinAbhAva eTale eka hoya tyAM bIju hoya evo saMbaMgha che. jIva ane pudgala dravya potAnI vaibhAvika zakti vaDe parabhAvamAM pravarte che, chatAM te sarva dravyo potapotAnA svarUpamAM ananyabhAve rahe che; arthAt potAnA svarUpane kadI choDatA nathI. jema suvarNa pILu ane pAro ghoLo hovA chatAM sAthe cUMTavAmAM Ave to banne zyAma raMganA banI jAya che. tema jIva ane pudgala banne dravya bhegA maLavAthI potAno svabhAva tajI vibhAvarUpe pravarte che. e vyavahAranayathI kathana che. kA. paraguNarUpe pariNamana te svarRpa baMghanuM samajo; evI pariNati te ja azuddhi, svabhAva tyAM rjIva tajato. Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (92) vibhAva azuddhatAmAM paNa ciMtavatAM zuddhapaNuM samajAze, nIcenA dRSTAMte vicAro, zuddhi sAbita thAze. 7 407 a = svaguNane choDI paraguNarUpe jyAre jIva pariName tyAre karmabaMdhana thAya che. evuM je pariNamana thavuM te AtmAnI azuddhi che. kemake tyAM padArtha potAnA mULa svabhAvanI zuddhatA tajIne azuddharUpe pariName che. AtmAnI azuddhatAmAM paNa tenA mULa svabhAvane ciMtavatA tenuM zuddhapaNuM samajavAmAM Avaze. nIcenI gAthAmAM tenA dRSTAMto ApyA che te vicAro to tamane paNa AtmAmAM mULa svarUpe rahelI zuddhatAnI khAtrI thaze. / / 7 / / cAMdI Adi sAthe bhaLI sonuM bhinna bhinna rUpa thAre, anya bheLane avagaNI sonI kImatI kanaka vicAre; suvarNa varNa aneka ghare paNa zuddha suvarNe dRSTi detAM, bhAse bheLa zUnyavat, dekhe tema sudRSTi. 8 artha :-- cAMdI Adi dravyo sAthe bhaLI sonuM aneka bhinna bhinna rUpa dhAraNa kare che. paNa sonI sonAne kasoTI para kasI tenI parIkSA karatAM samaye te anya cAMdInA bheLane avagaNI arthAt manamAM tene bAda karI kanaka eTale sonAnI kiMmata AMke che. sonuM, cAMdI AdinA bheLaseLane kAraNe aneka raMga ghare che paNa sonInI zuddha suvarNa upara mAtra sRSTi hovAthI tene cAMdI AdinA bheLaseLa zUnyavat bhAse che. tema samyadRSTi mahAtmAonI dRSTi suvarNa jevA potAnA zuddha AtmA upara hovAthI temane A karmonA bheLaseLathI utpanna thatI zarIra Adi vastuo tuccha athavA zUnyavat bhAse che. IILII kSIra-nIramAMthI kSIra pItA rAjahaMsa ura ghAro, tema karmasaMyoge toye AtmA zuddha vicAro; sAdhya artha avirogha rItathI batAvatAM dRSTAMto vicAravAM hitakArI sarve, bhUlavI vibhAvavAto. 9 artha :- kSIra eTale dUdha ane nIra eTale pANI. dUdha ane pANI bhegA hovA chatAM rAjahaMsa temAMthI dUdha pI jAya che ane pANIne rahevA de che. tema AtmA karmanA saMyoge bhale A dehamAM rahelo che paNa mULa svarUpe jotAM to te zuddha che ema vicAro. sAdhya eTale siddha karavAyoga evA artha eTale Atma prayojanane avirodha rIte batAvanAra sarve dRSTAMtone vicAravAM te AtmaprApti mATe hitakArI che. te vicArI vibhAvanI vAtone bhUlI svabhAva sanmukha rahevAthI jIvane AtmajJAnanI prApti thAya che. have te dRSTAMto jaNAve che H- / / aa padmapatra jalamagna chatAMye jalathI bhinna gaNAye, aspRzya jalathI rahevAno temAM guNa jaNAye; saMsArI jIva tema zarIre magna chatAM che nyAro, jaiva-pudgalanA svabhAva juMdA, traNe kALa ura ghAro. 10 artha - padmapatra eTale kamaLa jalamAM raheluM hovA chatAM te jalathI juduM gaNAya che, kAraNa te jalane kadI sparza karatuM nathI, aspRzya rahevAno teno A guNa che. Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 tema saMsArI jIvo zarIrane potAnuM svarUpa mAnI temAM magna rahevA chatAM paNa temano AtmA A zarIrathI judo che. kemake traNe kALa jIvadravya ane jaDa evA zarIrAdi pudgala dravyano svabhAva sAva judo che. koI kALe jIva jaDa thAya ane jaDa evA pudgalo AtmA thAya ema nathI. /10aaaa. meluM pANI, mela na pANI, jo vicArI jozo, pANI nirmaLa te ja dazAmAM samajI, saMzaya khozo; tema pratIti zuddha jIvanI atyAre paNa Ave, svarRpa vicAro jIMva-pugalanuM; zuddhi koNa chupAve? 11 artha - meluM pANI joI vicAravuM ke pANImAM mela che te pANI nathI, paNa pANIthI judo kacaro che. pANIne tenA mULasvarUpe jotAM, te melI dazAmAM paNa nirmaLa che. ema samajI vicArI zaMkAnuM nivAraNa karavuM. temAM zuddha AtmAnI pratIti atyAre paNa AvI zake che. jo jIva ane pugala dravyanA mULa guNono vicAra karo to. jemake jIva dravyamAM jANavA jovAno guNa che ane te jaDa evA zarIrAdi pudgala dravyamAM nathI. ema tenA zuddha guNone koNa chupAvI zake? tenA upara eka draSTAMta che. rAjAmaMtrInuM draSTAMta - rAjA ane maMtrI bahAra pharavA jatAM gaTaranuM gaMdhAtuM pANI joI rAjA bolyA - pANI bahu gaMghAya che. tyAre maMtrIe kahyuM - mahArAja ! pANI to zuddha che; A to mela gaMdhAya che. rAjAe kahyuM; ema te vaLI hoya? maMtrI kahe : avasare batAvIza. ghera jaI maMtrIe te gaTaranuM pANI maMgAvI ekathI bIjA aneka vAsaNomAM tene nItaratuM karI phIlTara jevuM karIne te jaLamAM sugaMdhI dravya nAkhI rAjAne ApyuM. rAjAe kahyuM : AvuM mIThuM jaLa kayAM kuvAnuM che? tyAre maMtrI kahe : mahArAja te gaTaranuM. jema mela ane pANI judA che tema deha ane AtmA paNa judA che. 7/11aaaa iMghana ke chANAno agni vade jano vyavahAre; kASThAdithI agni jAdo, jo rjIva satya vicAre. kASTha agni nahi, agni kASTha nahi; agni agni dekho; tema ja deha na dehI kadIye; zuddha jIva rjIva lekho. 12 artha - iMghana eTale lAkaDA athavA chANano agni hoya paNa te banne prakAranA agnine vyavahAramAM loko agni kahe che. paNa te agni, kASTha eTale lAkaDAM ane chANa AdithI judo che, ema satya rIte vicAratAM jIvathI samajI zakAya ema che. kemake lAkaDA te agni nathI ane agni te lAkaDA nathI. paNa agnine ja agni jANo. tema deha ane dehI eTale A dehane ghAraNa karanAra evo AtmA, te kadI deha nathI, paNa jJAna darzanamaya evo zuddha AtmA te ja jIva tattva che ema jANo. 12aaaa mayUra darpaNamAM dekhAye, sAme Ave tyAre; topaNa darpaNa darpaNa mAno, chAyA jyAre ghAre; tema vibhAvadazA oNva ghAre, pugalanA saMyoge, topaNa te parabhAva vicArI, raho zuddha upayoge. 13 artha :- mayUra eTale mora jyAre darpaNanI sAme Ave tyAre temAM dekhAya. mayUranI chAyA eTale pratibiMbane jyAre arIso ghAraNa kare tyAre paNa darpaNa te darpaNa ja che, te kaMI mora banI jAya nahIM. Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (92) vibhAva 409 tema pudgalanA saMyoge jyAre jIva potAno svabhAva bhUlI jaI vibhAvadazAne dhAraNa kare tyAre paNa AtmA sivAya badhA vibhAvabhAvone parabhAvo jANI hamezAM AtmAnA zuddha sahajAtmasvarUpamaya upayogamAM ja rahevAno prayatna karo. 13|| zyAma-rakta vastunA yoge sphaTika Ise te raMge, yathArtha jotAM, yathArtha nahi te; nija guNa nA oLaMge, karmayogathI tema ja AtmA bane aneka prakAre, kharI rIte to vibhAva bhAvo bhAse che vyavahA2e. 14 artha :- zyAma eTale kALo ane 2kta eTale lAla raMganA saMyogathI sphaTika ratna zuddha hovA chatAM te rUpe dekhAya che. paNa yathArtha rIte jotAM sphaTika ratna te raMganuM nathI. bIjA raMganA saMyogathI sphaTika ratna potAno zuddha guNa oLaMgato nathI. tema karmanA saMyoge AtmA paNa dehAdinA aneka prakAra ghAraNa kare che. kharI rIte jotAM AtmAmAM vibhAva bhAvo bhAse che te badhuM vyavahAranayathI che paNa nizcayanayathI nathI, arthAt mULa svarUpe jotAM to AtmA te zuddhAtmA ja che. / / 14 / / je jJAne jana ghaTane jAge, te ghaTa-jJAna gaNAvuM; jJAna bane nA ghaTa, paTa kIe, jJAna ja jJAna jaNAtuM. ghaTa-AkAre jJAna bane paNa, ghaTa sama jaDa nA jANo; tema jIve rAgAdi dekhI, mULa svarUpa pramANo. 15 artha :-- je jJAnavaDe jIva ghaTa eTale ghaDAne jANe, te jJAna ghaDAne AkAre thayuM gaNAya. paNa jJAna kadI ghaDo ke paTa eTale kapaDuM banI jAya nahIM; jJAna te sadA jJAna ja rahe che. ghaDAnA AkAre jJAna bane te jJAnane ghaDA samAna jaDa jANo nahIM. tema jIva tattvamAM rAgadveSAdinA bhAvo joI tene rAgadveSa svabhAvavALo jANo nahIM; paNa tenA mULa zuddha svarUpane yAda karI te zuddha ja che ema pramAnnabhUta mAno. / / 15 / / vAyu-prerita sAgara Ucho, e saMbaMdha anAdi, topaNa pavana, podhi juMdA, nathI ekatA sAthI; tema jIva pudgalanA saMge, vividha avasthA dhAre, toya abhinna bane nahi banne, sujJa svarUpa vicAre, 16 artha :-- jema vAyuthI prerAIne samudranuM pANI UchaLe che, ema anAdikALathI thAya che. to paNa pavana ane payoghi eTale samudra judA che. banne ekatA sAdhI kaMI eka rUpa thaI zakyA nathI. tema jIva, karma pudgalonA saMgathI corAzI lAkha jIvayonimAM aneka avasthAone ghAraNa kare che. to paNa jaDa ane cetana e be dravyo kadI eka banI zake nahIM. mATe sujJa eTale sArI rIte tattvanA jANanAra puruSo dravyanA mULa svarUpano vicAra kare che. / / 16 / / khArI kAMkarI mIThAnI to, mAtra lavaNarasavALI, vividha zAkamAM bhaLatAM 2sa de bhinna bhinna le bhALI; tema ja jIMvanA pudgala-yoge thAya aneka vikAro, topaNa zuddha svarUpa rasa levA nizcayanaya vicAro, 17 Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha :- mIThAnI khArI kAMkarI te mAtra lavaNarasavALI hovA chatAM paNa te aneka prakAranA zAkamAM bhaLIne bhinna bhinna prakAranA rasa devAvALI thAya che. tema jIva paNa paugalika kArmaNa vargaNAonA yoge aneka rAgadveSamaya vikArone ghAraNa kare che. paNa zuddha AtmasvarUpanA rasano AsvAda levA mATe nizcayanayathI AtmAnuM je mULa sahajAtmasvarUpa che teno vicAra karo. I17nA zuddhi, azuddhi sApekSita pada, te ja svabhAva, vibhAvo; ekAnta nizcayanaya mithyA, e paNa uramAM lAvo. sadbhUta nizcayanaya hitakArI, divasa samAna gaNAya; rAtri vinA saMbhava nahi dinano, tethI anya naya nyAye. 18 artha :- AtmAne zuddha ke azuddha kahevo te apekSA sahita che. AtmAnI zuddha avasthA te teno svabhAva che ane azuddhatA te teno vibhAvika bhAva che. ekAnta nizcayanayathI AtmAne zuddha mAnavo te paNa mithyA che. kemake "kevaLa hota asaMga jo, bhAsata tane na kema?" e vAtane hRdayamAM lAvI vicAravI joIe. vAstavika rIte nizcayanaya AtmAnA mULa svarUpane batAvanAra hovAthI kalyANakArI che. tene divasa samAna jANo. paNa rAtri vinA jema divasano saMbhava nathI. tema bIjA vyavahAranaya Adine paNa yathAyogya sthAne nyAya Apavo yogya che. arthAt "nizcaya rAkhI lakSamAM sAghana karavA soya." nizcayanayamaya AtmAnA zuddha svarUpane lakSamAM rAkhI vyavahArarUpa gharmakriyAmAM pravartavuM yogya che. vyavahAra gharma vinA nizcaya AtmagharmanI prApti nathI. mATe AtmAnA zuddha svabhAvane pAmavA vibhAvarUpa rAgadveSAdibhAvone dUra karavA prayatna karavo joIe; jethI zuddha svabhAvanI prApti thaI AtmA sarva kALa sukhazAMtine pAmI, mokSamAM jaI virAjamAna thAya. 18. AtmAmAMthI vibhAvabhAvo gayA vinA satya sukhano rasAsvAda Ave nahIM. siddha avasthAmAM bhagavaMto sadA AtmAnA anaMtasukhamAM virAjamAna che. te satyasukhane pAmavA mATe prathama samyakdarzana joIe. te meLavavA AtmajJAnI gurune sarvasva mAnI tenI AjJAmAM vartavuM joIe. to AtmasukhanA rasAsvAdanI jIvane prApti thAya. vaLI sadagurunI AjJAmAM vartavA mATe AraMbhaparigrahanuM alpatva karI satsaMga karavo joIe, vagere upAyonI A pAThamAM spaSTatA karavAmAM Ave che te nIce pramANe che : | (93) 2sAsvAda (bhujaMgaprayAta chaMda) rasAsvAdanI je akhaMDita ghArA, sadA sevatA zrI guruM rAja mArA; namuM premathI temanA pAdamAM huM, kRpA e kRpALuM karo ema mAguM. 1 artha :- AtmAnA anubhavarasanuM AsvAdana eTale vedana karavuM te rasAsvAda. evA rasAsvAdanuM Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (93) rasAsvAda 41 1 akhaMDaghArAe je sadA sevana kare che evA mArA zrIguru rAjaprabhunA caraNakamaLamAM huM paramapremabhAvathI namaskAra karuM chuM. he kRpALu! kRpA karIne mane paNa AvA Atmaanubhavano rasAsvAda Apo. parAbhaktirUpe rasAsvAda to tyAM, parAtmArRpe lIna AtmA thato jyAM; kadI dehathArI parAtmA maLe jo, kRpA-bI parAbhaktinuM le, kaLe to. 2 artha - parAbhakti eTale bhagavAnanI ja sadA laya rahevI te parAbhakti che. bhaktane pahelA hAloDahaM eTale huM prabhuno dAsa chuM, pachI bhagavAna pratye prema vadhatAM bhagavAnanuM jevuM svarUpa che tevuM mAruM svarUpa che ema thAya te soDae che. pachI bhagavAnanA zuddha svarUpa sAthe ekameka thaI javuM te parAbhaktinI chevaTanI hada che. eka prabhumAM ja mana rAkhe to krame karI evI parAbhakti pragaTe. parAbhaktino kharo rasAsvAda to jyAre potAno AtmA paramAtmasvarUpamAM lInatA pAme tyAre Ave che. kharI parAbhakti sAtamA apramatta guNasthAnakamAM Ave che. "paramAtmA ane AtmAnuM ekarUpa thaI javuM (!) te parAbhaktinI chevaTanI hada che. eka e ja laya rahevI te parAbhakti che. paramamahAtmA gopAMganAo mahAtmA vAsudevanI bhaktimAM e ja prakAre rahI hatI; paramAtmAne niraMjana ane nirdeharUpe ciMtavya jIvane e laya AvavI vikaTa che, eTalA mATe jene paramAtmAno sAkSAtkAra thayo che, evo dehaghArI paramAtmA te parAbhaktinuM parama kAraNa che." (va.pR.276). gopAMganAonuM citta hamezAM zrIkRSNa vAsudevamAM rahetuM hatuM, nirAkAra, niraMjana paramAtmAmAM evI bhaktinI laya AvavI vikaTa hovAthI jene AtmasAkSAtkAra thayo che evA dehadhArI paramAtmA te parAbhakti AvavAnuM prabaLa kAraNa che. evA dehadArI sAkAra paramAtmA jo kadI maLI Ave ane tene kaLe eTale oLakhI jAya to te satparuSanI kupAvaDe potAmAM parAbhaktinuM bIja ropAya. jema janakavidehIne aSTAvakra guru maLyA to emanI kRpAe kevaLajJAnanA bIjasvarUpa evA samakitanI ropaNI thaI. athavA pa.pU.prabhuzrIjI, pU.zrI sobhAgabhAI ke pU.zrI brahmacArIjInA hRdayamAM paramakRpALudeva pratye ananya prema bhakti hovAthI parAbhaktinuM bIja evuM samyatva temanAmAM ropAI gayuM. /rA parAtmA ane jJAnamAM bheda nA ko, parAtmA svarUpe gaNo jJAnane to; gaNe bheda te mArgathI dUra jANo, parAtmA gaye bhakti Uge pramANo. 3 artha - paramAtmA ane jJAnI puruSamAM bheda nathI. jJAnIpuruSa to paramAtmA ja che. enA vagara paramAtmAnI prApti thatI nathI. paNa sadaguru karatAM paramAtmA judA che, evA bhAva rahe tyAM sudhI sadaguru pratye bhakti Uge nahIMane te parAbhaktirUpa thAya nahIM. enuM mana sthiratA na pAmatA bIje jAya. je koI jJAnIpuruSa ane paramAtmAmAM bheda gaNe che tene mokSamArgathI dUra jANo. tene mULamArganI prApti thavI parama vikaTa che. jJAnIpuruSane paramAtmA gaNavAthI temanA pratye ananya bhakti Uge che. A vAtane tame pramANabhUta mAno. jJAnIpuruSa ane paramAtmAmAM aMtara ja nathI; ane je koI aMtara mAne che, tene mArganI prApti parama vikaTa che. jJAnI to paramAtmAmAM ja che; ane tenA oLakhANa vinA paramAtmAnI prApti thaI nathI; mATe sarva prakAre bhakti karavA yogya evI dehadArI divya mUrti-jJAnIrUpa paramAtmAnI-ne namaskArAdi bhaktithI mAMDI parAbhaktinA aMta sughI eka laye ArAghavI, evo zAstralakSa che." (va.pR.276) //3 Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 thatAM jJAnInA sau caritre sulakSa, ane aikaya pAmya bane eka lakSya; parAtmA virAje ure jJAnIne je, ajANyA rahe nA, parAbhakti che te. 4 artha :- jJAnI puruSanI badhI ceSTAo paramArtharUpa che ema temanA sarva cAritramAM samyalakSa thavAthI ApaNI vRtti bIje na jAya. tethI krame karI bhagavAnanA zuddha svarUpamAM vRttinI ekatA thAya. e thayA pachI paramAtmasvarUpa meLavavAno lakSa baMghAI jaI eka tRhi, tRhinI raTanA lAge che. jJAnIpuruSanA hRdayamAM paramAtmA birAjamAna hovAthI temanI bhaktimAM paramAtmA sAtheno ja aikyabhAva hoya che, ane e ja parAbhakti che. parAbhakti Avya bhakta bhagavAnathI ajANyo rahe nahIM. te jJAnIpuruSanAM sarva caritramAM aiyabhAvano lakSa thavAthI tenA hRdayamAM virAjamAna paramAtmAno aikyabhAva hoya che; ane e ja parAbhakti che." (va.pR.276) //4| namaskAra-maMtra arihaMta Adya, pachI siddha Ave; sadehI susAdhya; Uge bhakti ethI parAtmA pamAya; gaNo jJAnIne mokSa-mUrti sadAya. 5 artha :- namaskAramaMtramAM Adya eTale prathama arihaMta bhagavaMtane namaskAra karyA che. pachI siddha bhagavAnane karyA che. kemake dehaghArI paramAtmAmAM vRtti saheje sthira rahI zake che. pudagalano prema choDavA mATe dehadArI paramAtmAnI bhakti jarUranI che. siddha bhagavAnanI bhaktithI potAnA svarUpano khyAla Ave nahIM. mATe siddha karatAM arihaMtane upakAranI apekSAe pahelA namaskAra karyA che. bhagavAnanI mUrti joIne temanuM paramAtmasvarUpa yAda AvavuM joIe. tethI temanA pratye bhakti pragaTa thaI paramAtmasvarUpanI prApti thAya che. tema puruSamAM paramezvarabuddhi na rahe to temanuM deharUpa dekhAya che. ane deharUpa jovAnI bAhyadraSTi sadA tyAgavA yogya che. jJAnIne sadA mokSanI mUrti jANo. paramAtmAe A deha ghAraNa karyo che evI buddhi thaye jJAnI puruSa pratye bhakti Uge che. ane teja AgaLa vadhatAM parAbhaktinuM kAraNa thAya che. mATe prathama jJAnIpuruSanI bhakti karavI, e ja paramAtmasvarUpa prAptino sugama upAya che. paramAtmA A dehathArIrUpe thayo che ema ja jJAnI puruSa pratye jIvane buddhi thaye bhakti Uge che, ane te bhakti krame karI parAbhaktirUpa hoya che. A viSe zrImad bhAgavatamAM , bhagavadgItAmAM ghaNA bheda prakAzita karI e ja lakSya prazasyo che; adhika zuM kahevuM? jJAnI tIrthaMkaradevamAM lakSa thavA jainamAM paNa paMcaparameSThI maMtramAM "namo arihaMtANaM" pada pachI siddhane namaskAra karyo che; e ja bhakti mATe ema sUcave che ke prathama jJAnI puruSanI bhakti; ane e ja paramAtmAnI prApti ane bhaktinuM nidAna che." (va.pR.276) //pA. namaskAra AdithI bhakti jagAvo, parAbhaktinA aMta sudhI lagAvo; rasAsvAda-vRddhi akhaMDita cAkho, manovRtti ekAgra jo tyAM ja rAkho. 6 artha - bhaktinA bhedomAM prathama bhagavAnano upadeza zravaNa karI, pachI bhagavAnanA guNonuM bhajana kIrtana karI, emanA boghelA tattvanuM ciMtavana karavuM. tethI bhagavAna pratye bhakti UgI sAco namaskAra thAya che. eka sAco namaskAra paNa jIvane tAre che. ema namaskAra AdithI bhakti jagAvI AjJA upAsavArUpa sevA karI kramazaH laghutA, samatA AvyA pachI aMte ekatA bhakti Ave che. te Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (93) rasAsvAda parAbhakti che. ema parAbhaktinA aMta sudhI khUba bhaktibhAva jagADavAthI svarUpamAM sthiratA Ave che. tyAM manovRttinI ekAgratA jo sadA rahI to AtmaanubhavarUpa 2sanA AsvAdanI vRddhi thaI akhaMDapaNe teno svAda jIva cAkhyA karaze. evuM prabhubhaktinuM mAhAtmya che. / / / maLe mokSa jo jJArnInA Azraye to, badhAM sAghano thAya sulabhya e tosvayaMsiddha jANo, kahyuM jJAnIe e; kaLikALa jANI raho satsamIpe, 7 artha :jJAnIpuruSano Azraya karavAthI, temanuM zaraNa levAthI arthAt temanA kahyA pramANe vartavAthI mokSa maLI zake che, to mokSa prAptinA bIjA badhA sAdhano sulabha thAya ema svayaMsiddha jANo. ema jJAnIpuruSoe kahyuM che. chatAM kaLikALa varte che mATe sadA satpuruSanA samIpe ke satsaMgamAM nivAsa karavo yogya che. ''jo jJAnIpuruSanA dRDha AzrayathI sarvotkRSTa evuM mokSapada sulabha che; to pachI kSaNe kSaNe Atmopayoga sthira karavo ghaTe evo kaThaNa mArga te jJAnIpuruSanA dRDha Azraye prApta thavo kema sulabha na hoya? kemake te upayoganA ekAgrapaNA vinA to mokSapadanI utpatti che nahIM. jJAnIpuruSanA vacanano dRDha Azraya jene thAya tene sarva sAghana sulabha thAya evo akhaMDa nizcaya satpuruSoe karyo che; to pachI ame kahIe chIe ke A vRttiono jaya karavo ghaTe che, te vRttiono jaya kema na thaI zake?'' vacanAmRta patrAMka 560 (pR.447)||7|| na satsaMga-sAmIpya, lyo Azaro e; asatsaMga atyaMta tyAgavA karo re; svahite pravarte, mumukSu thayo je, akhaMDita A jJArnInA nizcayo che. 8 413 artha :-- jo satsaMga samIpe rahevAnuM banatuM na hoya to satpuruSanA vacanAmRtano Azraya lo. tathA asatsaMgano atyaMtapaNe tyAga karyA karo. kuguru, kaSAyabhAvo ke AraMbhaparigrahamAM Asakti e sarva asatsaMga che, je mumukSu thayo te svaAtmaThita thAya tema pravarte che. upara kahyA te vicAro jJAnIpuruSanA akhaMDa nizcayo che. "ATaluM satya che ke A duSamakALane viSe satsaMganI samIpatA ke dRDha Azraya vizeSa joIe ane asatsaMgathI atyaMta nivRtti joIe; topaNa mumukSune to ema ja ghaTe che ke kaThaNamAM kaThaNa AtmasAghana hoya tenI prathama icchA karavI, ke jethI sarva sAdhana alpa kALamAM phaLIbhuta thAya." (va.pR.44) IIII ja vikalpo rahe nA, ghaNI satya ghAyaeN, rahe vartavuM eka AjJAnusAre, bhUle sarva saMsAra ne vAsanAo, TaLe ke-abhyAsa ne kalpanAo. 9 artha :- sAcA AtmajJAnI puruSane gururUpe ghaNI dhAryo hoya to te saMbaMdhI vikalpa rahe nahIM. pachI mAtra tenI AjJAnusAre vartavuM e ja rahe che. sadgurunI AjJAe vartavAthI sarva saMsAranI vAsanAone te bhUle che tathA teno dehAdhyAsa ane manamAM UThatI aneka kalpanAo TaLe che. jethI kALAMtare AtmasukhanA rasAsvAdane te pAme che. ghaNI vagaranA Dhora sunA' ema kahevAyache. tema paramakRpALudevane jeNe ghaNIrUpe dhAryA nathI te badhe bhaTaka bhaTaka kare che. lA mahAnaMda e bhaktiyoge jhare je, rasAsvAda teno subhakto kare che; karyuM vAta miSTAnnanI nA gherAo; cakro, bhrAta, e sukha to jAgI jAo. 10 artha :- prabhubhaktinA yoge je mahAnaMda jhare, teno rasAsvAda sAcA bhakto kare che. nAbho bhagata = Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 prajJAvodha-vivecana bhAga-2 nirdoSa chatAM corIno Aropa tenA para mUkI polIso mAra mAre tyAre paNa te bhakti kare che. miSTAnnanI vAta karavA mAtrathI peTa bharAtuM nathI. tema te bhAI! jo tame sAcA Atmisukhane icchatA ho to have jAgRta thaI jAo. puruSArtha karo. "jo iccho paramArtha to, karo satya puruSArtha,'' zrImad rAjacaMdra : garIba gRhasthanuM dRSTAMta - eka garIba gRhasthane svapna AvyuM. temAM mIThAIonA thALa bharelA joyA. jethI AkhA gAmane jamavAnuM AmaMtraNa ApyuM. badhA jamavA AvyA tyAre kahe huM have suI jAuM chuM. hamaNA svapnamAM mIThAIonA thALo dekhAze tyAre tamane badhAne jamADI daIza, ema miSTAnnanI vAta mAtrathI bhUkha bhAgatI nathI. tema AtmAnI mAtra vAto karyuM teno AsvAda Avato nathI. / / 10 / / "aho ! Ama Avo, aho ! Ama Avo,' kahe saMta sAcA, "badhA sukhta thAo ! badhA janma re! deza kAje gumAvyA, dayA kema nA jIvanI alpa lAvyAM? 11 artha :- sAcA saMto niSkAraNa dayAvRSTithI pokArIne kahe che ke he bhavyo! tame amArA tarapha Avo, amArA tarapha Avo. ame je AtmAnubhavarUparasano AsvAda cakhAvIe te cAkhI badhA sukhI thAo. badhA janmo A rasanA Adi indriyone poSavA arthe kaSAyabhAvo karavAmAM ja vyartha gumAvyA; have khAvA mATe jIvavuM nathI paNa jIvavA mATe khAvuM che. tethI rasanA indriyanA kSaNika rasAsvAdano tyAga karI nitya anupama pavitra evA AtmAnaMdamaya anubhava rasano A bhavamAM AsvAda karo, e ja AtmArthIne zreyaskara che. AkhA manuSyajanmane viSaya bhogArthe vyartha khotAM tamane potAnAM AtmAnI alpa paNa dayA kema na AvI? ke AnuM bhaviSyamAM zuM thaze? athavA mAro AtmA kaI gatine pAmaze ? / / 11 / / are! vyartha kolAhalothI haThIne, gharo uramA kALajI A kathI te; susaMto taNA Azaye ura ghAro, rahelo svadeThe sva-AtmA vicAro. 12 artha :-- are! A jagatanA vyartha AraMbhaparigrahanA kolAilothI dUra haThI upara kahela satpuruSa, satsaMga, bhakti Adi karavAnI hRdayamAM have kALajI rAkho. saMtapuruSoe kahelA AtmArthanA lakSane sudaDhapaNe vaLagI rahI, A potAnA dehamAM ja rahelA paramAtmA samAna zuddha AtmAno vicAra karo. / / 12 / prakAze bhUmine zazI zveta teje, na bhUmirUpe koI kALe bane te; = sadA bhinna che vizvathI tema pote; prakAze badhAne, na tevo thato te. 13 artha - caMdramA potAnA sapheda tejamaya kiraNonI kAMtithI AkhI bhUmine prakAze che. tethI bhUmi zveta thaI jAya che paNa caMdramA koI kALe te bhramirUpa banato nathI. tema AkhA vizvI pote sadA bhinna che, evo AtmA te samasta vizvane potAnA jJAnaguNathI jaNAve che chatAM kadI te vizvarUpa thato nathI. "caMdra bhUmine prakAze che, tenA kiraNanI kAMtinA prabhAvathI samasta bhUmi zveta thaI jAya che. paNa kaMI caMdra bhUmirUpa koI kALe tema thato nathI, ema samasta vizvane prakAzaka evo A AtmA te kyAre paNa vizvarUpa thato nathI, sadAsavaMdA caitanyasvarUpa ja rahe che. vizvamAM jIva abhedatA mAne che e ja bhrAMti che." zrImad rAjacaMdra patrAMka 833 (va.pU.60) ||13|| nabhe vizvano vAsa toye asaMgI, badhAM dravyathI bhinna AtmA anaMgI. anutpanna AtmA mare kevI rIte? sadA Atmasukhe vase siddha nitye. 14 Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (93) rasAsvAda 415 artha :-- nabha eTale AkAza. AkAza dravyamAM sarva dravyone avakAza ApavAno guNa che. tethI samasta vizvano, AkAza dravyamAM vAsa hovA chatAM te AkAza dravya potAnA svabhAvamAM sadA sthita rahevAthI te asaMgI che, eka dravya bIjA dravyamAM koI kALe bhaLatuM nathI. te apekSAe jotAM vizvano AkAza dravyamAM praveza hovA chatAM praveza nathI. kemake AkAzadravya vizvanA padArthomAM bhaLatuM nathI; alipta rahe che. tema pudgala Adi badhA dravyonI vacamAM rahela AtmA hovA chatAM te sarva dravyathI bhinna tathA sarva paryAyathI rahita che. te anaMgI eTale zarIra vagarano arUpI padArtha che. jenI koI kALe utpatti nathI evo te AtmA kevI rIte mare ? jethI siddhadazAne pAmela AtmA mokSamAM jaI sadA AtmasukhamAM nivAsa kare che. "jema AkAzamAM vizvano praveza nathI, sarva bhAvanI vAsanAthI AkAza rahita ja che, tema samyaSTi puruSoe pratyakSa sarva dravyathI bhinna, sarva anya padArthathI rahita ja AtmA dITho che. jenI utpatti koI paNa anya dravyathI thatI nathI, tevA AtmAno nAza paNa kyAMthI hoya?'' (va.1.621) ||14|| aTho! evI utkRSTa zAMti viSe je, akhaMDita lakSe sadA ullAse che, namaskArane yogya saMto sadA te, rasAsvAda AtmA taNo cAkhavA te. 15 * aho ! AzcaryakAraka, paramasukhasvarUpa, utkRSTa AtmazAMtine je pAmyA evA bhagavaMtane namaskAra. tathA parama zuddha svarUpamAM akhaMDapaNe rahevAno lakSarUpa pravAha jeno sadA ullAsamAna che evA saMta puruSo paNa sadA namaskArane yogya che. kemake teo paNa AtmAnA anubhavasvarUpa rasAsvAdane cAkhe che. "paramasukhasvarUpa, paramotkRSTa, zAMta, zuddha caitanyasvarUpa samAdhine sarva kALane mATe pAmyA te bhagavaMtane namaskAra, te padamAM niraMtara lakSarUpa pravAha che jeno te satpuruSone namaskAra.'' (va.pR.621) / / 15 / gharo zakti evI tame sarva bhAI, rahyA UMghamAM bhAna bhUlI chupAI; gaNo cho sukhI zira upAdhi ghArI, tharAtA nathI, bhAra lyo cho vadhArI. 16 artha :-- hai bhAI! tame paNa AtmaanubhavarUpa rasanA AsvAdananI sarva zakti dharAvo cho. paNa moharUpI nidrAnA kAraNe potAnA svarUpanuM bhAna bhUlavAthI e sarva zaktio AtmAmAM ja chupAIne rahela che. ajJAnavaza zira upara jagatanI upAdhine vahorI potAne sukhI gaNo cho ane haju vizeSa upAdhino bhAra vadhAro cho; paNa tethI gharAtA nathI. "jema jema upAdhino tyAga thAya tema tema samAdhimukha pragaTe che. jema jema upAdhinuM grahaNa thAya tema tema samAdhisukha hAni pAme che. vicAra karIe to A vAta pratyakSa anubhavarUpa thAya che.'' (va.pR.452) 16|| vadhu meLavIne thavA suI mAge, bhikhArI ja rAjAdhirAjA ya lAge; aho! jJAnIe mArga judo ja joyo : 'graho kAMI to sukhano mArga khoyo.' 17 artha :-- je vadhu parigraha meLavIne sukhI thavA mAge, te rAjA hoya to paNa bhikhArI che. eka je saMnyAsIe ziSyane be AnA ApI kahyuM koI bhikhArIne ApI deje. eka divasa rAjAne bIjAnuM rAjya levA jatAM joI ziSye vicAryuM ke A kharekhara moTo bhikhArI che. potAnI pAse ATaluM badhuM hovA chatAM te bIjAnuM paNa levA icche che ! bhikhArI koNa ? 'tRSNAvALo nara nitya bhikhArI, saMtoSI nara sadA sukhI.' aho ! jJAnI puruSe to sukhano mArga koI judo ja joyo. jJAnIpuruSanA mata pramANe sukha meLavavA koI vastunuM grahaNa karavuM, e sukhanA mArgane khovA barAbara che, "sarva jagatanA jIvo kaMI ne kaMI meLavIne Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 sukha prApta karavA icche che; moTo cakravartI rAjA te paNa vaghatA vaibhava, parigrahanA saMkalpamAM prayatnavAna che; ane meLavavAmAM sukha mAne che; paNa aho! jJAnIoe to tethI viparIta ja sukhano mArga nirNata karyo ke kiMcitmAtra paNa grahavuM e ja sukhano nAza che." (va.pR.620) //1zo. sva-AtmA aho! deha AdithI bhinna, sadA jyoti rUpe prakAze sva-anya; su-guruthI jANI svarUpe sumagna, raho to rasAsvAda cAkho, suvijJa." 18 artha :- potAno AtmA aho! deha Adi sarva padArthothI bhinna che. te sadA caitanyajyotisvarUpa, sva tathA anya para padArthone paNa prakAzavA samartha che. evA AtmAne sadguru dvArA jANI tenA svarUpamAM jo nimagna raho to he suvijJa eTale suvizeSapaNe tattvane jANanArA bhavyo! tame paNa AtmAnA rasAsvAdane cAkhI zako. e rasAsvAda anaMta apAra AnaMdane ApanAra che. "dehathI bhinna svaparaprakAzaka parama jyotisvarUpa evo A AtmA, temAM nimagna thAo. he Aryajano! aMtarmukha thaI, sthira thaI, te AtmAmAM ja raho to anaMta apAra AnaMda anubhavazo." (va.pR. 620) I/18aaaa indriyonA rasAsvAdamAM hiMsA che. jyAre atIndriya evA AtmAnA rasAsvAdamAM ahiMsA che. ahiMsA e ja gharma che. koI paNa prANIne mAravo nahIM, e dravya ahiMsA che. ane pramAdavaza kaSAyabhAvovaDe potAnA AtmaguNonI hiMsA karavI nahIM te bhAva ahiMsA che potAnI icchA pramANe vartavuM te svacchaMdapaNuM che ane jyAM svacchaMdatA che tyAM pramAda che. ane jyAM pramAda che tyAM viSayakaSAya che. viSayakaSAya che tyAM bhAvahiMsA che. ane jyAM bhAvahiMsA che tyAM saMsAra che. mATe saMsArano cheda karavA svaccheda mUkIne guru AjJAe ahiMsAdharmanuM pAlana karavuM e AtmAne parama hitakArI che. e saMbaMdhI vizeSa khulAsA A pAThamAM karavAmAM Ave che : (94) ahiMsA ane svacchaMdatA (doharA) | sarva gharmanuM bIja je, ghAre ura gaMbhIra, rAjacaMdra-pada te namuM, satya ahiMsaka vIra. 1 artha :- sarva gharmonuM bIja eTale rahasya jenA hRdayamAM gaMbhIrapaNe ghAraNa karela che evA zrImad rAjacaMdra prabhunA caraNakamaLamAM huM namaskAra karuM chuM. je rAgadveSane jItavAthI sAcA ahiMsaka vIra kahevAya che. rAgAdika daMra thAya tyAM kharI ahiMsA ghAra, rAgAdi pragaTAvatAM, hiMsA-svarRpa vicAra. 2 artha - je gharmavaDe rAgadveSa ajJAna Adi bhAvo dUra thAya tene kharo ahiMsAdharma jANo. ane jyAM gharmanA nAme rAgadveSa kAmakrothAdi bhAvonuM poSaNa thAya tyAM ahiMsAdharma nathI paNa te hiMsAnuM bIjuM Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (94) ahiMsA ane svacchaMdatA 41 7. svarUpa che ema vicAro. dravyabhAvarRpa prANanI, kaSAyone ghAta, hiMsA kahI salphAstramAM, agharma e sAkSAta. 3 artha :- pAMca indriyo, mana vacana kAyAnA yogabaLa, AyuSya ane zvAsocchavAsa e daza dravya prANa kahevAya che. tathA AtmAnA jJAna darzanAdi guNone bhAvaprANa kahevAya che. krodhAdi kaSAyabhAvovaDe koInA dasa dravya prANanI ke potAnA bhAvaprANanI hiMsA karavI tene sanzAstramAM sAkSAta agharma kahyo che. rAgAdi Aveza vaNa sAvaghAnatA hoya, prANa-ghAta pratyakSa ho, thatI na hiMsA toya. 4 artha :- rAgadveSAdi bhAvonA Aveza vagara, jIvonI rakSA karavA mATeno AtmAno upayoga pUrepUro jAgRta hoya, chatAM koI jIvanA prANanI pratyakSa ghAta thaI jAya, to paNa tene hiMsA lAgatI nathI. jemake muni IrSA samitipUrvaka cAlatA chatAM koI jIva akasmAta paga nIce AvIne marI jAya to paNa tenI hiMsA munine lAgatI nathI, kAraNa ke tene bacAvavAno temano upayoga pUrepUro jAgRta hato. rAgAdika vaza vartatAM, pramAda jyAM sevAya, prANaghAta ho ke na ho, jarUra hiMsA thAya. 5 artha - paNa jyAM rAgadveSAdi bhAvone vaza potAno upayoga che tyAM pramAdanuM sevana che. pramAdanA kAraNe cAlavA AdimAM jIva rakSA karavAmAM AtmopayoganI jAgRti nathI, mATe tyAM jIvonA prANanI ghAta ho ke na ho, paNa tene hiMsAno doSa jarUra lAge che. AtmaghAta pote kare, kaSAyano karanAra; maravuM-rjIvavuM anyanuM karmAthIna bananAra. 6 artha - je jIva kaSAyabhAvo kare te potAnA AtmaguNonI ghAta kare che. te bIjAne mAravA icche paNa bIjAnuM maravuM ke jIvavuM che tenA karmane AdhIna bananAra che. jema kUmaka nAmano bhikhArI potAnA karmane AdhIna bhojana pAmato nahoto. chatAM loko upara rumAna thaI baghAne mArI nAkhavAnA irAde pahADa uparathI moTo patthara gabaDAvyo. tenI sAthe pote paNa gabaDI gayo. ane bIjAne mAravAnA bhAvathI pote ja marIne narake gayo. hiMsAthI nA viramavuM, para hiMsA-pariNAma, para hiMsAnA bheda be; pramattatAnuM ghAma. 7 artha :- pratijJAvaDe dravya hiMsAno tyAga na karavo ane parahiMsAnA pariNAma rAkhavA e bhAvahiMsA che. dravya ane bhAva e hiMsAnA be bhedano jyAM sadbhAva che tyAM pramAda ghara karIne rahe che. parane laIne alpa paNa hiMsA nathI, vicAra; paNa pariNAma bhalAM thavA, hiMsA-hetu nivAra. 8 artha - para padArthane laIne alpa paNa hiMsA nathI ema vicAra. hiMsA, ahiMsAno AdhAra tArA bhAva upara che. mATe tArA pariNAma eTale bhAvonI zuddhi thavA arthe hiMsAnA kAraNone dUra kara. jUTha, Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 prajJAvodha-vivecana bhAga-2 corI, abrahma, AraMbhaparigraha vagerenA nimitte kaSAyabhAvo utpanna thaI dravya ane bhAvaprANanI hiMsA thAya che. mATe tevA hiMsAnA nimittothI dUra rahe jethI kAyabhAvo janme nahIM. nizcayane samaje nahIM nizcaya kheMce bALa; sartanane tyAgato, kriyA-pramAdI, bhALa. 9 artha :-- have svacchaMdapaNA viSe vAta kare che. je jIvo nizcayanayane yathArtha samajatA nathI te bALakanI jema ekAMte nizcayanayanI vAtane kheMcyA kare che. te AtmAne ekAMte zuddha buddha caitanyaghana mAnI kriyA karavAmAM pramAdI banI, sadAcAra, bhakti, satsaMga, pUjA, smaraNa Adi sartanane paNa tyAgI de che. 'rAkhuM nirmaLa bhAva huM, vartana bAhya gaNAya,' vade sva-chaMde vartatAM, mohe ghaNA taNAya. 10 artha :- vaLI nizcayAbhAsI kahe che ke huM to aMtaramAM nirmaLa bhAva rAkhuM chuM. uparanuM vartana to badhuM bAhya gaNAya che. ema kahI svacchaMde vartana karatAM ghaNA jIvo mohamAM taNAI jAya che; ane dravya hiMsA ane bhAva hiMsAnA bhogI thAya che. 'baMgha, mokSa che kalpanA, bhAkhe vANImAMhI; varte moThAvezamAM, zuzAnI te AMhI." zrImad rAjayaMdra hiMsA, hiMsaka, svi ne hiMsA-phaLanuM tattva jANI saMvara sAthavo, hiMsAmAM na mahattva. 11 artha :-- hiMsA kone kahevI? to ke pramomA pavaropa sA" zrI umAsvAti bhagavaMte 'mokSazAstra'mAM hiMsAnI A vyAkhyA karI che ke manavacanakAyayoganA pramAThathI jIvonA prANono nAza karavo te hiMsA che. hiMsA karavAnA jenA bhAva che te hiMsaka che. je nirdoSa prANIonI hiMsA thAya te hiMsya kahevAya che. tathA AvI hiMsAnuM phaLa zuM Avaze te tattvane jANI vicArIne AvatA karmone rokavA te saMvara che; tene sAdhya karavo. hiMsA karavAmAM koI moTAI nathI. jethI yathAzakti apramAdI banIne sarva prakAranI dravya ane bhAva hiMsAno tyAga karavo e ja yogya che. mokSamArga-ajJAtane samaja ne sarva prakAra; sarva apekSA samajatA sadguru-zaraNa vicAra. 12 -- artha :-- mokSamArganA ajJAta eTale ajANa jIvane syAdvAdapUrvaka sarva prakAranA tattvonI samaja nathI. mATe sarva prakAranI apekSAnA jANanAra evA sadguru bhagavaMtanuM zaraNa grahaNa karavuM e ja zreyaskara che, ema vicAravuM. ekAnte nizcaya naye mAnI AtmA zu, ghaNAya durgaMta sAthatA, mohe rahI abua. 13 artha :- ekAMte nizcayanayane pradhAna karI AtmAne kevaLa zuddha mAnI ghaNAya jIvo mohavaDe abuddha - eTale ajJAnI rahI durgatine sAthe che. 'samayasAra nATaka'nA kartA zrI banArasIdAsa paNa pahelA nizcayAbhAsI banI gayA hatA. paNa zrI rUpacaMdajI pAMDe maLatAM syAdvAdapUrvaka tattvanI samaja AvavAthI yathAyogya Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (94) ahiMsA ane svacchaMdatA 419 dazAne pAmI AtmajJAnI thayA. kahe, "jIva marato nathI, mAno sAcI vAta; vyavahAre zAstra dayA, mAtra baMgha-paMcAta." 14 artha - ekAMta nizcayavAdI kahe che ke jIva kadI marato nathI, e vAtane sAcI mAno. zAstramAM je vyavahArathI dayA pALavA kahyuM che te baghI karmabaMdhanI paMcAta che; arthAt dayA pALavAthI zubhakarmano baMdha thAya ane tenA phaLa bhogavavA jIvane devagatimAM khoTI thavuM paDe; puNya paNa mokSa prAptimAM bAghaka che, ema kahI pote azubhamAM pravarte che. baMghadazA samaje nahIM, te zAthI mukAya? bhUkhyuM peTa bhale rahe, zAne khAvA jAya? 15 artha :- nizcayAbhAsI jIvo, rAgadveSanA bhAvothI thatI AtmAnI baMghadazAne yathArtha samajatA nathI, to te karmabaMghathI kevI rIte mukAya? evA jIvone kahyuM hoya ke tamAruM peTa bhukhyuM thAya tyAre bhale te bhukhyuM rahe; tame zA mATe khAvA jAo cho? kema ke peTa bhukhyuM rahevAthI kaMI AtmA marato nathI. te to ajara amara che; to khAvAnI phikara zA mATe karo cho? ema marmavALI vAtathI kadAca ThekANe Ave. maraNa vakhatanI vedanA oNvane kevI thAya? teno khyAla karI jAo, to hiMsA samajAya. 16 artha - maraNa vakhatanI vedanA jIvane kevI thAya? teno vicAravaDe khyAla karI juo to hiMsAnuM svarUpa samajAya. caMdrasiMha rAjA zikAra karavA jatAM jyAre gahana jhADImAM siMha, sApa ane potAnI ja bahAra nIkaLelI talavAra vacce sapaDAIne maraNa najIka jANI kevA vicAre te caDhI gayo hato ke have mane koI maraNathI bacAve to tene mAruM saghaLuM rAjya, rANIo sarva ApI dauM ane teno jIvanaparyata dAsa thaIne rahuM. ema ApaNane paNa Aje koI avazya mArI nAkhaze ema kalpanA karIne ekAMtamAM thoDIvAra vicAra karI joIe to maraNano kevo bhaya jIvane lAge che teno khyAla Avaze. to bicArA niraparAdhI jIvone samULagA prANathI haNI nAkhatA temane keTaluM bhayaMkara du:kha thatuM haze? aho Azcarya che ke eno khyAla paNa pApI jIvone Avato nathI. je ajJAnI jIvane deha upara che prema, tene kacarI mAratAM haThe na samajuM kema? 17 artha :- je ajJAnI jIvane ApaNI jema potAnA deha upara hADohADa prema che tene potAnA alpa AnaMda khAtara haNI nAkhatAM samaju kahevAto mANasa kema pAcho haTato nathI? nathI AjJA bhagavaMtanI : "va phAve tema'; paNa yatnAthI vartatAM, pAmo kuzaLa-kSema. 18 artha :- bhagavAnanI AjJA tame "phAve tema vartA" evI nathI. paNa hAlatA, cAlatA, khAtA, pItA, bolatA ke koI paNa vastu letA mUkatA, mala tyAga karatA vagere badhe sthaLe jIvonI hiMsA na thAya evA upayogapUrvaka, yatnAsahita vartavAnI AjJA che. e karazo to tame kuzaLa-kSema eTale kalyANane pAmaze. Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 prajJAvabodha-vivecana bhAga-2 sarva adhUrA gharmanA zogho jo siddhAMta, na ahiMsA-hiMsA ghaTe, mAne sau ekAMta :- 19 artha :-- jainadharmanA syAdvAda siddhAMta sivAya badhA adhUrA dharmanA siddhAMtanI jo zodha karo to temAM ahiMsA, hiMsAnA vAstavika svarUpanuM koI cokkasa varNana nathI. sarva ekAMta pakSane mAne che. nAstika-mati evuM vade : "deha, jIva to eka; jIva nathI, to hiMsA nathI" tyAM zAno viveka? 20 artha :- nAstika matavALA evu kahe che ke deha ane jIva eka che. jIva nAmano koI padArtha nathI to tenI hiMsA thaI kema kahevAya? evI jenI vicAradhArA che tyAM viveka eTale hitAhitanuM bhAna kyAM rahyuM? brahma eka jo vizvarUpa, nitya; na kadI haNAya; sAdhu ahiMsA Adare, sArthaka kema gaNAya? 21 artha :-- vedAMtanA advaitavAdanI evI mAnyatA che ke jagatamAM brahma eTale Izvara eka ja che. te A vizvarUpe thayela che. te sadA nitya che. tene koI haNI zake nahIM. temanA matanA sAghu puruSo paNa ahiMsAne Adare che to tenuM saphaLapaNuM kevI rIte gaNavuM? kemake Izvara to jagatamAM ekaja che, bIjo koI Izvara thaI zake nahIM; to ahiMsAne AdaravAnuM prayojana zuM? taddana tanathI bhinna jaiva, evo mata gha2nA2, mAMsAdika bhakSaNa kare, nahi hiMsA gaNanAra. 22 artha :-- eka matanI evI mAnyatA che ke jIva nAmano padArtha A zarIrathI sAva bhinna che. evuM mAnI zarIranA mAMsAdikanuM bhakSaNa kare che. ane ema karavAmAM jIvanI hiMsA thatI nathI ema mAne che. AtmA sadA asaMga je nabha sama gaNe phrUTastha, pariNAmI mAne nahIM; nahi hiMsA-doSastha. 23 artha :-- sAMkhya matavALA ema mAne che ke AtmA AkAza samAna sadA asaMga che ane kUTastha nitya che arthAt sarvadA nitya che. te koI rIte anitya hoI zake nahIM. te AtmA pariNamanazIla svabhAvavALo nathI, arthAt vibhAvarUpa pariNamato nathI. mATe hiMsA karavAno doSa tene lAgato nathI. svayaM kSaNa kSaNa jIva mare, ema gaNe vaLI koya; marato mAre zI rIte? hiMsA tyAM zI hoya? 24 artha :- bauddhamatavALA kSaNikavAdI kahevAya che. temanA mata pramANe AtmA svayaM kSaNe kSaNe ma2Na pAme che. je kSaNe kSaNe marI ja rahyo che tene vaLI zI rIte mAre? to tyAM hiMsA thaI kema kahevAya? kharI zailI syAdvAda jo, AtmA-nitya-anitya, kAya-viyoge vedanA, hiMsA-hetu satya. 25 artha :-- mATe kharI zailI to jainamatanA syAdvAdanI che ke jyAM AtmA koI apekSAe nitya che ane koI apekSAe anitya che. jainanA mata pramANe maraNa samaye kAyAno viyoga thatAM jIvane vedanAno anubhava thAya che, tema koIne mAravAthI tenI kAyAno viyoga thatAM tene paNa vedanAno anubhava thAya che; Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (94) ahiMsA ane svacchaMdatA 4 2 1 mATe te jarUra hiMsA che. jIMva-vagha kaSAya-hetu te, AtmaghAtakUMpa jANa, maMda kaSAye oNva bace, nija rakSA te mAna. 26 artha :- jIvone mAravAnA bhAva te kaSAyanA kAraNe che. mATe kaSAyane AtmaguNonA ghAtaka jANa. maMda kaSAyanA bhAvothI jIva pApa karato aTake che; tethI jIvo maratA bace che. mATa maMda kaSAyane AtmAnI rakSAnA sAghana mAna. deva, atithi zrAddha ke auSadha Adi kAja hiMsA karanAro grahe narake jatuM jahAja; 27 artha - koI gharmamugdha hRdayavALA ema kahe che ke gharmArthe devone bali caDhAvavAmAM koI doSa nathI. ema mAnI koI RSi Adi atithi nimitte hiMsA kare che. koI pitAnA zrAddha arthe jIvonI ghAtamAM pravarte che. koI vaLI auSagha arthe jIvonI hiMsA kare che. ema svacchede hiMsA karanAro durbaddhi jIva, narake jatAM jahAjane pakaDI, pote paNa temAM besI narake jAya che. to jihA-lolupatA, yuddha-vRddhatA, veSa jIMva-vaghanAM kAraNa, are!de kadIye sukha-leza? 28 artha - je jIvamAM jIbhanI lolupatA che, yuddha karavAmAM Asakti che ke verajherarUpa dveSa rAkhavAmAM rAjI che te jIva vaghanA kAraNone seve che. are ! AvA bhAvo te kadI leza paNa sukha Apaze? nahIM Ape. mUDha jano vaLI mAnatA : hiMsaka siMhAdika mAryAthI bahu rjIva bace, haNatAM gharma adhika. 29 artha :- vaLI mUDha jano ema mAne che ke siMhAdika hiMsaka prANIone mAravAthI bIjA ghaNA jIvonA prANa bacaze. mATe evA jIvone mAravAthI gharmanI vizeSa vRddhi thAya. e nyAye hiMsaka baghA, haNavA yogya gaNAya; mANasa paNa hiMsaka ghaNA, saune kema haNAya? 30 artha :- e nyAyathI jotAM to baghA hiMsA karanArAo haNavA yogya gaNAya. mANasomAM paNa ghaNA jIvo hiMsaka vRttinA che to tene paNa haNavA joIe; paNa te sarvane kema haNAya? haNavAno bhAva paNa hRdayamAM lAvavo te jIvane bhayaMkara durgatinuM kAraNa thAya che. duHkhe ribAtA eNvo, mAryo chUTI jAya, dayALu nA dekhI khame, evAM duHkha jarAya. 31 artha - koI kahe: gAya, bheMsa vagere rogathI ribAtA hoya to tene mAravAthI te jIvo duHkhathI chUTI jAya. dayALu puruSo evA duHkhane dekhI jarAya khamI zakatA nathI; mATe te duHkhI prANIo mAravA yogya che. avicArI evuM gaNI jIMva-vaghamAM prerAya, mAryAthI sukha jIvane thaze, mAtra kalpAya. 32 Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha - ahiMsAdharmane bhUlI, avicArI jIvo evuM mAnI ribAtA jIvonA vaghamAM prerAya che. tene mAryAthI te jIvane sukha thaze ema mAtra tenI kalpanA che. tene badale evA jIvone duHkhanA samayamAM maMtra saMbhaLAvavAmAM Ave to A bhave zAMti thAya ane bhaviSyamAM paNa uttama gatine pAme. jema bharUcamAM samaLIne maratI vakhate mahAtmAe maMtra saMbhaLAvavAthI te laMkAmAM rAjakuMvarI thaI hatI. pachI jAtismaraNajJAna thavAthI bharUcamAM AvI te sthAne moTuM jina maMdira baMdhAvyuM; te Aje paNa samaLI-vihAra nAme prakhyAta che. naraka-kaeNpe jIMva jo paDe, adhika duHkhI thAya, ajJAnI jIMvane are! kyAMthI te samajAya? 33 artha - rIbAtAM pazune mAravAthI jo raudradhyAnathI tenuM maraNa thAya to te narakarUpI kUvAmAM paDI vaghAre duHkhI thAya. paNa ajJAnI evA jIvane are ! A vAta kyAMthI samajAya? tarasI pADI kUMpa-taTe jIMbha kADhI ribAya, DosI jaLa bharavA gaI, ANI hRdaya dayA ya- 34 artha - eka tarasathI pIDita pADI kuvAnAM kinAre jIbha kADhI ribAtI hatI. tyAM eka DozI jaLa bharavA gaI. kUvA upara pADIne joI tenA hRdayamAM dayA AvI. pADI pADI kUpamAM ghakko daI, harakhAya; ajJAnInI e dayA, prANa-haraNa-upAya. 35 artha :- dayA AvavAthI te DosImAe pADIne ghakko daI kUvAmAM nAkhI. pachI rAjI thavA lAgI ke have bicArI gharAIne pANI pIze. paNa te pADI pAchI kUvAmAMthI bahAra kema nIkaLI zakaze tenuM tene bhAna nathI. ema ajJAnInI dayA te jIvanA prANa haraNa karavAno upAya banI gaI. mATe hamezAM samyakajJAnane syAdvAdapUrvaka samajI ahiMsA gharmanuM svaccheda mUkIne jJAnI kahe tema pAlana karavuM joIe. jethI jIvane zAzvata sukharUpa muktinI prApti thAya. pUrvApara viruddha je mithyA vacana-vicAra, mAnyAthI mukti nathI; sadguru-Azraya sAra. 36 artha - pUrvApara eTale AgaLa pAchaLa jemAM virogha Ave evAM mithyAmatavAdIonA vacana vicAro che. te mAnya karavAthI jIvano mokSa nathI. mATe eka AtmajJAnI sadguruno Azraya grahaNa karavo e ja jagatamAM sArarUpa che. jethI A bhava-parabhava banne sugharI jIva zAzvata sukha zAMtine sarvakALane mATe pAmI zake. svacaMchada mUkI guru AjJAe jIva ahiMsA gharmane pALe to krame karI sarva doSo kSaya thAya. paNa AjJA pAlanamAM alpa paNa zithilatA eTale pramAda seve to mahA doSanA janma thAya che. zithilatA e pramAdane laIne che. pramAdathI AtmA maLeluM svarUpa paNa bhUlI jAya che. alpa pramAdathI kevA kevA doSo utpanna thaI zake eno citAra aneka draSTAMto sAthe A pAThamAM ApavAmAM Ave che : Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (95) alpa zithilapaNAthI mahA doSanA janma 42 3 (95) alpa zithilapaNAthI mahA doSanA janma (vAmAnaMdana ho prANa thakI cho pyArA-e rAga) * devAnaMdana ho rAjacaMdra prabhu pyArA, A kaLikALe ho amane uddharanArA. vaMdana-vidhi nA jANuM to ye, caraNe AvI vaLaguM; acaLa caraNano Azraya Apo, mana rAkhuM nA aLaguM. devAnaMdana ho rAjacaMdra prabhu pyArA. artha - devamAtAnA naMdana paramakRpALu zrImad rAjacaMdra prabhu amane bahu pyArA che. kemake A bhayaMkara kaLikALamAM amArA jevA aneka bhava samudramAM DUbatA jIvono uddhAra karanAra e ja che. evA prabhune kevA prakAre vaMdana karavA tenI vidhi huM jANato nathI. to paNa bhaktivaza temanA caraNakamaLamAM AvIne vaLaguM chuM. mATe he prabhu! ApanA caraNakamaLano mane acaLa Azraya Apo; arthAt ApanA zaraNe ja rAkho. jethI huM sadaiva ApanI AjJAmAM rahI,manane bIje kyAMya javA dauM nahIM. 1 aho! zikhAmaNa Ape ApI, sadA svaraeNpa bhajavAnI, alpa zithilapaNuM paNa tyAgI, TaMkotkIrNa thavAnI. devA artha - aho! Ape anaMta kRpAkarI amane sadA "sahajAtma svarUpa" bhajavAnI zikhAmaNa ApI. je amAro mULa svabhAva hovA chatAM ame tene bhulI gayA hatA. mATe have alpa paNa zithilapaNAne tyAgI, TaMkotkIrNa eTale patthara para TAMkeluM jema bhuMsAya nahIM tema "sahajAtma svarUpa' maMtranuM raTaNa cittamAMthI bhusAya nahIM; sadA smaraNamAM rahe evI AjJA ApIne Ape amArA upara anaMta upakAra karyo che. rA (1) laghuzaMkA sama alpa doSathI bhavabhramaNa anubhavIne, duSTa doSa ughADo pADyo, anahada dayA karI e. devA artha :- laghuzaMkA samAna alpa doSathI Apane aneka bhavamAM bhramaNa karavuM paDyuM. teno anubhava karIne alpa doSa paNa jIvane keTaluM bhava bhramaNa karAve ema jaNAvI, te duSTa doSane ughADo pADI Ape amArA upara anahada dayA karI che. 3 "pramAdamAM zuM paDyA rahyA cho! amUlya avasara bhALo, vartamAnamAM mArga are ! A aneka kaMTakavALo. devA. artha - uttarasaMDAmAM sevAmAM rahela zrI motIlAla bhAvasArane paramakRpALudeve ekavAra jaNAvyuM ke, tame pramAdamAM zuM paDyA rahyA cho! jJAnIno yoga hovAthI amUlya avasara prApta thayo che ema jANo. vartamAnamAM vItarAgano mArga aneka matamatAMtararUpI kAMTAothI bharelo che. "tame pramAdamAM zuM paDyA rahyA cho? vartamAnamAM mArga evo kAMTAthI bharyo che ke te kAMTA khaseDatAM Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 amane je zrama veThavo paDyo che te amAro AtmA jANe che." -jIvanakaLA (pR.227) I/4 khaseDatAM kAMTA parizramathI amane thAka caDe che, aMtara-AtmA ke prabhu jANe; anusaratAM na naDe e. devA artha - te kAMTAo khaseDatAM amane parizramathI je thAka caDhyo che te amAro aMtara AtmA jANe ke prabhu jANe che. paNa have te mArgane anusaravAmAM koI vidana nathI. pAA vartamAnamAM jJAna hota to, keDa na choData tenI, chello ziSya hato varaprabhuno, smRti sukhada che enI. devA artha - vartamAnakALamAM koI jJAnI hota to ame tenI keDa choData nahIM. huM mahAvIra prabhuno chello ziSya hato. jAtismaraNajJAna thavAthI mane tenI Aje paNa sukhada eTale sukhane devAvALI evI smRti thAya che. "jo vartamAnamAM jJAnI hota to ame temanI pUThe pUThe cAlyA jAta, paNa tamane pratyakSa jJAnIno yoga che chatAM evA yogathI jAgRta thatA nathI. pramAda dUra karo, jAgRta thAo. ame jyAre vIra prabhunA chellA ziSya hatA, te vakhatamAM laghuzaMkA jeTalo pramAda karavAthI amAre ATalA bhava karavA paDyA. paNa jIvone atyaMta pramAda chatAM bilakula kALajI nathI. jIvone pratyakSa jJAnI puruSonuM oLakhANa thavuM ghaNuM ja durlabha che." -jIvanakaLA (pR.227-228) /kA alpa zithilatAthI bhava bhaTakyo, koI zithila nA thAzo, nAnuM chidra jahAje paDatAM, bhara dariye DUbI jAzo. devA artha - huM alpa zithilatAthI aneka bhavomAM bhaTakyo. mATe koI zithila eTale pramAdI thazo nahIM. jema nAnuM chidra jahAjamAM paDe to AkhuM jahAja dariyAmAM DUbI jAya; tema tame paNa alpa pramAda karazo to bhavasamudramAM DUbI jazo. zAM samaya mAtra pramAda na karavo' kahyuM, na kADhI nAkho, re! atyaMta pramAda chatAMye, kema na kALajI rAkho? devA artha :- "samayamAtra paNa pramAda karavo nahIM' ema bhagavaMte kahyuM che te vAtane kADhI nAkho nahIM; paNa lakSamAM lo. are! Azcarya che ke atyaMta pramAda chatAM paNa AtmAnI kALajI kema rAkhatA nathI. TA mAtra jAgrata karavA kahyuM huM, mATe jAgo, jAgo! Akho loka baLe che duHkhe, cetI bhAgo, bhAgo! devA artha - mAtra tamane jAgRta karavA kahuM chuM. mATe jAgo, jAgo! Akho loka trividha tApathI baLI rahyo che, mATe have cetI jaI bhAgo, bhAgo. nahIM to tame paNa temAM baLI marazo. kA alpa are! agni saMgharatAM koI ne zAMti pAme, sakala vizvane bALI de te zithilapaNAne nAme." devA artha - alpa mAtra agnino saMgraha karavAthI koI zAMti pAme nahIM, paNa te ja agni sakala vizvane bALI zake. jema eka kheDUta bIDI pIne tenuM ThuMThuM pramAdathI gharamAM pheMkI khetare gayo. gharamAM bALaka sutuM hatuM. te AvIne jue to AkhuM ghara agnimAM saLagatuM hatuM. bALaka marI gayo hato. pa.pU.prabhuzrIjI kahe : eka agnino taNakho lAkha maNa rUne bALI nAkhe. tema jJAnIpuruSanI eka AjJA sAcA hRdaye upAse Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (5) alpa zithilapaNAthI mahA doSanA janma 42 5 to jIvano mokSa thaI jAya. paNa AjJA upAsatAM koI alpa paNa zithilapaNuM seve to temAMthI mahA doSo janma pAmI tene durgatie laI jAya. 10nA (2) gharmaghoSa nAme maMtrIzvara, nAzavaMta sau jANI, dIkSA laIne uttama pALe, loke ati vakhANI. devA artha - have zithilapaNAthI ke pramAdathI alpa doSa sevavAnA kevA kevA phaLa Ave che tenA aneka draSTAMto atre ApavAmAM Ave che. gharmaghoSa nAmanA maMtrIzvara, jagatanA sukhone nAzavaMta jANI dIkSA laI uttama rIte tene pALatA hatA. temanI municaryAnA lokoe ati vakhANa karyA. ||11 vihAra karatA vArtAkapuramAM gharmaghoSa muni AvyA, vAstaka-maMtrInI patnIe dAnArthe bolAvyA. devA artha - vihAra karatA te gharmaghoSa muni vAstakapuramAM AvyA. vAstakamaMtrInI patnIe dAnArthe temane potAnA ghare bolAvyA. /12aa mathumizrita khara devA jAtAM, muni ayogya gaNI te, pAchA vaLiyA, bhikSA tarjIne; gokhe dIThuM ghaNIe. devA artha - madhu eTale sAkara mizrita khIra vahorAvatAM, muni tene ayogya gaNI, bhikSA tajIne pAchA vaLyA. te gokhamAM beThela gharanA ghaNI vAstakamaMtrIe badhuM joyuM. 13nA vAstakamaMtrI navAI pAmyA, vicAra karavA lAgyA, kema muni AhAra laghA vaNa, pAchA turta ja bhAgyA? devA artha - vAstakamaMtrI navAI pAmI vicAravA lAgyA ke muni AhAra lIghA vinA ja kema turta pAchA pharI gayA? 14 TapakeluM maghu-biMdu dIThuM, jamIna para jyAM jue; mAkhI baNabaNatI bahu bhALI, gharoLInuM bacyuM ke- devA artha - te vicAratAM, sAkaramizrita khIranuM eka TIpuM jamIna para TapakeluM maMtrIe joyuM. tenA upara bahu mAkhIo baNabaNatI hatI. te mAkhIone joI gharoLInuM bacyuM tyAM AvyuM. /15aa. AvI acAnaka mAkhI khAtuM, Ave tyAM kAcaMDo; siMha samo pakaDI baccAne mArI khAvA maMDyo. devA artha :- gharoLInuM baccuM acAnaka AvI mAkhI khAvA lAgyuM ke tyAM eka kAcIDo Avyo. te gharoLInA baccAne siMha samAna pakaDI mArIne khAvA lAgyo. 16aaaaN AvI bilADI tene pakaDe, tyAM doDyo jAuriyo, AvelA me'mAna taNo e hato kUtaro baLiyo. devA artha - teTalAmAM bilADIe AvI te kAcIMDAne pakaDyo. te joI jAhuriyo eTale lAMbAvALavALo baLavAna kUtaro je maMtrInA ghera Avela mahemAnano hato te doDyo. I/1LA. Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 zvAna maMtrIno tenI sAthe, bAyo laDavA doDI, potAnA krUtarAnA pakSe, laDyA dAsa zira phoDI. devA artha:- jAphariyAne joI maMtrIno kUtaro tenI sAthe laDavA doDIne bAjhayo. banne kUtarAno pakSa laI tenA dAso paraspara laDavA maMDyA ane eka bIjAnA mAthA phoDI nAkhyA. 18 vAstaka-maMtrI ciMtavato tyAM : dIrghadraSTi muni kevA! karuNA kAje bhikSA tyAge, ghanya ghanya muni evA. devA artha - A badhuM joI vAstaka-maMtrI ciMtavavA lAgyo ke aho! A muni kevA dIrghadraSTivALA che. ke jenA jJAnamAM pramAdathI gaLapaNanuM eka TIpuM paDavAthI keTalA mahAdoSa utpanna thaI zake te jaNAya che. tethI karuNAnA kAraNe jeNe bhikSAno paNa tyAga karyo, evA mahAmunine ghanya che, ghanya che. 19aaaa maMtrI lIna thayA vicAre, gatabhava-smaraNe jAgyA, svayaMbuddha thayA kevaLI tyAM, devo paeNjavA lAgyA. devA artha - maMtrI AvA vicAramAM lIna thaI javAthI pUrvabhavanuM smaraNa thatAM jAgRta thaI gayA. tyAM ja kSapaka zreNI mAMDI koInA upadeza vagara svayaMbuddha thaI kevaLajJAnane pAmyA. tethI devo AvI temane pUjavA lAgyA. 20aaaa. maghu-biMdusama alpa zithilatA, yuddha bhayaMkara bhALI, vicAravAna jIvo maMtrI sama, de sau doSo TALI. devA artha - sAkara mizrita khIranA eka bindu mAtranI alpa zithilatAthI thayela bhayaMkara yuddhane bhALI vicAravAna jIvo, maMtrInI jema sarva doSone TALI potAnA AtmAnuM kalyANa sAthaze. 21 . (3) mAyA-maMDapa mayadAnava-kRta, sthaLa-jaLa eka jaNAve, duryodhana jaLane sthaLa jANI, paTakuLa nija bhIMjAve. devA artha :- mayadAnavakRta eTale dAnavonA zilpI dvArA banAvela eka mAyA maMDapa hato. jemAM sthaLanA ThekANe jaLa dekhAya ane jaLanA ThekANe sthaLa jaNAya. tyAM duryodhana jaLane sthaLa jANI cAlyo. tethI paTakuLa eTale tenA kapaDAM bhIMjAI gayA ane jyAM pANI nahotuM tyAM pANI dekhAvAthI kapaDAM UMcA lIdhA. 22aa driaupada yauvana-madamAM bhUlI, sahaja hAsya-saha bolI : aMgha pitAnA putro aMghA," vagara vicAryuM, bhoLI. devA. artha :- duryodhananA kapaDAM bhIMjAyelA joI yauvana-madamAM bhUlelI evI draupadI sahaja hAsya sAthe bolI UThI ke "aMgha pitAnA putro aMghA" ema vagara vicAryuM te bhoLIe kahI dIdhuM. duryoghananA pitA dhRtarASTra AMdaLA hatA. tethI teM paNa AMghaLA jevuM vartana karyuM; evA bhAvamAM draupadIe kahyuM. 23 duryoghana-ura vera vasyuM to, draupadI IMte jItI; bharI sabhAmAM mAsika-kALe, cIra tANyAM; zI vItI! devA Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' azithilatIthI thohA doSano jInjI IIIIIIII munine vahorAvatA khIranuM TIpu jAmIna upara paDyuM muni AhIra lIdhA uNa pAchI kya thISamAM lIkelA thakI ja bharyuM jIthI, tenA vicAramI kevaLajJAnI pAkhyA, khIranA eka TIpA vaDe aneka jIvonI hiMsA Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (5) alpa zithilapaNAthI mahA doSanA janma 427 artha - te sahaja pramAdavaza hAsya vacanothI duryodhananA manamAM vera vasyuM. tethI draupadIne jugAramAM jItIne bharI rAjasabhA madhye mAsika-kALe tenA cIra tANyA. juo alpa zithilatAnuM phaLa! 24 bhIme duryodhana haNavAnI bhIkha pratijJA lIthI, mahAbhAratIya yuddha hiMsA akathya hAsya kIthI. devA artha :- AvuM duryodhananuM kRtya joIne bhIme duryodhana haNavAnI bhISma pratijJA grahaNa karI. tenA phaLasvarUpa mahAbhAratanuM yuddha maMDAyuM ane akathya eTale nahIM kahI zakAya evI jIvonI bhayaMkara hiMsA thaI. tenuM kAraNa alpa pramAdavaza karela draupadInuM hAsya hatuM. mATe je kAMI bolavuM te bahu vicArIne bolavuM, nahIM to bhayaMkara anarthanuM kAraNa paNa thaI jAya. rapA nepoliyana-paeNvana vaLI jojo, mahApratApI zro, yuddha sarve ghAryA jItyo, buddhimAM paNa pUro. devA artha - nepoliyana bonAporTanA jIvanane paNa jojo. te mahApratApI zUravIra hato. teNe sarve ghArelA yuddho jItyA. te buddhimAM paNa pUro hato. rA kUca kare nija sainya mokhare jarA vAra te sUto, chellA sainikane daI hukama jagADavA, te cUkyo. devA artha - potAnI senA mokhare eTale AgaLakUca karavA lAgI. nepoliyana chellA sainikane jagADavAno hukama ApI jarAvAra suto. paNa te sainika jagADavAnuM bhUlI gayo. razA vakhatasara pahoMcI nA zakatAM aMtima yuddha khoyuM mahArAjya lagabhaga yurapanuM; alpa UMgha-phaLa joyuM? devA artha :- have vakhatasara tyAM pahoMcI na zakatAM aMtima yuddhamAM lagabhaga yuropanuM mahArAjya je pote jItI gayo hato te badhuM khoyuM. alpa UMgha karavAnuM zuM phaLa AvyuM te teNe joyuM. mATe alpa pramAdathI mahAdoSa utpanna thAya che e dhyAnamAM rAkhavA yogya che. 28 mahAvIra-jIvanamAM jAo, cakravartI-suta-sukho tyAge RSabhaprabhunA saMge, khamavA bhAre duHkho. devA artha - mahAvIra bhagavAnano jIva pUrvabhavamAM bharata cakravartIno putrI marIcI nAme hato. tyAre cakravartIno putra hovA chatAM baghA sukho choDI, cAritra gharmanA bhAre duHkhothI khamavA mATe taiyAra thaI, zrI RSabhadevaprabhunA saMgano svIkAra karyo hato. rA. alpa vacana usUtra kahyAthI, bahu bhava UbhA kIghA, alpa zithilatAnAM bhAre phaLa, dIrghakALa lagI lIghAM. devA artha - pachI cAritragharma nahIM pALI zakavAthI marIcIe dIkSA choDI tridaMDI saMnyAsa dhAraNa karyuM. ekavAra te vyAdhi grasta thavAthI ziSya banAvavAnI icchA thaI. kapile AvI ekadA gharma viSe pUchyuM; Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 tyAre marIcIe tene Aryata gharma kahI saMbhaLAvyo. te sAMbhaLI kapile puchyuM : zuM tamArI pAse gharma nathI? tyAre marIcIe kahyuM : gharma to tyAM paNa che ane ahIM paNa che. ema alpa vacana usUtraprarUpaNAnuM bolavAthI lagabhaga koDAkoDI sAgaropama pramANa saMsAra upArjana karI bahu bhavomAM bhaTakyo. ema alpa zithilapaNAthI utsutraprarUpaNA karavAmAM bhAre phaLa dIrghakALa sudhI bhogavIne aMte bhagavAna mahAvIra thayA. tyAre temaNe paNa potAno A duSTa doSa ughADo pADI bIjAne paNa jAgRti ApI. [30nA (6) rAjA eka thayo bahu mAMdo, matyuM rasAyaNa khAze, kerI kada khAzo nahi, nahi to turta maraNa te sAthe." devA artha :- ekavAra rAjA bahu mAMdo thayo. rasAyaNa khAvAthI teno roga maTI gayo. paNa vaidhe rAjAne pharI e roga thAya nahIM tenA mATe evI carI batAvI ke tame kerI kadI khAzo nahIM. nahiM to tamAruM turaMta maraNa thaze. 31aaaa. evI AkarI karI batAvI; rAjA rAjya baghAmAM AMbAnAM sau jhADa kapAve, jANI sarva nakAmAM. devA. artha - vaidya evI AkarI karI eTale carI batAvI tethI rAjAe rAjyamAM rahelA sarva AMbAnA jhADane potAnA mATe nakAmAM jANI kapAvI dIdhA. 3rA gayo zikAre jaMgalamAM tyAM, AMbo suMdara bhALI, "chAyAthI nA jhera caDhe' kahIM tyAM ja baporI gALI. devA. artha - rAjA ekavAra zikAre gayo. tyAM jaMgalamAM suMdara AMbo bhALI, "enI chAyAthI kaMI jhera caDhe nahIM.' ema kahI te jhADa nIce ja baporano samaya pasAra karyo. 33 vRkSa uparathI sAkha paDI te, suMghI karamAM jhAlI, khAIza nahi huM kahI, karIne cIrIo sahune AlI. devA artha - tyAM vRkSa uparathI eka sAkha paDelI kerI nIce paDI. tene suMghIne rAjAe hAthamAM jhAlI rAkhI. pachI "ene huM khAIza nahI" ema kahI tenI cIrIo karIne badhAne ApI. /34. rahyo goTalo, A natha kerI" gaNa moMmA jyAM mUkyo, mUcha pAmI deha taje te; zithila mane nRpa cUkyo. devA artha - pachI rAjAne vicAra Avyo ke have A kerI nathI, A to goTalo che. ema gaNI jyAM goTalAne moDhAmAM mUkyo ke turta mUcha pAmI rAjAe deha tajI dIdho. ema mananI zithilatAthI rAjA cUkyo. tema ApaNuM mana paNa nimittAghIna zithila thaI jaze. mATe saMpUrNa jAgRti rAkhI evA nimittothI dUra rahevAmAM ja ApaNuM kalyANa che. [35 (7) eraMDA-DALe karI maMDapa, taraNe taraNe DhAMke, kSaNe kSaNe taraNuM umere, chelle taraNe bhAMge. devA Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (96) pAramArthika satya 4 29 artha - eraMDAnI DALIothI banAvela maMDapane ghAsanA taraNAthI DhAMkavA mATe eka eka taraNuM kSaNe kSaNe tenA upara nAkhe. chelle taraNe jyAre e vajana na khamI zake tyAre te maMDapa bhAMgI jAya. //36aaaa tema ati aticAro seve naoNvA, jIva pramAde, mahAvrato paNa bhAMge kardI to durgati-patha te sAthe. devAnaMdana ho rAjacaMdra prabhu pyArA, A kaLikALe ho amane uddhAranArA. artha - tema jIva pramAdavaza najIvA aticAro eTale doSo ghaNA seve to te kadI mahAvratone paNa bhAMgI durgatinA mArge cAlyo jAya. mATe devAmAtAnA naMdana zrImad rAjacaMdra prabhu amane ghaNA pyArA che, ke jemaNe A haDahaDatA huMDA avasarpiNI kALamAM paNa amane sAco mokSamArga batAvI amAro uddhAra karyo. gAphalA alpa zithilapaNuM paNa tyAgI, atyaMta puruSArtha AdarI, jIva jyAre samyakdarzanane pAmaze tyAre pAramArthika satya bhASA bolavAne te yogya thaze. prathama vyavahAra satya jIvanamAM AvyA pachI paramArtha satya Avaze. e viSe vistArathI A pAThamAM khulAsA ApavAmAM Ave che, je AtmArthIne hitakArI che. (96) pAramArthika satya (rAga ghanazrI-giruA re guNa tuma taNA, zrI vardhamAna jinarAyA re) sagurunA guNa to ghaNA, smaruM pAramArthika satya re, vaMdana karI pharI pharI kahuM, mAre to enI agatya re. sadgurunA guNa to ghaNA. artha - bhAvazramaNa evA sadguru paramakRpALudevanA guNo ghaNA che. paNa temAMthI emanA pAramArthika satya guNanI atre smRti karuM chuM. kemake mUrtimAna satyasvarUpa sadgurunA yoge jIvanI paramArtha vRSTi khUlIne satya AtmagharmanuM bhAna thAya che. temane vAraMvAra vaMdana karI kahuM chuM ke mAre A pAramArthika satvaguNanI ghaNI agatya eTale jarUra che, te ApanA ghaNA guNomAMthI mane ApavA kRpA karazo. 