Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI '(gurjarIvataraNa) zrImad rAjacaMdra Azrama agAsa
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI paramakRpALu vItarAgAya nama: zrImAna yazovijayajI kRta "jJAnasAranI zrImAna devacaMdrajI kRta saMskRta TIkA jJAnamaMjarI gurjarIvataraNa (zrImAna yazavijayajIkRta svapajJa TabA sahita) 6 -- anuvAdaka zrI brahmacArIjI govardhanadAsajI B.A. zrImada rAjacaMda Azrama agAsa
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakamanubhAI bha. modI pramukha, zrImad rAjacaMdra Azrama sTezana agAsa, vAyA ANaMda pi. bArIA-388 130 (gujarAta) dvitIyavRtti prata 3000 vikrama saMvat 2041 IsvI sana 1985 mudrakamAdhavalAla bI. caudharI rAjIva prinTarsa sI-1/308, jI. AI. DI. sI. viThThalaudyoganagara-388 121
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuvAdakanA be bola "egaM jANaI se savvaM jANaI / je savvaM jANaI se egaM jANaI // " zrI AcArAMga "ekane jANyo teNe sarvane jANyuM, jeNe sarvane jANyuM teNe ekane jANo." "AtmA zuddha caitanya janma jarA maraNa rahita asaMga svarUpa che, emAM sarva jJAna samAya che." "dehAdi saMbaMdhI je puruSo harSaviSAda karatA nathI te puruSo pUrNa dvAdazAMgane sapekSamAM samajyA che, ema samajo, e ja dRSTi kartavya che." "bAra upAMgano sAra tamane kahIe chIe ke vRttione kSaya karavI. " vyAsa, vAlmIki, zaMkara, gautama, pataMjali, kapila ane yuvarAja zuddhodane potAnA pravacanamAM mArmika rIte ane sAmAnya rIte je upadezya che, tenuM rahasya nIcenA zabdomAM kaMIka AvI jAya che : aho loko ! saMsArarUpI samudra anaMta ane apAra che. ene pAra pAmavA puruSArthane upayoga karo ! upayoga karo !!" Ama sarva darzanone sAmAnya rIte sAra che. nIcenAM be caraNamAM e sAra samAveza pAmI jAya che : be bolothI bAMdhI, sarva zAstrano sAra; prabhu bhajo nIti sajo, paraTho paropakAra." zrImad rAjacaMdra uparanA sUtrAtmaka vAkyo jema jJAnano sAra samajAvavA lakhAyAM che, tema yogasAra, bhagavatIsAra, ArAdhanAsAra, samayasAra, gomaTTasAra, AgamasAra Adi grantha, amuka viSayone saMkSepamAM jaNAvavA lakhAyA che. te saMkSepa sAmAnya jIvone samajAvo durdhaTa thaI paDavAthI karUNAzIla
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ . [4] prajJAvaMta AcAryoe tenA upara TIkA-bhASAdi svarUpe vistArathI saraLa grantho racyA che te ja prakAre jJAnasAra grantha zrI yazovijyajI upAdhyAye 32 mahA gahana viSayo upara saMskRta bhASAmAM ATha ATha zlokanA aSTaka lakhyA che teno bhASA (Tabo) pote jAnI (potAnA samayanI). gujarAtImAM lakhyo che. zrI devacaMdrajI mahArAje te jJAnasAra upara saMskRta TIkA "jJAnamaMjarI" nAme lakhI che. A zrImad rAjacaMdra Azrama, agAsamAM A jJAnasAra grantha (TabA, jJAnamaMjarI saMskRta TIkA ane zrI gaMbhIravijyajI kRta gurjara bhAvAnuvAda saha)no svAdhyAya thatAM jJAnamaMjarImAM AvatI vairAgyayukta adhyAtma carcA zravaNa thatAM keTalAka mumukSuoe te saMskRta TIkA jJAnamaMjarIno gurjara bhASAmAM anuvAda thAya to samajavuM saraLa bane evI bhAvanA vyakta karI. te preraka kAraNathI temaja mane potAne paNa AtmavicAraNA arthe te viSayo vicAravA yogya lAgavAthI saMskRtamAM mArI potAnI kuzaLatA nahIM hovA chatAM eka te viSayanI prItithI prerAI yathAzakti zrama ( labour of love ) karavA zarU karela. saMskRtamAM temaja mAgadhI avataraNomAM ghaNI azuddha jaNAvAthI gajA uparAMtanuM kAma jANI thoDo vakhata kAma baMdha paNa rAkhyuM hatuM paraMtu mitronI madadathI ane temanA saddabhAvathI Akhare pUrNa yathAzakti thayuM. zrI yazovijayajIno sattAkALa lagabhaga saMvata 1680 thI saMvata 1743 sudhI gaNAya che, ane zrImAna devacaMdrajI paNa teozrIjInA lagabhaga samakAlIna che. "zrI haribhadrAdi AcAryoe navIna yojanAnI peThe zrutajJAnanI unnati karI dekhAya che." temAM saMskRta, mAgadhI ane gujarAtI temaja hiMdI bhASAomAM zrI yazovijyajInI kRtio aneka hovAthI temane zrI haribhadrasUrinA laghubAMdhavanI upamA apAya che. zrI yazovijyajIe siddhapuramAM A grantha divALIne divase pUrNa karyo che ema chellA adhikAramAMnA eka zlokamAM pote lakhe che ane
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI zrI devacaMdrajI kRta TIkA saMvata 1796 nA kArtika suda paMcamI (jJAnapaMcamI) ne divase navAnagaramAM pUrNa thaI che. jema dinakarane prasiddhinI AvazyakatA nathI tema potAnI ja kRtiothI svata: suprasiddha ane sarvamAnya jevA A mahApuruSa mATe vizeSa lakhavAnI AvazyakatA hoya nahIM. AvA kaLikALamAM ati ati durlabha evA adhyAtmajJAnane jeNe potAnA svAnubhava pUrvaka granthArUDha karI mumukSu jIvo upara je mahadda upakAra karyo che te tarapha dRSTi jatAM sahaje viyAnvitapaNe ApaNuM mastaka temanAM caraNomAM name che. amadAvAdanivAsI saMtujijJAsu zeTha zrI maMgaLadAsa jesaMgabhAInAM mAtuzrI sadharmapremI zrI rUkSmaNIbAe karelA jJAnadAnadvArA A jJAnamaMjarI-gurjaravataraNa graMtha prasiddha karavAmAM Avela che. pUrvapuNyodaye prApta lakSmIne sadvyaya thavo e paNa mahad puNya che. ane temAMya jagatanAM mAna pUjA ke kIrtinI apekSA vinA mAtra nija AtmahitArthe AvI jJAnAnnatinI pravRtti thAya e jarUra prazaMsanIya gaNAya. e puNavaMta AtmAo vizeSa vizeSa svapara Atmahita pravRttimAM pravRtta thAya evI bhAvanA saheje thayA vinA rahetI nathI. eka adhyAtmajJAnInA graMthanuM rahasya ane adhyAtmajJAnInI TIkAthI jANavAnuM mahad bhAgya ApaNane saMprApta thayuM che te dvArA ApaNo AtmA mohanidrA tajI jAgRta thAya ane mokSamArganI sIDIe caDavAnI zarUAta kare evI zubha bhAvanA bhAvI te adhyAtmajJAnIonI rahasyapUrNa vANImAM dhIrajathI avagAhana karavA vAcakane vInavI viramuM chuM. zrImad rAjacaMdra Azrama, agAsa; lI. adhyAtmapremI zutapaMcamI saMvata 1995 jeTha suda 5. | ba0 govardhanadAsa. tA. 23-5-1939.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamImAMsA (harigIta) jinavara kahe che jJAna tene, sarva bhavo sAMbhaLo. jo hoya pUrva bhaNela nava paNa, jIvane jANyo nahIM, to sarva te ajJAna bhAkhyuM, sAkSI che Agama ahIM, e pUrva sarva kahyAM vizeSa, jIva karavA nirmaLo, jinavara kahe che jJAna tene, sarva bhavyo sAMbhaLe. 1 nahi graMthamAMhi jJAna bhAkhyuM, jJAna nahi kavi cAturI, nahi maMtra taMtro jJAna dAkhyAM, jJAna nahi bhASA TharI; nahi anya sthAne jJAna bhAkhyuM, jJAna jJAnImAM kaLo, jinavara kahe che jJAna tene, sarva bhavya sAMbhaLo. 2 A jIva ne A deha evo, bheda jo bhAsyo nahIM, pacakhANa kIdhAM tyAM sudhI, mokSArtha te bhAkhyAM nahIM; e pAMcame aMge kahyo, upadeza kevaLa nirmaLa, jinavara kahe che jJAna tene, sarva bhavya sAMbhaLo. 3 kevaLa nahIM brahmacaryathI, kevaLa nahIM saMyama thakI, paNa jJAna kevaLathI kaLo, jinavara kahe che jJAna tene, sarva bhavya sAMbhaLo. 4 zAstro vizeSa sahita paNa jo, jANiyuM nijarUpane, kAM tehavo Azraya karajo, bhAvathI sAcA mane; to jJAna tene bhAkhiyuM, jo sammati Adi sthaLo, jinavara kahe che jJAna tene, sarva bhavyo sAMbhaLo. 5 ATha samiti jANIe jo, jJAnInA paramArthathI, to jJAna bhAkhyuM tehane, anusAra te mokSArthathI;
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ [7] nija kalpanAthI koTi zAstro, mAtra manane AmaLo, jinavara kahe che. jJAna tene, sarva bhavya sAMbhaLo. 6 cAra veda purANa Adi, zAstra sau mithyAtvanAM, zrInaMdIsUtro bhAkhiyAM che, bheda jyAM siddhAMtanA; paNa jJAnIne te jJAna bhAsyAM, e ja ThekANe karo. jinavara kahe che jJAna tene, sarva bhavya sAMbhaLo. 7 vrata nahIM pacakhANa nahi, nahi tyAga vastu koIne, mahApadma tIrthaMkara thaze, zreNika ThANaMga joI le. chedyo anaMtA. .. *** * * * *** 8 rALaja, bhA. 1947 --zrImad rAjacaMdra "jJAna dhyAna vairAgyamaya, uttama jahAM vicAra; e bhAve zubha bhAvanA, te Utare bhavapAra." "anaMta kALathI je jJAna bhavahetuM thatuM hatuM, te jJAnane eka samyakdarzanane namaskAra" "he jina vItarAga ! tamane atyaMta bhaktithI namaskAra karuM chuM. tame A pAmara pratye anaMta anaMta upakAra karyo che." -zrImad rAjacaMdra 'ru
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa 44 viSaya adhyAtmabhAvanA zAnamaMjarI maMgalASTaka 1 pUrNatASTaka 2 magnASTaka 3 sthiratASTaka 4 mehatyAgASTaka 5 jJAnASTaka 6 zamASTaka 7 iMdriyajayASTaka 8 tyAgASTaka 9 kriyASTaka 10 tRpti-aSTaka 11 nilapASTaka 12 ni:spRha-aSTaka 13 maunASTaka 14 vidyA-aSTaka 15 viveka aSTaka 16 mAdhyastha-aSTaka 17 nirbhayASTaka 18 anAtmazaMsASTaka 19 tattvadRSTi-aSTaka - [8] anukramaNikA viSaya | pRSTha 20 sarvasamRddhi-aSTaka 294 21 karmavipAkaciMtana 305 10 aSTaka 22 bhava-udvega aSTaka 317 23 lokasaMjJAtyAga aSTaka 326 24 zAstra-aSTaka [334 25 parigraha-aSTaka 345 26 anubhava-aSTaka 354 27 yoga-aSTaka 364 104 28 niyAga-aSTaka 377 116 29 bhAvapUjA-aSTaka 386 va33 30 dhyAna-aSTaka 392 146 31 tapa-aSTaka 402 159 32 sarvanaya AAyaNa 174 aSTaka 410 upasaMhAra 424 prazasti 444 216 zrIdevacaMdrajIkRta 233 prazasti 447 zrI devacaMdrajIkRta 268 prazastino anuvAda 451 280 anuvAdaka udagAra 453 183 203 259