1| vastusvarUpa yathArtha je jANI, anubhavI bole re, satya gaNyuM te bolavuM; satya brahma-ratna khole re. sagurunA artha - vastunuM yathArtha svarUpa jevuM jANyuM, anubhavyuM tevuM ja kahevuM tene vyavahAra satya kahyuM che. te satya bolanAra, brahma eTale AtmArUpI ratnane pAmI zake che. kemake- "sAcAmAM samakita vasejI, mAyAmAM mithyAtva, re prANI ma karIza mAyA lagAra." "jevA prakAre vastunuM svarUpa jovAthI, anubhavavAthI, zravaNathI athavA vAMcavAthI ApaNane Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 anubhavavAmAM AvyuM hoya tevA ja prakAre yathAtathyapaNe vastunuM svarUpa kahevuM ane te prasaMge vacana bolavuM tenuM nAma vyavahArasatya." (va.pR.676) //rA be bhede te jANavuM: eka to satya vyavahAre re, bIjuM satya paramArthathI; AtmArthI te avaghAre re. sadgurunA artha - satyanA mukhya be bheda che. eka vyavahAra satya ane bIjuM paramArtha satya. AtmArthI e satyane avaghAravA prayatna kare che. "vastunuM yathArtha svarUpa jevuM jANavuM, anubhavavuM tevuM ja kahevuM te satya be prakAre che. "paramArthasatya ane vyavahAra satya." " (va.pR.675) //alii. pAramArthika have kahyuM, jJAnInAM vacana vicArI re, AtmAnI AtmA vinA koI vastu na thanArI re. sagurunA artha :- have jJAnIpuruSanA vacana vicArIne pAramArthika satya viSe kahuM chuM. ApaNA AtmAnI eka AtmA sivAya bIjI koI vastu thanAra nathI. ""paramArthasatya" eTale AtmA sivAya bIjo koI padArtha AtmAno thaI zakato nathI, ema nizcaya jANI, bhASA bolavAmAM vyavahArathI deha, strI, putra, mitra, ghana, ghAnya, gRha Adi vastuonA prasaMgamAM bolatAM pahelAM eka AtmA sivAya bIjAM kAMI mAruM nathI, e upayoga rahevo joIe." (va.pR.675) //4 nizcaya evuM jANI ja, bhASA bole vyavahAra re, strI, putra, dehAdi viSe anyatva niraMtara ghAre re. sadagurunA artha - AtmA sivAya bIjuM kAMI mAruM nathI evo aMtaramAM draDha nizcaya rAkhI, vyavahAramAM strI, putra, dehAdi viSe bolatA chatAM manamAM te mArA nathI evo anyatvabhAva niraMtara rahe te paramArtha satya bhASA che. pA. bIjAM kazuM AtmA vinA mAruM nathI vizvamAMhI re e upayoga rahe sadA bolyA pahelAM kAMI re. sadgurunA artha - eka AtmA sivAya A vizvamAM mAruM kazuM nathI. e upayoga pAramArthika bhASA bolanArane sadA rahe che. kA anya saMbaMthI bolatAM, anyano jIva na kAyA re, jAti, veSa, AbhUSaNo dekhe, lekhe mAyA re. sagurunA artha - anya AtmA saMbaMdhI bolatAM paNa vicAra Ave ke bIjAno jIva che te zarIra nathI. brAhmaNa, vaizya, jAti te AtmAnI nathI. strIveSa, puruSaveSa ke AbhUSaNo e baghI pugalanI mAyA che. karma saMyoge A dehAdi AtmAne grahaNa karavA paDyA che. "anya AtmAnA saMbaMthI bolatAM AtmAmAM jAti, liMga ane tevA aupacArika bheTavALo te AtmA na chatAM mAtra vyavahAranayathI kAryane mATe bolAvavAmAM Ave che; evA upayogapUrvaka bolAya to te pAramArthika satya bhASA che ema samajavAnuM che." (va.pR.675) //LI vyavahAranayathI te viSe upacAre varNana thAye re, evA upayoga vadhe, paramArthe satya gaNAye re. saddagurunA Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (96) pAramArthika satya 431 artha :-- 52vastune potAnI kahevI te vyavahAranayanI apekSAe upacAra eTale kahevAmAtra che. evA upayoganI jAgRtipUrvaka bolavuM te paramArthathI satya bhASA gaNAya che. TA sau Aropita vastu je deha, strI, putrAdi viSe re, vAta kare paNa jANato bhinna svarUpa ura dIse re. sadgurunA artha :-- dehamAM svapaNAnuM AropaNa karIne, ke sagAMsaMbaMdhI evA strI putrAdimAM mArApaNano AropaNa karIne vAta karato hoya, te vakhate paNa potAnA aMtaramAM e sarva padArtha mArAthI spaSTapaNe bhinna che, ema pAramArthika bhASA bolanAra mAne che. '1. dRSTAMta H eka mANasa potAnA Aropita dehanI, gharanI, strInI, putranI ke anya padArthanI vAta karato hoya te vakhate spaSTapaNe te te padArthathI vaktA huM bhinna chuM, ane te mArAM nathI, ema spaSTapaNe bolanArane bhAna hoya to te satya kahevAya." (va.pU.67) ||9|| mArAM narthI e mAnato bhAna sahita kahe koI re, to paramArtha satya te; bhASAsamiti te joI re. sadgurunA artha :-- deha kuTuMbAdine Aropita dharmavaDe potAnA kaheto hoya, paNa aMta2mAM bhAna sahita hoya ke e mArA nathI; to te paramArthe satya bhASA kahevAya che. te bhASAsamiti dhaI ema mAna. bhagavAne jema AjJA ApI che te AjJAnA upayogapUrvaka bolavuM te bhASAsamiti che. / / 10 / / graMtha viSe vargo varNave zreNika, celANArANI re, banne AtmA te hatA, bhava-karma anya pramANI re. sadgurunA = artha - koI graMthakAra graMthamAM zreNikarAjA ane celaNA2ANInuM varNana kare tyAre e banne AtmA hatA. paNa te bhava AzrayI temano A karma saMbaMdha hato. anya ghana, rAjya vagere paNa karmanA pramANe hatA. '2. dRSTAMta : jema koI graMthakAra zreNikarAjA ane celaNArANInuM varNana karatA hoya; to teo banne AtmA hatA ane mAtra zreNikanA bhava AzrayI temano saMbaMdha, agara strI, putra, dhana, rAjya vagereno saMbaMgha hato; te vAta lakSamAM rAkhyA pachI bolavAnI pravRtti kare e ja paramArthasatya." (pR.676)||11|| saMyogo sau jAdA gaNI varNave, lakhe vyavahAre re, to paramArthe satya te; draSTi e Azaya ghAre re. sadgurunA artha :-- maLelA sarva kuTuMbAdi saMyogone aMtarathI judA jANI uparathI vyavahAre temanI sAthe vartana kare, to te paramArthe satya gaNAya che. samyadRSTi mahAtmAnA hRdayamAM evo Azaya hoya che. / / 12 / / samyagdaSTi thayA pachI, abhyAse bolI zakAtuM re, paramArtha satya svarUpa A, pachIthI sahaja thaI jAtuM re. sadgurunA artha :- samyagdarzana thayA pachI abhyAsathI A paramArtha satya bolI zakAya che. pachI vizeSa abhyAse te sahaja thaI jAya che. "samyaktva thayA bAda abhyAsathI 5ramArthasatya bolavAnuM thaI zake che; ane pachI vizeSa abhyAse sahaja upayoga rahyA kare che.'' (va.pR.676) ||13|| pachI upayoga rahyA kare, vizeSa abhyAsa sevye re. vyavahArathI ya satya je bolavuM mUke neve re- sadgurunA Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha - pachI samyadraSTine vizeSa abhyAsa thavAthI saheje te upayoga rahyA kare che. paNa je vyavahAra satya bolavAnuM ja neve mukI de to zuM thAya? I14o. tene bane na bolavuM paramArtha satyanuM kAMI re; tethI have vyavahAranI vAta alpa kahI AMhI re. sagurunA artha :- je vyavahAra satya bhASA na bole tenAthI paramArtha satya bhASA bolavAnuM kAMI banI zake nahIM. tethI have ahIM vyavahAra satyanI vAta thoDIka kahIe chIe. "vyavahAramaya AvyA vinA paramArthasatya vacana bolavAnuM bane tema na hovAthI vyavahArasatya nIce pramANe jANavAnuM che." (va.pR.676) I/15 jevI rIte vastune joI, vAMcI, anubhavI, suNI re, tevI rIte ja jaNAvatA, bole vANI saguNI re. sadgurunA artha - vastune je prakAre joI hoya, te saMbaMthI vAMcyuM hoya, anubhava thayo hoya ke sAMbhaLyuM hoya; tevI ja rIte sadaguNI puruSo te vAtane jaNAvavA vacana bole che. "jevA prakAre vastunuM svarUpa jovAthI, anubhavavAthI, zravaNathI athavA vAMcavAthI ApaNane anubhavavAmAM AvyuM hoya tevA ja prakAre yathAtathyapaNe vastunuM svarUpa kahevuM ane te prasaMge vacana bolavuM tenuM nAma vyavahArasatya." (va.pR.676) //lakA vyavahAre te satya che; draSTAMta tenuM ya A che re - azva bapore bAgamAM lAla dITho jo Aje re, sadagurunA artha :- vyavahArasatya kahevAya che. tenuM A draSTAMta che - koIno ghoDo bapore bAgamAM lAlaraMgano Aje dITho hoya to tema kahevuM. "draSTAMta H jema ke amuka mANasano lAla azva jaMgalamAM divase bAra vAgye dITho hoya, ane koInA pUchavAthI te ja pramANe yathAtathya vacana bolavuM te vyavahAra satya." (va.pR.676) 17LA tevuM ja yathArtha bolavuM, pUche jo koI AvI re; svArtha vA bhIti kAraNe vade na satya chupAvI re. sagurunA artha - jevuM joyuM hoya tevuM ja yathArtha bolavuM. jo koI AvIne pUche to paNa svArtha athavA bhayanA kAraNe satyane chupAvIne vacana bolavuM nahIM. /18 vyavahArasatya tene kahyuM temAM paNa Ama vicAro re, jIMva-vatha hetuM jo haze, vA unmattatAthI lavAro re- sagurunA artha:- tene vyavahArasatya kahyuM che. temAM paNa ema vicAro ke satya bolavAthI jo jIvonA vaghamAM te vacano kAraNarUpa thatA haze to te satya nathI paNa asatya che. paramakRpALudeve kahyuM che ke "satya paNa karuNAmaya bolavuM' athavA unmattatA eTale dArU pIdhelA mANasanI jema mohanA gAMDapaNamAM koI lavAro kare te kadAca sAco hoya to paNa sAco nathI; kemake te bhAna vagara bole che. "AmAM paNa koI prANInA prANano nAza thato hoya, agara unmattatAthI vacana bolAyuM hoya, yadyapi kharuM hoya topaNa asatyatulya ja che ema jANI pravartavuM. satyathI viparIta tene asatya kahevAya che." (va.pR.676) 19aaaa satya chatAM ya asatya te, A hRdaye draDha ghAro re, sva-paranI hiMsA sAthatuM satya na hoya vicAro re. sagurunA Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (96) pAramArthika satya artha - koI mohavaza bhAnavagara bolato hoya to te kadAca satya hoya to paNa asatya che. A vAtane hRdayamAM dRDhapaNe ghArI rAkho. je vacanavaDe svapara jIvanI hiMsA thAya te satya vacana kahevAya nahIM; teno vicAra karo. 2015 dveSa-rAga-ajJAnathI jyAM jIva vacana uccAre re, tyAM hiMsA nija jANavI, svarUpa zuddha visAre re. sadgurunA = artha :- rAgadveSa ajJAna sahita jIva vacana uccAre che tyAM potAnA AtmaguNonI vAta thAya che, hiMsA thAya che, kemake potAnA zuddha svarUpane te bhUle che. / / 21 / / 433 pote potano ari are! vAta kharI, svIkAro re, duHkhada mukhya moha che, tene vicArI nivAro re. sadgurunA -- artha :-- pote ja potAno zatru are ! A vAta kharI che, teno svIkAra karo. sarva prakAranA duHkha ApavAmAM mukhyatve A mohanIyakarma che. tene vicArIne have dUra karo. / / 22 / / 'muni' e nAma ja sUcave-mauna ja, bole toye re; pUrvokta rIte vicArIne bole paNa 'munipajyuM'hoya re. sadgurunA artha :- muni e nAma ja maunapaNAne sUcave che. ghaNuM karI prayojana vinA bole ja nahIM te muni. - 66 muni jyAre bole tyAre mAro eka AtmA ja che ema pUrvokta rIte vicArIne bole che. mATe bolatA chatAM paNa te mauna che. " 'muni' e nAma paNa A pUrvokta rIte vicArIne vacana bolavAthI satya che. ghaNuM karIne prayojana vinA bolavuM ja nahIM tenuM nAma munipaNuM.'' (va.pU.676 ||2|| uttama mauna gaNyuM chatAM, satya to teI ya sAruM re, priya vacana tethI caDhe, re ! brahma-vacana to nyAruM re. sadgurunA artha :-- vyavahAramAM maunane uttama gaNyuM che. paNa bolavuM paDe to satya vacana bolavuM sAruM che. satya vacana sAthe 'satya paNa priya bolavuM.' e vadhAre caDhiyAtuM che. ane jethI brahma eTale AtmaprApti thAya evA jJAnIpuruSanA vacano bolavA te to sarvathI zreSTha nirAlA che, // 24 // mauna mahAtmA sau rahyA tIrthaMkara e ja vicAre re; varSoM sADA bAra jo, mauna mahArvIra ghAre re. sadgurunA = artha :-- sau tIrthaMkarAdi mahAtmAo mauna rahyA tema zrI mahAvIra prabhu paNa mohane ilavAnA vicAre sADAbAra varSo sudhI mauna dhAraNa karIne rahyA. ||25mA "pUrva tIrthaMkAdi mahAtmAoe Ama ja vicAra karI maunapaNuM dhAraNa kareluM; ane sADAbAra varSa lagabhaga maunapaNuM ghAraNa karanAra bhagavAna vIraprabhue AvA utkRSTa vicAre karI AtmAmAMthI pheravI pheravIne mohanIyakarmano saMbaMdha kADhI nAkhI kevaLajJAnadarzana pragaTa karyuM hatuM,' (1.pR. 006) rAgAdika rahita te prabhu vastu yathArtha jaNAve re, topaNa mauna gaNAya te, munipaNuM akhaMDa TakAve re, sadgurunA artha :-- rAgadveSAdi bhAvothI rahita vastunuM yathArtha svarUpa jaNAvatAM chatAM paNa prabhune maunapaNuM Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 gaNAya che. te munipaNAne aticAra rahita akhaMDapaNe TakAvI rAkhe che. "rAgadveSa ne ajJAna vinA yathAsthita vastunuM svarUpa kahetAM bolatAM chatAM paNa munipaNuM maunapaNuM jANavuM." (va.pR.676) 26aaaa ati utkRSTa vicArathI pharI pharI vicArI re, TALI mohanIya karmano saMbaMgha, sthiratA ghArI re. sagurunA artha - prabhu mahAvIre ati utkRSTa vicArabaLe pharI pharI vicArIne mohanIyakarmano saMbaMdha AtmAmAMthI TALI daI svarUpamAM zAzvata sthiratAne ghAraNa karI. rA. kevaLa darzana-jJAna te aMte aho ! upajAve re, paramArtha satyakaeNpa dezanA detA bhavyone bhAve re. sagurunA artha :- aho! aMte kevaLajJAna ane kevaLadarzana pragaTAvI, paramArtha satyarUpa dezanA ApatAM prabhu mahAvIra bhavyone bahu gamI gayA. 28 AtmA jo ghAre bolavA satya, nathI e bhAre re, bhASA satya ghaNAkharA bole sajjana vyavahAre re. sadgurunA artha :- AtmA jo satya bolavA ghAre to te kaMI nahIM banavA yogya bhAre kAma nathI. satya bhASA to vyavahAramAM ghaNA kharA sajjano bole che. "AtmA ghAre to satya bolavuM kaMI kaThaNa nathI. vyavahAra satyabhASA ghaNI vAra bolavAmAM Ave che, paNa paramArthasatya bolavAmAM AvyuM nathI; mATe A jIvanuM bhavabhramaNa maTatuM nathI." (va.pR.676) /29aaaaN paramArthathI satya to nathI hajI suthI ya bolAyuM re, bhave bhramaNa tethI TakyuM; hajIM nathI mamatva bhulAyuM re. sagurunA artha :- paramArthathI satyabhASA hajI sudhI bolAI nathI. tethI bhavomAM bhramaNa karavAnuM haju TakI rahyuM che. kemake hajI sudhI aMtarathI para padArtha pratyeno mamatvabhAva bhulAyo nathI, arthAt mArApaNuM haju emane ema cAlyuM Ave che. 30 mAyAnA pAyA gaNo asatya vacana-prapaMco re, vizvAsaghAta kare are! vaLI khoTA dastAvejo re. saddagurunA artha - mAyA kapaTanA pAyA eTale AghArarUpa A asatya vacanavaDe baghA prapaMco thAya che. kemake asatya bolyA vinA mAyA thatI nathI. are! mAyAvI loko koIno vizvAsaghAta karI de athavA khoTAM dastAvejo banAvI bIjAne duHkhI karatA paNa acakAtA nathI. asatya bolyA vinA mAyA thaI zakatI nathI. vizvAsaghAta karavo teno paNa asatyamAM samAveza thAya che. khoTA dastAvejo karavA te paNa asatya jANavuM." (va.pR.676) //31| mAnArthe tapa Adare, darzAve Atma-hitArthe re, e sau asatyamAM gaNo, kardI na gaNAya AtmArthe re. sadagurunA artha - mAna moTAI meLavavA tapa kare ane bIjAne AtmArthe karuM chuM ema darzAve; e sau jUTha prapaMco asatyamAM gaNAya che. e kadI AtmArthe gaNAya nahIM. Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (96) pAramArthika satya 435 "anubhavavA yogya padArthanuM svarUpa anubhavyA vinA ane iMdriyathI jANavA yogya padArthanuM svarUpa jAgyA vinA upadeza karavo te paNa asatya jANavuM. to pachI tapapramukha mAnAdinI bhAvanAthI karI, AtmahitArtha karavA jevo dekhAva, te asatya hoya ja ema jANavuM." (va.pR.676) //rUrI akhaMDa samyagdarzane saMpUrNa bolI zakAtA re, paramArtha-satya-zabda sau asaMgatA samajAtAM re. sagurunA artha - akhaMDa samyagdarzana Abe AtmAnuM asaMgapaNuM samajAtAM saMpUrNa paramArtha satya bhASA bolI zakAya. "akhaMDa samyakdarzana Ave to ja saMpUrNapaNe paramArthasatya vacana bolI zakAya; eTale ke to ja AtmAmAMthI anya padArtha bhinnapaNe upayogamAM laI vacananI pravRtti thaI zake." (va.pR.676) 33 bhinnapaNe upayoganI jAgRtisaha uccAre re parapadArthanA zabda, to paramArtha satya AkAre re. sadgurunA artha - parapadArtha mArAthI sAva bhinna che. ema upayoganI jAgRti sAthe parapadArtha saMbaMghI zabdo uccAre, to te paramArtha satyanA AkArane ghAraNa kare che. [3jA muni ane upAsako paramArthasatyanA lakSe re, mahAvrata ke dezatha vratI che vyavahAranaya pakSe re. sagurunA artha - muni ane bIjA upAsako paramArthasatyanA lakSapUrvaka ArAghanA kare che. temAM vyavahAranayanA pakSathI jotAM koI mahAvratI muni che ane koI dezavratI zrAvaka che. jenA AtmopayogamAM paramArthasatyanI ghArA akhaMDapaNe rahe te muniveSa vinA paNa muni che, ane jene AtmopayoganuM bhAna nathI te muni veSa hovA chatAM paNa amuni che; arthAt zuddha upayogamAM je ramaNatA kare te ja sAdhu ane te ja bhAvamuni che. kemake upayoga e ja sAghanA che. upayoga e ja gharma che. rUpA satya viSe upadeza A, sau vAraMvAra vicAro re, yathAzaktie te krame narabhava-sArthakatA ghAro re. sadagurunA artha - satya viSeno A upadeza kahyo, teno sau vAraMvAra vicAra karo. tathA yathAzaktie kramapUrvaka vyavahArasatya ane paramArthasatyanA paMthe cAlI A amUlya narabhava sArthaka karavAno avazya prayatna karo. "A kahelA satya viSe upadeza vicArI te kramamAM avazya AvavuM e ja phaLadAyaka che." (va.pR.677) //36 vyavahArasatya vinA paramArthasatya Ave nahIM ane paramArthasatya AvyA vinA yathArtha AtmabhAvanA thaI zake nahIM. AtmabhAvanA bhAvyA vinA kevaLajJAna Upaje nahIM. ane kevaLajJAna pAmyA vinA jIvano mokSa thAya nahIM. mATe sadaiva Atama bhAvanA bhAvavA yogya che. "Atama bhAvanA bhAvatA jIva lahe kevaLajJAna re' jyAre dehanI bhAvanA bhAvamAM jIva saMsArane vadhAre che. huM dehAdisvarUpa chuM, deha, strI, putrAdi mArA che evI bhAvanA bhAvavAthI jIvano rAgabhAva vadhI jaI saMsAranI vRddhi kare che. jyAre tethI, viparIta AtmabhAvanA bhAvavAthI AtmAmAM Atmabuddhi thaI, parapadArtha pratyeno rAgabhAva ghaTe che. krame Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 karI rAgadveSa ghaTavAthI, te kSaya thaI kevaLajJAna pragaTe che. kevaLajJAna pAmyAthI zAzvata sukhasvarUpa evA mokSane jIva pAme che. mATe sarva sukhanA mULa kAraNabhUta evI AtmabhAvanAne samajI tenI upAsanA kema karavI tenuM mArgadarzana A pAThamAM ApavAmAM Ave che - Atma-bhAvanA (chaMda-AkhyAnakI vA bhadrAvRtta : upajAtino bheda) zrI rAjacaMdra prabhupAda vaMduM, anAtha (mumukSa) nA je paramArtha-baM; A yugamAM je pragaTAvanArA, yathArtha zuddhAtma-vicAra-thArA. 1 artha :- zrImad rAjacaMdra prabhunA caraNakamaLamAM huM praNAma karuM chuM ke je paramArthe anAtha evA jIvane athavA mumukSu jIvane AtmArtha pamADavA mATe baMdhu eTale mitra jevA che. A kaLiyugamAM jyAM mokSamArga bahu lopa thaI gayo che tevA kALamAM paNa yathArtha zuddhAtma-vicAradhArAne pragaTAvanArA che. tenA saMtAna je moha-malinatAnAM, kaSAya-ajJAna have javAnAM; caitanyamUrti prabhu zuddhatAnI, rahe ure to bhIti hoya zAnI? 2 artha - jagatamAM AtmavicAradhArA pragaTa thavAthI moharUpI malinatAnA saMtAna jevA A kaSAyabhAvo ke ajJAna, te have je puruSArtha karaze tenA avazya nAza pAmaze. jenA hRdayamAM zuddhatAnI caitanyamUrti evA paramakRpALudevano nivAsa che tene have bhavabhaya zAno hoya? te muktinA paMthe caDhI jaze. rA. Atma-svabhAve na vikalpa koI, vibhAvathI bhinna, sukhI, amohI, nibaMdha, askRSTa, ananya bhALo, sadAya AtmA sthiratA ja vALo. 3 artha :- zuddha AtmasvabhAvamAM koI vikalpa nathI. te zuddhAtmA vibhAvabhAvothI judo che, sadA sukhI che, rAgadveSanA mohabhAvothI rahita amohI che. kamathI baMdhAyelo nathI paNa abaddha che, kamoMthI spardhAyelo nathI mATe askRSTa che. potAnA ja svarUpamAM ramanAro hovAthI ananya eTale bIjArUpe nathI. te zuddhAtmA nizcayanaye cAritraguNavALo hovAthI sadA svasvarUpamAM sthiratA karavAnA svabhAvavALo che. hA saMyoga nA moha-malinatAno, rahe asaMyuktapaNe, pramANo; draSTAMta aMbuja-jaLa vicAruM, na baMgha ke sparza, jaLe ya nyAruM. 4 artha :- AtmA sAthe moharUpI malinatAno saMbaMgha asaMyuktapaNe eTale ekamekapaNe nathI, paNa jaLakamaLavat che. e vAtane draSTAMtathI samajI pramANabhUta mAno. aMbuja eTale kamaLa, je jaLamAM ja rahevA chatAM jaLathI baMdhAyela nathI ke jaLathI sparzAyeluM paNa nathI. te sadA jaLathI nyAruM rahe che. //4 dekhAya nitye jaLamAM raheluM, sadAya koruM ravi teja-gheluM; mATI taNAM vAsaNa bhinna to ye, dareka che mATI rUpe ja jo e. 5 artha - kamaLa hamezAM jaLamAM raheluM dekhAya che chatAM sadAya te jaLathI koruM rahe che, bhijatu nathI. Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (7) Atma-bhAvanA 437 tathA sUryanA tejathI te gheluM bane che, arthAt kamaLa biDAyeluM hoya to paNa sUryanA tejathI te khIlI UThe che. mATInA vAsaNa bhale judA AkAre hoya to paNa dareka vAsaNa mATInA ja banelA che. tema AtmA karmanA saMyoge aneka paryAya pAme to paNa te sadA AtmArUpe ja ananya rahe che; bIjA rUpe thato nathI. //pA. Adyata-madhye kardI mArTI vinA, rahe nahIM, draSTi gaNo navI nA; vAridhi mojAMthI jaNAya kSubdha, anila-yoge, na vicAra-siddha; 6 artha - Adi, aMta ke madhyamAM te vAsaNa mATIrUpe ja rahe che. mATI vinA vAsaNanuM astitva rahe nahIM. A koI navI draSTi eTale navIna vAta nathI paNa anAdithI ema ja che. vAridhi eTale samudra, te mojAMthI kSubdha eTale khaLakhaLATavALo jaNAya paNa te anila eTale pavananA yogathI che. e vAta vicArathI siddha na thAya to jaLanI bIjI sthitino vicAra karIe. IIkA goLe raheluM jaLa zAMta nitya, sahAya vinA svarRpe rahe te; AkAra sonuM gharatuM ghaNAye, na koI AkAra rUpe sadAye. 7 artha - goLAmAM raheluM jaLa hamezAM zAMta rahe che. koInI sahAya vinA sadA svarUpamAM rahe che; khaLakhaLATa karatuM nathI. tema AtmA paNa karmanA abhAve potAnA sahaja svarUpamAM rahe che. sonuM aneka AkArane ghAraNa kare che. te koI eka AkArarUpe hamezAM rahetuM nathI. zA sAmAnyatA sarva viSe ja sAcI, raho ne tatkALa-rUpe ya rAcI; viroghI agni-jaLanA svabhAvo, UnA jaLa eka, na citta lAvo. 8 artha:- sonAnI sarva paryAyomAM, sonAnI sAmAnyatA eTale hovApaNuM to che ja, e vAta sAva sAcI che. paNa sonAnI koI tatkALa paryAya joI te paryAyane ja vastunuM svarUpa na mAno. tema AtmA manuSyAdi koI paNa paryAyamAM hoya paNa te paryAyane ja AtmA na mAno. agni ane jaLanA svabhAvo virodhI che. tethI UnuM jaLa joIne A to garama ja che ema ekAMte na mAno. dA. pANI paDe uSNa chatAM ya lALA bujhAI jAtA najare nihALyA; tevI rIte sarva vizeSaNo e; sadAya AtmA svarRpe gaNyo che. 9 artha - kemake uSNa eTale garamapANInI ghAra paNa jo lALA eTale aMgArA (devatA) upara paDe to te bujhAI jAya che, ema najare joyuM che. kemake pANI saMyoge garama hovA chatAM paNa te svabhAvathI to zItaLa ja che. tevI rIte sarva vizeSaNothI yukta eTale krodhAtmA, mAnAtmA, mAyAvALo AtmA, ke lobhavALo AtmA vagere karmane AdhIna dekhAvA chatAM paNa te sadA potAnA svarUpamAM rahe che. svasvarUpano te kadI tyAga karato nathI. Io. jevA thavuM hoya, sadAya tevo, vicAra-abhyAsa ananya sevo; dehAdi-ciMtA-phaLa deha bhALo, svarUpa-saMge paramAtmatA lyo. 10 artha:- jevA thavuM hoya tevo sadaiva vicArarUpa abhyAsa ananya eTale te maya thaIne sevo. deha, kuTuMbAdimAM te maya thaI ciMtA karavAnuM phaLa navA deha ghAraNa karavAnuM thaze ane AtmAmAM Atmabuddhi thaI svarUpa tanmayatAnuM phaLa paramAtmapadanI prAptirUpa Avaze. Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 "bIjA dehotaNuM bIja, A deha AtmabhAvanA; videha muktinuM bIja, AtmAmAM AtmabhAvanA." -samAdhizataka /10gA. jJAnAdi guNe paripUrNa huM to, sadA arUpI suvizuddha chuM, jo; nA anya mAruM paramANuM mAtra, ThagAya sarve gaNI nija gAtra. 11 artha - huM to jJAna, darzana, sukha, vIryAdi guNovaDe sadA paripUrNa chuM. mULasvarUpe sadA arUpI chuM. ane prakRSTapaNe sadA suvizuddha svabhAvavALo chuM. A jagatamAM eka AtmA sivAya paramANu mAtra paNa mAruM nathI. ema AtmabhAvanA karavAyogya che. chatAM sarve ajJAnI jIvo A gAtra eTale zarIrane ja potAnuM svarUpa mAnI ThagAya che; arthAt parane potAnuM mAnI, svayaMne ja Thage che. 11aaaa huM zuddha jJAnI mamatA rahita, suM-darzane pUrNa, samAdhi-citta; temAM rahI sthira, baMghAya karma-haNI, lauM huM ziva-thAma-zarma. 12 artha - pharI AtmabhAvanA bhAvI karmone kema zithila karavA tenA upAyo nIce batAve che - huM zuddhajJAnI samAna mamatA rahita svabhAvavALo chuM. samyakdarzanathI paripUrNa chuM. mArA cittamAM eTale jJAnamAM sadaiva samAdhi che. te AtmasvasthatArUpa samAdhimAM sthira rahI, baghAya kamone haNI, have mokSarUpI ghAmamAM jaI zarma eTale zAzvata sukhane prApta karuM. 12aa jo pIMpaLe lAkha samAna karmo, nibaddha ghAte jIMva-zuddha gharmo caitanya che dhRva vadhe-ghaTe A, mRgI taNA vega samAna lekhA. 13 artha :- jema pIpaLanA jhADa upara lAkha coTelI hoya tema karmo nibaddha eTale AtmA sAthe baMghAIne jIvanA zuddha svabhAvamaya guNadharmone ghAte che. chatAM caitanyamaya evo AtmA to dhruva ja rahe che. paNa A kamamAM vadha-ghaTa thayA kare che. tethI te karmo mRgI eTale haraNInI jema uchALA mAryA kare che athavA mRgI eTale hisTirIyAnA rogIne jema vega Ave tema AvyA kare che. 13 karmo krame thAya, jatAM jaNAya, zItAdi peThe jvaramAM manAya; AtmA svayaM nitya rahe trikALa, acUka vijJAnarUpe nihALa. 14 artha :- A kama kramapUrvaka samaye samaye baMghAyA kare che. ane samaye samaye tenI nirjarA paNa thatI jaNAya che. jema TADhiyA tAvamAM koI vAra ThaMDIno anubhava thAya ane vaLI te ThaMDI dUra thaI zarIra garama paNa thaI jAya che. chatAM AtmA to svayaM traNekALa nitya rahe che. ane tenA vijJAnarUpa eTale vizeSa jJAnarUpa rahelA jJAnadarzanAdi guNo paNa acUkapaNe tevA ja rahe che ema tuM jANa. 14 AtmA svayaMrakSita nitya jANo, anAtha karmo na Take pramANo; rokAya nA kALa kadApi jema, kharI jatAM karma aroka tema. 15 artha - pratyeka AtmA sadA svayaMrakSita che. enI rakSA mATe koInI jarUra nathI. ene haNavA koI samartha nathI. anAtha evA kamoM paNa sadAkALa TakI zake ema nathI. jema kALa eTale samaya jaI rahyo che tene kadApi rokI zakAya nahIM tema udaya AvelA karmone kharI jatAM koI rokavA samartha nathI. 15 AkuLatApUrNa, askha-ghAma, svabhAva karyodayano pramANa; AtmA nirAkula sadA vicAro, apAra sukhe paripUrNa thAro. 16 Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (7) Atma-bhAvanA 439 artha - karmanA udayano svabhAva AkuLatApUrNa che. arthAta AtmAne azAMti upajAvanAra che ane asukha-ghAma eTale duHkhanuM ja ghara che; jyAre AtmAno svabhAva sadA nirAkula che ema vicAro. AtmA to svayaM anaMta sukhathI paripUrNa che ema manamAM zraddhA karo. 16aaaa. AgAmI kALe phaLadAryo karmo, ghare ure garbhita duHkha-tharmo AtmA nathI pudgala-bhAva-hetu, aduHkhakArI, bhava-aMbu-setu. 17 artha :- AgAmI eTale bhaviSyakALamAM phaLa ApanAra karyo je sattAmAM paDyAM che. te paNa garbhita rIte du:khanA gharmone ja ghAraNa karela che. je pudagala paramANunuM pariNamana thaI rahyuM che tenuM kAraNa AtmA nathI. te svataH che. AtmA to aduHkhakArI eTale anaMta sukhamaya svabhAvavALo che, ane AtmabhAvanA che te jIvane bhava-aMbu eTale bhavajaLathI pAra utAravAmAM setu eTale pula samAna che. 1LA AvA vicAre oNva bheda-jJAne, zithila karmodayathI pichAne caitanya-bhAnu, khasatAM kukarmo amApa teje pragaTe svatharmo. 18 artha - uparokta bhedajJAnanA vicAra karavAthI jIvanA karmodaya zithila thatAM jAya che. tethI sUrya samAna potAnA caitanya svarUpa AtmAnI tene oLakhANa thAya che. pachI kukamoMnA AvaraNo khasatAM AtmAnuM amApa teja vAjalyamAna thaI potAnA anaMta guNadharmo pragaTe che. /18nA huM mukta sarve parabhAvathI chuM, asaMga chuM dravyathI ekalo huM, kSetre asaMkhyAta gharuM pradezo, svadehavyApI avagAhanA zo. 19 have AtmabhAvanA karavA AtmasAghana batAve che : artha - huM sarva parabhAvathI mukta chuM, huM bhAvakarma, dravyakarma, naukarmathI rahita asaMga chuM, dravyathI joIe to huM ekalo chuM. kSetrathI AtmAnA asaMkhyAta pradezone ghAraNa karanAra chuM. ane svadehamAM vyApelo chuM. svadeha pramANa e mArI avagAhanA eTale AkAra che. 19aaaa kALe svaparyAya pariNamato, ajanma ne zAzvata-tharma-vaMto chuM zuddha caitanya, vikalpa-hIna, sva-bhAva-draSTA ja, vijJAnalIna. 20 artha - kALathI huM samaye samaye svaparyAyamAM ja pariNamuM chuM, huM ajanma chuM. mAro koI kALe janma thayo nathI. kemake huM zAzvata-gharmavALo chuM. ane bhAvathI huM jJAnadarzanamaya zuddha caitanya svarUpa chuM. mAro svabhAva nirvikalpa draSTA che ane potAnA vizeSa jJAnamAM ja lIna rahevAvALo chuM. 20aaaa AtmasAghana dravya - huM eka chuM, asaMga chuM, sarva parabhAvathI mukta chuM. kSetra - asaMkhyAta nijaavagAhanA pramANa chuM. kALa - ajara, amara, zAzvata chuM. svaparyAyapariNAmI samayAtmaka chuM. bhAva - zuddha caitanyamAtra nirvikalpa draSTA chuM." (va.pR.794). jJAnI krame Atma-vicAra arthe kahe zarIre nija bhAva varte, tyAMthI krame prANa nijAtma ghAro, pachI gaNo indriyonA pracAro. 21 Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 have kevI rIte AtmabhAvanA karIne Atma anubhava sudhI pahoMcavuM teno krama batAve che : artha :- jJAnI puruSo kramapUrvaka AtmavicAraNA karavA mATe kahe che ke sau prathama jIvane potAnA zarIramAM Atmabuddhi varte che. tyAMthI kramapUrvaka zvAsamAM potAnuM AtmApaNuM ghAro ke jANe zvAsa e ja AtmA haze. pachI indriyomAM AtmApaNAnI kalpanA karo ke indriyo AtmA haze. 21aaaa. indriyathI AgaLa citta-vRtti, vikalpa-saMkalpa-taraMga-mUrti; aMte sthira jJAnanI bhAvanAmAM, na anya AlaMbana ekatAmAM. 22 artha - pachI indriyothI AgaLa jaI, indriyone calAvanAra evuM mana te AtmA haze? te mana to karmane AdhIna saMkalpa vikalpanA taraMgonI mUrti che. evA manane have aMte AtmajJAnanI bhAvanAmAM rokI sthira karo. 'jJAne bAMdhyuM mana rahe.' bIjA haThayoga vagere anya AlaMbano AtmA sAthe ekatA karavAmAM kAryakArI nathI. rirA vANI ane kAya sa-upayoge yame rame jo sthiratA-prayoga, samyakatva ghArI jIMva Atma-arthe prazAMta AtmA karavA pravarte. 23 artha :- pachI vANI ane kAyA paNa upayoga sahita ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya ane parigraha tyAgarUpa pAMca yamamAM AtmasthiratA karavA mATe pravarte to jIva samyakdarzanane pAme che. samyakatva pAmyA pachI aMtardhAtmA thavAthI potAnA AtmAne prakaSTa zAMta karavAne mATe te kaSAya nivAravAno ja prayatna kare che. rA. vikalpa sau joya taNA visAyeM, bane rahevuM anubhUti-sAre; AtmA rahe zeyarUpe ja eka, ananyarUpe pariNAma cheka. 24 artha - zeya eTale jJAnamAM je padArtho jaNAya che te sarva vikalpone bhUlavAthI sArabhUta evI Atma anubhUtimAM sthira rahevAnuM bane che. tyAM zeyarUpe eka AtmA hoya che. jyAM sudhI Atma anubhUtimAM hoya tyAM sudhI pariNAma bIje jatAM nathI; ananyarUpe eka AtmAmAM ja rahe che. /24. tevI dazAmAM skura UThatI ko, apUrva AnaMda-jharA samI, jo Urmi ure; vismRta thAya anya, svarUpanuM bhAna akathya, ghanya! 25 artha :- upara kahI tevI AtmaanubhUti dazAmAM apUrva AnaMdanIjharA jevI aMtara AtmAnaMdanI urmio-laherIo pharI UThe che. tyAre bIjuM badhuM bhUlAI jAya che ane akathya eTale kahI na zakAya evuM AtmasvarUpanuM adbhuta bhAna pragaTe che. je jIvanane dhanya banAve che. //rapanA evo na AnaMda jarAya bhoge, kahyo atIndriya mahAjanoe: nA e anumAna, na mAtra zraddhA, anubhave te samaje sva-vettA. 26 artha - AtmAnA anubhavano je AnaMda vedAya che, tevo AnaMda jarA paNa bhogamAM nathI. te AtmAnaMdane mahApuruSoe atIndriya AnaMda kahyo che. te AtmAnaMda e anumAna nathI ke mAtra zraddhAno viSaya nathI. paNa je tene anubhave te ja tenA yathArtha svarUpane jANe che. rA. samyakatvaghArI samaja svabhAva, vibhAva to karma-janita bhAva; dehAdi nA jANI zake jarAya, svarUpa te nA kadIye manAya. 27 Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (7) Atma-bhAvanA 441 artha - te AtmAnaMdane samyakadraSTi puruSo potAno svabhAva samaje che. ane vibhAvane karmanI upAdhithI utpanna thayelo aupAthika bhAva mAne che. te AtmAnaMdane deha, indriyo ke mana, jarAya jANI zake nahIM. tethI A dehAdine kadI paNa potAnuM svarUpa mAnI zakAya nahIM. raNA jANI taje karma-vipAka-doSo, rahe svabhAve taDeM rAga-roSo; rAgAdi nA te paramANu mAtra ure ghare iSTa rUpe supAtra. 28 artha - samyakudraSTi puruSo A deha kuTuMbAdine karmavipAkanA doSothI AveluM phaLa jANI, tenA pratyenA mamatvabhAvano tyAga kare che. ane rAgadveSanA bhAvone tajI svabhAvamAM magna rahe che. tevA supAtra samyakudraSTi jIvo rAgadveSAdi bhAvone paramANumAtra paNa iSTa gaNIne hRdayamAM sthAna ApatA nathI. 28 AtmA-anAtmA paNa oLakhe nA, gaNAya samyatva vivekI te nA; jJAnI, muni, kevaLI, zuddha nAme gaNAya AtmA paramArtha mAnya. 29 artha - je AtmA ane anAtmA eTale zarIrAdi jaDa pudgalanA svarUpane paNa oLakhe nahIM, te samyakudraSTi puruSa gaNAya nahIM. te vivekI paNa gaNAya nahIM. kAraNa ke jaDa-cetananA bhedane jANe te ja kharo vivekI che. jJAnI, muni, kevaLI e nAmo paNa zuddhapaNe kyAre gaNAya ke jyAre te AtmAo paramArtha samakitane pAmelA hoya tyAre. rA. temAM svabhAve sthiti ghAranArA muni bhavAbdhi tara tAranArA. rAgAdithI baMgha, virAgatAthI mukAya jIvo, jina sarva sAkSI. 30 artha :- AtmasvabhAvamAM sthiti ghAranArA muni ja bhavAbdhi eTale saMsArarUpI samudrathI tare che ane bIjAne paNa tArI zake che. rAgadveSAdi bhAvothI jIvane karmabaMgha thAya che. ane viraktabhAvathI jIvo karmathI mukAya che. A vAtanA sarva jinezvaro sAkSI che; arthAt sarva jinezvaronuM e ja kahevuM che. paramakRpALudeve paNa AtmasiddhinI somI gAthAmAM e ja kahyuM che : "rAgadveSa ajJAna e, mukhya karmanI graMtha; thAya nivRtti jehathI, teja mokSano paMtha." -zrImad rAjacaMdra 3i0gA. jJAnI gaNe nA para vastu mArI, sva sarva AtmA ja, asaMga ghArI; chedAya tethI para vastu toye, bagADa mAro ne jarAya hoya. 31 have jJAnI puruSonI AtmabhAvanA kevI hoya te jaNAve che : artha - sAcA AtmajJAnI puruSo zarIrAdi paravastune kadI potAnI mAnatA nathI. potAno mAtra eka AtmA ja, je sadA asaMga svabhAvavALo che. tethI paravastu zarIrAdi chedAvAthI mAro jarAya bagADa thato nathI ema mAne che. jema pa.pU.prabhuzrIjI kahe-cakarI caDhe, bebhAna thaI javAya paNa A dehathI judA thaIne beThA beThA jovAnI majA paDe che. 31aaaa bhedAya dehAdi bhale, bhaNuM nA-"mane paDe duHkha" mane gaNuM nA; corAI jAye ghana sarva toye, "badhuM gayuM muMja' ure na hoya. 32 artha - jJAnI puruSo, dehAdi bhale bhedAI jAya to paNa koIne kahe nahIM ke mane duHkha paDe che. mana Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 442 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 para e vAtane letA nathI. temanuM sarva ghana corAI jAya, to mAruM badhuM gayuM ema temanA hRdayamAM hoya nahIM. [3rA. jAo baLI sarva vinAza-pAtra, yatheccha chUTo para vastu mAtra; mAruM baLe nA paramANu mAtra, na roma mAruM pharakAya atra. 33 jene AtmabhAvanA draDha thaI hoya tenA kevA vicAra hoya te kahe che : artha :- je nAzavaMta vastuo kALAMtare vinAzane pAtra che te bhale baLI jAo ke nAza pAmo, je mArA svarUpathI mAtra para che te vastuono viyoga thAo ke jema thavuM hoya tema thAo; temAM mAruM paramANu mAtra paNa baLatuM nathI. tethI mAruM eka roma paNa pharakAya nahIM. evI mAnyatA jJAnI puruSonI hoya che. namirAjarSine indra mAyAthI mithilAnagarI baLatI dekhADIne kahyuM : tamArI mithilA baLe che. tyAre namirAjarSi kahe : mithilA baLavAthI mAruM kaMI baLatuM nathI. 33 AtmA nathI chedya, abhedya nitya, ajanma, vRddhi-maraNe rahita; evuM gaNI tyAM rata-citta thAuM, svabhAva-saMtuSTa banI zamAuM. 34 artha - AtmA koIthI chedI zakAya nahIM. te sadA abhedya che. teno kadI janma nathI. te AtmAnA pradezo kadI vaghatA nathI, ke te kadI marato nathI. evuM mAnIne te AtmAmAMja sadA tanmaya thAuM. potAnA svabhAvamAM ja saMtuSTa banI temAM ja samAI rahyuM. "samajyA te samAI gayA, samajyA te samAI rahyA." ||34mAM tRpti svabhAve gharI ura rAkhuM, sadA mahA uttama sukha cAkhuM. AghAra AtmA taNI bhAvanAno, TakAvatAM kevaLajJAna pAmo. 35 artha - AtmasvabhAvamAM ja kharI tRpti che. e vAtane mArA hRdayamAM gharI rAkhI jo sapuruSArtha karuM to huM paNa sadA AtmAnA mahAna sukhane cAkhI zakuM. te uttamasukhano AdhAra AtmAnI bhAvanA che. te AtmabhAvanAne TakAvI rAkhanAra kevaLajJAnane pAme che. mATe paramakRpALudeve maMtra rUpe jaNAvyuM ke : "Atama bhAvanA bhAvamAM jIva lahe kevaLajJAna re." -zrImad rAjacaMdra 35 jJAnI ghare bhAva sadAya evA, upAsake te na visArI devA; zakti pramANe samajI vicAro, parokSa-pratyakSa taNA prakAro. 36 artha :- jJAnIpuraSo temanA hRdayamAM sadAya AtamabhAvanAne gharI rAkhe che. mATe je AtmaprAptinA kharA upAsaka hoya temaNe paNa Atama bhAvanAne sadAya jAgRta rAkhavAno prayatna karavo, tene bhUlI javI nahIM. potAnI zakti pramANe e AtmabhAvanAne samajI, teno vicAra karavo. AtmA jene pratyakSa thayo che te anubhavathI samajIne AtmabhAvanAne kevaLajJAna meLavavA arthe upAse che; paNa jene AtmA hajI parokSa che, teNe jJAnI puruSa upara zraddhA rAkhI, temaNe jevo AtmA joyo, jANyo, anubhavyo tevo mAro AtmA che. ema vicArIne sadaiva AtmabhAvanA bhAvavI yogya che. //36aaaa Atama bhAvanA bhAvI jeNe rAgadveSa ajJAnane saMpUrNa jItyA evA jinaparamAtmA pratye bhakti bhAvanA karI mArA AtmAnuM kalyANa karuM. he prabhu! Apa cAragatirUpa saMsAranuM bhramaNa TALI saMpUrNa Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (98) jina bhAvanA 443 AtmasvarUpane pAmyA, tema huM paNa ApanI pAse evI AtmabhAvanA bhAvuM ke jethI mAruM paNa A cAragatimAM bhaTakavAnuM aTakI jAya. kAraNake jevuM ApanuM zuddha sajAtmasvarUpa che tevuM ja nizcayanayanI apekSAe mArA AtmAnuM paNa svarUpa che. mATe hai nirmohI nAtha ! mane sadAya ApanA zaraNamAM rAkho, jethI huM paNa ApanA boghabaLe ApanI bhaktithI agAdha svayaMbhUramaNa samudra jevA A mohane jItI sarvakALane mATe parama AtmazAMtine pAmuM. evA prakAranI aneka jina bhAvanAo jemAM bhAvI che evA A pAThanI have zarUAta kare che. (98) jina-bhAvanA vasaMtatilakA vRtta * zrI rAjacaMdra-caraNe karI vaMdanA huM, alpajJa toya jina-bhAva ure gharuM chuM; jo ke kaLA na taravA taNI jANI toye, naukA taNI madadathI jaladhi tarAye. 1 artha :zrImad rAjacaMdra prabhunA caraNakamaLamAM vaMdanA karIne, huM alpa buddhivALo hovA chatAM, jinezvara bhagavAnanI aneka prakAre bhaktibhAvanA karavAnA bhAvollAsa hradayamAM rAkhuM chuM. jo ke bhavasamudra taravAnI kaLA meM jANI nathI to paNa satpuruSarUpI vahANanA AzrayathI bhavarUpI jaladhi eTale samudra avazya tarI zakAya che ema mAnuM chuM. "te zrImat anaMta catuSTacasthita bhagavatano ane te jayavaMta tharmano Azraya sadaiva kartavya che. jene bIjuM kaMI sAmarthya nathI evA abugha ane azakta manuSyo paNa te AzrayanA baLathI parama sukhahetu evAM adbhuta phaLane pAmyA che, pAme che ane pAmaze. mATe nizcaya ane Azraya ja kartavya che, adhIrajathI kheda karttavya nathI.'' -zrImad rAjacaMdra patrAMka 843 (pR.626) cAre gati bhaTakatAM bahu thAka lAgyo, pAmyo acAnaka suyoga, vicAra jAgyoH-- he! jIva, zAMta-rasapUrNa vibhu bhajI le, duHkho anaMta chUTaze, hita A sajI le. 2 - artha :- he prabhu! A cAreya gatimAM anAdithI bhaTakatAM mane bahu thAka lAgyo, temAM acAnaka mahAbhAgyodaye Apa prabhuno suyoga prApta thatAM evo vicAra jAgyo ke he! jIva, have tuM paramazAMtarasathI paripUrNa evA vibhu eTale prabhune bhajI AtmaprApti karI le, jethI bhaviSyamAM AvanArA anaMtaduHkhono nAza thaI tArA AtmAnuM kalyANa thAya. have jIvanamAM AvelI AvI takane sAghya ka2I le; javA daIza nahIM. Arri haro trijaganI jinanAtha, vaMduM, kSitino abhaeNla bhUSaNa, zuM prazaMsuM? saMpUrNatA vI tame paramAtma-bhAve; icchuM bhavAbdhi-jala-zoSaNa-lAbha Ave. 3 artha :- Atti eTale duHkha, pIDA. he jinanAtha! Apane vaMdana karI prArthanA karuM chuM ke Apa traNeyalokanA jIvonI trividhatApanI pIDAno nAza karo. A kSitintala eTale pRthvItala upara amUlya bhUSaNarUpa eTale zobhArUpa evA Apa prabhunI zuM zuM prazaMsA karuM? tame to paramAtmabhAvane pAmI AtmasiddhinI saMpUrNatAne prApta karI che. evuM huM paNa icchuM chuM ke mAruM A bhavAbdhi eTale saMsArarUpI samudranuM jaLa sukAI jaI, mane paNa AtmalAbhanI prApti thAya. Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 444 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 he! nAtha, mokSa-patha-nAyaka, hAtha jhAlo, kamoM kaThina caeNranAra sahAya Alo; he! vizva-tattva samajI samajAvanArA, guNo thajo pragaTa vaMdanathI amArA. 4 artha - he nAtha! mokSamArganA nAyaka, A saMsAramAM DUbatA evA A pAmarano Apa hAtha jhAlo. he kaThIna karmone cUranAra evA prabhu! mane paNa karmone haNavAmAM sahAya Apo. jaDa cetanAtmaka vizva tattvane samajI, jagata jIvone samajAvanArA evA he prabhu! Apane sAcA bhaktibhAve vaMdana karavAthI amArA paNa AtmaguNo pragaTa thajo, ema icchIe chIe. Azcarya sarva gharatA prabhu, ura Avo, saMpUrNa Atma-guNa dAsa taNA jagAvo; AtmArthI sarva hIna che, nathI mAgavuM te, zrI bogharUpa banavA prabhu, jIvavuM che. 5 artha - he prabhu! ApanuM anaMtajJAna, darzana, sukha, vIrya sarva Azcaryamaya che. evA sarva Azcaryane ghAraNa karanArA prabhu! Apa mArA hRdayamAM padhAro. A dAsanA paNa saMpUrNa AtmaguNo je tirobhAve rahelA che tene AvirbhAve karI, mohanIdrAmAMthI jAgRta karo. A jagatamAM rahelA sarva padArtho AtmAthI hIna che, tenI ApanI pAse have koI mAgaNI nathI. paNa zrI eTale AtmalakSmIthI yukta evA bogharUpa eTale jJAnarUpa banavA arthe he prabhu! have mAtra jIvavuM che. mATe A pAmarane tema thavA sahAya Apo. he! mokSa-mUrti, sahajAtmaphaeNpI sukhAbdhi, siddhAMta sarva ura ghArI rahyA arUpI; AnaMda-kaMda jagamAM jayavaMta vANI-Ape kahI, bhava-dave banI megha-pANI. 6 artha :- he sAkSAt jaMgamarUpa mokSanI mUrti samA prabhu! Apa sahajAtmasvarUpamAM ja ramaNatA karanArA hovAthI sukhAbdhi eTale sukhanA samudra cho. Apano AtmA sarva dravya, guNa, paryAyanA siddhAMtone ghAraNa kahelo hovA chatAM arUpI che. Apa jagatanA jIvone mATe AnaMdanA kaMda eTale mULa cho. jayavaMta eTale jenuM astitva traNe kALamAM che, evI Ape vANI prakAzI, ke je bhavadava eTale saMsArarUpI dAvAnalane ThAravA mATe megha-pANI eTale varasAdanA ghogha samI siddha thaI. saMsAra-hetu ghanaghArtA-taru ukheDI, baMghu banyA sakala bhavya jIMvo jagADI; jJAne bharyA parama sukha anaMta bhogI, kAme haNAya jaga sarva, tame abhogI. 7 artha :- A saMsAranA kAraNa evA ghanaghAtI karmarUpI vRkSane ukheDI, tathA boghavaDe sarva bhavya jIvone mohanIdrAmAMthI jAgRta karI Apa sarvanA kalyANa mitra banyA cho. vaLI Apa sarvotkRSTa evA kevaLajJAnavaDe bharapUra hovAthI AtmAnA anaMtasukhanA bhogI cho, jyAre sarva jagatavAsI jIvo kAmavAsanAthI haNAI triviSe tApAgninA duHkhane bhogave che. paNa tame abhogI hovAthI paramasukhI cho. dekho triloka, tamane nahi koI dekhe, cho hitakArI jagane, paNa koka lekhe; nA jANiye hita-ahita, bhalA tame to cho bALa-vaidya sama, maMdamati ame to. 8 artha - Apa traNeya lokane jJAnabaLe juo cho. jyAre tamArA arUpI evA zuddha svarUpane koI joI zakatuM nathI. Apa jagatavAsI jIvonuM boghabaLe paramahita karanAra hovA chatAM ApanI anaMtI karuNAne koIka ja oLakhI zake che. amArA AtmAnuM hita zAmAM che ane ahita zAmAM che te ame jANatA nathI. paNa tame bhalA hovAthI amArA jevA bALa-ajJAnI jIvo mATe niSNAta vaidya samAna cho. ame to Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (98) jina-bhAvanA 445 maMda buddhivALA chIe. mATe samyakajJAnarUpI auSadha ApI amArI anAdinI AtmabhrAMtino nAza karo. sAcA purRSa puruSArtha kharo tamAro, AghAra eka jaganA, amane ugAro; nirmoha-jJAna-nayane saghaLuM nihALo, railokya-hita-karatA, bhava-duHkha TALo. 9 artha - Apa jagatamAM sAcA mahApuruSa cho. jagata jIvone tAravAno Apano puruSArtha paNa yathArtha che. jagatavAsI jIvonA Apa eka ja AghAra cho. mATe he prabhu! amAro have uddhAra karo. Apa nirmohI hovAthI kevaLajJAnarUpa nayanathI sarva lokAlokane juo cho. ane traNeya lokanA jIvonuM upadezavaDe hita karanAra cho mATe amArA sarva bhavaduHkhano have nAza karo. ArAghanA-catura bogha vaDe karAvo, choDAvI cAra gati, paMcamamAM TharAvo; paripu-ghAta karavA baLa ApanArA, sAte bhayo dUra karo daI bogha-ghArA. 10 artha - he prabhu! boghavaDe karI samyakdarzana, jJAna, cAritra ane tapa e caturvigha ArAghanA karAvo ke jethI amArI cAra gati chuTI jaI paMcama gatirUpa mokSanI prApti thAya. kAma, krodha, lobha, mada, (ahaMkAra) moha (viparIta mAnyatA) ane matsara (irSA, adekhAI) e paripu eTale cha zatruonI ghAta karavA baLa ApanArA he prabhu! have boghanI ghArA varasAvI amArA sAteya bhaya - Aloka, paraloka, maraNa, vedanA, arakSA, aguti ane akasmAtabhayane dUra karo. ATha guNo akaLa siddha taNA kaLAvo, ne brahmacarya navanitha vaLI paLAvo; gharmo daze yatitaNA pragaTAvI detA, agyAra zrAvakataNI pratimA kahetA; 11 artha :- akaLa eTale kaLI na zakAya evI arUpI siddha bhagavAnanA ATha guNo te amane kaLathI samajAvo. te A pramANe che. ghAtIyA cAra karmamAM (1) mahAmoha evA darzanamohanIya karmanA kSayathI sAyaka samyatva guNa pragaTe che. (2) jJAnAvaraNIya karmanA kSayathI anaMtajJAna ane (3) darzanAvaraNIya karmanA kSayathI anaMta darzana tathA (4) aMtarAyakarmanA kSayathI anaMtavIrya guNa pragaTe che tathA aghAtIyA cAra karmamAMnA (5) nAmakarmanA abhAvathI arUpIpaNuM-dehAtIta dazA pragaTe che, jene sUkSmatvaguNa pragaTyo kahevAya che. (6) AyuSyakarmanA kSayathI judI judI gatiomAM judI judI avagAhanA eTale AkAra thato hato te maTI jaI have siddha avasthAmAM acaLa avagAhanA thavAthI avagAhanA guNa pragaTyo kahevAya che. (7) vedanIyakarmanA kSayathI have sukhaduHkhano abhAva thaI avyAbAdha guNa pragaTyo tathA (8) gotrakarmanA abhAvathI UMcanIcapaNuM maTI jaI agurulaghu nAmano AtmAno guNa pragaTyo ema kahevAya che. tathA brahmacaryarUpI suMdara vRkSanI rakSA karanArI nava nidhione nava vADa kahevAya che. te navAvADa sahita brahmacaryanuM amArI pAse pAlana karAvo. te navavADa A pramANe che :- vasati, kathA, Asana, indriya nirIkSaNa, kuDyAMtara, pUrvakrIDA, praNIta, ati mAtrA AhAra ane vibhUSaNa. have yati eTale muninA daza ghamane amArAmAM pragaTAvo te A pramANe :- uttama kSamA, mArdava, Arjava, satya, zauca, saMyama, tapa, tyAga, AkiMcanya ane brahmacarya. athavA yogyatAnusAra paMcama guNasthAnavartI naiSThika zrAvakanI agyAra pratimA che tenuM pAlana karAvo. te A pramANe che :- (1) darzana pratimA (2) vrata pratimA (deza viratighArI zrAvaka) (3) sAmAyika pratimA (4) pauSagha pratimA (5) sacittavastu tyAga pratimA (6) rAtribhojana tyAga pratimA (7) brahmacarya Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 pratimA (8) AraMbha tyAga pratimA (9) parigraha tyAga pratimA (10) anumati tyAga pratimA ane (11) kSullaka zrAvaka pratimA. bAre ya aMga, vaLI tera kahI kriyA te, caude ya pUrva, guNasthAna baghAM kahyAM che, te mArga pUrNa karuNA karatA batAvo, ne zuddha bhAva uramAM nizadina lAvo. 12 artha - he prabhu!kRpA karI amane bAra aMga bhaNAvo. te A pramANe :- (1) AcArAMga (2) sUtrakatAMga (3) sthAnAMga (4) samavayAMga (5) vyAkhyAprajJapti (bhagavatI sUtra) (6) jJAtAdharma kathAMga (7) upAsakAdhyayana aMga (8) aMtakRtadazAMga (9) anuttaropapAdaka dazAMga (10) prazna vyAkaraNa (11) vipAkasUtrAMga ane (12) draSTivAda vaLI tera prakAranI kriyAonI samajaNa Apo. te A prakAre che :- (1) prayojanabhUta kriyA - jarUrI kAmamAM chakAya jIvanI hiMsA thAya te (2) aprayojanabhUta kriyA - temAM vikathAo, niMdA karavI, pApopadeza karavo vagere (3) hiMsAnI kriyA - jemAM koI jIvano prANa haNAya evI kriyA (4) ajANakriyA - ajANapaNe thatI pApamAM pravRtti (5) avaLI kriyA - viparIta samajaNathI thatI kriyA te. (6) jUTha bolavAnI kriyA (7) corI karavAnI kriyA (8) mAThAbhAvanI kriyA (tandulamasyanI jema) (9) ahaMkAramAna meLavavAnI kriyA (10) krUra bhAvavALI kriyA (11) mAyAvInI ThagavArUpa kriyA (12) lobhathI thatI pApanI kriyA (13) sAdhujIvana jIvavAnI kriyA - ratnatrayane ArAghavAnI kriyA. AmAM bAreya kriyA tyAgavArUpa che. ane teramI sAdhujIvananI kriyA gharmarUpa hovAthI grahaNa karavA yogya che. - caudapUrva karuNA karI batAvo. te A pramANe che :- bAramA aMga draSTivAdanA pAMca bheda che. (1) parikarma (2) sUtra (3) prathamAnuyoga (4) pUrva ane (5) cUlikA. tenA cothA bheda pUrvamAM A cauda pUrva che. tenA nAma nIce mujaba che :- (1) utpAda pUrva (2) agrAyaNI pUrva (3) vIryAnuvAda pUrva (4) astinAsti pravAdapUrva (5) jJAnapravAda pUrva (6) satyapravAda pUrva (7) AtmapravAda pUrva (8) karma pravAdapUrva (9) pratyAkhyAna pUrva(10) vidyAnuvAda pUrva (11) kalyANAnuvAda pUrva (12) prANavAda pUrva (13) kriyA vizAlapUrva | (14) kailokya biMdu sArapUrva cauda guNa sthAna badhA kahyAM te paNa samajAvo. te A pramANe che :- (1) mithyAtva (2) sAsvAdana (3) mizra (4) avirati samyakudraSTi (5) dezavirati (6) pramatta saMyata (7) apramatta saMyata (8) apUrvakaraNa (9) anivRtti bAdara (10) sUkSma sAMparAya (11) upazAMta moha (12) kSINamoha (13) sayogIkevaLI (14) ayogI kevaLI guNasthAnaka. samyakdarzanathI lagAvIne caudamA guNasthAnaka sudhIno saMpUrNa mokSamArga karuNA karI mane batAvo tathA mArA hRdayamAM zuddha bhAva nizadina rahe evI kRpA karo. stuti kare surapati prabhujI, tamArI, saMtoSa, puNya ubhaye uramAM vaghArI; jo chatra sUrya bhaNI koI ghare bapore, chAyA paDe nija zire, sukha-zoka hoya. 13 artha - he prabhu! ApanA darzanathI indranA manamAM parama saMtoSa thayo temaja puNya paNa vadhyuM. ema ubhaya eTale beya bhegA maLavAthI indra ApanI paramabhaktithI stuti kare che. jema koI sUrya samakSa bapore chatra ghAraNa kare to tenA mAthA upara chAyA paDe ane sukharUpa zobhA paNa thAya. tema prabhunI stutithI anekavigha lAbha thAya che. Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (98) jina-bhAvanA 447 detA na Apa, paNa bhaktithI sukha lAge, je ApathI vimukha te jane duHkha sAthe; AdarzanI najIMka ko gharatAM padArtha, sauMdarya ke vioNpatA jhaLake yathArtha. 14 artha - Apa vItarAga hovAthI bhaktane kAMI ApatA nathI. paNa tene ApanI bhakti karavAthI puNya prApti thaI aMtarazAMti vagere aneka prakAranA bhautika lAbha thAya che. paNa je ApathI vimukhadraSTivALA che te jana duHkhane pAme che. jema Adarza eTale arIsAnI najIka koI padArtha mUkavAmAM Ave to te suMdara hoya ke asuMdara hoya, arIsAmAM te yathArtha jhaLakI UThe che. tema koI bhagavAnanI sanmukha hoya ke vimukha hoya, te tevA puNya ke pApanA lAbhane avazya pAme che. moTAI Apana akiMcana toya kevI? zrImaMta ApI na zake cIja Apa jevI; UMcA girithI nadIo pathareya phUTe, vAridhithI na nadI eka kadI vachUTe. 15 artha - he prabhu! Apa akiMcana eTale ApanI pAse kAMI na hovA chatAM ApanI moTAI kevI che ke je zrImaMta puruSo paNa ApI na zake evI vastu Apa Apo cho. karoDo rUpiyA ApatAM paNa samyakudarzana Adi ratnatraya na maLI zake te Apa Apo cho. UMcA pahADo uparathI nadIo patthara para paDI TUTI phUTIne mAra khAya che. paNa te ja nadIo vAridhi eTale samudramAM bhaLI gayA pachI eka paNa nadI tenAthI kadI vachUTe nahIM, arthAt chUTI paDe nahIM. te samudramAM bhaLI zAMtithI rahe che. tema saMsAramAM huM paNa anaMtakALathI cAragatimAM kUTAI piTAIne mAra khAI athaDAuM chuM. paNa ekavAra jo ApanA zuddha svarUpamAM bhaLI jAuM to sarvakALa te svarUpamAM ja nivAsa karIne zAMtithI rahyuM ane anaMtakALe paNa te svarUpathI kadI chUTo paDuM nahIM. citteya darzana taNo abhilASa jAge, ke kUMpaLo phUTatI puNya-rasAla-agre, AMbo praphulla banato caraNe namuM jyAM, pAke phaLoya karuNA najare juo tyAM. 16 artha - he prabhu! jyAre mArA cittamAM ApanA darzana karavAno abhilASa jAge che tyAre to jANe puNyarUpI AMbAnI DALIo upara kuMpaLo phuTI gaI hoya tema bhAse che. ane jyAre huM ApanA darzana karI praphullita manathI bhAvabhakti sahita ApanA caraNakamaLamAM namaskAra karuM chuM tyAre te AMbo jANe kerIonA bhArathI nIce namI rahyo hoya ema lAge che. ane jyAre mArI bhaktivaDe Apa prasanna thaI karuNA najare mArI samakSa juo cho tyAre to jANe kerIo bathI pAkI jaIne amRta phaLarUpe banI gaI hoya ema jaNAya che. have ApanI AjJAvaDe te amRtaphaLa khAIne sadA sukhI rahIzuM evo bhAvollAsa manamAM pragaTe che. utpAda Adi vacane karI jo kRpA to, sau gautamAdi gaNa-nAtha race suzAstro; rAjA grahe kara, bane mahiSI daridrI, sarvajJanI najara cUratI karma-adri. 17 artha :- he prabhu! Ape utpAda, vyaya, dhruva e vacanovaDe tripadI ApIne kRpA karI to sau gautamAdi gaNaghara puruSo dvAdazAMgIrUpe sanzAstranA racanAra thayA. jema koI rAjA, daridrI eTale garIba kanyA sAthe pANigrahaNa kare to te garIba kanyA mahiSI eTale rANI banI jAya. tema Apa sarvajJa prabhunI karuNA najara, karmathI pIDAtA sAcA bhakta upara paDe to tenA karmarUpI adri eTale parvatanA cUrecUrA thaI jAya arthAta tenA sarva karma nAza pAme. Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 448 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 nirmohI nAtha, amane zaraNe sadAya, rAkho banI janana, Atmika hita thAya; boghAmRte UcherIe, na kamI kazAnI, zraddhA-prIti zizu-samI gaNajo nizAnI. 18 artha - he nirmohI nAtha! Apa mAtA samAna banIne, ApanA zaraNe amane sadAya rAkho; jethI amArA AtmAnuM kalyANa thAya. ame ApanA bogharUpI amRtanuM pAna karIne sadA UcharIe, jethI amAre koI prakAranI kamI rahe nahIM. ame ApanA bALaka chIe. tenI nizAnI zuM? to ke amArI ApanA pratye bALaka jevI zraddhA ane prIti che e ja pratyakSa nizAnI che. Apa amArA sarvasva cho. mATe ApanA zaraNe rAkhIne amAruM avazya kalyANa karo. "tvameva mAtA ca pitA tvameva, tvameva bhrAtA ca sakhA tvameva; tvameva vidyA draviNaM tvameva, tvameva sarva mama devadeva."-nityakrama jina-bhAvanA' nAmanA pAThamAM bhagavaMta jinezvara pratye potAnA AtmakalyANa arthe aneka prakAranI uttama bhaktibhAvanA bhAvIne, have prathama tIrthaMkara bhagavAna zrI RSabhadeva prabhunA preraNAdAyI jIvana caritrane ati saMkSepamAM lakhavAno pU.zrI brahmacArIjI prayatna kare che. chatAM tenA sAta pATha thayA che. temAM bAra bhAvanAo vagere uttama bodhanI relamachela karI che. te AtmAne addabhuta preraNA ApanAra che. vAMcanArane teno anubhava thavA yogya che. have tenI ahIM zarUAta kare che. (99) zrI RSabha jinezvara bhAga-1 (zivasukha kAraNa upadizI, yogataNI aDadiThThi re-e rAga) zrImad saguru rAjajI, vinaya ure bharanArA re, vaMdana vAra apAra ho, amane uddharanArA re, prabhu parama upakArI re. artha - zrImad sarguru rAjacaMdrajI, amArA hRdayamAM vinaya guNane vadhAranArA che. kemake 'vinaya vaDe tattvanI siddhi che." mATe emane amArA anaMtavAra vaMdana ho. amane uttama Atmatattva samajAvI saMsArathI uddhAra karanArA evA paramakRpALu prabhu amArA parama upakArI che. 15aa. Adi jinezvaranI kathA ati saMkSipta utAruM re, zuddha svarUpa ure raho, banajo bhavajaLa tAruM re. prabhu artha :- A utsarpiNI kALamAM Adi eTale prathama tIrthakara AdinAtha jinezvara prabhunI kathAne ati saMkSepamAM atre utAravAno prayatna karuM chuM. evA bhagavAnanuM zuddha svarUpa mArA hRdayamAM sadAya jAgRta Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (99) zrI RSabha jinezvara bhAga-1 44 9 raho. tathA e svarUpanuM dhyAna mane saMsAra samudrathI tAranAra thAo. ||rA kSitipratiSThita nagarI che, videha kSetre sArI re, sArthavAha ghanazeTha tyAM, ghanAya che vyApArI re. prabhu artha - jaMbudvIpanA mahA videhakSetramAM Avela kSitipratiSThita nAmanuM eka suMdara nagara che. tyAM ghanazeTha sArthavAha nAmano ghanADhya vyApArI rahe che. A vyApArI zrI RSabhadeva bhagavAnano jIva che. pUrve je bhavamAM samakita pAmyA te A bhava che. ahIMthI zarUAta karI teramA bhave A ghanazeTha sArthavAhano jIva tIrthaMkara padane pAmaze. sA. vasaMtapura javA kare, jyAre te taiyArI re, gharmaghoSa sUri AviyA, "gharma-lAbha" uccArI re. prabhu artha :- jyAre vasaMtapura javA zrI ghanazeTha taiyArI kare che tyAre zrI gharmaghoSa sUrie AvI "gharmalAbha' ema zabdano uccAra karyo. jA kahe: "ame paNa AvIzuM" zeThe vAta svIkArI re, ghana kahe: "ghanya ame aho! thazo Apa upakArI re." prabhu artha - pachI AcArya gharmaghoSa kahe : ame paNa tamArI sAthe AvIzuM. zeThe A vAta premapUrvaka svIkArI, ane kahevA lAgyA : ame Aje ghanya chIe ke Apa jevA mahApuruSo ane mArgamAM paNa upakArI thazo. ApA saMgha samudra samo vahe, ghULa jaLa sama uchALe re, jaLacara sama nara, pazu, zakaTa; vane comAsuM gALe re. prabhu artha :- samudramAM jema taraMgo cAle tema saMgha AgaLa cAlavA lAgyo. samudramAM jema jaLa uchaLe tema baLado, UMTo, ghoDAo vagerethI dhULa AkAzamAM uDavA lAgI. tathA jaLacara samAna manuSyo, pazuo tathA zakaTa eTale gADAo vagere cAlatA comAsuM AvyuM. te vanamAM paDAva nAkhIne pasAra karyuM. //kA sUri-smRti thaI zeThane, kheda kare : vicAryA re, jAte jaI sUrine namI, doSa khamAUM nimaMtryA re. prabhu artha - eka divasa zeThane gharmaghoSa AcAryanI smRti thaI AvI. jethI kheda karavA lAgyA ke aho huM bhagavaMtanI saMbhALa levAnuM to bhUlI ja gayo. have jAte jaI bhaktipUrvaka praNAma karI, thayela doSa khamAvIne gocarI mATe padhAravA AmaMtraNa ApyuM. AzA gocara-kALe muni gayA, annAdi nA dekhe re, tAjAM ghU hatuM te dIdhuM, zeThe bahu bahu harakhe re. prabhu artha :- gocarI kALe zeThane tyAM muni padhAryA. paNa te samaye annAdi vahorAvavA mATenI vastuo hAjara nahotI. paNa zuddha tAju ghI joIne ghaNA ghaNA harSapUrvaka bhaktisaha ApyuM. tA. zeTha bodhi-baja pAmiyA, dAna thatAM supAtre re, apUrva bhakti ullasI, vaLI romAMcita gAtre re. prabhu Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha :- AvA uttama supAtramAM bhAvabhakti sahita dAna thatA ghanazeTha sArthavAha bodhi-bIja eTale samakitane pAmyA. te samaye hRdayamAM apUrva bhakti ullasavAthI temanuM gAtra eTale zarIra romAMcita thaI gayuM. lA kahe: "kRtArtha karyo mane"; munine namI vaLAve re; muni jatAM nija sthAnake, "tharmalAbha!" suNAve re. prabhu artha - pachI zeTha AnaMdita thaI munine kahevA lAgyA : Aje mane Ape kRtArtha karyo. huM ghanya banI gayo. ema kahI munine praNAma karI vaLAvyA. muni paNa "gharmalAbha" kahI potAnA sthAnake gayA. ||10nA rAtre zeTha pharI gayA, munine vaMdI, bese re; munivara karuNA ANIne, gharmatattva upadeze re. prabhu artha :- rAtre zeTha pharI muni pAse jaI praNAma karIne beThA. muniomAM zreSTha evA AcArya paNa karuNA ANI gharmatattvano upadeza karavA lAgyA. /11nA uttama maMgala gharma A : saMyama-tapa-ahiMsA re, sadA gharo mana gharmamAM; sura paNa kare prazaMsA re. prabhu artha - gharma e utkRSTa mAMgalika eTale AtmAnuM hita karanAra che. te gharma saMyama, tapa ane ahiMsAmaya che. evA gharmamAM manane sadA gharI rAkho. devo paNa evA gharmanI prazaMsA kare che. 12aaaa gharma ja poSe jIvane mA sama dayA banIne re, rakSaNa pitA samuM kare, saMgati mitra taNI te re. prabhutva artha :- gharma jIvane mAtA samAna dayALa banI sArA bhAvo karAvI poSaNa kare che. tathA pitA samAna phakatya karatAM aTakAvI rakSaNa kare che. vaLI gharma mitranI saMgati samAna prasannatAne Ape che. [13] gharma ja bhUpa-pade ghare, de devAdika Rddhi re, tIrthaMkara-pada gharma de, gharma vaDe sau siddhi re. prabhu artha :- gharma ja jIvane rAjA, baLadeva, vAsudeva, cakravartI, deva ke indrapadane Ape che. gharmathI jIva nava raiveyaka ke pAMca anuttara vimAnamAM jAya che. tIrthaMkara pada prAptinuM kAraNa paNa gharma ja che. gharmavaDe jagatamAM sarvasiddhi prApta thAya che. ||14 dAna, zIla, tapa bhAvathI gharma caturvigha jANo re, darekanA vaLI bheda che, hitakAraka ura ANo re. prabhu artha :- dAna, zIla, tapa ane bhAvathI gharma cAra prakAre che ema jANo. darekanA vaLI pAchA bheda che. tene hitakAraka jANI hRdayamAM lAvo. dAna mATe mULadevanuM draSTAMta, zIla mATe zIlavatInI kathA, tapa mATe ghannA aNagAra ane bhAva mATe IlAyacIkumAranuM draSTAMta che. 15 jJAna abhaya AhAra ne auSagha Adi dAne reujjavaLa kevaLajJAna laI, jAya jIva ziva-sthAne re. prabhu Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (9) zrI RSabha jinezvara bhAga-1 451 artha - have prathama dAna viSe kahe che :-jJAnadAna, abhayadAna, AhAradAna ane auSaghadAna Adi dAnavaDe jIva ujjavala kevaLajJAnane pAmI mokSasthAnamAM jaI virAje che. 16aaaa gharma-tattva samajAvIne mokSamArgamAM joDe re, AtmajJAnanuM dAna A detA munivara koDe re. prabhutva artha - prathama jJAnadAna viSe vAta kare che. jJAnIpuruSo uttama jIvone gharma-tattva samajAvI mokSamArgamAM joDe che. A AtmajJAnanuM dAna munivaro sAcA bhAvapUrvaka yogya jIvone Ape che. jemake bhagavAna mahAvIrathI bogha pAmI paramakRpALudeve 5.pU.prabhuzrIjIne ane pa.pU.prabhuzrIjIe pU.zrI brahmacArIjIne AtmajJAnanuM dAna ApyuM. 1LA. tevI zakti nA hoya te zAstro de, anumo re, jJAnI-guNa vakhANatA bhakti-bhAva-pramode re. prabhu artha - jJAnadAna ApavAnI zakti na hoya to zAstranuM dAna Ape. jema paramakRpALudeve temanA mAtuzrI tathA gharmapatnInA hAthe pa.pU.prabhuzrIjIne temaja pa.pU.devakaraNajIne jJAnArNava ane kArtikeyAnuMprekSAnA hastalikhita graMthonuM dAna karAvyuM. tathA jJAnadAnanI TIpamAM paNa temanA paisA lakhAvyA. tevI paNa zakti na hoya to anumodanA kare ke je koI jJAnadAna kare che te badhuM sAruM kare che ema manamAM bhAva kare. jenA hRdayamAM jJAna raheluM che evA jJAnIpuruSanA guNone bhaktibhAvathI pramoda pAmI vakhANatA paNa jIvane jJAnano lAbha thAya che. jJAnadAnathI prANI jIvAdi tattvone jANI, potAnuM hitAhita samajI aMte kevaLajJAna pAmI mokSane prApta kare che. 18 trivitha hiMsA je taje, abhaya-dAna te Ape re, prANa-nAza, duHkha, phleza e trividha tApa utthApe re. prabhu artha - have abhayadAnanI vyAkhyA kare che. je trivigha eTale mana, vacana, kAyAthI hiMsAno tyAga kare che te jIvone abhayadAna Ape che. jemake kumArapALa rAjAe potAnA aDhAra dezomAM koIne mAravA nahIM evo amArI paDaha vagaDAvyo hato. macchImAronI jALo lAvI bALI nAkhI hatI. tathA ghoDAone paNa aNagaLa pANI pIvaDAvatA nahotA. ema abhayadAna ApanAra jIva, koInA prANano nAza karavo, duHkha ApavuM ke kleza karavo e trividha tApAgnine ukheDI bahAra pheMke che. 19aaaa anna-davAdi dAnanA prakAra pAMca gaNAtA re : bhAva, kALa, grAhakadazA, zuddha deya ne dAtA re. prabhu artha - annadAna, auSathadAna, vastradAna, pAtradAna ane vastIdAna ema dAnanA pAMca prakAra gaNAya che. te (1) niSkAma bhAve dAna ApavuM. (2) yathAkALa eTale je samaye jenI jarUra hoya te ApavuM. (3) grAhakadazA eTale supAtratA joIne ApavuM. (4) deya eTale dAna ApavAnI vastu zuddha hovI joIe. ane (5) dAtA eTale dAna ApanAra rAjIkhuzIthI ApanAra hovo joIe. 20NA nyAyopArjita deya de, rahita beMtALIsa doSe re, subuddhi dAtA harSathI kRtArthatA nija joze re. prabhu Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha :- have uparokta pAMceya prakAranI spaSTatA kare che. nyAyathI upArjana karela dravyathI meLavela vastu te uttama deya gaNAya che. munine AhAranuM dAna beMtALIsa doSathI rahita ApanAra dAtA subuddhivAna che. te dAna ApI harSathI potAnI kRtArthatA mAnaze. ghanAbhadranA traNa bhAIo pUrvabhavamAM munine dAna ApI pachI bhUkhyA rahevAthI kheda karyo, tethI bIjA bhavamAM je maLe te pAse rahe nahIM paNa veDaphAI jAya. mATe dAna ApI harSa pAmavo paNa kheda karavo nahIM. pAranA jJAnI tyAga supAtra che jitendriya samadraSTA re, gocara kALa sukALa jo, subhAva niHspRha zraddhA re. prabhu artha - AtmajJAna sahita jJAnI puruSo sAcA aMtaryAmI hovAthI dAna ApavAne supAtra athavA uttama grAhaka che; je jitendriya che ane mAna apamAnAdimAM samAna draSTivALA che. gocarI kALa te sukALa che, te samaye dAna Ape. ane zraddhAsahita pUjyabuddhithI nispRhabhAve dAna Ape te bhAvazuddhipUrvakanuM dAna che. AvAM citta, vitta ane pAtra traNeyano sumeLa maLe to jIvanuM kAma thaI jAya. rarA vatarRpa zalanA bheda be muni, gRhI upAse re, samakita saha vrata bAra to pALe jana gRhavAse re. prabhu artha - have zIlagharmanI vyAkhyA kare che. pApamaya manavacanakAyAnA yoganuM pratyAkhyAna karavuM te zIla eTale sadAcAra kahevAya che. te zIlanA vratarUpe be bheda che. eka sarva viratirUpe paLAto munigharma ane bIjo gRhI eTale gRhastho dvArA dezaviratirUpe paLAto zrAvakagharma. samakita sahita je pAMca aNuvrata, cAra zikSAvrata ane traNa guNavratane gharamAM rahetA chatAM pALe te zrAvakagharma che. 23 AtmajJAna mahAvratI sarva-virati ArAdhe re, ziva-maMdiranI zreNIe Atma-siddhi te sAthe re. prabhu artha :- je AtmajJAna sahita paMca mahAvratane sarvavirati eTale sarva saMga parityAga karIne ArAdhe te munigharma che. tevA jIvo mokSarUpI mahelanI sIDIe caDhatAM caDhatAM zreNI mAMDIne saMpUrNa Atmasiddhine pAme che. mArA. tapa icchA-nirogha che, karma-mela te gALe re, bAhyAbhyatara bheda be AtmArthI jana bhALe re; prabhu artha - have tapatharmanuM svarUpa samajAve che. "icchA niroghastapa:' manamAM UThatI aneka prakAranI icchAone rokavI tenuM nAma tapa che. "tapa: nirjarA ca" tapa nirjarA mATe hovAthI te karmamelane gALe che. tapanA cha bAhya bheda te anazana, UNodarI, vRttisaMkSepa, rasatyAga, kAyakleza ane saMlInatA che ane che atyaMtara bheda te prAyazcitta, vaiyAvRtya, svAdhyAya, vinaya, dhyAna ane kAyotsarga che. je AtmArthI hoya te A vAtane lakSamAM le che. rapA upavAsAdi bAhya to dekhAdekhI ya pALe re, svAdhyAyAdi anyathI sujJa ja vRtti vALe re. prabhu artha :- upavAsAdi bAhya tapa dekhAdekhI loko paNa pALe che. paNa svAdhyAyAdi aMtaraMga tapavaDe Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (9) zrI RSabha jinezvara bhAga-1 453 anya padArthomAM bhaTakatI vRttine koI sujJa puruSa ja pAchI vALe che. 26aaaa. ratnatraya-ghArI taNI ananya bhakti vALA re, sevA-suzruSA cahI ghare bhAva rUpALA re. prabhu artha :- have bhAvagharmanI vyAkhyA upadeze che. je jJAna, darzana, cAritrarUpa ratnatrayane ghAraNa karanAra jJAnI bhagavaMta pratye ananya eTale advitIya bhakti bhAvavALA che tathA temanI sevA-zuzruSA eTale sevAcAkarI icchI arthAta temanI AjJA uThAvavAno rUpALo bhAva hRdayamAM rAkhanArA che, tevA uttama jIvo bhAvagharmanI ArAghanA kare che. razA bhava-sukha jANe duHkha te, bhava-mukti te bhAve re, zuddha bhAva jyAM nA Take savicAra ura lAve re. prabhutva artha :- je saMsAranA sukhane duHkharUpa jANe che. je A saMsArathI mukta thavAnI bhAvanA bhAve che. jyAre zuddhabhAva AtmAmAM Take nahIM tyAre svAdhyAya dvArA savicAravaDe zubhabhAvamAM manane roke che. te bhAvagharma ArAdhe che. ra8. cAra bhedamaya gharma A bhavanA pherA TALe re, sAvaghAna thaI sAghatAM sarva karma-maLa bALe re." prabhu artha :- A cAra prakArano dAna, zIla, tapa ane bhAvarUpa gharma, cAra gatirUpa saMsAranA pherAne TALanAra che. jo sAvadhAnIpUrvaka eTale upayogasahita A caturvigha gharmanuM ArAghana karavAmAM Ave to sarva karma baLIne bhasmIbhUta thaI jAya. kema ke upayoga e ja sAdhanA che, upayoga e ja gharma che, kriyA e karma che ane pariNAme baMgha kahyo che. rA. ghanazeThe harSe kahyuM: gharma na suNyo Avo re, vyartha jIvana vahI gayuM, zravaNe Aje Avyo re." prabhu artha - ghanazeTha sArthavAhe harSapUrvaka kahyuM : gharmanuM AvuM svarUpa meM kyAreya sAMbhaLyuM nathI. mAruM badhuM jIvana vyartha vahI gayuM. Aje ghaNA kALe Avo uttama gharma mArA sAMbhaLavAmAM Avyo. e pramANe kahI gurunA caraNakamaLamAM vaMdana karI potAnA AtmAne ghanya mAnato te potAnA nivAsa sthAne gayo. //30 zaratu AvI have, paMthe paMka sukAtA re, mahA aTavI te UtaryA, muni anyatra jAtA re. prabhu artha :- have comAsuM pUruM thayuM ane zarada eTale ziyALAnI Rtu AvavAthI mArgamAM paMka eTale kIcaDa sukAI gayA. tethI have baghA mahA aTavI UtarI gayA. tyAMthI gharmaghoSa AcArya sArthapatinI anumati laI anya sthAnake vihAra karI gayA. 31aaaa vasaMtapura jaI zeTha to vece mAla kharIde re; dravya vaghe vyApArathI ghanika-ghana-mana rIjhe re. prabhutva artha :- zeTha paNa vasaMtapura pahoMcyA. tyAM jaI mAla vecI, navo mAla kharIdyo. vyApAra karavAthI dravya vadhe che. te joI ghanika evA ghanazeThanuM mana rAjI thayuM. [3rA SI Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 prAvodha-vivecana bhAga-2 nija nagare pAchA vaLyA; kALa acAnaka pAmI re, uttarakurumAM avatare, yugalika-sukhanA svAmI re. prabhu artha :have ghanazeTha pAchA potAnA kSitipratiSThita nagare AvI pahoMcyA. keTaleka kALe AyuSya acAnaka pUruM thatAM kALadharma pAmyA. have tyAMthI uttarakurukSetramAM yugalIArUpe avatAra pAmI, yugalika sukhanA svAmI thayA. II33|| muni-sevA-phaLa bhogave; kalpavRkSa daza jAti re, je mAge te ApatAM; aMte suragati thAtI re. prabhu artha :* tyAM yugaliAnI bhogabhUmimAM munidAna tathA sevAnA prabhAve daza prakAranA kalpavRkSane bhogavanArA thayA. A RSabhadevanA jIvano bIjo bhava che. tyAM yugalIAone trIjA divasane cheDe bhojya padArthanI icchA thAya. teone baso chappana pAMsaLIo hoya. teo traNa kozanA zarIravALA, traNa palyopamanA AyuSyavALA tathA alpa kaSAyavALA hoya che. tyAM daza prakAranA kalpavRkSo hoya che. temAM mAMga nAmanA klpavRkSa madha jevo mITho padArtha Ape che, bhRgAMga nAmanA kalpavRkSo pAtra Ape che, turthAMga nAmanA kalpavRkSo vAjiMtro Ape, dIpazikhAMga ane jyotiSThAMga kalpavRkSo adbhuta prakAza Ape, citrAMga kalpavRkSo puSpamALAo, citrarasa kalpavRkSo bhojana, mathaMga kalpavRkSo AbhUSaNa, gehAkAra kalpavRkSo para ane anagna nAmanA kalpavRkSo divya vastro Ape che. tyAM bIjA paNa kalpavRkSo sarva prakAranA icchitane ApanArA hoya che. tyAMdhI yugalIAnuM AyuSya pUruM karI ghanazeThano jIva saudharma nAmanA pahelA devalokamAM devapaNe utpanna thayo. / / 34 / sura sautharma viSe thayA, sura-sukha pUrAM thAtAM re, mahAvideThe avatare, zatabala-suta vikhyAtA re. prabhu artha : have trIjA bhavamAM saudharma devalokanAM sukha bhogavatAM AyuSya pUruM thaye pazcima mahAvidehakSetramAM vaitAdmaparvatanI upara prasiddha vidyAdhara ziromadhi zatabaLa rAjAnI caMdrakAMtA nAmanI bhAryAnI kukSithI putrapanne utpanna thayA. / / 35 / / graMthasamRddhi nagaranA vidyAghara-nRpa-thAme re, mahAbala nRpa-kumAra te, nAma anupama pAme re. prabhu artha ::- tyAM graMthasamRddhi nAmanA nagaramAM, vidyAdhara rAjAnA ghare A putra mahAbaLavAna hovAthI mahAbala rAjakumAra evuM anupama nAma pAmyA. A RSabhadeva bhagavAnanA jIvano cotho bhava che. ||3nA zarzI sama sarva kaLA grahe, lahe vRkSa sama vRddhi re, vinayavatI sAthe varyA; zatabala caDe sva-siddhi re, prabhu artha :-- te caMdramA samAna sarva kaLAthI yukta thayA tathA vRkSanI jema vRddhi pAmavA lAgyA. yuvAna thatAM vinayavatI sAthe lagna thayA. have pitA zatabala potAnA AtmAnI siddhi icchavA lAgyA. ||3zA ekAMte e ciMtave : ''azucibharI A kAyA re, vastrAbhUSaNa, cAmaDI bhUlave mana-bhrama-chAyA re. prabhu Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (9) zrI RSabha jinezvara bhAga-1 45 5 artha - eka divasa ekAMtamAM te subuddhimAna, parAkramI tathA tattvajJa vidyAgharapati rAjA zatabala vicAravA lAgyA ke aho! A kAyA to svAbhAvikarUpe azucimaya padArthonI ja bharelI che. tenA upara rahelAM A vastra, AbhUSaNa ane cAmaDI jIvane moha karAvI manane bhramamAM nAkhe che. ||38 aMte pota prakAzatI kapaTI naranA jevI re, | viSTA-mUtra-kaphAdithI vAnagI dekhI levI 2. prabhu artha :- aMte A kAyA potAnuM pota prakAze che. kapaTI evA durjana jevI A kAyA che. aneka prakAre enI saMbhALa levA chatAM jo ekavAra enI saMbhALa na le to tatkALa te duSTa puruSanI jema vikRtine pAme che. "durjana, deha svabhAva barAbara, rIjhe to cATe ane khIje to kATe." A kAyAmAM zuM bhareluM che? je "kuvAmAM hoya te havADAmAM Ave.' tema viSThA, mUtra, kapha Adi zarIramAM bharelA che to bahAra Ave che. bahAra paDelA viSThA, mUtra, kapha vagerene joI mana dubhAya che, jyAre e ja vastu zarIranI aMdara rahelI che to evA zarIrane joI mana kema dubhAtuM nathI? I39aaaa cAmaDI dUra karI jAo, hADamAMsano mALo re, moha pamADe cAmaDI, cAmaDIA-bhela bhALo re. prabhu artha - mAkhInI pAkha jevI A cAmaDIne dUra karI juo to aMdara hADamAMsano mALo ja lAgaze. mAtra A uparanI cAmaDI jIvane moha pamADe che. jema cAmaDIo camAra cAmaDuM jue, tema mohavaza A jIva paNa vyaktinuM cAmaDuM jue che. paNa cAmaDInA nIce zuM bhareluM che teno vicAra karato nathI. e ja enI bhUla che. have te bhUlane lakSamAM levI joIe. 40. vRkSa-koTare jaI vase vIMchI Adi prANI re, tema jarAvasthA viSe roga vase le jANI re. prabhu artha :- jIrNa thayelA vRkSanA koTara eTale bakholamAM jema vIMchI, sApa Adi jherI prANIo jaI vase che tema jIrNa thayela zarIranI vRddhAvasthArUpa bakholamAM aneka rogo AvI vase che te dhyAnamAM rAkhavA yogya che. II41aaaa bhoga bhujaMga-phaNA samA, svapna samA saMyogo re, krotha-lobha-kAmAgnimAM kASTha samA viyogo re. prabhu artha - A pAMca indriyanA bhogo te bhujaMga eTale sApanI phaNA samAna duHkhadAyI che. baghA saMyogo svapna samAna nAzavaMta che. zarIramAM rahelo A AtmA te krogha, lobha tathA kAmAgnimAM kASTha eTale lAkaDAM samAna banI temAM homAya che; ane te te padArthonA viyogane pAme che. viSayomAM sukha mAnanArA prANIo azucisthAnamAM kIDAnI peThe paDyA rahe che paNa kAMI virAgane pAmatA nathI. jarA aMgha samo rjIva nA jAe, paga pAseno kUvo re, tema maraNa-bhaya nA gaNuM; gayA keTalA, jAo re. prabhu artha :- duraMta viSayanA svAdamAM parAdhIna cittavALo manuSya, AMdhaLA jevo che. jema AMdhaLo pAse rahelA kUvAne joto nathI. tema viSaya laMpaTI jIva maraNanA bhayane gaNato nathI. pUrve evA maraNo Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAvadha-vivecana bhAga-2 456 keTalAya thaI gayA chatA jIvane A vAta hajju gaLe UtaratI nathI. te kharekhara vicAravA jevuM che. 4aa viSaya-viSa vyApI jatAM, ti-vicAra na Ave re, dharma-mokSa jIva vIsare, kAma-artha mana lAve re. prabhu = artha :- pAMca indriyanA viSayonuM vizva vyApI javAthI AtmA mUrchA pAmI jAya che. tethI potAnA hitano vicAra tene AvI zakato nathI. te dharma ane mokSa puruSArthane visarI jaI pAparUpa evA kAma, ane tene mATe artha eTale dhana kamAvavAnA puruSArthamAM ja manane lagAvI nizadina maMDyo rahe che. / / 44 / nabhava saphaLa karuM have, rAjya-bhAra A choDI re, putrotsava-phaLa A gaNuM, vatsalatA sau toDI re.' prabhu artha : - have huM A rAjyabhArane choDI, durlabha mAnavadehamAM sadevagurudharmano yoga maLavAthI tene saphaLa karuM, ema zatabala rAjA vicAra kare che. putra maLyAnuM phaLa saMsAra tyAga che; ema mAnI have sarva kuTuMba Adi pratyenI vatsalatAno tyAga karuM. ||45NA abhiSeka karI, putrane nRpa-padavI zubha dIghI re, zama-sAmrAjya vadhAravA pote dIkSA lIdhI re prabhu = artha :-- putra mahAbaLakumArano rAjyAbhiSeka karI tene rAjAnI zubha padavI ApI, nyAyanItiyukta rAjya hovAthI te samayamAM rAjAnI padavI zubha gaNI zakAya. pachI pitA zatabaLa rAjAe potAnA AtmAnuM krAyazamanarUpa zamanuM sAmrAjya vadhAravA mATe AcAryanA caraNa samIpe jaI dIkSA grahaNa karI. ||4|| * mahAbaLa nRpa thIvane, pUrNacaMdra sama zobhe re, sabhA viSe maMtrI vade, vaMdana karI akSobhe re prabhu artha :- have mahAbaLarAjA yauvanavayamAM pUrNimAnA caMdra samAna zobhavA lAgyA. svacchaMdathI viSayakrIDAmAM Asakta thavAthI temane mana rAtri divasa sarakhA lAgavA lAgyA. eka divasa rAjasabhAmAM svayaMbuddha, saMbhinnamati, zatati ane mahAmaMta e cAra mukhyamaMtrIo beThA hatA. tyAre svAmIbhakta samyavRSTi evo svayaMbudgha maMtrI vicAravA lAgyo ke aho! ame jotAM chatAM A viSayavinodamAM vyagra banelA amArA svAmIno janma vRthA jAya che, duSTa ghoDAonI jema indriyothI haraNa thAya che; tenI upekSA karanArA evA amane dhikkAra che! ema vicArI sarva buddhimatomAM agraNI evo svayaMbuddhu maMtrI rAjAne vaMdana karI akSobha eTale sthiramanathI nIce pramANe kahevA lAgyo. / / 47 / / "agni sama tRSNA vaghu viSaya-bhoga rUpa kAThe re, durjana, viSa, viSayo, ahiM nAkhe jIvane kare re. prabhu artha :-- he rAjana! A viSaya bhogarUpa lAkaDA nAkhavAthI, tRSNArUpI agni vizeSa vRddhi pAme = che. tema A saMsArane viSe viSayasukhathI kyAreya paNa jIva sRSTi pAmato nathI. durjana, viSa, indriyanA viSayo ke ahi eTale sarpa Adi jherI prANIono saMga jIvane kaSTamAM ja nAkhe che. 48 kAma-paricaya-priyatA, Tu-sukha valUryuM re, pariNAme duHkha-vRddhi de, Atma-divyatA cUre re. prabhu Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (9) zrI RSabha jinezvara bhAga-1 457 artha - kAmabhoganA paricayo jIvane tatkALa sukharUpa lAge che, jema dadu eTale dAdarane valUravAthI eTale khaMjavALavAthI te kSaNa mAtra sukharUpa lAge che. paNa te bhAga cholAI jatAM pariNAme eTale tenA phaLamAM duHkha bahu vadhI jAya che. A kAmabhoga pyArA lage, phaLa kiMyAka samAna hovAthI te AtmAnA divya guNono nAza kare che. II49thA. kAma narakano dUta che, pApa-tarune poSe re, bhava-khADe pADe, are! madana madAdi doSe re. prabhu artha :- A kAmavAsanA jIvane narakamAM laI javA mATe dUta samAna che. pAparUpI vRkSane poSaNa ApanAra che. are! A madana eTale kAmadeva te ahaMkAra Adi doSo utpanna karI jIvane saMsArarUpI khADAmAM pADe che. tathA A kAmadeva mANasanA zarIramAM praveza karI te prANInA artha, gharma ane mokSano nAza kare che. I50mA mRga vINA-svara suNatAM, maraNa-zaraNa ArAdhe re, strI-darzana ke sparzathI, nara anarthane sAthe re. prabhu artha - mRga eTale haraNane saMgIta bahu priya hovAthI te vINAnA svaramAM Asakta bane che. tyAre zikArI tene pakaDI le che ane te maraNane zaraNa thAya che. tema viSavelI samAna strInuM darzana ke sparzana manuSyamAM atyaMta mohabhAva utpanna kare che. tethI te aneka anarthakArI pApanI paraMparAne sAthe che. strIe kAmarUpI pAraghInI jALa che; te haraNanI mAphaka puruSone moharUpI jALamAM phasAve che. I51aaaa hAsya-sakhA strI-sukha ne khAna-pAna utteje re, svAmIne AtmA gaNI, hita-zikSA nA de te re. prabhu artha - je khuzAmatIA mazkarA mitro che te, strIvilAsamAM sukha che, khAvApIvAmAM sukha che, tene ja mAtra uttejana Ape che. paNa potAnA svAmIne AtmA gaNI temanuM paralokamAM hita kema thaze tevI zikSA ApatA nathI. parA. moha khuzAmatathI vadhe, tevo saMga na sAro re, keLa kane kaMthAra to, de duHkho vicAro re. prabhu artha :- strIkathA karavAthI ke gIta, nRtya, hAsyAdi vacanovaDe khuzAmata karavAthI mAtra moha vadhe che. tevA puruSono saMga karavo sAro nathI. jema keLanA jhADa pAse kaMtharanuM kAMTAvALuM jhADa hoya to tene duHkha ja Ape; tema kusaMgathI kuLavAna puruSono paNa uddhAra thato nathI. //pa3u. vRkSa jema chAyA vinA, vara sara vAri vinAnuM re, puSya sugaMgha vinA vane, maMdira deva vinAnuM re. prabhu artha - jema chAyA vinAnuM vRkSa zobhatuM nathI. vara sara eTale zreSTha sarovara paNa vAri eTale pANI vinA zobhA pAmatuM nathI. vanamAM rahela sugaMgha vagaranuM puSpa zobhatuM nathI. tema devanI mUrti vinAnuM maMdira paNa zobhA pAmatuM nathI. //pa4o. rajanI caMdra vinA vaLI, maMtrI-madada viNa rAjA re, sA samakitanA vinA, azastra sainika sAjA re. prabhu Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha - jema caMdra vinAnI rAtri, maMtrInI madada vinAno rAjA zobhato nathI, tema samakita vinAno sAthe ane zastravagaranA sAjA eTale svastha sainika paNa zobhAne pAmatA nathI. papAA hAthI daMkUzaLa vinA, AMkha vinA mukhamudrA re, gharma vinA tevI rIte, zobhA jANe zudrA re. prabhu artha :- jema daMkUzaLa eTale dAMta vinAno hAthI ke netra vinAnuM mukha zobhatuM nathI tema gharma vinAno puruSa zobhato nathI. gharma vinAnuM jIvana pazu jevuM che. te nara nathI paNa vAnara che. tharma vinAnI zobhAne zUdrA eTale zUdra strInI zobhA samAna jANo. pakA ucca kuLa je pAmIne, gharma taje ghana-preme re, zvAna banI bIjA bhave, pAme eMTha na keme re. prabhu artha :- je uccakuLamAM janma pAmI ghanano ja mAtra premI banI, gharmane tajI de, te jIva bIjA bhavamAM zvAna eTale kutarAno avatAra pAmI peTa bharavA mATe eMThavADAne paNa pAmavo tenA mATe agharo thaI paDe che. gharmarahita bhavya prANIo paNa bilADA, sarpa, siMha, bAja, gIgha jevI nIca yonimAM ghaNA bhava sughI bhaTakI tyAMthI narake jAya che. mATe tevA atharmIone dhikkAra che. pazA gharma baMdhu sama jANavo, banne loka sughAre re; nAva samAna sugharma che; bhava-duHkhothI tAre re. prabhu artha :- gharmathI parama baMdhu samAna sukha maLe che. te Aloka paraloka banne sudhAre che. vinaya, viveka, sadAcAra zIkhavI te sagharma, nAva samAna banI jIvone saMsAranA duHkhothI tAre che. agnine jaLa bUjhave, tema gharma duHkha TALe re, gharmanisaraNIe caDhI, mokSa-suMkha jIMva bhALe re. prabhu artha - jema jaLa agnine bUjhave che, tema Adhi, vyAdhi, upAthi vagere je duHkhanA hetuo che tene gharma TALe che. paripUrNa parAkramathI karelo gharma jIvane anya janmamAM kalyANanA sAdhanane Ape che. ema gharmarUpI nisaraNIe caDhI, bhavya prANIo mokSasukhane prApta kare che. //palA. vidyAghara-nRpati thayA, pUrve gharma gharIne re, to A bhavamAM nA cUko, kahuM chuM hita smarIne re." prabhu artha - he svAmin ! vaghAre zuM kahyuM? Apa paNa pUrve gharma ghAraNa karIne A bhavamAM vidyAgharonA pati rAjA thayA cho. Apa sujJa cho. mATe A bhavamAM paNa have viSayAsaktino moha tajI gharma ArAghana karavAnuM cUko nahIM. huM ApanA hitanuM smaraNa karIne A vAta kahuM chuM; mATe Apa prasanna thaI utkRSTa lAbhane arthe gharmano Azraya karo. uvA svayaMbuddha maMtrI pachI, saMmiti ya bole re ? maMtrI-mukhya tame kharA, koI nahi tama tole re; prabhutva artha :- svayaMbuddha maMtrI bolI rahyA pachI have mithyAtvarUpa aMdhakAranI khANarUpa ane viSa sarakhI viSama mativALo saMbhinnamati maMtrI bolyo : are svayaMbuddha! tame mukhyamaMtrI kharA, tamArI tulanAmAM koI Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (99) zrI RSabha jinezvara bhAga-1 459 AvI zake nahIM. mATe tame potAnA svAmInuM badhuM sAruM hita icchI AvA vacano kahyAM. 61 svAmI saraLa prasanna che, tame ja temanI cakSu re, Ama akALe tyAgano, dyo upadeza hitecchu 2. prabhu artha - ApaNA svAmI to saraLa che, sadA prasanna rahe che. tame temanA cakSu samAna cho. mATe tamane kayA upAdhyAye bhaNAvyA ke jethI akALe vajapAta jevA vacano kahI svAmIne tyAgano upadeza Apo cho. ane potAne hitecchu mAno cho. 6rA bhoga nathI tajatA tame, para-upadeze zUrA re, prAsa bhoga tajatA jano, mUrkhaziromaNi pUrA re. prabhu artha - tame bhogane tajatA nathI ane parane upadeza ApavAmAM zuravIra bano cho. sevako potAnA bhogane mATe svAmInI sevA kare che, to svAmIne 'tame bhoga bhogavo nahIM" evuM kema kahevAya? je A bhavamAM prApta thayela bhogAne tajI paralokanA sukha mATe yatna kare te pUrA mUrkha ziromaNi che. I63 aMjalimAM amRta bharyuM taLuM, relo te cATe re, koNI suMghI cATatAM, DhoLe sau e vATe re. prabhu artha - hAthanI aMjalimAM amRta bharyuM hoya te tajI daI, hAtha upara UtarelA relAne koNI sudhI koI cATavA jAya to hAthamAM rahelA amRtane paNa te DhoLI de che. //64nA paraloke sukha gharmathI kahe, asaMgata lAge re, jaNAya te paraloka nA; koNa pragaTa tarjI mAge re? prabhu artha - tema gharma karavAthI paralokamAM sukha maLaze ema kahevuM te asaMgata eTale baMghabesatuM nathI. kemake paralokI jano ahIM dekhAtA nathI. mATe paraloka nathI. pragaTa prApta thayela sukhane tajI parabhavanA sukhanI koNa mAgaNI kare? I65nA mahuDAM, goLa, jaLAdithI mada-zakti dekhAtI re, tema ja pRthvI-jaLAdithI jIva utpatti thAtI re. prabhu artha:- jema mahuDAnA phUla, goLa ane jaLa vagere padArthonA mizraNathI mada-zakti utpanna thAya che. tema pRthvI, pANI, agni, vAyu AdithI jIvanI utpatti thAya che. 66aaaa zarIrathI oNva nA jAdo, zarIra na parabhava jAe re, tethI sukha sau zarIranAM, bhogavavAM samajAe re. prabhu artha - zarIrathI judo koI jIva nathI tathA A zarIra paNa parabhavane jotuM nathI. tethI A zarIravaDe bhogavAtAM viSayanAM sarva sukha niHzaMkapaNe samajue bhogavavA. te mUkI daI potAnA AtmAne Thagavo nahIM. II6nA zaMkA gharma-atharmanI vigha kare sukha-bhoge re, niHzaMka he! mahArAja ho! kahuM ughADe choge re. prabhu Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 460 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha :- gharma agharma viSe koI zaMkA karavI nahIM. kAraNa bhogAdi sukhamAM e vidana kare che. mATe he mahArAja! e viSayamAM niHzaMka raho, kAraNa gharma agharma sasalAnA zIMganI jema vidyamAna nathI. huM to A vAtane ughADe choge sarvane kahuM chuM. 68 jyAM sudhI AyuSya A, viSaya-skhathI jIvo re, gharma-atharma kazuM nathI, maMtrI-bogha najIvo re." prabhu artha - jyAM sudhI AyuSya che tyAM sudhI he mahArAja ! viSayasukha bhogavatA jIvana jIvo. kAraNa ke A saMsAramAM gharma agharma kazuM che nahIM. maMtrI svayaMbudde je Apane tyAgano upadeza karyo te sarva najIvo eTale nakAmo che. kA. svayaMbuddha maMtrI kahe : "sva-para-zatru nAstiko re; aMgha aMgha-netA samo, mUkhamAM mUrkha adhiko re. prabhu artha - saMbhinnamati maMtrInA vacano sAMbhaLI svayaMbaddha maMtrI kahe : are! A nAstiko sva-parane mithyA mAnyatAo draDha karAvanAra potAnA ane paranA paNa zatru che. jema pote aMgha hoya ane aMgha ToLAno netA banI AMdhaLAone dore tenA jevo te mUrkha ziromaNi che. II70nA phUpe kheMcI pADato, dubuddhi dore kevo re! sukha-duHkho samajAya che sva-saMvedanathI evo re prabhu artha - jema koI kheMcIne kUvAmAM pADe tema durbaddhi evA nAstiko, lokone A bhavanA prApta sukhone choDavA nahIM kemake devaloka Adi koNe joyA che vagere jaNAvIne AkarSaNa pamADe che. paNa jema sukha ke duHkha sva-saMvedanathI jANI zakAya che tema AtmAne paNa sva-saMvedanathI jANI zakAya che. (71aaaa AtmA paNa samajAya che; abAdhya anubhava mAno re; maDaduM nA jANe kazuM, jJAna guNa AtmAno re. prabhu artha :- AtmAnA jJAnaguNane laIne svasaMvedanamAM koI bAghA eTale rukAvaTa AvatI nathI. huM sukhI chuM. huM duHkhI chuM evo anubhava AtmA sivAya koIne kyAreya paNa thaI zakato nathI. AMkha kAna Adi indriyo jovAnuM ke sAMbhaLavAnuM baMdha karI de to paNa abAdhya eTale jene kadI paNa bAda karI zakAya nahIM evo AtmAno anubhava che; ane te ja jIvanuM svarUpa che. jJAna guNa AtmAno hovAthI jyAre te AtmA zarIramAMthI bahAra nIkaLI jAya tyAre te zarIra maDaduM banI jAya che. pachI maDaduM kaMI paNa jANI zakatuM nathI. II72aa. buddhipUrvaka jo kriyA, para dehe dekhAtI re, para dehe AtmA taNI siddhi tethI thAtI re. prabhu artha :- jJAnaguNathI jema potAnA zarIramAM AtmAnI siddhi thAya che tema bIjAnA dehamAM paNa buddhipUrvakanI kriyA jovAmAM Ave che. tethI tenA dehamAM paNa tevo ja AtmA che ema anumAna jJAnathI siddha thAya che. I73aaaa bALa maTI yuvA banI, vRddha thatA je rIte re, maraNa pachI janmAMtare jAya jIva te rIte re. prabhu Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (9) zrI RSabha jinezvara bhAga-1 461 artha - jema bALaka maTI yuvAna thAya, yuvAna pachI vRddha thAya tema maraNa pachI paNa jIva eka janmamAMthI janmAMtara eTale bIjA janmamAM jAya che. tethI AtmAno vyavahAranayanI apekSAe punarjanma che. 74 vagara zIkhavya ghAvatuM bALaka, te batalAve re pUrvajanma saMskAra te; duHkha raDI darzAve re. prabhu artha :- bALaka janmatAM ja ghAvA lAge che. tene e koNe zikhavADyuM? e pUrvajanmano saMskAra che. vaLI bhukhanI pIDA Adine te raDIne darzAve che. tethI jIvanI nityatA siddha thAya che. pUrvajanmamAM jevA karmo karyA athavA saMskAro potAmAM reDyA, tevAM phaLarUpe atre spaSTa dekhAya che. 75aa pUrva karma jo nA gaNo, rAya-raMka che zAthI re? vicitratA ghaTatI nathI; paMcabhUta pakSapAtI re!prabhu artha - jo pUrvakarmane gaNo nahIM to eka rAjA che ane eka raMka eTale garIba che, tenuM kAraNa zuM che? kAraNa vagara koI kArya banatuM nathI e siddhAMta che. jema eka AMdhaLo che, eka bhUlo che, eka bahero che, mUMgo che vagerenA duHkha kAraNa vagara AvI zakatA nathI. bIjI rIte e vicitratA ghaTatI nathI. jo paMcabhUtamAMthI rAjA raMkanI utpatti thaI ema mAnIe to pRthvI, pANI, agni, vAyu ane AkAza e paMcabhUta pakSapAtI siddha thayA. II76aaaa. jIva vinA bhUto race, kevI rIte kAyA re? pAMce bhUta rasoImAM, toya na kAyA-chAyA re. prabhu artha :- jIva vinA A paMcabhUto kevI rIte kAyAne racI zake? rasoI banAvavAmAM A pRthvI, pANI, agni, vAyu ane AkAza e pAMceya paMcabhUto hoya che; chatAM temAMthI kAyAnI chAyA eTale AkRti kema banatI nathI? ||77mAM meLa maLe nA bhUtano, guNa virothI dekho re, bhAre sthira gharatI, ane capaLa pavana ladhu, lekho re. prabhutva artha - A pAMceya bhUtono svabhAva bhinna bhinna hovAthI temanAmAM paraspara meLa maLato nathI; to bhinna bhinna svabhAvavALA A bhUtothI eka svabhAvavALo evo A AtmA kevI rIte utpanna thAya? e paMcabhUtonA guNo paraspara virodhI che. jemake pRthvI bhAre ane sthira che, jyAre pavana laghu eTale halako ane capaLa che. II78 agnine jaLa olave, teje jaLa zoSAtuM re, kapolakalpita vAtathI satya nathI poSAtuM re. prabhu artha :- jema saLagatI agnine jaLa olavI nAkhe ane vaLI agninI garamIthI jaLa sukAI jAya che. mATe AvI badhI kapolakalpita vAtathI satyane poSaNa maLatuM nathI. paNa badhuM mithyA Thare che. II79aaaa kriyA gharma-atharmanI, phaLa deze paraloke re; pUrve je kriyA karI, phaLa A sujJa viloke re. prabhu Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha :- ahIM je gharma atharmanI kriyA karI hoya tenuM phaLa paralokamAM maLaze. ane pUrvabhavamAM je kriyA eTale kAmo jIve karyo haze tenuM phaLa atre maLyuM che; tene sujJa loko joI rahyAM che. 80 bhIkha mAgato eka, to anya bhIkha jo Ape re, vAhana azvAdi bane, svAra ghaNA saMtApe re. prabhu artha - jemake eka bhIkha mAMgato dekhAya che. to bIjo tene bhIkha Ape che. koI ghoDA, hAthI vagere vAhana bane che. jyAre bIjA ghaNA tenA upara savArI karI tene saMtApa ApanAra thAya che. 181aaaa puNya-pApa pratyakSa che, avicArI nA mAne re, viSaya bhulAve bhAna re! bhUpa na ceto zAne re ? prabhu artha - ema puNya-pApanuM phaLa pratyakSa dekhAya che. chatAM avicArI jano mAnatA nathI. pApanA mitro, gharmanA viroghI, narakamAM laI janArA A viSayo jIvane AkarSaNa pamADI bhAna bhulAve che. mATe he rAjana! Apa paNa A badhuM pratyakSa juo cho to kema cetatA nathI? 82aaaa kAvyo bhoga-vilAsanAM racI gAya bheMtavAdI re, mohI-mana kheMcAya tyAM, e to DhALa anAdi re. prabhu artha:- bhoga-vilAsamAM jIvo moha pAme evA kAvyo racIne A paMcabhUtavAdI nAstiko gAya che. tyAM mohI jIvonuM mana kheMcAya che. kemake anAdikALathI jIvono DhALa e ja tarapha che. 83 viveka viNa samajAya nA, satya vacana saMtonAM re, durjana-saMgati je taje, sadabhAgyo teonAM re." prabhutva artha :- jyAM sudhI hita ahitanA bhAnarUpa viveka pragaTa thAya nahIM tyAM sudhI jIvone saMtapuruSonA vacano samajAtA nathI. mATe kalyANamAM bAghaka evI durjananI saMgatino tyAga kare ane jJAnI puruSanA vacanono abhyAsa kare te puruSo sadbhAgyavAna jANavA yogya che. 84 zatamati maMtrI uccare : "kSaNabhaMgura sau jANo re, dIse skaMgha-vinAzatA, nadI-pravAha vakhANo re. prabhu artha - uparanI vAta sAMbhaLIne trIjo bauddhamatavAdI zatamati maMtrI bolyo ke "A jagatanI badhI vastuo kSaNabhaMgura eTale kSaNamAM nAza pAmanAra che. pratyeka padArthanA aMgho kSaNe kSaNe vinAza pAmatA dekhAya che, jema nadInA pravAhamAM paholanuM jaLa AgaLa cAlyuM jAya che ane navuM navuM pANI AvyA kare che tema. I8pAA. mAtra vAsanA cittamAM, nityapaNuM darzAve re; AtmA nitya na mAnavo, koNa karma baMghAve re?" prabhu artha - mAtra vAsanA cittamAM rahe che tethI padArtha nitya che ema lAge che. paNa AtmAne nitya mAnavo nahIM. te paNa kSaNabhaMgura che; to karma baMdhAvanAra koNa rahyo? In86aaaa. svayaMbuddha maMtrI kahe : asaMbaddha vicAro re Take keTalI vAra A? kevaLa nAza na ghAro re. prabhu Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (9) zrI RSabha jinezvara bhAga-1 463 artha - have svayaMbuddha maMtrI kahe : tamArA A badhA vicAro saMbaMgha vagaranA che. AvI kSaNabhaMgurapaNAnI tamArI buddhi keTalIvAra sudhI TakI rahe? koI paNa padArthano kevaLa eTale sarvathA nAza nathI. mAtra tenI paryAya eTale avasthA palaTAya che, paNa dravya hamezAM dhRvarUpe vidyamAna rahe che. ATalA gAya khAya je ghAsa te, dUgharRpe vaLI dekho re, mAkhaNa dUgha-dahIM vaDe, ghIrUpe vaLI pekho re. prabhu artha - jemake gAya ghAsa khAya che. te ghAsanA paramANuonuM dugharUpe parivartana thayuM. pachI dughanuM dahIMrUpe, dahIMnuM mAkhaNarUpe ane mAkhaNanuM ghIrUpe palaTAvApaNuM thayuM. 88aaaa. dravya mAtra palaTAya, jo; kevaLa nAza na pAme re, kevaLa nAza gaye, baghA vyavahAro ya virAme re - prabhu artha :- ema pratyeka dravyanuM svarUpa palaTAya che; paNa te dravya sarvathA nAza pAmatuM nathI. jo prati kSaNe teno kevaLa nAza gaNIe to leNadeNanA baghAM vyavahAro virAma pAme arthAta aTakI jAya. dA. pitA-putra saMbaMgha zo? vaMdhyA-suta sama dekho re, gagana-kusuma sama gharma e; kAraNa-kAryo lekho re. prabhu artha - jo badhuM kSaNika hoya to pitA putrano saMbaMgha kyAM rahyo? te to vaMdhyAnA putra samAna thaI gayo. kemake mULa pitAno jIva ke putrano jIva hato te to bIjI ja kSaNe vinAza pAmI gayo ane beya navA jIva AvI gayA. tethI ahIM kSaNabhaMguratAno siddhAMta baMdhabesato nathI. evA matavALAno gharma paNa gagana-kusuma samAna eTale AkAzanA phUla samAna banI gayo. jema AkAzane phUla hoya nahIM tema A gharmanuM astitva paNa dareka vastunI kSaNabhaMguratAnA siddhAMtane kAraNe nAza pAmI gayuM. kAraNathI kAryanI siddhi thAya che. mokSa prAptinA kAraNarUpa gharmanuM astitva ja jyAre nAza pAmI gayuM. tyAre mokSa prAptirUpa kAryanI siddhi thavI te asaMbhava banI gaI. 90nA kSaNika kema na vAsanA? jo kSaNika sau mAno re, kSaNamAM nAza thanArane, moha na hoya kazAno re. prabhu artha :- jo badhuM tame kSaNika mAno cho to je vAsanA cittamAM rahe che tene kema kSaNika mAnatA nathI. AtmA nAmano padArtha jo kSaNamAM nAza pAme che, to pachI tene koI paNa padArthano moha kevI rIte hoI zake? 91aaaa. vAda karo, nANuM zIro, smRti viSe sau mAMDo re; smRti ghaTe nA kSaNikane, lagna karo ke rAMDo re." prabhu artha - koInI sAthe vAda eTale carcA karavI ke nANuM ghIravuM ke leNadeNane smRtimAM rAkhavI, e kSaNikavAdamAM kema ghaTI zake? kemake carcA karanArA, nANuM lenArA ke dhIranArA athavA smRtimAM rAkhanArA baghA kSaNabhaMgura siddhAMtanA kAraNe badalAI gayA. pUrve hatA te rahyAM nahIM. jema eka kSaNamAM lagna thayuM ane bIjI kSaNamAM AtmA kSaNika hovAthI tenuM maraNa thayuM to te prasaMga lagnano thayo ke raMDApo Avyo e viSe zuM samajavuM? II9rA Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 mahAmati maMtrI kahe : "mAyA sarva nihALo reH svapa samAna badhuM gaNo, mRgajaLa jevuM bhALo re. prabhu artha :- tyArapachI mahAmati nAmano cotho maMtrI kahevA lAgyo ke A sarva mAyA che; tattvathI jotAM kAMI nathI. je padArtho dekhAya che te baghA svapra samAna jANo ane mRgajaLavatu mithyA mAno. II93) vyavahAre guru-ziSya sau, tattva-vicAre mithyA re, ghUtArA gharmI banyA tenI na rAkho icchA re. prabhu artha - guru ziSya, pitA putra, gharma adharma, potAno ke pArako e badhuM vyavahArathI jovAmAM Ave che paNa tattva vicAre jotAM badhuM mithyA che. gharmanA nAme peTa bharanArA evA dhUtArA gharmI thaI beThA che. tevA jIvonA saMganI icchA rAkhavI nahIM. 94 mAMsa kinAre mUkIne macchI dekhIne doDe re ziyALa pAme macchI nA, gIgha mAMsa laI UDe re. prabhu artha:- jema ziyALa lAvelA mAMsane nadI kinAre mUkI mAchalAne dekhI te pakaDavA doDyuM. teTalAmAM mAchaluM pANImAM pesI gayuM ane mAMsane gIgha pakSI laI UDI gayuM. ziyALa beya bAjuthI bhraSTa thayuM. 9pA aihika sukha taDeM icchato sura-sukha, tevo jANo re, naraka taNAM duHkhe DarI, tapa karanAra ThagANo re - prabhu artha - je aihika eTale A lokanA indriya sukha choDI devalokanA sukha mATe prayatna kare che tene ziyALa jevo jANo. tathA pAkhaMDI lokonI khoTI zikhAmaNa sAMbhaLI narakanA duHkhathI DarIne mohAthIna prANIo vrata tapa vagere karI potAnA dehane daMDe che te potAnA AtmAne Thage che ema mAno. I96aaaa jema TiToDI sAMbhaLI, Abha nIce paDavAnuM re, sUtI paga UMcA karI, tema baghAM tapa mAnuM re. prabhu artha - jema TiToDI eTale eka prakAranuM pakSI Abha nIce paDI javAnI zaMkAthI sUtI vakhate paga UMcA karI suve che tema ame baghA narakamAM na paDI jaIe evI bIkathI tapa kare che ema mAnuM chuM. II9zA khoTI zikhAmaNa nA suNo, mithyA vAta javA dyo re, gharI nitya nizcitatA, sukhe sarva thavA dyo re." prabhu artha - mATe he svAminuM! khoTI zikhAmaNane sAMbhaLo nahIM. AvI mithyA vAtane javA dyo. hamezAM nizcitapaNuM ghAraNa karI sukhapUrvaka je thAya te thavA do. 98aaaa. pachI svayaMbudde kahyuM : "kAraNa kArya na mAno re, phUpe koI ghakelatAM, Dara rAkho cho zAno re? prabhu artha - pachI svayaMbuddha maMtrIe kahyuM : "jo tame kAraNa kArya bhAvane mAnatA nathI arthAt jevuM kAraNa seve tevuM kArya thAya che. to pachI tamane koI kUvAmAM ghakelavA rUpe kAraNa seve ane tethI kUvAmAM paDavArUpa kArya banI jAya to teno Dara zA mATe rAkho cho? I99o. Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (99) zrI RSabha jinezvara bhAga-1 465 mAyArUpa asatya sau, jo mAno ekAne re, lagna Adi mahotsave ke akALa prANAMta re- prabhu artha :- A jagata sarva mAyArUpa che. asatya eTale mithyA che; ema tame ekAMte mAno cho. to pachI lagna mahotsavamAM harSa ke akALa maraNamAM zoka zA mATe karo cho? II100gA. gIta, vilApanI yogyatA, zAne manamAM ANo re? kema sabhyatA sAcavo? sAruM kema vakhANo re? prabhutva artha - koInA lagna samaye gIta gAo cho, ane koInA maraNa samaye vilApa karo cho, AvuM zA mATe manamAM ANo cho? kemake tamArI draSTie to AkhuM jagata mAyArUpa hovAthI mithyA che. to dareka sthAne kema sabhyatA jALavo cho? ane sArA kAmane kema vakhANo cho? 101nA svapa samAna ja jo badhuM, to nahi tuM, huM, svAmI re; zabdo paNa mithyA karyA bolyA te mUrkhAmI re. prabhutva artha - svapra samAna ja jo badhuM mithyA che, to huM sevaka ane tame svAmI kema hoI zako? A zabdo bolyA te paNa mithyA TharyA. vaLI svapnA jevI vAto karI te paNa mUrkhAI jevI TharI. 102aaaa kuzaLa vitaMDAvAdIo, viSaya-gulAmI poSe re, parAkSukha zubha bhAvathI rahI, are! zuM joze re? prabhu artha :- A vitaMDAvAdIo eTale mAtra sAmA pakSanuM khaMDana karavAmAM kuzaLa evAM A paMDito je pote indriya viSayanA gulAma banI tene ja poSanArA che tathA zubha bhAvathI parAmukha eTale vimukha rahenArA evA te, are ! zuM satyane nihALI zake? ||103. mahArAjane vInavuM, sugharma-Azraya levA re, vivekanA avalaMbane, viSayo choDI devA re." prabhu artha - mATe mahArAjane vivekanuM avalaMbana grahaNa karI, pariNAme duHkharUpa evA viSayone choDI daI, A loka paralokanA sukhArthe sagharmano Azraya grahaNa karavA huM vinayapUrvaka vinaMti karuM chuM. IT104 carcA maMtrIo taNI suNa nRpa rAjI thAtA re, kahe prasanna mukhe haveH "svayaMbuddha, he! bhrAtA re. prabhu artha - maMtrIonA judA judA bhASaNo sAMbhaLIne rAjA bahu khuzI thayA. ane prasanna mukhe have kahevA lAgyA : he svayaMbuddha, tuM mArA bhAI jevo chuM. /10pA ghaNuM sAruM tame kahyuM, "gharma-kArya karavAnuM re," SI nathI huM gharmano, aMte tyAM TharavAnuM re. prabhu artha - he mahAbuddhi svayaMbuddha! tame mane ghaNuM sAruM kahyuM. mAre paNa gharma kArya karavAnuM che. huM paNa kiMI gharmano dveSI nathI. aMte to tyAM ja TharavAnuM che kemake tyAM ja kharI zAMti che. ||106nA avasara AvyuM nAkhavuM paDu 'sara'nuM tAkI re, tema gharma ArAghIzuM, dekhIne vaya pAkI re. prabhu Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvodha-vivecana bhAga-2 artha :-- jema khelatA avasara Avye 'sara'nuM eTale hukamanuM pattuM nAkhavAnuM hoya tema vaya paripakva - thaI jAya arthAt vRddhAvasthA AvI jAya tyAre gharmanuM ArAdhana avazya karIzuM. 107nA maLe mitra bahu divase, tema yuvAvaya AvI re, ghaTato Adara Apavo, yogya bhAva ura lAvI re. prabhu 466 artha :-- jema ghaNA divase mitrano meLApa thAya tema A yuvAvaya AvI che to tene ghaTato Adara Apavo joIe arthAt teno upayoga karavo joIe ane gharma ArAghavA yogya che evo bhAva paNa hRdayamAM rAkhavo joIe. / / 108 / / vINA vAgatI hoya tyAM, vedoccAra na chAje re, tema tame gho baugha te, lAge mujane Aje re, prabhu artha :- jyAre gAnatAna arthe vINA vAgatI hoya te vakhate vedoccAra eTale dharmano upadeza karavo = te zobhAne pAmato nathI; tema Aje ayogya avasare yuvAvayamAM dharmano bodha karo cho te paNa mane tevo lAge che. / / 19 / sudharma-phaLa sura-loka te, lAge saMzayavALuM re, pratyakSa sukha niSeSatA Ape zuM hita bhALyuM re?' prabhu parama upakArI re. : artha :-- vaLI mahArAjA kahe : sadgharmanuM phaLa devaloka che te mane saMdezavALuM lAge che. tathA pratyakSa prApta thayela A sukhano tame niSedha karo cho, to temAM tame mAruM emAM zuM hita bhALyuM? e vAtano spaSTatAthI khulAso karo. / / 110 / / (100) zrI RSabha jinezvara bhAga-2 rAcIna tArA tRSTimAM, manamohana kera) * svayaMbudgha maMtrI kahe : "kharI vAta suNAvuM," namI nRpa sanmukha re; "kharI vAta suNAvuM; satya dharmanAM phaLa viSe, kharI vAta suNAvuM; zaMkA TALe sukha re, kharI vAta suNAvuM, artha :- rAjAnA vacano sAMbhaLI svayaMbuddhe maMtrI aMjali joDI kahevA lAgyAH rAjanuM ! satya dharmanA phaLa viSenI zaMkA TaLavAthI sukha thaze e viSe huM Apane kharI vAta suNAvuM chuM. te Apa sAMbhaLo. 1|| / Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (100) zrI RSabha jinezvara bhAga-2 467 zaMkA-zalya nivAravA, kharI vAta karAvuM yAda re, kharI. naMdanavanamAM dekhiyA kharI. deva vinA vivAda re, kharI. artha :- zaMkArUpI zalya eTale kAMTAne dUra karavA mATe huM Apane eka vItelI vAta yAda karAvuM chuM. eka vAra ApaNe bAlyAvasthAmAM naMdanavanamAM gayA hatA. tyAM eka suMdara kAMtivAna devane joyA hatA. e vivAda vagaranI satya hakIkata che. rA. deve vAta karI hatI : kharI. "atibaLa-oNva huM deva re, kharI. pitAmaha tAro hato, kharI. phaLa dIThuM svayameva re. kharI artha :- vakhate prasanna thayelA te deve Apane uddezIne kahyuM hatuM ke huM atibaLa nAme tAro pitAmaha eTale dAdA hato. have huM deva thayelo chuM. meM svayaM A saMsAranA kaDavA phaLa joyelA che. sA. peThe naThArA mitranI, kharI, tajyA hatA. meM bhoga re, kharI. grahI dIkSA bahu bhAvathI, kharI. viSaya-sukho gaNI roga re. kharI artha :- rAjya avasthAmAM A bhogone naThArA mitronI peThe tRNa samAna jANI tajI daI, bahu bhAvathI meM dIkSA grahaNa karI hatI. pachI pAMca indriyanA viSaya sukhone huM roga samAna jANato hato. I/4 vrata-maMdiranA kaLaza sama, kharI. karI maraNa saMnyAsa re, kharI. gharma-prabhAve pAmiyo, kharIlAMtava-deva-vilAsa re. kharI artha:- aMta samaye vratarUpI maMdira upara kaLaza caDhAvA samAna saMnyAsa maraNa eTale samAdhimaraNa karavAthI gharmanA prabhAve have huM chaThThI lAMtava nAmanA devalokano adhipati thaI tenA vilAsane pAmyo chuM. /pAnA tame hajI saMsAranuM-kharI. nathI samajatA rUpa re- kharI. chatAM pramAdI nA raho, kharI. bhava mAno duHkha phUpa re.' kharI artha - tame hajI A saMsAranA viSama svarUpane samajatA nathI. chatAM A asAra saMsArane duHkhanA kUvA samAna jANI kadI pramAdI rahezo nahIM. kA aMtardhAna pachI thayA-kharI. ghanamAM vijaLI jema re. kharI smaraNa pitAmahanuM karI, kharI parabhava mAno ema re." kharI artha :- upara pramANe vAta karI, te deva AkAzamAM jema vIjaLI aMtardhAna thaI jAya tema alopa thaI gayA hatA. mATe mahArAja ! ApanA pitAmahanuM vacana smaraNa karIne "paraloka che' ema mAno. jyAM devaloka che evuM pratyakSa pramANa siddha thayuM tyAM zaMkAne sthAna rahetuM nathI. zA kahe nRpati : "sAruM karyuM, kharIprasaMga Avyo yAda re. kharI gharma-adharma-phaLo maLe- kharI, parabhave nirvivAda re." kharI, artha :- have rAjA kahe : tame mane sAruM kahyuM. mane paNa te prasaMga yAda AvI gayo. gharma agharmanA parabhavamAM phaLa maLe che e vAta nirvivAda samajAI gaI. have huM paralokane mAnya karuM chuM. dA svayaMbuddha pharathI kahe - kharI "pUrvaja nRpa kurucaMdra re-kharI nirdaya pApI te hato-kharI thayo suta harizcaMdra re. kharI Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 468 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha - rAjAnuM AvuM Astikya vacana sAMbhaLI, prasanna thaIne svayaMbuddha maMtrIe pharIthI rAjAnA pUrvajonI vaMzakathA kahevAnI zarUAta karI. he mahArAja ! pUrve ApanA vaMzamAM kurucaMdra nAme rAjA thayo hato. te yamarAjA jevo nirdayI, pApI ane bhayaMkara hato. tene kurumatI nAmanI strIthI harizcaMdra nAme eka putra thayo hato. lA. kurucaMdrane rogathI- kharIpIDA jAgI apAra re- kharI. bhojana kaDavAM lAgatAM, kharI. mRdu zayyA zULa-sAra re. kharI artha - kucaMdra rAjAne pUrva upArjita pApanA phaLamAM bhayaMkara roga utpanna thaI zarIramAM apAra pIDA thavA lAgI. bhojana kaDavAM lAgavA lAgyA ane komaLa zayyA paNa zULa jevI bhAsavA lAgI. /10nA kAne bhaNakArA thatA- kharIphlezakArI sadAya re; kharI, vAta game nA koInI, kharI. sukha svapneya na thAya re. kharI artha :- narakanA AyuSyano baMgha thavAthI tenA kAnamAM sadAya klezakArI bhaNakArA thavA lAgyA. strI putrAdinI vAta pratye aNagamo thayo. suMdara gAyano gagheDAnA svara jevA lAgavA lAgyA. bhautika sukho svapnamAM paNa tene sukha ApanAra thayA nahIM. puNyano viccheda thAya tyAre sarva viparIta thAya che. (11). dAhajvare nizadina baLe- kharIadhika auSathe thAya re; kharI. mAkaNa masaLI nAkhatAM- kharIzItaLa lohI jaNAya re. kharI artha - aMte aMgArAnI jema dAhajvarathI nizadina baLavA lAgyo. auSagha karavAthI te pIDA vizeSa vRddhi pAmI. eka vAra teNe mAkaNane masaLI nAkhyuM. tenuM lohI tene zItaLa jaNAyuM. tethI te raudradhyAna pariNAmavALo thayo. |1rA kahyuM putrane : lohIno - kharI. kuMDa karI nhavarAva re;" kharI, lAla lAkhanA raMgathI - kharI. pANI karI kahyuM, 'nhAva re." kharI. artha :- kucaMdra potAnA putra harIcaMdrane kahevA lAgyo : mane lohIno kuMDa bharIne nhavarAva. putra dayALu hovAthI lAkhanA lAlaraMgathI kuMDa bharI pitAne kahyuM : have tame nhAvo. 13. snAna kare AnaMdathI, kharI. pANI gayuM mukhamAMya re, kharI, kapaTa jANIne krothathI - kharI. nija suta haNavA thAya re. kharI artha - kucaMdra AnaMdathI temAM snAna karyuM. paNa pANI mukhamAM jatAM lAkhano svAda jANI A badhuM kapaTa karyuM che; tethI kroghamAM AvI jaI potAnA putrane haNavA mATe te doDyo. 14. Thokara lAgyAthI paDyo, kharI. nija zastra ja haNAya re, kharI. harizcaMdrane lAgiyuM - kharI. kumArga zatru gaNAya re. kharI artha :- doDatA doDatAM te Thokara vAgavAthI paDI gayo, ane potAnA ja hAthamAM rahelA zastrathI haNAI jaI mRtyu pAmyo. te vakhate harizcaMdrane ema lAgyuM ke kumArga che te kharekhara zatru samAna che. /15nA kahe subuddhimaMtrIne H kharI. "karI jJArnIno saMga re, kharI, tAre mane samajAvavo'- kharI. vaghe subuddhi-umaMga re. kharI Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (100) zrI RSabha jinezvara bhAga-2 469 = artha :-- have sadAcAranA ghararUpa evo harizcaMdra sarva puruSArthamAM mukhya evA gharmanI stuti karato rAjyanuM vidhivat pAlana karavA lAgyo. teNe ekavAra potAnA subuddhi nAmanA zrAva-bALamitrane evI AjJA karI ke tAre hamezAM jJAnI puruSano saMga karI temano dharmopadeza mane samajAvavo. ema sAMbhaLI subuddhimaMtrIno umaMga vadhI gayo. kemake uttama puruSone evI anukULa AjJA temanA utsAhane preranArI hoya che. pApathI bhaya pAmelo evo harizcaMdra paNa mitra subuddhinA kahelA dharma upara vRDha zraddhA rAkhavA vAgyo. / / 16 / pura bahAra udyAnamAM - kharI zIlaMghara muni-rAya re, kharI kevaLajJAna varyA suNI - kharI subuddhi nRpa-saTha jAya re. kharI artha :-- nagaranI bahAra udyAnamAM zrI zIlaMghara nAmanA munirAja kevaLajJAnane pAmavAthI devatAo -- temanuM pUjana karavA jatAM hatA. te joI rAjA harizcaMdra subuddhimaMtrI sAthe azvArUDha thaI tyAM Avyo. / / 17 / / namaskAra karI beya te - kharI beThA suNavA bogha re. kharIsuNI dezanA vInave - kharI harizcaMdra thI moda re : kharI H artha :- tyAM kevaLI bhagavAnane namaskAra karI rAjA ane maMtrI beya temano bodha zravaNa karavA bhaktipUrvaka beThA. temanI ajJAnarUpa aMdhakArane nAza karanArI evI dezanA sAMbhaLIne harizcaMdra rAjA AnaMda pAmI vinayapUrvaka bhagavaMtane pUchavA lAgyA. / / 18 / / 'prabhu, muja pitAnI gati - kharI. suNavA thAya vicAra re.' kharI kahe kevaLI : 'te gayA - kharI. sAtamI narake, ghAra re.'kharI artha - he bhagavaMta! mArA pitA mRtyu pAmIne kaI gatimAM gayA te jANavA icchuM chuM. tyAre kevaLI = bhagavaMte kahyuM : 'tArA pitA sAtamI narake gayelA che; tenA jevAne bIjuM sthAna na hoya.' / / 19 / / rAya vairAgya pAmiyA, kharI daI putrane rAjya re - kharI kare maMtrIne : 'huM grahuM - kharI. dIkSA ziva-sukha-sAja re. kharI artha :-- pitAnI AvI bhayaMkara gati sAMbhaLI rAjA vairAgya pAmyo. ghera AvI putrane rAjya soMpI maMtrI subuddhine kahevA lAgyo ke huM have mokSasukha prAptinA sAdhanarUpa evI dIkSAne grahaNa karIza. / / 2aa muja sama dejo putrane - kharI dharma-bodha sukhakAra re.' kharI kahe maMtrI : 'huM ApanI - kharI sAthe vrata gharanAra re. kharI artha - rAjA kahe : hai subuddhi! mArI jema have putrane paNa sukhane karavAvALo evo gharmano bodha Apajo. tyAre maMtrI kahe : huM paNa ApanI sAthe paMca mahAvrata dhAraNa karuM chuM. / / 21 / / muja sama nUtana rRpane - kharI muja suta deze bodha re.' kharI banne karmo TALune kharI pAmyA. anaMta bodha re. kharI - artha :- mArI jema navA 2AjAne mAro putra dharmano bodha Apaze. ema kahI bannee dIkSA grahaNa karI, sarve karmone TALI anaMta sukharUpa evA mokSane pAmyA. / / 22 / / Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 470 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 harizcaMdra-vaMze tame, kharI. subuddhi-vaMze huM ya re; kharI krama-Agata kula-kArya A, kharI pharaja gaNIne kahuM ya re-kharI artha - he rAjana! Apa harizcaMdra vaMzamAM thayelA cho ane huM subuddhi maMtrInA vaMzamA thayo chuM; mATe kula krAgata A kAryane mArI pharaja gaNIne Apane kahuM chuM. rahA avasara sivAya tyAgane, kharI. AdaravAne kAja re- kharI. kahuM, kAraNa te suNo - kharI. he! samajA mahArAja re. kharI artha - avasara vagara huM Apane tyAga karavA kahuM chuM te sakAraNa che, te sAMbhaLo. he mahArAja! Apa to samaju cho. 24 naMdanavana Aje gayo, kharI. dIThA be munirAya re; kharI. jJAnI cAraNa munine, kharIvaMdI lAgyo pAya re. kharI artha - huM Aje naMdanavanamAM gayo hato. tyAM be cAraNa munione dIThA. mahAmoharUpI aMdhakArane chedanArA evA sUrya caMdra samAna jJAnI munione vaMdana karI temanA caraNa sparza karyA. rapA suNI dezanA pUchiyuM - kharI nRpa-AyuSya-pramANa re, kharI, kahe muni karuNA karI - kharI. "eka ja mahino jANa re' kharI artha :- mahAtmAnI gharmadezanA sAMbhaLI temane ApanA AyuSyanuM pramANa pUchyuM tyAre temaNe karuNA karI ApanuM AyuSya eka mAsanuM ja have bAkI che ema jaNAvyuM. rikA tvarA tethI gharme karo, kharI kahyuM sarva e kAja re, kharI bhale bIjA niMde chatAM, kharIcahuM hita, mahArAja re." kharI, artha :- mATe he mahAmativAna mahArAjA! have gharma ArAghavAnI tvarA karo. e mATe ja A sarva Apane kahyuM che. bhale bIjA mArI niMdA kare paNa huM ApanA hitane icchuM chuM. rA. kahe mahAbaLa : "Apa to, kharI. sAcA baMdhu samAna re; kharI. viSaya-magna huM to hato, kharIba mohe matta abhAna re. kharI artha :- have mahAbaLa rAjA kahe : he svayaMbaddha! he buddhinA samudra! mArA sAcA baMdhu to Apa ja cho ke je mArA hitane arthe sadA vihala cho. huM to viSayamAM magna hato, moharUpI dArU pIne unmatta abhAna jevo banI gayo hato. 28 Ape Aje jagADiyo, kharI. Ape karyuM sukArya re, kharI. have kaho huM zuM karuM? kharI. kayo gharma che Arya re? kharI. artha - Ape Aje mane te mohanidrAmAMthI jagADyo. Ape to ghaNuM moTuM satkArya karyuM che. have mane kaho ke kevI rIte gharmanI ArAghanA karuM? kayo gharma Astika Aryone ArAghavA yogya che? te have zIdhra kaho. sArA ghara lAgyuM, kUMpa khodavo," kharI. have jIvavuM alpa re." kharI, kahe maMtrI : "he! bhUpati, kharI tajo kheda vikalpa re. kharI Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (100) zrI RSabha jinezvara bhAga-2 471 artha - gharamAM Aga lAgyA pachI kUvo khodavo kema bane? mAruM jIvana to alpa mAtra rahyuM tyAre have huM zuM karI zakuM? maMtrI kahe : he bhUpati! Apa kheda karo nahIM ane AvA vikalpane tajI gho. kAraNa AyuSya che tyAM sudhI bAjI ApaNA hAthamAM che. 30 Azraya yati-gharmo taNo, kharI. eka divasa paNa thAya re- kharI. to dIkSA te mokSa de; kharI. sugatinI zI zakAya re?" kharI. artha - paralokamAM mitra samAna evA munigharmano Azraya grahaNa karo. eka divasanI sAcI dIkSA paNa jIvane mokSa ApI zake che to sugati prApta karavAmAM zI zaMkA che? I31 nRpa-padavI daI putrane, kharI. dAna-puMjA karI sAra re; kharI. khamI, khamAvI sarvane, kharI le sadguru-AghAra re. kharI artha - have mahAbaLa rAjAe dIkSA levAno nirNaya karI putrane rAja-padavI ApI. dIna-anAthone anukaMpAdAna ApyuM. pachI sarva caityomAM mANikya, suvarNa, kusumAdi padArthothI bhagavAnanI bhavya rIte pUjA karI, sarvane khamI khamAvI sadguru bhagavaMtanuM zaraNa aMgIkAra karyuM. 3rA dIkSA laIne te ghare, kharI. anazana ne vairAgya re; kharI. bAvIsa divasa jIvIne, kharI kare dehano tyAga 2. kharI artha - have rAjarSie dIkSA grahaNa karI sAthe caturvidha AhArano tyAga karyo. vairAgyasahita bAvIsa divasa anazana pALI aMte samAdhimaraNa sAthI A nazvara dehano paNa tyAga karyo. [33nA IzAna" sura-loke lahe, kharI samRddhi-bhoga apAra re; kharI. svayaMprabhA devAMganA, kharI hatI sarvamAM sAra re. kharI artha - A deha choDI IzAna nAmanA bIjA devalokamAM apAra bhoga samRddhine teo pAmyA. tyAM devIomAM svayaMprabhA devAMganA te sarvathI zreSTha hatI. bhagavAna RSabhadevano A pAMcamo bhava che. 34 paLa sama varSa vahI gayAM, kharI. devI-maraNe duHkha re; kharI. mitro maLI samajAvatA, kharI leza na le sura sukha re. kharI artha - svayaMprabhA devAMganA sAthe rahetA paLa samAna ghaNA varSo vyatIta thaI gayA. vRkSa parathI patra kharI paDe tema svayaMprabhA devInuM AyuSya pUrNa thatAM te cyavI gaI. tenA maraNathI lalitAMgadeva khUba duHkhI thayo. mitro maLIne samajAvatA chatAM devalokanI koI paNa sAmagrI tene sukharUpa thaI nahIM. 3pA. svayaMprabhA saMbhArIne, kharI. lalitAMga duHkhapUrNa re; kharI. 2De, raDAve sarvane, kharI. azru vahAve cokhuNa re. kharI artha - te lalitAMga deva svayaMprabhAne saMbhArI pUrNa rIte duHkhI thaI codhAra AMsue svayaM rahe, bIjAne paNa raDAve evo vilApa karavA lAgyo. 36aaaa svayaMbuddha maMtrI suNI, kharI mitra-maraNanI vAta re; kharI. dIkSA laI, pALI, thayo- kharI. IzAna-sura sAkSAt re. kharI Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAvadha-vivecana bhAga-2 = artha :- ahIM manuSyalokamAM svayaMbuddhu maMtrI potAnA svAmI mahAbaLa rAjAnA samAdhimaraNanI vAta sAMbhaLIne vairAgya pAmI dIkSA lIdhI. pachI te pALIne kALa karI IzAna devalokamAM indrano dRDhagharmA nAme sAmAnika devatA thayo. / / 37 / / 472 lalitAMga pAse gayo, kharI pUrva-prema-prerita re; kharI kahe : "mAtra devI gaye, kharI kema bano duHkhita 2e? kharI artha :-- te dRDhadhamAM pUrvabhavanA premathI prerAIne lalitAMgadeva pAse gayo. ane AzvAsana ApatA = kahevA lAgayo ke he mahAsatva! devI javAthI tame kema moha pAmI ATalA badhA duHkhI thAo cho? ||3nA prANa jatAM paNa ghIrane, kharI dazA na AvI thAya re.' kharI lalitAMga tene kahe :- kharI viraha sahI na zakAya re. kharI artha :- prANa tyAgano samaya Ave to paNa dhIrapuruSo AvI dazAne prApta thatA nathI. tyAre lalitanAMgadeva kahe : mArAthI A devIno viraha sahana thaI zakato nathI. ||3lA prANa-viraha to sahI zakuM, kharI kAMtA-viraha apAra re; kharI sau vaibhava devI vinA, kharI lAge mane asAra re." kharI artha :-- huM prANano viraha sahana karI zakuM paNa A kAMtAno apAra vira mArA mATe duHsaha che. A devalokanA sarva vaibhava A daivI vinA mane asAra lAge che. 40nA daDhathamAM sura-mitra A, kharI de adhi-upayoga re; kharI kahe : "mitra, jANI lIdhuM, kharI thaze devIno yoga re. kharI artha :-- have dadharmAe avadhijJAnabaLe upayoga mUkI kahyuM : he mitra! tamA2I thanArI priyA kyAM - che te meM jANI lIdhuM che. teno daivIrUpe tamane yoga thaze. / / 41 / / svastha thaI jI sAMbhaLo, kharI ghAtakI khaMDa-videha re; kharI naMdIgrAme bAI che, kharI durbhAga ne niHsneha re. kharI artha H-- jarA svastha thaIne A vAta sAMbhaLo. pRthvI upara ghAtakIkhaMDanA pUrva videhakSetrane viSe naMdI nAmanA gAmamAM eka bAI che te bhAgyadIna hovAthI gharamAM koIno sneka pAmI zakatI nathI. / / 42 / nirnAmikA nAma che, kharI sAtamI nAnI be'na re; kharI garIba-ghare bahu bALako, kharI paDe na mAne cena re, kharI = artha :- nimikA tenuM nAma che. te sAta bahenomAM sauthI nAnI che. te garIba gharamAM bahu bALako hovAthI mAne cena paDatuM nathI. / / 43 / / mAtA ati khijAya re; kharI 'giri para jaI jo lAkaDAM, kharI lAve to ja khavAya re.' kharI mArga modaka ne raDe, kharI artha :- ekavAra utsavanA divase dhanADhya bALakanA hAthamAM modaka eTale lADu joI nirnAmikA * potAnI mAtA pAse modaka mAgIne raDavA lAgI. tyAre mAtA khUba khijIne bolI ke pahADa para jaI lAkaDA Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (100) zrI RSabha jinezvara bhAga-2 473 laI Ave to ja khAvAnuM maLe. II44. vacana suNI mAtA taNuM, kharI. doraDI laI te jAya re; kharI. bhAro laIne AvatAM, kharI. loko bahu dekhAya re. kharI artha - mAtAnuM vacana sAMbhaLI te doraDI laIne gaI. bhAro laIne pAchI pharatAM rastAmAM ghaNA lokone joyA. 4pA. suNe, kevaLI-darzane kharI. nagarajano sau jAya re; kharI. kaSTa-bhAra sama kASTane, nAkhI daI harakhAya re. kharI artha :- A baghA nagarajano to kevaLI bhagavAnanA darzana karavA jAya che ema teNIe sAMbhaLyuM. tethI duHkhanA bhArAnI jema A lAkaDAnA bhArAne tyAMja choDI daI pote paNa harakhAtI temanI sAthe cAlI. bhagavAnanuM darzana sarvasukhanuM kAraNa che. Il46. giri para caDha karI vaMdanA, kharI. gati-yogya mati thAya re; kharI. suNI dezanA te gamI, kharI pUche : "he! jinarAya re- kharI, artha - nirnAmikAe paNa pahADa para caDhI bhagavAnane vaMdana karyA. 'jevI gati tevI mati'. te anusAre tene buddhi UpajI. kevaLI bhagavAne ApelI dezanA teNe sAMbhaLI. tene te bahu gamI. tethI bhagavAnane te pUchavA lAgI. 4LA rAya-raMka sarakhA gaNo, kharI. tethI tarjI huM bIka re, kharI. pUchuM ? dukhiyA pRthvamAM kharI. haze mujathI adhika re?" kharI artha :- he bhagavaMta! Apa rAjA ke raMka beyane sarakhA gaNo cho, mATe huM bIka tajIne pUchuM chuM ke Ape A saMsArane duHkhanA ghararUpa kahyo; paNa A pRthvI upara mArAthI koI adhika dukhiyA haze? 48 kevaLI bhagavaMte kahyuM : kharI. "sAMbhaLa, duHkhI bALa re- kharI. tArAthI paNa duHkhiyA, kharI. jIvo bahu kaMgAla re. kharI artha - tyAre kevaLI bhagavaMte kahyuM : he duHkhI bALA! he bhadra! tAre to zuM duHkha che? tArA karatAM paNa atyaMta du:khI jIvo che tenI hakIkata sAMbhaLa. I49. narakagatinA jIvanAM-kharI. tana yaMtre pilAya re. kharI karavatathI ve'rAya re! kharI. aMgo aMga kapAya re. kharI artha - je potAnA duSTakarmathI narakagatimAM utpanna thayA che. temAM keTalAkanAM zarIra tala pIlavAnI jema yaMtrothI pIDAya che, karavatathI verAya che, ane keTalAkanA aMgoaMga kapAI mastaka judA paDe che. Ama narakanA duHkha bhayaMkara che. pA. UkaLatA tela taLe, kharI. sIsAnA rasa pAya re; kharI. pUrvapApa saMbhArIne - kharI. race duHkha-upAya re. kharI artha - nArakI jIvone paramAghAmIo UkaLatA telamAM taLe che. tRSA lAgelA jIvone garamAgarama Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAvadha-vivecana bhAga-2 474 sIsAnA rasa pAya che. tathA potAnA pUrvakarmane saMbhArI te nArakIo aneka duHkhanA upAya racI ekabIjAne duHkhI kare che. 51 nizadina duHkho bhogave, kharI keme lUMTe na krAya re, kharI sAgara sama AyuSya tyAM, kharI du:khe maraNa na thAya re, kharI artha :- nArakIo rAta-divasa duHkho bhogave che. teo koI rIte duHkhamAMthI chUTI zakatA nathI. zAkanI jema khaMDa-khaMDa karela zarIra paNa pAchuM pArAnI jema joDAI jAya che. temanA AyuSya sAgaropama jevA lAMbA hoya che. teo duHkhanA mAryA AyuSya pahelA maravA icche to paNa marI zakatA nathI. / / 52 / / dUra raho e duHkha to, kharI janAvaro dekhAya re, kharI jaLacara jIvo trAsamAM - kharI jIve, bIjA khAya re. kharI artha :- e nArakIonA duHkhanI vAta dUra raho, paNa A janAvaronA duHkha to pratyakSa dekhAya che. jemake jaLacara, sthaLacara ke AkAzamAM UDatA pakSIo badhA bhayanA mAryA trAsamAM jIve che. pUrvakarmanA pApanA udaye eka bIjAne khAI jAya che. pA bagalAM gaLatAM mAchalAM, kharI mAchIthI pakaDAya re, kharI kApe, rAMdhe, nirdayI, kharI zekI, tIne khAya re. kharI artha :-- keTalAka mAchalAone bagalAM gaLI jAya che. keTalAkane mAchImA2o pakaDe che. nirdayI loko - tene kApI, rAMdhI, zaikI ke taLIne khAya che. pA carabI arthe mAratA, kharI cAmaDI arthe koya re; kharI ramata nimitte mAratA- kharI je jana nirdaya hoya re. kharI artha H-- koI carabIne mATe mAre che. nirbaLa haraNone baLavAna siMha vagere prANIo mAMsanI icchAthI mArI nAkhe che. koI tenI suMvALI cAmaDI meLavavA mATe mAre che. koI zikAra karavAmAM Asakta manuSyo ramata nimitte te niraparAdhI prANIono vadha kare che. A badhA nirdayI pApI jIvonA kAma che. nirdaya jIvo marIne AvA narakamAM jAya che. 55) baLada vage2e prANIo - kharI. sahe tarasa, bhrUkha, bhAra re; kharI TADha, tApa ne mAranAM - kharI asahya duHkha, vicAra re. kharI artha :- baLada vagere prANIo tarasa, bhUkha ane atibhAranA duHkho sahana kare che. vaLI TADha, tApa, cAbuka, aMkuza, paroNAnA mAra vagere khamavAthI asahya duHkho bhogave che. te vicAra karavA jevuM che. ema payonimAM paNa keTalAM badhA duHkho rahelAM che. pA pakSI paNa sukhI nathI, kharI jALa viSe sapaDAya re, kharI zara, paththara Adi vaDe, kharI haNAya ne raMdhAya re. kharI = artha - AkAzamAM UDatA pakSIo tetara, popaTa, kabUtara, cakalA vagere paNa sukhI nathI. temane mAMsanI icchAvALA bAja, siMcANo ke gIgha vagere pakSIo pakaDIne khAI jAya che, athavA zikArI dvArA Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (100) zrI RSabha jinezvara bhAga-2 475 aneka upAya vaDe jALamAM sapaDAI jaI ghaNI viTaMbaNA pAme che. teo zara eTale bANavaDe ke paththara Adi vaDe paNa haNAI jaI raMdhAya che. pazA IDA phoDIne taLe, kharI. pIMchA kAja haNAya re; kharI. pakaDI pUre pAMjare, kharI, parAthIna ribAya re. kharI artha :- koI maraghI vagerenA IMDA phoDIne taLe che. koI pIMchA meLavavA mATe temane haNe che. koI pakaDIne pAMjarAmAM pUre che. tyAM bicArA parAdhIna banI ghaNA ribAya che. A baghA ajJAna avasthAmAM potAnA ja bAMghelA karmonA phaLa jIvone bhogavavA paDe che. //peTA mANasamAM paNa AMthaLA, kharI. mUMgA janmatha hoya re, kharI. rogI AkhI jiMdagI - kharI. bALa-vighavA koya 2. kharI have manuSyajIvananuM duHkha varNave che : artha :- jeo manuSyapaNuM pAmyA che, temAM keTalAka janmathI AMdhaLA, baherA, mUMgA ke pAMgaLA thAya che. koI jIvanaparyata rogI hoya che. koI aneka prakAranI vyAdhiothI pIDAtA potAnA putrothI paNa upekSA pAme che. koI bALavayamAM ja vighavA banI jAya che. pA. jIMvatA suMghI kedamAM - kharI. janma-gulAmo thAra re; kharI, pazu peThe svAmI taNAM - kharI. sahe vacana, duHkha, mAra re. kharI artha - koI corI karanArA ke parastrIgamana karanArA pApI prANIo nArakInI peThe judA judA prakAranI zikSA pAmI jIvatA sughI kedamAM paNa purAya che. koIno janma nokarI vagere karI paranI gulAmI karavAmAM vyatIta thAya che. teo paNa pazunI peThe potAnA svAmInA kaDavA vacana sahana kare che, temanI sevA karI aneka prakAranA duHkha sahana kare che athavA temanA hAthanI mAra paNa khame che. A pramANe manuSyalokanA manuSyo paNa duHkhI che. 60 parAbhave klezita ne - kharI. surapatine AthIna re; kharI. pazu sama vAhana sura bane - kharI. devapaNAmAM dIna 2. kharI artha :- have devalokanA duHkhanuM varNana kare che : devalokamAM devo parasparanA parAbhavathI kleza pAmelA ke eka bIjAnI vizeSa Rddhi joIne duHkhI thayelA athavA potAnA svAmI indrane AdhIna rahelA evA devatAone paNa sadA duHkha raheluM che. devapaNAmAM paNa dIna banelA evA devone pazu samAna vAhana banavuM paDe che. 61 kilveiSa Adi kudeva to - kharI. aMtyaja jevA jANa re, kharI, sukha nathI saMsAramAM; kharI sugharma sukhanI khANa re. kharI artha - kilpiSa Adi kudevo to devalokamAM paNa aMtyaja eTale caMDALa jevA gaNAya che. teo indranI sabhAmAM praveza karI zake nahIM. A cAragatirUpa saMsAramAM kAMI sukha nathI. eka jinezvare kahelo sagharma ja sukhanI khANarUpa che. 6rA * * II6 gI Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 476 prajJAvodha-vivecana bhAga-2 nAva OMbe ati bhArathI, kharI tema ja hiMsA-bhAra re, kharI DubADe, vicAra re. kharI na2-samudre jIvane - kharI have paMca mahAvrata viSe vAta kare che H-- artha :jema ati bhArathI vahANa samudramAM DUbI jAya che. tema hiMsA karavAthI prANI narakarUpI samudramAM DUbI jAya che. mATe kadI paNa hiMsA karavI nahIM. e vAta dRDhapaNe vicAravA yogya che. / / 6 / / tRNa UDe vaMToLIe - kharI jIva asatye tema re; kharI bhame bhave cirakALa re! kharI jUTha na detI kSema re. kharI artha H-- jema vAnA vaMToLIA taraNA UDe tema jIva asatya bolavAthI A saMsAramAM cirakALa bhame che. te jUTha tene kadI paNa kSema eTale sukhazAMti ApanAra thatuM nathI. 564 // sparza kaucano duHkha de - kharI tema adattAdAna re, kharI parathana-dArA prIti de- kharI ciMtA citA samAna re. kharI artha :- jema kauca eTale kUcanA kAMTAno sparza karavAthI te karaDyA kare, duHkha Ape tema adattAdAna = eTale corI karI paradhana haraNa karavAthI kyAreya paNa sukha thatuM nathI. paradhana ke paradArA eTale parastrI pratyenI prItinI ciMtA jIvane ciMtA samAna bALanAra thAya che. / / 5 / / maithuna manmatha-dAsane - kharI narake DhasaDI jAya re; kharIjema jamAdA2o vaDe - kharI kedI jana DhasaDAya re. kharI artha :-- maithuna eTale abrahma sevanAra evA manmatha eTale kAmadevanA dAsane te rAMkanI peThe gaLethI pakaDI narakamAM DhasaDI jAya che, jema jamAdAro eTale polisavarDa kedI jana jelamAM DhasaDAya che tema. II66 // parigraha-kugrahe sahe - kharI bhAre duHkho sarva re; kharI kAdavamAM karIvara kaLe - kharI tema rasAdi-garva re. kharI artha :- parigraharUpI kugrahavaDe jIva cAre bAjuthI pakaDAI jaI sarva prakAranA bhAre duHkhone sahana kare che. karIvara eTale moTo hAthI jema kAdavamAM kaLI jAya tema prANI rasagArava, ridvigArava ane sAtAgAravavaDe A saMsArarUpI kAdavamAM kaLI jAya che. / / 6 / / deze paNa pApo taje-kharI te vrI le kalyANa re.' kharI samakita saha nirdemikA-kharI aNuvrato le, jANa re. kharI artha :-- deze eTale aMze paNa je jJAnIpuruSanI AjJAthI A pAMca pApone taje te dezavratI zrAvaka kalyANane pAme che. A pramANe cAragatinuM duHkhamaya svarUpa jANI nirdemikAne vairAgya utpanna thayo. jethI munizvara pAse teNIe samakita sahita pAMca aNuvratone dhAraNa karyA. prA vaMdana karI pAchI pharI- kharI bhAro laIne jAya re; kharI bahu dina dharma gharI have - kharI anazana-dhArI thAya re. kharI artha :- pachI munizvarane vaMdana karI potAne kRtArtha mAnatI te bhAro laI ghara tarapha pAchI pharI. ghaNA divasa sudhI tapAdi dharma kriyA karI aMte anazanavrata dhAraNa karyuM, nA Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (100) zrI RSabha jinezvara bhAga-2 477 lalitAMga jAo tame - kharI. gho darzana sukhakAra re; kharI, tamane snehe nIrakhI - kharI. devI-pada lenAra re." kharI. artha - he lalitAMga! anazanavrata grahaNa karIne rahelI nirnAmikA pAse tame jAo ane sukhakara, evA tamArA darzana Apo; jethI te tamane snehapUrvaka nIrakhI, mRtyu pAmI tamArI devI thAya. kahyuM che ke "aMte jevI mati tevI gati thAya che." II70. deve tema karyuM jaI, kharI, rAgavatI satI thAya re; kharI. maraNa karI nirnAmikA - kharI. svayaMprabhA banI jAya re. kharI artha - lalitAMgadeve tema karyuM tethI te nirnAmikA satI tenA pratye rAgavatI thaI maraNa pAmIne svayaMprabhA nAme tenI devI thaI. 71aaaa. sura-sukha banne bhogave, kharI. kALa ghaNo vahIM jAya re; kharI. lalitAMganA aMganAM - kharI. mALAdika karamAya re. kharI artha :- banne devalokanA sukha bhogavatA ghaNo kALa vahI gayo. have lalitAMgadevanA aMgamAM rahelA mALA, ratnaAbharaNo Adi nisteja thavA lAgyA. //72aaaa mAtra cha mahinA jIvavuM - kharIjANI thAya udAsa re; kharI. thAya anAdara gharmano, kharI iccha-sura-sukha khAsa re. kharI artha - tethI lalitAMgadeve jANyuM ke have to mAtra A devalokamAM cha mahinA sudhI jIvavuM che. te jANI mukha para udAsI chavAI gaI. ciMtAnA kAraNe gharmano anAdara thavA lAgyo, ane devalokanA sukhane khAsa icchavA lAgyo. ||73ii. kIDIne pAMkho samI - kharI. dInatAthI gherAya re, kharI. jANe garbhavAsano - kharI. bhaya dhrujAve kAya re. kharI artha - jema kIDIne mRtyu samaye pAMkho Ave tema te dInatAthI gherAI gayo. jANe garbhAvAsamAM nivAsa karavAnA duHkhano bhaya tene kAyAnA sarva aMgone kaMpAyamAna karavA lAgyA. II74 UMcu mana dekhI vade - kharI. svayaMprabhA rahI hAtha re, kharI, "zo mAro aparAgha che? kharI. spaSTa kaho he! nAtha re." kharI. artha - lalitAMgadevanuM UMcuM mana joI devI svayaMprabhAe teno hAtha pakaDI kahyuM - he nAtha! meM Apano zo aparAi karyo che? ke jethI Apa Ama vihaLa jaNAo cho? te mane spaSTa kaho. II7pA. "aparAthI narthI tuM priyA! kharI. aparAthI to huM ja re; kharI, pUrva bhave tapa nA thayuM, kharI alpAyuSI chuM ja re. kharI artha - tyAre lalitAMgadeva kahevA lAgyo - he priyA! teM kAMI paNa aparAgha karyo nathI. aparAdhI to huM ja chuM ke pUrvabhave meM ghaNuM ochuM tapa karyuM. tethI huM alpAyuSI chuM. mAruM AyuSya have alpa ja bAkI rahyuM che. 76 Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 478 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 vidyAghara rAjA hato, kharI. bhoga viSe Asakta re, kharI, svayaMbuddha maMtrI taNA kharI. upadeze jina-bhakta re. kharI artha - pUrvabhave huM vidyAgharano rAjA hato tyAre bhogamAM Asakta hato. paNa sadbhAgye svayaMbuddha maMtrInA upadezathI huM jinabhakta banyo hato. II77yA. eka mAsanA tyAgathI, kharI. bhAvo karyA pavitra re; kharI. prabhAva A sutharmano, kharI ghanya! e maMtrI-mitra re." kharI. artha - tyAM aMte eka mahinA sudhI sarvano tyAga karI dIkSA laI bhAvone pavitra karyA. tenA prabhAve huM ATalA kALasudhI A zrIprabha vimAnano svAmI banI rahyo. tenuM kAraNa mArA maMtrI svayaMbuddha mitra hatA, temane ghanya che. I78. sura kahe, tyAM Aviyo - kharI. daDhagharmA sura-mitra re; kharI. AjJA indra taNI kahe : kharI. "aAlikA pavitra re. kharI artha - lalitAMgadeva AvI vAto kahe che teTalAmAM tyAM daDhazarmA je pUrvabhavano svayaMbuddha maMtrI ja che te tyAM AvI indranI AjJA kahevA lAgyo ke naMdIzvara dvIpamAM aSTAlikA eTale ATha divasano pavitra utsava UjavavAno che mATe badhA cAlo. I79aaaa. naMdIzvara dvIpe javA - kharI. AmaMtre che Indra re; kharI. pUjA-bhakti bhalI thaze, kharI. vaMdIzuM jinendra re." kharI. artha :- naMdIzvara dvIpa javA mATe indranuM sarvane AmaMtraNa che. tyAM naMdIzvara Adi dvIpamAM zAzvata jinendra pratimAonI bhalI prakAre pUjA bhakti thaze. tathA bhAvapUrvaka vaMdanA thaze mATe tame paNa temanI AjJAne anusarIne tyAM cAlo. I80 lalitAMga suNI kahe : kharI. "samayocita prasaMga re; kharI. maLyA mitra saMbhAratAM - kharI. ure vadhyo umaMga re." kharI. artha :- lalitAMge A sAMbhaLI kahyuM : aho! bhAgyavazAt svAmIno A hukama paNa samayane ucita prasaMge thayo. tathA draDhagharma mitra paNa saMbhAratA maLI gayA; tethI hRdayamAM tIrtha darzane javAno umaMga vaghI gayo. 181aaaa harSa sahita sau cAliyA, kharI. prabhu-pUjananA bhAva re; kharI, nRtya-gIta-AnaMdathI - kharITa lIgho suragati lAva re. kharI artha - harSa pUrvaka lalitAMgadeva potAnI vallabhA sahita tyAM javA cAlyo. hRdayamAM prabhu pUjanano bhAva hovAthI naMdIzvara dvIpamAM jaI nRtya, gIta, AnaMdasahita zAzvatI arhat pratimAnI pUjA karI devalokamAM rahevAno lahAvo lIdho. 