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI sadgurucaraNAya namaH adhyAtmabhAvanA he prabhu! evI dazA apeniza kyAre jAgRta thaze? ke tArA guNane akhkhalita prema utpanna thAya? tArA pratye atyaMta bhakti padA thAya? ke jenA pasAyathI A duniyA uparane rAga e che thAya. tArAM vacane upara pUrNa zraddhA kyAre thaze? ke tArI AjJA huM phUlanI mALAnI peThe mastaka para dharuM. tArI karuNA, tArI kSamA, tArI zAMti, tAruM jJAna, tAruM dhyAna, tAruM yathArthavAdIpaNuM, tArI apUrva paropakArabuddhi, ane tArI atyaMta sahanazIlatA joI mArA Atmapradeze tuM kyAre vasIza? parapudgala para udAsInavRtti kyAre utpanna thaze ? ke jethI huM mArA svarUpamAM ja ramuM. huM, tuM, te bhUlI jaI; huM, te tuM, ane tuM, te huM, AvI akhaMDa aikyatA kyAre utpanna thaze? ane tene apUrva sukhane anubhava kyAre prApta thaze ? tArI kSamA joI tArA jevI kSamA karavA huM jyAre bhAgyazALI thaIza ? tArI dayA joI mArAmAM evI dayAnA aMkuro kyAre pragaTa thaze? tArI popakAra buddhi joI A sevakanA (mArA) hRdayamAM sarva jIva pratye tema karavAnI IcchA kyAre jAgRta thaze ? tuM ja dhyeya, tuM ja sevya, tuM ja ArAdhya, tuM ja pUjya,
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ tuM ja deva, tuM ja guru, tuM ja dharma, tuM ja taraNatAraNa, tuM ja pitA, tuM ja mAtA, tuM ja baMdhu, tuM ja kuTuMba, tuM ja jJAti, tuM ja vizva, tuM ja sRSTi ane tuM ja mAruM sarvasva ema kyAre thaze? tuM ane hune bheda tUTI abheda ciMtavana kyAre thaze? tehi, tuhi, tuhi, ane te ja ema akhaMDa ciMtavana remama kyAre AvirbhAva pAmaze? tvamevANuM, tvamevANuM, tvamevANuM, AvI abhedatA prApta karavA huM kyAre bhAgyazALI thaIza? tArA vinA A duniyA jherarUpa, paththararUpa, dukharUpa, baMdhana rUpa, kArAgRharUpa, tathA tyAgavA yogya jANI tenA upara vItarAgIpaNuM tathA udAsInapaNuM kyAre thaze? tArAmAM ja akhaMDa prema, tArAmAM ja akhaMDa bhakti, tArAmAM ja akhaMDa pUjyabuddhi, tArAmAM ja pitAbuddhi, tArAmAM ja vizvabuddhi kyAre thaze? tArA vinA anya sthaLa asAra ane vairAgyamaya kyAre lAgaze ? tArI peThe sarva jIva para mitratA, tArI piThe dukhiyA para dravyathI ane bhAvathI dayA, tArI peThe pradatA, tArI piThe madhyasthatA, tArI peThe niHsvArtha buddhi, tArI peThe paropakAra buddhi, tArI peThe atyaMta karuNA ane tArI piThe atyaMta vitarAgIpaNuM mArA hRdayamAM kayAre jAgRta thaze ? dhananI, strInI, yazanI ane viSayasukhanI icchA kyAre nivRtta thaze? eka tArA vinA ja A badhAM sukha jhera jevAM kyAre lAgaze? paranI niMdAne ane paranA guNa DhAMkI deva prakaTa karavAne tyAga karavA huM kyAre bhAgyazALI thaIza? tathA pitAnI bhUla tarapha draSTi karatAM kyAre zIkhIza? huM sarva
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ karatAM adhika adhamAdhama chuM e nizcaya kyAre thaze ane kayAre ahaMbhAvathI rahita thaIza ? AtmA che, AtmA nitya che, AtmA potAnA karmane kartA che, AtmA pitAnA karmane bhaktA che, AtmAne mekSa che, ane mokSane upAya che, A cha mahAvAkyo mArA hRdayamAM niraMtara kyAre jAgRta thaze? ane huM te pramANe vatI sarva jene kyAre vartAvIza? | mAruM svarUpa ahiMsAmaya che, mAruM svarUpa satyatAmaya che, mAruM svarUpa prAmANiktAmaya che, mAruM svarUpa brahmacaryamaya che, ane mAruM svarUpa parigraha rahita che, ema citavI svarUpamaya kyAre thaIza? hiMsA na karavI e mArI pharaja che, satya bolavuM e mArI pharaja che, brahmacarya dhAraNa karavuM e mArI pharaja che, ane parigraha rahita thavuM e ja mArI pharaja che, e ja mAro svabhAva che, ethI viparIta cAla e mAre vibhAva che ema mane kyAre jaNAze ? Asava e ja saMsAra che. Asava e ja baMdhana che. Asava e ja duHkha che, ane Asava e ja tyAgavA yogya che evI khabara kyAre paDaze ? ane saMvara e ja sukha che ema kyAre jANavAmAM Avaze ?' huM mArA svarUpamAM chuM ke nahIM? saddaupayogamAM chuM ke nahIM? dharmadhyAnamAM chuM ke nahIM? svabhAvamAM che ke nahIM? ema kyAre anubhava thaze? mArAmAM vItarAgatA, mAdevatA ane kahyuM che ke nahIM ema kSaNe kSaNe jevA huM kayAre bhAgyazALI thaIza?
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmA e ja deva, AtmA e ja guru, AtmA e ja dharma, AtmA e ja sukha, AtmA e ja mokSa, AtmA e ja akhaMDa AnaMda, ane AtmA e ja paramAtmA che, ema yathArtha kyAre jANavAmAM Avaze? saMtanuM zaraNu, saMtanI sevA, saMtanI mana, vacana, kAyAthI bhakti; saMta para prIti, saMta para zraddhA, saMta para gurubuddhi, ane ahoniza saMtanA saMganI ja IcchA kyAre jAgRta thaze ? saddaguru e ja taraNa tAraNa, saguru e ja deva, saguru e ja sukhanuM sAdhana, sadguru e ja mokSamArgane dAtA, sadguru e ja parama mitra, saguru e ja paramaguru, ane sadguru e ja pratyakSa arihaMta samAna che, ema kyAre jANavAmAM Avaze? | mArA pitAnA doSa jovAnI ane anyanA guNa grahaNa karavAnI buddhi kyAre utpanna thaze? mArA AtmadravyanI ane paramAtmAnA AtmadravyanI ekyatA, jinapada ane nija padanI aMkyatA, ane paramAtmAnA guNa joI mArAmAM te guNenI utpatti kyAre thaze ? sarva jIva sarakhA che, sarva jIva nizcayathI svabhAve zuddha jJAna svarUpa, zuddha darzana svarUpa, zuddha cAritra svarUpa, anaMta upagamaya, ane anaMta zaktivaMta che paNa karmarUpa zatrunA saMgathI malina dekhAya che, ema jANuM karmane nAza, karmane tyAga, ne karma upara abhAva ema kyAre utpanna thaze? ne sarva jIva upara samabhAva kyAre Avaze?
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ he prabhu! A bhAvanAo, A manera ne A vicAre kayAre pUrNa thaze, ne manuSya bhavanuM sArthakapaNuM kyAre thaze? nava tatvamAMthI be jANa, cAra chAMDI ane traNane grahaNa karavA kayAre yatna karIza? huM hamaNAM saMvaramAM chuM ke AsavamAM chuM? huM hamaNAM nirjarA karuM chuM ke nahIM? huM hamaNAM Asavane tyAga karuM chuM ke nahIM ? huM hamaNAM anitya azaraNAdi bhAvanAnuM ciMtavana karuM chuM ke nahIM ? ema vAraMvAra mane kyAre bhAna thaze ? huM koNa chuM ? huM kyAMthI thaye? mAruM satyasvarUpa zuM che? huM kyAMthI AvyA ne kyAM jaIza ? mAruM zuM thaze ? A zarIra zuM che? A duniyA zuM che? A kuTuMba keNa che? ne mAre A sarva sAthe saMbaMdha kema thaye? e saMbaMdha satya che ke asatya ? e tyajuM ke rAkhuM? AvA vicAro vivekapUrvaka ane zAMta bhAve kyAre karIza? AdhyAtmika jJAnanA tAvika siddhAMtane anubhava kyAre karIza? ne karmane satvara nAza kyAre karIza? he bhagavAna! huM navatatva bharyo paNa tatvamaya na thaye; kSetrasamAsa bharyo paNa aMtarazatrune samAsa karatAM na zIkhe. vIza daMDaka vAMcyA, vicAryA ane avelekyA paNa aMdaranA daMDa meM na tajyA jIvana pAMcase tresaTha bheda vAMcyA, vicAryA, paNa abhedamaya na tha; karmagraMtha vAMcyA, paNa karmanI prakRtine ahoniza vicAra karI pitAnAmAMthI te prakRtine tyAga karavA samartha na thaye. ghaNuM siddhAMta ane zAstra vAMcyAM paNa te badhAM bhArarUpa thayAM. satsaMga karyo paNuM satya jJAna na thayuM. saddaguru maLyA paNa svacchede cAlI
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ kadAgraha na taje. he sarvajJa ! ApanAM caritra vAMcyAM, sAMbhaLyAM paNa te vAMcana-zravaNa mAtra thayuM; kAraNa ke "bhaNe paNa gaNe nahIM" tenI mAphaka "jANyuM paNa AdaryuM nahIM tethI zuM thayuM ? | sarvajJa hiMsA kare nahIM, te huM sarvane upAsaka thaI kema karuM? sarvajJa asatya bele nahIM, te huM kema asatya beluM? sarvajJa adatta le nahIM, te huM sarvajJane putra thaI adatta kema lauM ? sarvajJa brahmacaryane bhaMga kare nahIM, te huM kema karuM? sarvajJa dravyathI ne bhAvathI parigraha rahita hatA, te huM parigraha kema rAkhuM? sarvajJa krodhAdi kaSAya kare nahIM, te huM kema karuM? sarvajJa aDhAra pApasthAnaka seve nahIM, te huM temane putra thaI temanA zatrurUpa evA aDhAra pApasthAnakanI sevA kema karuM? ahAhA!keTalI badhI mArI bhUla che ? ke mArA pitAnA zatruone huM mAna ApuM chuM, saMga karuM chuM, paNa have tema nahIM karatAM mAre temane tyAga karavuM joIe. he prabhu! tuM kamaLa, huM bhramara; tuM caMdra, huM cakora; tuM sUrya, huM sUryavikAsI kamaLa, tuM sevya, huM sevaka, tuM dhyeya, huM dhyAtA; tuM pitA, huM putra tuM guru, huM ziSya tuM deva, huM upAsaka, ema tArI ananya bhakti kyAre prApta thaze ? he paramAtmA! A saMsAramAM tArA vinA mAre kaI saguM nathI tArA vinA anya koI mitra nathI tArA vinA anya kaI rakSaka nathI. tArA vinA anya koI satya mArgadarzaka nathI,
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ mATe huM tAruM ja zaraNa grahaNa karIza; ne huM tArI ja sevA karIza. he prabhu! tArAM vacane satya che, priya che ne hitakara che. vaLI te mane pramANabhUta che. huM tene kyAre grahaNa karIza? A kema Ama nathI karate? e vicAra mane Avaze tyAre huM vicArIza ke e karmAdhIna che. A kema nathI bhaNate? A kema AvAM kAma kare che? evA vicAra Avaze tyAre huM te karmAdhIna che ema vicArI tenI upekSA karIza; paNa niMdA nahIM karuM. huM bahArane DhaMga dhAraNa karI dAMbhikapaNuM dharIza nahIM. huM zuddha bhakta thaIza, paNa beTo Thaga thaIza nahIM. huM zuddha karma karIza paNa bahAranI dekhAdekhIthI samajyA vinA mAtra nAmanAnI khAtara ne gADarIA pravAhanI mAphaka dharmakaraNane malina karIza nahIM. he prabhu! tArA Azramane kalaMka lagADIza nahIM, tArI vANune niMdAvIza nahIM, tArI AjJAnuM ullaMghana karIza nahIM, tArI sevAne anAdara karIza nahIM, ne azuddha prarUpaka banI narkane raste laIza nahIM. syAdvAdanA rahasyanuM svarUpa jANavAno prayatna karIza, tArI AzAtanA tajavAne banatA lagI khapa karIza, garacha, paMtha, mata ke vADA Adine kadAgraha mUkI zuddha dharma jANavA khapa karIza. zuka jJAna, zuSka vairAgya, zuSka kiyA, ane zuSka bhakti dhAraNa karIza nahIM, paNa samyagU jJAna sahita kriyA, bhakti ane vairAgya dhAraNa karIza. adhikArI paratve kriyA karIza; adhikArI jeI vartIza ane adhikArI thavA prayatna karIza.
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ . he paramAtmA! manuSyabhavanI durlabhatA mane jaNAI che, tenI amUlyatA mane samajAI che, mATe huM tene vRthA gumAvIza nahIM. vRthA niMdA, vikathAdi karavAmAM vakhata gALIza nahIM. ALasa pramAdane tyAga karI AtmajJAna meLavIza. tArI AjJA mastake caDAvI zuddha svarUpane vicAra karIza. anya deva, anya guru, anya dharmane doSa joI tenI upekSA karIza. tamArA mArgane anubhava meLavI anyane Apane mArga pamADIza. chevaTe sarva jIva sukhI thAo evI ahoniza IcchA rAkhIza. | (bhAvanA saMgrahamAMthI)
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI zrI yazavijyajI kRta TabA sahita jJAnasArane gurjara anuvAda tathA tenI zrI devacaMdrajIkRta saMskRta TIkA jJAnamaMjarIne gurjara anuvAda anuvAdaka zrI brahmacArIjI govanadAsajI
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalASTaka doharA-Indra-dhanuSya samAna A, IndrajALa jaga jeI; satya sUrya guru zAzvatA rAjacaMdra namuM I. 1 jeNe jANya AtamA darzAvya tapa; anupama vANuM-vRSTithI dUra haya duHkhadhUpa. 2 te gururAja pratApathI zamatAM antara tApa; mahA puruSanA mArgane pAmuM Apa Apa. 3 jJAnasAra staM namuM yazovijaya yazavaMta saMskRta TIkAkAra namuM devacaMdra guNavaMta. 4 jJAnamaMjarI mana dharI karuM gurjara anuvAda AtmArthe sau Atmane hitakara nirvivAda. 5 - zrI devacaMdrajI kRta maMgalAnuvAda zrI pArzva prabhune namI karu graMtha vistAra AtmAnaMda-vizuddhinuM kArya dharI mana sAra. 6 pUrve bahu muni guNa bharyA paropakAra pravINa vacana sudhA sama temanAM grahI banuM tallIna. 7 jagamAM nahi upakAra-gya mujasama atize dIna; tethI mujane bedhavA karuM TakA kRta pIna. 8 zrI yazavijayajI kRta bhASAthamAMnuM maMgala aiMdravRndanataM natvA, vIraM tattvArthadezinam / arthaH zrIjJAnasArasya likhyate lokabhASayA // 1 // maMgala (anuvAda) IndravRndanA vaMdya vara tatva artha kahenAra; tene namI lakhuM artha A jJAnasAra vistAra. 1
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 pUrNatAraka aiMdra zrIsukhamanena lIlAlagnamivAkhilam / saccidAnaMdapUrNena pUrNa jagadavekSyate // 1 // zrI yazovijayajI kRta bhASArtha -iMdra (AtmA) saMbaMdhInI je lakSmI, tenuM je sukha tene viSe magna e. je puruSa te, sattA-jJAna-sukha (saccidAnaMda) e traNa aMze arthAt darzana, jJAna, cAritra e traNa aMze pUrNa-pUro je puruSa te, pUrNa jagatane vinedamAM lAgI raheluM hoya tevuM dekhe, te adhUro kahIe na dekhe. bhAvArtha -jema sukhIo sarvane sukhI' jANe tema pUre sarvane pUrA jANe nizcaya dRSTie bhrAMti nathI. naivAsti rAjarAjasya yatsukhaM naiva devarAjasya / tatsukhamiheva sAdhorloka-vyApArarahitasya / rAjAdhirAja ke Indra bhegave nahi je sukhe; A leke ya lahe sukhe, lekecchA sAdhu tyAgatA. mULa gAthAnuvAda-dAharo) AtmasukhamAM magna je sat -cit AnaMda rUpa, pUrNa jagatane dekhatA lIlA lagna svarUpa. 1 zrI devacaMdrajI kRta jJAnamaMjarI vRttine anuvAda :-ahIM ziSTa, sabhya jananA AcAra pALavA maMgala Adi viSe kahevuM yece che: zuddha AtmasvarUpanA
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI nirUpaNamAM sarvottama kuzaLatA A graMthamAM sarvatra hovAthI A graMtha maMgaLarUpa che, tathApi graMtha tUTaka na rahe, sahelAIthI tenuM jJAna thAya ane ziSyanI matine vikAsa thAya te arthe paMca maMgalanA bIjabhUta zrImad munirAja Adi paMcapadanA smaraNarUpa maMgala prakAzya che. guNenuM stavana karatAM te dhvani, bane hAtha joDI aMjali karavArUpa yoga, AnaMda Adi kAraNethI utpanna thatA pitAnA Atmika guNemAM ahata AdinA bahumAna vaDe ekatvarUpa bhAva, maMgala svarUpe, kartAne vidyAsiddhinA bIja svarUpa "' evA smaraNarUpa maMgalamaya prathama padyane graMthakAra kahe che : muni, upAdhyAya, AcArya, e yathArtha kSapazamarUpa upagavALA tathA zrImad arhat ane siddha paramAtmA kSAyika upayegavaMta tathA nyAya sarasvatI biruda dharanAra zrImad yazavijaya upAdhyAya saMpUrNa jagatane, azuddha, para saMgothI utpanna navA navA paryAyane pAmavAvALuM hovAthI kalpanAkalpita kIDAmAM mugdha--gADuM hoya tevuM jue che e nizcitArtha che. tethI zuddha, amUrta, AtmAne AnaMda anubhavavAmAM lIna thayelA satparuSe para vastunA anubhavamAM lAgI rahelA janene mehathI mUMjhAyelA jue che. para vastumAM kaMI paNa bhegavavA jevuM nathI, kharI rIte pitAnA guNaparyAyane anubhava ja karavA gya che. tethI parasvarUpamAM magna thayelA ajJAnI mUDha che e tAtparya che. Indra eTale jIva, tenI AtmaguNarUpa lakSmI ke zrI tenuM sukha vA AnaMda, temAM magna thayelA eTale tanmaya mAnyatAvALA mahA puruSe kevA heya che? sat eTale zubha ke zAzvat, cit
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 pUrNatASTaka eTale jJAna, tene je AnaMda tethI bharapUra eTale jJAnAnaMdapUrNa muni jagatane mithyAtva ane asaMyamamAM magna, mehathI gherAyeluM jue che, pUrNa puruSe apUrNa jagatane bhrAMtimAM paDeluM jANe che tethI pUrNAnaMdarUpa AtmasmaraNa vaDe pitAne pUrNa AnaMda sAdhavA gya che. ' vivecana--jJAnI puruSe jagatane kevI draSTithI jue che te A prathama lekamAM jaNAvyuM che. mULa graMthakartA lakhe che ke pUre sarvane pUrA jANe. jJAnamaMjarI TIkA kartA upadeze che ke pUrNa puruSe apUrNa jagatane bhrAMtimAM paDeluM jANe che, unmatta ceSTA karatuM jue che. have vastunuM pUrNapaNuM darzAve che - pUrNatA yA paropAdheH, sA yAcitakamaMDanam / yA tu svAbhAvikI saitra, jAtyaratnavibhAnibhA // 2 // bhASArtha -AtmadravyathI bhinna dhana dhAnya parigrahAdirUpa je para upAdhi, tethI mAnI lIdhI je pUrNatA, te vivAha Adika avasare anya pAsethI mAgI ANelAM AbharaNa sarakhI che, paNa je jJAna, darzana, cAritra rUpa svabhAvathI siddha pUrNatA che te ja mahArananI kAMti sarakhI che. upAdhinI pUrNatA te nAza pAmI jAya, paNa svabhAvanI pUrNatAne nAza na thAya. anuvAda - para upAdhinI pUrNatA, te uchanA zaNagAra; svAbhAvika saMpUrNatA, ratnateja sama sAra. 2 jJAnamaMjarI :-cakravartI, Indra AdinA jevI pudgala
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI saMgathI thayelI zarIra, dhana, svajana, yaza, prakhyAti AdirUpa je para upAdhinI pUrNatA che te mAgI ANelAM AbharaNanI zobhAthI dhanavAnapaNuM mAnI levA jevI che, jagatanA jIe anaMtavAra bhogavIne eTharUpa choDI dIdhelA padArtho AtmAnI azuddhatAnA hetu che. tenA ge svarUpanA anubhavathI bhraSTa thatA jIvene te robhArUpa nathI; tatvajJAnanA rasika jIne te darzana, jJAna, cAritra Adi rUpa, sarva AtmasvabhAvanA pragaTapaNA rUpa zebhA che te ja jAtivaMta uttama ratnanI kAMti samAna che. pudgala Adi para upAdhithI thatI zebhA, te sphaTika paththara pAse rAkhelA raMgita padArthathI jema lAla lIlA ratna je saphaTika paththara jaNAya tevI kRtrima che, je svabhAve utpanna thayelI zobhA che te te jAtya mANikyanI kAMti jevI che tethI nija zuddha, sahaja pUrNatAnI ruci, oLakhANa ane ramaNatA karavA egya che. avAstavI vikalpaiH syAt, pUrNatA'bdherivomibhiH / pUrNAnaMdastu bhagavAn, stimitodadhisa nimaH // 3 // bhASArtha:-huM dhanavAna chuM', "huM rUpavAna chuM, huM putra-patnIvALo chuM, ityAdi saMkalpa-vikalpa karIne AtmA pitAne saMpUrNa saMpattivALe mAne te samudranA UchaLatAM majAthI jema samudrane (pUrNimAne divase pUrNa ( chalakAte ) mAne tenA jevuM ayathArtha che; sAcI pUrNatA te nathI. paraMtu bhagavAna zuddha svabhAvI AtmA sukhathI pUrNa che te pUrNatA nizcala samudra samAna yathArtha che, sAcI che. AtmArUpa samudranI jJAnAdi ratnothI sadAya pUrNatA che ema bhAvavuM; bAhyadraSTi cha vikalapakalele pUrNane pUrNa mAnI le che.