8rA cyavana-kALa bhUlI gayo, kharI. AyuSa pUraNa thAya re, kharI, bujhAtA dIvA samo-kharI jhabakI nA dekhAya re. kharI artha - tyAM bhagavAnanI bhAvapUrvaka pUjA karatAM UpajelA pramodathI te potAno cyavanakALa bhUlI Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (100) zrI RSabha jinezvara bhAga-2 479 gayo. pachI svaccha cittavALo te deva bIjA tIrthomAM darzana karavA jatAM rastAmAM ja AyuSya pUrNa thavAthI, te bujhAtA dIpaka samAna jhabakIne oLavAI gayo. arthAt devalokamAMthI te cyavI gayo. 183 jaMbudvIpa - videhamAM kharIpura lohArgala nAma re; kharI, suvarNajaMgha bhaMpALa che, kharI. lakSmI rANI guNaghAma re. kharI artha - jaMbudvIpanA videhakSetramAM lohArgala nAmanuM eka nagara che. temAM suvarNajaMgha nAme rAjA rAjya kare che. tenI guNanA ghararUpa lakSmI nAmanI eka rANI che. II84. vajajaMgha nAme thayo - kharI. sara-va rAjakumAra re; kharI. svayaMprabhA patine smarI - kharIjhUraNA kare apAra re. kharI artha - mAtApitAe prasanna thaI putranuM vajajaMgha evuM nAma pADyuM. e lalitAMgadevano jIva have rAjakumAra thayo. A RSabhadeva bhagavAnano chaThTho bhava che. have svayaMprabhA devI devalokamAM patinuM smaraNa karIne apAra jhUraNA karavA lAgI. 8pA. daDhagharmAnA boghathI - kharIbane gharma - ughukta re; kharI. puMDarIkiNI purImAM-kharI guNavatI satI zrIyukta re. kharI artha - te svayaMprabhA paNa daDhagharmA devano bogha sAMbhaLI gharmakAryamAM lIna thaI gaI. have mahAvideha kSetranA te ja vijayamAM puMDarIkiNI nagarImAM zrIyukta eTale ghanalakSmIthI yukta evI guNavatI nAmanI satI rahe che. 86aaaa. vajasena cakrI taNI-kharI paTarANI saihAya re-kharI. tenI kUkhe kuMvarI-kharI. svayaMprabhA-rjIva thAya che. kharI artha - te vajasena cakravartInI paTarANI che. tenA kUkhamAM svayaMprabhAno jIva devalokathI cyavIne putrIpaNe utpanna thayo. ll87nA zrImatI nAme Uchare-kharI. pAme yauvana-kALa re; kharI. svapna tIrthapati jAe, kharI. sura-samUha vizALa re. kharI artha:- te atizaya zobhAvALI hovAthI tenuM zrImatI evuM nAma pADyuM. te UcharatAM yauvanakALane pAmI. ekavAra svapnamAM teNIe tIrthakara bhagavAnanA darzana karyA. tathA temanI sAthe devatAono vizALa samUha dITho. 88 jAti-smRti pAmI te- kharI. palaMgathI paDI jAya re; kharI. hA! lalitAMga," vadI jhUre, kharI. AvI mAtA thAya re. kharI artha :- joI zrImatI jAtismaraNajJAnane pAmI. palaMgathI nIce paDI jaI, hA! lalitAMga ema karI jhUratA te mUcha pAmI. tyAM ghA mAtA AvI pahoMcI. IITalo zItopacAre sevatAM-kharI. svastha thaI te jyAMya re- kharI, ghAya-mAtA ya pUchatI-kharImUcha-kAraNa tyAMya re. kharI Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha - ThaMDA upacAranuM sevana karavAthI jyAre te svastha thaI tyAre tene UcheranArA ghAya mAtA zrImatIne mUchanuM kAraNa pUchavA lAgI. II90nA prAyazcitta lenAra sama-kharI. sadagurunI sanmukha re- kharI. yathArtha vAta kahe bathI : kharI nirnAmikA - duHkha re, kharI. artha - prAyazcitta lenAra mANasa jema sadguru pAse potAno yathArtha vRttAMta nivedana kare tema zrImatIe potAnA pUrva janmo nirnAmikAnA bhavanA duHkhathI lagAvIne Aja sudhInA je thayA teno sarva vRttAMta yathArtha rIte kahI saMbhaLAvyo. 91aaaa svayaMprabhA-bhavanAM sukho, kharIpati-prema-vistAra re, kharI, naMdIzvara dvIpa-maMdiro, kharI. bhaktimahotsava sAra re. kharI artha - devalokamAM huM svayaMprabhA nAme devI hatI. tyAMnA sukho ane mArA patino mArA upara atyaMta prema hato vagere sarvanuM vistArapUrvaka varNana karyuM. ame naMdIzvara dvIpanA maMdiromAM bhaktimahotsava arthe gayA hatA. tyAMthI bIjA tIrthomAM jatAM te cyavI gayA ane huM ahIM AvI chuM. I9rA citra-kuzaLa te paMDitA-kharI. paTa para kare citAra re; kharI. zrImartAne darzAvIne-kharI. drazya karyuM taiyAra re. kharI artha - citramAM kuzaLa evI paMDitAe te baghA vRttAMtano citAra paTa para dorI, zrImatIne batAvI eka suMdara drazya taiyAra karyuM. 93 cakrInI varSagAMThano-kharI. utsava-dina gaNa lAga re-kharI. rAjAonA mArgamAM-kharI mUkyA citra-vibhAga 2. kharI artha :- zrImatInA pitA vajasena cakravartI temanI varSagAMThano utsava dina Avyo. te divase kharo lAga jANI, AvatAM rAjAonAM mArgamAM te doreluM citra mUkI dIdhuM. 94nA paMDitA pAse UbhI, kharI. rAjA jotA jAya re; kharI. koI vakhANe raMgane, kharI. koI kaLA-guNa gAya re. kharI artha - paMDitA te citra pAse UbhI rahI. rAjAo baghA te citra jotAM jAya che. koI temAM pUrelA vivigha raMgonA vakhANa kare che. koI temAM dorelI kaLAnA guNa gAya che. pA. koI maMdiro dekhatA, kharI. koI jAe jina-nAtha re; kharI. koI deva-devI jAe, kharI. koI saghaLo sAtha re. kharI artha - koI citramAM dorelA sundara maMdiro jAe che to koI jinanAthanI mUrtinA darzana kare che. koI devadevIone jue che. to koI saghaLA bhegA maLelA devonA saMghAtane joI vakhANe che. kA. vajajaMgha kumAra tyAM kharI, dekhe jyAM citAra re; kharI mUrdhA pAmIne paDe, kharIdAsa kare upacAra re. kharI artha :- vajajaMgha kumAre jyAre A citrAmAM batAvela saghaLo citAra joyo ke te mUcha pAmI nIce Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (100) zrI RSabha jinezvara bhAga-2 481 paDI gayo. tenA sevakoe paMkhAothI pavana nAkhI jaLathI siMcana karyuM, jethI te bhAnamAM AvI Ubho thayo. zA kAraNa pUche paMDitA-kharI. kumAra thAtAM svastha re; kharI kahe kumAra : "amArI AkharI citre vAta samasta re. kharI artha:- te vakhate paMDitAe kumArane mUrchA AvavAnuM kAraNa pUchyuM. tyAre vajajaMgha kahe: A citra jovAthI mane jAtismaraNajJAna thayuM che. A citramAM badhI amArI ja vAta AlekhelI che. I98 IzAna sura-loke hatI-kharI. svayaMprabhA rRpa-khANa re; kharI lalitAMga sura huM hato, kharI. priyAnI oLakhANa re- kharI. artha - pUrvabhavamAM IzAna devalokamAM rUpanI khANa samAna A svayaMprabhA hatI. te mArI devI hatI. huM lalitAMga nAme deva hato. pachI priyAnI oLakhANa karAvavA citramAM AlekhelI badhI hakIkata eka pachI eka te spaSTapaNe kahI gayo. 99o. mUcchakAraNa jANa tuM; kharI maLe mane e kema re?" kharI. kahe paMDitA, "satya che-kharI vAta kaho cho tema re. kharI artha - A ja mArI mUchanuM kAraNa hatuM. e mane kevI rIte maLI zake? tyAre paMDitAe kahyuM tame je vAta kaho cho te badhI satya che. 100nA cakravartInI putrI te-kharIghare Apa para prema re; kharI. vajasenane A bInA kharIkahIza banI che, tema re." kharI artha :- A bhavamAM te svayaMprabhA A cakravartInI zrImatI nAme putrI thayela che. je Apa upara atyaMta prema gharAve che. cakravartI vajasenane huM A banelI badhI bInA kahI jaNAvIza. I/101 cakravartI suNI harSathI kharI. teDe te kumAra re- kharI. zrImartI-kanyA-dAna dekharI karI mahotsava sAra re. kharI artha - cakravatI vajasena paMDitA pAse bagho vRttAMta jANI harSa pAmyA. ane zIdhra vajajaMgha kumArane teDAvI kahyuM : mArI putrI zrImatI pUrvajanmanI peThe A bhavamAM paNa tamArI gRhiNI thAo. vajajaMghe te vAta svIkArI. jethI moTo mahotsava karI cakravartIe vajajaMghane potAnI putrI zrImatInuM kanyAdAna ApyuM. /102nI caMdra, cAMdanI rUpa te-kharI. varakanyAno yoga re; kharI. lohArgala para te gayAM; kharItyAM yogAnuyoga re-kharI artha - te banne varakanyAno yoga caMdra ane cAMdanIrUpe thayo. tyAMthI cakravartInI AjJA laI vajajaMgha potAnA lohAla nagare gayo. tyAM yogAnuyoga eka bInA banI. 103 suvarNajaMgha nRpALane-kharI vAdaLathI vairAgya re-kharI. Upajyo, tethI putrane-kharI nRpapada de, le tyAga 2. kharI Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha - vajajaMghanA pitA rAjA suvarNajaMghane vAdaLa joI vairAgya utpanna thayo. tethI badhuM asAra jANI putrane rAjapada ApI pote dIkSA grahaNa karI. 104 cakravartI kamaLa jAe-kharI. bhramara marelo jyAMya re, kharI. nAzavaMta gaNI, sau tajI kharI. tIrthakara te thAya re. kharI artha :- zrImatInA pitA vajasena cakravartIe kamaLanA phalamAM marelA bhamarAne joI AsaktinA phaLo kevuM maraNa nipajAvanAra che teno vicAra karI, badhuM nAzavaMta jANIne dIkSA aMgIkAra karI vratanuM yathArtha pAlana karatAM te tIrthaMkara padavIne pAmyA. I/102aaaa vajavaMgha ne zrImatI-kharIpuMDarIkiNI jAya re; kharI. vanamAM muni-tapa-pAraNuM-kharIdAna ApatAM thAya re. kharI artha - ekavAra vajajaMgha ane zrImatI puMDarIkiNI nagaramAM jatAM vanamAM be muni mahAtmAone dIThA. te tapasvIone bhAvabhaktipUrvaka AhAradAna ApI pAraNuM karAvyuM. 106aaaa muni-darzana-ullAsathI-kharIrAjA kare vicAra 2 : kharI. aho! nirmama muni mahA-kharI niSkaSAya, udAra re. kharI artha :- munionA darzana ullAsabhAvathI karI rAjA vicAra karavA lAgyo ke aho! A mahAna mUnio kevA nirmama ane niSkaSAyabhAvavALA che ke jeNe udAra cittavALA thaI sarva parigrahano tyAga karyo che. 10LA ghanya e, huM anya chuM, kharI. gharuM na pitA-paMtha re, kharI. aurasa putra anuMsare-kharI. jema satI nija kaMtha re. kharI artha :- e muni mahAtmAone ghanya che. paNa huM pitAnA tyAga mArgane anusarato nathI mATe anya chuM. jema satI strI potAnA kaMthane anusare tema je pitAnA mArgane anusare te ja aurasa putra gaNAya arthAta te mAtApitAnA zarIrathI utpanna thayelo gaNAya. jyAre huM pitAnA tyAgamArgane anusarato nathI mATe vecAtA lIghelA putra jevo che. ||108aaaa hajIya vrata jo AdaruM, kharI nahIM ayogya gaNAya re; kharI. svapura jaI dauM putrane kharIrAjya, ema mana thAya re." kharI. artha :- hajI paNa jo huM paMca mahAvratane AdaruM to te ayogya gaNAya nahIM. mATe have potAnA nagare jaI putrane rAjya soMpI pitAnI gatine anusaruM ema mana thAya che. ||109aaaa lohArnala pure jaI-kharInidrAvaza sI jAya re; kharI, dhUpa-ghaTe ghUMpa nAkhIne; kharI nokarane mana thAya re- kharI. artha :- evI bhAvanA manamAM rAkhI, potAnA nagara lohArnala pure jaI nidrAvaza thaI sUI gayA. tyAM rAtre ghUpanA ghaDAmAM dhUpa nAkhI, nokaranA manamAM bIjo vicAra Avyo. 110nA ThaMDo vA vAto bahu-kharI vAsuM saghaLAM dvAra re; kharI. chidrarahita karI oraDo-kharI. nokara gayo bahAra re. kharI Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (100) zrI RSabha jinezvara bhAga-2 483 artha - ThaMDo pavana ghaNo vAya che jethI rAjArANIne ThaMDI lAgaze. tethI baghA bArI bAraNA baMdha karI dauM. ema vicArI rAjA rANInA oraDAne chidrarahita karI te nokara bahAra cAlyo gayo. 111aaaa rAjA, rANI marI gayA-kharIdhUpa-dhUmra le prANa re; kharI. Ayu kSaya thAtAM bane kharI. tRNa paNa kAraNa, jANa re. kharI artha - rAjA rANI banne rAtre dhUpanA dhUmADAthI marI gayA. oraDAne koI chidra na hovAthI dhUmADo bahAra nIkaLI zakyo nahIM. jethI dhUmADe bannenA prANa lIdhA. jyAre AyuSya kSaya thAya che tyAre tRNa paNa maraNanuM kAraNa banI zake che. /112aaaa munidAne bAMdhyuM hatuM-kharI. Ayu-karma yugalika re; kharI. uttarakurumAM Upaje-kharI. banne te maMgalika re. kharI artha - vanamAM munine bhAvapUrvaka dAna ApavAthI yugalikanuM AyuSya bAMdhyuM hatuM. tethI uttarakurukSetramAM banne A mAMgalika eTale kalyANa karanAra jIvo yugAliArUpe utpanna thayA. A RSabha prabhuno sAtamo bhava che. ||113aaaa. kalpavRkSa Adi sukho-kharI. bhogavatA nizciMta re; kharI. daDhagharmA-jIMva sAthe che-kharIcAraNa - labdhi - maMta re. kharI artha - tyAM kalpavRkSa AdinA sukho bhogavatAM nizcitapaNe rahe che. have daDhagharmAno jIva te sAdhu thayela che. te cAraNalabdhithI yukta che. II114 smarI sneha te pUrvano, kharI. AvI de upadeza re ? kharI "samyagdarzananA vinA kharI pAtradAna-phaLa leza re kharI. artha:- te cAraNamuni daDhagharmA pUrvabhavanA snehane smarI A banne yugalika pAse AvIne upadezamAM ema jaNAvyuM ke samyagdarzana vinA pAtradAnanuM phaLa paNa leza eTale thoDuM ja maLe che. 115nA munidAne sukha pAmiyA, kharI zuddha gharo samakita re; kharI mokSavRkSanuM bIja te-kharI. zuddha padArtha-pratIta re. kharI artha - tame munidAnathI A yugalikanA sukhane pAmyA cho. paNa have zuddha samakitane ghAraNa karo. zuddha padArtha eTale sarva karma maLathI rahita ane A dehathI paNa bhinna evA AtmAnI tame zraddhA karo. e ja mokSarUpI vRkSane ugAvavAnuM bIja che. I116aaaa mahAbala-maMtrI huM hato-kharI. svayaMbuddha, che yAda re? kharI. jainadharma pAmyA hatA-kharIdeva-bhave paNa sAtha re. kharI artha - tame je bhavamAM mahAbala nAme rAjA hatA tyAre huM tamAro svayaMbuddha nAmano maMtrI hato. te have yAda che? tyAM maMtrIonI carcAnA aMte tame jainagharma pAmyA hatA. devanA bhavamAM paNa ApaNe sAthe hatA. ll11thI bhoga-vAsanAthI hatA-kharI. tyAre bhAva-malina re; kharI. ghara vairAgya bhave have-kharI bano svarUpe lIna re." kharI. Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 484 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha :- devalokamAM bhoganI vAsanAthI tamArA bhAva malina hatA. mATe have vairAgyabhAva ghAraNa karIne AtmasvarUpamAM lIna bano. 118 zrImatI AryAne kahe-kharI tuM paNa A svIkAra re, kharI. kheda-khinna zAne rahe-kharI. gharI nArI-vikAra re? kharI. artha :- zrImatI AryAne paNa kahyuM ke tuM paNa A vAtano svIkAra kara. nArInA vikArabhAvone ghAraNa karI te khedakhinna zA mATe rahe che? 119aaaa. samyagdarzana-yogathI-kharI, TaLe niMdya paryAya re-kharI. thoDA bhavamAM pAmazo-kharI. mukti beya sukhadAya re." kharI. artha :- samyagdarzana prApta karavAthI A strIno niMdya paryAya TaLI jAya che. thoDA bhavamAM tame banne zAzvata sukhane devAvALI evI muktine pAmazo. If120nA. maMtrI-upakAro smarI-kharI. banne gadgad kaMTha re-kharI. pAme samakita zuddha te-kharI. mokSArthe utkaMTha re. kharI artha - pUrvabhavamAM svayaMbhuddha maMtrIe jainadharmanI zarUAta karAvI, te upakAronuM smaraNa karI banne gadgad kaMTha thaI have zuddha samakitane pAmyA, ane mokSaprAptine arthe utkaMThita thayA arthAt mokSa meLavavAnI vizeSa icchA temane jAgRta thaI. /121nA (101) zrI RSabha jinezvara bhAga-3 (rAga : trIjI draSTi balA kahI jI, kASTha agni sama bogha) prItikara cAraNa muni jI, daI satraddhA - bogha, bhogabhUmi tarjI gayA che, gagana viSe avirogha re. bhavijana ghanya ghanya A avatAra. artha - svayaMbuddha maMtrIno jIva je A bhavamAM prItiMkara nAmanA cAraNa muni thayA che, te vajagha ane zrImatInA jIvane, je banne yugalika thayelA che temane samakitano bogha ApI santhraddhA karAvI, bhogabhUmine tajI te muni cAraNalabdhinA prabhAve AkAzamArge aviroghapaNe cAlyA gayA. he bhavijana! AvA mahApuruSonA avatArane ghanya che, ghanya che. [1] Arya-yugala Ayu-kSaye jI, thAya IzAne deva, strI-veda tajI zrImatI jI, svayaMprabha svayameva re. bhavijana artha - yugala eTale beya Arya bhogabhUminuM AyuSya pUrNa thavAthI IzAna nAmanA bIjA devalokamAM Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (101) zrI RSabha jinezvara bhAga-3 48 5 deva thayA. zrImatIno jIva paNa strIveda tajI daI have svayaMprabha nAmano deva banI gayo. rA zrIghara sura oNva Aryano jI, kare beya AnaMda, zAzvat pratimA pUjatA jI, kalyANaka sukhakaMda re. bhavijana artha :- vajajaMghano jIva have zrIdhara nAmano deva thayo. A RSabhadeva bhagavAnano AThamo bhava che. bIjA devalokamAM beya AnaMda kare che. zAzvata jina pratimAne pUje che tathA sukhanA kaMdarUpa bhagavAnanA janmAdi paMca kalyANakomAM jAya che. gAyA. avadhi-jJAne jANiyuM jI: prItiMkara munirAya, dhyAne zreNI mAMDIne jI, kevaLajJAnI thAya re. bhavijana artha - have zrIghara deve avadhijJAnathI jANyuM ke zrI prItikara munirAje dhyAnanI zreNI mAMDI kevaLajJAna pragaTAvyuM che. //4 AvI kevaLuM pUjatA jI, munivara de sura,nara,pazu,pakSI suNe jI, rAkhI lakSa azeSa re : bhavijana artha - tethI kevaLI bhagavAna pAse AvI temanI pUjA karI. munivara upadeza ApavA lAgyA. je devatAo, manuSyo, pazuo, pakSIo sarva azeSa eTale saMpUrNa lakSa rAkhIne ekAgratAthI sAMbhaLavA lAgyA. upadezamAM bhagavaMte nIce pramANe jaNAvyuM. pA. "prANI mAtra para sau gharo jI, sadA dayA avirogha, kSamA mokSanuM dvAra che jI, gharo bhAva nirlobha re. bhavijana artha - prANI mAtra upara sarvajIvo hamezAM dayA karo. munine pALavAnI dayA mahAvratarUpe che. ane zrAvakane pALavAnI dayA aNuvratarUpe che. ema aviroghapaNe dayAnuM pAlana karo. "kSamA e ja mokSano bhavya daravAjo che. te kSamAbhAvane jIvanamAM utAro tathA nilabhavRtti eTale saMtoSabhAvane sadA ghAraNa karo kemake saMtoSI nara sadA sukhI che. kAA jJAna ane vairAgyanI jI, saMpatti hitakAra, kahe jJAnajana gharma te jI, pALyAthI bhava pAra re. bhavijana artha - AtmA saMbaMghInuM jJAna ane saMsAra pratye viraktabhAva e jJAna ane vairAgyabhAva AtmAne hita karanAra saMpatti che. samyakajJAnathI vairAgya Ave che. vairAgya e samyakucAritra che. jJAnIpuruSo ene gharma kahe che. e samyagdarzana, jJAna, cAritranA pAlanathI jIva saMsAra samudrane pAra pAme che. IILA ethI UlaTo agharma che jIH viSayavAsanA-dagya, duHkhakAraka sukha icchatAM jI, paDe pApamAM mugdha re. bhavijana artha - ethI UlaTuM mithyAdarzanajJAnacAritramAM pravartavuM te adharma che. atharmanA kAraNe viSaya vAsanAthI jIvo saMsAramAM baLyA kare che. indriyanA viSayo duHkhakAraka hovA chatAM tene bhogavI sukha meLavavA icchatA prANIo, mohamAM mugdha banI aneka prakAranA pApamAM paDe che. dA. Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 486 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 dveSa gharma para te ghare jI, vare aghogati-duHkha, kAraNa seve duHkhanAM jI, kyAMthI nIkaLe sukha re? bhavijana artha :- mithyAdraSTi jIvo sagharma pratye dveSabuddhi rAkhe che. tethI te adhogatinA duHkhane pAme che. je jIvo duHkha prApta thavAnA kAraNone seve, tene sukhanI prApti kyAMthI thAya? lo. zatamati Adi maMtrIo jI, sahe narakanAM duHkha, narakagatinAM kAraNo jI, suNo kahyuM huM mukhya re- bhavijana artha :- RSabhadevanA prathama mahAbaLa rAjAnA bhavamAM sahutharma pratye gADha phleSabuddhi rAkhanAra saMbhinnamati ane mahAmati te bhayaMkara nigodamAM gayA ane zatamati maMtrI mithyAtvanA kAraNe bIjI narakagatimAM gayo. narakagati pAmavAnA mukhya kAraNo kayA che te huM kahuM chuM te sAMbhaLo. ./10 jIMva-hiMsA, sUMTha, corI ne jI, paranI strIno bhoga, mithyAdarzana, raudratA jI, bahu AraMbhaka yoga re. bhavijana artha - jIvonI hiMsA karavI, jUTha bolavuM, corI karavI, parastrIno upabhoga karavo, mithyAgharmanI mAnyatA karavI, atyaMta klezakArI raudra pariNAma rAkhavA tathA jemAM bahu jIvonI hiMsA thAya evA AraMbhanA kAmono yoga rAkhavo e sarva narakagatinA kAraNo che. I11aaaa bahu parigraha, krUratA jI, dArUM-mAMsa-ma-Teva, muni-niMdA-dhikkAratA jI, vaLI agharmanI seva re. bhavijana artha :- bahu parigraha pratye mUcchabhAva rAkhavo, krUra pariNAma rAkhavA, dArU, mAMsa, maghanI Teva rAkhavI. jJAnImuni bhagavaMtanI niMdA karavI, temane dhikkAravA tathA jemAM dayA mukhya nathI evA agharmanI sevA karavI e sarva narakagatimAM laI janArA kAraNo che. 1rA. atharmanI uttejanA jI, IrSA saunI sAtha, evAM pApa vaDe paDe che, narake jIva anAtha re." bhavijana artha - vItarAgagharma sivAya kudeva, kuguru, kugharmane uttejana ApanAra tathA sarvanI sAthe IrSA karanAra jIvo, pApovaDe anAtha banI narakagatimAM jaIne paDe che. /13mA zrIghara-svayaMprabha sAMbhaLI jI, ghare ati vairAgya, gharma viSe mana ghAratA jI, kare deva-bhava-tyAga re. bhavijana artha :- zrIghara ane svayaMprabha devane narakanA AvA kAraNo sAMbhaLI ati vairAgyabhAva utpanna thayo. tethI gharma viSe manane rAkhavA lAgyA. have devanuM AyuSya pUrNa thavAthI devabhavano tyAga karyo. 14 kSitipratiSThita puramAM jI, suvidi vaidyane ghera, jIMvAnaMdanA nAmathI jI, zrIghara-janma-Uchare re. bhavijana artha - kSitipratiSThita nagaramAM suvidhi nAmanA vaidyane ghera devalokathI cyavI zrIgharano jIva jIvAnaMda nAmathI janma pAmI UcharavA lAgyo. A zrI RSabhadevano navamo bhava che. uparA Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (101) zrI RSabha jinezvara bhAga-3 487 te ja nagaramAM mitra che ja, bIjA pAMca, vicAra : subuddhi maMtrI-putra che jI, mahIghara rAjakumAra re. bhavijana artha - te ja nagaramAM jIvAnaMdane bIjA pAMca mitro che. eka subuddhi nAmano maMtrIputra, bIjo mahIghara nAme rAjAno putra che. 16aaaa guNAkara suta zeThano jI, pUrNabhadra kumAra sArthavAhano putra che jI, chello kezava ghAra re- bhavijana artha - trIjo guNAkara nAme zeThano putra, cotho pUrNabhadra nAme sArthavAhano putra tathA pAMcamo kezava nAme zeTha putra che. 1thA svayaMprabha-sura-jIva che jI, Izvara-zeTha-kumAra; sAthe sarve ekadA jI, besI kare vicAra re. bhavijana artha :- kezava nAmano Izvara zeThano putra te svayaMprabha devano ja jIva che. te sarve ekadA sAthe besI carcA vArtA karatA hatA. I/18nA muni bhikSArthe AviyA jI, kRmi-kuSTa-pIDita, mahIMthara jIvAnaMdane jI kahe : vaidya zikSita re, bhavijana artha - A chae mitro beThA hatA tyAre kRmionA kAraNe koDharogathI pIDita evA muni mahAtmA bhikSArthe padhAryA. te joI rAjaputra mahighare vaidyaputra jIvAnaMdane kahyuM : tame A rogonA upacAra mATe zikSita vaidya cho. 19 muni A uttama pAtra che jI, tame davAnA jANa, vezyA sama paisA vinA jI, laho nA oLakhANa re."bhavijana artha - muni mahAtmA davA karavA mATe uttama pAtra che ane tame davAnA sArA jANakAra cho. paNa vezyAnI jema paisA vinA dardInI oLakhANa paNa rAkhatA nathI ke zuM? lokomAM kahevata che ke "vakIla, vaidya ane vezyA, traNeya rokaDIyA." tyAM kaMI bhAvatAla thaI zake nahIM. tema tame paNa paisA hoya to ja dadIne juo cho ema to nathI ne? 20. pravINa vaidya kahe : "tame jI, madada karo to thAya, lakSapAka A auSathI jI, munine yogya gaNAya re. bhavijana artha :- javAbamAM pravINa vaidya jIvAnaMda kahe: tame madada karo to A munine svastha karavAnuM kArya thAya. lakSapAka tela A roganI auSadhi che. te munine mATe yogya che. [21] caMdana uttama joIe jI, ratnakAmaLI sAra, lAvI dyo to ApaNe jI, karIe muni upacAra re." bhavijana artha :- vaLI uttama gozISacaMdana joIe tathA eka ratnakaMbala joIe. te lAvI dyo to ApaNe A muninA rogano upacAra karIe. rirA Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 prAvodha-vivecana bhAga-2 vRddha vaNika kane gayA jI, lAkha, lAkhanI cIja mUlya daI hovA kahI jI, pUche pachI gika 2 : vijana artha :-- te beya vastu levA vRddha vaNika pAse gayA. teNe darekanI kiMmata lAkha lAkha somaiyA kahI. - tyAre javAbamAM kahyuM ke je mUlya hoya te lo ane amane Apo. tyAre vaNika temane pUchavA lAgyo. / / 23 / / "zA arthe laI jAva cho jI ?'' kahe mahIdhara kumAra : "rogI muni kAje lIthAM jI, vaidya magAve sAra re.'' bhavijana artha :- tame AvI kiMmatI vastuo zA mATe laI jAo cho? tyAre mahIghara rAjakumAra kahe H eka muni rogI thayelA che, temano roga dUra karavA mATe vaidya magAve che. / / 24 / vismaya pAmI te vaDe jI : "aho! tharma karanAra, yauvana vaya kyAM ApanuM jI! kyAM uttama vicAra re !'' bhavijana artha :- muni cikitsAnA bhAva sAMbhaLI vaNika vismaya pAmI manamAM vicAra karavA lAgyo ke aho! A dharmanuM kArya karanAra sarvenuM madamAtuM yauvana kyAM? ane vayovRdghane ucita evA vivekavALA temanA uttama vicAra kyAM? // 25 // maphata dIthI banne cIjo jI, dharma-mUlya gaNI sAra, paramapada te pAmiyo jI, dIkSA grahI udAra re. bhavijana artha :-- te vaNike banne cIjo maphata ApI. ema vicArIne ke ethI dharmanuM kArya siddha thAya che e = ja ja enuM mUlya che ane e ja sArarUpa che. te vaNika AvA uttama bhAvathI te ja bhavamAM dIkSA grahaNa karI paramapadane pAmyo. 526nA chaye mitra pachI AviyA jI, vanamAM sAdhu samakSa, vaMdana karIne pUchatA jI : "prabhu, cikitsA-lakSa re, bhavijana artha :- chaye mitro pachI vanamAM jyAM sAdhupuruSa rahelA che temanI samakSa AvI vaMdana karIne pUchyuM ke prabhu! amAre ApanA zarIranI cikitsA karavAno bhAva che. / / 27 / / thaze vigna sudharmamAM jI, paNa sevA tho sAra; AjJA Apo to ame jI, karIe A upacAra re.' bhavijana artha :- ApanA carmakAryamAM vighna thaze paNa amane ApanI sevAno sArarUpa lAbha Apo. Apa AjJA Apo to ame ApanA zarIrano upacAra karIe. / / 28 / aa 'mauna'muninI saMmati jI gaNI, lAve mRta gAya, lakSapAka tene kare ja mardana, tana pI jAya re, bhavijana artha :-- muni 'mauna' rahyA. tethI 'maunaM sammati lakSaNam' maunane sammatinuM lakSaNa jANI, gAyanA mRta kalevarane tyAM lAvyuM, pachI muninA zarIre lakSapAka telanuM mardana karyuM. zarIra te telane pI gayuM. muninI dareka nasamAM te tela vyApI gayuM, IIrahyA Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (101) zrI RSabha jinezvara bhAga-3 ucca telathI munine jI, mUrchA AvI jAya, ugra roganI auSadhi che. evI ugra bhaLAya re. bhavijana artha :- ghaNA uSNa vIryavALA telathI munine mUrchA AvI gaI. ugra vyAdhinI zAMti arthe auSadhi paNa ugra apAya che. / / 30 / / AkuLa kRmikuLa telathI jI, upara AvI jAya, jema dare jaLa pesatAM jI, kIDIo sau UbharAya re. bhavijana artha :- uSNa telanA prabhAvathI AkuLa vyAkuLa thayelA kRmio muninA zarIramAMthI bahAra nIkaLI AvyA. jema daramAM jaLa pesatA kIDIo sarva bahAra UbharAI Ave tema. / / 31 / / ratnakaMbale vIMTatA jI, munine jIvAnaMda, kRmi temAM pesI gayA jI, levA spardhAnaMda re. bhavijana h 489 artha :- have munine jIvAnaMda vaidhe ratnakaMbalathI vIMTI lIdhA. jethI sarve kRmio ratnakaMbalano komala spardhAnaMda levA temAM pesI gayA. / / 32 / / ghImethI laI kAmaLI jI, gAyanI pAse jAya, mRta kalevaramAM mUke jI, vINI kRmi-samudAya re. bhavijana artha :- te ratnakaMbala ghIrethI laI gAyanI pAse jaI te kRmi samudAyane vINI gAyanA mRta kalevaramAM mUkI dIdhA. ||33|| caMdana carcA munine jI, de thoDo ArAma, vaLI pharI kADhe bIjA jI, mAMsathI kRmi tamAma re, bhavijana artha - pachI gozIrSa caMdananuM vilepana karI munine thoDo ArAma Apyo. pharI bIjI vAra lakSapAka telanuM mardana karI mAMsamAMthI tamAma kRmine bahAra kADhyA. / / 34 / / chelle asthimAMhithI jI, kRmi karyA sau dUra, caMdana-lepanathI pachI jI, ke zAMti bharapUra re. bhavijana artha :- chelle pharI lakSapAkatelanuM mardana karI asthimAM rahelA kRmione paNa bahAra kADhayA. pachI gozIrSa caMdananA vilepanathI munine bharapUra zAMti pamADI. / / 35 / / nIrogI muni thayA jI, cha ce puchyuM-bhaMDAra, khamAvI munine gayA jI; kare muni ya vihAra re. bhavijana. artha ::- A rIte muni nIrogI thayA pachI chae puNyanA bhaMDAra evA yuvAnoe munine bhaktibhAvathI khamAvyA. pachI ghera gayA. muni paNa tyAMthI anyatra vihAra karI gayA. / / 36 / / bAkI caMdana je vadhyuM jI, ratnakAmaLI te ja, vecI ghana te vApare jI, derAsara khAte ja re. bhavijana artha :-- - bAkI vadhela gozIrSa caMdana tathA ratnakaMbalane veMcavAthI je ghana AvyuM te badhuM derAsara khAte vAparI dIdhuM. / / 37|| Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 eka vakhata vairAgyamAM jI, vRddhi pAmI mitra, saghaLA dIkSA ghAratA jI, pALe banI pavitra re. bhavijana artha :- eka vakhata chae mitroe vairAgya vRddhi pAmavAthI dIkSA grahaNa karI. te dIkSAne pavitra rIte baghA pAlana karavA lAgyA. /38. dravya-bhAva sallekhanA jI, karI le anazana sAra, chaye deha tarjI UpajyAjI, azrutasvargeo, ghAra re. bhavijana artha - aMte teoe dravyathI ane bhAvathI saMllekhanA eTale kAyA ane kaSAyone kRSa karI karmarUpI parvatano nAza karavAmAM vaja jevuM anazana vrata grahaNa karyuM. chae tyAMthI deha tajIne bAramA ayyata nAmanA svargalokamAM devapaNe utpanna thayA. A zrI RSabhadevano dasamo bhava che. ||39thA. jIMvAnaMda-jIMva have cyave jI, ghAriNI rANI mAta, videhe puMDarIkiNI jI, vajasena nRpa tAta re. bhavijana artha :- jIvAnaMdano jIva have devalokathI cyavIne mahAvidehakSetranA puMDarIkiNI nagaramAM ghAriNI rANInA kukSIthI utpanna thayo. tyAM vajasena rAjA tenA pitA hatA. 40nA vajanAbhanA nAmathI jI, Uchare; vaLI te cAra, anukrame tyAM UpajyA jI, sagA bhAI, vicAra re. bhavijana vajanAbhanA nAmathI te UcharavA lAgyA. A zrI RSabhadevano agyAramo bhava che. vaLI tyAM cAra pUrvabhavanA mitro te cAra potAnA sagAM bhAIo tarIke anukrame utpanna thayA. //4nA kezava-va-suMyazA thayo jI, anyatra rAjaputra, bALapaNAthI Uchare jI, sarve sAthe mitra re. bhavijana artha:- chaThTho kezava te nirnAmikAno jIva che, te suyazA nAme anyatra rAjaputra thayo. bALapaNathI sarve pUrvabhavanA mitro sAthe UcharavA lAgyA. jarA vajasenane vInave jI, jo, lokAMtika deva, vajanAbha nRpati karI che, te dIkSA svayameva re. bhavijana artha - vajasenane laukAMtika devo AvI vinayapUrvaka kahevA lAgyA ke prabhu! tIrtha pravartAvo. tyAre potAnA putra vajanAbhane rAjA banAvI pote svayaMmeva dIkSA aMgIkAra karI. 43aaaa cAra deza de bhAIne jI, vase sarva saMghAta, aruNa samo e pAMcamo jI, sArathi suyazA-bhrAta re. bhavijana artha - vajanAbhe potAnA cAre bhAIone judA judA dezo ApyA. tathA cAre bhAIo nitya temanI sevAmAM hAjara rahevA lAgyA. arUNa jema sUryano sArathi che tema pAMcamo suyazA paNa bhAInI samAna temano sArathi thayo. 44 cakraratna paNa ekadA jI, pragaTe zastrAgAra, khabara maLyA te divase jI, pitA kevaLI-sAra re. bhavijana Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (101) zrI RSabha jinezvara bhAga-3 4 91 artha - ekadA zastrAgAra eTale AyughazALAmAM cakraratna pragaTa thayuM. ane bIjA tera ratno paNa tatkALa prApta thayA. te ja divase khabara maLyA ke pitA vajasenane kevaLajJAna pragaTa thayuM che. prabaLa puNyathI AkarSita thayelI nave nidhio paNa tenA bhavananI sevA karavA lAgI. //4pA. chaye khaMDa sAdhyA pachI jI, cakravartI nareza, thayA pachI tyAM AviyA jI, vajasena tIrtheza re. bhavijana artha :- cha khaMDa sAdhyA pachI vajanAbha cakravartI narezanA nagaramAM sAkSAt mokSa hoya tema pitA vajasena tIrtheza pathAryA. 46aaaa. samavasaraNa devo race jI, cakrI jhaTa tyAM jAya, prabhu-vaMdana karI besatAM jI, harSa ure nA mAya re. bhavijana artha - have devoe samavasaraNanI adbhuta racanA karI. vajanAbha cakravartI paNa prabhunuM Agamana sAMbhaLI zIdhra tyAM AvI prabhune vaMdana karI temanA caraNakamaLamAM harSapUrvaka beThA. prabhu Agamanano harSa temanA hRdayamAM samAto nathI. zA manamAM evuM ciMtave jI : "dustara bhava dekhAya, pitA nAva sama tAraze jI, jo dIkSA levAya re. bhavijana artha - prabhunI amRta jevI dezanA sAMbhaLI cakravartI manamAM ciMtavavA lAgyA ke A saMsAra samudra taravo ati duSkara jaNAya che. paNa mArAthI dIkSA levAya to pitA nAva samAna banI mane jarUra tAraze. mAre paNa pitAnI jema AtmAnuM kalyANa karavuM joIe 48aaaa. Aja sudhI huM mohathI jI, rahyo pramAde magna, gadgad kaMThe vInave jI : "aho! aho! sarvajJa re. bhagavad artha - aMghakAra samAna ane puruSone atyaMta aMgha karanAra evA A mohathI huM ThagAI jaI Aja sudhI pramAdamAM ja magna rahyo. ema vicArI cakravartI vajanAbha gharmanA cakravartI evA prabhune bhaktipUrvaka gadgad kaMThe vinavavA lAgyA ke aho! aho! sarvajJa prabhu Apa hAjara hovA chatAM, mArA AtmAne viSayamAM Asakta rAkhI meM mohanIyakarmanI ja vRddhi karI che. jA mohatimirane TALavA jI, Apa ja sUrya samAna, artha-kAma-ciMtAbharyuM jI rAjya duHkhanuM sthAna re, bhagavad artha - A moharUpI ghora aMdhakArane TALavA mATe Apa ja sUrya samAna cho. A arthapuruSArtha ane kAmapuruSArtha ciMtAthI bharyA che. A rAjyanI upAdhi paNa duHkhanuM ja sthAna che. //50nA. kaDavI tuMbaDI dUghane jI, kare bagADI apeya, rAjya-kuyoge gharmane jI, ghAryo evo heya re, bhagavad artha - jema kaDavI tuMbaDImAM rAkhela dugha bagaDI jaI pIvA lAyaka rahetuM nathI; tema rAjyanA kuyogathI grahaNa karavA yogya evA gharmane paNa meM heya gaNI lIgho. 11aaaa. Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 492 prAvadha-vivecana bhAga-2 bhavajaLamAM nA huM ThUMbuM jI, banI Apano putra, dIghuM rAjya dardIpAviyuM jI, zIkhavo saMyama-sUtra re.'' bhagavan '' artha :-- Apa jevA pitAno putra thaI huM saMsArasamudramAM bhramaNa karuM to bIjA sAdhAraNa manuSyamAM ane mArAmAM zo phera ? Ape je A bhautika rAjya ApyuM te dIpAvyuM paNa have huM saMsArarUpI jaLamAM DUbI na jAuM mATe mane saMyamapAlana karavAnuM sUtra zIkhavo jethI mAro udghAra thAya. 52 rAjya-bhAra daI putrane jI, dIkSA le sau mitra, tapa-abhyAse dIpatA jI, suNe vAI pavitra re. bhavijana artha :-- vaMzamAM sUrya jevA cakravartIe putrane rAjya-bhAra soMpI daI, bAhu, subAhu, pITha, mahApITha mitro sAthe tathA suyazA sArathi sAthe dIkSA grahaNa karI, mAopavAsAdi tapa karI daidipyamAna rahetA hatA ane bhagavaMta tIrthaMkaranI vANIrUpI amRtanuM pAna karatAM AnaMdita rahetA hatA. pA vajranAbha ArAdhatA jI, vIze sthAnaka pUrNa, tIrthaMkara-pada-bIjanAM jI, karavA karyAM cUrNa re, bhavijana artha :- vajranAbha cakravartI sarva karmone naSTa karavA mATe tIrthaMkara pada prAptinA bIja samAna vIza sthAnakone pUrNa paNe ArAghavA lAgyA. te arihaMta pada, siddhapada, pravacanapada, AcAryapada, sthavirapada, upAghyAyapada, sAdhupada, jJAnapada, darzanapada, vinayapada, cAritrapada, brahmacaryapada, samAdhipada, tapapada, dAnapada, vaiyAvaccapada, saMyamapada, abhinavajJAnapada, zrutapada ane tIrthapada che. e padone saMpUrNa ArAthI tIrthaMkara nAmakarma upArjana karyuM. / / 545 vajranAbha prazaMsatAM jI, bAhu subAhu~ bhAI, sevA-tatpara te hatA jI, atizaya puNya kamAya re. bhavijana. artha :- vajranAbha munie ekavAra bAhumuni ane subAhu muninI, bIjA munio pratye bhAvathI sevA karatA joI prazaMsA karI. te banne munioe sevA karavAthI atizaya puNyanI kamANI karI. bAhu munie vRddha munione AhArapANI lAvI ApavAthI cakravartInA bhAgaphaLane upArjana karyuM. ane subAhu munie sevA cAkarI vaDe tapasvI mahAtmAone sukhazAMti upajAvAthI cakravartI karatAM paNa vizeSa bAhubaLa upArjana karyuM. // 5 // pITha mahAOTha je bhaNe jI suNI manamAM dubhAya, IrSA manamAM rAkhatA jI, paNa nA kahI zakAya re, bhavijana artha - bAhu, subAhu muninI prazaMsA sAMbhaLIne pITha, mahApITha muni vicAravA lAgyA ke je pragaTa upakAra kare tenI ja prazaMsA thAya che. ApaNe to Agamano svAghyAya karavAmAM tatpara hovAthI temane kaMI upakArI thayA nahIM; tethI ApaNI koSTha prazaMsA kare ? athavA sarva loko potAnA kArya karanArAnI ja prazaMsA kare che. ema vicArI manamAM IrSA rAkhatA hatA, paNa koIne kahI zakatA nahotA. ||pA mAyA-mithyA-bhAvathI jI, be bAMdhe strI-veda, anazana AdarI sarva te jI, ANe Ayu-chaMda re, bhavijana Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (101) zrI 28Sabha jinezvara bhAga-3 493 artha - ema aMtaramAM mAyA mithyAtvathI yukta IrSyA karavAthI ane bAMdhelA duSkRtyanI AlocanA nahIM karavAthI teoe strIveda eTale strItvapaNAnI prAptirUpa karma upArjana karyuM. ahIM khaganI ghArA jevI dIkSAne cauda lAkha pUrva sudhI pAlana karI. pachI chae munio aMte pAdopagamana anazana aMgIkAra karI samAdhimaraNa sAthI anuttara vimAnamAM gayA. //palA anuttara vimAnamAM jI, Upaje sura sau teha, bhoga-karma pUrAM thaye jI, gharatA mAnava-deha re. bhavijana artha - pAMca anuttara vimAnanA madhyamAM Avela sarvArthasiddhi nAmanA vimAnamAM tetrIza sAgaropamanA AyuSyavALA sarve devatA thayA. A zrI RSabhadeva bhagavAnano bAramo bhava che. tyAMthI bhogAvalI karma pUruM thatAM have mAnavadehane ghAraNa kare che. 58. nAbhi kulakara che pitA jI, maru-mAtAnI kUkha, vajanAbha zobhAvatA jI, svapna cauda de sukha re. bhavijana artha - trIjA ArAnA corAzI lAkha pUrva ane traNa varSa sADA ATha mAsa bAkI rahyA tyAre ASADha mAsanI kRSNa caturdazInA divase uttarASADhA nakSatramAM caMdrano yoga AvatAM vajanAbhano jIva, tetrIza sAgaropamanuM sarvArthasiddha vimAnanuM AyuSya bhogavI tyAMthI cyavI have bharatakSetramAM marudevA mAtAnA mukhamAM avataryA. te ja rAtrie mAtAe cauda athavA digaMbara mata pramANe soLa mahAsvapno joyA. tyAM indroe AvI tamAro putra cauda rAjalokano svAmI thaze ema svapnArtha jaNAvavAthI nAbhi kulakara pitA ane mAtA marudevA khUba AnaMda pAmyA. //palA ayodhyA ya indra racI jI, kalpavRkSanA bhoga, sura ratno varSAvatA che, jANI nija niyoga re. bhavijana, artha - indra ayodhyA nagarInI racanA karI. trIjA ArAmAM kalpavRkSanA bhoga hovA chatAM devatAo potAnA niyoga eTale kartavya pramANe indrano hukama jANI ratnonI varSA karavA lAgyA. /60nA indrAdi sura AvIne jI, karatA utsava sAra, mAta-pitA-prabhune stavI jI, bhakti kare apAra re. bhavijana artha :- sarva indro tathA devoe AvI bhagavAnanA garbha kalyANakano utsava karyo. prabhune tathA temanA mAtA pitAne tavI apAra bhaktibhAva karyA. 61aaaa traNe jJAna saha garbhamAM jI, dekhe avadhijJAna, garbha viSe paNa te sukhI jI, AtmA sukha-nizAna re. bhavijana artha - bhagavAna garbhamAM atizrata avadhijJAna sahita virAjamAna che. indra avadhijJAnathI joyuM to bhagavAna garbhamAM paNa sukhI che. kemake zuddha AtmA sukhano ja bhaMDAra che. rA. ASADhI vadi caudaze jI, utsava karI sura jAya, prabhu vadhe garbhe sadA jI, mAtA bahu harakhAya re. bhavijana artha - ASADhI vadi caudazanA garbha kalyANaka divase utsava karI devatAo svarge gayA. prabhu Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 494 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 mAtAnA garbhamAM sadA vRddhi pAmavA lAgyA. mAtA paNa prabhu avataravAthI bahu harSa pAmyA. //63ii prabhAte vidvAnanI jI, buddhi vaghatI jema, garbha-prabhAve mAtanI jI, zobhA vathatI tema re. bhavijana artha - prAtaHkALe jema vidvAna mANasanI buddhi vRddhi pAme tema garbhanA prabhAvathI mAtAnuM lAvaNya vizeSa vRddhi pAmavA lAgyuM. I64. zItaLa jaLa hima-saMgathI jI, atizaya zItaLa thAya, vizva-vatsala ati bane jI garbhayogathI mAya re. bhavijana artha :- baraphanA saMge jema zItaLa jaLa vizeSa zItaLa thAya tema garbhanA prabhAvathI mAtA marudevA aghika vizvavatsala banyA. II6pAA caitra vadinI AThame jI, janma RSabha jiNaMda, kepatA jI, Ave sau sura-vRMda re. bhavijana artha :- caitra vadi AThamanA divase ardha rAtre sarva graho ucca sthAnamAM AvyA tyAre zrI RSabha prabhuno janma thayo. te vakhate indronA Asana kaMpAyamAna thavAthI sau indro devatAonA samUha sAthe tyAM AvI pahoMcyA. bhagavAna RSabhadevano A teramo bhava che. 66aaaa snAtra mahotsava merue jI prabhune ANI thAya, jaga-uddhAraka janmiyA jI mAnI sau malakAya re. bhavijana artha - prabhune meru parvata upara laI jaI eka hajAra ATha kalazovaDe sugaMdhita jaLathI navarAvI, snAtra mahotsava karyo. jagatano uddhAra karavA mATe prabhu janmyA che ema mAnI sau AnaMda pAmyA. 67LA bhakti ullAse karI jI, svarge sau suMra jAya, nAbhi nareza vaghAmaNI jI, suNI ghaNA harakhAya re. bhavijana artha :- bhagavAnanI bhakti ullAsapUrvaka karI sarva devatAo svarge gayA. pachI nAbhirAjAne prabhu janmanI vadhAmaNI ApI. te sAMbhaLI teo paNa ghaNA harSita thayA. I68 prabhu-saMge devo rame jI, gharI aneka svarUpa, pheMkaDA bana ko bolatA jI, ghare moranuM rUpa re. bhavijana artha - prabhunI sAthe devo paNa aneka rUpa ghAraNa karI ramavA lAgyA. koI kUkaDA thaI bolavA lAgyA. koIe moranuM rUpa ghAraNa karyuM. 19 vAnara banI hasAvatA jI, le zaza-zizu-AkAra, popaTa banI prazaMsatA jI, karI koyala-TuhUMkAra re. bhavijana artha :- koI vAnara banI hasAvavA lAgyA. koIe sasalAnA baccAno AkAra dhAraNa karyo. koI popaTa banI prabhunI prazaMsA karavA lAgyA ke prabhu tame jIvo, jIvo, AnaMda pAmo. koI koyala banI mIThI TuhUMkAra karavA lAgI. I70aaaa Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (101) zrI RSabha jinezvara bhAga-3 495 UMghADe sura gItathI jI, sevA kare apAra; atula-balI, karuNA-ghaNI jI daMbha nahIM lagAra re. bhavijana artha - koI bALakarUpe prabhune devatAI saMgItathI UMghADavA lAgyA. ema devatAo prabhunI apAra sevA karatA hatA. atula baLavALA prabhu paNa karuNAnA ghaNI hovAthI koIne lagAra mAtra paNa dUbhavatA nathI. II71aaaa. vagara bhaye jANe badhuM jI, sakaLa kaLA-nipuNa, avadhi-zruta-mati-mAna te jI, pAme yauvana pUrNare. bhavijana artha - prabhu vagara bhaye badhuM jANe che. sakaLa kaLAmAM nipuNa che. mati-zruta-avadhijJAnavALA che. have prabhu pUrNa yauvana avasthAne pAmyA. I72aaaa nAbhinRpa kahe ekadA jI : "he ! devAdhideva, kamala kAdava Upaje jI, kanaka upala svayameva re, bhagavad artha - nAbhirAjA ekavAra prabhune kahevA lAgyA ke he devonA paNa deva! kamaLa jema kAdavamAM utpanna thAya, kanaka eTale sonuM te upala eTale suvarNa pattharamAM svayaM utpanna thAya tema tame paNa svayaMmeva pragaTa thayA cho. temAM ame to nimittamAtra chIe. //73aaaa chIpe motI udbhave jI, Uge pUrvamAM bhANa, tema pitA huM Apano jI, ghaTe nahIM abhimAna re. bhagavad artha - jema motI chIpamAM pragaTe, pUrva dizAmAM bhANa eTale sUryano udaya thAya, tema huM paNa nimittamAtrathI tamAro pitA chuM, kharI rIte nahIM. tethI mane tenuM abhimAna karavuM ghaTe nahIM. 74 jJAnanizAna tame prabhu jI, nabhathI koNa mahAna? toya alpabuddhi bhaNuM jI, sneha-vaze bebhAna re. bhagavad artha - tame to jJAnanA bhaMDAra cho. nabha eTale AkAzathI jagatamAM koNa mahAna che? to paNa nehavaza bebhAna thayelo evo huM alpabuddhithI eka vAta kahuM chuM. //7pI. lokagati vartAvavA jI, karo have vivAha, kumAravaya vItI gaI jI, icchuM kuLa-pravAha re." bhagavad artha:- lokagati eTale lokavyavahAra calAvavA mATe tame have vivAha karo. kumArakALa vItI gayo che. mATe kuLaparaMparA cAlu rahe ema huM icchuM chuM. I76nA vinaya karI prabhu bolatA jI, moha-virothI vAta, ajJAnI jana icchatA jI bhavavRddhi, he! tAta re. bhavijana artha :- javAbamAM prabhue vinaya karI mohathI viroghavALI evI vAta kahI ke he tAta! vivAha karI bhavavRddhi karavI e to ajJAnI jana icche. jJAnIne temAM sukhabuddhi hoya nahIM. 77thA. viSayasukha to duHkha che jI; mAyA-maMDapa rUpa uparathI lalacAvatuM jI, zarIra to bhavakUpa re. bhavijana Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabodha-vivecana bhAga-2 artha :pAMca indriyanA viSayasukha te kharekhara duHkha che; mAyAvI maMDapa samAna che. je uparathI 2maNIya dekhAva ApI jIvane lalacAve paNa aMdarathI khAlI khokhuM che. tema zarIra paNa uparathI ramaNIya dekhAva ApI manane moha karAvI jIvane saMsArarUpI kUvAmAM pADe che. jyAre aMdara to maLamUtranI ja khANa che. / / 8 / / 496 asthi-mALo bAMghiyo jI, snAyu-ra baMgha, mAMsAdikathI lIMpiyo jI, kRmi vase anaMta re. bhavijana. artha :- A zarIrarUpI gharamAM asthi eTale hADakArUpI mALo bAMdhelo che. te snAyurUpI rajju eTale dorIthI baMdhAyela che. te upara mAMsAdika thAtunuM lIMpaNa kareluM che. jemAM anaMta kRmio vAsa karIne rahelA che. / / 9 / maDhI cAmaDI romathI jI, aMdara gaMgha khacIta, maLamUtra bharapUra chejI, nave dvAra kutsita re. bhavijana artha :-- zarIranA mAMsa upara romarAjIthI yukta cAmaDI maDhelI che. ane te zarIra aMdarathI khacIta eTale nakkI durgaMghamaya maLamUtrathI bharapUra che. te zarIranA nave dvArathI kutsita eTale malina vastu ja bahAra nIkaLyA kare che e tenuM pramANa che. 80 nidrA-madirA TevathI jI, rAtre mRtaka samAna, UThI anna-ghanAdinI jI, ciMtA-cAnuM pAna re. bhavijana artha = * nidrArUpI dArUnI TevathI rAtre te maDadA samAna banI jAya che. savAramAM UThI anna dhanAdi vastuo meLavavA mATe ciMtArUpI cAnuM pAna kare che. 81 / / vyAdhinuM ghara jANavuM jI, vAta pitta kapha mAtra, yaMtra samuM aTakI paDe jI; suMdara strInuM gAtra re- bhavijana0 artha :- A zarIrane vyAdhinuM ghara jANavuM. 'roga jarAne nivAsanuM ghAma' jANavuM. temAM vAta pittane kapha mAtra bharelA che. jema yaMtra cAlatuM baMdha thaI jAya tema suMdara strInuM gAtra eTale zarIra paNa kAma karatAM baMgha paDI jAya arthAt tenuM mRtyu thaI jAya. II825 sevyAthI sukha nA lahe jI, jJAnI jana guNavaMta, paraMparAe duHkhanI jI, vRddhi jIva la Mta re. bhavijana0 artha - AvA zarIranA sevanamAM guNavaMta evA jJAnIpuruSo sukha mAnatA nathI. kemake paraMparAe zarIra uparanA rAgathI jIva du:khanI vRddhine ja pAme che. / / 8 / / parAthIna, bAghA ghaNI jI, baMghana-hetu, anitya, viSama sukha indriyanAM jI, duHkha-dAvAnala satya re.'' bhavijana0 artha :-- indriyothI prApta thatuM sukha te parAdhIna che. temAM ghaNA vighna Ave che, kAM zarIra rogI thaI jAya, kAM upabhoganI sAmagrI na maLe. tene bhogavatAM rAga vRddhi pAmavAthI te navIna karmabaMdhanuM kAraNa thAya che. te sukha kSaNika che, nAzavaMta che. viSama pariNAma karAvanAra che. eka sarakhuM rahetuM nathI. mATe Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (101) zrI RSabha jinezvara bhAga-3 497 indriyanA sukho kharekhara vizeSa bhogatRSNAne vaghArI duHkharUpI dAvAnalamAM jIvane homanAra che. 84 abhiprAya prabhuno suNI jI, vadatA nAbhirAya : "suranara saunA pUjya chojI, tame kahyuM te nyAya re. bhagavad artha :- prabhuno Avo abhiprAya sAMbhaLI nAbhirAjA bolyA : tame sarva deva ane manuSyonA pUjyapuruSa cho. tame kahyuM te ja saMpUrNa nyAyayukta che. 85aa. nara-janma nahi ramya te jI, icche sukha ke duHkha; mAthe maraNa vicAratAM jI, caDhe na najare sukha re. bhagavanTa artha - manuSya janmamAM pAMca indriyonA viSayo ramya eTale suMdara nathI. je A indriyonA sukhane icche te duHkhane pAme che. mAthe maraNa rahyuM che, eka divasa marI javAnuM che ema vicAratAM A indriyo sukharUpa lAge nahIM. kAraNa indriya viSayomAM karelI Asakti tene bhavobhava rAga karAvI cAra gatimAM ja rajhaLAvanArI che. 186aaaa. zarIra azuci-khANa che jI, asAra che saMsAra, indriya-sukha nA sukha che jI, topaNa karo vicAra re. bhagavad artha :- A zarIra apavitra vastuonI khANa che. "khANa mUtrane maLanI." A saMsAra asAra che. emAM koI sAra nathI. indriyonuM sukha te kharuM sukha nathI. to paNa loka vyavahAra ke kuLaparaMparAne khAtara vicAra karo. II8zA. Agraha mAro mAnIne jI, Apa karo svIkAra, kanyA-yugala sulocanA jI," zaramAtA kumAra re. bhavijana artha - pitA nAbhirAjA kahe : A mAro Agraha mAnIne Apa suMdara netravALI tathA suMdara lakSaNothI yukta evI suzIla be kanyAno svIkAra karo. te sAMbhaLIne RSabhakumAra bolyA vinA zaramIMdA banyA. ||88aaaaN nIcuM mukha karI rahyA che, te avadhi-vicAra, caraNa-moha avazeSa che jI, hajIM duladhya asAra re. bhavijana artha :- prabhue nIcuM mukha rAkhI avadhijJAnathI vicAra karI joyuM to hajI cAritramohanA avazeSa bAkI che. tethI asAra evo saMsAra paNa mAre mATe hajI durladhya che, arthAt gRhavAsanI upAdhi bhogavI pachI pAra UtarI zakAya evo che. 89mA aMtaraMgane oLakhI jI, maMtrI pAse jAya, kaccha-mahAkacchazanI jI, kuMvarI yogya gaNAya re. bhavijana artha - nAbhirAjA RSabhakumAranA aMtaraMgane oLakhI maMtrI pAse jaI kahevA lAgyA : kaccha mahAkacchanI be kuMvarIo ApaNA kumArane yogya che. 90nA mAguM karavA mokale che, pachI maMtrIne rAya, surapati utsava Adare jI, suranara sau harakhAya re. bhavijana Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 498 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha - pachI rAjAe maMtrIne tenuM mAthuM karavA mokalyo. devatAoe prabhuno lagna utsava Adaryo. te joI deva, manuSyo sarva harSa pAmyA. 91aaaa suMnaMdA ne yazomatI jI, paraNAve vidhi sAtha, moM-mAgyAM de dAna tyAM jI, janane nAbhinAtha re. bhavijana artha:- sunaMdA ane yazomatI nAmanI kanyAne vidhipUrvaka RSabhakumAra sAthe paraNAvI. nAbhirAjAe lokone maMhamAMgyA dAna ApyAM. 19rA yazomatInA garbhamAM jI, bAhu-pIThanA jIva, svargathI AvIne rahyA che, saMkhe vaze sadIva re. bhavijana artha :- yazomatInA garbhamAM bAhu ane pIThanA jIvo svargalokathI cyavIne AvI rahyA. te sadaiva sukhapUrvaka vaghavA lAgyA. 193aa. bharata, brAhmI rUpe thayAM A prathama RSabha-saMtAna; bAhubali ne suMdarI jI sunaMdAnAM, mAna re- bhavijana artha - bharata ane brAhmIrUpe A bAhu ane pIThanA jIvo RSabhaprabhunA prathama saMtAna thayA. bAhubali ane suMdarI e sunaMdAnI kukhathI utpanna thayA. II94nA subAhu-mahApIThanA jI oNva banne vicAra; bIjA aThThANuM thayA jI, yazomatI-suta ghAra re. bhavijana artha - A bAhubali ane suMdarI te pUrvabhavanA subAhu ane mahApIThanA jIvo che. bIjA aThThANuM putro yazomatInA kukhethI utpanna thayA. pA. RSabhadeva zobhe ati jI, jANe taru-vistAra, jJAna-kaLA zIkhave ghaNI jI, putra-putrIne sAra re- bhavijana artha :- jema taru eTale jhADa vistAra pAmavAthI zobhe tema naiRSabhadeva so putronA parivArathI zobhavA lAgyA. te badhAne sArarUpa evI jJAnakaLAno abhyAsa prabhue ghaNo karAvyo. II96aaaa. gaNita, gIta ne akSaro jI, vAcana, lekhana sAra, naranArInAM lakSaNo jI, nATaka-bhAva-vicAra re. bhavijana artha - gaNita, prabhuguNa gAnanI rIto, akSaro, vAMcana, lekhana vagere sArarUpa vastunuM jJAna ApyuM. uttama naranArInA lakSaNo kevA hoya? A saMsAramAM jIva karmanA kAraNe nATaka ramI rahyo che teno bhAva samajAvI vicAravA jaNAvyuM. II97ii. bhASaNa, bhUSaNa, sabhyatA jI, brahmacaryanA bheda, maMtra taMtra yaMtrAdithI jI, sainya-bRha-viccheda 2. bhavijana artha - kema bhASaNa karavuM, kema bolavuM, vinayAdI jIvanA kharA AbhUSaNa che, sabhyatAthI vartavuM, brahmacaryanI navavADanA bhedo zIkhavyA. maMtra, taMtra, yaMtrakalAno upayoga zA mATe karavo ane senAnA bRhano viccheda kema karavo vagerenuM jJAna ApyuM. I98nA Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (101) zrI RSabha jinezvara bhAga-3 499 ratna zastra gaja AdinI jI, parIkSA upayoga. deza-dezI bhASA lipi jI, rasika kAvya-rasa-bhoga re. bhavijana artha - ratna, zastra, hAthI AdinI parIkSA kema karavI, teno upayoga zuM? deza dezanI bhASA tathA lipi batAvI, rasika evA uttama zikSA ApanAra kAvyono upayoga karavo vagere jaNAvyuM. //99aaaa tarka, vyAkaraNa, auSathI jI, citra-zilpa-AkAra, sarva loka-vyApAramAM ja kare kuzaLa parivAra re. bhavijana artha - tarkazAstra, vyAkaraNazAstra, auSaghInA guNagharma, citrakalA, zilpakalA ane bhUmitinuM jJAna ApyuM. sarva laukika vyApAramAM parivArane kuzaLa karyo. ./100nA yuddha aneka prakAranAM jI, arthazAstra, nIti sAra, sarva jana-hita sAthatAM jI, yukti ne upakAra re. bhavijana artha - anIti haTAvavA aneka prakAranA yuddha, gaNitazAstra, nItizAstra tathA aneka yuktio ane upakArovaDe sarva lokonuM hita kema karavuM vagere zIkhavyuM. /101nA maMtrI-mitra-ghara-vIrano jI, Adara ne sahakAra, pavana vahANa-zaDha bhare che, tema bane jayakAra re. bhavijana artha - maMtrI, mitra, vairyavAna ke vIrapuruSano Adara karavAthI temaja sahakAra levAthI, jema vahANanA zaDhamAM anukuLa pavana vAvAthI icchita sthAne pahoMcI zakAya che tema sajjana puruSonA Adara sahakArathI icchita kAryamAM jaya meLavI zakAya che. 102aa. sAma-dAma-daMDAdinI jI rAjanItinuM jJAna, sajjanarakSA, duSTane jI zikSAdinuM dAna re. bhavijana artha - sAma, dAma, daMDa, bheda Adi rAjanItinuM jJAna ApyuM. sajjananI rakSA karavI ane duSTane zikSA Adi kema karavI vagerenI samajaNa ApI. 103aaaa prajAghana-bhaMDAranI jI, Avaka-jAvaka spaSTa, yogya kara ugharANIthI jI, TaLe sarvajana-kaSTa re. bhavijana artha - rAjAnA bhaMDAramAM prajAnuM ghana che. mATe tenI Avaka jAvakano hisAba spaSTa rAkhavo. temaja kara paNa yogya ugharAvavA ke jethI sarva prajA sukhI thAya. /104o. cAra-puruSanI mAhitI jI, de jana-matano khyAla, jAte jana-mana-raMjane jI, rAjA pragati-pAla re. bhavijana artha - cAra-puruSa eTale bAtamI meLavanAra evA puruSo rAkhavA ke jethI lokonA matano abhiprAya khyAlamAM Ave. jAte paNa prajAne maLe ane temanA manaraMjana thAya tema varte tathA temanI pragati mATe zuM zuM karavAnI jarUra che ema rAjA vicArIne pragati kare tathA temanuM sArI rIte pAlana thAya tema varte. ema zikSA ApI. 10pA Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 0 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 nAbhi kulakara putrane jI, nRpa-pada de sAkSAta, utsava indrAdi kare che, gamI prajAne vAta re. bhavijana artha - nAbhikulakare have putra RSabhadevane sAkSAt rAjyapada ApyuM. te samaye indrAdi devoe utsava karyo. temaja prajAne paNa A kArya bahu iSTa lAgyuM. ||106aaaa kalpavRkSa phaLa de nahIM jI, jANe paDyo dukALa, RSabha nareza bacAvatA jI, le saunI saMbhALa re - bhavijana artha - have trIjo Aro pUro thavAno hovAthI kalpavRkSa paNa phaLa detA nathI. jANe dukALa paDI gayo. tyAre rAjA zrI RSabhadeva dukALamAMthI bacAvI saunI saMbhALa levA lAgyA. 107nA khAdya vanaspati dAkhave che, zIkhave ghaMghA sarva, ghaDatAM, vaNatAM zIkhave che, rasoI-zAstra apUrva re. bhavijana artha :- khAvA yogya vanaspati kaI che te batAve, baghA ghaMghA zIkhave, ghaDatAM ke vaNatAM zIkhave, pUrve koIvAra jANeluM nathI evuM rasoIzAstra paNa yugalikone jaNAve che. 108 khoTa kalpatarunI pUMre jI, zikSA prabhunI sAra, videhakSetra sama A banyuM jI, bharatakSetra sukhakAra re. bhavijana artha - prabhunI sArarUpa zikSA kalpatarunI khoTa pUrI kare che. mATe prabhu janmavAthI A bharatakSetra paNa videhakSetranI jema sukhane ApavAvALuM thayuM. /109aaaa suzikSita saghaLA bane cha pUMchI pUMchI vAraMvAra, kSetrAdika vaheMcI dIghAM jI, varte AjJAghAra re. bhavijana artha :- vAraMvAra pUchaparacha karavAthI saghaLA suzikSita banI gayA. kSetra jamIna Adi potapotAne vaheMcI dIdhA. baghA prabhunI AjJAnusAra vartavA lAgyA. {/110nA kALAM vAdaLa dekhIne jI, prabhu pAse te jAya, bhaya pAmI pUche "kaho jI, avAja zAnA thAya re?" bhavijana artha - AkAzamAM kALAM vAdaLA joIne prabhu pAse jaI bhaya pAmI pUchavA lAgyA ke A zuM che? tathA A avAja zAno thAya che? te Apa jaNAvo. /111aaaa varNana megha taNuM kare che : "de jaLa, pAke anna," khetInI de sUcanA jI, zIkhave thaI prasanna re. bhavijana artha :- javAbamAM prabhue kahyuM : A vAdaLA che. ethI varasAda varasaze tathA avAja paNa A vAdaLAnI gaDagaDATano che athavA vIjaLIno che tethI gabharAvavuM nahIM. varasAda jaLane Apaze. tethI anna pAkaze. A khetI karavAno samaya che tenI sUcanA ApI. tathA prasannatApUrvaka khetInI kaLA lokone zIkhavI. 11rA Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (101) zrI RSabha jinezvara bhAga-3 asi-masi-zilpa-kaLA badhI jI,zIkhave jANI yogya. yugalika yuga gayA pachI jI, karatAM navA prayoga re. bhavijana = artha :- asi eTale zastrakaLA, marsi eTale lekhanakaLA tathA zilpa vagere badhI kalAonuM jJAna yogya samaya jANI ApyuM. yugalika yuga have vItI gayAthI jIvana jIvavAnA navA prayogo karavA lAgyA. have cotho Aro Avyo mATe prabhune A badhuM zIkhavavuM paDyuM. / / 113 / / Izu-sAMThA paNA thayA jI, koluthI rasa thAya; ghera ghera Isu dIse jI, kula IkSvAku gaNAya re. bhavijana artha :- khetImAM Isu eTale zeraDInA sAMThA ghaNA thayA. kolu eTale zeraDI pIlavAnA saMcAthI teno rasa kADhavA lAgyA. ghera ghera zeraDIno pAka thayo. jethI kula paNa IkSvAku gaNAvA lAgyuM. / / 114 / / ghaNo kALa sukhamAM gayo jI, prajApatirUpa yathArtha; surapati manamAM ciMtavejI, avadhiI lokahitArtha re, bhavijana artha :- prajApati evA RSabhadevano ghaNo kALa bhogAvalI karmAnusAra saMsArasukhamAM vyatIta thayo. have prajApatinA aMtaraMga svarUpane avadhijJAnathI yathArtha jANanAra evo indra lokonA hitArthe manamAM ema ciMtavavA lAgyo ke prabhu dikSA grahaNa karI kyAre jIvono udghAra karaze ? te mATe upAya racyo je nIce pramANe che. / / 115|| je nIlaMjasA devI taNuM jI, jANI AyuSya akSa, prabhu pAse jhaTa mokale jIH svapa2-hita saMkalpa re. bhavijana. 501 artha :-- nIlaMjasA nAmanI devInuM AyuSya alpa jANI temaja svaparanA hitano saMkalpa karIne indre nIlaMjasA devIne jhaTa prabhu pAse mokalI. / / 116| nabhamArge AvI name jI, AzA laI le lAbha, nRtya apsarA Adare jI, zobhAve zuM Abha re! bhavijana artha :-- te apsarA AkAzamArge AvI prabhune namI, temanI AjJAno lAbha laI sabhA madhye te = nRtya karavA lAgI. te azvara nRtya karI Abha eTale AkAzane ja zuM paNa pUrI sabhAne te zobhArUpa banI. devatAI apsarA hovAthI tenA nRtyamAM ke zobhAmAM zuM khAmI hoya. / / 11 / / nRtya-vAya-gIta ekatA jI, karNa-nayana-saMdhAna; sabhA vismaya mA ghare jA, jANe gharatI dhyAna re. bhavijana artha :- devatAI nRtya, vAdya eTale vAjiMtra ane gIta e traNenI ekatA thavAthI lokonA kAna ane AMkha banne saMghAna eTale eka lakSapUrvaka te jovAmAM tallIna thaI gayA. te joI sabhA mahA vismayane pAmI ke jANe badhI sabhA ghyAna dharatI hoya ema jaNAvA lAgyuM. / / 118 / / raMga-sarovara-padminI jI, re! yama-kare kapAya, bIja-caMdra-rekhA samI jI, jANe jhaTa saMtAya re. bhavijana Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 0 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha :- jema sarovaramAM padminI eTale kamalinI potAnA raMgamAM AnaMda mAnatI hoya, tyAre jo yamarAjAnA hAthe kapAI jAya athavA bIjano caMdramA je rekhA samAna hoya te jo jhaTa dekhAva ApI zIdhra saMtAI jAya to jonAranA AnaMdamAM bhaMga paDe che. /119 indra-ghanuSya samIrathI jI, ekAeka alopa, tema zUnya devI vinA jI, sabhA pAmatI kSobha re bhavijana, ghanya ghanya A avatAra. artha :- athavA AkAzamAM banela suMdara indra ghanuSa ekAeka samIra eTale pavanathI alopa thaI jAya; tema nIlaMjasA devInuM nRtya karatAM karatAM ja mRtyu thaI javAthI tenA paramANuo vikharAI gayA. jethI devI vinA AkhI sabhA kSobha pAmavA lAgI ke aho! devI kyAM gaI? he bhavijano! sarva janomAM zreSTha evA A RSabha prabhunA avatArane ghanya che, ghanya che. ||12vA. (100) zrI RSabha jinezvara, bhAga-4 (rAga : cothI draSTino : manamohana jinajI mIThI tAharI vANa) yA RSabha jinezvara ciMtave jI : jagamAM dhruva nA koya, nIlakaMsA rasa dAkhavI jI, gaI tevuM sau hoya jIMva, jone kSaNa kSaNa narabhava avasara jAya. artha - RSabhadeva bhagavAna sabhA madhye beThA nRtya karatI nIlaMjasAnuM mRtyu joI vicAravA lAgyA ke aho! A jagatamAM koI dhruva eTale zAzvata nathI. A nIlaMjasAdevInuM zarIra nATakamAM rasa batAvI nRtya karatAM karatAM ja naSTa thaI gayuM, tema sarva jIvonA zarIra avazya nAza pAmavAnA che. mATe he AtmA! tuM tArA kalyANa tarapha dhyAna Apa, kAraNa pratikSaNe A mAnavadehano amUlya avasara hAthamAMthI jaI rahyo che. tenA bAra bhAvanA : (1) anityabhAvanA dvAdaza bhAvo jAgatA jI, prakAzatA jinarAya - "ghana to meghaghanuSya zuM che, jotajotAmAM jAya. jIMva, jone. artha :- bhagavAna RSabhadevanA aMtaramAM nIlaMjasAnA nimitte anityAdi bAra bhAvanAonuM ciMtana jAgRta thayuM. tethI prakAzavA lAgyA :- A ghana to indraghanuSa samAna caMcaLa che ke je jotajotAmAM cAlyuM jAya che. rA Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . = bhadevane thayelo saMsAra pratye vaicADyu VIK CD ) D. rAjasabhAmAM nIlaMjasA devInuM nRtya, nRtya karatAM karatAM ja devInuM thayela maraNa. tethI RSabhadevane thayelo saMsAra pratye vairAgya bhAva. Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (12) zrI RSabha jinezvara bhAga-4 5 0 3 putra, kalatra ne zAzvatAM jI, haya, gaja, ratha rakhavAla, cAmara sama caMcaLa gaNo jI, vimAna ke sukhapAla. jIMva, jone. artha - putra, kalatra eTale strI koI zAzvata nathI. haya eTale ghoDA, hAthI, ratha ke rakSA karavAvALA aMgarakSako koI sthira nathI. puNyayoge devatAnuM vimAna maLyuM hoya ke sukhapAla eTale pAlakhI maLI hoya paNa te baghA cAmaranI jema caMcaLa che, arthAta koI kAyama rahenAra nathI. tevA vaibhava saMdhyA-rAga zA jI, yauvana aMjali-nIra, maraNa-madhukara cUsato jI 3pa-madhu puSya zarIra. chaMva, jone. artha :- A bhautika vaibhava saMdhyAkALanA raMga jevA kSaNika che. yauvana hAthanI aMjalimAM lIdhela pANInI jema kSaNe kSaNe naSTa thaI rahyuM che. A maraNarUpI bhamaro, zarIrarUpI phUla upara besI tenA rUparUpI mane niraMtara cUsI rahyo che. tethI enI kAMti paNa avazya nAza pAmavAvALI che. jo paraNe prAtaHkALamAM jI, sAMje paDatI poka, raMga-rAga palaTAya sau jI, harSa hato tyAM zoka. chaMva, jone artha :- savAramAM paraNe ane sAMje te ja vyakti marI javAthI gharamAM baghA poka mUkIne raDe; raMga rAga palaTAI jaI, harSanuM vAtAvaraNa te zokamaya banI jAya. evuM saMsAranuM bhayaMkara vicitra svarUpa che. mATe anitya evo A saMsAra tyAgavA yogya che. pA. evI adRvatA gaNI jI, nirjana vanamAM vAsa, zAzvatapadane pAmavA jI, karavo nizcaya khAsa. jIMva, jone. artha :- evI jagatanA sarva padArthonI azAzvatA mAnI nirjana vanamAM vAsa karavo yogya che. AtmAnA zAzvatasukhane pAmavA mATe have khAsa nizcaya karavo hitakArI che. ema zrI RSabhadeva potAnA manamAM anityabhAvanAnuM svarUpa ciMtavavA lAgyA. kAA (2) azaraNabhAvanA A azaraNa jaga mAnavuM che, nA nRpa-rakSaNa thAya, asipiMjara yoddhA race jI, maraNa haraNa karI jAya. chaMva, jone. artha :- A jagatane sarvathA azaraNa mAnavuM. ahIM rAjA hoya to paNa tenuM rakSaNa thaI zake nahIM. tenA yoddhAo rAjAnI cAre bAju nagna talavAra laI UbhA rahI piMjarAnI samAna tenI rakSA kare to paNa kALa AvI tenuM haraNa karI jAya. evI azaraNatA jagatamAM sarvatra chavAI rahelI che. zA sara, saritA-girinI guphA jI, jaladhi ke pAtALa, svarga, durgama gaDha nahIM jI, jyAM na pahoMce kALa. jIMva, jone. artha :- sara eTale taLAva, saritA eTale nadI ke pahADanI guphA, jaladhi eTale samudra ke pAtALamAM jagyA nathI, athavA koI svargamAM ke muzkelIthI patto lAge evo koI gaDha eTale parvata nathI ke jyAM A kALa pahoMcI zake nahIM, arthAt sarvatra te pahoMcI zake che. TA Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 04 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 auSadhi amI samI maLe jI, indra samA svAmI hoya, vaja samAM Ayutha che jI, mare indrANI toya. jIMva, jone. artha - jyAM amI eTale amRta jevI auSadhi maLe che, indra jevA jenA svAmI che, vaja jevAM Ayurgha eTale hathiyAra che; chatAM devalokamAM rahelI indrANInuM maraNa thaI jAya che. tene koI bacAvavA samartha nathI. II. hare haraNa hari jaMgale jI, tema maraNanI phALa acUka jANI cetavuM jI, tajI avara jaMjALa. jIMva, jone. artha - jaMgalamAM rahela haraNanuM hari eTale siMha haraNa karI jAya che. tema maraNanI phALa eTale dhrAsako sarvane acUka lAgavAno che; ema jANI cetI javuM. bIjI badhI saMsAranI jaMjALa tajI daI zIdhra Atmahita karavuM. ./10gA. triguti ArAghavA che, je na kare puruSArtha, maDadA sama nara te bhame jI, azaraNa, cUMka AtmArtha. chaMva, jone artha - managati, vacanagupti ane kAyamutine ArAghavA je jIva puruSArtha karato nathI, te jIva hAlatA cAlatA maDadA jevo che. te AtmArthane cUkI jaI, azaraNa banI cAre gatimAM bhamyA kare che. ||11|| anitya naradehe rahe che, AtmA nitya sugupta, zAzvatatA pragaTAvavI jI, rahuM nahIM suSupta. jIMva, jone. artha - anitya evA A manuSyadehamAM nitya evo AtmA sArI rIte guNa rahelo che. "gupta camatkAra sRSTinA lakSamAM nathI." te AtmAnI zAzvata sukharUpa dazAne pragaTAvavA mATe have satatu prayatnazIla rahuM, paNa mohanidrAmAM suSupta eTale sutelo rahuM nahIM evI azaraNabhAvanA zrI RSabhadeva bhAvI rahyAM che. 12aa. (3) ekatvabhAvanA svajana-mitra-saMyoganA jI, thAya viyogo jarUra, jIve jagamAM ekalo jI, bhame svakarme dUra. jIMva, jone artha - jagatamAM maLela svajana kuTuMbIo ke mitronA saMyogano viyoga avazya thAya che. te kaMI kAyama rahetA nathI. pote ekalo ja jagatamAM sarva kALa jIve che. ane potAnA ja karelA karma pramANe te cAra gatimAM bhamyA kare che. temaja sarva karmone dUra karanAra paNa pote ja che. 13 abudha, janmAMtha, hIjaDo jI, garIba ne guNahIna, dayAmaNo rjIva ekalo jI, caMDa, caMDAla, dIna. jIMva, jone. artha - potAnA karma pramANe te abugha eTale ajJAnI, janmAMgha ke hIjaDo bane che, garIba ke guNahIna thAya che. athavA pote je caMDa eTale krothI, caMDAla ke dIna eTale bhikhArI banI jaI dayAmaNo eTale dayA karavAne pAtra thAya che. A sarva duHkha jIva ekalo ja bhogave che. II14. Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (102) zrI RSabha jinezvara bhAga-4 vanamAM bhIla e ekalo jI, svarge sura paNa eka, puNyahIna pIDA khame jI, sthala-jala-nabha-cara cheka. jIva, jone. artha :- A jIva svakarme vanamAM ekalo bhIla thAya che. athavA pote ekalo svargamAM devarUpe avatare che. temaja puNyahIna jIvo sthalacara, jalacara ke nabhacara prANI banI ekalA ja pIDAne sahana kare che. temane koI bIjA duHkhamAM bhAgIdAra thatA nathI. / / 15 / / narake nArI ekalo jI, tyAM saMtApa amApa, vaitaraNI, asipatra ne jI, ati zIta ne tApa. jIva, jone artha :- narakamAM nArakI banI ekalo duHkha bhogave che. tyAM amApa saMtApa utpanna kare evI vaitaraNI nadI ke asipatra eTale talavAra jevA jyAM pAMdaDAo che. temaja atyaMta ThaMDI ane tApanuM vAtAvaraNa narakamAM sadaiva raheluM che. / / 16 / bhava-kAdavamAM ekalo jI, ratisukha-paMkajalIna bhamarA sama, ke mokSamAM jI eka sukhI svAdhIna. jIva, jone artha :-- :- saMsArarUpI kAdavamAM jIva ekalo ja kheMcelo che. tathA ratisukha eTale kAmakrIDArUpI kamaLamAM bhamarA samAna lIna banelo paNa svayaM che. athavA puruSArtha karI mokSanA zAzvata svAdhIna sukhane meLavanAra paNa pote ja che. ema ekatvabhAvanAne vicArI vivekI puruSo mokSa meLavavAnA puruSArthamAM prayatnazIla rahe che. 17mA (4) anyatvabhAvanA sakala lokamAM ekalo jI, mAno sauthI bhinna, jIva bhinna 52mANuthI jI, piMDI paNa na abhinna. jIva, jone 505 artha :- A paramANuthI bhinna che, sarva lokamAM huM ekalo chuM. huM sarvathI bhinna eTale judo chuM. mAro AtmA pudgala A pudgalanuM banela piMDarUpa zarIra paNa mAruM nathI. "huM deThAdi svarUpa nathI, deha, strI, putrAdi koI paNa mArA nathI. zuddha caitanya svarUpa avinAzI evo huM AtmA chuM." "zrImad rAjacaMdra (patrAMka 692) ||18 pApa-puNyathI bhinna che jI, bhinna ja karma-vipAka, patnIthI paNa bhinna che jI, bhinna anna ne zAka, jIva, jone = artha : mULasvarUpe huM pApa puNyathI bhinna chuM. karmanA vipAka eTale phaLathI bhinna chuM. patnI paNa mArAthI bhinna che. pRthvIthI utpanna thatAM anna ane zAka paNa mArA nathI; tethI zuM sarvathA bhinna chuM. / / 19 / / jIva bhinna suta-mitrathI jI, mArAM kahe arbudgha, sarve tyAgI cAlaze jI, bhale narendra, virSoMtha. jIva, jone artha :- mAro AtmA, putra ane mitrathI bhinna che. chatAM ajJAnI jIva tene mArA mAne che. te sarvane tyAgI jIva cAlyo jo; pachI bhale te narendra eTale cakravartI hoya ke vizva eTale jJAnI athavA vidvAna hoya. A jagatamAM koI koInuM nathI. / / 20 / / Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 0 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 mohavaza sukha-kalpanA jI, indriya-viSaye anya, sva-sukha je nA jANatA jI, duHkho khame anya. chaMva, jone. artha :- mohane vaza paDelA A jIvane sukhanI kalpanA potAthI judA evA indriyanA viSayomAM che. je jIvo svaAtmasukhane jANatA nathI te pApathI anya banelA jIvo saMsAranA duHkhone pAmaze. paNa AtmA sivAya bIjuM badhuM mArAthI para che ema anyatvabhAvanAne bhAvanAra jIva siddhisukhane pAmaze. evI bhAvanAo hamezAM bhAvavA yogya che. parivA (5) saMsArabhAvanA cAra-kaSAya-rase bharyo jI, mithyA saMyama-vAsa, janma jarA ne mRtyuno jI, saMsAre che trAsa. eNva, jone. artha - jyAM ajJAnavaza jIvo krogha mAna mAyA lobharUpa kaSAyarasathI bharelA che. jyAM pAMca indriyonA viSayomAM lubdha hovAthI mithyA saMyamamAM eTale asaMyamamAM jIvono nivAsa che. tathA jenA phaLamAM janma jarA maraNano jyAM trAsa che evo A saMsArano vAsa che. ema ciMtavavuM te saMsArabhAvanA che. kula cAra gatirUpa saMsAra che. e cAre gati duHkhathI bharelI che. tenuM varNana have eka pachI eka nIce ApavAmAM Ave che. gArarA. 1. narakagati jIva narakamAM Upaje jI, talatala tana chedAya, daze dizAmAM verI de che, paNa maLI AkhuM thAya. jaeNva, jone. artha :- tIvra pApanA phaLamAM jIva narakagatimAM utpanna thAya che. tyAM talatala jeTalA zarIranA TukaDA karI daze dizAomAM verI de che; chatAM te pArAnI jema pAchA maLI ekameka thaI jAya che. 23mA maravA icche nArakI jI, paNa nA karI zakAya, asaMkhya varSo jIvatA jI, duHkhada nitye kAya. jIMva, jone artha :- nArakIjIvo atyaMta duHkhanA kAraNe maravA icche che; paNa AyuSya pUrNa thatAM pahelA marI zakAya nahIM. tyAM asaMkhya varSo sudhI jIve che. temanI kAyA hamezAM duHkhane devAvALI ja hoya che. ra4o. pachaDAtA paga jhAlIne jI, vere karavata zira, ghANImAM ghAlI pIle che, paramAgharma vIra. jIMva, jone. artha - baLavAna evA paramAgharmI eTale asurakumAra devo nArakIonA paga jhAlIne ghobI kapaDA ghove tema pachADe che. lAkaDA vere tema karavatathI mAthuM vere che. tala pIle tema ghANImAM ghAlIne pIle che. A badhAM pApanA phaLo jIvone tyAM bhogavavA paDe che. rapAA. pUrva pApa saMbhArIne jI, tAMbu gALI pAya madirA pI' kahI bALatA jI, taLe telamAM kAya. chaMva, jone artha - pUrvabhavamAM tane dArU bahu priya hato ema saMbhArI le A dArU pI, ema kahI garamAgarama Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (102) zrI RSabha jinezvara bhAga-4 5 07. tAMbAno rasa moDhAmAM reDI moTuM bALI nAkhe che. vaLI tAtA telamAM kAyAne taLe che. pApanA phaLa bhayaMkara che, mATe pApa karatAM aTakavuM joIe. /rakA nimeSamAtra na sukha tyAM jI, de mana-iMdriya duHkha, kahI zake nA kevaLI jI, sahe sadAye bhUkha. jIMva, jone artha - AMkhanA nimeSa eTale palakArAmAtra paNa tyAM sukha nathI. mana paNa kuavadhijJAnavaDe pUrvanA verane saMbhArI mAraphADamAM madadagAra thAya che. pAMca indriyo paNa dravyakSetrakALabhAvanA viparIta nimitto pAmI sadA du:kha bhogave che. nArakIonA duHkhanuM varNana kevaLI bhagavAna paNa karI zake nahIM. nArakIo sadA bhUkhanA duHkhane sahana kare che. bhayaMkara evA raudradhyAnanuM A pariNAma che. mATe A, raudradhyAnano tyAga karI hamezAM gharmadhyAna karavAnI bhagavAnanI ApaNane bhalAmaNa che. gArA 2. tiryaMca gati : janAvara janAvaronA jIvane jI, sughA, tarasa ne kleza, trAsa bhAra ne mArano jI, kahI zake nahi leza. chaMva, jone. artha - baLada, ghoDA, bheMsa, gAya vagere janAvaronA jIvone bhUkhanuM duHkha, tarasanuM duHkha hovAthI aMtaramAM klezita pariNAma che, zAMti nathI. temanA upara bhArano trAsa tathA mArano trAsa hovA chatAM bicArA prANIo lezamAtra te duHkha kahI zakatA nathI. pUrvabhavamAM karela chala, jUTha ane prapaMcanA A pariNAmo che. mATe ApaNe evA pApathI sadAya dUra rahevuM. ra8. zRMga-pAMkha-nakha-dADhane jI, chede aMga aneka, pApI zikArI pIDatA jI, nahi hitAhita-viveka. chaMva, jone. artha - pazuonA zRMga eTale zIMgaDAone, pAMkhone, nakhane ke dADhane athavA bIjA paNa aneka aMgane chedI jene hitAhitanuM bhAna nathI evA zikArIo temane bahu pIDA Ape che. mATe pApa karatA sadA DaratA rahevuM emAM ApaNuM hita samAyeluM che. rA. 3. naragati karma vaze mAnava chatAM jI, bhIla, bhaMgI kadI thAya, malecchAdi hita cUkatA jI, pApe jIMva sadAya. jIMva, jone. artha - karmavazAtu mAnavabhava maLe chatAM bhIla ke bhaMgIno avatAra pAme, to evI malecchAdi eTale halakI jAtomAM janma pAmavAthI kusaMskArone lIdhe jIva potAnA Atmahitane cUkI jAya che. tenI pravRtti sadA pApavALI hoya che. 30aaaa. narakagatine notare jI; kardI kuLa sAruM hoya, sabhyatA, nIti-niyamo jI, saMyama gharatA koya. jIMva, jone artha - te halakI vRttinA jIvo pApa kAryone lIdhe narakagatine notaruM Ape che. mAno kuLa sAruM maLI gayuM hoya to paNa sabhyatA, nIti, niyamonuM pAlana karI saMyamane aMgIkAra karanAra jIvo to viralA ja hoya che. 31aaaa Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 prajJAvodha-vivecana bhAga-2 saMta-samAgama nA maLe jI, kumArge mUMjhAya, zraddhe nA sanmArgane jI, nahIM vAsanA jAya. jIMva, jone artha :-- dhanAdino yoga maLyA chatAM, jo sAcA AtmajJAnI puruSano samAgama na maLe to rUDhIgata kumArgamAM ja jIva mUMjhAyA kare che. tene samArganI zradghA nahIM hovAthI anAdinI pAMca indriyonI vAsanA jAya nahIM. / / 32 / / pADAdi pazu hormIne jI, pazu-yonimAM jAya, duHkha dIdhe du:khI thatA jI, sukha dIrgha sukha thAya. jIva, jone - artha :-- dharmanA nAme kumArgane anusarato jIva pADAdi pazuone yajJamAM homI ke balidAna ApI svayaM pazuyonimAM janme che, kAraNa bIjAne duHkha ApavAthI svayaM duHkhI thAya che. ane bIjAne sukha ApavAthI svayaM sukha pAme che evo siddhAMta che. / / 33 / / muni avagaNI mAyAvIne jI mAnI, hiMsA-2kta bhava taravA bhava je maLyo jI, khove bhava-Asakta. jIva, jone artha :- AtmajJAnI munionI avagaNanA karI mAyAvI kuguruone guru mAnI je hiMsAmAM rakta rahe, tevA jIvo saMsArasamudra taravA mATe maLela A mAnavadehane bhogAdimAM Asakta rahI khoI de che. tathA anaMta saMsAra vadhArI cAragatimAM bhaTakyA kare che. mATe AtmArthI jIve sadgurune zothI, temanI AjJA upAsI, A mAnavadeha saphaLa karavo avazyano che. / / 34 / 4. devagati kaMI sukRtya karI mare jI dharI asamyak bhAva, nIca deva pada pAmatA jI, aMtyaja jevA sAva. jIva, jone artha : koI jIvo sArA kAma karI marI jAya paNa asamyak bhAva eTale mithyAtvayukta temanA bhAva hovAthI te nIca devanI padavIne pAme che. te aMtyaja eTale caMDALa jevA gaNAya che. teo indranI sabhAmAM AvI zake nahIM. / / 35 / / vaibhava 52nA dekhIne jI, IrSyA-kheda-vicAra, maratAM jhUre jhUre te ghaNuM jI, kaMpe kAya apAra. jIva, jone artha :-- devalokanA mithyAtvI devo bIjAnA vaibhavane joI IrSyA karI manamAM ghaNo kheda kare che. temaja maraNa samaya Avye cha mahinA pahelA mALA vagere karamAvAthI avadhijJAnane baLe potAnuM maraNa jANI bahu duHkha pAme che ke A badhuM mAruM sukha chUTI jaze tethI te maratAM ghaNuM sUre che ane tenI kAyA paNa apAra kaMpe che. 36nA 'kalpavRkSa-sukha hA! jaze jI, vaibhava divya janAra, mALA AvI kyAM maLe jI? jaze divya zaNagAra.' jIva, jone artha :- have maranAra deva vicAre che ke hA! mane maLatA A kalpavRkSanA sukha badhA ahIM ja rahI = jaze. A divya vaibhavano paNa viyoga thaze. AvI mALA pharIthI kyAM maLaze? A daivI zakkagAra paNa Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (102) zrI RSabha jinezvara bhAga-4 5 09 mArA hAthamAMthI jatAM raheze. 3zA. suMdara sura ke indranI jI, rakSAnA karanAra, gaMghAtA strI-garbhamAM jI, kRmi saha jaI vasanAra. jIMva, jone artha :- A suMdara devatAo ke indranI rakSA karanAra devo paNa strInA gaMdhAtA garbhamAM utpanna thaI kRmionI sAthe jaI vase che. 38 vasamI keda viSe vasI jI, duHkhe nIkaLanAra, mAMsalastana-paya pI jIMve jI, maLa-mUtre sUnAra. chaMva, jone. artha :- A nau mahinAnI vasamI eTale kaparI garbhakedamAM vasI tyAMthI jetaraDInA tArane kANAmAMthI kheMce tema duHkhapUrvaka bahAra nIkaLI, mAMsanA banela stananuM dugha pIne jIve che temaja bALavayamAM ajJAnavaza maLamUtramAM sUI rahe che. 39aaaa hADa-mAMsa-rudhiramAM jI, icchuM chuM nA vAsa, caMdanataru tethI bhaluM jI, naratana masANa khAsa." chaMva, jone. maranAra deva vicAre che ke - artha :- AvA hADa, mAMsa ke rudhira eTale lohInA banelA zarIramAM huM vAsa karavA icchato nathI. tethI to sugaMghamaya evA caMdananA vRkSamAM nivAsa karavo sAro. A manuSya zarIra to mukhyatve masANanA maDadA jevuM che. 40nA ema Arta-nidAnathI jI, sura taruvara paNa thAya, sugharma-vimukha kumArgathI jI, bhavavanamAM bhaTakAya. chaMva, jone artha - ema ArtadhyAnapUrvaka nidAna buddhi karavAthI deva caMdananA vRkSamAM utpanna thaI ekendriya paNa banI jAya che. ema samyakUgharmathI vimukha banelA mithyAtvI devo ajJAnavaza anaMtakALa sughI saMsArarUpI vanamAM bhaTakyA kare che. I41aaaa (6) loka-bhAvanA jIvAjIva vaDe bharyo jI, cauda rAbhara loka, anaMta AkAze rahyo che, jue jJAna-Aloka. jIMva, jone. have cauda rAjalokanuM svarUpa jaNAve che - artha - cauda rajjAbhara eTale cauda raju pramANa A loka che. madhyaloka eka rajju pramANa che; tethI A cauda gaNo che. A loka anaMta AkAza dravyanA madhyamAM rahelo che. emAM jIva ajIva tattvo bharapUra bharelA che, ema jJAnanA Aloka eTale prakAzathI bhagavaMtoe joI jaNAvyuM che. 4rA chaye dravyathI pUrNa che ja, koI nahIM karanAra, pariName te kALathI jI, koI nahIM gharanAra. jIMva, jone artha - A lokAkAza chaye dravyathI pUrNa bharelo che. ene koI banAvanAra nathI. chae dravyanuM pariNamana eTale samaye samaye palaTavApaNuM te kALa dravyathI thAya che. A lokane koI Izvara Adie gharI Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 rAkhela nathI. II43aaaa dAnava-naraka-nivAsano jI, atholoka nihALa, UMghA zaMkorA samo jI, sAta rAja-bhara bhALa. jIMva, jone artha - asurakumAra devo, bhuvanapatio ane nArakIonA agholokamAM nivAsa che. nArakIonA nivAsa UMghA zaMkorA eTale bharaNakA samAna che. te agholoka sAta rajju pramANa che. 44o. jana-janAvara jyAM vase che, madhyaloka vicAra, Urdhvaloka gaNa devano jI, mRdaMgano AkAra. jIMva, jone artha - jyAM manuSya ane janAvaro vase che te madhyaloka athavA tiracho loka gaNAya che. UrdhvalokamAM devo nivAsa kare che. lokano AkAra mRdaMga eTale eka prakAranA vAjiMtranA jevo che. 4pAA loka-zikhare mokSa che jI, siddha-sadana sukhakAra, saMsAre sukha-aMza nA jI, che sukha mokSe apAra. jIMva, jone artha - lokanA zikhare arthAta lokAkAzanA uparanA aMtabhAgamAM mokSa sthAna che. te siddha bhagavaMtane rahevAnuM sadana eTale ghara che. te hamezAM sukhane ApanAra che. A saMsAramAM aMzamAtra kharuM sukha nathI; jyAre mokSa sthAna te apAra sukhano bhaMDAra che. II46aaaa jaDa-sukha-duHkho dekhiyAM jI, jagamAM vAraMvAra, cAra gatimAM pharI pharI jI, toya na pAmyo pAra. jIMva, jone artha :- A jaDa jevI indriyothI prApta thatAM sukha ke duHkha jagatamAM anaMtavAra joyA. tenA phaLamAM cAra gatirUpa saMsAramAM huM vAraMvAra pharyo; chatAM te saMsAranA pArane huM hajI sudhI pAmyo nathI. I4zA (7) azucibhAvanA deha-purI purISathI jI paeNrI apunita vicAra, karma-kedamAM pUriyo jI, jIva zabe nirdhAra. chaMva, jone. artha :- deharUpI nagarI, te purISa eTale maLamUtrAdithI bharelI che. te apunita eTale apavitra che. teno tuM vicAra kara. karmarUpI kedamAM jIvane maDadA jevA zarIramAM ghAlI pUrI dIgho che. IT48aaaa asthi-bhIMtanI koTaDI jI, vALe chAI ghAra, snAyu-baMghe te Take jI, cAmaDI lIMpaNa-gAra. jaiva, jone. artha - te deharUpI nagarImAM asthi eTale hADakArUpI bhIMtathI banela eka koTaDI che. tenA uparanA bhAgamAM te vALathI chavAyelI che. te asthipIMjarano mALo snAyubaMghathI Takela che. tenA upara pAtaLI cAmaDInuM lIMpaNa gArarUpe karela che. I49aaaa sAthe sAMghA sAMghiyA jI, pITha-vAMsa AghAra, zirA-jALaphaeNpa velaDI jI, sarvAge caDI, thAra. jIMva, jone Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 1 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 rAkhela nathI. I43 dAnava-naraka-nivAsano jI, atholoka nihALa, UMghA zaMkorA samo jI, sAta rAja-bhara bhALa. jIMva, jone. artha - asurakumAra devo, bhuvanapatio ane nArakIonA atholokamAM nivAsa che. nArakIonA nivAsa UMghA zaMkorA eTale bharaNakA samAna che. te agholoka sAta rajju pramANa che. //44o. jana-janAvara jyAM vase che, madhyaloka vicAra, Urdhvaloka gaNa devano jI, mRdaMgano AkAra. jIMva, jone artha - jyAM manuSya ane janAvaro vase che te madhyaloka athavA tiracho loka gaNAya che. UrdhvalokamAM devo nivAsa kare che. lokano AkAra mRdaMga eTale eka prakAranA vAjiMtranA jevo che. IT4pAA loka-zikhare mokSa che jI, siddha-sadana sukhakAra, saMsAre sukha-aMza nA jI, che sukha mokSe apAra. jIMva, jone artha - lokanA zikhare arthAt lokAkAzanA uparanA aMtabhAgamAM mokSa sthAna che. te siddha bhagavaMtane rahevAnuM sadana eTale ghara che. te hamezAM sukhane ApanAra che. A saMsAramAM aMzamAtra kharuM sukha nathI; jyAre mokSa sthAna te apAra sukhano bhaMDAra che. 46aaaa jaDa-sukha-duHkho dekhiyAM jI, jagamAM vAraMvAra, cAra gatimAM pharI pharI jI, toya na pAmyo pAra. jIMva, jone. artha :- A jaDa jevI indriyothI prApta thatAM sukha ke duHkha jagatamAM anaMtavAra joyA. tenA phaLamAM cAra gatirUpa saMsAramAM huM vAraMvAra pharyo; chatAM te saMsAranA pArane huM hajI sudhI pAmyo nathI. I4zA (7) azucibhAvanA deha-purI purISathI jI pUrI apunita vicAra, karma-kedamAM pUriyo jI, jIva zabe nirdhAra. chaMva, jone artha - deharUpI nagarI, te purISa eTale maLamUtrAdithI bharelI che. te apunita eTale apavitra che. teno tuM vicAra kara. karmarUpI kedamAM jIvane maDadA jevA zarIramAM ghAlI pUrI dIdho che. II48 asthi-bhatanI koTaDI jI, vALe chAI ghAra, snAyu-baMghe te Take che, cAmaDI lIMpaNa-gAra. jIMva, jone artha :- deharUpI nagarImAM asthi eTale hADakArUpI bhIMtathI banela eka koTaDI che. tenA uparanA bhAgamAM te vALathI chavAyelI che. te asthipIMjarano mALo snAyubaMghathI Takela che. tenA upara pAtaLI cAmaDInuM lIMpaNa gArarUpe karela che. I49 sAthe sAMghA sAMghiyA jI, pITha-vAMsa AghAra, zirA-jALavaeNpa velaDI jI, savage caDa, ghAra. chaMva, jone. Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (102) zrI RSabha jinezvara bhAga-4 51 1 artha - te hADakAnA sAMdhA eka bIjAthI saMghAyelA che. te sarvane vAMsanI jema eka pITha eTale karoDarajjano AdhAra che. te hADakAnA mALA upara zirAonA jALo velaDIonI jema sarva aMgamAM patharAyelA che. 50, mAMsa-mUtra-kapha Adino jI, aMdara bhariyo mAla, nave dvArathI nIkaLe che, jIva kare saMbhALa. jIMva, jone. artha - te hADakArUpI bhIMtathI banela koTaDImAM mAMsa, maLamUtra, kapha Adino mAla bharela che. tethI tenA nave dvArathI paNa te ja bahAra nIkaLe che. evA maLamUtranA ghararUpa zarIranI saMbhALa A jIva hamezAM kare che. I51aaaa rudhira-saMga sau dvArane jI, durgathI-bhaMDAra, aMdara khadabadatA kRmi jI, vAta-pitta-vikAra. jaiva, jone. artha :- nave dvAra ruthira eTale lohInA saMgathI banelA che. te baghA durgathInA bhaMDAra che. zarIranI aMdara kRmio khadabade che. tathA vAta, pitta ane kaphanA vikArathI A kAyA sadA grasta che. /parA paMcabhUtanuM pUtaLuM jI, azuci, enuM bIja, vamana yogya rasathI vadhe che, jhare azuci cIja. jIMva, jone artha - A kAyA te pRthvI, prANI, agni, vAyu ane AkAza e paMcabhUtanuM pUtaLuM che. apavitra evA bIjamAMthI te utpanna thayelI che. jotAM ja UlaTI thAya evA raja ane vIrya rasathI te vRddhi pAme che. temaja sadA apavitra vastuo A zarIramAMthI jharyA kare che. //pa3nA matsya, magara gaMgAjaLe jI vase sadA na pavitra, to maratA narane mukhe jI, reDyAthI zuM, mitra? jIMva,jone artha - matsya eTale mAchalA, magaramaccha vagere prANIo sadA gaMgAnadInA jaLamAM ja vAsa karavA chatAM te pavitra thaI zakyA nahIM, to he mitra! maratA mANasanA mukhamAM gaMgAjaLa reDavAthI te kevI rIte pavitratAne pAmaze? arthAt azucimaya kAyA te koI rIte pavitra thaI zake nahIM. pajA krogha-lobha-mAyA-made jI, mohe rjIva lepAya, dehAdhyAsa ghaTADatAM jI, AtmA nirmaLa thAya. jIMva, jone. artha - krogha, mAna, mAyA, lobhAdi kaSAyabhAvo vaDe ajJAnanA kAraNe jIva sadA karmothI baMghAya che. te have dehAdhyAsane ghaTADe to teno AtmA nirmaLatAne pAme. papA | Divigha samyaka tape karI jI, zobhAve je deha, azuci naratana temanuM jI, pUjA lAyaka eha. jIMva, jone artha - je dvivigha eTale be prakAranA bAhya temaja atyaMtara tapane samyakajJAna sahita AdarI A dehane zobhAve, te mahAtmAnuM zarIra apavitra hovA chatAM temAM rahelo AtmA zuddha hovAthI te zarIra paNa pUjA karavA lAyaka bane che. //pakA Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 1 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 (8) AsravabhAvanA jIMva indriya ane mane jI, varte vibhAva-yukta, Asrava karma taNo thato jI, Atmika vIrya-prayukta. jIMva, jone artha :- jyAre AtmA indriyo ane manavaDe rAgadveSAdi vibhAvabhAvomAM pravarte che tyAre AtmAnuM vIrya skurAyamAna thaI navIna karmono jIva Asrava kare che. te karma ATha prakAranA che. te nIce pramANe che : ||pazA mUrti para paDadA samAM jI, "jJAnAvaraNIya karma, pAMca bhedathI rokatAM jI jJAna, jIvano gharma. jIMva, jone artha :- AMkhe jovAnI zakti hovA chatAM AMkhe pATA bAMdhyA hoya athavA mUrti upara kapaDuM DhAMkyuM hoya to mUrtinuM svarUpa jaNAya nahIM; tema jJAnAvaraNIyakarma te mati, zrata, avadhi, mana:paryava ane kevaLajJAnarUpa guNo upara pAMca prakAre AvaraNa lAve che. AtmAno mukhya gharma jJAnaguNa hovA chatAM te A karmathI avarAya che ane navIna karmano Asrava kare che. piTA darzana guNane rokatA jI, karma-bheda nava dekha, rAja-darzane rokatA jI dvArapALa sama lekha. jIMva, jone artha - bIjuM darzanAvaraNIyakarma te AtmAnA darzanaguNane roke che. A karmanA nava bheda che. cakSadarzanAvaraNIya, acakSadarzanAvaraNIya, avadhidarzanAvaraNIya, kevaladarzanAvaraNIya, nidrA, nidrAnidrA, pracalA, pracalA-pracalA tathA thINaddhI. A karma dvArapALa samAna che. jema dvArapALa rAjAnA darzane AvatA vyaktine rokI rAkhe tema A karma AtmAnA anaMta darzanaguNane rokI rAkhe che. ane navIna kamano Asrava karAve che. palA. madhu-lisa taravAra jo jI, vedanInuM dRSTAMta, sukha-dukha be bhede bhaNe che, mIThAza ne jIMbhAta. jIMva, jone. artha - trIjuM vedanIyakarma maghathI kharaDAyelI taravAra jevuM che. A karmanA zAtA azAtArUpe be bheda che. jema taravAra upara rahela maghane cATavAthI kSaNika maghanI mIThAza AvatAM sukha bhAse che ane jIbha kapAI javAthI duHkhano anubhava thAya che. A karma AtmAnA avyAbAdha sukhaguNane roke che tathA navIna karmabaMdhano Asrava karAve che. 60nA aThThAvIsa bhede bhaNe che, madya sama mohanIya, beDI sama "AyuSya che jI, gatibhede mananIya. jIMva, jone. artha - cothuM karma mohanIya che. tenA kula aThThAvIsa bheda che. mithyAtva mohanIya, mizra mohanIya samakita mohanIya tathA anaMtAnubaMdhI vagere soLa kaSAya ane nava nokaSAya. e karma madya eTale dArU jevuM che. je mANasane unmatta, vivekarahita banAve che. A karmano darzanamoha eTale mithyAtvamohanIyano bheda AtmAnA samyagdarzana guNane roke che; arthAt satyatattvamAM zraddhA karavA deto nathI. tathA cAritramohanIya karma AtmAnA cAritraguNane roke che, arthAt AtmasvarUpamAM ramaNatA karavA detuM nathI; ane navIna karmano Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (102) zrI RSabha jinezvara bhAga-4 5 13 Asrava karAve che. pAMcamuM AyuSyakarma beDI samAna che. beDIthI baMdhAyela prANI bIje jaI zake nahIM, tema jIva naraka, tiryaMca, manuSya ke deva A cAra gatimAMthI AyuSya pUrNa thayA pahelA ekathI bIjI gatimAM jaI zake nahIM. A karma AtmAnA akSaya sthitiguNane roke che tathA navIna karmanA AsravanuM kAraNa thAya che. 61aaaa trANuM bhedo nAmanA jI, citrakAra dRSTAMta, ucca, nIca be gotra che ja, ghaTAdi vAsaNa-jAta. jIMva, jone. artha :- chaThThI nAmakarmanA trANuM bheda che. A karma citrakAra jevuM che. jema citrakAra, manuSya, deva, hAthI, nArakI AdinA citro dore tema nAmakarma arUpI evA AtmAnA zarIra, jAti, gati AdinA aneka rUpo taiyAra kare che. A karma AtmAnA arUpI guNane roke che, tathA navIna karmano Asrava karAve che. sAtamAM gotrakarmanA be prakAra che. ucca gotra ane nIca gotra. A karma kuMbhAranA ghaDA jevuM che. kuMbhAra eka ja mATImAMthI ghaDA banAve chatAM eka ghaDAno upayoga ghI bharavA mATe thAya che ane bIjAno upayoga nIMdya evA dArU bharavA mATe paNa thAya che. tema jIva A karmanA AdhAre ucca, nIca kulamAM janma pAme che. A karma AtmAnA agurulaghu guNane roke che ane navIna karma AsravanuM kAraNa bane che. pharA "aMtarAyanA pAMca che jI bhedo; vAre jema inAma detAM nRpane ja praghAna, vidhro tema. jIMva, jone artha - AThamA aMtarAyakarmanA pAMca bheda che. dAnAMtarAya, lAbhAMtarAya, bhogAMtarAya, upabhogAMtarAya ane vIryAntarAya. A karma rAjAnA bhaMDArI jevuM che. rAjAne dAna devAnI icchA hovA chatAM bhaMDArI temAM vipna upasthita kare, tema A karma AtmAnA anaMta vIrya guNane roke che. tathA navIna karma AsravanuM kAraNa bane che. jema bhoja rAjAne dAna ApatAM teno praghAnamaMtrI vipna kare che. ane kahe che ke ApattikALa mATe ghanano saMgraha karo. paNa rAjA kahe Apatti Avaze tyAre ghana haze te paNa jatuM raheze. mATe che tyAM sudhI dAna karI puNyano saMgraha karI levo, jethI Apatti paNa dUra bhAgaze. 63aaaa prakRti, sthiti, anubhAga ne jI pradeza evA cAra, mukhya baMghanA bheda che jI; vizeSathI vistAra. jIMva, jone artha :- AtmAne karmabaMgha mukhya cAra prakAre thAya che. prakRtibaMdha, sthitibaMgha, anubhAgabaMgha ane pradezabaMgha. (1) prakRtibaMdha eTale baMghAtA karmono kevo svabhAva che tenuM nakkI thayuM che. jemake jJAnAvaraNIya karmano AtmAnA jJAnaguNane rokavAno svabhAva che te (2) sthitibaMgha eTale baMghAyeluM karma keTalA kALa sudhI AtmapradezonI sAthe rahI potAno vipAka batAvaze tenI kALamaryAdAnuM nizcita thavuM te (3) anubhAgabaMgha eTale baMghAyelA karmo, kALamaryAdA sudhI tIvra rasa ke maMda rase kevA rasapUrvaka AtmAne sukha duHkhano anubhava karAvaze te. (4) pradezabaMdha eTale baMdhAyelA koM keTalA pudagala skandhanA banelA che tenA nAnA moTA jaththAnuM pramANa nakkI thavuM te. AtmA sAthe kamoMno prakRtibaMgha ane pradezabaMgha mana vacana kAyAnA yogathI thAya che ane sthitibaMgha tathA anubhAgabaMgha kaSAyanA pariNAmathI thAya che. 64 arUpI guNa jIvano jI, sarva zarIra-rahita, karmabaMgha TALI vare jI, siddhi te jIMva-hita. jIMva, jone. Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 14 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha - jIvano guNa arUpI che. chatAM karmane laIne jIva kAmaNazarIra, tejasazarIra, AhArakazarIra, vaidaiyika zarIra ane audArikazarIrane ghAraNa kare che. tapa, jJAna, dhyAnanA baLe sarva karmabaMdhane TALI puruSArthI jIva potAnA zAzvata hitarUpa mokSatattvanI siddhine pAme che. II6pA (9) saMvarabhAvanA saMvara je nA sAghatA jI, sahe cAra gati-duHkha; karma AvatAM rokaze ja, te leze ziva-skha. jIMva, jone artha - saMvara eTale karma AvavAnA kAraNone rokavA te. mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yoga e karma AvavAnA kAraNo che. te rokI je saMvaratatvane sAthatA nathI te prANI cAra gatinA bhayaMkara duHkhone bhogave che ane je AvatA karmane samyakajJAna, darzana, cAritranA baLe rokaze te bhavyAtmA mokSasukhane pAmaze. 66aaaa. su-dhyAne mana rokavuM jI, tajI sparza-vilAsa, jamIna para sUvuM bhaluM jI, gocarI-vRtti khAsa. jIMva, jone artha - hamezAM manane gharmadhyAnamAM rokavuM. komaLa sparzanA vilAsane tajI daI, jamIna upara suvuM AtmA mATe bhaluM che. tathA munione svAda tajI ghaNA gharathI thoDo thoDo AhAra laI gocarIvRttithI zarIra nirvAha karavAnI bhagavAnanI AjJA che. kazA suMdara-karkaza zabdamAM jI, rAga-roSano tyAga, sugaMdha-durgathe sadA jI, samatA-sevana-rAga. chaMva, jone artha - karNa dvArA saMbhaLAtA suMdara ke kaThora zabdamAM rAga-dveSano tyAga karavo. sugaMgha durgaghamAM paNa sadA samatA rAkhavAthI navIna karmano saMvara thAya che. 68. vikAra rUpa-virUpathI jI, manamAM kadI na thAya, citta-vacana-kAyA taNI jI, duricchA rokAya. jIMva, jone artha - rUpa ke kurUpa joI manamAM kadI vikAra na thAya ane manavacanakAyAthI thatI kharAba icchAo jo rokAI jAya to navA karmo na baMghAtA teno saMvara thAya che. 60aaaa bALe krogha kSamA gharI jI, vinaye vALe mAna, mAyA mUke Rju banI jI, lobha taje daI dAna. jIMva, jone. artha :- kSamA ghAraNa karIne krothane bALe, vinayaguNavaDe mAna kaSAyane pAcho vALe, saraLatA guNa ghAraNa karIne mAyAne mUke tathA dAna ApI lobha kaSAyane taje to navA AvatAM karmo rokAya che. //70aaaa sarvasaMganA tyAgathI jI, jinaguNa-ciMtana-yukta ghora tape dahIM kAmane jI, bane kaSAyathI mukta. jIMva, jone. artha :- sarvasaMgane mahAAmravanA kAraNa jANI tene tajI jinaguNanA ciMtanamAM rakta rahe tathA ghora tapo tapI kAmane bALI nAkhe. temaja sarva krodhAdi kaSAyabhAvothI mukta thAya to AvatAM kama rokAI jaI saMvara tattvanI upAsanA thAya che. II71|| Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (102) zrI RSabha jinezvara bhAga-4 5 15 AsravadhAro vAsatAM jI, navAM na Ave karma, jUnAM jAya tapAdithI jI, pragaTe Atmika gharma. jIMva, jone. artha - mithyAtva avirati Adi pAMceya AsravanA dvArone baMgha karatAM navA karma AvI zake nahIM. tathA jUnA baMghAyelA kamoMne bAra prakAranA bAhya temaja atyaMtara tapovaDe jo khapAvI de to AtmAno kSamAdi daza lakSaNarUpa gharma pragaTa thaI zAzvata sukhazAMti prApta thAya. 72aa. (10) nirjarAbhAvanA yathAkALa phaLa pAkatAM jI, pakave karI upAya, tema nirjarA udaye jI, udIraNA paNa thAya. jIMva, jone. artha :- je kama yathAkALa eTale teno samaya pAkya udayamAM AvI kharI jAya tene nirjarA tattva kahe che. jema koI karmanI eka koDAkoDI sAgaropamanI sthiti paDe to tene pAkatA so varSa lAge che tene abAghAkALa kahe che. tyArapachI te udayamAM Ave che. paNa te kamane udayamAM AvatA pahelA ja bAra prakAranA tapavaDe khapAvI devA te karmonI udIraNA karI kahevAya che. jema eka kerI jhADa para ja pAkatA vAra lAge, paNa te ja karIne sAkha paDyA pachI toDIne parALamAM rAkhI jaladI garamI ApIne pakAvavI tenA samAna karmonI udIraNA paNa thaI zake che. II73yA. sakAma-akAma nirjarA jI vaLI be bhedo mukhya, janAvaro, vRkSAdi je jI, sahe parANe duHkha- jIMva, jone artha - karmonI nirjarAnA be bheda che. eka sakAma eTale icchApUrvaka karmonI udIraNA karIne khapAvavA te ane bIjI akAma nirjarA eTale je sahaja rIte karma pALe sarva jIvone udayamAM Ave che te. jema ke janAvaro ke vRkSAdi ekendriya jIvo karmanA udayamAM parANe duHkha bhogave che; arthAt parAdhIna avasthA hovAthI ghaNuM duHkha bhogave che. II74 akAma karyo e nirjarA jI; bIjI kare munirAya jJAna ane vairAgyathI ja saMvara sahita thAya. jIMva, jone0 artha :- A ekendriyAdi jIvonI nirjarAne akAma nirjarA kahI che. bIjI sakAma nirjarA te munivarone samyakajJAna ane vairAgyanA baLe navIna karmonA saMvara sahita thAya che. ||7panA tapa-agnimAM tAvatA jI, jIva-suvarNa azuddha, zarIra-kulaDI sonInI jI, zvAsa-phUMke prabuddha. jIMva, jone artha - munivaro, jIvarUpI azuddha suvarNane bAra prakAranA tArUpI agnimAM tAvIne zuddha kare che. zarIrarUpI sonInI kulaDImAM jIvarUpI suvarNane rAkhI zvAsa levArUpa phUMkIvaDe te prabuddha eTale jJAnI puruSo AtmAne zuddha kare che. II76aaaa. mana-gaja to jJAnAMkuze jI kupaMthathI rokAya, vrata-vRkSo ukheDaze jI, jo te vaza nahi thAya. chaMva, jone. Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 16 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha :- manarUpI hAthI jJAnarUpI aMkuzathI kumArgamAM jato rokAya che. "jJAne bAMdhyuM mana rahe." jo te manarUpI hAthI vaza na thAya to te vratarUpI vRkSone ukheDI nAkhaze. II77LA. pariSaha sahatA saMyamI jI, aniyata kare vihAra, keza-loca ne nagnatA jI, samatA ghare apAra. jIMva, jone. artha :- karmonI nirjarA karavA mATe saMyamIo bAvIsa prakAranA pariSahone sahana kare che, tathA aniyata eTale anizcita vihAra kare che. RSabhadeva bhagavAna chadmastha munidazAmAM takSazilAmAM rAtri nivAsa karyo. savAramAM bAhubali vaMdana karavA AvatA pahelA ja vihAra karI gayA. munio kezano loca kare, nagna pariSaha sahana kare ane game tevA kaSTa paDe to paNa apAra samatAne ghAraNa kare che. II78 kanaka-tRNa, zatru-sakhA jI, roga-zvAsa sarakhAM ja, jJAnI munivara mAnatA che, to mokSa ahiMyAM ja. jIMva, jone. artha - sonuM ke tRNa eTale ghAsa, zatru ke mitra, roga hoya ke sukhe zvAsa cAle te badhAne jJAnI munivaro sarakhA gaNe che. tethI temane mana mokSa ahiMyA ja che. samabhAvamAM rahevuM e ja mokSanI vAnagI che, ane e ja nirjarAno sarvotkRSTa upAya che. I79aaaa pALe nava jaLa rokatAM jI, tApe sara skAya, tema ja niyamita jIvane jI, tape karma sau jAya. jIMva, jone. artha - pALa karavAthI jema navuM jaLa AvatA rokAya, tApa paDavAthI jema sarovara sukAya; temaja niyamita rIte ArAdhanA karanAra jIvanA tapavaDe sarva karmo naSTa thaI jAya che. tethI kevaLajJAna pAmI te AtmA zAzvata sukhano bhoktA bane che. 80nA (11) gharma-bhAvanA mukti-phala de nirjarA jI, sugharma-taru-upakAra, "kSamA kSamAtalathI Uge che, jemArdava-pallava sAra. jIMva, jone artha - karmonI saMpUrNa nirjarA jIvane mokSaphaLa ApanAra che. te prApta thavAmAM sattharmarUpI vRkSa te daza lakSaNarUpa gharmavaDe jIvone parama upakAra karanAra che. te sugharmarUpI vRkSa prathama kSamArUpI kSamatalathI eTale pRthvItalathI Uge che. te vRkSane mArdava eTale namratA, ladhutA, vinaya vagere pallava eTale pAMdaDA che, je sArarUpa che. II81aaaa satya, zauca be mULa che jI, Arjava-zAkhA, mAna, dvAdaza mahA tapa-puSpa che jI, parimala tyAgarRpa dAna. jIMva, jone. artha :- sudharmarUpa vRkSanA satya ane zauca eTale pavitratA e be mULa che. tene Arjava eTale saraLatArUpa zAkhA che. bAra prakAranA mahAnatapa e enA puSpa che. tathA dAna ApI parapadArthamAM rahelI mamatAnA tyAgarUpa e puSpanI parimala arthAt sugaMgha che. ITarA dvija-samUha kallolato jI, sura nara-sukha-phaLa Ama, brahmacarya-chAyA bhalI jI, zramitono vizrAma. jIMva, jone Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (102) zrI RSabha jinezvara bhAga-4 5 17 artha - dvija eTale pakSI ane muni ema be artha che. pakSIono samUha jema vRkSa upara besI kallola kare, tema munio paNa sat gharmarUpa vRkSanA AzrayathI deva, manuSyanA sukharUpa phaLane pAmI AnaMda kallola kare che. uttama brahmacaryanuM pAlana te vRkSanI chAyA samAna che; je muktimArgamAM zrama karanAra jIvone vizrAmarUpa che. 183nA "saMyama-thaDa ati zobhatuM jI, akiMcanatva-suhaMsa, nirmaLa nirmama AvatAM jI, nahIM parigraha-aMza. chaMva, jone. artha - satkarmarUpI vRkSanuM saMyamarUpI thaDa che, je ati zobhA pAme che. akiMcanatva eTale niSparigrahatAno bhAva te suhaMsa samAna nirmaLa, nirmama kSIranIra viveka pragaTatA arthAta jaDa cetana viveka utpanna thatAM, bhAvathI parigrahano aMza paNa raheto nathI. 84 jIva-dayAmaya vADathI jI, rakSA karavI yogya, rakhA rahe sudhyAnanA jI, mithyAtva-mRga-abhogya. jIMva, jone. artha - evA daza lakSaNavALA sugharmarUpI vRkSanI, jIvonI dayA khAvArUpa vADathI rakSA karavI yogya che. gharmadhyAnarUpa rakhavALothI te gharma surakSita rahI zake che; tethI mithyAtvarUpa mRgalAono tyAM praveza thAya nahIM. 8pAA zIla-salila siMcatAM , te taru moTuM thAya, kopAnalathI jo bace jI, ziva-phala de sukhadAya. jIMva, jone. artha - zIlarUpI salila eTale pANInA siMcanathI te gharmarUpI vRkSa moTuM thAya che. kopAnala eTale krodhAdi kaSAyorUpI agnithI jo te gharmarUpI vRkSano bacAva thAya to jarUra sukhadAyaka evA mokSarUpI phaLane te ApanAra thAya che. TakA (12) bodhidurlabha-bhAvanA cahuM samAdhi-bodhi huM jI, bhave bhave he! nAtha, janma jyAM jyAM vizvamAM jI, prabhujI, grahajo hAtha. jIMva, jone. artha - he nAtha! haM bhavobhavamAM AtmapariNAmanI svasthatArUpa samAdhine icchuM chuM. te meLavavA mATe samyakdarzana, jJAna, cAritrarUpa bodhiratnanI cAhanA karuM chuM. huM jyAM jyAM vizvamAM janma pAmuM tyAM tyAM he prabhujI! mAro hAtha grahIne mane samyamArge vALajo. 8nA. prabhu-AjJA upAsavAjI, garva-rahita sadAya, mAnavabhava A vAparuM jI, pramAda kema karAya? jIMva, jone. artha :- prabhunI AjJA upAsavA huM sadAya garvarahita rahuM arthAt vinayabhAvasahita prabhunI AjJAmAM A mAnavabhavano upayoga karuM. mokSa prApti arthe prabhuno Avo adbhuta yoga maLI javAthI have pramAda kema karAya? 88aaaa. asat mAnyatA choDIne jI, saltAtre mana lIna, nirmaLa buddhi Upaje che, na indriya-AghIna. jIMva, jone Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 18 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha - AtmA saMbaMghInI viparIta mAnyatAo chuTI jaI mAruM mana sanzAstramAM lIna rahe. indriyone AdhIna mArI vRtti nahIM rahetA mArI buddhi sadA nirmaLa rahe evI prabhu kRpA karajo. 189aaaa bhavobhavanI mAgaNI jI : viSaya-kaSAya-virakta, sevA saMtanI AdaruM jI, triguti-saMyukta. jIMva, jone artha :- he prabhu! bhavobhavamAM huM viSayakaSAyathI virakta rahuM tathA manavacanakAyAnA traNeya yoga sahita, huM saMtapuruSonI sevA eTale AjJAnuM pAlana karyA karuM; evI mArI mAgaNI che te saphaLa thAo. kemake viSayakaSAya e ja saMsAra che ane e ja jhera che. 90gA. AzA-pAza ghUMTI jajo jI, teMTo mohanA baMgha, kuzaLa saMyamI saMtano jI, bhava bhava ho saMbaMgha. jIMva, jone. artha :- saMsArasukhanI AzAo je jIvane pAza eTale jALa samAna pakaDI rAkhe che te mArI chUTI jajo. tathA kuTuMbIo saMbaMdhI mohanA baMghana tUTI jajo. ane bhavabhavamAM kuzaLa evA AtmajJAnI saMyamI saMtano mane saMbaMdha hojo evI bhAvanA bhAvuM chuM. II91. samyakatvI kuTuMbamAM jI ho to ho avatAra, abuthane paNa boghatA jI, maLajo sadguru sAra. jIMva, jone. artha :- he prabhu! mAre haju avatAra ghAraNa karavAnA hovAthI sammadraSTi kuTuMbamAM ja mAro janma ho jo. abudha eTale ajJAnIne paNa bogha ApI tAranAra evA sArarUpa sadguruno mane yoga maLajo kemake saguru vinA koI kALe A saMsArano pAra Ave ema nathI. 9rA dIna bhaNI karuNA karuM jI, sadaguNI bhaNI prema nirdaya bhaNI madhyasthatA jI, sau bhaNa maitrI-kSema. eNva, jone artha :- dIna eTale garIbo bhaNI huM karuNAbhAva rAkhuM. saguNI pratye premabhAva rAkhuM, nirdayI jIvo pratye paNa madhyasthabhAva rAkhuM tathA jagatanA sarva jIvo pratye maitrIbhAva rAkhI temanI kSema eTale kuzaLatA ne ja icche. evI samakitanI yogyatA ApanArI cAra bhAvanAo mane sadA rahejo. II93aaaa. deha mahAvrata-yogya ho jI, bhavabhava tapa AghAra, ghana, parijana, ghara nA hazo jI, ho ura upazama sAra. jIMva, jone. artha :- A mAro deha paMca mahAvrata pALavAne yogya hajo. bhavabhavamAM huM icchAone rokavA mATe tapano AdhAra lauM. ghana, sagAM, kuTuMbIo ke gharanI paNa mane icchA nA hojo. paNa kaSAyane upazama karavAno sArarUpa bhAva mane sadA jAgRta rahejo. 94. nArI nA pyArI thazo jI, niSpApI nilabha, ura sadA niHzalya ho jI, nahIM pramAde kSobha. chaMva, jo artha - strI pratye mane rAga nahIM paNa sapuruSa pratye hojo. "rAga karavo nahIM, karavo to sapuruSa pratye karavo." -zrImad rAjacaMdra huM niSpApI ane nilabhI thAuM. mAruM hRdaya mithyAtva zalya, mAyAzalya ane nidAnazalyathI rahita thajo. tathA viSaya, kaSAya, vikathA sneha Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (102) zrI RSabha jinezvara bhAga-4 ane nidrA e paMdara prakAranA pramAdI mAruM citta kadI kSobha pAme nahIM evI kRpA karajo. 95 svAdhyAye divaso jajo jI, jJAna-darzanAthIna, cAritre ho sthiratA jI, samAghi-ma2Ne lIna. gva, jone artha - mArA badhA divaso satpuruSanA karelA vacanAmRtonA svAghyAyamAM vyatIta thajo. kAranna svAghyAya e moTuM aMtaraMga tapa che. svAdhyAyamAM ekAgratA thavAthI jagata bhulAI jaI kaSAyanI maMdatA thAya che; tethI AtmAmAM zAMti Upaje che. mATe satpuruSanAM Apela samyakttAnane meLavI, te pramANe samyak zraddhAne AdhIna rahI AtmAmAM ramaNatA karavArUpa cAridazAmAM mArI sthiratA hojo, tathA samAdhimaraNa sAdhavA mATe tene yogya puruSArthamAM ja huM sadA lIna rahuM evI mArI abhilASA che, ema pUjyazrI brahmacArIjI jaNAve che. / / 6 / jIvo jIvo vairAgyathI jI, bodhi-samAdhi sameta, bhavajaLa-tAraka dhAro jI, smaraNa citte saceta. jIva, jone 519 artha :- hai bhavyAtmAo! tame vairAgyabhAva rAkhI, ratnatrayarUpa bodhi ane AtmAnA bhAvonI sthiratArUpa samAdhi sahita jIvana jIvo. tathA saMsArasamudrathI tAranAra evA 'sahajAtmasvarUpa paramaguru' maMtrane sadA cittamAM jAgRta rAkho. jethI AtmA samabhAvamAM AvI zAzvata sukhazAMtine pAme. / / 7 / / bhava-vairAgya bhInA prabhu jI, gaNI laukAntika deva, brahmalokathI ArcIne jI, stave devAdhideva H jIva, jone artha :- ema bAra bhAvanAone bhAvatA bhagavAnanuM mana saMsAra upara vairAgyathI bhInuM thayeluM jANIne pAMcamA brahmadevalokathI laukAntika devo bhagavAna pAse AvI pahoMcyA. nIce pramANe devonA paNa deva evA zrI RSabhadevane vinayapUrvaka stavavA lAgyA arthAt emanA guNagAna karavA lAgyA. / / 8 / / "sarva vyavasthA lokanI jI, vartAvI je rIta, gharma-nIrtha vartAvavA jI, avasara A te rIta. jIva, jone artha :- he prabhu! je rIte Ape lokanI sarva vyavasthA karI tema dharmatIrtha sthApavAno have avasara Avyo che. malhA je arthe janmyA, prabhu jI, teno Avyo lAga; ka gRhastha-vAsanAM jI pUrNa thayAM, vItarAga.'' jIva, jone artha :-- hai prabhu ! jagata jIvone muktino mArga batAvI temanA uddhAra mATe Apano janma thayo che; teno have lAga Avyo che. he vItarAga ! gRhasthAvAsanA nikAcit bhogAvalI karmo have ApanA pUrNa thayA che. mATe he nAtha ! have dharmatIrtha pravartAvo. / / 100 / / karI preraNA te gayA jI, prabhu bolAve putra, kahe bharatane : "sujJa cho jI, saMbhALo sau taMtra. jIva, jone artha - upara pramANe prabhune preraNA karIne laukAMtika devo brahmadevalokamAM pAchA cAlyA gayA. pachI sauthI moTA putra bharatane bolAvI zrI RSabhadeva kahevA lAgyA : tame sujJa cho, sArI rIte baghI Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 2 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 rAjya vyavasthAnA jANanAra cho. mATe A baghA rAjataMtranI saMbhALa karo. 101aaaa. paMcamagati che sAthavI jI, have ghaTe vanavAsa." bharata kheda saha bolatA jI : "aNaghaTatuM A khAsa; chaMva, jone artha - pitA zrI RSabhadeva kahe : amAre have paMcamagati eTale mokSanI sAdhanA karavI che; mATe vanamAM vAsa karavo yogya jaNAya che. te sAMbhaLI bharata khedapUrvaka kahevA lAgyA : pitAjI! mArA mATe paNa A rAjyanI vyavasthA karavAmAM kALa gALavo te mane ayogya jaNAya che. 102aaaa Apa eMTha gaNI choDatA jI, temAM hoya na sukha, caraNa-samIpe sukha che jI, siMhAsane asukha. jIMva, jone artha - Apa pitAjI! sakaLa jagatane eMThavADA samAna gaNI choDo cho, temAM kadApi sukha hoya nahIM. ApanA caraNa samIpa rahevuM e ja mane to sukharUpa bhAse che. A siMhAsana vagere mane sukharUpa lAgatA nathI. ||103. ApanI AgaLa cAlavuM jI, deze sukha apAra, hAthI-hodde besavuM che, mane game na lagAra. jIMva, jone artha:- Apa je mArge cAlazo te mArge huM paNa AgaLa cAlI ApanI saMbhALa karIza. ApanI sevA karavI te mane apAra sukha Apaze; paNa rAjA banI hAthInA hodde besavuM e mane lagAra mAtra gamatuM nathI. ||104 zirachatra cho sarvanA jI, Apa samIpa sukha sAra, rAjya-cihna chatrAdi sau jI, deze duHkha apAra. jIMva, jone artha - he prabhu! Apa sarvanA zira-chatra cho. ApanI samIpe sArabhUta evuM AtmAnuM sukha maLI zake. paNa A sarva rAjAnA citarUpa chatrAdi mane upAdhimAM ghakelI jaI apAra duHkha Apaze. jema jema upAdhino tyAga thAya tema tema samAdhisukha pragaTe che. jema jema upAdhinuM grahaNa thAya tema tema samAdhi sukha hAni pAme che." (va.pR.452) 10pA senApati, maMtrI chatAM jI, Apa vinA na suhAya, svAmI vinA sau saMpadA jI, satIne nahi sukhadAya." chaMva, jone. artha :- rAjyamAM senApati, maMtrIo hovA chatAM mane Apa vinA gamaze nahIM. jema svAmI vagaranI badhI saMpatti satIne sukha ApanAra thatI nathI tema Apa vinA mane badhuM asAra jaNAya che. mane to A jagatamAM eka Apa ja sArarUpa jaNAo cho. /106aaaa vizeSa hita jANI kahe che, traSabha jinezvara deva "pRthvI-pAlana karo tame jI, e ja amArI seva. jIMva, jone artha - jJAnabaLe bharatanuM gharamAMja vizeSa hita jANI zrI RSabha jinezvara kahevA lAgyA ke bharata! vartamAnamAM pRthvInuM pAlana karo e ja amArI tamArA mATe AjJA che. ||107LA Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (103) zrI RSabha jinezvara bhAga-5 5 21 nyAyAkhyAya nihALajo jI, AjJAghAraka Apa, rAjya tajI sarve jatAM jI, vaghaze jana-saMtApa. oNva, jone. artha :- bharata!nyAya anyAyanuM puruM dhyAna rAkhajo. tame AjJAghAraka cho mATe kahIe chIe. sarve rAjya tajIne ekasAthe jaIzuM to lokomAM saMtApa bahu vadhI jaze. 108. raudra banI vartAvaze jI, baLavaMto bahu trAsa." bharata niruttaratA grahe che, ane prajAnA dAsa. jIMva, jone. artha :- baLavAna mANaso raudra eTale bhayaMkara banI jaI nirbaLa upara ghaNo trAsa vartAvaze. mATe hAlamAM temanI saMbhALa levI yogya che. A vacano sAMbhaLI bharata niruttara banI gayA. tathA zrI RSabhadeva jinezvaranI AjJAne zirodhArya karI, manamAM prajA pratye dAsabhAva rAkhI, temanI sevA karavA arthe rAjyataMtra saMbhALavAno svIkAra karyo. 109aaaa. (103) zrI RSabha jinezvara bhAga-5 | (rAga : draSTi thirAmAMhe darzana nitya, ratnaprabhA sama jANo re) bAhubali Adi putrone, dezo pote Ape re, sarva janone saMtoSI te bharata narezvara thAye re. paropakAra-kAraka paramAtmA UDyA jaga uddharavA re, indriAdikanAM Asana kaMpe, Ave utsava karavA re. paropakAra artha :- zrI RSabha jinezvare bAhubali Adi putrone dezo vaheMcI ApI, sarva janone saMtoSI zrI bharatane narezvara pade sthApita karyA. paropakAra karanArA evA prabhu have jagatano uddhAra karavA mATe dIkSA levA taiyAra thayA. tethI indrAdikanA Asana kaMpAyamAna thavAthI teo paNa dIkSA mahotsava UjavavA badhA tyAM AvI pahoMcyA. 1aaaa. snAna, vilepana, vastrAbhUSaNa, nRtya, gIta sarasaMge re. jatI jyoti jhabake te rIte vaibhava-tyAga suraMge re. paro. artha :- have prabhunA dIkSA mahotsava prasaMge vilepana snAnAdivaDe abhiSeka karI indra lAvelA divya vastra AbhUSaNa ghAraNa karAvI prabhu samakSa devatAoe nRtya, gItAdi karyA. prabhue paNa jema vIjaLInI jyota jhabakAro ApI jatI rahe tema sarva vaibhavano utsAhapUrvaka bhAvathI tyAga karyo. gArA sudarzanA-zibikAmAM besI upavanamAM prabhu Ave re, azokavRkSa nIce zilA para Asana ucita lagAve re. paro. Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 22 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha :- indra taiyAra karela sudarzanA nAmanI pAlakhImAM besI prabhu siddhArtha nAmanA udyAnamAM padhAryA. tyAM azokavRkSa nIce zilA upara prabhu ucita Asane virAjamAna thayA. /sA. kuTila, ghUrta vilAsa-vAsa gaNa, keza-loca te karatA re, tarjI zaNagAra, banI aNagAra te mahAvrato uccaratA re. paro0 artha - have prabhu pAMca indriyonA vilAsane kuTila eTale haThIlA tathA dhUrta eTale ThagarUpa gaNI, mAyAnA kezano paMca muddhivaDe loca kare che. vaLI zarIranA sarva zaNagArane tajI daI aNagAra eTale muni banI paMca mahAvratono uccAra kare che. I4. mohajAla sama paTa parityAge nagnabhAva upAse re, kaccha-mahAkacchAdi rAjA, nagna banI rahe pAse re. paro. artha - paTa eTale kapaDAne mohamAM phasAvanAra jAla samAna mAnI prabhu teno saMpUrNapaNe tyAga kare che, tathA bhAvathI paNa nagna eTale asaMga, alitadazAne ghAraNa kare che. kaccha mahAkaccha vigere rAjAo paNa dIkSA laI nagna banI prabhunI pAse rahe che. pAA pradakSiNA daI namana karI sau. sura-nara pAchA jAtA re. mahAmuni nigraMtha banIne dhyAna viSe sthira thAtA re. paro artha :- prabhune pradakSiNA daI namaskAra karIne sarva devo tathA manuSyo potapotAnA sthAne jAya che. mahAmuni evA prabhu RSabhadeva have nigraMtha banI dhyAnamAM sthira thAya che. kA. cha mAsanI mana-maryAdAthI nirAhAra tapa sAthe re, UbhA svAmI pratimA yoge, Atmahita ArAdhe re. paro artha - prabhu cha mahinAnI mananI maryAdA karI nirAhArapaNe tapanI sAdhanA kare che. jagatanA svAmI pratimA samAna manavacanakAyAnA yogane sthira karI kAusagnadhyAne UbhA rahI potAnA AtmAnuM hita karavA ArAdhanA kare che. zA bIjA rAjA sahI zake nA, viSaya-vaza baeNkha-duHkho re, kahe: "prabhu to sahe, aho ho! duHkho jANe sukho re. paro. artha - bIjA dIkSA lIghela rAjAo indriya-viSayane vaza hovAthI bhUkhanA duHkho sahana karI zakatA nathI. vaLI kahe che ke ahoho! prabhu to duHkhone ja sukho gaNI sahana kare che. to paga nA thAke vajakAya e, zIta-tApa nA lAge re, bole, cAle, jue na kAMI, snAna, pAna sau tyAge re. paro0 artha :- prabhunA paga vajamaya kAyA hovAthI thAkatA nathI. temane ThaMDI ke tApa lAgato nathI. prabhu bolatA nathI, cAlatA nathI ke kAMI jotA paNa nathI. snAna ke jaLapAnano paNa jeNe tyAga karyo che. zA rAta-divasa nidrA nA letA, nathI koInI AzA re, AvuM tapa to e ja kare re! vanacara jue tamAsA re." paro. artha - prabhu rAtre ke divase nidrA letA nathI. temane koI padArthanI AzA nathI. AvuM tapa to e Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (103) zrI RSabha jinezvara bhAga-5 5 2 3 ja karI zake. vanamAM rahenArA jaMgalI prANIo paNa prabhunI aDoLa sthiratAno tamAso jue che. 10nA baghA maLIne kare vicAro, zuM karavuM nA sUjhe re, prabhune vanamAM meMkI ekalA, javuM na manamAM iMce re. paro. artha :- bIjA baghA rAjAo jeNe prabhu sAthe dIkSA lIdhI hatI, te maLIne vicAravA lAgyA ke have zuM karavuM? te kAMI sUjhatuM nathI. prabhune ekalA vanamAM mUkIne javuM e paNa manamAM rucatuM nathI. ||11| rokI zake nA have hAjato, zuM mukha laI pura jAvuM re, bharata-bhUpati-bhaya paNa lAge, vane vRkSa sama vasavuM re. paro. artha - potAnI khAvApIvAnI hAjatone paNa teo rokI zakatA nathI ane kayA moDhe have nagaramAM javuM? tyAM jatA bharata rAjAno paNa bhaya lAge che. have to vanamAM ja vRkSanI jema vAsa karavo yogya jaNAya che. 12aa. bharata-putra marIci Adi te, tApasa-vaze pharatA re, kiMdamUla bhakSaNa karI jIve, valkala, jaTAdi gharatA re. paro. artha :- bharata rAjAnA putra marIci Adi dIkSA mUkI daI tApasano veSa dhAraNa karI jaMgalamAM pharavA lAgyA. tyAM kaMdamULa, phaLAdikano AhAra karI, valkala eTale jhADanI chAla kapaDA tarIke paherI, jaTAdi ghAraNa karI tyAM ja jIvana vyatIta karavA lAgyA. [13 kaccha-mahAkaccha taNA tanujo, nami-vinami be nAme re. vinave prabhu pAse jaI pote, vadI 'jaya' zabda sakAme re. paro. artha - kaccha mahAkaccha rAjAnA nAmavinami nAmanA tanujo eTale putro prabhu pAse jaI temano jayakAra karI temanI pAse sakAmabuddhithI vinayapUrvaka kahevA lAgyA. //14nA "dUra dezamAM dUta tarIke amane mokalI AvyA re, rAjya baghAne dIghAM Ape, amane nA bolAvyA re. paro. artha - he prabhu! dUra dezamAM dUta tarIke amane mokalI Ape baghAne rAjya vagere ApyA; paNa amane to te vakhate bolAvyA nahIM. 1panA go-khara mAtra na pRthvI pAmyA, zA doSe visAryA re? bolo paNa nahi zAne Aje? "nAtha" ame mana ghAryA re." paro artha :- he prabhu! gokharI eTale gAyanA pagalA pramANa paNa ame pRthvI pAmyA nahIM. amAro evo zo doSa thayo ke jethI Apa amane bhUlI gayA? Aje paNa zA mATe bolatA nathI? he nAtha! ame to eka mAtra Apane ja manamAM dhAraNa karyA che. Apa vinA amAro bIjo koI svAmI nathI. II16nA vAraMvAra page paDI vinave : "Aza amArI pUro re, Apa ja eka amArA svAmI, duHkha amArAM cUro re." paro artha:- vAraMvAra prabhunA pagamAM paDI vinavavA lAgyA ke he prabhu! amArI AzA pUrI karo. Apa ja eka amArA svAmI hovAthI amArA duHkhone cUrI sukhI karo. |1LA Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 24 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 jina-puNya-parIkSA jANe karatA, zraddhA ghArI seve re. Asana kaMpe nAgarAjanuM, jAy avadhithI deve re : paro. artha :- jANe jinezvara bhagavAnanA puNyanI parIkSA karatA hoya tema zraddhApUrvaka bhAvathI tyAM ja pharI temanI sevA karavA lAgyA. tethI nAgakumAranA adhipati nAgarAja gharoMdranuM Asana kaMpAyamAna thayuM ane avadhijJAnanA baLe A badhI hakIkata jANI lIdhI. II18aaaa "dezapati de gAma mAgatAM, kSetrapati maNa kaNa de re, gharapati de mAgaNane mUThI, tribhuvanapati zuM nA de re? paro. artha :- dezapati mAMgatAne gAma Ape, kSetrano mAlika maNa athavA kaNa Ape, gharano pati mAgatAne mUThI paNa khAvAnuM Ape, to traNa lokano nAtha zuM na ApI zake? 19o. kumAra be mAge che te to, A kiMkara paNa Ape re," ema gaNI Ave prabhu pAse, zira prabhu-padamAM sthApe re; paro. artha :- A namivinami kumAro prabhu pAse je mAge che te to kiMkara eTale prabhuno dAsa evo huM paNa ApI zakuM. ema mAnI nAgarAja gharoMDhe prabhu pAse AvI prathama prabhunA caraNamAM zira namAvIne vaMdana karyuM. rA . stavana karI, kahe kumArane te "he!nami, vinami cAlo re, prathama prabhue mane kahelA be dezo saMbhALo re." paro. artha - prabhunA guNonuM stavana karI gharaedra kumArone kahyuM : he nami vinami! cAlo huM tamane prabhue mane prathama kahelA dezo ApuM chuM, tenI saMbhALa karo. ra1 ema kahI vimAna viSe te laI bannene cAlyA re, vidyAo ApI, vidyAghara-giri-pradezo AlyA re. paro. artha :- ema kahI te bannene vimAnamAM besADI vaitADhaya parvata upara cAlyA. tyAM gaurI, prajJapti vigere vidyAo ApI tathA vidyAghara parvatonA pradezo paNa ApyA. 22aa. vasArvI nagaro uttara-dakSiNa zreNI vidyAtharanI re, deva-madadathI pALe, poSe; sura-sukha detI gharaNI re. paro. artha - tyAM vaitADhaya parvata uparanI uttara-dakSiNa zreNImAM nAgapati gharoMdranI madadathI vidyAdharonA nagaro vasAvyA tathA pote vidyAgharonA rAjA banI tenuM pAlana poSaNa karavA lAgyA. tyAMnI bhUmi devatAnA sukha samAna thaI paDI. namirAjAe dakSiNa zreNImAM pacAsa nagaro tathA vinamie uttara zreNImAM sATha nagaro vasAvyA. ra3A. ugra tape prabhu UbhA UbhA, sahe parISaha bhAre re; mana:paryaya saMyamathI Upaje, garva na tethI lagAre re. paro. artha - prabhu to ugra tapa tapatA UbhA UbhA bhAre parISahone sahana kare che. prabhune saMyama ghAraNa karatA mana:paryayajJAna UpasyuM. teno lagAra mAtra paNa temane garva nathI. rajA Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (103) zrI RSabha jinezvara bhAga-5 5 2 5 zIta, tApa, varasAda, vIjaLI, vAgha, varuM bhayakArI re, bhUkha, tarasa, nidrAdi hAjato artha varSa visArI re. paro. artha :- prabhue cha mahinA sudhI ThaMDI, garamI, varasAda, vIjaLI ke bhaya upajAvanAra vAgha, varu eTale hiMsaka prANIno paNa bhaya rAkhyo nathI. bhUkha, tarasa, nidrA Adi hAjato paNa artha varSa sudhI visArI dIdhI. garapA pachI ciMtave : "dIvo tele, taru jaLathI poSAye re, A kAyA AhAre cAle, bhikSA-zuddhi sahAye re. paro. artha :- pachI ciMtavA lAgyA ke dIvo telathI prakAza Ape, vRkSa jaLathI poSaNa pAme tema A kAyA paNa AhArathI cAle che. mATe zarIra TakAvavA beMtAlIza doSa rahita zuddha AhAranI bhikSA levI yogya che. zarIra madhyam vastu gharma sAdhanam'. zarIra che to gharmanI ArAdhanA thaI zake. paravA te mATe vastImAM pharavuM eka vakhata madhyAhna re, doSa-rahita bhikSA nA pAmuM, to tapa thAze dhyAne re. paro. artha :- bhikSA arthe eka vakhata madhyAhnakALe vastImAM pharavuM. temAM jo doSarahita zuddha bhikSA na maLI to tapamAM vRddhi thaI ema mAnI dhyAnamAM lIna thavuM. rA huM to hajIM kheMcuM tapa toye kAyA cAle tevI re, paNa muni-mArga taNI rItine have pragaTavA devI re. paro. artha - huM to hajI tapane laMbAvuM to paNa kAyA cAle tevI che. chatAM munimArganI AhArarItine have pragaTavA devI che. jethI tema karavuM yogya che. 28 zarIra sAghana tapanuM TakatuM munijananuM AhAre re, tapathI iMdriya-jaya, pachI samatA, mokSa e ja AghAre re." paro. artha - tapa karavAnuM sAghana zarIra che. te munijananuM AhAravaDe Take che. "icchAnirogharUpa icchAone rokI nirmULa karavAmAM zarIra sAghanabhUta che. tapathI indriya jaya thAya che, pachI samatA Ave che. e pramANe eka bIjAnA AghArathI jIva mokSane pAme che. rA. maunapaNe bhikSArthe vicare, pratimAnayoga tajIne re, jaga-upakAraka RSabha jinezvara, samiti-yoga sajIne re. paro. artha - prabhu maunapaNe pratimAcoga eTale kAusagga dhyAnano tyAga karI bhikSA meLavavA arthe vicaravA lAgyA. jagatanA jIvono upakAra karavAmAM samartha evA zrI traRSabha jinezvara prabhu cAlavA vageremAM IrSA samiti Adi pUrvaka vicaravA lAgyA. 30 nagarajano namIne bolAve : "svIkAro me'mAnI re, ama ghara pagalAM jarUra karo prabhu, prIti-rIti pichAnI re, paro. artha - bhikSArthe vicaratA prabhune nagarajano namaskAra karIne kahevA lAgyA ke prabhu! amArI mahemAnagIrI svIkArI amane kRtArtha karo. Apa premanI rIta pichAnI ama ghera pagalAM jarUra karo. 31aaaa Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 26 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 Ape bahu upakAra karyA che, ratna-bheTa lyo mArI re." vastra, vAhano aneka gharatA, vaLI kanyA de sArI re. paro. artha :- Ape amArA upara bahu upakAro karyA che mATe A ratnonI bheTa Apa svIkAro. koI uttama vastro, hAthI, ratha vagere vAhano temanI AgaLa besavA mATe gharavA lAgyA. vaLI koI devAMganA jevI kanyAne ApavA lAgyA. //3rA. mALA, pAna-sopArI Ape, pAkI kerI detA re, zA aparAza amArA dekho? bolo nahi, nahi letA re!" paro. artha - koI mALA, pAna-sopArI Ape, koI pAkAM AmraphaLane ApavA lAgyA. he svAmI! Apa pratye amArA zA aparAdha thayA che ke jethI Apa bolatA nathI ane koI vastu paNa letA nathI. 33 akathya jANI kazuM na letA, ghara ghara nitya pharatA re, bIjA mAsa cha bhUkhe vItyA, gajapura pachI vicaratA re. paro. artha - munine kahyuM nahIM ema jANI prabhu kazuM letA nathI. chatAM ghara ghara nitye pharatAM bIjA che mAsa bhUkha sahita vyatIta thaI gayA. pachI vicaratA vicaratA prabhu gajapura nagare AvyA. /34ll bAhubalinA suta somaprabha, rAjya kare te pure re, te rAtre zreyAMsakumAre svapna dIThAM zubha ure re. paro. artha :- gajapura nagaramAM bAhubalinA putra somaprabha rAjya kare che. te rAtre somaprabhanA putra zreyAMsakumAre zubha svapno nihALyA. /3pA. prabhAtamAM to prabhu pathArthI; loka maLI vInavatA re, kolAhalanuM kAraNa jANI kumAra darzana karatA re. paro artha - prabhAtamAM prabhu padhAryA. tethI loko maLIne prabhune aneka vastuo bheTa ApavA mATe vinavavA lAgyA. lokonA kolAhalanuM kAraNa prabhu padhAryA jANI turaMta prabhunA darzana karavA zreyAMsakumAra paNa gayA. ||36aaaa. graMthAbhyAse buddhi jevI jAti-smRti jAge re, zrImartI-vajajaMgha Adi bhava, A bhava jevA lAge re. paro. artha - jema graMthAbhyAsa karavAthI buddhi khIle tema prabhunA darzanathI zreyAMsakumArane jAtismaraNajJAna pragaTa thayuM. zreyAMsakumArano jIva te nirnAmikAno jIva che. jethI pUrvanA zrImatI ane vajajaMgha AdinA bhavo te A bhava jevA lAgavA lAgyA. tethI prabhune zuddha AhAra mAtranI jarUra che te paNa jaNAyuM. 3thA. zeraDIM-rasanuM dAna sarasa de, prabhu poze svIkAre re, varSItapanuM thayuM pAraNuM, sura Azcarya vaghAre re. paro. artha - zreyAMsakumAre prabhune kahyuM evuM zeraDI rasanuM uttama dAna ApI sarasa pAraNuM karAvyuM. prabhue paNa zarIranA poSaNa arthe te dAnano svIkAra karyo. prabhunA varSItapanuM eTale eka varSa sudhI thayela saLaMga tapanuM pAraNuM thavAthI devatAoe tyAM suvarNavRSTi, puSpavRSTi, jayajayakAra, duMdubhi ane dAtAnI Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (103) zrI RSabha jinezvara bhAga-5 paNa stuti karIne dhanyavAda ApI paMca Azcarya pragaTa karyA. // 38 // akSayatRtIyA dAna-dina te, hajuM paNa maMgalakArI re, prabhu vihAra karI gayA bIje pura, kumAra-kIrti vadhArI re. paro artha :-- vaizAkha mAsanI zukla trIjanA divase Apela dAnathI te divasa akSaya thaI gayo. Aje paNa akSayatRtIyA te dAnano divasa hovAthI maMgalakArI gaNAya che. prabhu paNa zreyAMsakumAranI kIrtine vaghArI bIjA sthAne vihAra karI gayA. / / 39 / / takSazilA bAhubali-nagarI, AvyA sAyaMkALe re, khabara karI bAhubali nRpane turata bAga-rakhavALe che. paro == artha :-- takSazilA e bAhubalinI nagarI che. tyAM sAyaMkALe prabhu AvI pahoMcyA. tenI khabara bAganA rakhavALe turaMta bAhubali rAjAne karI. // 4 // prajAjano sao javA prabhAte ThATha-mAThathI ghAre re, prabhu prabhAte vihAra karIne bIje gAma padhAre re. paro 527 artha :- zrI bAhubali prabhune vAMdavA mATe prabhAte prajAjano sahita ThAThamAThathI javA dhAre che. keTalAmAM to prabhu prabhAte vihAra karIne vAyunI peThe bIje gAma vikAra karI gayA. / / 41|| prajA sahita utsAhe Ave, ujjaDa bAga nihALe re, mALuM batAve prabhunA pagalAM, zubha lakSaNa saha bhALe re. paro artha :- prajA sahita bAhubali utsAhapUrvaka prabhune vAMdavA AvyA tyAre bAgane prabhu vagara ujjaDa nihALyo, mALIe prabhunA pagalAM batAvyA tyAre prabhunA zubha lakSajJo sahita te caraNakamaLane bhakti sahita te jovA lAgyA. / / 42 / / viraha-vedanA kahI na jAtI, poka meMkIne rUe re, prabhu-virahanI dizA batAvI, UMce caDhIne jIe re. po artha :- bAhubalinI aMtara virahavedanAne teo kahI na zakatA poka mUkIne raDavA lAgyA. prabhunA vihAra karyAnI dizA temane batAvI to UMce caDhIne jovA lAgyA. ke jAnne prabhu kyAM sudhI pahoMcyA che. evI prabhupratye temanI atyaMta bhakti hatI. / / 43 / / nAkhI najara nA kyAMye pahoMce, zoka samAya nA ure re, maMtrI Adi de AzvAsana : "prabhu re, nahi dUre re; paro artha [ :- dUra nAkhelI najara paNa prabhune joI zakI nahIM, prabhu to ghaNA dUra cAlyA gayA hatA. tethI - temano zoka hRdayamAM samAto nahoto, tyAre mukhyamaMtrI Adie AzvAsana ApatAM kahyuM : prabhu to ApanA hRdayamAM che, kyAMya dUra nathI. / / 44 // prabhunAM pagalAM upara smAraka suMdara Apa racAvo re, nityapUjAnuM sthAnaka karIne, bhakti bhAva jamAvo re.'paro artha :- prabhunA paDela pagalA upara eka suMdara smArakanI racanA karo, nityapUjAnuM sthAnaka banAvI Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 28 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 prabhu pratye bhaktibhAva pratidina vadhe evI yojanA karo. 4pA bAhubaline gamI vAta te, zarUAta karI nAkhI re, caraNabiMba para koI na cAle, evI buddhi rAkhI re, paro. artha - bAhubaline maMtrInI A vAta gamI gaI ane smArakanI zarUAta karI dIdhI. prabhunA caraNabiMba upara koI cAlI na zake evI buddhivaDe yojanA karI. II46aaaa. gharma-cakra karI dIdhuM suMdara sUrya-biMba sama zobhe re, pUjA-rakSA karanArA nirmA, pUje bhUpa akSobhe re. paro0 artha :- ratnamaya gharmacakranuM prabhunI caraNa pratyAkRti upara sthApana karyuM. te suMdara hajAra ArAvALuM gharmacakra jANe AkhuM sUryabiMba hoya tema zobhavA lAgyuM. tenI hamezAM pUjA karanAra tathA rakSA karanAra mANasone te ThekANe niraMtara rahevAnI AjJA karI. bAhubali rAjA paNa kSobha rahita thaI te gharmacakranI puSpovaDe pUjA karavA lAgyA. 47thI bharatabhUpa zreyAMsa-yaza suNI, Ave tenI pAse re, kare prazaMsA dAna-vidhinI, suNI muni-niyama prakAze re. paro. artha - bharatarAjA paNa zreyAMsakumAranI prazaMsA sAMbhaLI tenI pAse AvyA. tathA dAna-vidhinI prazaMsA karI tyAre zreyAMsakumAre munine dAna ApavAnA niyamo je jAtismaraNajJAnabaLe jANelA te sarva jaNAvyA. ||48mAM sarva jano bhaktisaha vidhithI, detA dAna viveke re, dAnayoga to maLe koIne, bhAva kare bahu, lekhe re. paro. artha - dAnanI vidhi jANavAthI have bhaktipUrvaka sarva vivekasahita dAna ApavA lAgyA. prabhune dAna ApavAno yoga to koI viralAne maLe che; paNa ghaNA jIvo te nimitte bhAva karI zake che. karelA bhAva paNa lekhAmAM Ave che. 49aaaa. prabhu paNa karma gharmathI kApe, pacIsa bhAvanA ciMte re, mAtA sama saMbhAre snehe samiti-guti nizcite re. paroDha artha :- prabhu paNa karmane gharmadhyAnathI kApavA lAgyA. pAMca mahAvratonI draDhatA mATe kula paccIsa bhAvanA che. temAM eka eka vratanI pAMca pAMca bhAvanAo che. tenA upara vratI dhyAna rAkhe che. mATe prabhu tene ciMtavavA lAgyA. 