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 1 pUrNatASTaka anuvAda : vikalpa vaoNcithI jIva udadhi, pUrNa yathArtha na mAna; pUrNAnaMda prabhu pUrA, zAnta samudra samAna. 3 jJAnamaMjarI --parasaMga-rAgadveSamohAdithI thayelA vikalpathI AtmAnI pUrNatA mAnavI te samudranAM mejathI samudranI pUrNatA mAnavA samAna ayathArtha-jUThI che. jema mejathI samudra samajAya nahIM, tenuM mApa nIkaLe nahIM, UMDA utarAya nahIM, ratna prApti thAya nahIM, tema AtmA paNa rAga-dveSarUpa mejathI samajAyuM nahIM, tenI gaMbhIratA pamAya nahIM, temAM UMDA utarAya nahIM, jJAnAdi ratnanI prApti thAya nahIM. AtmAnI ane saMpattinA svAda (anubhava) rUpa saMpUrNa paramAtma avasthArUpa parama dharyavaMta bhagavaMta zAMta samudra samAna che. tethI caMcalapaNuM tyajIne acaLapaNuM pAmavuM; AtmA AtmasvabhAvamAM hoya tyAre nirvikalpa hoya che, tevI nirvikalpa dazA prApta karavA prayatna karavA gya che. jogati jJAnadRSTizcet tRSNAkRSNAhijAMgulI / / pUrNAnaMdasya tatkiM syAd dainyavRzcikavedanA ? // 4 // bhASArtha -tRSNArUpa kALA sarpane vaza karanArI jAMgulI vidyA sarakhI pUrNa jJAnavRSTi jo jAge che, (pragaTe che) te tRSNA nAza pAme adhUrAne tRSNa vadhe; pUrNa AnaMdamaya puruSane te dInapaNurUpa vIMchInI vedanA zuM thAya? na thAya. jevI sarpanI pIDA nAza pAme tevI vIMchInI pIDA kema na nAza pAme? eTale pUrNa hoya te tRSNa rahita hevAthI adIna hoya.
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI anuvAda:-- tRSNA sApaNa jAMgulI, jJAnadraSTi je thAya; dainya vIMchI te zuM pauDe ? pUrNAnaMda na jAya. 4 , jJAnamaMjarI-je tatvajJAna rUpa kRSTi-cakSu vikasekhUle te pragaTa svarUpanA jJAnAnaMdavaMta bhagavaMtane dInatArUpa vIMchInI vedanA kyAMthI thAya ? na thAya. kharekhara, tene dInapaNuM nathI; nija, sahaja, aprayAsa AnaMdanI pUrNatA ja che. pudgalanA bhogenI IcchArUpa tRSNa te ja kALe nAga che. tene vaza karavA gADI maMtra rUpa jAMgulI vidyA samAna jJAna draSTi che. - bhAvArtha --saMsAracakramAM sapaDAyelA, nija asaMkhyAta pradezamAM vyApelA jJAnAdi guNonA anubhavathI rahita, pudgalanA bhogonI pipAsA rUpa sApathI DasAyelA jIvane svaparane viveka karAvanAra jJAna-vRSTi rUpa jAMgulI (garuDa-maMtrIne smaraNathI paratRSNa rUpa jhera UtarI jatAM, zuddha svarUpamAM eka rUpa dhyAnamAM magna thatAM kSAyika bhAvane AnaMda prApta thAya che, evA pUrNa jIvane dInatA hotI nathIkemake je avirata samyaphadraSTi tattvazraddhA sahita AtmAne AtmApaNe, parane parapaNe nizcayathI jANIne vicaratAM tRSNathI pIDAtuM nathI te pachI pUrNAnaMdamAM magna hoya temanuM te kahevuM ja zuM ? - pUryante yena kRpaNAstadupekSaiva pUrNato / pUrNAnaMdasudhAsnigdhA dRSTireSA manISiNAm // 5 //
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 pUrNatASTaka bhASArtha:--je dhana, dhAnyAdi parigrahathI hInasatva, leziyA puruSa pUrNatA mAne che te dhana, dhAnyAdi pari- grahanI upekSA ja pUrNatA kahIe. ahIM upAdAna savikalpa che, upekSA nirvikalpa che te mATe upekSA lIdhI. pUrNAnaMda rUpa amRtathI snehavaMta (bhInI) draSTi buddhivaMtanI hoya che. AtmadravyanA zuddha jJAnAdi paryAyanI pUrNatA sadA avasthita che; paNa tyAM pudgala saMkalipata echAI jaNAtI nathI, parama upekSAe kurakUpa pUrNatA ja prakAze. anuvAda :-- jethI lebhI pUrNa che, te ja upekSA gya; pUrNAnaMda amI bhaunI, draSTi jJAnIbhogya. 5 jJAnamaMjarI - AtmadharmarUpa saMpattithI rahita, para padArthanA bhoganA rasikapaNathI pitAne dhanya mAnanArA, vastu svabhAvarUpa dharmamAM dhIratA vinAnA, lebhamAM DUbelA puruSo dhana, dhAnyAdi je para saMgathI purAyA jAya che, te pUrNatA upAdhithI UpajelI hovAthI aMgIkAra karavA gya ja nathI; athavA te pUrNatA ja nathI paraMtu pUrNatAne Aropa mAtra temAM che. jema ke:-ghaDe jaLathI apUrNa che; upara cIkAzane lIdhe mele thayele che, tene joI koI kahe ke melathI bharele A ghaDe che, A melathI utpanna thayelI pUrNatA zuM pUrNa kuMbhANAnI avasthA gaNAya? na ja gaNAya. e prakAre otmA anaMta jJAna, AnaMda Adi svarUpathI hajI sudhI apUrNa che, tene karmarUpa upAdhithI bharele koI kahe che te pUrNatAne AtmatatvanA anubhavathI pUrNa tattva
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 jJAnamaMjarI jJAnIo pUrNatA rUpe aMgIkAra kare? na ja kare. ema jANIne upekSA ja jaNAvI che. tethI ja anAdi kALathI svarUpanuM jemane bhAna nathI te para vastumAM abheda pariNAme tanmayapaNe pravartatA hovAthI temanI mAnelI pUrNatA paranI upAdhithI utpanna thayelI hoya che. nirvikalpa saMbaMdhI te samyaka darzana, jJAna, cAritra e bheda ratnatrayarUpe gaNI pUrNatA gaNIe te te svabhAvarUpa hovA chatAM zarUAtanA abhyAsa rUpa hovAthI ane te bheda TaLI javAnuM hovAthI savikalpa pUrNatA kahevAya; abheda rAtrayarUpe pariNamelA mahAtmAonI svAbhAvika pUrNatA nirvikalpa hoya che. tattvasAdhananA rasika banI te (nivikalpa pUrNatA) sAdhya karavA yogya che. upadeza - zuddha zraddhA, jJAnapUrvaka ramaNatAne anukULa vIryanI pravRttivALA jJAnI paMDitanI dRSTi pUrNAnaMda rUpa amRtathI AjelI hoya che, tatvajJAnIonI dRSTi svasvarUpanA svAbhAvika pUrNa nija atyaMta ekAMtika niddha% AnaMdathI bharapUra che, AtmajJAnIo svarUpa-AnaMdanI pUrNatAne ja pUrNatArUpe mAne che, temAM pudgalanI pUrNatAne saMkalpa nathI kAraNake te upAdhirUpa che e temaNe nirNaya karelo che. paNa apUrNaH pUrNatAmeti pUryamANastu hIyate / pUrNAnandasvabhAvo'yaM jagadadadbhutadAyakaH // 6 // bhASArtha - tyAga bhAve, pudaMgale apUryo evo AtmA pUrNapaNane pAme che, vaLI dhana, dhAnyAdi vaDe pUrNa thayA chatAM hAni pAme che. pudgalanA anupAdAne (nahIM grahavAthI, tyAgavAthI) jJAnAdinI pUrNatA (thAya che), pudgalanA
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 pUrNatASTaka 19 upacaya(saMgraha, grahaNa)thI jJAnAdinI hAni e prasiddha ja che. pUrNAnaMda je zuddha AtmA, tene A svabhAva jagatane Azcarya upajAvanAra che. laukika bhaMDAra Adi pUryA vagara purAya nahIM ane pUryAthI hAni pAme nahIM, AtmA te ethI viparIta prakArane che mATe AzcaryakAraka che. anuvAda :- pUryA vaNa paNa pUrNatA, purve hAni hoya; pUrNAnaMda svabhAva A jagamAM addabhuta joya. 6 jJAnamaMjarI - tyAga pariNAma sahita sarva pudgalanA parityAganI rucivALe je AtmA pudgalethI apUrNa che, te sAdhaka AtmaguNethI pUrNatA pAme che. vaLI pudgala vaDe pUrNa thatuM jAya che tene pUrNa AtmAnaMdamAM hAni thAya che. jJAnagocara A pUrNAnaMda svabhAva jagatane vismaya pamADe che. pUrNAnaMda svabhAvanI A adbhutatA che ke paranA saMganA tyAgathI tenI vRddhi thAya che ane parabhAvanI pUrNatAthI tenI hAni thAya che. AtmAne sarvasvarUpanA pragaTavAthI anubhavAte AnaMda, anAdinI pravRttimAM pravartatA pudgalane AnaMda bhegavanAra jagavAsI jIvene navAI pamADanAra che. zuddha svarUpanI pUrNatAvALAne te te potAnuM svarUpa hovAthI kaMI navAI nathI. tethI ja pUrNAnaMdanA sAdhanarUpa vizuddha samyapha ratnatrayanA sAdhanamAM prayatna kartavya che. 6 parasvatvakRtonmAthA bhUnAthA nyUnatekSiNaH / svasvatvasukhapUrNasya nyUnatA na harerapi // 7 //
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20. jJAnamaMjarI bhASArtha - para dravyamAM pitApaNuM karavAthI vyAkuLa bhAvavALA pRthvI pati rAjA paNa (api paNa zabda bahArathI adhyAhAra le) paranI apekSAe pitAmAM ochAI dekhavAnA svabhAvavALA che AtmadravyamAM potApaNAnuM je sukha nirapekSa, anavachinna (svAdhIna ane niraMtara) AnaMda, tethI pUrNa che tene IndrathI paNa ochAI nathI. svabhAvasukha sarvane sarakhuM, tyAM adhikatA, ochAI keIthI nathI. anuvAda - paramAM karI svabuddhi te, nRpa paNa vyAkuLa nyUna; svasvatva sukhathI pUrA, muni na iMdratha nyUna. 7 jJAnamaMjarI :- paravastumAM saMganA vege pitApaNanA bhAvathI thayelI vibhAva pariNatimAM pitApaNane bhAva thavAthI jemane unmAda ke vyAkuLatA thaI che evA pRthvIpati paNa pitAmAM ochAI mAnavAnA svabhAvavALA (atRpta) jaNAya che. kAraNa ke parasaMpattimAM AsaktivALAne anaMtakoTi ciMtAmaNi ratna prApta thAya te paNa tRpti thatI nathI, tRSNa anaMtaguNa hovAthI sadAya apUrNatA rahevAthI nyUnatA (pitAnI ochAI) ja teo (rAjAe paNa) jue che. tRSNA che tyAM sudhI vibhAva ja hevAthI tenA tyAgamAM sukha che. AtmAmAM ja pitApaNuM mAnavAthI utpanna thatuM sukha, AtmasvabhAvanA nirdhAra, jJAna ane ramaNatAnA anubhavarUpa che te sukhathI pUrNa munine iMdrathI paNa kaMI ochAI lAgatI nathI. kAraNa ke tattvarasika jJAnIne zubha azubha adhyavasAyathI bAMdhelA puNyanA phaLane bhegavanArA iMdrAdi AtmaguNonA
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 pUrNatAka anubhavathI rahita dIna dekhAya che. svarUpasukhane aMza paNa prApta thAya te jIvana parama amRta samAna che. puNyanA udayathI thatuM sukha karoDagaNuM hoya te paNa AtmaguNane AvaraNa karanAra hovAthI te kharekhara mahA duHkharUpa che. arere ! baMdha ane sattA karatAM paNa udayakALa dAruNa che, kAraNa ke tethI AtmAnA guNe upara AvaraNa Ave chetethI svarUpasukhamAM ruci karavA yogya che. 7 kRSNe pakSe parikSINe zukle ca samudaJcati / dyotante sakalAdhyakSAH pUrNAnandavidhoH kalA // 8 // bhASArtha -kRSNapakSa para thaye, zukla pakSa vadhatAM, sarva janane pratyakSa pUrNAnaMdarUpa caMdramAnI kaLA zebhe che. caMdrapakSe, kRSNa pakSa te aMdhAriyuM pakhavADiyuM, zukla pakSa te ajavALiyuM pakhavADiyuM ane kaLA te caMdrane soLame bhAga gaNa; pUrNAnaMda pakSe, kRSNapakSa te aI pudgalaparAvartanathI adhika kALa saMsAra paribhramaNa zakti, zuklapakSa te ardhapudgalaparAvartanathI e kALa saMsAramAM bhamavAnuM, kaLA te caitanya paryAyarUpa jANavI. kahyuM che - "jesimavaDDho puggalapariaTTo sesao a saMsAro / te sukkapakkhiA khalu avare puNa kaNhapakkhiA // " .. "jo jo kiriAvAI so bhavvo NiyamA sukkpkkhio| aMto puggala pariaTTassa u sijjhai NiyamA / / " - e dazAzrutacUrNi anusAre ardha pudgala parAvartanathI adhika saMsAra te kRSNa pakSa, tenI aMdara te zukla pakSa jANa.
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 jJAnamaMjarI anuvAda : kRSNa pakSa pUro thatAM, zuklataNa zarUAta; pUrNAnaMda-zazikaLA, zele jana vikhyAta. 8 jJAnamaMjarI kRSNa pakSa pUre thaye, zukala pakSa zarU thAya, tyAre sarvajanane pratyakSa caMdranI kaLA zebhe e lekapravRtti che. e prakAre ardhapugala karatAM adhika saMsArarUpa aMdhAriyuM pakhavADiyuM pUruM thAya tyAre ane ardhapudgalanI aMdara saMsArarUpa zukla pakSa pravartatAM pUrNAnaMda AtmArUpa caMdranI svarUpane anusAra caitanyanA paryAyanI pragaTatArUpa kaLA prakAzI rahe che. zukla pakSa thatAM AtmAmAM cetanA paryAya zebhe che; kemake kRSNa pakSamAM anadinAM kSaye pazamarUpa cetanA, vIrya Adi pariNAma, mithyAtva-asaMyamamaya hovAthI saMsAranAM kAraNa thAya che tethI zebhatAM nathI. kAraNa ke A AtmAnI svarUpanA sAdhanarUpa avasthA prazaMsavA yogya che. kRSNa pakSa, zukla pakSanAM lakSaNa, dazAzrutaskaMdha pUrNimAM ApelAM cheH jemane ardhapudgala parAvartana jeTale saMsAra kALa bAkI che temane kharekhara, zukla pakSavALA jANavA, bIjA te kRSNapakSI kahevAya." "je je kiyAvAdI (AtmajJAnI) che te avazya bhavya zukala pakSavALA che, temane avazya pudgala parAvartananI aMdara mekSa thavAne che." pUrNa e guNa hevAthI guNavAna dravya vinA na hoya. pUrNapaNe vastu svarUpa siddha thatAM thAya che. koInuM "pUrNa evuM nAma pADayuM hoya te te nAma nikSepa gaNAya che. keI
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 1 pUrNatASTaka vastumAM pUrNane AkAra athavA Arepa karyo hoya te tene pUrNa"nI sthApanA kahevAya chepUrNa ghaDApaNuM Adi rUpe sthApanApUrNa jANe. dravya pUrNa eTale dravya(dhana)thI pUrNa dhanADhya vA jala AdithI pUrNa ghaDe vagere. dravyathI pUrNa te svakArya pUrNa jANavuM, kAraNa ke "artha kriyA kare te dravya" e lakSaNa che; dravyomAM pUrNa-dharmAstikAya skaMdha Adi, kAraNa ke "aNuo daO evuM vacana che. AgamathI dravya-"pUrNa nAmanA padane artha jANanAra te arthamAM upagavaMta na hoya te te dravya pUrNa kahevAya che. neAgamathI, zarIra, bhavya zarIra, ane tavyatirikta bhedathI traNa prakAra che, temAM 1 "pUrNa padane jANanArane deha te jJazarIra pUrNa, 2 bhaviSyamAM pUrNa pada jANanAra laghu ziSyAdi bhavya zarIrane bheda, 3 taduvyatirikta te sattArUpe guNAdithI pUrNa che te paNa te pravRttithI rahita che, karmathI avarAyele (DhaMkAyele) AtmA vivakSita bhAva rahita svabhAva vALe che. zrI zAMtivAdivetAle kahyuM che ke vyatirikta jIva hovAthI bhavya jIva kahevAya che e prakAra vizeSapaNuM jaNAve che. A prakAre te vizeSa che jemake pitAnA paryAyathI dravya kadI juduM nathI te paNa jyAre tene judApaNa kahevAne prasaMga hoya tyAre te dravyanI prAdhAnyatAthI dravya jIva kahevAya. bhAva pUrNa-AgamathI, te "pUrNa padane artha zAstrathI jANI tenA upagavALo hoya; ne AgamathI jJAnAdi guNathI pUrNa hoya te. saMgraha nayathI sarve ja pUrNa che; naigamanathI samIpa muktigAmI bhavya, pUrNa AnaMdanI abhilASAvALA jIve pUrNa
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI che; vyavahAra nathI abhyAsa karanArA je pUrNa che; kAjusUtranayathI pUrNanA vikalpavALA cha pUrNa che, zabda nathI samyakdarzana Adi sAdhaka guNenA AnaMdathI pUrNa jIve pUrNa kahevAya; samabhirUDhanayathI ahaMta, AcArya, upAdhyAya ane sAdhuo svasvabhAva sukhanA anubhavavAthI bhavathI uga pAmelA che, kheda pAmyA che, jemane pharI bhava karavo game nahIM te pUrNa kahevAya ane evaMbhUtanayathI siddha ja anaMta guNenA AnaMdarUpa avyAbAdha AnaMdathI pUrNa hovAthI pUrNa kahevA yogya che. ahIM bhAva nikSepa sAdhya che, tethI A prakAre pUrNAnaMdane sAdhana paNa rUpe gaNe che. zuddha, siddha, nirmaLa, anaMta, akRtrimasvarUpa pragaTelA sakaLa svabhAvanA anubhavarUpa pUrNAnaMda sAdhya che. sAdhanA te samyak AtmaguNanA anubhavanA AnaMdarUpa pUrNAnaMda sAdhanA jANavI. 8
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 magnASTaka pratyAhRtyendriyavyahaM samAdhAya manonijam / dadhaccinmAtravizrAntiM magna ityabhidhIyate // 1 // bhASArtha - IndriyonA samUhane nija nija viSayanA pravartanathI pAchA vALIne ane pitAnA manane viSamAM pharatuM rekIne, AtmadravyamAM ekAgra karIne jJAna mAtrAmAM virAma pAmate eTale sarva bhAva (padArtha) nA jJAtArUpa je heya te magna kahevAya. anuvAda - vALo viSayathI Indriye, samAdhimAM mana jAya; jJAna mAtramAM virame, te prabhu mana manAya. 1 jJAnamaMjarI:- have mannASTaka kahevAya che : nAma ane sthApanA nikSepa sugama che. dravyathI dhana, madirApAna AdimAM magna kahevAya che; dravya nikSepe dhana, kAMcanane kAraNe magna, zarIra AdimAM magna te paNa dravya magna kahevAya che. athavA dravyarUpa magna be prakAre cheH AgamathI te "magna' zabdane zAstrathI jANanAra paNa te arthane upaga (bhAna) jene nathI te, neAgamathI-jANanAranuM zarIra, bhavya zarIra pUrvavat (pUrNa zabda viSe AgalA aSTakamAM jaNAvyuM che tema "ma" zabda viSe) jANavuM, tavyatirikta te mUDha, zUnya, jaDa te magna. bhAva magna be prakAre cheH azuddha ane zuddha. temAM azuddha te krodhAdimAM magna, vibhAvavALe AtmA
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 jJAnamaMjarI zuddhanA vaLI be bheda cheH sAdhaka ane siddha temAM sAdhaka te vastu svarUpanI sanmukha che. pahelA cAra na (saMgraha, naigama, vyavahAra ane bAjusUtra) pramANe anuSThAna rahita dagdhAdi doSa rahita, vidhi sahita, dravya sAdhananI pravRttimAM pariNamelA, vastu svarUpa sAdhyanI rucivALA magna kahevA yogya che. zabda Adi naye magna te samyak darzana, jJAna, cAritra Adi rU5 AtmasamAdhimAM magna che. saMpUrNa nirAvaraNa vastu svarUpamAM magna te niSpanna ke siddha che. ahIM te guNasthAnAdi pramANe vizuddha svarUpanA AnaMdamAM magnapaNuM dekhAya che tyAM magnatAnuM lakSaNa jaNAvatAM kahe cheH cAmaDI, jIbha, nAka, AMkha, kAnarUpa iMddhinA samUhane viSayamAM pravartatA rekIne, "viSaya vikAre na Indriya joDe te IhAM pratyAhAre re" e vacana pramANe, pitAnA cetanA ane vIryanA ekatvamaya vikalparUpa manane samAdhimAM joDIne eTale viSayamAM jatuM aTakAvI AtmadravyamAM ekAgra karIne, pitAnA mAtra jJAnasvarUpa AtmAmAM vizrAMti lenAra magna kahevAya che. samAdhi eTale "jenuM dhyAna kare che te ja padArthanuM bhAsavuM," AtmasvarUpanA jJAnamAM ektArUpa samAdhi che, darzana jJAnamaya ja AtmA che. "vAto nAnA " jJAna darzana guNe upagI e vacana pramANe paNa mukhyapaNe ahIM jJAna mAtra AtmA kahyo che. anAdithI A jIva puddagala skaMdhathI thayelA varNa, rasa, gaMdha, sparzadivALA manehara padArtho tathA svajane viSe bhamatAM, koTi keTi vikalpa karyA kare che; ISTa viSayane
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 magnASTaka Icche che, aniSTa viSayane aNagamatA mAne che, ane pavanathI UDatA khAkharAnA sUkA pAMdaDAnI peThe jIva bhame che. keI kALe sva ane paranA vivekarUpa bhedajJAnane pAmIne anaMtajJAna-darzana-AnaMdamaya nija bhAvane pitApaNe nirdhArI, A viSaya-saMga Adi mArA nathI, huM Ane bhaktA nathI, e upAdhi ja che, paravastuonuM kartApaNuM, bhaktApaNuM, grAhakapaNuM mane ghaTe nahIM svarUpanA bhulAvAthI A badhuM meM karyuM, paNa have jinazArUpI aMjanathI svaparane viveka pragaTavAthI te padArtho, te svajane ane te viSaya saMga AdimAM ramaNatAne rasa mane ghaTate nathI; ema vicArIne svarUpanA anaMta svabhAva, guNa paryAyanI apekSAe syAdvAdathI AvA anaMta AtmAmAM vizrAMti pAmelA, AtmAne anaMta AnaMda saMpanna jANIne paramAtmasattA svarUpamAM magna thAya che, te magna kahevAya che. 1 yasya jJAnasudhAsindhau parabrahmaNi magnatA / viSayAMtarasaMcArastasya . hAlAhalopamaH // 2 // bhASArtha -jene jJAnarUpa amRtanA samudra samAna, prapaMca rahita zuddha AtmatirUpa parabrAmAM magnatA che tene, jJAnane mUkIne anya rUpa, rasAdikamAM mana doDe te jhera jevuM lAge. jema mAlatImAM Asakta thayele madhukara (bhamare) keraDAnAM phUle na bese tema aMtaraMga sukhamAM Asakta che te bAhya pravRttie cAle nahIM. anuvAda : jJAna sudhA siMdhu samA, parama brahmamAM magna mana jenuM te viSaya-viSa, - bhege rahe alagna. 2