1. ahiMsAvratanI pAMca bhAvanAo : (1) vacanagupti (2) managuti (3) IryAsamiti (4) AdAnanikSepaNa samiti tathA (5) dekhI tapAsIne bhojana karavuM te. 2. satyavratanI pAMca bhAvanAo (1) kroghano tyAga (2) lobhano tyAga (3) bhayano tyAga (4) hAsyano tyAga kemake A cArane vaza thaI asatya bolI javAya che. (5) zAstrokta vacana kahevuM te. 3. acauryavratanI pAMca bhAvanAo : (1) zUnya ekAMta jagyAmAM rahevuM. (2) ujjaDa thayelAM sthAnamAM Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (103) zrI RSabha jinezvara bhAga-5 5 29 rahevuM. (3) pote hoya tyAM bIjA Ave to manAI na karavI athavA manAI kare tyAM na rahevuM. (4) zuddha bhikSA doSarahita levI. (5) sAgharmIo sAthe takarAra karavI nahIM. 4. brahmacaryavratanI pAMca bhAvanAo : (1) strIrAga vardhaka kathAno tyAga. (2) strI aMge nirIkSaNa tyAga. (3) bhogavelA bhogonA smaraNano tyAga. (4) kAmoddIpaka puSTarasano tyAga. (5) zarIra zRMgArano tyAga. 5. parigraha tyAga vratanI pAMca bhAvanAo : manane gamatA ke na gamatA pAMca indriyonA padArthone pAmI rAgadveSa na karatAM saMtoSa rAkhavo te. mAtA samAna snehapUrvaka samiti guNine nizcitapaNe saMbhArI potAnA AtmAnuM hita karavA lAgyA. 50 nArI-kathA-darzana-saMsarge mana saMyama saMbhAre re, pUrva-rati tarjI nIrasa bhojane, brahmacarya draDha ghAre re. paro. artha :- vaLI strI saMbaMdhI kathA. tenuM darzana ke saMsargano tyAga karI manamAM hamezAM saMyamane saMbhAre che, tathA pUrva ratikriDAnI smRti tajI, nIrasa bhojana karI brahmacaryane dRDhapaNe pALe che. //515 indriya-Thaga tajI, parama padArthe mananI vRtti vALe re, jJAnagammate mana RSi roke, mana-caMcaLatA TALe re - paro. artha :- indriyorUpI Thagone choDI daI paramapadArtha evA AtmaaizvaryamAM mananI vRttine vALe che. mananI caMcaLatAne TALavA mATe RSi evA prabhu jJAna gammatamAM potAnA manane roke che. sAparA "he! mana-bALaka, nArI-phUpa-kaeNpa pAse ramavA nA jA re, moha-salile DUbI maraze, evI doDa bhelI jA re. paro. artha - he! manarUpI bALaka tuM nArInA rUparUpI kUvA pAse ramavA jaIza nahIM. nahIM to moharUpI salila eTale pANImAM tuM DUbI marIza. mATe e taraphanI doDa have bhUlI jA. //pa3nA jIvAjIva-vicAre ramaje, indriya-ramata visArI re, saMyama-bAge vrata-vRkSomAM, dhyAna-2mata baha sArI re. paro artha - he jIva! A indriyonI ramata have bhUlI jaI jIva ane ajIva tattvanA vicAramAM ramaje. saMyamarUpI bAga ane vratarUpI vRkSomAM AtmadhyAna karavArUpa ramata bahu sArI che. pa4 pariSaha-zrama nahi tane jaNAze paMcAcAra-rase tyAM re, zalyarahita tapa zuddhi deze, svarUpa-sukha maLe jyAM re." paro. artha - jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra ane vIryAcArane rasapUrvaka ArAghavAthI tane pariSahano zrama jaNAze nahIM. tathA mAyAzalya, mithyAtvazalya ane nidAnazalya rahita tapa karavAthI Atmazuddhi prApta thaze. jethI potAnA zuddha sahajAnmasvarUpanuM sukha AvI maLaze. papAA ema vicaratAM pRthvI-tala para hajAra varSo vIte re, kevala-zrI varavA varaghoDe jANe pharatA prIte re. paroDha artha - prabhune A pramANe pRthvItala upara vicaratA eka hajAra varSa vyatIta thaI gayA. prabhu kevaLajJAnarUpI lakSmIne varavA mATe jANe varaghoDe caDhIne premapUrvaka pharatA hoya tema jaNAtuM hatuM. //pA. Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 530 prAvadha-vivecana bhAga-2 purimatAla puranA udyAne nirmala, vizAla zilA re vaDa nIce dekhI prabhu beThA, racI dhyAnanI lIlA re-paro artha :- prabhu have ayodhyAnA purimatAla nAmanA zAkhAnagara eTale parAmAM naMdanavana jevA nirmaLa udyAnamAM vaDa nIce vizAla zilA dekhI tenA upara kAusagga ghyAnamAM virAjamAna thayA. / / 5 / / saMsAre sukha alpa na lekhe, duHkha dIse sukha-vezo re, alaMkAra tanu-mAra, kharekhara ! gAyana rudana-vizeSo re. paro artha :- prabhune saMsAramAM sukha alpa paNa jaNAtuM nathI. tyAM duHkha duHkhane duHkha jaNAya che. sukhanA veSamAM prabhune badhuM duHkha dekhAya che. ukaLatA pANInI jema traNeya loka trividha tApathI prajvallita bhAse che. AbhUSaNo zarIra upara bhAra jaNAya che. kharekhara ! saMsArI jIvonA mohagarbhita gAyano prabhune, raDIne duHkha vyakta karavAno eka vizeSa prakAra jaNAya che. pA dehadhasAro kAma-vikAro, janma-maraNanA hetu re; garbhAvAsa TaLe je bhAve te ja mokSasukha-ketuM re. paro artha :-- kAma vikAro potAnA dehano ghasAro karAvanArA che. jema kutaruM hADakuM cAve tyAre potAnA moDhAmAMthI lohI nIkaLe, tenA jevA bhogo che. te bhogone bhogavatAM vizeSa Asakti thavAthI navA janmamaraNa UbhA karavAnA kAraNa che. paNa je bhAvavaDe garbhAvAsa TaLe te bhAva ja mokSasukhanA ketu eTale nizAnarUpa che. pA artha karmarahita niraMjana-AtmA, siddha samAna vicAre re, samyabhAve mokSa-upAye apramatta mana ghAre re. paro artha :-- pachI prabhu karmarahita niraMjana AtmAne siddha samAna vicAre che. ema sabhyabhAvovaDe mokSano upAya vicAratAM prabhu apramatta nAmanA sAtamA guNasthAnakamAM manane sthira kare che. / / 6 / / moha-kSaya karI, ghAtI karma sau, kSaNamAM kSaya jyAM karatA re, loka-aloka-prakAzaka ravi sama, jJAna pa2ma te varatA re. paro artha :-- have zreNI caDhavArUpa AThamA apUrvakaraNa guNasthAnakamAM ArUDha thaI pRthavitarkasavIcAra nAmanA zukladhyAnanA pahelA pAyAne pAmyA. tyArabAda anivRttibAdara nAmanA navamAM guNasthAnakamAM AvI vedodayano kSaya karyo. pachI dazamAM sukSmasoMparAya gunnasthAnakane pAmI tyAM rahelA atyaMta sUkSma saMjvalana lobha kaSAyane kSAvAramAM ghaNI ekatvavitarkaavIcAra nAmanA zukladhyAnanA bIjA pAyAne pAmyA. jethI kSaNavAramAM mohanIyakarmano kSaya karI sIghA bAramA kSINamohaguNasthAnakamAM AvyA. A guNasthAnakanA aMtamAM kSaNavAramAM bIjA dhAtIyAkarma jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAyakarmano jyAM kSaya karyo ke sUrya samAna lokAloka prakAzaka evA utkRSTa kevaLajJAnane prabhu pAmyA. / / 61 / / indrAsana kaMpe svarge paNa, sura-taru-zAkhA nAce re, jAze varSe varSe puSpo, gagana purAya avAje re. paro : - prabhune kevaLajJAna thavAthI sarva indronA Asana kaMpAyamAna thayA. kalpavRkSanI zAkhAo Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (103) zrI RSabha jinezvara bhAga-5 53 1 paNa nAcavA lAgI. jANe harSathI puSpo varSavA lAgyA. devatAone bolAvavA mATe devalokamAM rahelI suMdara zabdavALI ghaMTAo vAgavA lAgI, jethI AkAza paNa avAjathI purAI gayuM. karA. avadhijJAne indra vicAre, jJAna-mahotsava kAje re, sau devo saha harSe Ave, zobhA divya virAje re. paro. artha :- avadhijJAnathI indra vicAryuM ke A badhuM prabhunA kevaLajJAna mahotsavanA kAraNe thaI rahyuM che. tethI te sarva devo sAthe saharSa AvavA lAgyA. AkAzamAM divya zobhA patharAI gaI. 63nA RSabha jinezvara darzana kAje, spardhA devo karatA re, anya vimAna ghasAtAM maLInA DAghA mRgasama gharatA re. paro. artha - RSabha jinazvaranA darzana mATe devo spardhA karavA lAgyA ke jANe huM pahelo pahoMce. jethI vimAna eka bIjAne ghasAtAM tenA upara haraNanA AkAra jevA DAghA paDI gayA. //64ll caMdra-vimAne hajIM paNa dekho, jina-jAtrAeMghANI re, zyAma raMga paNa garve ghAre, gharma-bhAvanA jANI re. paro. artha - caMdranA vimAnamAM hajI paNa A jinayAtrAnI eMdhANI che. caMdramAnA vimAnamAM haraNanA AkAre je zyAma raMga dekhAya che te A che. paNa tene Aje paNa devonI gharmabhAvanAnI nizAnI jANI garvathI te haraNano AkAra ghArI rAkhyo che; paNa bhUsyo nathI. 6pA. samavasaraNa-2canA sura karatA, camatkAra-bharI kevI re! kanaka-ratnanI karI gUMthaNI, sukhakara jovA jevI re. paro. artha :- samavasaraNanI racanA devo camatkAra upajAve tevI kare che. sonAmAM ratnonI evI gUMthaNI kare che ke je AtmAne sukhakara tathA jovA jevI hoya che. I66aaaa pUrvAbhimukha prabhu birAjyA, dIse sarva dizAmeM re, racanA devo evI karatA, jANe prabhu che sAme re. paro. artha - samavasaraNamAM prabhu pUrvadizA sanmukha birAjamAna thayA. paNa devoe bIjI traNeya dizAomAM prabhunI pratyAkRtinI evI racanA karI ke jethI sarva dizAomAM prabhu amArI sAme ja che ema baghAne lAgyuM. 6nA phAgaNa vada agiyArasa dine jJAna-kalyANaka karatA re; sura, nara, pazu ekatra maLI tyAM, harSa ure ati gharatA re. paro. artha - phAgaNa vada agiyArasanA divase caMdra uttarASADhA nakSatramAM Avyo hato tyAre prAtaHkALamAM prabhune traNeya kALane jaNAvanAruM kevaLajJAna kalyANaka thayuM. have samavasaraNamAM prabhunI samakSa devatAo, manuSyo tathA pazuo baghA ekatra maLI prabhunI vANI sAMbhaLIne hRdayamAM ati harSane ghAraNa karavA lAgyA. ane jIvanane ghanya mAnavA lAgyA. I68aaaa. kaSAya zamAvI, jAti-vera tA~ sau zAMti ura ghAre re, mUMga-mRgapati, nakula-nAga tyAM bhaya tajIM, bese hAre re. paro. Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 532 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha - prabhunA atizayathI sarva jIvo kaSAya zamAvI, jAtiverane bhUlI jaI, zAMti hRdayamAM ghArI sarva samavasaraNamAM beThA che. haraNa ane siMha, nakula eTale noLiyo ane sApa, baghA eka bIjAno bhaya tajI sAthe ja beThA che. II69yA. bharata bhUpane maLe sAmaTA samAcAra utsavanA re - kevaLajJAna pitA pAmyAnA, cakra-putra-prasavanA re. paro. artha :- bharatarAjAne utsavanA baghA sAmaTA samAcAra maLe che. 1. to pitA zrI RSabhadevane kevaLajJAna pAmyAnA, 2. cakraratna utpanna thayAnA tathA 3. putra janmanA samAcAra sAthe maLyA. 70nA prathama mahotsava zAno karavo? te mATe vicAre re, gharma-karmathI sau saMpatti, cakrAdika prakAre re. paro. artha - have prathama mahotsava zAno karavo? kevalajJAnano, cakrano ke putra janmano. te mATe vicAra karatAM jaNAyuM ke tharmakAryathI ja sarva cakrAdi saMpatti maLe che. mATe prathama prabhunA kevaLajJAnano ja mahotsava karavo yogya che. I71aaaa putra-kalatre gharma bheMle te, taru chedI phaLa khAtA re, moha-baLe vicAra Uge nA, bhajavA prabhu prakhyAtA re. paro. artha - kalatra eTale strI putrAdi nimitte je gharmane bhUle te vRkSane chedI nAkhI phaLa khAvA jevuM kare che. mohanA baLathI jIvane savicAra UgatA nathI. paNa sau prathama jagata prasiddha evA prabhune ja bhajavA joIe. I7rA ayodhyAvAsI sarva jano saha bharata gayA prabhu pAse re, samavasaraNa-jIva-jalaja ravi-prabhu nIrakhe sau ullAse re. paro. artha - ayodhyAvAsI sarva jano sAthe bharata rAjA prabhu pAse gayA. tyAM samavasaraNarUpI sarovaramAM besI, jIvarUpI jalaja eTale kamaLo, prabhurUpI sUryane ullAsathI nIrakhavA lAgyA. 73nA zaza sama chatra traNa zira zobhe, seve pada indrANI re, cosaTha camara indragaNa vIMjhe, Rddhi na jAya vakhANI re. paro. artha - caMdramA samAna traNa chatra prabhunA zira upara zobhe che. indrANI prabhunA caraNakamaLane seve che. cosaTha indro prabhune cAmara vIMjhe che. evI prabhunI adbhuta RddhinA vakhANa thaI zake ema nathI. II74o. daI pradakSiNA bharata bhUpa to vaMdana karIne stavatA re: "ahobhAgya amArAM ke prabhu, rahyA Aja lagI jIMvatA re. paro. artha - prabhune pradakSiNA daI bharata rAjA to vaMdana karI prabhunA guNonI stavanA karavA lAgyA ke ahobhAgya amArA ke prabhu Aja lagI jIvatA rahyA che. II7paNA jANe Aje siddha thayo huM, paramAnaMda na mAto re, nirupamarUpe tamane dIThA, saphaLa kaMTha guNa gAto re. paro. Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyaDamAM phrI chApa udAra 97[[ol nI pratiSThA Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (103) zrI RSabha jinezvara bhAga-5 533 artha :-- jANe Aje huM siddha banI gayo. kemake paramAnaMda mArA hRdayamAM samAto nathI. koInI paNa upamA ApI na zakAya evA nirupama svarUpe Aje meM Apane joyA. ApanA guNagAna karavAthI mAro kaMTha paNa Aje saphaLa thaI gayo. / / 7 / kRtakRtya A caraNa thayA je, Apa samIpe lAvyA re, nayana saphaLa A prabhu-darzanathI, kara sevAmAM AvyA re. paro artha :-- A mArA caraNa paNa kRtakRtya thaI gayA je mane ApanA samIpe lAvyA. nayana paNa prabhudarzanathI saphaLa thayA tathA kara eTale hAtha paNa prabhu sevAmAM AvavAthI saphaLatAne pAmyA. / / 7 / / jhIle karNa je dhvani divya te dhanya ! ghanya ! ati gaNavA re, vANI suNI sadA vakhANe prazasta te paNa bhaNavA re. paro artha :-- je karNa eTale kAna ApanI divya dhvanine jhIle tene atyaMta dhanya dhanya gaNavA yogya che. tathA ApanI vANI suNIne je tenA sadA vakhAnna kare te bhAvone paNa prAsta eTale zubha kahevA yogya che. bhagavAnanI vANI e ja sarasvatI che. / / 38|| nAma raTe tuja te jIbha sAcI, tuja sanmukha mukha sAcuM re, kRtakRtya mana te huM mAnuM, je tuja pada-ja rAcyuM re, paro artha :-- he prabhu! tAruM nAma 2Te te ja jIbha sAcI. tArA sanmukha jenI dRSTi che te mukha paNa sAcuM. huM te manane ja kRtakRtya mAnuM ke je tArA caraNakamaLamAM sadA tallIna rahe che. / / 39) tamane dhyAve te ja yorgI che, kavi je stavatA tamane re, sura kharA je bhakti-rAgI, zira je jhUke namane re. paro artha :-- tamAruM je dhyAna kare te ja sAco yogI. je tamArI stavanA kare te ja sAco kavi. kharA devatAo paNa te ja ke je ApanA pratye bhakti-rAgI che tathA jemanA zira ApanA caraNamAM namana arthe jhuke che. dA ja tuja vacano mAne te muni, namaskAra te sahune re, tuja zaraNe jIve te jIvo, varaze mukti-vahune re." paro artha :-- tArA vacanone saMpUrNapaNe mAnI je jIvana jIve te ja muni. te sahu sAdhakone mArA namaskAra ho. tAruM zaraNa svIkArI tArI AjJAnusAra je jIvana jIve che te avazya muktirUpI strIne pAmaze. II815 namaskAra karI indra samIpe jaI narendra birAje re, RSabha jinezvara karuNA karIne vadatA jagajana kAje 2 H 52o artha :-- upara pramANe prabhunI stuti karyA pachI namaskAra karIne naromAM indra samAna bharata cakravartI = indra pAse jaI birAjamAna thayA. tyArabAda zrI RSabha jinezvara prabhu karuNA karIne have jagata jIvonA kalyANa arthe dezanA ApavA lAgyA. / / 82 Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 534 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 "jIva ajIMva be tattvo mukhe, vizva viSe, ura ghAro re, yoga anAdi karma kaeNpe paNa, svarUpa zuddha vicAro re." paropakAra-kAraka paramAtmA vadatA jana-jana kAje re.... artha :- A vizvamAM jIva ane ajIva ema be tattvo mukhya paNe che. tene hRdayamAM ghAraNa karo. anAdikALathI pudgala dravyano yoga jIva sAthe che. te karmanA kAraNe che. paNa jIva dravyanuM svarUpa nizcayanayathI jotAM zuddha che. teno vicAra karo. niSkAraNa paropakArane karavAvALA prabhu mAtra A vANI jagata jIvonA kalyANa arthe kahe che. I83 "eka deha dekhAto temAM SaTuM tattvo nihALo re, sarvavyApI AkAza vase tyAM, dehavyApI jIMva bhALo re. paro. va. artha :- ApaNane eka deha ja dekhAvA chatAM temAM cha tattvo rahelA che te nihALo. AkAzatattva sarva vyApI hovAthI te A dehamAM paNa vyApela che. tema jIva paNa A dehamAM vyApelo che ema jANI e vAtane hRdayamAM nakkI karo. 84. jIva ekalo jANI zakato, pAMca ajIva pramANo re, gharma-atharma gati-sthiti-hetu, pudgala mUrtika jANo re. paropakAra-kAraka paramAtmA vadatA jaga uddharavA re.. artha :- jIva dravya ekaluM ja sarva jANI zake che. te sivAyanA pudgala, gharma, agharma, AkAza tathA kAla dravya ajIva tattvo che, te vicArI pramANabhUta karo. gharmAstikAya ane agharmAstikAya e dravyo mAtra gati karavAmAM ane sthiti karavAmAM kAraNabhUta che. tathA chae dravyomAM pudgala dravya eka ja mUrtika eTale rUpI dravya che, bAkI badhA arUpI dravya che. paropakArane karavAvALA evA A prabhu mAtra jagata jIvonA uddhAra mATe A vANI upadeze che. 18pA vartana-hetuM kAla samajavo; dravya cha kAyA-bhAMDe re, svarRpa lokanuM A saMkSepe, piMDe te brahmAMDe re. paro. va. artha :- dareka dravyanA parivartananuM kAraNa kAla dravya che ema samajavuM. chae dravya A kAyArUpI bhAMDa eTale vAsaNamAM rahelA che. lokanuM saMkSepamAM A svarUpa che. piMDa eTale zarIramAM chae tattvo che te ja brahmAMDa eTale AkhA vizvamAM patharAyelA che. 186aaaa kSIra-nIra sama seLabheLa e; nAza na pAme koI re, cetana jaDa ke jaDa cetanaphaeNpa thAya na, sthiti joI re. paro. va. artha - dugha ane pANInI jema e dravyono seLabheLa che. koI dravya ke tattva kadI nAza pAmatuM nathI. te potAnA svabhAvane choDatuM nathI. mATe cetana evo AtmA kadI jaDa thAya nahIM. ane jaDa evuM pudgala kadI cetanarUpa thAya nahIM. evI dravyanI sthiti bhagavaMte kevaLajJAnavaDe joI che. ATalA pudgala-puMja-saMgathI bhUlyo, bhaTake jIva ajANyo re, jJAne deha dekhI, potAne mohe te rRpa mAnyo re. parova. Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (103) zrI RSabha jinezvara bhAga-5 5 35 artha :- karmarUpI pudagala samUhanA saMgathI A jIva potAnA mULa svarUpane bhUlI, anAdikALathI ajJAnavaza cAragatimAM bhaTakyA kare che. jIvanA jANapaNAnA jJAnaguNane lIdhe A dehane dekhI, mohe eTale viparIta jJAnanA kAraNe A dehane ja potAnuM svarUpa mAne che. e ja jIvanuM ajJAna che. //88aaaa. dehAdhyAse deha-sukhAdi, zothe jIva anAdi re, deha vedanA-mUrti mAno, de kSaNika sukhAdi re. parova0 artha - ApaNo AtmA anAdikALanA dehAdhyAsane lIdhe A dehane kema sukha Upaje tenA kAraNone ja zodhyA kare che. paNa A dehane vedanAnI mUrti mAno, kemake roga vRddhAvasthAne rahevAnuM sthAna A deha ja che, tathA maLamUtranI khANa che. A deha jIvane zAtAvedanI ke azAtA vedanInA kSaNika sukha duHkhAdine ApanAra che. 89o. sadguru-sevAyoge, bothe, moha-jora haThI jAtuM re, viparyAsa anAdi TaLatAM, svaraeNpa zuddha samajAtuM re. paro. va. artha :- sadgurunI AjJA upAsavAno yoga banatA tathA temanA boghathI darzanamohanuM jora haThI jAya che. tethI anAdikALanuM viparyAsa eTale viparItapaNuM TaLI jaI jIvane potAnA mULa zuddha svarUpanuM bhAna thAya che. 90gA. parane para jANyuM para-sukhanI icchA sahaje chUTe re, duHkhadAya jo yathArtha jANe, vyartha koNa zira phUTe re? paro. va0 artha - jJAnI puruSanA boghe jyAre AtmA sivAya bIjuM badhuM para jaNAya che tyAre dehAdi paravastumAM sukhanI kalpanA sahaje chUTI jAya che. jo zarIrAdimAM mArApaNuM karavuM e kharekhara duHkhadAyI che ema jo jaNAya to vyartha te zarIrAdinA sukha mATe koNa mAthA phoDI kare? koI na kare. II91aaaa janma-jarA-maraNAdika du:kho moha-vaze jIMva veThe re, jIva niraMtara rAga-dveSathI duHkhI, kedI peThe re. paro. va0 artha :- janma jarA maraNAdinA duHkho A jIva mAtra mohane vaza thaI veThe che. parapadArtho arthe niraMtara A jIva rAgadveSa karI kedInI peThe karmothI baMghAIne cAra gatimAM duHkhI thayA kare che. II92aa. cAre gatimAM duHkho dekho, kyAMya nathI sukhI AtmA re, mukta-dazAmAM sukha niraMtara pAme che paramAtmA re. parova artha - cAre gatimAM jIva mAtra duHkhone bhogave che; teno vicAra karo. A saMsAramAM AtmA kyAMya sukhI nathI. koMthI saMpUrNa mukta thayela dazAmAM niraMtara sukha che. te niraMtara sukhamayadazAne paramAtmA pAme che. II93aa. naraka duHkha sama garbhavAse mukta jIva nahi pese re, Adhi, vyAdhi, upAdhi tyAM nA, jarA-maraNa nahIM leze re. parova. artha - narakanA duHkha samAna garbhAvAsa che. kamoMthI mukta thayela jIva pharI garbhamAM janme nahIM. mokSamAM Adhi, vyAdhi ke upAdhi nathI. tathA jarA ke maraNanA duHkha paNa leza mAtra tyAM nathI. 94l Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 536 prajJAvodha-vivecana bhAga-2 paramAnaMda satata zAzvato, ravi sama kevaLajJAnI re, siddhimAM siddho birAje, tahIM maNA che zAnI re?52o va artha :-- mokSamAM niraMtara zAzvato paramAnaMda che. sUrya samAna kevaLajJAnI jagatanA prakAzaka che. siddhi eTale mokSamAM sarva siddha bhagavaMto birAje che. temanA sukhamAM koI maNA nathI. / / 95 / / mokSamArga zraddhAthI pragaTe samyagdarzana nAme re, Atmika sukha jIva anubhave tyAM, jJAna satya tyAM pAme re, 52o va artha :- 'sacavarzanajJAnavAritrANi mokSamArga:' e mokSamArga sadevagurudharmanA kahyA pramANe jIvAdi tattvomAM zraddhA rAkhavAthI pragaTe che, tenuM nAma samyagdarzana che. te vaDe jIva AtmAnA sukhane anubhave che. tethI tenuM jJAna paNa samyakSajJAne pAme che. kA satpraddhAnAM pAMca lakSaNo lahe bhavya naranArI re - - zama, saMvega, nirveda, AsthA, "anukaMpA de tArI re, po. va = artha :- sazraddhA eTale samyagdarzana pAmavAnA A pAMca lakSaNo che. tene bhavya evA naranArIo meLave che. te zama, saMvega, nirveda, AsthA ane anukaMpA nAme che. e lakSaNo jIvane saMsAra samudrathI tAranAra che. enuM saMkSepamAM varNana nIce pramANe che. / / 7 / anaMtAnubaMdhI krodhAdika zamatAM 'zama guNa Ave re, ghaNA ovo ta2tA te mArge dveSAdi nA lAve re. paro va0 artha :- anaMtAnubaMghI krodhAdi kaSAyanuM zamana thatAM zamaguNa Ave che. e kaSAyanA zamanavaDe ghaNA jIvo tare che. pachI koI pratye dveSAdi bhAva lAvatA nathI. / / 8 / mAtra mokSa-abhilASA poSe, te 'saMveI vakhANo re, paribhramaNathI thAkyo tyAre, nirvede jaiva jANo re. 52o va artha H-- je mAtra mokSa abhilASane poSe che, tene saMvegI jIvo jANo. cAra gatimAM paribhramaNa : karatA thAkyo hoya tyAre he jIva ghaNI thaI, have thobha, ema potAnA AtmAne kahevuM te nirveda athavA bhave kheda che. ||99llA parama niHspRha jananAM vacane tallInatA te AsthA re; bhava-duHkhe DUMbatA jIvonI karuNA-pAtra avasthA - paro va artha :-- parama niHspRha puruSanA vacanamAM tallInatA te 'AsthA'. saMsAramAM DUbatA jIvonI karuNA pAtra avasthA dekhI dayA AvavI te anukaMpA che. / / 1000 dekhI, upAya zodhI AThare, anukaMpA te jANo re, sva-52 dayA dilamAM rAkhe te tAre, tarI pramANo re. 52o va artha :- jIvonI uparokta dazA dekhI, tenA upAya zodhI tenuM duHkha dUra kare te anukaMpA jANavI. svaAtmAnI ke para AtmAnI dayA dilamAM rAkhe te pote tare ane bIjAne paNa tArI zake che. 101 / / Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (103) zrI RSabha jinezvara bhAga-5 5 37 samyagdarzana taNA pratApe, jJAna-doSa dUra thAto re, kuzruta Adi suzruta banatAM, mokSamArga samajAto re. paro. va0 artha - samyagdarzananA pratApe, jJAnamAM viparItatArUpa doSa hoya te dUra thAya che. tethI kazrata eTale mithyAjJAna Adi suzruta banatAM jIvane mokSamArga samajAya che. 102aaaa viparIta vartana paNa palaTAtuM, savrata Adi Ave re, sarva-saMga-parityAga karI te siddha-bhAvanA bhAve re. paro. va. artha :- samyagdarzanavaDe viparIta vartana paNa palaTAI jAya che ane suvrata Adi jIvanamAM Ave che. pachI sarvasaMga parityAga karI te siddha banavAnI bhAvanAne bhAve che. ||103 jIMvatA sughI pAMca mahAvrata mumukSu muni pALe re, trasa ke sthAvara jIva haNe nA rjIvana "ahiMsaka gALe re. parovaLa artha - jIvatA sudhI mumukSu evA muni paMca mahAvrata pALe che. trasa ke sthAvara jIvone haNe nahIM. tathA saMpUrNa ahiMsaka jIvana te gALe che. te 104o. priya, hitakArI, mita, ahiMsaka, 'satya vacana muni bole re, ApyA vinA kAMI na letA, vrata acaurya te pALe re. paro. va0 artha - priya, hitakArI, mita eTale mApasara tathA ahiMsaka, satya vacana muni bole che. e emanuM satya mahAvrata che. tathA ApyA vinA kAMI le nahIM. ema te acaurya mahAvratane pALe che. 10pA brahmacarya vrata tana-mana-vacane pALa paLAve harSe re, mamatA kare na koI padArtho, vrata aparigraha rakSe re. paro. va0 artha - cothA brahmacarya mahAvratane manavacanakAyAthI pote harSathI pALI bIjAne paNa paLAve che. koI padArthamAM mamatA eTale mUchabhAva karatA nathI. kemake mUchabhAva e ja kharekhara parigraha che. ema mamatArahita vartI aparigraha mahAvratanI rakSA kare che. ||106aaaa aMze vrata te pAMce pALe, arNavratI te jANo re, yathAzakti gRhI upAsaka, mahAvrate mana ANo re. paroDha varu artha - e pAMca mahAvratane je aMze pALe te aNuvratI zrAvaka kahevAya che. te gharamAM rahIne yathAzakti upAsanA kare che. tathA mahAvrata pALavAnI jenA manamAM abhilASA che ke huM kyAre sarvasaMgaparityAgI thaIza, te ja kharo zrAvaka kahevAya che. 10zA sata, patnI-vrata, saMtoSI te, satya vacana uccAre re, trasa jIMvane nA haNe kadI te, sthAvara vyartha na mAre re. paro. va0 artha - satI hoya ke pati pratyenA kartavyane ane zrAvaka hoya te patnI pratyenA kartavyane saMtoSI, satya vacana uccAre che. te kadI trasa jIvone haNe nahIM. tathA pRthvI, pANI Adi sthAvara jIvone paNa te vyartha mAratA nathI. 108aaaa. Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 38 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 paraghana-paradArA nA core, dIna dayA zIla pALe re, je tyAgyuM tenI tarjI icchA, vrata-aticAro TALe re. paro. va. artha - uttama zrAvaka paraghana athavA parastrInI corI kare nahIM. paNa dAna, dayA tathA zIlanuM pAlana kare che. vratagrahIne je tyAgI dIdhuM tenI pharI icchA kare nahIM. tathA vratamAM lAgatA aticArone paNa TALe che. /109aaaa samatA-muni-AcAro zIkhe, kara bhoga-sukha ghaTADo re, vyartha pApa-hetuM tarjI jIve, gharma bhAva gharI gADho re. paro. va0 artha - uttama zrAvaka samatA vagere muni AcArone bhoganA, sukhamAM ghaTADo karI zIkhe che. tathA gharmabhAvane gADhapaNe ghAraNa karI vyarthanA pApa kAraNone tajI je jIvana jIve che. I110nA sarva kriyA-phaLa mokSa ure gharI, ratnatraya ArAdhe re gRhastha ke muni-dazA viSe je, te Atmika hita sAthe re." paro. va0 artha :- sarva kriyAnuM phaLa mokSaprApti karavI che, e vAtane hRdayamAM ghAraNa karI ratnatrayane je ArAghe che, te gRhasthadazAmAM ho ke munidazAmAM ho te potAnA Atmika hitanI sAdhanA kare che. 111aaaa e prabhunavANI preme suNI bahu jana dIkSA letA re, RSabhasena, puMDarika, anaMtajI Adi gaNathara thAtA re. paro. U0 artha - evI prabhunI vANIne premapUrvaka sAMbhaLI ghaNA jIvoe prabhu pAse dIkSA grahaNa karI. tathA RSabhasena, puMDarika, anaMtajI Adi gaNadhara padavIne pAmyA. /112aa. brAhmI Adi bane sAghavI, mAtra marIci na palaTe re, dezavratI bahu nara, pazu banatAM, moha ghaNAno vighaTe re. paroU artha :- brAhmI suMdarI Adi sAdhavI bane che. mAtra bharatarAjAno putra marIci te palaTAto nathI. ghaNA manuSyo tathA pazuo dezavratI zrAvaka bane che. tathA ghaNAno moha prabhuno upadeza sAMbhaLI vighaTe eTale vizeSa prakAre ghaTe che, arthAt ocho thAya che. /113NI corAzI gaNathara grahIM tripadI, zAstrasRpe vistAre re, zIkhave sau munijanane mukhe, prabhu anyatra paghAre re. paropakAra-kAraka paramAtmA vicare jaga uddharavA re. artha - corAzI gaNagharoe bhagavAna pAsethI tripadI grahaNa karIne zAstrarUpe teno vistAra karyo. te dvAdazAMgI sarva muni janane gaNagharo mukhe zIkhavavA lAgyA. tathA prabhu vihAra karIne anyatra padhAryA. paropakAra paramAtmA jagata jIvonA uddhAra karavA mATe vicaravA lAgyA. ||114 cakrAghAre bharatakSetrane bharata bhUpa paNa jIte re, chatAM ayodhyAmAM nA pese, cakra hajI koI rIte re. paro. vi. artha:- cakranA AdhAre AkhA bharatakSetrane bharata rAjAe jItI lIdhuM. chatAM te cakra hajI koI rIte ayodhyAmAM pesatuM nathI. 115nA Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (104) zrI RSabha jinezvara bhAga-6 sI-mana parapuruSa nA pese, svataMtra dAsya na ghAre re, pAtradAna prati pApI mana sama, cakra khase na lagAre re. paro0 vi. artha :- satInuM mana parapuruSamAM pese nahIM, svataMtra puruSa dAsya eTale dAsapaNAne dhAraNa kare nahIM, pAtradAna pratye pApInuM mana pigaLe nahIM tema cakra paNa nagaramAM praveza karavA lagAra mAtra khasatuM nathI. / / 116 / / purohita pUchyAthI boTo : "jitAyA nahi bhAI re, tethI cakra pure nA pese, cakra sahe na sagAI 2e." paro. vi artha :- purohitanA pUchyAthI teNe kahyuM H tamArA bhAI hajI jitAyA nathI. tethI A cakraratna nagaramAM pesatuM nathI. cakra kaMI tamArA bhAInI sagAIne sahana kare nahIM. / / 117|| aThThANuM bhrAtAnI pAse, dUta mokalI bolAve re, bharata-AjJA koI na mAne, prabhune sa~vA Ave re. paro vi artha :* aThThANuM bhAIo pAse dUta mokalI bharatarAjAe temane bolAvyA paNa bharatanI AzA koIe mAnya karI nahIM. paNa prabhune te saMbaMdhI sau pUchavA AvyA. / / 118 / / vinayasahita nIne sau pUche : ''rAjya dIghAM, prabhu, Ape re, ANa manAve bharata have zI? moTA thaI saMtApe re. paro. vi 539 artha :- vinayasahita prabhune namI sau pUchavA lAgyA ke prabhu! Ape amane rAjya ApyA, chatAM bharata rAjA thaI zAnI ANa manAvA mathe che? zuM moTAbhAI thaI amane saMtApe che?||119 Apa kaho te sarva karIzuM, Apa ja pujya amAre re, ,, eka ja ghI ghAryA te thAryA, te tAre ke mAre re." paro vi artha - Apa he prabhu! je kaho te sarva ame karIzuM. Apa ja amAre to pUjya cho. "eka ja ghaNI dhAryA te ghAryA, te tAre ke mAre.' e sivAya bIjo ghaNI ame ghAravAnA nathI. / / 12000 (104) zrI RSabha jinezvara bhAga-6 (rAga : chaThThI sRSTino. bholIDA haMsA re viSaya na rAciye) * RSabha prabhune 2 kuTuMbI vizva sau; vadatA pUrva-prayogaH -----... "mAnavabhava A re durlabha Aviyo, pharI pharI Ave na yoga. jAgo hai! jIvo re moha karo paro. Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha :- samavasaraNamAM birAjamAna zrI RSabha prabhune AkhuM vizva kuTuMba samAna che. chatAM pUrvabhavamAM "savi jIva karuM zAsanarasI'nI bhAvanA bhAvela tenA prayogarUpe aThThANuM putrone upadezamAM jaNAve che ke he bhavyo! A mAnavabhava prApta thavo ati durlabha che. pharI pharI AvA AtmakalyANa sAdhaka yoga hAthamAM AvatA nathI. mATe he jIvo! have jAgRta thAo ane A moharUpI zatrune sarvakALa mATe paro eTale dUra karo. vA. cAre gatimAM re bhaya maraNAdino, durlabha tyAM suviveka, ajJAne jo re jIMva bahu AthaDe, sukha icche pratyeka. jAgo artha - cAre gatimAM maraNa, rogAdino bhaya rahelo che. tyAM jaDacetanAdino suviveka pAmavo durlabha che. svasvarUpanA ajJAnavaDe jIva cAreya gatimAM bahu AthaDe che. pratyeka jIva sukhane icche che; chatAM te maLatuM nathI. rA. duHkhe baLato re Akhoya loka A, svakarma ja vairI-varga, veza gharAve re viparIta bhAvanA, bahu karatAM upasarga. jAgo. artha :- Akho loka trivigha tApanA duHkhothI baLe che. tenuM kAraNa potAnA ja bAMdhelA kama vairIvarga eTale vairIono samUha bhego thaIne phaLa Ape che. te kama dehamAM Atmabuddhi tathA paramAM mamatvabuddhirUpa viparIta bhAvanA karAvIne cAre gatimAM navA navA deharUpa veSa ghAraNa karAve che. tathA aneka prakAranA duHkho ApI bahu upasarga kare che. [3] vIra puruSo re zatru zothIne, ANe teno ja aMta, anarthakArI re janmojanma je, de duHkha re! atyaMta. jAgo. artha - vIrapuruSo to A rAga, dveSa karmarUpI zatruone zodhI zodhIne, teno ja aMta lAve che. e karmo janmojanmamAM anartha karanArA che. are! e AtmAne atyaMta duHkhanA devAvALA che. jo kaSAya-agni re Azritane dahe, nirmaLa karavA vicAra, rAkho sarve re, A avasare have, nahi saMsAre sAra. jAgo artha - kaSAyarUpI agni je eno Azraya kare tene ja prathama bALe che. mATe he bhavyo! tame sarve A avasare te kaSAyone nirmaLa karavAno ja vicAra rAkho. kemake A saMsAramAM kaMI paNa sAra nathI. A saMsAra to anitya, azaraNa ane asAra che. nepAA rAjI rAjya re zUravIra nA thatA, icche na moha-vilAsa, paribhramaNanAM re puSpo ghare khare! tRSNA-latikA khAsa. jAgo. artha - kharA zUravIra puruSo rAjya maLavAthI rAjI thatA nathI. te rAjyanA moha-vilAsane icchatA nathI. kemake kharekhara A rAjyanI tRSNArUpI latikA eTale vela te saMsAra paribhramaNanA puSpone ghAraNa karIne rahela che; arthAta je rAjasukha bhogavavAnI tRSNA rAkhe te cAra gatimAM paribhramaNa kare che. mATe rAjyasukha grahaNa karavA yogya nathI. kA. tRSNA khADI re svarga-sukho vaDe, jo jarIye nA purAya, to AzA zI re ahiMyA rAkhavI? lyo avinAzI upAya." jAgo Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (104) zrI RSabha jinezvara bhAga-6 541 artha - A jIvanI tRSNArUpI khADI svarganA sukho vaDe paNa jarAya purAya evI nathI, to ahIM A manuSyabhavamAM indriyasukhanI zuM AzA rAkhavI? mATe he Aya! have avinAzI sukhano upAya grahaNa karo ke jethI pharI koI kALe duHkha Ave nahIM. AzA samajI sarve re dIkSA grahI rahe, janaka jinezvara pAsa, suNa cakrI te re harSathI le kare saunI vyavasthA khAsa. jAgo artha - prabhunI kahela vAtane samajI sarve aThThANuM putroe tatkALa dIkSA grahaNa karI ane janaka eTale pitA jinezvaranI pAse ja rahyA. cakravartI bharata sarvanI dIkSA sAMbhaLI harSa pAmyA. tathA temanA rAjyonI vyavasthA karI khAsa saMbhALa lIdhI. IITA bAhubaline re daMta have mokale svIkAravA bhAI-ANa, paNa baLa-garve re namavA na icchatAM, mAMDe yuddha-maMDANa. jAgo. artha - have bharatezvara, maMtrInA kahevAthI bAhubaline bhAInI AjJA svIkAravA mATe dUta mokale che. paNa bAhabali baLanA garvathI namavA icchatA nathI. tethI banne vacce yuddhanuM maMDANa thayuM. temAM raNaziMgAnA re nAdo daze dize AkAze UbharAya, nobata, bherI re, haya-gaja-garjanA, subhaTa-huMkArA thAya. jAgo. artha - raNasaMgrAmanA nAdo daze dizAmAM AkAze UbharAvA lAgyA. nobata, bherI, haya eTale ghoDA, hAthInI garjanA tathA subhaTonA huMkArA jorazorathI saMbhaLAvA lAgyA. 10nA divyAyutho re cakrAdi caLakatAM, rathacakre citkAra, raja UDyAthI re ravi DhaMkAya tyAM, kare cAraNa jayakAra. jAgo. artha - divya Ayudho eTale hathiyAro tathA cakrAdi caLakatA hatA. rathanA cakrono citkAra paNa saMbhaLAto hato. sarva sainiko, ghoDAo, hAthIo, ratho vagere jorazorathI cAlavAthI eTalI dhULa UDI ke jethI sUrya DhaMkAI gayo. cAraNa bhATo paNa UMcA avAje jaya jayakAranA zabdo bolatA hatA. 11aaaa vidyAthara ne re sura-nara-agraNI vara-yaza varavA jAya, senA sAthe bharata nRpa cAliyA, rjItavA bAhubali rAya. jAgo. artha - vidyAghara, devatA tathA manuSyomAM AgevAna baghA vIratA batAvI yaza meLavavA mATe cAlyA. sarva senA sAthe bharata mahArAjAe paNa bAhubali rAjAne jItavA mATe prayANa karyuM. 12aa. bAhubalie re nRpa bahu notarI, kara taiyArI sAra, sAmA cAlyA re nija sImA sughI, gharI utsAha apAra. jAgo artha -bAhubalie paNa ghaNA rAjAone notarI laDAIne yogya sarva taiyArI karI. pachI bharatarAjAnI sAmAM potAnI sImA sudhI sarva rAjAo senA sAthe apAra utsAha gharIne cAlyA. /13nA senA sarve samakSa bAhubali, bole bolo vizALa - "moTI senA re bharatezvare bharI, temAM mAno na mAla. jAgo. Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 542 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha - pachI sarva senA samakSa bAhubali vizALa evA bolo bolavA lAgyA ke he yoddhAo! moTI senAnI bharatezvare bharatI karI che, paNa temAM kAMI mAla nathI ema mAnazo. ||14 rAtre tArA re gagane bahuM dase, ravi Ugya rahe koya? moTA vanamAM re vRkSo bahu chatAM, Dare dAvAnala toya? jAgo artha - rAtre AkAzamAM tArA ghaNA dekhAya paNa sUrya Ugye zuM te rahI zake? moTA vanamAM vRkSo ghaNA hovA chatAM zuM dAvAnala tenAthI Dare? 15nA kAma-vikAro re kalpita-sukhanA, vivigha batAve veza, dhyAnI-muni re dhyAna-hutAzane, bALe kSaNamAM azeSa, jAgo artha - kAma-vikAro manamAM UbharAya tyAre kalpita sukhanA aneka prakAra batAve. paNa dhyAna karatA muni tene dhyAnarUpI hutAzana eTale agnimAM sarvane bALI nAkhI kSaNamAM naSTa karI de che, kiMcit paNa zeSa rahevA detA nathI. 16aaaa ToLeToLAM re haraNa, ziyALanAM Take na siMha sanmukha, nAga-AkAre re rastA rokIne, dIpAvo jananI-kUkha." jAgo. artha - haraNa ke ziyALanA bhale ToLeToLAM hoya paNa te siMha sanmukha TakI zake nahIM. tema tame baghA nAga AkAre sarva rastAone rokI daI tamArI mAtAnI kUkhane dIpAvo jethI tamArI zUravIratAnuM pradarzana thAya. /17nA. pAse sainyo re banne ya AvatAM, caLake Ayutha sarva, mahAsAgare re jANe ravi-kare, mojAM jhaLake apUrva. jAgo artha :- banne sainyo pAse AvatAM sarvanA hathiyAro caLakavA lAgyA. jANe mahAsAgaramAM ravi kare eTale sUryanA kiraNathI apUrva rIte mojAM jhaLakatA hoya tema dekhAva thayo. 18 senA bhAre re gharA ghujAvatI, jANe jaLamAMhi nAva, garva-madirA re sarva pIve zUrA, banyA maraNiyA sAva. jAgo artha :- bhAre senA pRthvIne dhrujAvatI hatI. jANe jaLamAM nAva cAlavAthI pANI dhruje tema. tathA abhimAnarUpI dArUpIne baghA zUravIro sAva maraNiyA banyA hatA. "eka maraNiyo sone bhAre paDI jAya tevuM drazya jaNAtuM hatuM. 19o senApatinA re hukamana ja jue, senA saghaLI ya rAha, tyAM to gagane re moTo dhvani thayo, vALa vRtti-pravAha. jAgo artha - senApatinA ja hukamanI rAha jotI saghaLI senA raNakSetre UbhI hatI. tyAM to AkAzamAM moTo avAja thayo jethI baghAnI vRttino pravAha te tarapha vaLyo. 20aaaa. banne senA re hamaNAM suNe svaro: "je koI choDe re bANa, tene devo re de che mahAsvare RSabha prabhunI re ANa." jAgo. Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (104) zrI RSabha jinezvara bhAga-6 543 artha :- banne senAnA mANaso hamaNA ame kahIe chIe te sAMbhaLo : "jayAM sudhI ame tamArA banne pakSanA svAmIne bogha karIe tyAM sudhImAM je koI bANa choDaze tene 28Sabha prabhunI ANa eTale AjJA che, ema devo mahAsvarathI bolyA. ra1nA sajja karelI re ghanuSyana dorIo, subhaTa utArI deya, ghoDA kheMcI re sarveya rAkhatA, asi pese yAneya. jAgo artha - te sAMbhaLI, sajja karelI ghanuSyanI dorIo upara caDhAvela bANane subhaToe utArI dIghI. ghoDAnI kheMcelI lagAmane sarvee DhIlI karI tathA talavArane sainikoe myAnamAM mUkI dIdhI. rarA bherI, nagArAM re have vAge nahIM, cAraNa-caeNra nA suNAya, zira kara joDI mukuTa-ghara devatA vInave banne rAya. jAgo artha - bherI nagArAM vAgatA baMdha thaI gayA. cAraNa bhATonA avAja have saMbhaLAtA nathI. tyAre mukuTane ghAraNa karanAra devatAo potAnuM zira namAvI, hAtha joDI banne rAjA bharata tathA bAhubaline vinayapUrvaka vinaMtI karavA lAgyA. ra3AA {zabdothI re roSa zamAvatA : "sau vinayane vInaveya, jaya lakSmInA re svAmI akhaMDa cho, caramazarIrI beya. jAgo. artha :- suzabdo bolI beyano roSa zamAvatA devo bolyA : vinayavAnane sarva vinaMtI kare che tema Apa to banne caramazarIrI cho. Aja bhave banne mokSarUpI lakSmInA akhaMDa svAmI thavAnA cho. Apane ame zuM vinavIe? 24. jaganA cakSu re jevA beya cho, pUjya pitAnA subhakta, vAta amArI re banne ya sAMbhaLo, dayAthameM Asakta. jAgo artha :- Apa beya to jagata jIvone kalyANano mArga batAvavA mATe cakSu samAna cho. pUjya pitA zrI RSabhadevanA parama subhakta cho. tathA banneya dayAgharmamAM Asakta cho. mATe amArI vAtane Apa banne dhairyatApUrvaka sAMbhaLo. garapA sutIkSNa zastra re kAM kiMkaro haNo, strIjana bahu raMDAya, banne bhAI re yuddho bhale karo, sau draSTA thaI jAya. jAgo artha - sutIkSNa zastra A kiMkaro eTale sevakone haNavAthI emanI ghaNI strIo raMDApo pAmaze. mATe tame banne bhAI bhale yuddha karo ane prajA sarva drA banI te joyA kare. emAM sarva jananuM hita samAyeluM che, tathA dayAtharmano paNa e ja upadeza che. rA. gharma-nyAye re trivigha tame laDo, tajI anArya vicAra," suNIne banne re saMmati ApatA, thAya beya taiyAra. jAgo artha - gharmamAM kahyA pramANe nyAyapUrvaka tame traNa prakAre yuddha karo. paNa tamArA pitAe je prajAnuM pAlana poSaNa karyuM teno saMhAra thAya e anArya vicAra tajavA yogya che. devonuM AvuM nyAyayukta kathana sAMbhaLI banne bhAIoe saMmati ApI ane te prakAre laDavA taiyAra thayA. gArA Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 544 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 prathama laDAI re draSTi vaDe kare, sanmukhe UbhA beya, sAmA-sAmI re sthira tAkI jAe, nahi pAMpaNa hAleya. jAgo. artha :- prathama banne bhAI bharata ane bAhubala ekabIjAnI sanmukha UbhA rahI draSTiyuddha karavA lAgyA. eka bIjAnI sAmasAmA draSTine sthira rAkhI tAkIne jue che. koInA pAMpaNa hAlatA nathI. 28nA yogI jevA re banneya sthira tyAM, ravi-zazI saMdhyAkALa, aMte bhArate re AMkha mIMcI dIghI, bAhubali le jayamALa, jAgo. artha :- yogI puruSanI jema banne sthira rahyA. divasa rAta ane saMdhyAkALa vahI gayo. aMte bharata rAjAe AMkha mIMcI dIdhI ane bAhubali vijayI thayA. rA. bhISaNa zabda re banne pharI laDe, kare bharata siMhanAda, gagana-guphAmAM re te ati gAjato, bhare tribhuvana-prAsAda. jAgo artha - bhISaNa zabda karIne banne pharI laDavA lAgyA. A vANI yuddhamAM bharate bhAre siMhanAda karyo. te avAja AkAzarUpI guphAmAM atyaMta gAjato thayo. jANe traNe lokanA mahelone bharI deto hoya tema jaNAyuM. [30. bAhubalie re karI mahA garjanA, sarva cakita thaI jAya, duHzrava saune bhayaMkara lAgatI, vizva badhuM valovAya. jAgo artha :- pachI bAhabalie paNa mahAgarjanA karI. jethI sarva cakita thaI gayA. te avAja badhAne duHzrava eTale duHkhe karIne saMbhaLAya evo bhayaMkara lAgyo. jethI AkhuM vizva valovAI gayuM. [31]. caDatA caDatA re nAde vadhe have, bAhubali jItI jAya; bAhu-yuddha re bheTe malla sama, trIjI bAju racAya. jAgo artha - caDatA caDatA nAda eTale avAjo eka bIjAthI karavA lAgyA. aMte bAhubali jItI gayA. have malla eTale pahelavAnonI jema bAha-yuddha karI eka bIjAne bheTavA lAgyA. A trIjA yuddhanI bAjI zarU thaI. //3rA upara nIce re yukti-baLe thatA, paravaza karavA cahAya, bAhubalie re bharata vazamAM lIgho, pheMke nabha asahAya. jAgo artha - ekabIjAne upara nIce yuktibaLe karI paravaza karavA icche che. teTalAmAM bAhubalie bharatane vazamAM laI AkAzamAM asahAyapaNe pheMkyo. //33nA sura puSponI re vRSTi karI vade: "bAhubalino jayakAra!" bAhubaline re citta ciMtA thaI, jhIle bharatane udAra. jAgo artha :- devatAoe AkAzamAM puSponI vRSTi karI bAhubalino jayajayakAra karyo. paNa bAhubaline manamAM ciMtA thaI ke jo bhAI pRthvI para paDaze to enA prANa cAlyA jaze evo udAra bhAva lAvI hAtha UMcA karI bharatane jhIlI lIghA. 34 Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratI bAhubalInuM phula devA bilInA vijaya upara karelA puSpavRSTi vRddhi puNe bhalayunamAM lAhubalI lonI mAM uchALyo za3 yuddha bharatane haNavA bAhubalIe upADela muThThI bAhubalInA bhAva pharatAM upADela muThThI vaDe kezaloca sainikI A badhuM joI rahyA che Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (104) zrI RSabha jinezvara bhAga-6 cakrI ciMte re cakra-upAyane, AvI UbhuM ja pAsa, bhAI upara te re! pheMke, chatAM pharyuM pAchuM, jANe udAsa. jAgo artha :-- cakravartIe have jItavAno upAya A cakra che. te pAse ja AvI UbheluM che ema ciMtavI bhAI upara pheMkyuM chatAM jANe udAsa thaI te kArya karyA vagara ja pAchu pharyuM. // 35 // kuTuMbIne re te nA haNI zake; bAhubali ANe krogha, 'nyAya tajI te 2e cahe zira cheThavA, to huM haNuM avirotha.' jAgo. artha :-- e cakra kuTuMbIne haNI zake nahIM, paNa bAhubaline A joI krodha Avyo ke nyAyamArgane tajI anyAyamArge A mAruM zira cheda karavA icche to huM paNa avirodhapaNe ene have haNI zakuM. 36 ema vicArI re muSTi ugAmIne bharata bhaNI doDI jAya, yamadUta jevo re ati vikarALa te, aho ! varSo thaMbhI jAya. jAgo 545 artha :- ema vicArI bAhubali bhayaMkara muThThI ugAmIne bharata cakrI tarapha doDyA. te vakhatano dekhAva yamarAja jevo ati vikarALa hato. paNa thoDI ja vAramAM aho ! te thaMbhI gayA. ||3nA ja dAvAnalathI re artha vidagdha zuM virUpa vRkSa-anumAna, nirbaLa dekhe re bharata-mukha myAna te, hima-hata kamaLa samAna. jAgo artha :bAhubalie bharatane dAvAnalathI artha vidagdha eTale aDadhA baLIne bhasma thayelA kadarUpA vRkSa samAna nirbaLa joyA tathA temanuM mukha hiMmata kamaLa eTale ghaNo vakhata ThAra paDavAthI jema kamaLa haNAI gayuM hoya tema joyuM. tethI bAhubalinA vicAro pharI gayA. / / 38 / / citte ciMte re bAhubali have: "huM ladhu bhrAtA toya, bhUmi mATe re bhAI harAviyA, muja sama adhama na koya. jAgo artha :-- have manamAM bAhubali ema ciMtavavA lAgyA ke huM nAno bhAI hovA chatAM tuccha pRthvI meLavavA mATe moTA bhAIne harAvI dIdhA ema lokavAyakA thaze. mArA jevo A jagatamAM koI aghama nathI. ||3llA mujabala mAruM re A nahi kAmanuM, rAjya mane ho tyAjya, koNe koNe re bhUmi nathI bhogavI? bhRza sama sau sAmrAjya, jAgo artha :- A mAruM bhujabaLa AvA kAma karavA mATe nathI. A rAjya-ridghi AjathI mAre tyAjya che. A pRthvIne koNe koNe nathI bhogavI? baghAe bhogavI che. 'sakaLa jagata te eThavatu' eTale AkhuM jagata eMThavADA samAna che, mArA mATe have A sarva sAmrAjya tRNa eTale taNakhalA barAbara che. / / 40 / / bhUMDA mote 2e viSa daI mAratA bhAI, pitA ke putra rAjyo mATe rai Na rudhire pUre, sahe nakAdi amutra, jAgo artha :-- A jagatamAM rAjyo mATe bhAI, pitA ke putrane bhUMDA mote viSa daIne mArI nAkhyA che. jema koNike pitAne jelamAM nAkhyA athavA cUlaNie potAnA putra brahmadattane mAravAno prayatna karyo. vaLI Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 546 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 rAjya meLavavA arthe yuddha bhUmine rudhira eTale lohIthI pUrI de evA kAma karI aMte marIne amutra eTale paraloke jaI naraka nigodAdimAM paDI anaMtaduHkhane sahana kare che. [41] tAte tyAguM re je duHkha jANIne, temAM zuM hoya sukha? mRtyu-mukhe re sakaLa jaga A paDyuM, dekhe nA nija duHkha. jAgo artha :- tAta eTale pitA zrI RSabha prabhue je rAjyane duHkharUpa jANIne tyAgI dIdhuM. temAM zuM sukha hoI zake. A saghaLA jagatanA loko mRtyurUpI magaramacchanA mukhamAM deDakArUpe paDelA che. magaramaccha moTuM dabAve ke kSaNamAM tenuM mRtyu thaI jaze; paNa e maraNanA du:khanuM ene bhAna nathI. ll4rA svajana na koI re aMte bacAvaze, na maMtrI, purohita sainya, pRthvI-pAlo re pRthvI tajI gayA, jyAM tRSNA tyAM dainya." jAgo artha - svajana kahevAtA sagA saMbaMdhIo, maMtrI, purohita ke senA aMtakALe maraNathI koI bacAvI zakaze nahIM. pRthvInuM pAlana karanArA rAjAo paNa te pRthvIne tajI cAlyA gayA. jyAM hRdayamAM tRSNA che tyAM ja dainya eTale dInatA, garIbAI athavA lAcArapaNuM che. mATe aMza mAtra koI paNa padArthanI tRSNA rAkhavA yogya nathI. jeTalI tRSNA vaghAre teTalA janmamaraNa paNa vadhAre che. 43 ema vicArI re pragaTa vade haveH "khamAvuM huM, he!bhrAta, avinaya roSe re meM bahu Adaryo, huM jaI sevuM re tAta." jAgo artha - ema vicArI have zrI bAhubali pragaTarUpe bolyA : he bhAI! huM tamane khamAvuM . meM roSa eTale gussAmAM AvI tamAro bahu avinaya thAya evuM AcaraNa karyuM, te yogya nathI. have huM pitA RSabha prabhu pAse jaI temanI sevA karIza. e mAro AkharI nirNaya che. 44 nabhathI vRSTi re pharI devo kare, vaMde sau eka sAtha, bharatezvara to re Agraha karI kahe: "tame thayA nRpa-nAtha. jAgo artha :- AkAzamAMthI devoe A sAMbhaLI pharI puSpa vRSTi karI. tathA sarva devoe eka sAthe zrI bAhubaline namaskAra karyA. bharatezvara paNa Agraha karI kahevA lAgyA ke he bAhubali! tame nRpa-nAtha eTale sarva rAjAonA nAtha evA cakravartI narendra thayA. 4pAA. huM to hAryo re saunI samakSa A paribhava-dUSita rAjya, na ruce karavuM re, cakrI tame kharA, khamajo muja aparAtha. jAgo. artha :- haM to sau prajAjananI samakSa hAryo. A rAjya AvuM paribhava eTale apamAnakArI ane dUSita arthAt doSa-dUSaNavALuM che. A rAjya karavuM mane rucatuM nathI. tame kharA cakravartI cho. mATe mArA karelA aparAdhanI kSamA karajo. I46o. paDatAM jhIlyo re karuNA karI tame, nahi to mRtyu ja thAta, cakrAdi nA re rakSA karI zakata, da6 oNvana sAkSAt. jAgo artha - tame mane karuNA karI AkAzamAMthI paDatA jhIlyo. nahiM to mAruM mRtyu ja thAta. A cakrAdi kAMI rakSA karI zakatA nahIM. mane tame pharI sAkSAt navajIvana ApyuM che. 4LA Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (104) zrI RSabha jinezvara bhAga-6 547 purI ayodhyA re cAlo have tame, karI rAjyAbhiSeka, zire tamAre re mukuTa maeNkIza huM, laIza pachI sAghubhekha. jAgo artha :- tame have ayodhyA nagarIe cAlo. tamAro rAjyAbhiSeka karI tamAre zire huM mukuTa mUkIza pachI huM munipaNuM aMgIkAra karIza. II48aaaa sau iMdiyo re vaza karI vicaruM, tajI pApa-puNya-baMgha, prANa samarpa re yogavidyAnamAM, sadAya rahuM nibaMdha. jAgo. artha :- munipaNAmAM pApa-puNyanA baMghane tajI sarva indriyone vaza karI vicarIza. tathA mArA dazeya prANane mokSanI sAthe joDe evA yoganA vighivighAnamAM samarpI huM sadAya nibaMgha rahIza. I49aa "mokalI vanamAM re bharata sau bhAIne, rAjya kare niSphara', e apavAde re rahevuM nA game, kahyuM mAno he! zura." jAgo artha :- sarva bhAIone vanamAM mokalI niSphara eTale nirdayI kaThora hRdayavALo evo bharata A rAjya kare che, evA lokApavAde mane ahIM rahevuM game nahIM. mATe he! zuravIra evA bAhubali meM A vAta kahI tene tame mAnya karo. I/50nA te sAMbhaLatAM re bAhubali vaDeH "bALalIlA che ke yAda? uchALI huM re jhIlato Apane, gharo na kAMI viSAda, jAgo artha - A sAMbhaLIne bAhubali kahe : bALalIlA yAda che? huM Apane uchALIne jhIlato hato. to emAM kAMI viSAda eTale kheda karo nahIM. 51aaaa mArI tamArI re vacce na hArajIta, saghaLuMya mAno phoka; bALaka-buddhi re mArI visArI dyo, pUje tamane triloka. jAgo artha - mArI tamArI vacce koI hArajIta nathI. mATe saghaLuMya phoka mAno. mArI A bALakabuddhine visArI dyo kemake tamane traNeya loka pUje che. cakravartI hovAthI devo paNa tamArI sevAmAM hAjara che. IfparA jeNe dIdhuM re tene ja ApavuM rAjya, jo bhAse doSa; viSa sama lAge re bhogo mane baghA, Apa upara nA roSa." jAgo. artha - jo tamane rAjya doSarUpa bhAse to tamane jeNe rAjya ApyuM temane ja pAchuM ApavuM athavA te kahe tema karavuM. mane to A baghA bhogo have jhera samAna lAge che. Apa upara koI prakArano mane have roSa arthAtu gusso nathI. pA. bharatezvarane re samajAva maMtrIo, ayodhyA teDI jAya, vanamAM cAlyA re bAhubali have, kevaLI banavA cahAya. jAgo artha - bharatezvarane maMtrIo samajAvI ayodhyA teDI gayA. tathA bAhubali have vanamAM kevaLI banavAnI icchA rAkhI cAlyA. /pa4nA kelAse te re paththara samA UbhA. kAyotsarga akaMpa. ThaMDI, varSA re taDako sadA sahe, tapa tapatA te mahaMta. jAgo Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 548 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha - kailAsa parvata upara kAyotsarga dhyAne akaMpa paththara samAna UbhA rahyA. tyAM A mahAtmA tapa tapatA ThaMDI, varSA ke taDako sadA sahana kare che. gA5pA RSabha samIpe vicAra javA hato, paNa pakaDe duSTa mAna, namavuM paDaze re nAnAya bhAIne, muni-niyamo baLavAna. jAgo. artha :- RSabha prabhu pAse pahelA javA vicAra hato. paNa duSTa mAne pakaDI lIdhAM. tyAM jaIza to nAnA bhAIoe pahelA dIkSA lIghelI hovAthI temane namavuM paDaze. munigharmanA AvA niyamo baLavAna che. te pALavA paDaze. pA. bArI zothe re: kevaLI thaI javuM; tyAM nahi namana-AcAra, deva-gurune re vaMdI stavI ghare bhAve muni-vyavahAra. jAgo. artha - mATe evI bArI zodhI ke kevaLI thaIne tyAM javuM. kevaLajJAna thayA pachI eka bIjAne namavAno AcAra nathI. tethI deva-gurune vaMdana karI, stavanA karIne bhAvathI munigharmanA AcArane ghAraNa karyo. paNA bhava-maeNLa jevA re jANa upADatA, zira-dADhI-mUcha-keza, gharI pratijJA re mahAvrata AdinI, uttara guNanIya azeSa jAgo. artha - zira, dADhI ane mUchanA vALane saMsAranA mULa jevA jANI ukhADI lIghA. pachI paMca mahAvratanI tathA tenA uttara guNonI paNa pratijJA saMpUrNapaNe ghAraNa karI. //paTA. pariSaha saghaLA re sahavA UbhA rahyA, tajI zarIra-saMbhALa, vana-taru jevA re carma-taru temane gaNe pazu-paMkhI-baLa. jAgo artha - jaMgalamAM have zarIranI saMbhALa lIdhA vinA saghaLA pariSahone sahana karavA UbhA rahyA. jaMgalanA bALabuddhi jevA pazu paMkhIo paNa temanA cAmaDAnA banelA zarIrarUpI vRkSane jaMgalanA vRkSa samAna mAnavA lAgyA. //palA zira para besI re kAga 'kAkA' kare, velo vaTe zarIra, haraNAM khaNatAM re zRMga UgatAM ghasI, sau sahatA zuravIra. jAgo artha - temanA zira upara kAgaDAo kA-kA kare; velo zarIre vIMTAI gaI, haraNAo ziMgaDA UgatA khAja AvavAthI temanA zarIre ghase. paNa e sarva te zuravIra sahana karatA hatA. 60nA kIDI maMkoDI re DAMsa DesatA ghaNA, nAga vaLI vikarALa, velI-phUle re zIta-sugaMghamAM vIMTAya jANe vALa. jAgo artha :- kIDI, maMkoDI ke ghaNA DAMsa temane DaratA hatA. vaLI vikarALa nAga paNa velanA phulonI sugaMdhane lIdhe athavA zIta eTale ThaMDImAM vALanI jema temanA zarIre vITAI jatA hatA. dulA jANe saghaLuM re paNa nahi lekhave, siMhanAda saMbhaLAya, vIjaLI paDatAM re vajazilA tUTe, nahi bhaya-zaMkA thAya. jAgo Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (104) zrI RSabha jinezvara bhAga-6 549 artha :-- te badhuMya jANe paNa tene gaNe nahIM. siMhanI garjanA saMbhaLAya, vIjaLI paDatAM vajra jevI zilA tUTI jAya to paNa temane koI prakAre bhaya ke zaMkA thAya nahIM. evA te zUravIra hatA. II62aa vAvAjhoDe re velA tUTI jatA, sahe jaLadhArA-mAra, AMgaLIomAM re dAMkuro Uge, toya khase nA lagAra. jAgo artha :-- vAvAjhoDuM AvavAthI velAo tUTI jatAM varasAdanI jaLadhArAno mAra sahana kare che. AgaLIomAM ghAsanA aMkura UgI gayA toya lagAra mAtra tyAMthI khasatA nathI. / / 63 / / tanu para bAjhe re jALa zevALanI, vasatAM jaMtu aneka, RSabhaprabhune niraMtara aMtare rAkhe, ghIne viveka, jAgo artha :-- zarIre zevALanI jALa bAjhI gaI. temAM aneka jaMtuo AvI vasyA. chatAM vivekane ghAraNa karI zrI bAhubali, zrI RSabhaprabhune ja niraMtara aMtaramAM rAkhe che. / / 64 // nidrA tyAgI re varSa pUruM rA, nirbaLa karI bahu karma; RSabhaprabhunI re divyadhvani sphure : "bAhubali zodhe dharma. jAgo artha :- nidrAno tyAga karI, ghaNA karmone nirbaLa karI zrI bAhubali eka varSa puruM dhyAnastha rahyA. pachI ekavAra zrI RSabhaprabhue divyadhvanimAM jaNAvyuM ke bAhubalidhyAnamAM UbhA UbhA gharmane zodhe che. paNa dharma pragaTa thato nathI. / / 5 / / vicAra jAgyuM re kevaLa pAmaze, suMdarI-brAhmI-nimitta, 'UMcA karIthI re Utaro' eTaluM surNA palaTAze citta." jAgo artha :-- brAhmI ane suMdarInA nimitte vicAra jAgavAthI te kevaLajJAnane pAmaze. brAhmI ane suMdarI tyAM jaI kaheze ke 'UMcA karI eTale hAthI uparathI have nIce Utaro; te sAMbhaLIne tenuM citta palaTAI jaze. 19nA haSa~ beno re bAbila zoIne, vadatI prabhu-Adeza, 'UMcA karIthI Utaro" suNatAM, vicAre sAdhu-veza. jAgo artha - harSapUrvaka banne bahenoe bAhubaline zodhI laI prabhuno Adeza kahyo ke 'vIrA mArA gaja - thakI Utaro.' te suNatAM vicAravA lAgyA ke huM to sAdhuvezamAM chuM, huM kyAM hAthI upara beTho chuM. / / 6 / / svara benono re oLI ciMtave: "ucca karI to mAna, A upakArI re beno ya vaMdya che, nAnA bhAI samAna. jAgo - artha :- banne benonA svarane oLakhI ciMtavavA lAgyA ke vAta kharI che. A mAnarUpI ucco hAthI che, tenA upara huM beTho chuM. A banne baheno paNa mArI upakArI hovAthI nAnA bhAI samAna vaMdanIya che. / / 8 / / prabhunA yoge re RSabha samAM badhAM, narthI AtmAmAM bheda, zAne kAje re dUra rahI huM sahuM, nahi namavAmAM kheda." jAgo artha :- prabhuno yoga thavAthI badhA bhAIo RSabhadeva samAna che. sarvanA AtmAmAM koI bheda = nathI. zAne mATe huM temanAthI dUra rahI pariSaho sahana karuM. temane namavAmAM kheda hovo na joIe. / / 6 / / Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 5 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 jJAna-ravi tyAM re pUrNa prakAziyo, utsava karatA deva, AvyA bhAI re bharatacakrI tahIM, kare utsAhe seva. jAgo. artha - upara pramANe bhAva thatAM kevaLajJAnarUpI sUryano saMpUrNa prakAza pragaTa thayo. devo utsava karavA lAgyA. bharata cakravartI paNa tyAM AvI utsAhapUrvaka temanI sevA karavA lAgyA. //70gA. RSabha-sabhAmAM re pachI sahaje jatA, sarve kevaLa sAtha; ati AnaMde re prabhune have stave bharatezvara bhUpa-nAtha - jAgo. artha - pachI zrI bAhubali RSabhaprabhunI sabhAmAM eTale samavasaraNamAM jaI sarve kevaLIbhagavaMta sAthe virAjamAna thayA. have sarva rAjAonA nAtha evA bharatezvara cakravartI zrI bAhubaline kevaLajJAna thavAthI ati AnaMda pAmyA, paNa potAnI svadayA AvavAthI vairAgyapUrNa vANIe zrI RSabha prabhune vinayapUrvaka kahevA lAgyA. I71 "A saMsAre huM hajIM DUbiyo, pAmyo na kevaLajJAna, kyAre kyAre re he! prabhu, Apazo A bALakane ya bhAna? jAgo artha :- he prabhu! sarve bhAIo kevaLajJAna pAmyA ane huM hajI A saMsAramAM ja DUbI rahelo chuM. kevaLajJAnane pAmyo nathI. mATe he prabhu! A bALakane paNa bhAna kyAre Apazo? ||7ro. bhAra utAro gahana bhava-cakrano, gamatA nathI A bhAga, tAro tAro vibhAva-pravAhathI, gho nitya-zuddha-upayoga. jAgo artha - A gahana saMsArarUpI cakramAM sadA bhaTakavAno bhAra he prabhu! have utAro. A bhogo mane gamatA nathI. A vibhAva bhAvonA pravAhathI mane tAro tAro. have mane sadA AtmAno zuddha upayoga Apo. e vinA kAMI joItuM nathI. II73NA. eka aTUlo re raDavaDuM rAjyamAM, duHkhI aMghA samAna, dIdhuM Ape re bhautika rAjya A, dyo have kevaLajJAna." jAgo. artha - eka aTUlo eTale uttama puruSanA saMga vinA duHkhI AMdhaLA mANasanI jema huM A rAjyamAM raDavaDuM chuM. Ape mane bhautika rAjya ApyuM, paNa have kevaLajJAna Apo ema icchuM chuM. II74 azru sAthe stuti karI besatAM, pragaTya avadhijJAna, tethI jANyuM re karma hajIM bhoganAM bAkI alpa pramANa. jAgo. artha - AMkhamAM AMsu sAthe prabhunI stuti karI besatAM bharatezvarane avadhijJAna pragaTa thayuM. tethI jAyuM ke hajI kama alpa pramANamAM bhogavavAnA bAkI che. II7pA prabhunA boghe re vathI jAgRti ati, pacha nija pure jAya, sevaka rAkhe re mAtra cetAvavA, karI toraNa racanAya. jAgo artha :- RSabha prabhue bodha ApavAthI jAgRti atyaMta vadhI gaI. pachI potAnA nagaramAM gayA. mAtra potAne cetAvavA sevako rAkhyA. tathA jAgRti tAjI rAkhavA mATe evA toraNonI paNa racanA karI. aMtaramAM AtmakalyANanI garaja hatI tethI evA upAyo racyA. I76aaaa Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (104) zrI RSabha jinezvara bhAga-6 dara daravAje re ghaMTaDIo taNuM toraNa karatuM nAda mukuTa aDatAM re jaLave pravezatAM satsaMgatinI yAda. jAgo artha :- prati daravAje ghaMTaDIovALA toro bharatezvaranuM mukuTa aDatA avAja karI evI jAgRti ApatA ke satsaMga kara, satsaMga kara. // 7 // rAkhe niraMtara lakSa svatino, AzA nahIM cukAya, RSabha-caraNamAM re sthira mana ropIne kAryo viyoga thAya. jAgo artha :- bharatezvara niraMtara sva Atmahitano lakSa rAkhe che. prabhunI AjJAne cukatA nathI. manane RSabha jinezvaranA caraNamAM sthira rAkhI badhA kAryo viyoge eTale vacanayoga ane kAyayogathI kare che. ema rAjya karatAM chatAM paNa alipta rahe che. zabdA 551 maMdirothI re karI bhUmi zobhatI, bhakti kare te sadAya, dAnAdithI re vrartIjana poSatAM, bhava taravA te cahAya. jAgo artha - navA navA maMdiro bAMthI bhUmine zobhatI karI. prabhunI bhakti svayaM sadA kare che, dAnAdi ApI vratIjanone poSaNa Ape, tathA saMsArarUpI samudrane taravAnI icchA hRdayamAM sadA rAkhe che. / / 9 / / satzAstronuM zravA, carcA kare, prabhudarzananA bhAva, saMgha sakaLanI re sevA bahu kare, vadhArI dharma-prabhAva. jAgo artha :- sazAstronuM zravaNa kare, carcA kare, sAkSAt prabhunA pratyakSa darzana karavAnA bhAva rAkhe, = tathA sakaLa saMghanI sevA bahu karI dharmano prabhAva vadhAre che. 80 / / vihAra karatA 2e prabhu bahu dezamAM, Ave sugurjara deza, punita pagale re pAvana bhUmi kare, de uttama upadeza. jAgo artha :- ghaNA dezamAM vihAra karatA prabhu uttama evA gujarAta dezamAM padhAryA. potAnA pavitra pagalAthI A bhUmine pAvana karI uttama upadezanA dAtA thayA. / / 81 / / letA loko re dIkSA, vrato ghaNAM zatruMjaya saMgha jAya, bhaktibhAve re gurjara bhUmi hajI gAMDI jagamAM gaNAya. jAgo artha :-- prabhu pAse ghaNAe dIkSA lIdhI, vrato grahaNa karyA. zatruMjaya tarapha caturvidha saMgha cAlyo. prabhu pratye vizeSa bhaktibhAva karavAmAM A gujarAtanI bhUmi jagatamAM gAMDI gaNAya che. / / 82 / / varNI saurASTre re prabhu ke dezanA, giri para sau sthira thAya, kahe prabhu tyAM re puMDarika Adine : "kheda dharo nA jarAya. jAgo artha :-- vaLI saurASTramAM RSabha prabhue zatruMjaya girI upara evI dezanA ApI ke saunA pariNAma sthira thayA. tyAre prabhue puMDarika gaNadhara Adine kahyuM : mukti meLavavA mATe manamAM koI prakArano kheda rAkhazo nahIM. zA thoDA kALe re mukti maLI jaze, ajaba A giri-prabhAva,' anazana karIne re bahu munio rahyA, levA aMtima lA'va. jAgo Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 5 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha - thoDA samayamAM mukti maLI jaze. A zatruMjaya girIno ajaba prabhAva che. te sAMbhaLI aMtima mukti meLavavAno lahAvo levA ghaNA munio anazana vrata dhAraNa karI tyAM rahyA. 84 zazanI sAthe re tArA samA muni rahetA puMDarika pAsa, sarva rjIvone khamAvI sarva te dhyAne karatA nivAsa. jAgo. artha - caMdramAM sAthe tArA rahe tema puMDarika gaNathara sAthe je munio rahyA, temaNe sarva jIvone khamAvyA, pachI teo dhyAnamAM sthita thaI gayA. pA. kevaLa pAmyA re caitranI puname gaNaghara Adi re sarva. AThe karmo khapAvI te gayA mokSe; tethI suparva. jAgo artha :- caitra suda punamanA divase gaNadhara Adi munio kevaLajJAnane pAmI AThe karmone khapAvI mokSe paghAryA. tethI A caitra sudI punamano suparva zarU thayo. zatruMjayanuM re tethI yathArtha che siddhAcala zuMbha nAma, prathama prabhunuM re prathama sutIrtha e, siddhidAyaka ghAma. jAgo artha :- zatruMjayanuM tethI siddhAcala zubha nAma yathArtha che. prathama tIrthakara RSabha prabhunA prathama ahIM AgamanathI mokSasiddhine devAvALuM A prathama sutIrtha banyuM. [87thI. bharatapati tyAM racAvI maMdiro, sthApe pratimA aneka, gaNathara Adi re sarvanI, AdiprabhunI ya eka. jAgo artha :- bharatapati bharatezvare tyAM aneka maMdiro racAvI temAM aneka pratimAonI sthApanA karI. gaNaghara Adi sarva mokSagAmI munivaronI tathA Adi prabhu zrI RSabhadevanI mukhya maMdiramAM sthApanA karI. II88 vihAra karIne re aSTApade prabhu, jagahita karatA jAya, bharata paghAre je te girizikhare, AnaMda atizaya thAya. jAgo. artha :- pachI tyAMthI vihAra karI jagatanuM hita karatA prabhu aSTApada parvata upara AvI pahoMcyA. bharatezvara paNa te girinA zikhara upara pathArI prabhunA darzana karIne atizaya AnaMdane pAmyA. I89 vANI suNIne re prabhunI nirmaLI, prazna pUMche che ke rAyaH A pariSadamAM re koI evo haze je tIrthakara thAya?' jAgo. artha - prabhunI nirmaLa vANI sAMbhaLIne bharata rAjAe prazna pUchyo ke prabhu! A samavasaraNanI bAra pariSadamAM koI evo jIva haze ke je tIrthaMkara thaze? 90gA. divya dhvanithI re prabhu bole have "tuja suta marIci nAma, thaze A bharate re tripuSTa nAmathI prathama kezava guNaghAma. jAgo. artha :- divya dhvanithI prabhu have bolyA ke tAro putra marIci A bharatakSetramAM prathama tripuSTa nAmathI guNadhAma evo kezava eTale vAsudeva thaze. II91aaaa Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (104) zrI RSabha jinezvara bhAga-6 5 53 mahAvidehe re cakravartI thaze, thaze ahIM mahAvIra tIrthakara te re covIsamAM thaI, siddhapada leze sthira." jAgo artha - vaLI mahAvideha kSetre cakravartI thaze. temaja ahIM bharatakSetramAM mahAvIra nAme covIsamAM tIrthaMkara thaI sthira evA siddhipadane pAmaze. IIkarA AjJA laIne re marIci vaMdavA, vaMdatA vadatAM rAyaH "prabhu kahe ke re mahAvIra nAmanA, tame thazo jinarAya. jAgo artha - prabhunI AjJA laI bharatezvara marIcine vAMdavA gayA. te vaMdana karatA ema bolyA : prabhu RSabhadeva ema kahe che ke tame mahAvIra nAmanA jinarAja thazo. I93nA mahAvidehe re cakravartI thazo, Adi nArAyaNa Apa, tIrthakaranI re zakti gaNI namuM, varazo pUjya pratApa". jAgo. artha - mahAvideha kSetramAM tame cakravartI thazo. tathA bharatakSetramAM prathama nArAyaNa eTale vAsudeva thazo. tIrthaMkara thaI pUjyatAne pAmazo evA tamArA pratApa ane zaktine mAna ApI huM tamane namana karuM chuM. 94. jAya ayodhyA re bharata bhRpAla te; marIci ati malakAya, nAce, kUde re kulamada poSatAM, samyaka bhAvo bhulAya - jAgo artha :- pachI bharata rAjA ayodhyAmAM gayA. paNa marIci potAne maLanArI evI ucca padavIone smarI bahu malakAyo. te potAna ikvAku kuLamadane poSaNa Apato samyaka bhAvone bhUlI jaI khUba nAcyo, kUdyo ane kahevA lAgyo. 