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 jJAnamaMjarI - jJAnamaMjarI :-AtmAnA anubhavamAM magna hoya te kevA hoya che te kahe che:--anAdi vibhAvathI virAma pAmelA je jIvanI jJAnarUpI amRtanA samudra samAna paramAtma samAdhimAM magnatA, lInatA hoya, te jIvanuM varNa, gaMdha, rasa, Adi viSamAM pravartana, hAlAhala mahA viSavALA bhajana samAna che. kAraNa ke je amRtanA svAdamAM magna thayela che te viSaya viSa bhegavavA kema pravarte? "mAlatI phUle mahiye kema bese che bAvaLa tarulaMga ke; ajita jirNodazuM prItaDI" jema mAlatInA bhAgamAM magna thayele madhukara keraDA Adi upara na vase, tema zuddha, ni:saMga, nirAmaya (karmaroga rahita, nIrogI), nirlenDa, nija AtmajyatimAM magna thayelA jIvanuM mana anaMta jIe IrachelA, pote anaMta vAra bhogavIne chAMDI dIdhelA ane kharekhara agya tathA AtmaguNo upara AvaraNa ANavAnA kAraNarUpa viSayamAM pravarte nahIM, e bhAva che. 2 svabhAvasukhamagnasya jagattatvAvalokinaH / kartRtvaM nAnyabhAvAnAM sAkSitvamavaziSyate // 3 // bhASArtha -sahajAnaMdane viSe magna puruSa syAdvAda anusAra zuddha tatva svarUpane parakhIne lekanA dekhanAra hoya che, tene pitAnA AtmAthI anya padArthanuM kartApaNuM hatuM nathI, tenuM sAkSIpaNuM bAkI rahe che. mATI Adi bhAva ghaDApaNe pariName tyAM kuMbhAra Adi sAkSI mAtra che, te kema abhimAna dhare che ke ame ghaDAdi bhAvanA kartA chIe? A bhASAvargaNa dravya varNa (svara-vyaMjana) paNe pariName
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 magnASTaka che, te padapaNe, pada vAkyapaNe, vAkya mahAvAkyapaNe, ane te graMthapaNe pariName che. graMthakAra sAkSI mAtra che, te kema abhimAna dhare che ke huM graMthakartA chuM? sarva dravya svapariNAmanA kartA che, para pariNAmane kaI kartA nathI, e bhAvanAe anya bhAvanuM kartApaNuM TaLe, sAkSIpaNuM Ave. ( jJAnamaMjarI - sahaja AtyaMtika ekAMta AnaMdamAM magna rahenAra, jagatanuM yathArtha svarUpa dekhanAra puruSane rAga Adi vibhAvanuM, jJAnAvaraNa Adi karmonuM ane parapadArthonuM levA-mUkavArUpa kartApaNuM hotuM nathI, paraMtu jJAyaka svabhAva AtmAne hevAthI sAkSIpaNuM ja hoya che. tyAM jIva pitAnA guNene svAmI che tethI svaguNuM pariNAmanuM kartApaNuM, cetana vIryanA baLathI abhedakAraka cakanI apekSAe ghaTe che. (athavA ekanI mukhyatA jyAM hoya che evI kriyAmAM paNa jIva jIvabhAvone kartA che, cetana viryanA sAdhana kAraka cakranI madadathI) ekanI mukhyatAvALI kriyAthI rahitapaNuM hovAthI dharmAdi dravyamAM kartApaNuM nathI; jIvane paNa pitAnA kAryanuM kartApaNuM che. keI jIva jagatartA nathI. paraMtu pitAnA kAryanA pariNAmarUpa guNa paryAyanI pravRttine ja te kartA che, paraMtu parabhAvane kartA nathI. parabhAvane kartA mAnavAthI lekAlekane jANanArane asaArepa, siddhine abhAva Adi de lAge che tethI ja te parabhAne kartA nathI paraMtu svabhAve mUDha e jIva azuddha pariNatimAM pariName che. azuddha nizcaya nayathI te rAgAdi vibhAvane kartA ane azuddha vyavahArathI jJAnAvaraNAdi karmone kartA thAya che, te paNa te ja jIva sahaja sukhanI rucivALe thatAM anaMta
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 jJAnamaMjarI avinAzI svarUpa-sukhamaya AtmAne jANIne pitAnA parama AtmAnaMdane bhegavanAra thAya che tyAre parabhAvane kartA thatuM nathI paraMtu jJAyaka rahe che. ATalI prastAvanA thaI. vaLI A AtmA svAdhInapaNe potAnA vizeSa svabhAvanI guNakaraNathI sapravRttine paNa kartA thAya che, ane pitAnA guNakaraNanA AvaraNathI jJAnacetanA vIrya AdinA zapazamane ane tene anusarIne, tenI madadathI kartRtva Adi pariNAmane kartA thAya che; parakatRtva Adi vibhAva pariNAmathI parakatRtvapaNuM prApta thayA chatAM te ja guNa svabhAva-sanmukha thatAM kartApaNuM maTI jAya che, tethI samya darzana jJAna cAritra pariNatithI svarUpa sAdhananuM katRtva Adi karatAM pUrNa guNakAraNe vaDe sAdhana katRtva karIne guNapravRttirUpa zuddha kartutva Adi kare che. tethI ja sAdhaka, satamunio je kaI svarUpa-sanmukha che temane parabhAvanuM kartApaNuM nathI e sAra che, mAtra jJAyakapaNuM ja che. - kaI prazna kare ke munione parabhAvanuM akartApaNuM kahyuM te rAgadveSa kRta karmanuM kartApaNuM kema kahyuM che? tene uttara -svasvabhAvamAM magna sAdhaka munione anabhisaMdhija (abuddhipUrvaka pravartatA) vIryane anusaratA upayogathI karmabaMdhanuM kartApaNuM che tathApi svAdhIna guNa pratyenI pravRttinuM svabhAvane anusaravuM thAya che tethI akartApaNuM che athavA evaMbhUta naye siddhapaNAnA anubhavanA AnaMdamAM magna che. temane te parabhAvanuM kartApaNuM nathI, athavA saphadarzana Adi guNenI prAptimAM vastusvarUpanI apekSAe svarUpane anusaratI svazaktine lIdhe AtmAne parabhAvanuM kartApaNuM
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 magnASTaka 31 nathI ja, jJAyakapaNuM ja che. tethI svarUpanA rasikone sarvabhAvanuM jJAyakapaNuM ane svapariNAmika bhAvanuM kartApaNuM che. mATe pitAnA AtmAmAM ekAMte UMDA UtarIne, anAdinI bhrAMtithI bharAI raheluM parabhAvanuM kartApaNuM, bhoktApaNuM, grAhakapaNuM Adi dUra karavA yogya che. akhaMDa AnaMdanuM kartApaNuM Adi karavA gya che. 3 parabrahmaNi magnasya zlatho paugalikI kthaa| kvAmI cAmIkaronmAdoH sphArA dArAdarAH kva ca // 4 // bhASArtha -parabrahmamAM je puruSa magna che tene pudgala dravya saMbaMdhInI vAtamAM zithilatA (maMda Adara) hoya che, te A suvarNamAM tene monmattapaNuM kyAMthI hoya? vaLI strI pratye atyaMta Adara Adi paNa kyAMthI hoya? anuvAda - parabrahma je magna te, bAhya kathA rasa hIna, suvarNamada tyAM zuM Take? lalanA rRpe na lIna. 4 jJAnamaMjarI -paramAtmAmAM tanmaya, athavA svarUpa avakananI ramaNatAmAM raMgAyelAne pudgala saMbaMdhI vAtacIta nIrasa bhUkhI lAge che paravastu bhegavavA gya nathI e jene nirNaya che tene paravastunI vAta paNa gamatI nathI te tenuM grahaNa ke tene Agraha, mAna kyAMthI hoya? tethI ja A dhanamada ke suvarNamAM meha tene kyAMthI hoya? zuddha AtmaguNanI saMpattivALAne paravastu jANavAthI suvarNane lebha ja na hoya, grahaNu ja na hoya; pApasthAnanuM kAraNa hovAthI temAM madonmatta kema thAya? vaLI suMdara strI pratye
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI mehaceSTA te kema Adare ? na ja Adare. svabhAvasukhanA bhegavanArAne puddagala saMbaMdhI bhega ja nathI hote, te tyAM duSTa rAgarUpa vastrathI DhaMkAyelI, azubha vibhAvane nacAvanArI strInI kUkha vyartha che. tyAM tene AdarabhAva kyAMthI hoya? na Doya. 4 tejo lezyAvivRddhiryA sAdhoH paryAyavRddhitaH / bhASitA 'bhagavatyAdau setthaMbhUtasya yujyate // 5 // bhASArtha -cittamAM sukhanI prAptirUpa telegyAmAM vRddhinI je vizeSatA sAdhune mAsAdika cAritra-paryAyanI vRddhinI apekSAe bhagavatIsUtra Adi graMthane viSe kahI che, te keme kame je jJAnamagna hoya tene ghaTe che, bIjA je maMdasaMvegI hoya tene e bhAva na hoya. AlA ( avataraNa 54291) zrI. sAvatAnA :-je ime ajjattAe samaNA niggaMthA viharaMti te NaM kassa teulessaM vitivayaMti ? goyamA ! mAsapariAe samaNe niggaMthe vANamaMtarANaM devANaM te ulessaM vitivayati / evaM dumAsa pariAe samaNe niggaMthe asuriMda vajjiANaM bhavaNavAsINaM devANaM teulessaM vitivayati / (eeNaM abhilAveNaM) timAsapariAe samaNe niggaMthe asuriMda kumArANaM devANaM teulessaM vitivayati / caumAsapariAo samaNe niggaMthe caMdimasUravajjiANaM gahagaNanakkhatta tArArUvANaM joisiANaM teulessaM viti vayati / paMcamAsapariAo samaNe niggaMthe caMdimasUriANaM joisiANaM teulessaM vitivyti| chamAsapariAo samaNe niggaMthe sohammIsANANaM devANaM teulessaM vitivayati / sattamAsa pariAo samaNe 1 side-bhagavatpAdaiH
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 magnASTaka 33 saNaMkumAra mAhiMdANaM devANaM teulessaM vitivayati / aTThamAsa pariAe samaNe niggaMthe baMbhaloe laMtagadevANaM teulessaM vitivayati / navamAsapariAe samaNe niggaMthe mahAsukka sahassArANaM devANaM teulessaM vitivayati / dasamAsapariAe samaNe niggaMthe ANayapANaya-AraNa-accuANaM devANaM teulessaM vitivayati / ekkArasamAsapariAe samaNe niggaMthe gevijjavimANANaM devANaM teulessaM vitivayati / bArasamAsapariAe samaNe niggaMthe aNuttarovavAiANaM devANaM teulessaM vitivayati / teNaM paraM sukke sukkAbhijAtI bhavitA sijjhai, bujjhai, muccai, parinivvAi, savvadukkhANamaMtaM karei / bhAvArtha :-- bhagavAna mahAvIra svAmIne zrI gautama gaNadhara prazna kare che, ke A AryapaNe zramaNa nirgathe (vartamAna kALamAM) vihAra kare che, te konI tejelezyA (cittamAM sukhanI prApti)ne oLaMgI jAya che ? uttara : he gautama, eka mAsa cAritra pALanAra zramaNa nigraMtha vANavyaMtara devenA sukhane oLaMgI jAya che (temanAthI vizeSa cittamAM sukhI che), ema be mAsanA cAritraparyAyavaMta zramaNa nigraMtha asurendra(amarendra ane bali IM)thI rahita bhavanavAsI devenA sukha karatAM vizeSa sukhI che, e ja prakAre traNa mAsanA paryAyadhArI zramaNa nigraMtha asurendra kumAra devane sukhane oLaMgI jAya che, cAra mAsanA paryAyadhArI zramaNa nigraMtha caMdra sUrya vinAnA grahagaNo, nakSatra, tArArUpa tiSI devAthI vizeSa sukhI che. pAMca mAsanA paryAyadhArI zramaNa nigraMtha caMdra sUrya jyotiSI dethI vizeSa sukhI che. cha mAsanA paryAyavaMta zramaNa nigraMtha
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI saudharma-izAna devethI vizeSa sukhI che. sAta mAsanA paryAyavALA zramaNa sanaskumAra mahendra devethI vizeSa sukhI, ATha mAsanA paryAyadhArI zramaNa nigraMtha brahmadevaleka lAMtaka devalokanA dethI vadhAre sukhI che. nava mAsanA paryAyavALA zramaNa nigraMtha mahA zukra ane sahasAranA devethI vizeSa sukhI, daza mAsanA paryAyavALA zramaNa nigraMtha Anata, prANata, AraNa ane azrutanA dethI vizeSa sukhI, agiyAra mAsanA paryAyavALA zramaNa nigraMtha greveyika vimAnavAsI deve karatAM vizeSa sukhI ane bAra mAsanA paryAyavALA zramaNa nircetha anuttara vimAnamAM UpajatA thI paNa vizeSa sukhI hoya che. tethI vizeSa cAritra paryAyadhArI zramaNa nigraMtha zukla (abhinnakRta, adekhAI rahita, upakArane nahIM oLavanAra kRtajJa, sa&iyAvaMta, hitanA lakSavALe niraticAra cAritravaMta ItyAdi guNavaMta) zuklAbhijAtya (parama zukla eTale AkiMcanya, mukhya brahmAtipara, sadAgama, vizuddha, sarvazukla) thaIne, siddha, buddha, mukta, parinirvANa, sarvadukhane aMta karanAra thAya che. vaLI kahyuM che - "mAsAdiparyAyavRddhathA dvAdazabhiH paraM tejaH / sukhaM prApnoti cAritrI sarvadevebhya uttamam // " artha :- cAritradhArI (sAdhu) mAsAdiparyAya vadhatAM vadhatAM bAra mAsanA paryAyethI sarva devethI uttama parama tejarUpa sukha (cittasukha) pAme che.
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 magnASTaka 35 dharmavivI tevara suvanAmanakSai vRttI dharmabiMdu graMthamAM TIkAmAM teja(tejalezyA)nuM lakSaNa cittasukhane lAbha jaNAveluM che. anuvAda - telezyA-sukha vadhe, vadhatAM dIkSA jega; bhagavAne bhAkhela te, Atma-magnane yogya. pa jJAnamaMjarI - te jelezyA eTale cittasukhane lAbha, jJAna ane AnaMdanA anubhavane bheTa the. te sukha-lAbha, jema jema nigraMtha sAdhunA cAritra paryAyanI vRddhi thAya che, tema tema caDiyAte thatuM jAya che ema bhagavAne bhagavatIsUtra nAmanA pAMcamA aMgazAstra AdimAM kahyuM che. te nirmaLa sukhanA anubhavanI vRddhi AvA AtmajJAnamAM magna, ratnatrayanI abhedatAmAM ramatA maunI (vAcaMyama-muni) ne ghaTe che, anya maMdasaMvegane ghaTatI nathI. ahIM prastAvanAmAM prathama saMyamanuM svarUpa kahevAya che. AtmAmAM anaMta paryAya sahita ane anaMta vibhAga rUpe cAritra nAmane guNa che. temaja "vizeSa Avazyaka' graMthamAM siddhane paNa dAnAdi pAMca labdhi, cAritra hoya che ema darzAvyuM che kAraNake cAritrane AvaraNa karanAra karmane tyAM paNa abhAva che, vaLI AvaraNanA abhAva vakhate paNa je te (cAritra) na hoya te kSINamehAdi guNasthAnamAM paNa tene abhAva mAnavArUpa prasaMga AvI paDe, tethI temanA mate cAritra Adi siddha avasthAmAM hoya che. cAritra cAritrameha vaDe DhaMkAI rahyuM che, te tattvazraddhA (samyaphadarzana) ane samyakajJAna pUrNa AnaMdanI IcchAthI
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI UpajatA pazcAttApa Adi sAdhana vaDe pazamabhAvane prApta thAya che. ane cAritramehanAM karma pudgalamAMthI jeTalAM udayamAM Ave che teTalAM bhegavAI jAya che, jeTalAM udayamAM nathI AvyAM te rekAI jAya che, keTalAkane pradeza vaDe bheLavIne dUra karAya che te vakhate cAritra guNanA vibhAgo pragaTa thAya che. tyAM sarvathI chelA (jaghanya) saMyama sthAnamAM sarva AkAzanA anaMta pradezathI anaMta gaNuM cAritra paryAya pragaTe che te prathama saMyamasthAna che. "te kittiyA paesA ? savvAgAsassa maggaNA hoi / te tittiyA paesA avibhAgAo aNaMtaguNA // " prathama saMyamasthAna, sarvotkRSTa dezaviratinA vizuddha sthAnathI anaMtagaNuM vizuddha hoya che. bIjuM saMyamasthAna prathama sthAnathI, anaMtamA bhAgamAM jeTalA avibhAge hoya che teTalI avibhAga vRddhie vadhatuM hoya che, e ja prakAre trIjuM, tema ja ce, ema anaMta bhAga vRddhi sahita (AgaLa jeTalA AkAza kSetranA) AMgaLanA asaMkhya bhAga jeTalI jagAmAM AkAzanA jeTalA pradeza hoya che teTalA sthAne jemAM hoya che te prathama kaMDaka kahevAya che. prathama kaMDakanA chellA (utkRSTa) saMyamasthAne je cAritra guNanA vibhAge aMze che tenA asaMkhyAtamA bhAgamAM jeTalA cAritranA avibhAga (jaghanya, jethI bIje kaMI Utarate cAstrino aMza na hoI zake tevA) aMze hoya teTale cAritrane adhika kSapazama thatAM bIjA kaMDakamAM te prathama saMyamasthAna gaNAya che. pachI anaMta bhAga vRddhirUpa saMyamasthAne keTalAM hoya che? te AMgaLanA
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 magnASTaka asaMkhya bhAga jeTalA AkAzamAM jeTalA AkAzanA pradeze, heya che te pramANarUpa asaMkhyaya saMyama sthAne A bIjA kaMDakamAM paNa hoya che. te pachI eka asaMkhyAtamA bhAganI vRddhivALuM ane asaMkhyAta saMyamasthAne anaMta bhAgavRddhirUpa hoya che tevuM trIjuM kaMDaka thAya che. pachI eka saMyama sthAna asaMkhyAtamA bhAganI vRddhi sahita ane bIjAM anaMta bhAga vRddhivALA AgaLanA asaMkhyaya bhAga jeTalAM asaMkhyaya saMyamasthAne evA evA asaMkhya bhAga vRddhirUpa AMgaLanA asaMkhyaya bhAga jeTalAM kaMDake vItI jatAM bIjuM sthAna prApta thAya che pachI saMkhyAta bhAgavRddhirUpa prathama saMyamasthAna, pachI vaLI anaMta bhAgavRddhirUpa asaMkhyaya sthAne, pachI vaLI eka asaMkhya bhAgavRddhirUpa, pachI asaMkhyaya anaMtabhAga vRddhivALAM e prakAre AMgaLa jeTalA kSetramAM jeTalA AkAza pradeza hoya tenA asaMkhya bhAga jeTalA kaMDako jatAM eka saMkhyAta bhAgavRddhirUpa sthAna Ave, e prakAre AgaLanA asaMkhyaya bhAga jeTalAM saMkhyaya bhAgavRddhirUpa sthAne vaTAvI jatAM, evA ja krame saMkhyAta guNavRddhi, asaMkhyAta guNavRddhi ane anaMta guNavRddhirUpa asaMkhyaya saMyamasthAne hoya che. te pachInuM saMyama sthAna asaMkhyaya guNasaMyama sthAna pramANa che. eka sthAnanI aMdara anaMtabhAga vRddhivALAM asaMkhyaya saMyama sthAne hoya che. sarva saMyamasthAnanI saMkhyA, eleka AkAzamAM asaMkhyaya leka-AkAza khaMDa kalpIe tenA pradezanA samUha jeTalA uttarottara nirmaLa saMyama sthAne hoya che. zarUAtathI anukrame saMyamasthAne e caDhanAra zivapada avazya pAme che. pahelethI utkRSTa ke madhyama saMyama sthAne
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 jJAnamaMjarI caDhanAra avazya paDe che. e prakAre prathama sthAnathI anukrame saMyamanA kSapazamavALe pitAnA cAritra paryAyanI nirmaLatAthI cAritrasukhasvarUpa pAme che te viSe zrI bhagavatImAM (uparanI TIkAmAM jaNAvyA pramANe) jaNAvyuM che. eka varSathI adhika paryAyavALAne je sukha kahyuM che te vizeSa prakAranA zramaNa nigraMthane Azraye kahyuM che. sarva muni evA hetA nathI. saMyamazreNInAM saMyamasthAnamAMnAM mAsa Adi paryAyanA saMyama bhAva vaDe ullaMghavAthI te prayANanAM saMyamasthAnane ullaMghanAra muni samajavA. ahIM paraMparA saMpradAya Ama che:--jaghanyathI utkRSTa sudhInAM asaMkhyaya lekAkAza pramANa saMyama sthAnamAM rahelA kama-akamavartI nigraMthamAM mAsathI bAra mAsa paryaMtanA saMyama pramANe saMyama sthAne oLaMgatAM uparanA sthAnamAM AvelA sAdhu AvuM devatAtulya sukha vaTAvI jAya che ema jANavuM (mAsAviSaya vRddhayA ... Adine artha uparanI TIkAmAM AvI gayuM che) Ama AtmajJAnamAM magna rahenArane AtmasukhanI vRddhi thAya che. 5 jJAnamagnasya yacchama, tadvaktuM naiva zakyate / . nopameyaM priyAzleSairnApi taccandanadravaiH // 6 // bhASArtha:--jJAnamAM je magna che tene je sukha che te kahI na ja zakAya. strInA AliMganathI thatA sukhanI ke bAvana caMdanane vilepanathI thatA sukhanI sarakhAmaNIthI jJAnamAM magna rahenAranuM sukha samajAvI zakAya nahIM. tethI caDhiyAtI bIjI te kaI upamA saMsAramAM nathI.