9pA. "Adi dAdA, prathama cakrI pitA, huM cakrI vAsudeva, tIrthakaranI re padavI ya Avaze, aho! devAdhideva." jAgo. artha - mArA dAdA Adi eTale prathama tIrthaMkara zrI RSabhadeva, mArA pitAzrI bharatezvara te pahelA cakravartI, huM cakrI ane vAsudeva thaIza. vaLI aho! devAdhideva tIrthaMkaranI paNa mane padavI prApta thaze. amAru IkvAkuM kuLa keTaluM UMcu che. 96nA ema maLe te re caDhIne bAMghatA, karmo lAMbAM apAra, girithI gaMgA re paDI udadhi jatAM zatamukha banatI, vicAra. jAgo artha - ema marIcie madamAM caDhIne apAra lAMbA kALanA karmo bAMdhI dIdhA. jema girI uparathI gaMgA nadI nIce paDIne udadhi eTale samudramAM bhaLatAM tenA seMkaDo mukha banI jAya tema marIcinA seMkaDo bhava vadhI gayA. I9LA. bharate svape re merugiri Dolato dITho acAnaka ema, paeNche prabhAte repurohita-ratnane "AvyuM svapna A kema?" jAgo artha - bharatezvare svapnAmAM acAnaka meruparvatane Dolato dITho. prabhAtamAM ratna jevA purohitane pUchyuM ke mane AvuM svapna kema AvyuM? I98 Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabodha-vivecana bhAga-2 purohite re jyotiSathI kahyuM : "thaze prabhunuM nirvANa," bharata padhAre re aSTApade have, pagapALA mUrkI mAna. jAgo artha * purohite jyotiSa vidyAvaDe kahyuM ke prabhunuM nirvANa thaze. tethI bharatezvara have mAna mUkIne pagapALA cAlI aSTApada parvata upara padhAryA. / / 99 // 554 indra pathAre re prabhu pAse have, Ave devo aneka, prabhu mudrA to re gaMbhIra, mauna che, 52ma zAMta, sthira cheka. jAgo artha :- indra paNa prabhu pAse padhAryA. aneka devo paNa AvyA. prabhunI mudrA to gaMbhIra, mauna, paramazAMta ane sthira che. / / 100 / / anazana-dhArI re hajAro munivaro, ghyAne sarve ya lIna, zreNI mAMDI re kevaLI sau thaI, karma kare sau kSINa. jAgo artha :- anazana dhAraNa karIne hajAro munivaro sarve dhyAnamAM lIna thaI gayA. zreNI mAMDI sarva karmone kSINa karI kevaLajJAnane pAmyA. / / 101|| sukha-Asane re prabhu beThA hatA, zukla ghyAne vilIna, stuti niHzabda re karI sau uramAM, rahe prabhu-caraNe lIna. jAgo artha :- prabhu sukhAsane dhyAnamAM beThA hatA. zukla dhyAnamAM vizeSa prakAre teo lIna hatA. prabhune dhyAnastha mudrAmAM nihALI temanI zabda vagara hRdayamAM stuti karIne sarve prabhunA caraNanuM dhyAna karatA lIna thayA. ||102 suMdara giri te re nIra-jharaNAM jhare; prabhu nirjarA sahita, zobhe giri te re mRga-yUtha-madhyamAM, tema munisaAhe sthita. jAgo. artha = * suMdara evA kailAsa parvata uparathI jema jaLanA jharaNA jharatA zobhe tema prabhu aghAtIyA karmonI nirjarA karatAM zobhe che. jema mRganA ToLA madhye parvata zobhe tema munionA samUha madhye sthita evA prabhu zobhAne pAme che. / / 103 / / giri para nAce re mayUra kaLA karI, prabhu-guNa dIpe anaMta, bIjAM karyo re AyuSyathI vadhu hovArthI e bhagavaMta- jAgo. artha : giri para rahelA moro jema kaLA karIne nRtya kare tema manuSyonA mana paNa prabhunA anaMta daidipyamAna guNo joI AnaMda pAme che. prabhu, AyuSya karmathI bIjA karmo vadhu hovAnA kAraNe kevaLI samuddAta kare che. 104 // apUrva rIte re karma sarakhAM kare, samuddAte vikhyAta zIra pramANe re daMDa-AkArathI, sparzI rahe lokAMta. jAgo artha :-- apUrva rIte prabhu sarva aghAtIyA karmone sarakhA kare che. jo nAmakarma, gotrakarma ane vedanIyakarmanI sthiti AyuSyakarma karatAM vadhAre hoya to nIce pramANe samuddAta kare che. prathama samaye AtmAnA pradezo zarIra pramANe daMDano AkAra thaI upara nIce lokanA aMtane sparze che. 1055 Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha :-- AkAra jANe traNeya (104) zrI RSabha jinezvara bhAga-6 bIje samaye re kapATarUpe bane, beya paDakhe vistAra, tribhuvana cIrato re bhIMta-AkAra te, sanmukha pUMTheya dhAra- jAgo bIje samaye AtmAnA pradezo kapATarUpe banI, beya paDakhAmAM phelAya che. te bhIMtano lokane cIrato hoya ema jaNAya. te AgaLa ane pAchaLa banne bAju phare che. / / 106 tevA rUpe re samaya trIje baMne pratara jANe maMthAna, cothe samaye re loka pUro paeNre; viparIta rIte svasthAna. jAgo artha :-- uparokta rIte trIjA samaye AtmAnA pradezo pratara eTale maMthAna arthAt jheraNAnA AkAre banI cAre tarapha phelAya che. cothA samaye AtmAnA pradezo sakaLa lokamAM phelAya che. tevI ja kriyA viparIta thaIne AtmAnA pradezo svasthAnamAM pAchA Ave che. ||103nA ATha samayamAM re kriyA badhI bane; pachI to ayogI thAya, traNe zarIranAM re piMjara chatAM e aDola RSabha jinarAya. jAgo 555 artha :-- mAtra ATha samayamAM ja A uparokta kriyA sarva banI jAya che; arthAt cAra samaya samuddAta thatA ane cAra samaya te kriyAne pAchI sameTanA thAya che. pachI prabhu ayogI guNasthAnakamAM Ave che. tyAM kArmA, tejasa ane parama audArika A traNeya zarIrarUpI piMjaramAM rahelA hovA chatAM paNa temAM aDola parvatanI jema RSabha jinezvara sthira thAya che. 1080 paMcAkSaranA 2e laghu uccArano kALa ayogI gaNAya, eka samayamAM re RgatithI gayA lokAgre jinarAya. jAgo = artha :- ayogI guNasthAnakamAM prabhune rahevAno kALa e I u RR lu A pAMca laghu akSara bolIe teTalo che. pachI eka ja samayamAM prabhu Rju eTale sa2La, sIdhI gatithI lokanA agrabhAga upara jaI mokSamAM virAjamAna thayA. / / 1094) sAdi-anaMto re kALa e mokSano, Atmika sukhe gaLAya, zuddha guNo sau re pragaTa dIpe sadA, kevaLajJAne bhaLAya. jAgo artha :mokSa, sAdi eTale Adi sahita che paNa teno aMta nathI. mATe tyAM anaMtakALa sudhI prabhuno samaya Atmika sukhamAM vyatIta thAya che. tyAM AtmAnA sarva zudgha guNo sadA pragaTa daidipyamAna che; je kevaLajJAnavaDe joI zakAya che. / / 110| utsava chello re indrAdi Ujave, saMskArI jina-deha, uttama zibikA re racI temAM gharI, zikhare laI jAya teha, jAgo artha :- have prabhuno chello nirvANa kalyANaka utsava indro tathA devo vagere sarva Ujave che. prabhunA = dene kSIra samudranA jaLathI snAna karAvI, gozIrSa caMdananA rasathI vilepana karI, devadRSTa vastravaDe cotaraphathI vibhUSita karI, saMskArita karyo. uttama zibikAnI racanA karI temAM indre prabhunA zarIrane sthApita karyuM. pachI vAjiMtra vagADatA devatAo tathA indro vagere prabhunA dehane aSTApadagirinA zikhara upara laI gayA. / / 111|| Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 556 prajJAvabodha-vivecana bhAga-2 kalpavRkSanAM re nava-kusumo vaDe vadhAve devI-deva, puSpapuMjathI re prabhuno deha to, na dekhAto; zI seva!jAgo artha :- deva devIo kalpavRkSanA navIna phUlovaDe prabhunA dehane vadhAvavA lAgyA. tethI puSpanA puMjothI prabhuno deha ja dekhAto nathI. aho! devonI prabhu pratye kevI sevA-bhakti che. / / 112 / / kinnara-lalanA re bhakti taNAM gIto karuNarase zuM gAya! nAga-kumA2I2e nAce kaLA-bharI, saune Azcarya thAya. jAgo artha :-- kinnara jAtinI devIo bhaktinA gIto evA karuNarasathI gAya ke sahunA hRdayane sparzI jAya. vaLI nAgakumArI devIo evI kaLAthI nAce ke je joI saune Azcarya thAya. / / 113 / / caMdanakASThe re citA karI raeNDI, padharAve jinadeha, agni-kumAre re mukuTamaNi ghasI prabhu-pade, lagADI ceha. jAgo artha :-- caMdanA kASThavaDe rUDI citA banAvI temAM prabhunA dehane padharAvyo. pachI indranI AjJAthI agnikumAra devatAe prabhunA caraNe potAno mukuTa maNi ghasIne ceha eTale citAmAM agnino saMcAra karyo. / / 114 / / mAnavabhava nA 2e jANe maLyo gaNI, tharathare bhava-bhayabhIta, trAsI saMsAre 2e jvALA prabhu-pade vaLage vA2 agaNita. jAgo artha - mane mAnavabhava maLyo nahIM ema jANIne saMsAranA duHkhothI trAsI bhayabhIta thayelI tharatharatI evI jvALA te prabhunA caraNamAM agaNita vAra vaLagavA lAgI, arthAt prabhunuM zaraNa zodhavA lAgI. / / 115 / / jamaNI bAju re gaNagharo nI citA pUjya, manohara racAya, DAbI bAjuM re sarve muni taNI uttara kriyA karAya. jAgo artha :- prabhunI jamaNI bAju pUjya gaNadharonI manohara citA racAI tathA DAbI bAju sarve munionI uttara kriyA eTale chellI agnidAhanI kriyA karavAmAM AvI. / / 116 // kapUra tathA ghI re jvALA vaghAratAM citAmAMhi homAya, jAya hyUmADo re gaganamAM UDato, zuM agni-mala mukAya ! jAgo artha :-- aSTApada parvata upara devatAo citAmAM puSkaLa kapUra tathA ghI, jvALAne vadhAravA mATe homavA lAgyA. prabhunI citAno dhUmADo UDato jAya che. te zuM prabhunA dehane sparzI agnino mela dhUmADArUpe thaI UDI rahyo che! ||117nA caudaza kALI re mAha mAse hatI, mazAla samo kailAsa, dUra dUrathI re darzana ghaNA kare, jANNa kalyANaka khAsa. jAgo artha :- mahA mahinAnI kALI caudasanA dine prabhunA dehano agni saMskAra thayo tyAre kailAsa eTale aSTApada parvata saLagelI mazAla jevo jaNAto hato. dUradUrathI agninI jvALAone joI, prabhunuM khAsa nirvANa kalyANaka jANIne ghaNA loko darzana karatA hatA. II118 / / Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (105) zrI RSabha jinezvara bhAga-7 5 57 zikhara pharatI re pradakSiNA kare sura nara bhakti-yukta, loka traNamAM re thoDI paLo lagI jhabake sukha-vidyutajAgo artha - devo tathA manuSyo jyAM prabhunuM nirvANa thayuM te aSTApada parvatanA zikharanI bhAvabhaktisahita pharatI pradakSiNA karavA lAgyA. bhagavAnanA nirvANa kalyANaka samaye traNeya lokamAM thoDI kSaNo sudhI sukharUpI vijaLIno jhabakAro thayo; arthAt sukhanuM vadana thayuM. 119aaaa sAgara-jaLathI re zAMta citA karI, rAkha, avazeSa pavitraletA loko re bhAva vizeSathI, haravA karmo vicitra. jAgo he! jIvo re moha karo paro. artha :- jyAre asthi sivAya bAkInI sarva ghAtuo dagdha thaI gaI tyAre meghakumAra devatAoe kSIra samudranA jaLathI citAgnine zAMta karyo. prabhunA zarIranI rAkha tathA asthi Adi avazeSane pavitra mAnI tenI pUjA karI, vicitra evA kamane haravA mATe, vizeSa bhAvabhaktithI loko tene levA lAgyA. he bhavya jIvo! kalyANa karavAno A amUlya avasara Avyo jANI jAgRta thAo ane A moharUpI anAdinA mahA zatruno have avazya parAbhava karo. /120nA (105) zrI RSabha jinezvara bhAga-7 (rAga : arkaprabhA sama bogha prabhAmAM, dhyAna-priyA e diThThI) pitA viyoge bharatabhUpa to zoka-samudra jhIle, zUnya mane dekhe dekhAvo, rIMjhe na gIta rasIle re ) prabhujI, boghabaLe bhava tarIe. artha :- pitA zrI RSabhajinezvara nirvANa pAmyA. tethI temanA viyoge bharata mahArAjA zoka samudramAM AvI paDyA. zUnya mana thaI baghA drazyone jue che. rasapaDe evA rasIlA gItothI paNa temanuM mana AnaMda pAmatuM nathI. teo kahevA lAgyA : prabhujI amane bogha Apo. ApanA boghabaLe ame A bhava samudrane karIe chIe. //lA vade vilApe zokAtura teH "Apa vinA nA gamatuM; yugAdideva have nA bole, anAtha muja mana bhamatuM re. prabhujI artha - zokathI Atura thayelA bharatarAjA vilApa karatA kahevA lAgyA : he prabhu! ApanA vinA mane gamatuM nathI. cothA ArAnI zarUAtamAM thayelA evA A yuganA devAdhideva have bolatA nathI. tethI Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvodha-vivecana bhAga-2 558 mAruM A mana anAya jevuM thaIne bhamyA kare che. rA tribhuvananA AdhAra hatA, prabhu, Apa vinA aMghAruM, koNa have AdhAra amAro? zAthI zreya amAruM re prabhujI artha :-- he prabhu! Apa traNeya lokanA AdhAra hatA. Apa vinA badhe aMdhAruM che. have amAre AdhAra koNa? amAruM oya eTale kalyANa have konAthI thAya? gA uttama kuLamAM athama rahyo huM A saMsAre saDato, karuNA karI udghAra karo muja, rAkho nahIM rakhaDato re." prabhujI artha :- uttama kuLamAM janmyA chatAM huM adhama rahI A saMsAramAM ja saDato rahyo. he prabhu! have karuNA karI mAro udghAra karo. mane have A saMsAramAM rakhaDato rAkho nahIM. ||4|| RSabhasena gaNadhara karI karuNA, AzvAsana ke : "bhAI, zoka taNo avasara nA Aje, utsava karo aThThAI re. prabhujI artha :- bhasena gaNaghara karuNA karIne bharatarAjAne AzvAsana ApatA bolyA ke bhAI! Aje A zoka karavAno avasara nathI. prabhu zAzvata sukharUpa mokSapadane pAmyA mATe teno aThThAI mahotsava karavo ucita che. / / 5 / / bhava tharatA maratA te mUA, prabhu to jIve nitye, ajara-amaratA pAmyA teno utsava karavo prIte re. prabhujI je artha :- je navA bhava dhAraNa karavA mare te ja kharekhara mUA che. jyAre prabhu to AtmAnA saMpUrNa zuddha svabhAvane pAmavAthI nitya jIvatA raheze. teo ajara amarapadane pAmyA che. mATe teno prItipUrvaka nirvANa mahotsava karavo joIe. / / 6 / / nirupama mokSa-pade prabhu pahoMcyA, bhavasaMkaTa oLaMgI, samA cho, saMtoSa-samayamAM na raho viSAda-raMgI re. prabhujI artha :- prabhu to trividha tApAgnirUpa bhavasaMkaTane oLaMgI jenI upamA paNa na ApI zakAya evA mokSasthAnamAM pahoMcyA che, mATe bharata! tame samaju cho, tethI AvA saMtoSa anubhavavAnA samayamAM viSAda eTale khedanA raMgavALA pariNAma manamAM na lAvo. ||nA carama-zarIrI chIe ApaNe, samajyA svarUpa kRpAthI, te ja rIte siddhipada vIzuM aMtara-kALa javAthI re. prabhujI artha :-- ApaNe carama-zarIrI chIe. ApaNA mATe A chello avatAra che. prabhu RSabhadevanI kRpAthI ApaNe AtmasvarUpane samajyA chIe. te ja rIte aMtara-kALa eTale samayano aMtara pUro thaye A ja bhave siddhipada eTale mokSarUpI lakSmIne vIzuM, / / 8 / / mokSa-bhAvanA phaLI pitAnI, zoka ghaTe nahi jarIye, mAtra zatrujana zoka kare kardI, svajana sarva sukha ghariye re, prabhujI Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (105) zrI RSabha jinezvara bhAga-7 5 59 artha :- pitA zrI RSabhadevanI mokSa meLavavAnI ja bhAvanA hatI te phaLI. mATe te saMbaMdhI kiMcita paNa zoka karavo ghaTArata nathI. mAtra koI zatru hoya te bIjAne sukhI joI kadI zoka kare; paNa ApaNe to prabhunA svajana chIe mATe prabhu anaMtasukhane pAmyA ema jANI sarvane AnaMda thavo joIe. lA. pitA-sneha to alpa samayano, sneha devano lAMbo, garbhakALathI sevA karatA, jANI amRta-AMbo re. prabhujI artha - ApaNo pitA tarIkeno sneha to alpa samayano che, jyAre devono bhagavAna pratyeno sneha to ghaNA lAMbA kALano che. te devo, indro Adi bhagavAnane amRtano AMbo jANI garbhakALathI temanI sevA kare che. ||10nA. gADha bhakta sura bhasma karI tana, nRtyAnaMda kare che, vItI vAta visArI, bhakti karatAM zoka TaLe che re. prabhujI artha - evA gADha bhakta devo paNa bhagavAnanA zarIrano agnisaMskAra karI, nirvANakalyANaka nimitte nRtya karI AnaMda kare che. tema tame paNa bhagavAnano deha chUTI gayo e vAtane visArI bhagavAnanA zAzvata zuddha svarUpanuM smaraNa karI temanI bhakti karo tethI tamAro paNa A zoka TaLI jaze. 11aaaa pitA prathama jina, tame trijJAnI, zAne zoka vaghAro? zIdhra indra agAu mokSe Apa janAra, vicAro re. prabhujI artha - ApaNA pitA A avasarpiNI kALanA prathama jinezvara che. ane tame matizrutaavadhi evA traNa jJAnanA ghartA cho. to A zokane have zA mATe vaghAro cho. indra karatAM paNa Apa pahelA zI mokSe janAra cho; teno vicAra karo. ||12aaaa tame saMsArasvaphaeNpa samajo cho, he! bharatezvara bhAI, karma-bhArathI bhUlo zAne? kone konI sagAI re? prabhujI, artha - he! bharatezvara bhAI, tame to A saMsAranuM svarUpa samajo cho. to karmanA bhArathI have kema bhUlo cho? A saMsAramAM kone konI sagAI zAzvata rahI che? I13. anaMtakALathI bhava bhamatAM bahu mAtapitA to maLiyAM, mohavaze mArAM mAnyAthI, nahi bhava-pherA TaLiyA re. prabhujI artha - anaMtakALathI A saMsAramAM bhaTakatAM ghaNA mAtApitA maLyA. temane mohavaza mArA mAnyAthI A saMsAramAM janmamaraNanA pherA haju TaLyA nathI. /14|| RSabhadeva tribhuvanapatinuM tana karmAdhIna hatuM te, sadA rahe nahi te to jANo, karmo gaye jatuM te re. prabhujI, artha - tribhuvanapati zrI RSabhadevanuM zarIra to karmAghAna maLeluM hatuM. te sadA rahI zake nahIM e to tame jANo cho. karmo nAza pAme te zarIra paNa jatuM rahe che. /15 jJAnI tyAjya gaNe zarIrAdika, zarIra jaNAtuM najare, darzana hRdaye nitya karIne, sujJa zoka parihare re. prabhujI zA Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 60 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha :- jJAnI puruSo to A zarIra kuTuMbAdine tajavA yogya gaNe che. te zarIra ApaNane najare dekhAya che. te zarIra uparathI temAM rahela temanA zuddha AtmAnuM bhAvathI hRdayamAM hamezAM darzana karIne, sujJa eTale samaju puruSo potAnA zokane parihare che. 16 ema yathArtha vicArI ure vimala bogha-ghArAthI, dAvAnala sama zoka zamAvo, vAta vatI rvIsaryAthI re." prabhujI artha - ema jJAnI puruSanI nirmaLa boghArAvaDe zarIra tathA AtmAnuM yathArtha svarUpa hRdayamAM vicArI A dAvAnala samAna zokane zamAvo ane je vAta vItI gaI che tene have visArI do. 1LA gaNaghara-vANI maghurI suNI, bharataoM zoka zamAve, ciMtA tarjI, zikSA aMtara sarjI, zira guru-pade namAve re. prabhujI, artha - zrI RSabhasena gaNagharanI amRta jevI madhurI vANIne sAMbhaLI bharatajIe zoka zamAvyo. tethI ciMtA tajI, maLela zikSAne aMtaramAM utArI zrI gurunA caraNakamaLamAM potAnuM zira namAvyuM. 18. sura surapati saha muni sau vaMdI, stUpa racI citA-sthAne gayA svasthAne, bharatapati paNa ghanya bhAgya nija mAne re. prabhujI artha :- devo indranI sAthe sarva munione vaMdana karI, tathA prabhunA citA eTale agnisaMskAra sthAne stUpa eTale ghummaTa sAthe derInI racanA karI baghA svasthAne gayA. bharatarAjA paNa A badhuM nIrakhI potAnA ghanya bhAgya mAnavA lAgyA. ||19mI jinapati-pitA-smAraka kAje, varthaka-ratna-madadathI, siMha-niSadyA nAme maMdira, bAMghe ghana behadathI. prabhujI artha - jinezvara pitAnA smAraka arthe, varghaki-ratnanI madadathI behada ghana kharcIne zrI bharatezvare siMha-niSadyA nAmanuM tyAM eka mahAmaMdira ratnamaya pASANathI baMghAvyuM. /20aaaa covIse jina-ratna-pratimA, mULa dehanA mApe, bhakti karatI bharata-pratimA, aSTApada para sthApe re. prabhujI, artha - te mahAmaMdiramAM covIse jinezvaronA mULa dehanA mApanI tathA potapotAnA dehanA varNane ghAraNa karanArI, jANe dareka prabhu pote ja birAjelA hoya tevI RSabhasvAmI Adi covIsa ahaMtonI nirmaLa ratnamaya pratimAo racIne sthApita karI. tathA bhagavAnanI bhakti karatI eka potAnI pratimA paNa zrI bharatezvare aSTApada parvata upara sthApita karI. bhaktimAM avRtinuM e eka citra che. 21aaaa. daMDa-ratnathI parvata cholI, staMbha samo te ghaDatA, yojana UMcAM ATha pagathiye giri aSTApada vadatA re. prabhujI artha - zrI bharata cakravartInI AjJAthI daMDa-ratnavaDe te aSTApada parvatane cholI staMbha samAna tenuM ghaDatara karyuM. pachI te parvatane pharatA eka eka yojana UMcA ATha pagathiA banAvyA. tyArathI loko tene aSTApada parvatanA nAme oLakhavA lAgyA. 22aaaa Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (105) zrI RSabha jinezvara bhAga-7 5 61 tethI tIrtha agamya thayuM te sphaTika-zikhara jana dekhe, sphaTikAdri, kailAsa kahe jana, atizaya tIrtha ja lekhe re. prabhujI artha - eka eka yojana UMcA pagathiAnA kAraNe te aSTApada agamya tIrtha banI gayuM. te upara manuSyo jaI zake nahIM. paNa tenuM sphaTika jevuM zikhara joIne loko tene sphaTikAdri eTale sphaTika jevo adri kahetA parvata tathA kailAsa parvata paNa kahevA lAgyA. te aSTApada tIrthane loko atizayavALuM mahAna tIrtha gaNavA lAgyA. //ra3ll. prathama pUjaoN karI bharatajIM harSe stave RSabha svAmIne, jANe pragaTa prabhunI sAme bole UbhA rahIne re : prabhune artha - maMdiramAM sarva tIrthaMkara pratimAonI prathama pUjA zrI bharatajIe karI. pachI teo zrI RSabhasvAmIne harSollAsapUrvaka stavavA lAgyA tyAre jANe pratyakSa prabhunI sAme ja UbhA rahIne bolatA hoya ema jaNAyu. ||24|| "jaga-sukha-sAgara ati upakArI, sUrya samA hitakArI, sacarAcara-jaga-unnati-kartA, amane lyo uddhArI re. prabhujI artha - stuti karatA prabhu pratye bharata cakrI bolyA ke he prabhu! Apa jagatanA jIvone sukha ApavAmAM sAgara samAna upakArI cho, sUrya samAna vizvanuM hita karanArA cho. jagatamAM rahelA sacara eTale hAlatA cAlatA tathA acara eTale ekendriyAdi sarva jIvonI Apa unnati karanAra cho. mATe amAro paNa he prabhu Apa uddhAra karo. rapA narake paNa kSaNa sukhanI lahANI, prati-kalyANaka kALe pahoMce prabhujI Apa prabhAve; sudraSTi tamane bhALe re. prabhujI artha - bhagavAnanA pratyeka kalyANaka kALe narakamAM paNa kSaNa mAtra sukhanI lhANI Apa prabhujInA prabhAve thAya che. te vakhate narakamAM rahelA samyaka draSTi jIvo tamArI smRtine pAme che. 26aaaa Arya-anArya janone sarakhA, pavana samA upakArI; mokSa viSe upakArI kone? tyAM gayA zuM vicArI re? prabhujI artha - he prabhu! Apa ahIM hatA tyAre Arya anArya sarva janone pavana samAna sarakhA upakArI hatA. have mokSamAM Apa kono upakAra karI zako? tyAM zuM vicArIne gayA? garabA Apa pratApe uttama te sthaLa, marya-loka A sAco, vizva-hitakara bogha tamAro, temAM muja mana rAco re. prabhujI artha - ApanA pratApe A mRtyuloka paNa uttama che ke je sthaLamAM Apano AkhA vizvane hitakArI bogha maLI zake. mAruM mana to ApanA boghamAM ja rAcI raho ema icchuM chuM. 28aaaa bogharRpI kara laMbAvIne pragaTa hajI, prabhu, tAro, rUpastha-dhyAne pragaTa daso cho, e AghAra amAro re. prabhujI artha - he prabhu! bogharUpI pragaTa hAtha laMbAvIne hajI mane tAro. rUpastha-dhyAne eTale mUrtisvarUpe Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 62 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 ApanuM rUpa Aje paNa pragaTa dekhAya che. e amAre AghArarUpa che. tenA AghAre ame tamArA guNonuM dhyAna karIe chIe. rAjA mamatArahita thaI prabhu, Ape sau saMsAra tajyo che, topaNa muja mana tame tajo nA, meM vicAra bhajyo e re." prabhujI artha - mamatArahita thaI he prabhu! Ape sakaLa saMsArano tyAga karyo che. to paNa mArA manamAMthI Apa jazo nahIM. e vicArane meM bhajyo che, arthAta vAraMvAra vicArIne meM draDha karyo che. [30nA covIse jina stavI ayodhyA, gayA udAsIna manathI, samajAve maMtrI sau maLIne, nRpane zAMta vacanathI re : prabhujI artha - bharatacakrI aSTApada parvata upara covIseya jinezvarone bhAvabhaktipUrvaka stavI udAsIna manathI ayodhyA gayA. tyAM sarva maMtrIo bhegA thaI zAMta vacanathI bharatarAjAne samajAvA lAgyA. /31aaaa "he bharatezvara, RSabhapitAe, vyavahAranIti calAvI, pazu sama janane zikhAmaNa daI, dayA ure ati lAvI re. prabhujI artha - he bharatezvara! RSabhapitAe vyavahAranIti calAvI pazune jema zikSA Ape tema yugalikone hRdayamAM atyaMta dayA lAvI sarva zikhAmaNa ApI che. 3rA dIkSA laI, kevaLapada pAmI, bahu jana gharmI banAvyA, kRtakRtya thaI, bahu jana saMge, mokSanagara sighAvyA re. prabhujI artha - avasara Avya dIkSA laI, kevaLajJAna pAmI, tIrthaMkara thaIne ghaNA jIvone gharmI banAvyA. aMte karavAnuM che te sarva karI laI ghaNA jIvonI sAthe prabhu mokSanagare paghAryA che. A33AA parama prabhune pagale cAlo, zoka karye zuM vaLaze? uttama guNa aMgIkRta karatAM, doSa ApaNA TaLaze re." prabhujI artha - evA mahAna prabhune pagale cAlavAmAM ApaNuM hita che. zoka karavAthI kaMI vaLe ema nathI. bhagavAnanA uttama guNone aMgIkAra karavAthI ApaNA doSo TaLaze. 34|| zokAkula mana zAMta karIne, bhaktimAM mana rAkhe, "jinapati, jinapati' japatAM japatAM, svarUpa-sukha te cAkhe re. prabhujI artha - zokAkula manane zAMta karI jo prabhu bhaktimAM rAkhe tathA jinapati, jinapati nAmano jApa japyA kare to potAnA svarUpa-sukhano svAda cAkhI zake. 3pA. vAdya, nRtya, nATaka, saMgIte vacana tanuM vartAve, vairAgye bharapUra bharata-ura, kyAMya mIThAza na lAve re. prabhujI artha :- vAdya eTale vAjiMtra, nRtya, nATaka ke saMgIta AdimAM vacana ane zarIra pravartAvavA chatAM bharatezvaranuM hRdaya vairAgyavaDe bharapUra hovAthI koI padArthamAM mIThAza lAvatuM nathI. arthAta Asakti pAmatuM nathI. 36aaaa Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (105) zrI RSabha jinezvara bhAga-7 eka divasa Adarza-bhuvanamAM, pUrNa zarIra zaNagArI, bharatezvara nija rUpa nihALe, samajaNanI balihArI re. prabhujI artha :- eka divasa Adarza eTale arisA bhuvanamAM zarIrano pUrNa zaNagAra sajI bharatezvare potAnuM rUpa nihALyuM. te jotAM ja vicAra janmyo te bharatarAjAnI samajaNanI balihArI sUcave che. / / 37 / mayUra kaLA karI nIcuM jotAM, tuccha piccha sama saratI aMgulIthI ratna-mudrikA, kArya apUrva sUcavatI re. prabhujI artha H- jema mora kaLA karI nAca karato hoya tyAre tuccha evuM eka pIMchu sarI paDe tema bharatezvaranI AMgaLImAMthI ratnanI mudrikA eTale vIMTI sarI paDI. te apUrva evA AtmakAryane sUcavanArI siddha thaI. / / 38 / / caMdra-kalA caMdrikA vinA, dIse divase jevI, darpaNamAM aMgulI dekhI, bharate azobhya evI re. prabhujI artha :-- jema caMdranI kalAo caMdrikA eTale cAMdanI vinA, divasamAM zobhA pAme nahIM, tema bharatarAjAe mudrikA vinAnI AMgaLIne darpaNamAM azobhyamAna dIThI. / / 39 / / kAraNa zodhI nIce jotAM patita mudrikA dekhe, vicAra-mALA tyAM UbharAtI, samajaNa lAve lekhe 2e. prabhujI 563 artha :-- aho! A AMgaLI zobhA rahita kema che ? tenuM kAraNa zodhI nIce jotA mudrikAne paDelI dIThI. te joIne vicAranI hAramALA eka pachI eka UbharAvA lAgI. tenA phaLasvarUpa bharatezvare potAnI sabhyasamajaNane lekhe lagADI dIghI. / / 40 / / adbhuta vicA2-preraka thaI te : "azobhyatA che zAnI? pramANa-bhUta karI samAM Aje, vIMTI zArnI nizAnI re?'' prabhujI artha :-- te mudrikA adbhuta vicArane preraNA ApanAra siddha thaI. A AMgaLInI asuMdaratA kharekhara zAne laIne che? tenuM pramANa zodhI A vAtane jema che tema Aje samaju ke A vIMTI zAnI nizAnI che? enAvaDe hAtha zobhe che ke koI bIjI rIte? 541|| ema vicArI anya aMgulI, vIMTI rahita kare te, te paNa tevI aDavI lAge, azobhya hAtha Thare che re. prabhujI artha :- ema vicArI bharatezvare bIjI AMgaLIne paNa vIMTIrahita karI ke te paNa tevI ja aDavI jaNAI arthAt hAtha azobhyamAna Tharyo. // 42 // maNi vinAnA phaNI samA kara dekhI, mukuTa utAre, kalaza vinA devAlaya jevI zarIra zobhA ghAre re. prabhujI artha :- maNi vinA sarpanI phaNA jevA hAtha azobhyamAna joI, bharatezvare mastaka uparathI mANikyano mukuTa utAryo ke jema kalaza vinA devAlaya zobhe nahIM. tema mukuTa vinA zarIra zobhArahita jaNAyuM. // 4 // Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 564 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 dUra gaLacavo karatAM grIvA, salila vinA nirdI kevI? hAra utAryo uranI zobhA, tArA vaNa nabha jevI re. prabhujI artha - gaLacavo eTale puruSanA gaLAnuM eka ghareNuM te dUra karatAM grIvA eTale garadananI zobhA te salila eTale pANI vinAnI nadI jevI zobhArahita jaNAI. tathA hAra utAravAthI hRdayanI zobhA te tArA vagaranA AkAza jevI zUnya bhAsavA lAgI. //44mAM caraNa-sAMkaLAM kADhI letAM paga daMkUzaLa jANe, pAnarahita taru sama sarvAge bhUSaNa tajI pramANe re. prabhujI artha - pagamAMthI sAMkaLA kADhI letA te paga daMkUzaLa eTale hAthInA dAMta jevA jovAmAM AvyA. ema sarva aMganA AbhUSaNono tyAga karavAthI pAnathI rahita vRkSanI jema, zobhArahita thayelA potAnA zarIrane joI, kharekhara zobhA kone laIne che te vAta pramANabhUta thaI gaI. 4pAA have vicAre : "vIMTI mATI khANa taNI, rUpALI mudrikA banI tenI zobhA karI kalpanA bhALI re. prabhujI artha - have bharatezvara vicAre che ke mATInA kaNa sAthe maLela sonuM tathA jamInanI khANamAMthI nIkaLela hIrA mANekanI banelI vIMTI te paNa mATInI khANa samAna che. hIrA mANekane sonAmAM jaDI tene rUpALI mudrikA banAvI, tene hAthamAM paherI suMdaratAnI kalpanA karI te vaDe meM zarIranI zobhA jANI. 46aaaa sarI paDI tyAM jAduM dIThuM : sau saMyogo evA, prayoga karI A jANI lIdhuM, paMkhI meLA-jevA re. prabhujI artha :- mudrikA hAthamAMthI sarI paDI ke kaMI juduM dIThuM arthAtu te hAthanI zobhA haNAI gaI. ema jagatanA sarva saMyogo kSaNika ane ane nAzavaMta che. A Aje prayoga karI jANI lIdhuM. sarva paMkhInA meLA jevuM che. je Aje che te kALe nathI. 4zA. alaMkArita aMgulIthI zobhA hAtha taNI che, hAtha vaDe tana-zobhA mAnI, zobhA mArI gaNI e re. prabhujI artha - mudrikAothI zaNagArela AMgaLIo vaDe hAtha zobhe che. hAtha vaDe A zarIra zobhe che. te zarIranI zobhAne huM mArI zobhA gaNuM chuM. //48 ati vismayatA! mArI manAtI, suMdara kAMti kevI? ratna-bhUSaNo, paTa be-raMgI gharatAM zobhe tevI re. prabhujI artha :- atyaMta Azcarya che ke A mArI manAtI suMdara kAMti kone laIne che? to ke ratnanA banelA AbhUSaNo vaDe tathA raMgaberaMgI paTa eTale kapaDA ghAraNa karavAthI te zobhA Ape che. 49aaaa tvacA manohara dekhADe che, zarIra-guptatA DhAMke, nagnapaNuM nA gamatuM tethI, kaLA karI rAya-rAMke re. prabhujI artha - suMdara kAMtine batAvanAra manohara tvacA eTale cAmaDI che. tathA kapaDA te zarIranI Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (105) zrI RSabha jinezvara bhAga-7 5 65 guptatAne DhAMke che. nagnapaNuM zobhAspada nathI, te gamatuM nathI. mATe rAya-raMka eTale rAjA ane garIba sarva lokoe te nagnatAnI azobhAne DhAMkavA tathA kRtrima zobhA batAvavA mATe AbhUSaNono upayoga karI kaLA karela che. I/50nA zarIra kharekhara! maLa-mUtrAdika malina mAlano bojo, hADa-mAMsanA mALA upara, nADI-vela caDha, jojo re. prabhujI artha :- A zarIra kharekhara jotAM maLa-mUtrAdika malina mAlano ja bojo che. tene A jIva upADIne phare che. A zarIra hADa-mAMsano mALo che. tenA upara nADIorUpI velo caDhelI che. ApanA zI viparItatA! yugala-puMje, mamatA zAnI mAnuM? parathI zobhe zarIra to para, mAnuM mAruM zAnuM re? prabhujI artha:- aho! kevI viparItatA! A pudgalanA puMjathI banela zarIramAM huM zAnI mamatA karuM chuM? A zarIra para vastuthI zobhe che mATe te paranuM che. ene huM mAruM kevI rIte mAnuM? parA vicitratA zI! mamatA mAnI, vRthA veThato duHkho; zarIra tajI AtmA uDI jAze, svapasamAM sau sukho re. prabhujI artha - aho kevI vicitratA, kevI bhramaNA, kevI bhUla ke A zarIrane mAruM mAnI huM tenA nimitte vRthA aneka prakAranA duHkho veThuM chuM. kemake mAro AtmA jyAre A zarIrane ahIM ja mUkI paraloke jaze, tyAre A dehavaDe meLavelA sarva bhautika sukho to svapna jevA thaI jaze. //pa3. aMte zaba banI paDI rahe A, zaMkA emAM zAnI? atyAre paNa e nA jANe; zabamAM mamatA mAnI re. prabhujI artha - aMte A kAyA maDadu banI ahI ja paDI raheze. emAM koI zaMkAne sthAna nathI. atyAre paNa A kAyA kaMI jANatI nathI. chatAM maDadA jevI A kAyAne jIve potAnI mAnI che. pa4. pUrve hartA nahi kAyA mArI, bhAvimAM na thavAnI, vartamAnamAM mArI mAnI, paNa te jahaeNra javAnI re. prabhujI artha :- pUrva janmamAM A kAyA mArI nahotI. bhaviSyamAM paNa AyuSya pUruM thaye A mArI thavAnI nathI. vartamAnamAM meM ene mArI mAnI che, paNa te jarUra javAnI che arthAt eka divase maraNa AvyuM A kAyAno avazya viyoga thaze. papA thaInA, che nahi, thaze nahIM muja, mUrNapaNe muja mAnuM, kAyA-mAyA karI parI A, mAnuM je na javAnuM re. prabhujI artha:- A kAyA mArI thaI nahIM, che nahIM ane thaze paNa nahIM; chatAM mUrkhanI jema tene mArI mAnuM chuM, mATe have A kAyAnI mohamAyAne parI eTale dUra karIne je kadI mArAthI dUra jAya nahIM evA AtmAne ja mAro mAnuM. pA. mArI kadIye thatI nathI to, ucita na enA thAvuM, "mArI mArI karI maruM paNa, aMte tarjIne jAvuM re. prabhujI Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 66 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha :- A kAyA mArI kadI paNa thatI nathI, to mAre paNa enA thavuM ucita nathI. A kAyA mArI che, mArI che, ema karatAM marI jAuM chuM, chatAM te mArI thatI nathI. ane aMte tene ahIM ja mUkIne javuM paDe che. paNa jyAre mArI nahi e tyAre huM eno nahi, ghAruM; vivekabuddhi ema kahe che, dRDhatA karI vicAruM re. prabhujI artha - jyAre A kAyA mArI nahIM tyAre huM paNa eno nahIM e vAtane manamAM ghArI rAkhuM. hitAhitanA bhAnavALI vivekabuddhi ema kahe che. mATe e vAtane manamAM draDha karI tenA upara khUba vicAra karuM. ||58 jagamAM je para atulya prIti, te nA nIkaLI mArI, to paranI kAyA para mAyA, bhrAntinI bImArI re. prabhujI artha :- jagatamAM je upara amApa prema che evI kAyA paNa jyAre mArI thaI nahIM, to paranI kAyA upara moha karavo te to kharekhara AtmabhrAMtinI bImArIne ja vadhAranAra che, arthAtu dehAdhyAsane gADha karanAra che. //palA. aho! bahuM huM baeNlI gayo A moha-madirA-chAke, zA zA meM saMbaMdho bAMdhyA? mAthe mRtyu tAke re. prabhujI artha - aho! A moharUpI madirAnA chAke arthAt nazAmAM huM badhuM bhUlI gayo. meM kevA kevA saMbaMdho bAMdhyA; jyAre mAthe to mRtyu tAkI rahyuM che. //6olii. aho! keTalIya yuvatI-saMkhyA, saMkhyAbaMgha tanujo, aDhaLaka lakSmI, asaMkhya vaibhava, rAjya cha khaMDa taNuM jo re. prabhujI artha - aho! strIonI saMkhyA keTalI, saMkhyAbaMdha tanujo eTale putro, aDhaLaka lakSmI, asaMkhya vaibhava tathA cha khaMDanuM rAjya; keTalI badhI upAdhi bhogavuM chuM. ema bharata cakravartI vicAre che. 61aaaa leza mAtra mAruM nahi emAM, bhogavato kAyAthI, te kAyA nA mArI TharI to, saryuM sarva mAyAthI re. prabhujI artha:- uparokta strI, putrAdi sarva vastuomAM leza mAtra mAruM nathI. ene je kAyAthI bhogavuM chuM te kAyA paNa mArI TharI nahIM to A sarva mAyAmohanA sAdhanothI have mAre saryuM. mAre emAnuM kAMI joIe nahIM. karA. saune mAthe maraNa nihALuM, viyoga najare tarato, nadInAva-saMyoga samuM sau, mohe mAruM karato re. prabhujI, artha :- saune mAthe maraNa che, e joI rahyo chuM. tethI sarvano viyoga thavAno che e najara AgaLa tare che. A badhA saMbaMdho, nadI pAra karavA mATe judA judA dezanA vyaktiono thoDI vAra mATe jema nAvamAM saMyoga thAya tenA samAna che. chatAM mohathI jIva tene mArA mAne che. I63 putra mitra lalanA lakSmIne, nathI mAnavA mArAM, huM eno nahi, e mArAM nahi; lAge sarve nyArAM re. prabhujI Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (105) zrI RSabha jinezvara bhAga-7 5 67 artha :- have putra, mitra, lalanA eTale strI tathA lakSmIne mArA mAnavA nathI. huM eno nahIM; e mArA nahIM. anyatva bhAvanA ciMtavavAthI e sarve mArAthI nyArA jaNAya che. 64 puNyAdi sAthI je pAmyo, temAM kazuM na mAruM, mArApaNuM jo nA mUkyuM to phaLa nahi Ave sAruM re. prabhujI artha - puNyAdinA kAraNo upAsavAthI je A riddhi siddhi huM pAmyo chuM, temAM kazuMya mAruM nathI. jo have paNa A padArthomAM mArApaNuM na mUkyuM to tenuM phaLa sAruM Avaze nahIM, arthAt mAThI gatinuM kAraNa thaI paDaze. 65aa raudra narakano bhoktA karavA nathI mArA AtmAne; ha paNa jo nA catuM huM to, maLyo na paramAtmAne re. prabhujI artha - mArA AtmAne raudra eTale bhayaMkara evI narakano bhoktA karavo nathI. hajI paNa jo huM nA cetuM to paramAtmA zrI RSabhadevane huM maLyo ja nathI ema mAnIza. 66aaaa. seMsaTha glAdhya janomAMno huM, prabhutA prApta gumAvuM, zaramAvA jevuM te jevuM - jagamAM zuM? ura lAvuM re. prabhujI artha - tresaTha glAdhya eTale prazaMsA karavAlAyaka evA puruSomAMno huM eka chuM. mane je prabhutA prApta thaI che tene khoI besavA jevuM karuM chuM. AthI vizeSa jagatamAM zaramAvA jevuM bIjuM zuM che? e vAtane huM hRdayamAM lAvI vicAra karuM. kazA e putro pramadA, e vaibhava, nahi sukhanAM denArAM, koI upara anurAga na rAkhuM; mArAM nathI thanArAM re. prabhujI artha - e putro, pramadA eTale suMdara strIo tathA vaibhava e kharA sukhanA denArA nathI. mATe koI upara have anurAga rAkhuM nahIM. e mArA koI kALe thanArA nathI. 68. muktiphaLa denArAM tapane tapatA te vivekI, tattvavedI phaLa tananuM pAme, ghanya! munivara TekI re." prabhujI artha - pAMca indriyanA viSayothI virakta thaI muktiphaLane ApanAra evA tapane tapatA munivaro ja kharA vivekI che. je A zarIra maLyAnuM phaLa AtmatattvanuM vedana pAme che. evA TekI eTale zraddhAvALA munivarone ghanya che. 6lA. mamatA-sAMkaLa tUTI tyAM to zreNI nirmaLatAnI caDhatA zrI bharatezvara bhUpati, banatA kevaLajJAnI re. prabhujI artha - manamAMthI moha mamatAnI sAMkaLa tUTI ke zIdhra nirmaLa evI kSapaNa zreNI para ArUDha thaI zukladhyAnane pAmI, sarva ghAtIyAkarmano kSaya karI. zrI bharatezvara bhUpati kevaLajJAnane pAmyA. 70nA Asana indra taNuM kaMpyAthI, avadhijJAne jANe : bharata bhUpati thayA kevaLI, vicare udaya pramANe re." prabhujI Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAvadha-vivecana bhAga-2 - artha :- indranuM Asana kaMpAyamAna thayuM. tethI avadhijJAne jANyuM ke bharatarAjA kevaLajJAnI thayA che, ane udaya pramANe vicare che. / / 71 / / 568 stave indra AvIne bhAve : "dhanya! kevaLI jJAnI, pitA sama jagane upakAraka, aho! nirabhimAnI re. prabhujI = artha :- indre tyAM AvI bhAvathI stavanA karatAM kahyuM che kevaLajJAnI! Apane dhanya che. pitA zrI RSabhadeva samAna Apa paNa ahIM! nirabhimAnI, jagata jIvonuM kalyANa karavA mATe have upakAraka banyA cho. / / 72 jJAna parama pAmyA tapa vinA, guDha tapasyA-dhArI, indrapada-saMtApa zamAvavA, sevA meM svIkArI che. prabhujI artha :-- he aMtaraMga gUDha tapasyA-dhArI! Apa bAhya tapa karyA vinA parama eTale utkRSTa kevaLajJAnane pAmyA. A mArI indrapadanI upAghinA saMtApane zamAvavA huM ApanI sevAmAM hAjara thayo chuM, paramakRpALudeva paNa evA aMtaraMga gUDha tapazcaryAnA ghAraka hatA. / / 7 / caraNa-kamaLamAM citta raho, prabhu, viSaya-vAsanA TALo, karI kAyakarNaka have jhaTa, janma-maraNa muja bALo che. prabhujI artha :- he prabhu! ApanA caraNakamaLamAM mAruM citta sadAya raho. mArI viSaya-vAsanA TALo. kaSAyarUpI kalaMkane have jhaTa harI laI mArA janmamaraNane bALI nAkho. ||74nA rAjya pitA pAsethI pAmI, vRddhi karI dIpAvyuM, tema ja kALa yathArtha pAkatAM, kevaLa jJAne AvyuM re. prabhujI artha :- pitAzrI RSabhadeva pAsethI rAjya pAmI, tenI vRddhi karI dIpAvyuM. tema ja yathArtha kALa pAkatAM kevaLajJAna paNa AvI maLyuM. // 5 // gharma-vAraso have dIpAvo, sahaja svabhAvI svAmI, atyuttama upadeze amane navarAvo, niSkAmI re." prabhujI artha :- he sahaja svabhAvI svAmI! pitAzrI RSabha prabhunA gharma vArasAne have dIpAvo. he niSkAmI ati uttama upadeza ApI amane paNa samatArasamAM snAna karAvo. / / 36 / sahaja svabhAve bharata-kevaLI nirmamatA upadeze, samatA-2sa bahu jIvo cAkhe, jIvana navuM praveze re. prabhujI. artha :-- sahaja svabhAve kevaLI evA zrI bharatezvare mamatvarahita thavAno upadeza Apyo. jethI ghaNA jIvoe samatArasane cAkhyo ane jANe navuM jIvana AvyuM hoya evo anubhava thayo. / / 77 / / grAma, nagara, pura, pATaNa pharatAM aSTApada para Ave, vairAgye bharapUra karIne zrotAne samajAve che. prabhujI artha :- RSabhasvAmInI jema kevaLI thayelA bharatamuni; grAma, nagara, pura, pATaNa vageremAM Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (105) zrI RSabha jinezvara bhAga-7 5 69 vairAgyathI bharapUra gharmadezanA vaDe bhavya prANIone eka lAkha pUrva sughI samajAvatAM aMte zrI aSTApada parvata upara AvyA. II78 zaradamegha sama vRSTi karatA, kailAse zailezI aMtima kriyA karatA dIse munivara bharata alezI re. prabhujI artha - zaradaRtunA megha samAna boghanI vRSTi karatAM kailAsa eTale aSTApada parvata upara jaI vidhi sahita cartuvigha AhAranuM pratyAkhyAna karyuM. eka mAsane aMte zrI bharata munivara zailezIkaraNanI aMtima kriyA karatA alezI eTale vezyA vagaranA thayA. II79thA. traNe yoganI kriyA rokI niHspRha siMha samA te, tana-piMjaramAM sthira thaI UbhA, sukhI sarve vAte re. prabhujI artha :- mana vacana kAyAnA traNe yoganI kriyAne rokI nispRha evA bharata mahAmuni, tanarUpI piMjarAmAM jema siMha alipta besI rahe tema kAusagga dhyAnamAM sthirapaNe UbhA rahyA. te samaye teo sarva prakAre sukhI hatA. 80nA Ayu-aMte eka samayamAM loka-zikhara sighAvyA, indrAdi devo te jANI, utsava karavA AvyA re. prabhujI artha - AyuSyanA aMte eka samayamAM bharata kevaLI lokanA zikhara upara jaI mokSamAM virAjamAna thayA. indrAdi devoe paNa AvI kevaLajJAnano utsava karyo. bharatezvare sittotera lAkha pUrva kumArapaNAmAM nirgamana karyA, jyAre pitAzrI RSabhadeva rAjya karatA hatA. zrI RSabhadeva dIkSA laI eka hajAra varSa chadmastha avasthAmAM rahyA. tyAre eka hajAra varSa sughI bharatezvare mAMDalika rAjA tarIke kALa nirgamana karyo. pachI cha lAkha pUrvamAM eka hajAra varSa jUna eTalo samaya cakravartIpaNAmAM pasAra thayo. kevaLajJAna thayA pachI eka lAkha pUrva sudhI pRthvI para vicarI bhavyone boghadAna ApyuM. ema kula corAzI lAkha pUrvanuM AyuSya bhogavI mahAtmA bharatezvara mokSapadane pAmyA. 181 RSabhasena Adi gaNaghara paNa siddhi pAmyA sarve, arkakIrti Adi rAjAo ghAre gharma agarve re. prabhujI artha :- RSabhasena Adi gaNagharo paNa sarve mokSa siddhine pAmyA. tathA arkakIrti Adi rAjAoe abhimAna rahita thaI Atmagharmane aMgIkAra karyo. II8rA. bhArata-pavitrita arIsAbhavane, aneka vaMzaja bUkayA, sarva karma haNavA te vIro, pUrNa zaktie jhUjhayA re. prabhujI artha :- bharatezvare kevaLajJAna pragaTAvI je arIsAbhavanane pavitra karyuM te ja arIsAbhavanamAM temanA aneka vaMzajo bUjhayA. bharatezvaranA rAjyAsana bhogIo uparAuparI e ja Adarza bhuvanamAM kevaLajJAna pAmyA. aMtima daMDavIrya rAjA sughI kevaLajJAna pAmyA. sarva karmo haNavA arthe te vIro potAnI pUrNa zaktino upayoga karI karmonI sAme jhUkyA ane teno parAjaya karI kevaLajJAna pragaTAvyuM. I83mA Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 70 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 Adi devanA uttama carite, je jana vRtti vALe, te vairAgyAdi sau pAmI svarUpa nija saMbhALe re. prabhujI boghabaLe bhava tarIe. artha - AdinAtha zrI naiRSabha jinezvaranA uttama caritramAM je jana potAnI vRttine sthira karaze te vairAgya, upazama, tyAga, bhakti Adi sarvane pAmI, potAnA AtmasvarUpanI saMbhALa leze. jenA phaLasvarUpa kevaLajJAna pragaTa thaI zAzvata sukhasvarUpa evA mokSapadane pAmaze. mATe he prabhujI! janma maraNathI mukta thavA amane paNa bodha Apo; jethI ApanA boghabaLe ame paNa bhavasAgarane tarI jaIe. 84 RSabhadeva bhagavAna zuddha Atmatattvane vicArI potAnA paramAtmapadane pAmyA; tema huM paNa mArA paramAtma svarUpane pAmavA arthe, paramakRpALudevane mArA AtmAnA hitakArI evA hitArthI prazno jemake huM AtmA chuM to tene kevI rIte jANavo, AtmA nAmano padArtha nitya che tenuM zuM pramANa? jIva karmano kartA che ane teno bhoktA che te kema jANI zakAya? jIvano mokSa che to te kema thato nathI? vaLI mokSa hoya to te prAptinA upAya zuM? vagere prazno pUchI zaMkAnuM nivAraNa karuM. jethI satya zuM che te jANIne te pramANe vartavA puruSArtha karuM. evA praznonA khulAsA AgaLanA pAThamAM ApavAmAM Ave che te nIce pramANe che : (106) hitArthI prazno bhAga-1 (rAja samara tuM, rAja samara tuM, rAja hRdayamAM rAkhIne-e rAga) zrImad saguru rAjacaMdra-pada, caMdra-caMdrikA sama caLake, sau saMzaya TALaka bALakanA, vaMdana karuM huM umaLake; trivitha tApa bALe kaLikALe, mahAmoha mUMjhava mAre, ne surataru sama sadguru jaeNvane tyAM, Azraya daIne ugAre. 1 artha :- paramakRpALu zrImad rAjacaMdra prabhunuM sadguru pada te caMdramAnI zItala caMdrikA eTale cAMdanI samAna sarvatra jJAnano pavitra prakAza phelAvanAra che. te jJAnavaDe mArA jevA ajJAnI bALakanA sarva saMzayo nAza pAme che. mATe ApanA caraNakamaLamAM huM umaLakAthI praNAma karuM chuM. A kaLikALamAM jIvone Adhi, vyAdhi, upAthirUpa trividhatApa vizeSapaNe bALI rahyo che. ane mahAmoha eTale darzanamoha athavA ajJAna ke mithyAtva kaho, te jIvane indriyonA bhogomAM sukha buddhi karAvI, te meLavavA mATe mUMjhavI mAre che. tevA samayamAM surataru eTale kalpavRkSa samAna sadguru bhagavaMtano je Azraya grahaNa kare tene zaraNa ApI te jIvano uddhAra kare che. AvA Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (106) hitArthI prazno bhAga-1 'koNa are! huM?" te nA jANuM, je je jANuM te juduM, digmUDhatAno doSa mahA A, huM ajJAna-vane kUduM; dUra karI duSkALa taNo bhaya, ghana gaje nabhamAM jevo, sadguru-botha zravaNapatha Ave, sau saMzaya-harato evo; 2 artha H-- jyAre mane zaMkA thaI ke are ! huM koNa chuM ? te to jANato nathI. ane je je jANuM chuM te badhuM pudgalanuM jJAna che. te badhuM juduM che. te mArI jAtane oLakhavAmAM madadarUpa thAya evuM lAgatuM nathI. huM to dizAmUDha thayo chuM. A mahAdoSane lIdhe huM hamezAM potAne jANyA vagara ajJAnarUpI vanamAM ja kudakA mAruM chuM. jema duSkALano bhaya dUra karavA AkAzamAM ghana eTale vAdaLA garje che tema mArI sarva zaMkAone dUra kare evo sadguruno bodha zravaNapatha eTale sAMbhaLavAnA mArga thakI AvI mane svarUpanuM bhAna karAvA lAgyo. / / 2 / / deha-devaLe deva are! tuM, moha-madirAthI ghelo, kAyA-mAyA 52strI-prIti, toDI Ava ahIM vhelo; zarIra-gartamAM ALoTe tuM, bhUlI bhAna nija maMdiranuM, jJAna-maMdira aho! ApaNuM, Ava batAvuM aMda2nuM. 3 artha H- sadguru bhagavaMta kahevA lAgyA : are! A deharUpI devaLamAM AtmArUpI deva rahelo che ane tuM moharUpI dArUnA nazAthI ghelo banI gayo chuM. have A kAyAnI mohamAyArUpa parastrInI prIti tADIne zIghra ahIM Ava. tuM A zarIrarUpI garta eTale khADAmAM potAnA gharanuM bhAna bhUlIne ALeATe che. aho! ApaNuM ghara to jJAna maMdira che. te aMdara AtmAmAM raheluM che. te ahIM Ava tane batAvuM. / / 3 / / kaSAya-kIcaDa viSaya-gaTara-jaLa, gaMdhAtuM tag UTha jarI, bodhatIrthamAM snAna karI jhaTa nirmaLa thA, utsAha gharI; niMdyakarma-macchara karaDe A, janmamaraNarUpa roga kare; tvarA karI jo jAgI UThe, sarva duHkha-bIja bAtha hare. 4 571 artha :-- A kaSAyarUpI kIcaDa ane viSayarUpI gaTaranuM gaMdhAtuM jaLa tajIne jarA Ubho thA. utsAha gharI satpuruSanA bodharUpI tIrthamAM snAna karIne have jhaTa nirmaLa thA. viSayomAM pravRtti te niMdyakarmarUpa macchara karaDavA barAbara che. ane tenA phaLamAM janmamaraNarUpa roga UbhA thAya che. mATe have jo tuM tvarA karIne eTale jaldIthI jAgI UThe to sarva du:khanA bIjarUpa A viSayakaSAyane satpuruSano bodha avazya bALI nAkhaze. / / 4 / / zuddha, buddha caitanyasvarUpa tuM sukha-sAgara jo samaje to; veSa bhikhArIno le rAjA, paNa bhikSuka nathI e to; tema vase tuM bhava-nATakamAM, pudgala bhIkha sadA mAge, veSa tajI nija pada saMbhALe to tRNa sama sau jaga lAge. 5 artha :-- tuM 'zuddha buddha caitanya ghana, svayaMjyoti sukhadhAma' cho. evA tArAmAM ja rahelA sukhasAgarane jo tuM samaje to, jema koI rAjA bhikhArIno veSa le paNa te kharekhara bhikhArI nathI; tema tuM paNa saMsArarUpI Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 nATakamAM aneka deva, nArakI, tiryaMca, strIpuruSAdinA veSa dhAraNa karIne sadA ghara, paisA, strI, putrAdinI bhIkha mAgyA kare che, paNa te aneka prakAranA deharUpI veSamAM thayelI Atmabuddhine tajI jo potAnA AtmasvarUpanI saMbhALa le to AkhuM jagata tane nRNa samAna bhAsaze. pA! deha-jALamAM sapaDAyo che, dRzya deha nija phUpa mAne, deha gaNI ciMtAmaNi rakSa, rahe sadA tenA dhyAne; rAkhI rahe nahi, jarphera javAnI kAyA topaNa te draSTi parabhavamAM laIne jIMva jAto; deha gaNe nija kuMdraSTi....6 artha :- he AtmA! karmavaza tuM A deharUpI jALamAM sapaDAyo chuM. rUpI evA pudgala dravyanA banelA A dehane tuM potAnuM svarUpa mAne che. A dehane ciMtAmaNi ratna samAna gaNI enI rakSA kare che ane sadA A dehane ja sukhI karavAnA dhyAnamAM tuM rahe che. paNa A kAyA koI prakAre rAkhI rahI zake ema nathI; te jarUra nAza pAmaze. ema hovA chatAM A deha te mAro che evI kudraSTi eTale mithyAdraSTine jIva parabhavamAM sAthe laIne jAya che; ane e ja mithyAtvanI paraMparA cAlu rahevAno mukhya prakAra che. phA parabhava kevo? zAne levo? samaja nA huM maMdamati, kRpA karI he! karuNAsiMdhu, samajAvo." evI vinati; A bhava parabhava svAnubhavathI jANI saguru ema kahe : "hoya yogyatA ke ArAghana pUrvataNuM te marma lahe. 7 have jijJAsu bIjo prazna kare che : artha - parabhava zuM che? te zA mATe levo paDe? huM maMdamati hovAthI A vAtane samajato nathI. mATe kRpA karIne he karuNAsiMghu prabhu! A vAta mane samajAvo evI mArI vinaMtI che. tyAre A bhava parabhavane svaAtmAnA anubhavavaDe jANanArA evA sadguru bhagavaMta kahevA lAgyA ke jo yogyatA hoya athavA pUrvabhavanuM ArAdhana hoya to A vAtanA marmane tuM samajI zake. zA. matijJAnano smRti bheda che, tenI nirmaLatA jene, pUrvabhavonA prasaMga Ave spharI A bhava sama tene; giri, guphA, vana, upavana jotAM paricita lAge, maLI rahe koI koI te ghanya kALanI nizAnIo, pratyakSa lahai. 8 jAtismaraNajJAnavaDe parabhavanI jIvane zraddhA Ave che. tethI e viSe jaNAve che : artha:- jAtismRtijJAna e matijJAnano bheda che. matijJAnanI jene nirmaLatA hoya tene pUrvabhavonA prasaMgo A bhavanI jema phurI Ave che. pahADa, guphA, vana, upavana jotAM tene paricita lAge che. jema paramakRpALudeve IDarano gaDha joI kahyuM ke ahIM bhagavAna mahAvIra vicaryAno bhAsa thAya che. athavA junAgaDhano gaDha jotAM paramakRpALudevanA jAtismaraNajJAnamAM ghaNo vaghAro thayo. athavA pUrvabhavanI koI nizAnIo maLavAthI paNa jAtismaraNazAna Upaje che. jema saMpratirAjAne potAnA pUrvabhavanA gurunA darzana thatAM, emane meM kaMI joyelA che teno uhApoha karatAM pUrvabhavamAM temanI sAthe je ghanya kALa gayo tenI nizAnI, nimitta pratyakSa maLatAM jAtismaraNajJAna thayuM. te vaDe punarjanmanI jIvane zraddhA Ave che. IITA Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (106) hitArthI prazno bhAga-1 punarjanmanI siddhi sahaje athavA yogAbhyAsa vaDe, sadguru-zAstra zraddhA AvyuM, sAttvikatA tevI sAMpaDe; sAttvikatA tevI A kALe durlabha, tethI na niHzaMkA, trividha tApanI mUrchA jhAjhI, nahi satsaMgati-utkaMThA. 9 artha :-- pUrvanA ArAdhanathI koIne punarjanmanI siddhi sahaje thAya che athavA yogAbhyAsavaDe paNa thAya che. vaijanAtha yogAbhyAsanA abhyAsI hatA. "emaNe kaheluM ke paramakRpALudeva pUrvabhavamAM uttara dizAe himAlayanI bAjumAM vicarelA. te viSe kRpALudeve kahyuM ke 'emaNe tamane mithyA kahyuM nathI' (212) vaijanAtha zvAsocchavAsa rokatA tethI emanuM mana nirmaLa hatuM, tethI potAnA ane bIjAnA bhava jANI zakatA. pUrvabhavamAM kRpALudeva nepALamAM rAjakumAra hatA, ema kaheluM.'' (bo.2 pR.303) sadgurunA bodhelA zAstromAM zraddhA AvavAthI paNa tevI aMtarAtmAmAM sAtvikatA sAMpaDe che ke jethI punarjanmanI jIvane zradghA thAya. paNa tevI sAtvikatA eTale bhAvonI nirmaLatA A kaLikALamAM AvavI durlabha che. tethI jIva parabhava viSe niHzaMka thaI zakato nathI. temaja A paMcamakALamAM Adhi, vyAdhi ane upAdhirUpa trividhatApanI mUrchA vizeSa hovAthI tathA satsaMga karavAnI vizeSa utkaMThA na hovAthI AtmAmAM evI pavitratA pragaTatI nathI. / / 9 / / svamAna ne viparIta mAnyatA parabhava-pratIti khALI de, jijJAsuM jIvo e vAto ati utsAhe TALI de; niHzaMka pratIti parabhavanI jo Upaje jIvane koI rIte, Atmahita karavA prerAze, dIrgha-vRSTithI te prIte. 10 573 artha :-- potAnuM abhimAna ane padArthanuM viparIta zraddhAna, e parabhava pratye thatI zraddhAne khALe - che arthAta roke che. paNa jijJAsu jIvo to ati utsAhathI sadgurunA bodhabaLe AtmA che, te nitya che vagere jANI, parabhava pratyenI viparIta mAnyatAne TALI de che. jo koI rIte paNa jIvane parabhavanI niHzaMka pratIti Upaje to tenI dIrghadRSTi thaze, ke jo huM A bhavamAM pApa karIza to parabhavamAM mArI durgati thaze. ema vicAra AvavAthI te A bhavamAM premapUrvaka Atmahita karavA mATe prerAze. / / 10 / / ema vicArI anumAnAdi pramANathI sujJo sAthe 52bhava-siddhi buddhibaLathI, jijJAsuM te AAthe; jAti-vai2 jIvomAM dekho, vicitra rUpa-guNa-saMpatti, parabhavane jo nA mAno to kayA kAraNe utpatti? 11 artha :- jene Atmahita karavuM che, evA sujJa puruSo to potAnA buddhibaLe anumAna pramANathI Agama pramANathI ke upamAna (dRSTAMta) pramANathI parabhavanI siddhi kare che. pachI jijJAsu jIvo parabhava sudhAravA mATe sadgurunI AjJAnuM ArAdhana kare che. jAti vaira sApa ane noLiyAmAM ke mora ane sApamAM ke bilADI ane udaramAM pratyakSa joIe chIe. e pUrva saMskAra na mAnIe to zuM mAnavuM? temaja lAkho manuSyo hovA chatAM temanA rUpa judA, guNomAM taphAvata tathA ghanasaMpattimAM ke zarIra saMpattimAM paNa vicitrapaNuM jovAmAM Ave che. jemake koI Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 574 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 lUlo che, to koI laMgaDo che, koI kANo che to koI buddhihIna che, koI mUMgo che to koI bahero che, koI AMghaLo che. parabhavane jo na mAnIe to kayA kAraNe A baghA khaMDita aMgavALA utpanna thayA? e vicArIe to pUrvabhavanI pratIti Ave che. ll11. kaho, vAraso! te nA sAcuM; samAna vArasa nA bhALo, bhAva vaDe sau bheda kaho to, bhAva-hetu paNa nihALo. karma vinA nahi sAco hetu vicAratAM bIjo jaDaze; pUrva karma mAno to parabhava parANe ya gaNavo paDaze. 12 artha - koI ema kahe ke e to vArasAgata maLyuM che paNa te vAta sAcI nathI. kemake pitA buddhizALI hoya ane teno putra buddhihIna paNa hoya che. vaLI bIjo putra buddhizALI paNa hoya che. tathA bhagavAna mahAvIranA samayamAM pitA kAlasaukarika kasAI hovA chatAM teno putra sulasa dayALu hato. tyAre koI ema kahe ke jIvonA bhAva judA judA hovAthI dareka vyaktimAM bheda paDe che. jemake pitA kAlasaukArika kasAInA bhAva krUra hatA ane putra sulasanA bhAva dayALu hatA, mATe pitA-putramAM bheda paDyo. to pachI pitAne krura ane putrane dayALu ema judA judA bhAva thavAnA kAraNo zuM? tenI tapAsa karo. te tapAsa karatAM pUrvabhavanA saMskAra sivAya bIjo koI kAraNa vicAratAM jaDaze nahIM. ane jo te kruratA ke dayALupaNAnA bhAva pUrvabhavanA saMskAra mAnIe to parabhava che ja; e parANe paNa mAnavuM paDaze. 12aa vRkSa bIjathI, bIja vRkSathI, paraMparAno pAra nahIM; tema zubhAzubha bhAve bhava karato rjIva saMsAra mahIM; azuddha bhAva zubhAzubha jANo bIja puNyane pApa taNAM, sukha-duHkhaTTepa phaLa saMsAre cAkhI bAMghe karma ghaNAM. 13 artha - bIjathI vRkSa ane vRkSathI bIja, e paraMparA anAdikALathI che. eno koI pAra nathI. tema jIva paNa A saMsAramAM anAdikALathI dareka bhavamAM zubhAzubha bhAva karato Avyo che. zubhAzubha bhAvane azuddhabhAva jANo; te puNya ane pApanA bIja che. zubha azubhabhAvanA phaLa sukhadu:kha Ave che. tene A saMsArI jIva cAkhI eTale bhogavI te nimitte pharI rAgadveSa karI navA ghaNA karma bAMdhe che. e paraMparA anAdithI cAluM che. 13 narakagatimAM duHkha ekalAM, niraMtara bahu kALa sahe, nigodamAM nizceSTapaNe te janmamaraNa karato ja rahe; sura-sukha koIka kALe pAme, Atmika sukha to tyAMya nahIM; durlabha narabhava mahA puNyathI pAme, tyAM taka kharI kahI. 14 artha - azubha karmanA phaLamAM jIva narakagatimAM niraMtara ekalo ghaNA kALa sughI duHkhane sahana kare che. tathA nigodamAM te ceSTArahitapaNe mAtra janmamaraNa ja karato rahe che. devalokanA sukha, jIva koIka vAra pAme che. tyAM paNa Atmika sukha nathI; mAtra indriyothI bhogavAtuM kSaNika sukha che. A durlabha mAnavadehane jIva mahApuNyanA udayathI pAme che. tyAM AtmAnuM kalyANa karavAnI kharI taka che. kemake Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (106) hitArthI prazno bhAga-1 5 75 mAnavadehamAM devaloka jevA AtmAne bhulAve tevA sukha nathI ane naraka jevA duHkha nathI paNa madhyama che. mATe jIva jo ghAre to A dehamAM samyakdarzana pAmI AtmAnuM paramapita karI zake. 14 je je mokSa gayA bheMtakALe, te te narabhava lahI gayA; vartamAnamAM mokSa jatA te, nararUpe ja kRtArtha thayA; bhAvikALe janAra je jana mokSe te paNa nara banaze; evo yoga kadAcita Ave, Avelo vahI jAya naze - 15 artha - je je jIvo bhUtakALamAM mokSe gayA, te sarva narabhava pAmIne gayA. vartamAnakALamAM mahAvidehakSetrathI mokSe jAya che te paNa manuSyadehane pAmI kevaLajJAna pragaTAvI kRtakRtya thaIne jAya che. bhaviSyakALe paNa je jIvo mokSe janAra che te manuSyadehane ghAraNa karaze. evo mAnavadehano joga ApaNI jema kadAcita Ave, paNa jo ATha madanA nazAmAM jIva rahe to te vyartha vahyo jAya che. 15 ghanamada, raeNpamada, baLamada, kuLamada, jJAnAdika-madathI bhUle, te jana narabhava hArI pAchA lakhacorAzImAM rUle; durlabha Avo yoga pharIthI maLavo durlabha gaNI karo sakaLa, sugharma ArAthI prIte, bhava-saMkaTa sau pariharo. 16 artha :- ghanamada, rUpamada, baLamada, kuLamada, jJAnamada, jAtimada, aizvaryamada ane tapamada e ATha madamAM rahI, je sadguru AjJAe gharmakartavyanI ArAghanAne bhUle te jIva manuSyabhavane hArI jaI pharIthI lakhacorAzI jIvayonimAM rajhaLe che. mATe Avo joga pharIthI maLavo durlabha jANI have prItipUrvaka ratnatrayarUpa sagharmane ArAthI A mAnavadehane saphaLa karo tathA cAragatirUpa saMsAramAM bhogavavA paDatA sarva saMkaTone pariharo. 16 samyajJAna taNI gaMgAmAM snAna karIne zuddha bano, sagusevA amUlya mevA-bhakSaNa, bhUSaNa guNa gaNo; suMdara samatA-zadhyA viSe, Atma-rati, satI-upabhoge kRtakRtyatA samaja samaje; cUke nahi uttama yoge." 17 have ratnatrayarUpa sagharmanI ArAdhanA kevI rIte karavI te saguru jaNAve che : artha - samyajJAna eTale sadguru bogha dvArA AtmA vagerenI sAcI samajaNa meLavavArUpa jJAnagaMgAmAM snAna karI, viSayakaSAyarUpa melane ghoI prathama zuddha bano. pachI saguru sevA eTale temanI AjJAne amUlya evA samAna mAnI tenuM bhakSaNa karo, arthAt temanI AjJAmAM sadAya raho. tethI kSamA Adi je guNo pragaTe tene AtmAnA AbhUSaNa mAno. pachI AtmajJAna thaye suMdara samatArUpI zayyAmAM, AtmAmAM ramaNatA karavArUpa satIno upabhoga karI potAne kRtakRtya mAno. daza draSTAMte durlabha evo A mAnavadeha maLavAthI temaja paramakRpALu sadagurudevano uttama yoga prApta thavAthI maLelI evI amUlya takane samaju puruSo kadI cUke nahIM, paNa teno apUrva lAbha le. II17nA "ghara, ghaMghA, ghana, svajana gaNI huM mArAM, mAyA gharI pharato; te to sAthe koI na Ave; baMgha niraMtara huM karato. Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 576 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 paNa samaja nA, have karuM zuM? zAne mAnuM sAcuM huM? Apa kRpALuM, bogha-dAnathI samajAvo e yAcuM chuM. 18 pharI jijJAsu zrI gurune prazna kare che : artha - he prabhu! ghara, ghaMghA, ghana ane svajana Adine mArA gaNI, temanA pratye mAyAmoha gharIne A jagatamAM huM pharyA karuM chuM. paNa maraNa thaye AmAnuM koI mArI sAthe Avaze nahIM, ane huM to temanA nimitte niraMtara karmabaMgha karyA karuM chuM. paNa have mAre zuM karavuM joIe? te mane samajAtuM nathI. mAre zAne sAcuM mAnavuM joIe? te Apa kRpALu, mane boghanuM dAna daI samajAvo; e ja mArI ApanA pratye yAcanA che. 18aaaa trivigha tApa TALI, zItaLatA detI vANI guru vadatA - "ghaNA jIvo saMsAra tajIne ghora vanomAM jaI vasatA, phaLa-phaila khAtA, tapa bahu tapatA, kheDelI baeNminA sparze, jJAna vinA vanamAM vanacara sama, vikAra manane AkarSe. 19 artha :- Adhi, vyAdhi, upAdhirUpa trivigha tApane TALI zItaLatA Ape evI vANI zrI guru have prakAzavA lAgyA :- ghaNA jIvo saMsAra tajI ghora vanamAM jaI vAsa kare, tyAM phaLa-phula khAya, bahu tapa tape, kheDelI jamInano sparza kare nahIM; paNa AtmajJAna vinA te vanamAM vanacara prANIo jevA che. tyAM rahyA paNa jJAna vinA mananA vikAro jatA nathI. nimitta maLavAthI pharI te vikAro tene AkarSe che. 19 samaja vinA saMtoSa rahe nahi, jJAna nahIM vairAgya vinA, tyAga Take vairAgya vinA nA; vicAra karavA yogya bInA. jJAna pUrNa tyAM mahAtyAga che, tyAga samajavA yogya gaNo, parabhAve tanmayatA-graMthi tyAge tyAga yathArtha bhaNyo. 20 artha - samyakajJAna vinA sAco saMtoSabhAva Ave nahIM. ane vairAgya eTale aMtarathI anAsaktabhAva thayA vinA samyakajJAna thAya nahIM. tathA vairAgyabhAva vinA sAco tyAga Take nahIM. e vicAra karavA yogya bInA eTale hakIkata che. "tyAga nA Take re vairAgya vinA, karIe koTI upAyajI; aMtara UMDI icchA ghaNI, te kema karIne tajAya jI." -tyAga nA jyAM jJAna pUrNa eTale kevaLajJAna che tyAM mahAtyAga che, e tyAganuM svarUpa paNa samajavA yogya che. paravastumAM AtmAnuM tanmayapaNuM eTale tadAkArapaNArUpa graMthino tyAga karavo tene zrI jine yathArtha tyAga kahyo che. AtmA sivAya paravastumAM taNAya nahIM, e aMtaryAga thAya tyAre bIjAmAM levAya nahIM! "AtmapariNAmathI jeTalo anya padArthano tAdAbhyaadhyAsa nivartavo tene zrI jina tyAga kahe che." (va.pR.452) 20NA. bAhya padArtho tajavA arthe aMtatyAga na Ama kahyo; aMtaryAga thavAne arthe bAhyatyAga upakAra lahyo. Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (106) hitArthI prazno bhAga-1 5 77 bAhyayogamAM mIThAza mAnI varte tyAM na vicAra vase, AkarSaNa e ochuM karatAM, sadaguru-bogha ure sparze. 21 artha - bAhya vastuone tajavA mATe aMtaryAga karavo ema kahyuM nathI. paNa aMtarathI tyAgavA mATe bAhya vastuno tyAga karavo e upakArI che. bAhya prasaMganA tyAgane arthe aMtaryAga kahyo nathI, ema che, to paNa A jIve aMtaryAgane arthe bAhya prasaMganI nivRttine kaMI paNa upakArI mAnavI yogya che." (va.pR.452) vastuno bAhyathI tyAga karI temAM mIThAza mAnI eTale temAMja kRtakRtyatA mAnI jIva varte to tyAM AtmavicArane avakAza nathI. te mATe aMtarbhAganA lakSa vagaranuM bAhya tyAganuM AkarSaNa ochuM karI prathama satsaMga kare to sadguruno bodha tenA hRdayamAM sparze. "sarva duHkhathI mukta thavAno abhiprAya jeno thayo hoya, te puruSe AtmAne gavaSavo, ane AtmA gavaSavo hoya teNe yamaniyamAdika sarva sAghanano Agraha apraghAna karI, satsaMgane gaveSavo; temaja upAsavo." (va.pR.393) //ra1|| viSayAdi to tuccha manAze aMtaryAga pachI banaze, sadguru-caraNe sthira thaze mana, bhakti-mArge gamana thaze; pariSaha Adi AvI paDatAM paNa nahi mana bhakti tajaze, prabhu, prabhu" laya lAge tyAre AtmA sahajapaNe bhajaze. 22 artha :- sadguruno bogha hRdayamAM utAravAthI pAMca indriyanA viSayo tuccha lAgaze ane kharo aMtaryAga pragaTaze. pachI sagurunI AjJAmAM mana sthira thaze ane bhaktimArge AgaLa vadhaze. pariSaha eTale duHkhanA prasaMgo Adi AvI paDatAM paNa tenuM mana prabhu bhaktine choDaze nahIM. ane AgaLa vaghatAM jyAre "prabhu, prabhu" nI laya lAgaze tyAre AtmA potAnA sahajAtmasvarUpane pAmaze. rajA koIka vAra vicAre AvI vAto tethI na kAma thaze, anAdinA abhyAsa taNuM baLa prayatna poce nahi ghaTaze; paNa dina dina pharI pharI saMbhAre, vAraMvAra vicAra kare, to UMgho abhyAsa tajI oNva sulabha bhaktimArga vare. 23 artha - koIka vAra sapuruSanA vacanono vicAra karavAthI kAma thaze nahIM. paMcaviSayAdinA anAdikALanA abhyAsanuM baLa jo prayatna poco haze to ghaTaze nahIM. paNa dina dina pratye pharI pharI sapuruSanA boghane saMbhArI vAraMvAra vicAra karaze to ghara kuTuMbAdi pratyeno anAdino UMgho abhyAsa tajI puruSanA guNo pratye prema karavArUpa sulabha bhaktimArga tene siddha thaze. "jIva koIka vAra AvI vAtano vicAra kare, tethI anAdi abhyAsanuM baLa ghaTavuM kaThaNa paDe, paNa dinadina pratye, prasaMge prasaMge ane pravRtti pravRttie pharI pharI vicAra kare, to anAdi abhyAsanuM baLa ghaTI, apUrva abhyAsanI siddhi thaI sulabha evo Azraya bhaktimArga siddha thAya." (va.pR.454) 23aaaa viparItatAmAM je je mAne che te viparIta pariNamatuM, mATe jJAnInA AzrayathI, boghe sAcuM paNa gamatuM; Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 prajJAvodha-vivecana bhAga-2 alpa paricaya viSayAdino karI, satya paricaya sAthe, doSa TaLI, vRddha bhakti jAgye jJAnadazA hu~va A2Adhe. 24 artha :-- anAdithI dehamAM AtmabuddhirUpa viparItatA che. tethI dene kema sukha Upaje tevuM ja viparIta vartana thAya che. paNa jJAnIpuruSano jIva Azraya kare, temanuM zaraNa le to temanA boghathI AtmA vagere padArthonuM satya svarUpa paNa tene gamavA lAgaze. te mATe have pAMca indriyanA viSayAdino alpa paricaya karI satpuruSanA boghano paricaya vadhAre to anukrame badhA doSo TaLI jaI, satpuruSa pratye dRDha bhakti jAgRta thaI, zAnadazAne pAmI jIvanmukta thAya. "te paMcaviSayAdi sAdhananI nivRtti sarvathA karavAnuM jIvanuM baLa na cAlatuM hoya tyAre, krame krame, dezuM deze teno tyAga karavo ghaTe; parigraha tathA bhogopabhoganA padArthano alpa paricaya karavo ghaTe. ema karavAthI anukrame te doSa moLA paDe, ane Azrayabhakti dRDha thAya; tathA jJAnInA vacanonuM AtmAmAM pariNAma thaI tIvrajJAnadazA pragaTI jIvanmukta thAya.'' (va.pU.4546 ||24|| (107) hitArthI prazno bhAga-2 (rAga--uparano cAlu-dRSTi AThamI sAra samAdhi,) " 'durlabha narabhava!' 'bhakti karavI' Apa kaho cho uttama jo, kema jagata-jIva karatA nI sau, gaNI sarasa ne sugama to ?'' sadguru karuNA ANI vANI, kaI dRSTAMta have vadatA :"ratna manohara rastAmAM jo, khulluM che jyAM jana pharatA. 1 artha H-- jijJAsu zrIgurune prazna kare che ke he prabhu! narabhava durlabha che! mATe bhagavAnanA zuddha svarUpanI bhakti karIne te svarUpa prApta karI levuM joIe. e ja karavA yogya uttama kArya che ema Apa kaho cho; to jagatanA sarva jIvo bhaktine ja sarasa ane sugama ArAdhanAnI paddhati jANI kema karatA nathI? tenA javAbamAM sadguru bhagavaMta karuNA lAvI dRSTAMta sAthe A vAtano khulAso kare che. eka manohara ratna, jyAM loko phare che tyAM rastAmAM khulluM paDyuM che. 1 madirA-madathI masta banIne ToLuM moTuM tyAM Ave, taDake ratna caLakatuM bhALI, bhaDake, maNighara mana lAve; mastI karatA koI gayA vI, koI kAcarUpa jANe re! AMkho mIMcI aMdha-ramatamAM koI anyane tANe re!2 Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (107) hitArthI prazno bhAga-2 579 artha :- dArUnA nazAmAM masta baneluM eka moTuM ToLuM te rastA upara AvyuM. taDakAmAM te caLakatuM ratna joI, bhaDakIne te vicAravA lAgyA ke A to maNighara eTale sApanA mAthA uparano maNi che. koI mastI karatA tyAM jaIne joI kAcano TukaDo mAnavA lAgyA. koI vaLI AMkho mIMcI AMdhaLI ramata karatA eka bIjAne tANavA lAgyA. rA. kutUhalathI koI Thokara mArI, bALaka peThe gayA vahI, ramavA khAtara karamAM koI le, paNa kImatI gaNe nahIM; tyAM ne tyAM tA~ sarve cAlyA; vAta samajavA yogya kahI, moha-madirAthI jaga gAMDuM, satya-parIkSA thAya nahIM. 3 artha - koI kutUhalathI bALakanI jema te ratnane Thokara mArI cAlyA gayA. koI tene ramavA mATe hAthamAM le che paNa e kimatI ratna che ema jaNAtuM nathI. tyAM ne tyAM ratnane tajI daI sarve AgaLa cAlyA. A vAta samajavA mATe ahIM jaNAvI che, ke moharUpI dArUnA nazAmAM AkhuM jagata gAMDuM banI gayuM che; tethI satya zuM che? tenI parIkSA temanA dvArA thatI nathI. hA, sarvasvArpaNa bhakti-mArge tyAga nAga sama jANIne, dUra dUra bhaktithI bhAge koI koI Dara ANIne viSaya-kaSAye 2kta jano nA bhakti bhaNI jara najara kare, bhoLA jananuM kAma gaNI ko samajaNanuM abhimAna ghare. 4 artha - bhaktimArgane grahaNa karatAM deha kuTuMbAdimAM mArApaNuM mUkI Izvarane sarvasva arpaNa karavuM paDaze. evA tyAgane nAga samAna mAnI tethI DarIne koI koI to e bhaktithI dUra dUra bhAgyA ane viSaya-kaSAyamAM layalIna banelA loko prabhu bhakti bhaNI jarA paNa najara karatA nathI. koI vaLI potAnI samajaNanuM abhimAna gharanArA ema kahe che ke bhakti karavI e to bhoLA jananuM kAma che. jene bIjuM kaMI AvaDe nahIM te bhakti karyA kare. 4 ghana-ghaMghAmAM magna jano bahu, bIjAne paNa upadeze, vagara kamAye duHkhI thAzo, mAna ghanikane sau deze. yuvAnImAM udyoga ghaTe che; che bhakti gharaDAM mATe kuLayoge ko bhajanArAne AvA vALe kuvATe. 5 artha - je loko ghana kamAvavA arthe ghaMghAmAM mazagUla che te bIjAne paNa tevo upadeza Ape che ke vagara kamAye duHkhI thazo. ghana haze to sau mAna Apaze. A yuvAnImAM udyoga karavo yogya che. bhakti to gharaDAo mATe che. koI potAnA kuLa pramANe bhagavAnane bhajI sadAcAra sevI puNya upArjana karato hoya tene paNa AvI parigraha ekaTho karavAnI kuvATe vALI de che. //pAnuM dekhAdekhI bhakti karatA, ghaMghe vaLagI bhelI jatA, kALa gALavA kIrtana karatA, koI rahasya na ura gharatA; gAnatAna, miSTAnna maLe che, ema gaNI ToLe maLatA, paNa AtmAnI unnati kAje bhakta-maMDaLe nA bhaLatA. 6 Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha - koI eka bIjAne dekhI bhakti kare che. pachI dhaMdhe vaLagI badhuM bhUlI jaI mAyA prapaMca kare che. samaya pasAra karavA bhajana kIrtana kare che paNa bhakti karavAnuM prayojana zuM che teno koI hRdayamAM vicAra karatA nathI. paNa bhagavAnanI bhaktinA nAme gAyana karavAnuM maLe che ane tenI tAnamAM lIna thavAnuM bane che. vaLI bhaktinA phaLamAM tarata miSTAnna maLe che ema gaNI baghA ToLAmAM bhegA thAya che. paNa jyAMthI AtmAnI unnati thAya ane guNo pragaTe evA sAcA bhakta maMDaLamAM te bhaLatA nathI. kA vaLI vaLe koI sanmArge, pratikrULa pariSaha sahI na zake, tuccha viSayamAM taNAya kAM to mAna maLe tyAM sughI Take; lokalAja ke svajana-kuTuMbI kheMce tyAM kheMcAya vaLI, deha-duHkhanA khamI zake ko, nIce DhALe jAya DhaLI. 7 artha - vaLI koI puNyayoge sanmArgamAM Ave che, tyAM pratikULa pariSaha sahana karI zakatA nathI. jema zreNika mahArAjAnA putra meghakumAre vairAgya pAmI dIkSA lIdhI. rAtre munio ekI karavA jatAM potAne Thokaro vAgavAthI savAre huM to pAcho ghera cAlyo jaIza evo vicAra Avyo. tyAre bhagavAne dezanAmAM kahyuM : meghakumAra tuM pUrvabhavamAM koNa hato? hAthI hato. sasalAnI dayA pALavAthI tuM A mAnavadeha pAmyo chuM. e sAMbhaLI tene jAtismaraNajJAna thayuM ane cAritra gharmamAM sthira thayA. vaLI koI mansUri jevA dIkSA laI svAdanI laMpaTatA jevA tuccha viSayamAM taNAIne yakSa banyA. koI mAna maLe tyAM sudhI gharmamAM Take, pachI choDI de. koIne vairAgya Avyo hoya chatAM lokalAjathI ke svajana kuTuMbI jyAM kheMce tyAM kheMcAI jAya. koI vaLI cAritra laI deha duHkha khamI zake nahIM tethI cAritragharmamAM zithilAcAra sevI nIce DhALe DhaLI jAya. jemake eka pitA putre dIkSA lIdhI. putra zithilAcArI banI pitAne kahe : pitA mArAthI taDako sahana nahIM thAya, mAre joDA vagara nahIM cAle,mAre khAvAmAM miThAI joIe, pachI jyAre kahyuM ke mArAthI brahmacarya nahIM paLAya tyAre pitAe kahyuM : jA nIkaLI jA. te marIne pADo thayo. pitA deva thayA. mAyAthI deve pADA upara khUba bhAra bharI calAvatA kahyuM : mAre AnA vagara nahIM cAle, tenA vagara nahIM cAle vagere kahetA pADAne jAtismaraNajJAna thayuM ane pazcAttApathI anazana karI devapaNAne pAmyo. AzA apUrva mokSa-mahAbhya Take nA, laukika bhAve mana bhamatuM, jenI manamAM zraddhA beThI, temAM citta rahe ramatuM; moha viSe mana rokAtuM tyAM bhakti-bhAvo maMda thatA, uttamatA jenI mana mAne, tenA bhAva svayaM spharatA."8 artha - mokSanuM mAhAsya apUrva che. chatAM te na samajAyAthI saMyamamAM mana TakatuM nathI. jethI lokaraMjana karavA arthe sarvasaMga parityAga karIne paNa dorA ghAgA kare. manamAM indriyanA bhogomAM sukha che evI zraddhA hovAthI temAM citta ramyA kare. vaLI kuTuMba ke celAelImAM moha hovAthI tyAM mana rokAI rahe che. jethI bhagavAna pratyenI bhaktinA bhAvo maMda thaI jAya che. ane je vastunI uttamatA mana mAne tenA bhAvo ApoApa sahaje skUryA kare che. dA. Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (107) hitArthI prazno bhAga-2 58 1 "mane batAvo krama evo ke trivigha tApathI huM UgaruM, A sau suNI mUMjhAyo chuM; Apa vinA kahe koNa kharuM? jItI bAjI hArI bese, tema gayo nara bhava hArI, je oNvavAnuM bAkI ho te have lauM huM suMghArI."9 artha - jijJAsu kahe : he prabhu! have mane evo krama batAvo ke te pramANe vartI huM A trividhatApanI baLatarAthI bahAra AvuM. A jagatanA sarva jIvonI moharUpI madirAvaDe viparIta thayelI sthitine sAMbhaLI huM muMjhAI gayo chuM. Apa vinA mane satya hakIkata batAvanAra koNa che? koI jItelI bAjI hArI bese tema A mAro manuSyabhava huM hArI gayo chuM. paNa je kaMI jIvavAnuM hajI bAkI hoya te ApanA kahevA pramANe vartIne mAruM jIvana sudhArI laUM. lA. karuNAmUrti karI kaNA, boghA-dazA darzAve che, saMkSepe ATha dRSTine krame karI samajAve che : "mitrAdraSTi hita varSAve, saguru-yoga karAvI de, leSa tajI jIMva vaMdana-dAne yoga-bIja ullAse le. 10 artha - tenA pratyuttaramAM karuNAnI mUrti evA prabhu karuNA karIne boghadazAnuM tAratamya darzAve che ke kevI rIte AtmadazA vaghAravI, kevA kevA guNo pragaTAvavA ke jethI jIvane samyakradarzananI prApti thAya; ane aMte kevaLajJAna pAmI jIvano mokSa thAya. tenA mATe saMkSepamAM kramapUrvaka zrI yazovijayajI upAdhyAya racita ATheya yoga draSTinI atre samaja Ape che. pahelI mitrAdraSTi :- jyAre jIvane sAcA AtmaanubhavI saguruno yoga thAya tyAre te mitrAdraSTimAM Avyo gaNAya. sadaguru mokSano mArga batAvanAra hovAthI sAcA mitra che. tethI bhavyajIvanuM hita kema thAya tevA boghanI te varSA kare che. te bodhane pAmI AtmArthI jIva paNa sarva pratye adveSabhAva lAvI zrI bhAvAcAryanI vinayapUrvaka vaMdanA kare che. tathA temane AhAra auSaghAdinuM dAna ApI ullAsapUrvaka yoganA bIjane temane pAsethI grahaNa kare che. je sAghano AtmAne mokSanI sAthe joDe athavA samakita prApta karAve te yoga kahevAya che. te yoganA bIja mukhyatve traNa che. temAM zrI jinezvara vItarAgadevane saMsArasukhanI icchAthI rahita thaI mAtra mokSArthe niSkAmabhAve vaMdana karavA te yoganuM prathama bIja kahevAya che. tathA bhAvAcArya evA jJAnI puruSanI sevA athavA AjJA uThAvavI te bIjuM yoganuM bIja gaNAya che. temaja sAco vairAgyabhAva utpanna thavAthI mArA janma maraNa kema nAza pAme evo je bhAva Upajavo te yoganA bIjanuM trIjuM lakSaNa kahevAmAM Ave che. vaLI AgaLanI gAthAmAM mitrAdraSTi viSe jaNAve che. ||10gA. tRNanA bhaDakA samo botha tyAM, asara rahe nA pachI jhAjhI, apUrvakaraNanI nikaTa jato rjIva mohanIMda banatI AchI; saguru-yoge yoga avaMcaka, boghabaLe avyakta bane; vrata paNa pALe, zubha kAryomAM kheda ghare nA, prabaLa mane. 11 Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 582 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha - mitrAdraSTimAM AvelA jIvanuM boghabaLa tRNanA agni jevuM hoya che. jema ghAsamAM agni nAkhavAthI bhaDako thAya; pachI pAchaLa kaMI rahe nahIM. tema sapuruSanA boghanI tene tAtkAlika asara thAya, bhAvamAM ekadama ubharo Ave; paNa te lAMbA samaya sudhI TakI raheto nathI. anAdikALanI darzanamohanI nidrA AchI banatA A prathama draSTivALo jIva apUrvakaraNanI nikaTa Ave che. kSayopazama labdhi, vizuddhi labdhi, dezanA labdhi, prAyogya labdhi ane karaNa labdhi e pUrNa kare tyAre jIva samakitane pAme che. temAM A pAMcamI karaNalabdhinA pAchA traNa bheda che. te yathApravRttikaraNa, apUrvakaraNa ane anivRttikaraNa. te pUrNa thaye jIva samakitane pAme che. mitrAdraSTivALo jIva yathApravRttikaraNa sudhI AvI zake che. anAdikALanA ahaMbhAva, mamatvabhAvane lIdhe rAgadveSa mithyAtvanI graMthine chede evo bhAva pUrve koI vAra jIvane Avyo nathI, te apUrvabhAva athavA apUrvakaraNa karavA mATe je utsAha joIe te A prathama draSTivALAne hoya che. tethI A mitrAdraSTinA guNavALA jIvane apUrvakaraNanI najIkanuM evuM paheluM guNasthAna kahyuM che. jyAM sudhI mana vacana kAyAnA yoga vaMcaka eTale ThagarUpa hoya tyAM sudhI sadaguru samIpe paNa tene potAnI mahattAno ja vicAra Ave che ane anya pratye tuccha bhAva rahe che. tenI pravRtti jagatane rUDuM dekhADavA ahaMbhAva sahitanI hoya che. tethI gharma sAghana karatAM paNa te saMsAranI ja vRddhi kare che. paNa sadaguruno yoga thayA pachI tenA boghabaLe avyaktapaNe paNa tenI AjJAmAM teno manoyoga pravartavAthI te yogAvaMcaka thAya che. tathA jJAnInI AjJAe vacana ane vaMdana Adi kriyA paNa kAyAvaDe vinayapUrvaka karavAthI te kriyAvaMcaka bane che ane sadguru sAcA hovAthI tenI bhaktinuM phaLa paNa mokSamArgamAM AgaLa vaghAranAra hovAthI tene phaLAvaMcaka kahevAya che. ema yoga, kriyA ane phaLa e traNeya avaMcaka thAya tyAre te jIva prathama draSTimAM Avyo gaNAya. A avaMcakayogathI teno bhAvamala dUra thAya che. A avaMcakayoga chellA pudagala parAvartanamAM vartatA evA alpasaMsArI jIvane pragaTe che. jema sAdhune hamezAM siddhadazA prApta karavAno lakSa rahe che; tema A draSTimAM AvelA jIvane mokSanI sAthe joDe evA sAghanone ArAghavAno ja lakSa rahe che. te bIjA kAryamAM vadhAre vAra khoTI thato nathI. A draSTivALAne adveSa nAmano guNa pragaTe che. ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya ane aparigraha e pAMca yama kahevAya che. tene A prathama draSTimAM Avela jIva vratarUpe grahaNa kare che. A draSTinuM "yama" nAmanuM te aMga kahevAya che. vaLI A draSTivALAne kheda nAmano doSa dUra thAya che. tethI zubha kAryo karavAmAM tene kheda athavA thAka lAgato nathI. paNa AjJA anusAra zubha kriyA karavAmAM prabaLa manobaLathI tene utsAha hoya che. te niyama, pacakhANa Adi amuka dravyone tyAgavArUpa dravya abhigraha paNa pALe che. tathA zubha kAryomAM te AgamanA jJAnanuM zravaNa kare che, tene anusarI vartavAno Adarasahita bhaktibhAva rAkhe che. saMsAra uparathI vairAgya thAya evA zAstro lakhAve, chapAve tathA zAstronuM puSpAdivaDe pUjana kare, bIjAne vAMcavA Ape, zrI gurunA vacano dvArA vistArapUrvaka zAstranA arthane samaje, pachI taLusAra svAdhyAya kare, te saMbaMdhI ciMtana manana kare tathA vAraMvAra tenI anuprekSA kare che. e badhA samyakdarzana prAptinA yoganA bIja athavA kAraNa che, tene te bhAvapUrvaka seve che. Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (107) hitArthI prazno bhAga-2 583 tathA pAMca kavaDIne aDhAra phulathI kumArapALe karela bhagavAnanI pUjA, athavA zAlibhadranA pUrvabhavamAM Apela khIranA dAnanI kathA tathA ghanyamuninA tapanI kathA athavA sudarzana zeThanA zIlanI kathA vagere sAMbhaLIne tene romAMca thAya che. athavA bhIle jJAnInI AjJAthI kAgaDAnuM mAMsa tyAgavAthI zreNika rAjA banI samyagdarzana pAmyo evI kathA vagerenA zravaNamAM atyaMta ullAsabhAva AvavAthI tenA hRdayamAM pratidina gharmaneha vadhato jAya che. AvA bhAvo prathama draSTivALAne hoya che. 11aaaa tArASTi prema jagAve, yoga-kathAmAM lIna kare, niyama ghare nija doSo dekhe, guNIjana-guNo ura ghare; Agraha zAstra taNo ta, mAne ziSTa zikhAmaNa sajjananI, bhava-bhaya jAge, nija haTha tyAge, savinaya chApa suvartananI. 12 artha - pahelI draSTimAM sapuruSano yoga tathA bogha maLavAthI jIvane sat pratye prema jAge che ane samajaNanI vRddhi thaI te bIjI tArA draSTimAM Ave che. bIjI tArAdraSTi :-ahIM boghanuM baLa vRddhi pAme che ane pahelI draSTi karatAM kaMIka vaghAre vAra Take che. A draSTimAM Avela mumukSune samyagdarzana prAptinI yoga kathA tathA mahApuruSoe karelA ajaba puruSArthanI kathA sAMbhaLavI bahu game che. te jIva bhavabhIru hovAthI anucita AcaraNa athavA koI prakAre pApamAM pravRtti karato nathI. paNa sadguru jema kahe tema karavA te tatpara hoya che. A draSTimAM vartatA jIvane niyama nAmanuM yoganuM aMga pragaTe che. tethI zauca (pavitratA, saMtoSa, tapa, svAdhyAya ane izvaradhyAna nAmanA sadvartanamAM vartavArUpa mukhyapaNe pAMca niyamone te ghAraNa kare che. A draSTivALAne udvega eTale zubhakriyA karavAmAM aruci nAmano doSa dUra thAya che. ane sAta tattva, nava padArtha, cha dravya ke cha pada vagere tattva samajavAnI tIvra icchArUpa jijJAsA nAmano guNa pragaTe che. tArA dRSTivALo jIva vIsa dohAmAM kahyuM tema potAnA doSa jue che. potAmAM guNa hovA chatAM temAM uNapa jue ane guNIjanonA guNone dekhI vinayapUrvaka potAnA hRdayamAM te ghAraNa kare che. zAstro ghaNA che, teno pAra nathI. te samajavA jeTalI buddhi paNa mArAmAM nathI. vaLI A kALamAM AyuSya ochA tethI zAstro jANavAno Agraha choDI AtapuruSa jJAnI kahe tene ja te pramANabhUta mAne che. ziSTa eTale vidvAna AtmAnubhavI jJAnI puruSo je zikhAmaNa Ape tene ja zraddhApUrvaka mAnya karI te pramANe vartana kare che. A draSTivALAne saMsArano bhaya lAge che ke rakhene saMsAra vadhI na jAya. saMsAranA kahevAtA sukhane paNa te du:khanI khANa mAne che. ane sadA jAgRta rahe che. sadguru maLyA pahelA je je Agraho grahyA hatA tene tyAge che. svacchede je vAMcyuM ke nirNaya karI rAkhyA hatA tenI haThane choDe che ane sadguru upara pUrNa vizvAsa rAkhI potAno svaccheda mUkI temanI AjJA pramANe suvartana kare che. tenA suvinayanI chApa potAnA AtmAne ja kalyANakAraka nIvaDe che. temaja bIjA upara paNa chApa paDe che. |12aaaa chANAnA agni sama chUpo bogha Take che tArAmAM, balAdraSTimAM kASThaagni sama, baLavALo vAgdhArAmAM; Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvodha-vivecana bhAga-2 vicAraNA jAge che ethI, zravaNa-bhAva vaLI vadhato re, vyasanI sama saMkaTa nA lekhe, dRDha Asana-jaya karato 2. 13 artha :-- gomaya eTale gAyanA chANano agni gupta rIte lAgyA kare tema A tArA nAmanI bIjI dRSTimAM bodhanuM baLa pahelI draSTi karatAM kaMIka vadhAre vAra Take che; ane bhavyAtmA potAnuM AtmakArya gupacupa karyA kare che. 584 trIjI balAvRSTi :- have trIjI balA nAmanI dRSTimAM vAgdhArA eTale satpuruSanI vANInI dhArAnuM bALa kASTaagni samAna hoya che. jema kASTa eTale lAkaDAno agni baLI rahe chatAM pAchaLa agni rahe te kAma Ave che. tema upadezanuM nimitta na hoya to paNa pahelA sAMbhaLeluM yAda Ave che. ane satnI mAnyatA eTale zradghA dRDha thatI jAya che. satsaMgamAM na hoya, anya kArya karatA hoya to paNa mumukSutA TakI rahe che. tathA saMsAranA kAryo pratye vairAgyabhAva jAgRta rahe che. satpuruSanA boghathI uttama navIna suvicAraNA jAge che. tethI A dRSTivALAne suzruSA nAmano gunna pragaTe che. tethI satpuruSano bodha sAMbhaLavAnI vAraMvAra prabaLa icchA rahyA kare che ke pharI mane kyAre bogha sAMbhaLavAno yoga maLaze. ane puruSArtha karIne paNa tevuM nimitta zodhIne meLave che. te bodha sAMbhaLavAnI icchA kevI prabaLa hoya che tenuM atre dRSTAMta Ape che. jema koI nIrogI yuvAna potAnI strI sAthe badhI sukha sAmagrI sahita beTho hoya ane koI devatAI saMgIta saMbhaLAya to te sarve mUkIne te sAMbhaLavA jAya. tene te vizeSa priya lAge che. tema A dRSTivALAne bhale rAjakumAra jevuM sukha hoya to paNa cena na paDe ane tattva sAMbhaLavAnI prabaLa icchA hovAthI tyAM jAya ane zrIguruno sArI rIte vinaya kare evo te suvinIta banI jAya che. vaLI zravaNa-bhAva eTale sAMbhaLavAnI icchA dinodina vadhatI jAya che. te kevI rIte? to ke A dRSTivALAne botha sAMbhaLavAnI prabaLa icchA hovAthI, bodhano pravAha kUvAmAMthI AvatI pANInI sera jevuM kAma kare che. kuvAnI zeramAMthI jema navuM navuM pANI AvyA kare tema bodha zravaNanI icchAthI tene navI navI vicAraghArAo AvyA kare che. baugha sAMbhaLavAnI icchA vagaranuM zAstra zravaNa te thala grUpa eTale pANI vinAnA khAlI khADA jevuM nakAmuM che; arthAt zuzruSA guNa eTale sAMbhaLavAnI icchA vagaranuM zAstra zravaNa te navIna vicAraNA utpanna karI zake nahIM. tethI te nakAmuM che. jyAre zuzruSA guNa evo che ke sAMbhaLavAnI icchA hovA chatAM sAMbhaLavAnuM na maLe to paNa tene lAbhanuM kAraNa thAya che. satpuruSanA vacana pratye bahumAna ruci ane te vacanonuM manamAM prAmANikapaNuM rahevAthI tenA saheje karmanA AvaraNa ghaTe che, bodhaprAptinA aMtarAya TaLe che ane vinA sAMbhaLye paNa tenI kAryasiddhi thAya che. te para eka dRSTAMta jaNAve che. jema koI mANasa rAjAnI pAse AvI phariyAda karI jAya, tyAre rAjA sutA hoya, uMghatA hoya tethI kaMI sAMbhaLe nahIM, paNa pelo mAnnasa rAjAne phariyAda karI Avyo ema jANI tenuM mahattva vadhI jAya ane pratipakSI paNa DarI jaI gharameLe ja jhaghaDo patAvI de. tema mAtra bogha sAMbhaLavAnI kharI bhAvanAthI paNa jIvanI kAryasiddhi thAya che. bogha sAMbhaLavAnI tIvra icchA hoya ane sAMbhaLavAnuM maLe to tenuM mana bahu rIjhe ane tana ullase evo umaMga Ave che. te ekatAna sthira thaIne bogha sAMbhaLe athavA vAMce tethI thoDAmAM te bahu samaje che. Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (107) hitArthI prazno bhAga-2 585 jema pa.pU.prabhuzrIjIne cha mahIne paramakRpALudevano patra maLe to temanuM mana rAjI rAjI thaI jAya ke jANe Aje to nithAna maLI gayA. AvI tattva sAMbhaLavAnI icchA vinA AtmAnA guNanI game tevI uttama kathA paNa baherA AgaLa karelA gAnanI jema niSphaLa jAya che. vyasanI mANasa jema AvelA saMkaTane gaNakArato nathI; tema A dRSTivALAne gharma ArAghanamAM ghaNuM karI koI vidhna naDatuM nathI. ane kadAca naDe to tene te gaNakArato nathI. vaLI anAcAra eTale pApamaya pravRttine sarvathA tyAgI sadAcAramAM pravartavAthI teno puNya prabhAva paNa vadhyo hoya che, tethI kAI teno apayaza bole to loko ja teno virodha kare ke e evo hoya nahIM. ema A dRSTivaMtanA mahAbhAgyano udaya pragaTa jaNAya che. ja A sRSTivALo Asanano dRDha jaya kare che. A sRSTimAM asat tRSNA saheje ghaTe che. tethI mana ane zarIranI capaLatA dUra thAya che. mana boghamAM tanmaya thavAthI tenI asara zarIra upara paNa thAya che. zarIra pratye tenI vRtti na javAthI je sthitimAM zarIra hoya te sthitimAM te sthira rahe che. ema tana mananI sthiratA thavI te Asana nAmanuM aSTAMga yoganuM eka aMga che, je A dRSTivALAne prApta thAya che. AsananI sthiratA thavAthI kSepa eTale ghArmika kriyAmAM tvarA arthAt utAvaLa karavAno doSa A dRSTivALAne dUra thAya che. tethI bhakti, svAdhyAya Adi kAryamAM ghIrajathI sthiratApUrvaka te pravartana karI zake che. have AgaLa vadhI te cothI dRSTimAM Ave che. / / 13 / / : dIpa-prabhAsama dIsAvRSTi, bhava-uddega bahu dhAre, prANAyAma lahe jaiva bhAve recaka te pApa nivAre; sadvicArarUpa pUraka jANo, kuMbhaka te botha TakAve, sadguru seve, vrata nA vorDa prANa jatAMya nibhAve. 14 artha :-- cothI dIptAsRSTi :-A cothI dRSTi lagabhaga samakita pAsenI che. A dRSTinuM nAma dIsA che. emAM bodhanuM baLa divAnA prakAza jevuM che. dIvo jema svapara prakAzaka che, tema A dRSTivALo jIva pote bodhane samaje ane bIjAne paNa samajAvI zake evAM bodhanA baLavALo hoya che. chatAM dIvAnAM prakAzamAM dorI joI jema sApanI bhrAMti thAya; tema A dRSTimAM boghanI samaja che paNa aMtaranuM mithyAtva haju khasyuM nathI arthAt pudgalamAM sukha che evI bhrAMti tene haju sarvathA dUra thaI nathI. to paNa A dRSTivALAne zravaNa nAmano guNa pragaTa thayo che. tethI jJAnIpuruSa dvArA samajAvela bodharUpa madhura pANInuM siMcana thatAM, temAMthI zama, saMvega, nirveda, AsthA, anukaMpA Adi samakitanA bIja eTale lakSaNo pragaTe che. tethI bhava-udvega eTale saMsAra pratye te bahu vairAgyabhAvane ghAraNa karanAro hoya che. tathA atattvazravaNa ke kusaMgati Adine te khArA pANInI jema dUrathI ja taje che. A dRSTivALo jIva zrIgurunI bhakti adrohapaNe kare che. mAtra samakita arthe vinaya sahita zrI gurunI AjJA ArAghavI te adroha bhakti che. huM jANI gayo ema mAnI ahaMkAra karI zrI guru pratye kaSAyabhAva rAkhe to te droha karyo gaNAya che. A dRSTivALo zrI gurunI sAcI bhaktithI tIrthaMkara gotra sudhInuM puNya paNa bAMdhI le che. DIsA dRSTimAM AvavAthI utthAna nAmano doSa dUra thAya che. tethI mana bIje jatuM nathI. utthAna Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 586 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 eTale cittanI caMcaLatA, asthiratArUpa doSa javAthI cittanI ekAgratA vadhatI jAya che. tenA phaLasvarUpa A draSTimAM Avela jIvane bhAva prANAyAmanI prApti hoya che. dravya prANAyAmamAM zvAsa bahAra kADhavo te recaka, zvAsa aMdara levo te pUraka, ane zvAsanI sthiratA karavI te kuMbhaka kahevAya che. jyAre bhAva prANAyAmamAM pAponI pravRtti ane saMkalpa-vikalporUpa bAhyabhAva chUTI jAya te recaka tathA saguNone grahaNa karavAno vicArarUpa bhAva Upaje te pUraka ane zubha azubha vikalpo baMgha paDI boghabaLe bhAvonI sthiratA thAya tene kuMbhaka jANo. e rIte vRttine roke chatAM A cothI draSTivALAne AtmAno anubhava na hovAthI bhAva prANAyAma paNa dravyarUpa che. dravyaprANa eTale zvAsocchavAsa ane manane saMbaMdha che. jema jema zvAsocchavAsa maMda thAya tema tema mana zAMta thAya che. e dravya ane bhAva prANAyAma A cothIvRSTinuM aMga gaNAya che. A draSTimAM Avela jIva sAcA aMtaranA bhAve zrI gurunI bhakti kare che. lIghela vratane toDato nathI. te potAnA prANa jatAM kare paNa sadguru AjJAe je gharmanuM ArAghana karato hoya te choDe nahIM. AjJAne ja gharma mAnI prANa karatA paNa tene adhika samaje. gharma e AtmAno bhAva prANa che. jemake zrI guru pAse bhIle kAgaDAnuM mAMsa na khAvAnuM vrata lIdhuM. te mATe prANa jatAM karyA paNa vrata na bhAMgyuM; to te zreNika mahArAjA thaI bhagavAna mahAvIranI bhaktithI tIrthakara nAmakarma upArjana karyuM. deha to pharI maLe paNa jJAnInI AjJA maLavI bahu durlabha che, ema jANI game tevA lAlacane vaza thaI te gharmane taje nahIM. evuM A dRSTinuM rahasya che. eTalI taiyArI je jIvamAM hoya te samakitane pAme che. A dRSTivALAnI AvI yogyatA hoya che. 14 sUkSma boghano abhilASI te, "meM jANyuMema na mAne, satsaMgati sanzAstro seve, nahi taNAya kutarkatAne; kadAgrahonA jhaghaDA tA~ te satya zogha bhaNI vaLatA re, zabdADaMbara ke kIrtinA kAdavamAM nahi kaLatA re. 15 artha :- A cothI draSTimAM Avelo jIva sUkSmabodhano abhilASI hoya che. sUkSmabogha te saMsArathI tAranAra ane karmane bhedanAra che. sUkSmabogha eTale cetana athavA jaDa padArthonuM anaMta gharmAtmaka svarUpa jema che tema aMtaramAM samajAvuM che. te samajavAnI icchA hovAthI "meM jANyuM' ema te mAnato nathI. A draSTivALAne samyakajJAna eTale AtmAno anubhava arthAt vedana nathI. pahelI A cAra draSTimAM AtmAnubhavarUpa svasaMvedana nathI. tethI te avedya saMvedya pada kahevAya che. jANavA yogya evA baMgha ke mokSanA kAraNonuM jJAna nahIM te avedya pada ane jANavA yogya AtmAdi padArthanuM saMvedana eTale samyapha rIte vedana nahIM te asaMvedya pada che. AtmAnuM sAkSAt vedana athavA anubhava te pAMcamI draSTimAM Avela jIvane hoya che. tyAM graMthibheda athavA samakita thavAthI tene vedya saMvedya pada prApta hoya che. tethI pApanI pravRtti te mAtra karmanA udayamAM paravazapaNe na chUTake kare che. te saMsAranA kAryomAM mana vagara vairAgya sahita pravartavAthI tenI pravRtti navIna karmabaMdhanuM kAraNa thatI nathI; paNa pUrvakarmanI baLavAna nirjarA thAya che. tenI te chellI pApa pravRtti kahevAya che. jyAre bhavAbhinaMdI eTale saMsAramAM ja AnaMda mAnanArA jIvanuM avedya pada eTale anAdinuM Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (107) hitArthI prazno bhAga-2 587 mithyAtva pada bhedavuM te atyaMta kaThora hoya che. tene bhedavAnA upAya puruSono samAgama ane Agama che. tethI A cothI dIptA draSTivALo jIva puruSanI satsaMgati ane temanI AjJAnusAra salphAstronuM sevana karIne baLavAna puruSArtha AdarI, A draSTinA aMtamAM te mithyAtvane haNI pAMcamI draSTimAM AvI, AtmAnA vedya saMvedyapadane prApta karI le che. te mithyAtvapadane jItavAthI pachI khoTA kutarkanA tAnamAM te taNAto nathI. zAstro vAMcI kutarka karavA e ghaNuM bhayaMkara che. je kharo tattvano zodhaka hoya te zrI gurunA upadezathI tattva jANI te pramANe varte; paNa je svacchaMdI hoya te naraka nigodanA duHkhane pAme che. kutarko karatAM, potAno tarka ja sAco mAne ane teno kadAgraha thaI jAya. pachI potAne sarvajJa jevo mAne ane kalpita matanI sthApanA kare. evA nilaMva mahAvIra svAmInA vakhatamAM paNa ghaNA thayA che. paNa A draSTivALo jIva kadAgrahonA jhaghaDA tajI satya zogha bhaNI vaLe che; arthAt zrutajJAna bhaNavAno, zIla pALavAno, paropakAra karavAno ke svarUpamAM sthira thavArUpa samAdhino Agraha rAkhe che. jethI kharI jJAnadazAne te pAme che. jyAre potAnI buddhie svacchede, dekhAdekhI indriyasukha prAptinA lakSe je kriyA kare te cAragatirUpa saMsArane pAme; paNa AgamamAM kahelA Azayane samajI jJAnInI AjJAnA lakSapUrvaka je jJAna kriyA kare tenuM phaLa paraMparAe mokSa Ave che. je koI paNa prakAranA paugalika sukhanI icchA vinA mAtra janmamaraNathI mukta thavAnI icchAe zuddhabhAve asaMmoha eTale moharahita kriyA kare te iSTa evA mokSaphaLane zIdhra pAmanAra thAya che. sarvazane anusaranArA mahAtmAo paramArthane samajAvA mATe eka bIjAthI dekhAvamAM viparIta zabdono prayoga kare temAM vivekIjanone vAdavivAda hoto nathI. jemake AtmajJAnI mahAtmAo koIne parabhavanI zraddhA draDha karAvavA nizcayanayanI apekSAe AtmA dravyathI nitya che ema kahe ane koIne vairAgya pamADavA paryAyanayanI apekSAe AtmA anitya che ema kahe, paNa temano Azaya mULa vastunA guNaghamoMne ja jaNAvavAno hovAthI, te mULa vastumAM koI pheraphAra thato nathI. ema jinezvara bhagavAnanA syAdvAdathI jotAM koI matamAM virogha Avato nathI. mATe mahAtmAo syAdvAda tattvanuM avalaMbana laI koI prakAranA jhaghaDAmAM paDatA nathI. tathA koI prakArano abhiniveza eTale Agraha karI kIrti eTale mAnAdi meLavavArUpa kAdavamAM te kaLAtA nathI. paNa sarva jIvo pratye maitrI, pramoda, karuNA ane mAdhyastha bhAvanA bhAvI prathamanI cAra draSTinA guNo pragaTa karI pAMcamI sthirA draSTine te pAme che. te sthirAdraSTi amRtanA meha varasavA jevI tene jaNAya che. 15aa. sthirAdraSTimAM sUkSma bogha che, ratna-teja sama samajaNamAM; rAce mana nA viSaya-vikAre, hatI bhrAnti aNasamajaNamAM; udayabaLe varte kardI pApe, arati-pazcAttApe re sadA nirjarA nizadina toye, mokSamArga te mApe re. 16 artha - pAMcamI sthirAdraSTi -A pAMcamI sthirAdraSTimAM graMthibheda thavAthI vedyasaMvedya pada eTale jANavA yogya padArthanuM jJAna thaI sAkSAt AtmAno anubhava thAya che. tethI viparItatA eTale bhrAMti nAmano doSa dUra thAya che ane sUkSmabogha nAmano guNa pragaTe che. cetana, jaDa padArthanA sUkSma svarUpanuM jJAna thavuM te sUkSma bogha che, te ja samyakajJAna che. zrutajJAnathI padArthanA svarUpane yathArtha jANe che. prathama Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 588 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 rAgadveSanA kAraNone, ajJAnane lIdhe sArA mAnato hato; te have TaLI jaI A draSTimAM vakhANavA lAyaka evuM pratyAhAra nAmanuM yoganuM aMga pragaTa thAya che. pratyAhAra eTale indriyone viSayothI pAchI vALavArUpa guNa. A draSTivALAne viSayomAM Asaktino nAza thato hovAthI mAtra citrAmaNa jevuM tenuM udayAthInapravartana rahe che. bhrAMtithI indriyanA viSayomAM sukha mAnyuM hatuM tyAM sudhI pazu samAna hato. te TaLIne zuddha samakitanA kAraNe te deva jevo thayo. have jagatanA jIvonI sarva bhautika sukha sAmagrI AtmAnA anaMta sukha aizvarya AgaLa tene tuccha lAge che. ane AtmAmAM ja sarva riddhisiddhi temaja aSTa mahAsiddhi vagere sarvasva che ema bhAsavAthI saMsArI jIvonI badhI ceSTAo bALakanA dhULamAM ghara banAvavA jevI asuMdara ane asthira lAge che. A draSTivALAne boghanI asara ratnaprabhA samAna hoya che. dIpakanA prakAzane pavana asara kare paNa ratnano prakAza kadI nAza pAme nahIM; te niraMtara rahe che. ratna upara dhULa hoya to jhAMkhu dekhAya tema cAritramohanA kAraNe A draSTimAM Avelo jIva vadhAremAM vadhAre traNa cAra bhava kare athavA te ja bhave mokSane pAme che. A draSTivALAnuM mana have viSaya vikAramAM rAcatuM nathI. pahelA aNasamajaNa eTale ajJAnane kAraNe saMsAramAM sukhanI bhrAMti hatI te have TaLI jaI eka AtmA ja sArabhUta lAge che. indriyothI saMbhaLAya, dekhAya, cakhAya chatAM temAM bhAvamanarUpa AtmAno upayoga tanmaya thato nathI, temAM Asakti pAmato nathI. AtmAno jJAnadarzana upayoga je pahelA bahAra jato hato te have rokAI jaI AtmAnI jyoti pragaTa thavAthI tyAM ja rahe che. upayoga e ja sAdhanA che. rAgadveSa e AtmAno svabhAva nathI, tethI kSAyika samyadraSTino lakSa niraMtara tenA AtmAmAM rahe che. cAritramohanA kAraNe tene paNa saMsAramAM pravartana karavuM paDe to paNa temAM mahAbhyabuddhi na hovAthI te badhuM tuccha jaNAya che. - udayanA ghakkAnA kAraNe paramakRpALudeva jevAne gharamAM rahyA chatAM paNa bharata cakravartInI jema chUTuM chUTuMnA bhaNakArA thayA karatA hatA. jJAnI puruSonI udayabaLe sAMsArika pravRtti te aNagamA sahita temaja pUrvapazcAtu pazcAttApavALI hovAthI temane sadA kamoMnI nirjarA che. teo sadA samatAbhAve AtmAmAM ramaNatA karatA hovAthI prati samaye anaMtaguNa viziSTa dazA vaghAratAM mokSamArga tarapha ja gamana karatA rahe che. ||16nA cAre gatithI UMcA Ave, samyajJAna-virAge re, samyavRSTi bahu baLavaMtA, varte aMtartyAge re; gharma-janita phaLa sukha-sAmagrI, caMdananA agni jevI, puNyavaMta samyavruSTine lAge che bALe tevI. 17 artha :- samyakajJAna ane vairAgyanA baLe samyakudraSTi mahAtmAo have cAre gatithI UMcA AvI paMcamagatirUpa mokSa tarapha prayANa kare che. samyagRSTi mahAna AtmAo aMtaramAM samatArasamAM taraboLa rahevAthI temaja anAdinI viSayakaSAyanI pravRttithI bhAve atidUra hovAthI teo mahA baLavAna che. teone mana, gharmanAM ArAghanathI prApta thayela puNyanA phaLarUpe pAMca indriyanA viSayabhoga-sAMsArika sukho paNa aniSTa lAge che, arthAta AtmazAMtine bALanAra lAge che. jema caMdanavRkSanA DALA ghasavAthI utpanna Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (107) hitArthI prazno bhAga-2 589 thayela agni paNa bALe che tema A draSTimAM Avela puNyavaMta jIva jaMbumAranI jema utkRSTa puNyaphaLane paNa iSTa mAnato nathI. te saMsAranA sukha ke duHkha bannene samAnapaNe asAra mAne che. I1LA maLa-mUtre ramatAM, mATI khAtAM bALaka sama sau ajJAnI, gaMdI ceSTAmAM ruci rAkhe, le laukika vAto mAnI; samajA moTA mANasa tajatA tevI Tevo, te rIte samyajJAnI tuccha gaNI te tajavA cAhe sau prIte. 18 artha - bALaka jema maLamUtramAM rame, mATI khAya tema sarva saMsArI ajJAnI jIvo, A saMsAramAM sukha che ema lokonI vAto mAnIne pAMca indriyorUpa maLamUtramAM ramI gaMdI ceSTAo karavAmAM ruci rAkhe che. paNa samaju moTA mANaso tevI maLamUtramAM ramavAnI gaMdI Tevone tajI de che. tema samyajJAnI mahAna AtmAo te sarva bhogone tuccha gaNI premapUrvaka tajavA icche che. kemake A draSTimAM Avela jIvane siddhanA AThaguNamAMno eka kSAyika samakita guNa pragaTa thayo hoya che. siddhanuM avinAzI svarUpa aMze tene prApta thayuM che tethI pugalanI racanAne te bAjIgaranA khela jevI jANI mAtra teno draSTA rahe che. jene AtmAnuM anaMta sukha anubhavAyuM che te A tuccha nAzavaMta evA jagatanA indriyasukhonI AzA kema rAkhe? arthAtu na ja rAkhe. 18. samyagdaSTi sAco yogI kAMtAdraSTi ArAze, tAraka-teja samAna bogha che, tattvavicAraNA sAthe; satI patimAM jema ghare mana, satkRtamAM preme ramatuM. ghare ghAraNA draDha guru-yoge, bhoge manane nA gamatuM. 19 artha :- pAMcamI sthirA draSTimAM je mahAtmAo samyagdarzana pAmyA te kharekhara sAcA yogI puruSo che. temano upayoga acapala hoya. Asana, prANAyAma ane pUNyanA prabhAvathI zarIra nIrogI hoya, hRdayamAM niSpharapaNuM hoya nahIM; vaDInIti, laghunIti alpa hoya; arthAt maLamUtranI hAjata alpa AhArathI vAraMvAra hoya nahIM, zarIramAM sugaMdha rahe, mukhanI kAMti ane prasannatA hoya temaja svAda jItavAthI svara paNa mITho hoya. teo dhairyavAna ane prabhAvazALI hoya. temanuM citta hamezAM maitrI Adi cAra bhAvanAothI yukta hoya. iSTa padArthano saheje temane lAbha thAya tathA mAna-apamAna sukhaduHkha Adi kaMkothI jeo parAjaya pAmatA nathI. sarvane upakAraka hovAthI lokone sadA priya hoya che. tathA AtmajJAna hovAthI jeo parama tRtine anubhave che. chaThThI kAMtAdraSTi-have teo sAcA yogI puruSo chaThThI kAMtA nAmanI draSTine ArAghe che. A draSTimAM boghanuM baLa tArAothI chavAyela nirmaLa AkAzanI kAMti eTale prabhA samAna hoya che. A vRSTivALAne tatvamIMmAsA eTale tattvonI vicAraNA nAmano guNa pragaTe che. tethI te saMsAranA kAryothI nivRtti meLavI ekAMta sthAnamAM AtmA viSenI vicAraNA kare che. AtmAne sarvakALa mATe janmamaraNathI choDAvavA kaMI bhUla rahI gaI che tene sarvathA TALavA paramArtha pratye temane ghaNo prema pragaTe che. tethI teno niraMtara lakSa rahevArUpa A draSTinuM ghAraNA nAmanuM yoganuM aMga temane prApta thAya che, ane anyamud nAmano doSa dUra thAya Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 59 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 che. anyamud eTale bIjI anya aprayojanabhUta vastuthI rAjI thavArUpa je doSa hato te have eka AtmasvarUpamAM ja ramaNatA karavAno bhAva jAgavAthI te doSa dUra thAya che. have eka vItarAga zratamAM ja ananya prema hovAthI jemAM AtmArtha na hoya evA bIjA zAstro tene chAza bAkaLA jevAM lAge che. jema bIjAM kAmamAM guMthAvA chatAM pativratA strInuM mana potAnA priya patimAM sthira rahe che, tema samyakajJAna pratye jenA manamAM atyaMta prema varte che evA samyadraSTi mumukSunu mana sadA jJAnI puruSonA vacanomAM tallIna rahe che. jema uttarasaMDAmAM paramakRpALudeva AkhI rAta paramakRtanuM adbhuta raTaNa karatA. temAM tallInatA evI rahetI ke DAMsa macchara ghaNA karaDe to paNa zarIranuM kaMI bhAna ke lakSa temane rahetuM nahIM. ema sataboghanuM mAhAbhya kharekhara lAge tyAre dehAdi anya sarvane te bhUlI jAya che. te svAdhyAya ane dhyAnamAM rahe che. zruta te svAdhyAya che ane AtmAno anubhava karavo te dhyAna che. A draSTivALAne zrI gurunA yoge niraMtara svarUpamAM ramaNatA karavAnI draDha ghAraNA hovAthI tenuM mana bhogomAM rAcatuM nathI. 19 prabhASTimAM ravi-tApa sama bogha sunirmala dhyAne re, paravazatA phaeNpa duHkha TaLe tyAM svAthIna sukha te mANe re; kriyA asaMga kare tyAM yogI, kaSAya zAMta thavAthI re, jAge jJAnadazA tyAM jAdI, pramAda-doSa javAthI re. 20 artha - sAtamI prabhAvRSTi - A draSTimAM ravi-tApa eTale sUryanA prakAza jevuM boghanuM baLa hoya che. te jJAnanI atyaMta nirmaLatA sUcave che. A draSTimAM zrutakevaLI jevuM jJAna hoI zake che. pa.pU.prabhuzrIjI paramakRpALudevane zrutakevaLI paNa kahetA. A draSTimAM yoganuM dhyAna nAmanuM aMga pragaTe che tethI A draSTivALAne dhyAnamAM atyaMta prIti hoya che. pAMcamI sthirA draSTimAM samyakdarzananI nirmaLatA darzAvI tyAM cothuM guNasthAna ghaTe che. tathA chaThThI kAMtA draSTimAM zrutajJAna eTale svAdhyAyanI mukhyatA darzAvI. tyAM pAMcamuM, chachuM guNasthAna ghaTe che. ane A sAtamI prabhAdraSTimAM cAritranI atyaMta nirmaLatArUpa dhyAnanI mukhyatA che tethI sAtamuM guNasthAna ghaTe che. A draSTimAM tattvanI pratipati nAmano guNa pragaTe che. pratipati eTale zuddhAtmasvarUpa jema che tema vizeSa spaSTa jaNAya che. tathA roga nAmano doSa A draSTimAM dUra thAya che. rAgadveSarUpa cAritramoha e ja kharo roga che. e jIvane muMjhave che. e cAritramoha maMda thAya tema tema sthiratA rahe che ane dhyAnanuM sukha anubhavI zakAya che. A draSTimAM kalpita sukha mATe indriyonI paravazatA karavArUpa duHkha nAza pAme che. ane AtmAmAMthI utpanna thatAM svAdhIna sukhane saMjvalana kaSAyanI ghaNI maMdatA thavAthI dhyAnamAM lAMbA kALa sudhI te anubhavI zake che. jo ke pAMcamI draSTimAM AtmAno anubhava thayela che, paNa ahIM cAritramohanA vizeSa nAzathI sthiratAnuNa dhyAna dvArA pragaTe che, tethI dehane AdhIna paravaza paudgalika sukha te duHkharUpa manAya che. A draSTimAM nijavaza AtmadhyAnamAM je samAdhisukha anubhavAya che te sAcA sukhanuM varNana kaI rIte karI zakAya tema nathI. jema zaheramAM ghanavAna nagarajano je sukha bhogave te bhIla vagere jeNe kadI zahera joyuM nathI tene khyAla AvI zake nahIM. athavA patinuM sukha kevuM hoya teno khyAla kumArikAne AvI zake Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (107) hitArthI prazno bhAga-2 591 nahIM; tema jene dhyAnano anubhava nathI evA strIpuruSone te atIMdriya sukhano khyAla AvI zake tema nathI. AtmadhyAnamAM paramasukha anubhavAtuM hovAthI A draSTivALA yogI, bane teTalo vakhata apramattapaNe AtmadhyAnamAM sthira rahe che. jema cAka pheravIne daMDa laI levAmAM Ave chatAM cAka pharyA kare, tema dhyAna thaI rahyA pachI paNa kaSAyo zAMta thavAthI dhyAnanA saMskArano pravAha amuka vakhata sudhI rahe, tene asaMga kriyA kahe che. A asaMga anuSThAna, prApta thayelI dazAne TakAvanAruM tathA AgaLa uparanI dazAne prApta karAvanAruM hovAthI mahatvanuM che. A draSTimAM Avela mahAtmAno prasAdadoSa javAthI apramatta guNasthAnamAM rahela A yogInI jJAnadazA te judA prakAranI hoya che; tyAMthI AgaLa vadhI zreNI mAMDIne jIva muktadazAne pAme che. ll20aaaa parASTimAM hoya samAdhi, bogha zazI sama zobhe re, apratipAtI, UMce caDhatI dazA vaghu akSobhe re; zukladhyAne zreNI mAMDe, kare karma-kSaya jhaTake re, moharahita munivarakaMThe kevalazrI-mALA laTake re. 21 artha - AThamI parASTi -A AThamI draSTinuM nAma parA che. A draSTimAM Avela yogIonI dazA sarvotkRSTa hovAthI parA nAma sArthaka che. parA eTale sarvotkRSTa. A draSTimAM yoganuM samAdhi nAmanuM aMga pragaTe che. dhyAnanI ucca koTInuM nAma samAdhi che. dhyeyano tanmayapaNe anubhava te samAdhi che. AtmapariNAmanI svasthatAne zrI tIrthakara samAdhi kahe che." -zrImad rAjacaMdra sAtamA guNasthAnane aMte jyAre zreNI mAMDe tyAre samAdhimAM ArUDha thayelA yogIo A AThamI draSTimAM praveza kare che. tyAre pUrNapaNe AtmasvabhAvamAM pravRtti karavArUpa tattvapravRtti nAmano guNa pragaTe che ane AsaMga eTale Asakti nAmano doSa dUra thAya che. sAtamI draSTimAM jema dhyAna mATe prIti athavA Asakti hatI te ahIM nathI, athavA samAdhi rAkhavI evo paNa bhAva nathI. vinA prayAse sahajapaNe te thAya che. A draSTimAM boghano prakAza pUrNacaMdranI zItaLa cAMdanI jevo AlhAdaka hoya che, arthAt apUrvajJAna sAthe apUrva zAMti anubhavAya che. punamanA caMdra upara jema AchuM vAdaLa AvyuM hoya ane tenI pAra jema caMdra dekhAya evo AtmAno anubhava zreNImAM hoya che. pachI pavana Ave ne vAdaLuM khasI jAya to pUrNapaNe caMdra prakAze che tema samAdhinA kAraNe sarva ghAtiyA karma kSaya thaI zreNInA aMte kevaLajJAna pragaTa thAya che. kSapaka zreNImAM apratipAtI eTale jyAMthI pAchuM paDavAnuM nathI evI upara caDhatI dazA kSobha pAmyA vagara vaghatI jAya che. tathA zukladhyAnavaDe zreNI mAMDe temAM karmano kSaya jhaTakAmAM eTale zIdhra kare che. tethI moharahita thayelA evA munivaranA kaMThamAM kevaLajJAnarUpI varamALA AvIne laTake che. kevaLajJAna prApta thavAthI jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya ane aMtarAya e cAre ghAtIyA karmano kSaya thAya che. ane tenA phaLasvarUpa anaMtajJAna, anaMtadarzana, kSAyika samakita, kSAyika cAritra, anaMtadAna, anaMtalAbha, anaMtabhoga, anaMta upabhoga ane anaMtavIrya e nava phAyika labdhio bAramA guNasthAnakanA aMte pragaTa thAya che. pachI temA guNasthAnamAM Ave che. mAravA divya dhvanithI ati upakArI, de upadeza ghaNA janane, oNvana-jAgRti arpe vicarI, utsAhita karI janamanane, Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 592 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 samyagdarzana bahu jana pAme, vratI bane zakti dekhI. avadhi Adi jJAna jagAve, samAdhi-sukha parama lekhI. 22 artha - teramA guNasthAne rahelA sarvajJa bhagavAna divya dhvanivaDe upadeza ApI ghaNA jIvone atyaMta upakArI thAya che. tathA vihAra karI lokonA manane AtmakalyANa mATe utsAhita karIne jIvana jAgRti arpe che. tethI ghaNA jIvo samyagdarzanane pAme che ane potAnI zakti joI ghaNA jIvo vratane paNa ghAraNa kare che. tathA AtmAmAM samAdhinuM paramasukha che ema jANI keTalAka jIvo puruSArtha karIne avadhi, mana:paryava tathA kevaLajJAnane pragaTAve che. jarA karma-zatru sau kSaya karavAne ayogI pada te ArAdhe, zailezIkaraNe sthiratA le, sahaja nitya nija pada sAthe; anaMta avyAbAi sukhe te mokSa anupama anubhavatA, ajara, amara, avinAzI padane kevaLI pUrNa na kahI zakatA. 23 artha - have temAM guNasthAne rahelA sayogI kevaLI bhagavAna AyuSyakarma pUruM thavA Ave tyAre aMtamAM nAma, gotra, vedanIya ane AyuSya e cAre aghAtIyA karmarUpI zatruno kSaya karavA mATe chellA caudamA ayogI guNasthAnakane pAme che. tyAM zailezIkaraNa eTale parvata jevI aDola sthiti karIne potAnA sahaja nitya zAzvata Atmapadane prApta kare che. tethI janmamRtyunA vikAravALo saMsArarUpI roga temano sarvathA ahIM TaLI jAya che. A caudamAM guNasthAne sarva manavacanakAyAnA yoganI kriyA aTakI javAthI siMha jema pAMjarAmAM hovA chatAM tenAthI judo rahe che tema sarvajJa bhagavAna A caudamAM guNasthAnakamAM deharUpI pIMjarathI sarvathA judA thAya che. e avasthA a i u R chuM e pAMca hasva svara bolIe teTalo kALa rahIne AyuSyanA aMte eka samayavALI Urdhva gatithI siddhAlayamAM jaI sadAne mATe tyAM birAjamAna thAya che. mokSamAM anaMta avyAbAdha eTale bAghApIDA rahita evA anupama sukhano anubhava kare che. te sukha kevuM che? to ke A lokamAM jeTalA sukhanA padArtho kahevAya che te badhA sukhano saravALo karIe tethI anaMtagaNuM sukha mokSamAM te anubhave che. evA ajara, amara, avinAzI anaMta mokSasukhanA padane kevaLI bhagavAna paNa pUrNapaNe kahI zakatA nathI. kemake te mAtra anubhavagocara che paNa vacanagocara nathI. anubhava-gocara e pada pAmo sau svAnubhavathI bhavyo! sadguru-bogha suNI vicArI karatA je jana kartavyo, Azrayabhakti tene Uge, ziva-sukha-sukhaDI-svAda lahe, karI kalpanA-jaya te preme pAme pada te koNa kahe?" 24 artha - he bhavyo! tame paNa sarve svAnubhava karIne mokSanA anubhavagocara sukhane pAmo. te kevI rIte? to ke je sadgurunA boghane sAMbhaLI, vicArIne te pramANe kartavyo karaze arthAt te pramANe vartaze. tene sadguruno sAco Azraya prApta thaze. tene sAcI bhakti pragaTaze. te bhaktinA baLe zivasukha eTale Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (108) pUrNAlikA maMgala 593 mokSasukharUpI sukhaDInA svAdane pAmaze. te bhavyAtmA paramakRpALu prabhu pratyenA premathI arthAtu bhaktithI anaMtakALanI anaMta kalpanAono jaya karI zAzvata mokSapadane pAmaze. te mokSasukhanuM varNana karavA koNa samartha che? arthAt koI nathI. te sukhane je anubhave te ja jANe; bIjo koI jANavA samartha nathI. 24 'hitArthI prazno' nAmanA be pAThomAM zrI gurue ziSyanA kalyANa arthe mokSamArgano krama kema ArAghavo tenI saMkalanArUpa ATheya draSTino krama samajAvyo. have A 108mAM pAThamAM 'pUrNAlikA maMgala' eTale "108 pATharUpa maNakAnI mAlikA eTale mALA pUrNa karanAra mAMgalika kAvya lakhe che. graMthamAM "AghamaMgala' te graMtha pUrNa thavA mATe; "madhyamaMgala' utsAha TakI rahevA mATe ane aMtyamaMgala' te bhaNIne bhUlI na javA mATe karavAmAM Ave che; te nIce pramANe che : (108) pUrNa mAlikA maMgalA (zikhariNI chaMda) ladhu, lAMbI mALA, prabhu-caraNa-sevA mana gharI, racI utsAhe A, parama-guru-bhakti-rasa-bharI; sadA mAre ure sahaguNaghArI guru raho, kRpALuM rAjendra, parama upakArI prabhu aho! 1 artha - moTA pustakanI apekSAe laghu eTale nAnI ane nAnI pustakAnI apekSAe lAMbI evI A prajJAvaboghanI 108 pATharUpa maNakAnI mALAne zrImad rAjacaMdra prabhunA caraNanI sevA eTale temanI AjJAne uThAvavAno bhAva hRdayamAM rAkhI, paramagurunI bhaktirasathI bharelI evI A mALAne utsAhathI huM racavA pAmyo chuM. sadA mArA hRdayamAM evA sahaja AtmaguNaghArI zrIguruno ja nivAsa raho. kRpAnA avatAra evA rAjendra arthAtu rAjAomAM indra samAna saguru paramakRpALu zrImad rAjacaMdra prabhue satya mokSamArga batAvI mArA upara anaMta upakAra karyo che. mATe aho! te mArA parama upakArI che. na jANuM huM zAstro, pravINa nahi kAvyAdi-kalane; na bhASA-zAstrI huM, rasika rasa-abhyAsa na mane; na pUrvAbhyAse huM nizadina rahuM magna kavane, chatAM ceSTA AvI, guruguNagaNe rAgathI bane. 2 artha - have pU.zrI brahmacArIjI potAnI laghutA darzAvatA kahe che ke huM kaMI sarva zAstrono jANakAra nathI ke kAvya alaMkAra Adi kalAmAM pravINa nathI. nathI huM bhASA zAstrane jANanAro ke nathI huM nava rasano rasika abhyAsI. te nava-rasa A pramANe che. zRMgAra, hAsya, karuNa, vIra, raudra, bhayAnaka, adbhuta, bIbhatsa ane zAMtarasa che. huM kaMI pUrva abhyAsathI nizadina kavana eTale kavitA karavAmAM magna nathI. Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 594 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 chatAM A kAvyamaya graMthanI racanA karavAnI AvI ceSTA mArAthI banI, te mAtra guruguNanA samUhane joI mArA aMtaramAM utpanna thayelA bhaktirAganA pratApe che. paramakRpALu prabhunI bhakti ja baLAtkAre evI ceSTAo karAve che. ghaNI jhINI toye raja pavanathI vyoma vicare, banI moTA megho udadhi-jaLa vyome bahu phare, ravi-teje kevA manahara ghare raMga ghanuSe, vaLI vidyute te karI rava mahA vAri varase. 3 artha - have uparanI ceSTAone draSTAMtathI puSTa kare che. dhULa ghaNI jhINI hovAnA kAraNe te narama thaIne pavanavaDe vyoma eTale AkAzamAM vihAra kare che. temaja samudranuM jaLa khAruM hovA chatAM te varALarUpe halakuM thaI moTA megho eTale vAdaLArUpe banI AkAzamAM phare che. varSAvratamAM indra ghanuSya sUryanA tejathI kevuM manahara saptaraMgI rUpa dhAraNa kare che. vaLI vidyuta eTale vijaLIvaDe kevo mahAna avAja karI mUzaLadhAra varasAda varase che. kRpA-vAri varSe, ura-gharaNI lIlI muja banI, nadI-nALAM pUrI, khaLakhaLa vahe bhakti-saraNI; mahAtmAnA graMtho gahana bIja ore ura viSe, kharA kheDUto te haLa-kuzaLatA-sAghana dase. 4 artha :- tevI ja rIte paramakRpALudevanI kRpArUpI vAri eTale jaLa varasavAthI mArI hRdayarUpI gharaNI eTale bhUmi te lIlI arthAtu narama pocI banI gaI, ema pU.zrI brahmacArIjI kahe che. have te kRpArUpI jaLa viSayakaSAyarUpI nadI nALAMne pUrI eTale zAMta karIne, khaLakhaLa karatuM bhakti saraNI eTale bhaktimArge AgaLa vadhavA lAgyuM. te joI kharA kheDUto khetaramAM bIja ropavAno yogya samaya jANI, haLanA sAghanavaDe kuzaLatAthI bIjanI ropaNI karavA lAgyA. tema huM paNa prabhukRpAe manuSya bhavarUpa yogya samaya jANI mahAtmAonA gahana graMthonA bIjane mArA hRdayarUpa bhUmine viSe saMyamarUpI haLavaDe upayoganI kuzaLatAthI ropavA lAgyo. susaMskAro sAthe UgI nIkaLatI Teva halakI, ghaNI nadI kADhI suguru-samajUtI-svabalathI; maLyA mALI teNe sarasa racanA bAganI karI ghaNAM ropyAM vRkSo, anupama latAo ya UcharI. 5 artha :- bIja ropavAthI have susaMskArorUpI kuMpaLo bhUmimAMthI phUTI nIkaLI. tenI sAthe pUrvabhavamAM ajJAnavaDe sevAyela halakI TevorUpI ghAsa paNa UgIne bahAra AvyuM. te halakI Tevo eTale vRttione meM saddagurunA bothanI samajUtIvaDe jANI tethI svaAtmabaLa phoravIne tene ghaNI nIMdI eTale UkheDIne kADhI nAkhI; jethI mArI hRdayarUpI bhUmi svaccha banI. teTalAmAM 5.u.pa.pU.prabhuzrIjIrUpI mALI maLavAthI mArI hRdayarUpI bhUmimAM temaNe suMdara bAganI racanA karI. temAM vratarUpI aneka vRkSo ropyA. te vratarUpI vRkSo ropavAthI tenA upara aneka kSamA Adi Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (108) pUrNamAlikA maMgala uttama guNorUpI anupama latAono Uchera thavA lAgyo. karI rakSA-vADo, surnIti-nIkamAM puNya-nIranA, pravAho rAkhe te satata vahatA, yogya ghaTanA; khare pAnAM jUnAM, navIna UbharAtAM prati-Rtu, bhulAtI vAto tyAM navIna racanA-cakra pharatuM. 6 artha :-- te vratorUpI vRkSonI rakSA mATe pa.pU.prabhuzrIjIe aneka niyamorUpI vADonI goThavaNa karI. tathA sunIti eTale sadAcArarUpI nIka eTale pANI javAno rasto karI, temAM puNyarUpI jaLanA pravAho satata vahetA rahe evo savArathI sAMja sudhIno bhakti svAdhyAyano ArAghanA krama ApI yogya ghaTanA eTale yogya racanA karI. jethI jema vRkSanA jUnA pAna prati Rtue kharI jaI navIna UbharAya che, tema junA rAgadveSamohavALA kaSAya bhAvo bhulAI jaI, navIna vairAgya upazamanA bhAvonI racanAnuM cakra pharatuM thayuM, arthAt satsaMga bhaktinA yoge have nitya navIna uttama bhAvonI zreNI UgavA lAgI. vIte varSo evAM, narvIna vaya jevA samayamAM, rUDAM khIlyAM puSpo, vivigha viTape dRzya banatAM; bhalA bhAvo bhALI gurujana rIjhe e ja kusumo, dayALu saMto te nija ka2 viSe ghArI vimo. 7 595 artha :- pachI pa.pU.prabhuzrIjInA yoge varSo evI rIte vItavA lAgyA ke jANe navIna yuvAvayamAM jema AnaMdamAM samaya vyatIta thato hoya tema thavA lAgyuM. te samaye suMdara bhAvorUpI puSpo khIlavA lAgyA ane vividha prakAranI vicAradhArArUpa viTape eTale DALIo upara te puSpo dekhAvA lAgyA. tevA uttama bhAvorUpa puSpone bhALI pa.pU.prabhuzrIjI jevA gurujano rAjI thayA. e ja suMdara bhAvorUpI kusumo eTale phUlone grahaNa karI he dayALu saMta ArAdhako tame A duHkhamaya saMsArathI virAma pAmo, virAma pAmo evI jJAnIpuruSonI sarvane zikSA che. ghare aMge koI, sukhakara gaNI ramya ramaNI, vaLI mALI koI, bhI kusuma-pAtre naramaNi kane lAvI deto, manahara Rtu-varNana karI; bhalA bhAve bhakto prabhu-caraNa pUje phUla gharI. 8 artha H- te suMdara phUlone koI ramya ramaNI eTale suMdara strI, potAnA nAzavaMta dehanI suMdaratAne vadhAravA te phUlone sukhakArI jANI potAnA aMgamAM aMboDA Adi rUpe ghAraNa kare che. jyAre koI mALI te phUlone chAbaDImAM bharI naramaNi eTale naromAM maNi samAna evA rAjA pAse lAvI te te RtunA phUlonuM manahara varNana karI tene Ape che. jyAre kharA bhagavAnanA bhakto to prabhunA caraNamAM te phUlone gharI bhAvabhaktithI temanI pUjA kare che. ghaNAMye verAtAM kusuma bhUmi suvAsita kare, susaMge zobhe te, bahu varasa harSA saha sare; Page #616 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 prajJAvabodha-vivecana bhAga-2 gayAM varSo sarve, palaka sama satsaMgati-sukhe, rahelAM thoDAM te, yuga sama viyoge, varSI dukhe. 9 artha :- bAkInA ghaNA phUlo bhUmi upara verAtAM te bhUmine sugaMdhita banAve che. tema mumukSujIvanA uttama bhAvo satpuruSanA samAgama nimitte vizeSa suzobhita bane che. ane te suMdara AtmabhAvothI, ghaNA varSo AnaMda sAthe pasAra thAya che. tema pU.zrI brahmacArIjI kahe che ke pa.pU.prabhuzrIjI sAthe satsaMgatimAM je sarve varSo gayA te AMkhanA palakArA samAna sukhapUrvaka vyatIta thayA. paNa pa.pU.prabhuzrIjInA dehAvasAna pachIno thoDo kALa paNa temanA viyoge aMtaranA duHkhasahita yuga (bAra varSa) samAna vyatIta thayo. vyavasthA yojelI 52ma gurue joI karIne, sulakSe vitAvA samaya, guNa-AghAra dharIne, grahI susaMtonAM va2 kusuma, mALA pUrI karI, yazasvI suyogI munivaranI ure smRti gharI. 10 artha :-- pachI 52maguru paramakRpALudevanA 'zrImad rAjacaMdra' graMthamAM patrAMka 946mAM 'prajJAvabodha'nA 108 pAThanI saMkalanArUpe yojelI vyavasthAne joI, samayane AtmalakSapUrvaka vitAvA arthe, tathA guNo pragaTa karavAnA AdhArarUpa A prajJAvabodhanI saMkalanAne jANI, te saMbaMdhI lakhavAnI zarUAta karI. tenA mATe mahApuruSonA vara eTale uttama vacano ane jIvana caritrorUpa puSpone grahaNa karI tathA yazasvI, sAcA yogI munivarazrI pa.pU.prabhuzrIjInI smRtine hRdayamAM dhAraNa karIne, A 'prajJAvabodha'nA 108 pATharUpa puSponI mALAne gUMthI pUrNa karI che. dardIse doSo jo tyAM arasika mane jANI bhUMlajo, sudhArI sadbhAve, nija rasikatAmAM ja phaeNlajo; vaghe bhAvo tevI madada maLatAM, saMta jananAgaNo guNo evI vinati muja mAno guNjanA. 11 artha H-- jo A graMthamAM koI doSo dekhAya to mane kAvyarasano arasika jANIne te doSone bhUlI jajo. ane sadbhAvathI te bhUlo sudhArI potAnI AtmarasikatAmAM ja magna banajo. vaLI A graMthathI tamArA bhAvonI zuddhi karavAmAM jo madada maLe to te saMtapuruSonA guNo jANajo kemake temanAthI ja A badhuM samajyo chuM evI mArI vinatine guNIjano mAnya karajo. karI raMgoLIthI niyamita suzobhita racanA, racI paMkti bhANAM, vidhisara maeNkelAM pIrasavAM, rasoDethI lAvI 2savartI rUDI yogya samaye, na temAM moTAI; rasikajananA puNya-udaye. 12 artha :-- jema koIe raMgoLIthI niyamita eTale yathAyogya suzobhita racanA karIne jamavA mATe vidhisara eTale vyavasthita bhANAonI paMkti goThavI hoya. temAM pIrasavA mATe rasoDethI gamatI rasapUrNa rasoI lAvIne jamavAnA yogya samaye koI pIrase, to temAM pIrasanAranI moTAI nathI. te rasoI to Page #617 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (108) pUrNakAlikA maMgala 597 jamanArA rasikajananA puNya-udaye banI che. pIrasanAre to mAtra te lAvIne pIrasI che. daghelA sonAnI kanaka-ghaDanArA ghaDI karerRpALI mALA, tyAM vivigha pa sonuM nija ghare. gaNAtI moMghI te, kanaka-gaNanA cokasI gaNe ghaDelA ghATo ke lagaDIrRpa te eka ja bhaNe. 13 vaLI potAno ladhutvabhAva pU.zrI brahmacArIjI vyakta kare che : artha - kanaka eTale sonAne ghaDanAra evA sonIne sonuM ApatAM, temAMthI tene ghaDIne rUpALI mALA banAvavAthI te sonuM vivigharUpane dhAraNa kare che. pachI te mALA lokonI draSTimAM moMghI gaNAya che. paNa sonAnI parIkSA karanAra cokasI to te sonAnA ghaDelA ghATo hoya ke lagaDIrUpe hoya bannene eka ja gaNe che. cokasInI draSTi to te hAramAM ke lagaDImAM, sonuM keTalA TakA che tenA upara hoya che. kemake temAM sonAnI keTalI zuddhatA che tenI kiMmata che, ghATanI nathI. tema jJAnI puruSonA sonA jevA vacanone meM mAtra kavitArUpe ghATa Apyo che. tethI kiMmata jJAnI puruSonA vacanonI che, mArI nathI. gaNuM, "prajJA-mALA" sujana-rasa-dAtA kardI banImahaMtonI vANI acUMka phaLa denAra ja guNI; mahaMtonI sevA saphaLa saghaLe sujJa samaje, kare sevA te sau laghu bana ahaMtA nija taje. 14 artha:- mAno ke A "prajJAvabogha' rUpa 108 maNakAnI mALA sajjanapuruSone kadI rasa upajAvanAra banI; to te mahApuruSonI vANIno ja pratApa che. temanI vANI guNIjanone acUka phaLa ApanAra che. temaja mahApuruSonI sevA karavAnuM phaLa paNa sarvatra avazya maLe che; ema sujJa eTale sajjana puruSo jANe che. tema mane paNa jo saphaLatA maLI hoya to te mahApuruSonI sevAnuM ja phaLa che. ane je mahApuruSonI sevA kare te sau laghu banI potAnA ahaMkArano tyAga kare che. kharI rIte jotAM, nathI muja jarA graMtha-bharamAM, bhale sonerI ke manahara, suvaNe prasaratAMhaze temAM vAkyo, maghura rava-vALI suracanA; lakhe lekhinI te jaDa, samajatI nA jIMva vinA. 15 artha - kharI rIte jotAM A pUrA graMthamAM mAruM jarA paNa kAMI nathI. bhale tamane A graMtha sonerI lAge ke manane haraNa karanAra manohara jaNAya ke suvaNe prasaratAM eTale jANe graMthanA vAkyomAM sonu patharAyeluM hoya ema lAge ke tamane suMdara chaMdo sahita madhura rava eTale avAjavALI A samyak kAvya racanA jaNAya. paNa e sarva graMthane lakhanAra te lekhinI eTale kalama che. ane te to pudagalanI banelI jaDa che. temAM jIva nathI. jIva vinA te kaMI samajatI nathI. lakheluM tenuM sau, jaDa-janita, mAruM nahi bane, rahuM huM caitanya, parAmarasa-AnaMdita mane. Page #618 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 598 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 gaNe je kAyA ne vacana nija te sarva bhUlatA, anAdi A bhUle, bhava-vana viSe jIva rRlatA. 16 artha:- kalamathI lakhelAM akSaro sarva jaDathI utpanna thayelAM che. te pudagalanA banelA akSaro mArA banI zake nahIM. kemake huM to sadA parama AnaMda rasamaya evA caitanyamAM rahevAnA svabhAvavALo chuM. ajJAnavaza jagatanA jIvo A kAyA ane vacanane potAnA mAne che; te sarva jIvo mArga bhUlelA che. tethI anAdikALanI A bhUlanA kAraNe jIvo saMsArarUpI vanamAM rajhaLyA kare che. kaheluM jJAnInuM mukhara jana mukhe kahI jatA, rahe nA jo ure, amIrasa bane che vamanatA; jamelA pakavAze zULa sama UThe cUMka apace, pace nA jo zikSA, bhramaNa nija hAthe baeNri race. 17 artha - jJAnI puruSanA kahelA vacanone koI mukhara eTale vAcALa prANI mAtra mukhathI kahI jAya; paNa tene hRdayamAM Utare nahIM to te amRtarasa jevA jJAnI puruSanA vacano, tenA mATe vamana eTale UlaTI jevA duHkhakAraka bane che. jema jamelA pAMca pakavAnna paNa jo pace nahIM to peTamAM zaLa jevI cUMka UbhI kare: tema bhagavAnanI kahelI zikSA jo pace nahIM arthAt jIvanamAM Utare nahIM, paNa tethI jo UlaTuM abhimAna vaghAre, to te jIva potAnA hAthe ja potAnA AtmAnuM bhUri eTale puSkaLa paribhramaNa UbhuM kare che. javA evI bhUlo, suguru zira rAkho su-nara, ho! gurunI AjJAnuM maraNa sughI ArAghana raho! guruMmAM khAmI to, kathana paNa tenuM viSama le, kahe te devoye, vitatha samajo, satya na male. 18 artha :- have evI bhUlo javA mATe, jo tame uttama AtmArthI banavA icchatA ho to AtmajJAnI evA sadguru bhagavaMtane mAthe rAkho. tathA te zrI gurunI AjJAnuM maraNanI chellI ghaDI sudhI ArAghana karatA raho. paNa jo guru karavAmAM khAmI rahI gaI arthAt kugurune sadguru mAnI lIghA to tenuM kathana paNa viSamatA eTale samabhAvarahita rAgadveSavALuM haze. tethI ApaNA rAgadveSano nAza thaze nahIM ane badhA janmamaraNa UbhA ja raheze. ema sarvajJa vItarAga zrI tIrthaMkara devo paNa kahe che. mATe kugurunA kathanane vitatha eTale asatya jANo; temanI pAsethI satya mokSamArga kadI maLI zakaze nahIM. veTha karI A veThIe, nija hita kAje sarva, laeNTaMlUTa lo lAbha sau, karazo koI na garva. artha - veThIe eTale vagara dAmanA sevake, A vagara dAmanI veTha eTale vetaruM, te sarva potAnA Atmahitane arthe karela che. teno so bhavyo lUTaMlUTa lAbha lejo; paNa e tattva jANavAnuM koI abhimAna karazo nahIM. ema aMtamAM jaNAvIne pU.zrI brahmacArIjIe laghutA saha, mumukSuo pratyeno vAtsalyabhAva vyakta karyo che, te emanA aMtaramAM rahelI mumukSuo pratyenI lAgaNInuM sUcana kare che. A prajJAvabogha' viSenI AgAhI saMvat 1955mAM paramakRpALudeve zrImad rAjacaMdra graMthanA pAna Page #619 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (108) pUrNakAlikA maMgala 599 664 upara A pramANe karela che "eno prajJAvabogha bhAga bhinna che te koI karaze." te pUjyazrI brahmacArIjIe A adbhuta graMtha racI paramakRpALudevanI AgAhIne sArthaka karI. tathA paramakRpALudeva pratye bhakti kema karavI te svayaM karI batAvIne sarva AtmArthI jIvonA parama upakArI siddha thayA; mATe temane amArA koTizaH praNAma ho. prajJAvabogha'nI racanAno prAraMbhadina zrAvaNa suda 13, maMgaLavAra saMvat 1994 che. ane pUrNAhuti dina jeTha suda 15 somavAra saMvat 1997 che. tyArabAda aSADha vada 5, saMvat 1998 sudhI A graMthanuM punaH avalokana karyuM. ema graMthanA racanAra pU.zrI brahmacArIjIe graMthanI pUrNAhutimAM A noMgha karela che. zrI guru varaNArpaNamastu che. Page #620 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 0 5 14 ayogI 13 sayogI 12 kSINamohamAM 11 upazAMtamohamAM 10 sUkSmasAMparAmAM guNasthAnakamAM | 1 guNasthAnakamAM | vibhAga 1 9 anivRttikaraNamAM 8 apUrvakaraNamAM 7 apramattamAM 6 pramattamAM 5 dezaviratamAM 4 avirata 3 mizramAM 0 oghe 1 mithyAtvamAM 2 sAsvAdanamAM (samyagdaSTi)mAM vibhAga 1 (sAmAnyapaNe) guNasthAnonAM nAma P = 0 0 ta Ta = 0 0 e e to o o o o o o o o o o o o o \ \ 1 1 1 | *** ** 0 0 0 Ta Ta Ta Ta Ta Ta Ta Ta Ta Ta Ta Ta Ta Ta Ta Ta Ta Ta Ta Ta Ta | jJAnAvaraNIya pUrti 1: baMghayaMtra (puSpa 59 mAM - pRSTha 76) pUrtio prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 0 0 0 0 = = = = = = = = = = = A A A A A = = dizAnAvaraNIya 0 - - - - - - - - - - - - - - - - - 0 0 0 0 0 0 0 vedanIya | |mohanIya 0 0 0 0 0 0 0 % ja da = . " : 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 | || Ayu | 0 | 0 0 | 0 - 0 0 - - - - ma - - - - - ja na na bha ma na bha k1le | bha 0 0 0 0 Ta Ta Ta Ta Ta Ta Ta Ta Ta Ta Ta Ta Ta Ta Ta Ta Ta Ta Ta Ta 8 | aMtarAya Page #621 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 ayogI kevaLImAM 13 sayogI kevaLImAM 12 kSINamohamAM 11 upazAMtamohamAM 10 sUkSmasAMparAmAM 9 anivRttikaraNamAM 8 apUrvakaraNamAM 7 apramattamAM guNasthAnonAM nAma 14 ayogI kevaLImAM 12 kSINamohamAM 13 sayogI kevaLImAM 11 upazAMtamohamAM 10 sUkSmasAparAyamAM 8 apUrvakaraNamAM 9 anivRttikaraNamAM 3 mizramAM 7 apramattamAM 6 pramattamAM 4 avirata 5 dezaviratamAM samyavruSTimAM 2 sAsvAdanamAM 1 mithyAtvamAM 0 oghe (sAmAnya) guNasthAnonAM nAma 0 da va ta o - mULa prakRtio o | ja ja che \ \ | tha manubhAI 2 | an/en in uttara pravRtio 4 | 7 27/55 42 39 | * 9 8 8 8 | | 0 0 8 da ka ra da ka jJAnAvaraNIya 0 0 ra da ra da ha da ha ha ha ha ha ha ha jJAnAvaraNIya 0 | A/5| h 5 | 0 | noMgha-chaThThA guNasthAnaka sughI udaya pramANe pUrti 3H udIraNA yaMtra (puSpa 60mAM pRSTha 96) 0 0 = A A A A A darzanAvaraNIya 2/5| pUrti 2 H udaya - yaMtra (puSpa 60mAM pRSTha 96) = dizanAvaraNIya 0 6 = A A A A A = 0 0 0 0 0 0 0 0 0 vedanIya - 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 vedanIya 0 % # # # # # 4 / mohanIya 0 0 0 0 & R A cha cha ka ka mohanIya qn qn qn qn qn qn qn Ayu Ayu w = = = = = = = 0 = = = | 0 % $ $ $ $ $ $ nAma 0 0 0 0 0 0 0 0 |gotra - 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 gotra 0 0 Ta Ta Ta Ta Ta da aMtarAya aMtarAya 601 Page #622 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 0 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 pUrti 4 : guNasthAnakonAM nAma vibhAga mULa prakRtio. uttara prakRtio upazama zreNI (ke zreNI zarU karanAra) 0 . 0 odhe (sAmAnya) mithyAtvamAM sAsvAdanamAM mizramAM aviratimAM 148 148 147 147 148 0 0 6 - Ta dezaviratimAM 148 141 pramattamAM 148 141 apramattamAM 148 141 8) apUrvakaraNamAM 139 148 142 9anivRttikaraNamAM 148 142 0 2 0 2 = 0 1 1 10| sUkSma sAMparAjyamAM 139 148 142 11] upazAMta mohamAM 139 148 142 12] kSINa mohamAM che 101 0 = ja Ta 0 sayogI kevaLImAM ayogI kevaLImAM 14| ja Ta 0 i 0 Page #623 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSapaka zreNI (ke zreNI 0 0 0 0| zarU karanAra) 102 103 A0b h05 106 112 113 114 122 138 138 138 hb. 26. h&k. 138 ht. 138 ke che ke A 6 2 sattAyaMtra (puSpa 60mAM pRSTha 96) 0 0 0 Ta Ta Ta Ta Ta Ta Ta Ta Ta Ta Ta Ta Ta Ta Ta Ta Ta Ta Ta Ta Ta Ta Ta Ta Ta Ta jAnAvaraNIya Ta | darzanAvaraNIya 0 0 0 = A A ir us us us us is ir ir ur 9 9 9 9 9 3 I bh bh bh bh bh bh bh bh bh bh bh bh bh bh bh bh bh bh bh vedanIya 2 Ta Ta Ta = 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 = = = = = = = | ALLgotra h h h h h h h h h h h h h h h h w w w d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d aMtarAya R 14(1) guNasthAna saMkhyA 6 0 3