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 magnASTaka anuvAda :-- jJAnamagnanuM sukha te, kaI raute na kahAya, icchita strI-sukha-upamAna caMdana-lepa suhAya. 6 jJAnamaMjarI - AtmasukhanI prAptivALAnuM sukha, sparzajJAnanA AnaMdarUpa che, te kahI na ja zakAya, kAraNa ke iMdriyethI agocara che, vANuthI agecara che. manehara mAnItI strIne AliMganethI ke caMdananA vilepanethI adhyAtma sukhanuM mApa nIkaLatuM nathI, te upamAo adhyAtma sukhane ghaTatI nathI. kAraNa ke puSpamALA ke caMdana AdinuM sukha kharI rIte sukha ja nathI, AtmasukhathI bhraSTa jIe sukhabuddhithI kapeluM mAtra che. lekamAM pudagalanA saMgathI UpajatuM jUThuM sukha duHkhanI ja jAti che. "vizeSAvazyaka bhASyamAM kahyuM che ke - 'jitto ccia paccakkhaM, somma ! suhaM natthi dukkhamevedaM / tappaDiyAravibhattaM, to puNNaphalaM ti duvakhaM ti // 1 // visayasuhaM dukkhaM ciya dukkhappaDiyArao tigicchabba / taM suhamuvayArAo na uvayAro viNAtaccaM // 2 // sAyAsAyaM dukkhaM, tavirahammi ya suhaM jao teNaM / deheMdiesu dukkhaM, sukkhaM dehediyAbhAve // 3 // artha -he bhalA mANasa ! je pratyakSa (iMdriyethI thatuM) sukha jaNAya che te sukha nathI paNa duHkha ja che, kAraNa ke te duHkhanA upAyarUpa che, bhinna che (nAzavaMta, para vastuthI thanAruM che), tethI puNyanuM phaLa je sukha te duHkha che, ema jANa. 1
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 jJAnamaMjarI viSayasukha duHkha ja che kAraNa ke davAnI peThe duHkhanA IlAja jevuM che. te sukha upacArathI Arepita che ane upacAra vinA te te sAcuM nathI; upacAra satya rahita hoya che. 2. zAtA-azAtA (sukha duHkha) duHkha che, tethI rahita sukha che. kAraNa ke tethI deha ane indriye viSe (tene AdhAre thatuM hovAthI) duHkha che; sukha te deha ane iMdriyenA abhAvamAM hoya che. 3 vaLI kahyuM che - "yaM vAkyamAtramavasAdayati pratiSThA kliznAti labdhaparipAlanadRSTireva / nAtizramApagamanAya yathAzramAya, - 1 vastadhUtaofmavAtapatra" " anuvAda (harigIta) che vacana mAtra rUpe pratiSThA rAjyamAM raja sukha nA, prAptane paripALavAne bhAva bhAre kaleza hA ! nija hAthamAM hAtha dharI chatrI ughADI rAkhatAM, parizrama vizeSa paDe, jaDe nA sukha chAyA cAkhatAM. tethI saMsAra sarva duHkharUpa ja che, svAbhAvika AnaMda e ja sukha che. jyAM sudhI iMdriyanA sukhamAM sukhabuddhi che tyAM sudhI samyakdarzana ane jJAnamAM magna nathI, ema tatvArthanI TIkAmAM kahyuM che. tethI adhyAtma sukha, pugalanA saMgethI thayelA sukha sAthe sarakhAvAya nahIM, pudgalajanya sukhathI tenI tulanA thaI zake nahIM. 6
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 magnASTaka 41 zamazaityapuSo yasya vigruSo'pi mahAkathAH / kiM stumo jJAnapIyUSe tatra sarvAGgamagnatA ? // 7 // bhASArtha :- jenA upazamanI zItaLatAne piSanAra bidunI paNa moTI vAta che, jJAnAdi dRSTAMte-te jJAnAmRtamAM sarvoge magnatAnI zI stuti karuM ? je jJAnAmRtanA biMdurUpa dharmakathA sAMbhaLatAM mahA sukha Upaje te jJAnAmRtamAM je savAMga magna heya tenA sukhanI zI vAta ? je anubhave te jANe. anuvAda - zama zItaLatA nidhinA, biMdunI zI vAta? jJAnAmRtamAM magnatA, sarvAge stutipAtra. 7 jJAnamaMjarI - zama eTale upazama, rAgadveSane abhAva, AtmAmAM tattvarasikapaNuM nirdhArIne, ISTa aniSTa vastu pratye thavA gya rAgadveSanI zAMti, rAga-dveSa (mULa) vastunAM pariNAma nathI, paraMtu vibhAvathI thayelI, azuddha, bhrAMtinI pariNati che, temaja pudgala AdinI zubhAzubha pariNati kaI jIvane nimitte thayelI nathI, paraMtu purAvuM ane gaLI javuM (navA jUnI thavI) e tene pariNAma dharma che. rU5 Adi karmaphaLane laIne che tyAM rAgadveSa karavA te bhrAMti ja che. kahyuM che ke - kaNago loho na bhaNai, rAgo doso kuNaMtu majjha tumaM / niyatattaviluttANaM esa aNAIa pariNAmo // bhAvArtha suvarNa ke huM ema nathI kahetAM ke
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAnamaMjarI mArAmAM rAgadveSa tame kare, paraMtu Atmatatvane bhUlelA jInAM e anAdi pariNAma che. svasvarUpa pitAne svAdhIna hevAthI potAne bhegavavA gya che. para vastunA saMga viyAgathI ISTa-aniSTapaNArUpa upAdhi utpanna thAya che. ema zama bhAvanI zItaLatA che. je puruSanI zamazItaLatAnI puSTinuM eka biMdu paNa mahA durlabha che, tenuM mAhAsya apAra che; te tattvajJAnarUpI amRtamAM sarvoge je magna, lIna che tenuM zuM varNana karIe ? tenuM varNana karavA ame asamartha chIe. kAraNa ke je varUpajJAnane anubhava che te atyaMta prazaMsApAtra che. kahyuM che ke - labbhai surasAmittaM, labbhai pahuattaNaM na saMdeho / ikko navari na labbhai, jiNindavara desio dhammo // 1 // dhammo pavittiruvo, lanbhaikaiyAvi nirydukkhbhyaa| jo niyavatthu sahAvo, so dhammo dullaho loe / / 2 / / niavatthu dhammasavaNaM dulahaM vuttaM jiNidaANasuaM / tapphAsaNamegattaM huMti kesi ca dhIrANaM // 3 // bhAvArtha -devene IMdra jIva thAya che, prabhutva vA aizvarya paNa pAme che, emAM saMdeha nathI, te paNa jinendrapatie upadezele eka dharma pAmate nathI. 1 narakanAM duHkhene bhaya lAgyAthI keTalAya pravRttirUpa (cAritranI kriyArUpa) dharma pAme che, je nija vastunA svabhAvarUpa dharma che te te lekamAM durlabha che. 2
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 magnASTaka nija vasturUpa dharmanuM zravaNa durlabha che, jitendriya puruSanuM sukha kahevuM durlabha che, vastu svarUpa dharmanA sparzathI temAM tanmaya thavuM te dhIra puruSomAMnA keIkanA bhAgyamAM hoya che. 3 tethI vastusvarUpa-AtmasvarUpa-dharmanI pharazanA(sparza)thI parama zItaLIbhUta thayelA mahAtmAo parama pUjya ja che. yasya dRSTiH kRpAvRSTiH giraHzamasudhAkiraH / tasmai namaH zubha jJAna-dhyAnamagnAyayogine // 8 // bhASArtha - jenI najaramAM karuNAne varSo pravAha che, jenI vANIthI upazamarUpa amRtane chaTakAva thAya che, ane bhaluM samyakajJAna ane dhyAna temAM je magna, lIna rahe che evA yegI, egamArganA svAmIne namaskAra he anuvAda - 1 kRpAvRSTi A draSTimAM, zama-ama-zabda pravAha sujJAnadhyAna magna A, ga namuM, vada vAha! 8 jJAnamaMjarI - zubha eTale zuddha, yathArtha jJAna; bhedajJAnathI sva ane parane bhinna jANe svasvarUpamAM tanmayapaNane anubhava te dhyAna; temAM magna, mana, vacana, kAyAne rokanAra, rAtrayanA abhyAsathI zuddha sAdhyane sAdhanAra gIne namaskAra ho ! kevA gIne ? jenI draSTi parama karuNA varSAvatI che, jenI vANune samUha, kodhAdinA tyAga rUpa zama te rUpa ja amRtane chaMTakAva kare che, jenI niraMtara kRpAbharI draSTi, zamarUpa amRtamaya vANI che tevA yegIne namaskAra ho!
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI - bhAvanA :- anAdi kALathI mithyAtva, asaMyama, kaSAya ane ganI capaLatAne kAraNe AtmasvabhAvanI ghAta je karI rahyA che, ISTa-aniSTa parapadArthonA grahaNa ane tyAgamAM rucivALA hovAthI tenI prApti ane aprAptimAM rati-aratirUpa azuddha bhAvamAM magna thayelA chane svarUpamAM magnatA kyAMthI hoya? tethI zaMkAdi aticAre(da)thI rahita samyaka darzananI prAptivALe jIva zuddha AzayavALa hoya che, te meharUpI iMdhana(dhara)nA samUhathI baLatA ane karma agnithI AvaraNathI duHkhane laIne udAsIna thayele, tattvanA nirNayathI AtmazraddhAvALa hoya che, te AsavanI nivRtti karI saMvaramAM tanmaya thavAnI pratijJA laIne, te pratijJAne dRDha karavAne pAMca mahAvratanI) pacIsa bhAvanAo bhAvate te aMtarAtmA bAra bhAvanAo vaDe pitAnAM pariNAma sthira kare che. pUrva karmanI nirjarA thavAthI ane navAM karma grahaNa nahIM thatAM hovAthI magna rahe che te sukhiyA che. tethI ja sazAstranuM zravaNa, vibhAvathI pAchA haThavuM, tanuM avalekana, AtmatatvamAM ekAgratA Adi upAye vaDe svarUpanA anubhavamAM magna thavuM e ja kartavya che. saMsAramAM karmakalezanI paraMparA saMkaLAyelI rahe che ema jANuM saMsArathI thAkelAe, vairAgya mArgane anusarI vartanArAe AtmasvarUpa pragaTa thavAnAM kAraNe samyaka darzana, samyaka jJAna, samyapha cAritramAM vartavA gya che.
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 sthiratASTaka vatsa ! kiM caMcalastrAnto bhrAntvA, bhrAntvA viSIdasi? nidhiM svasaMnidhAveva, sthiratA darzayiSyati // 1 // bhASArtha - he vatsa! caMcaLa cittavALe banI ThAma ThAma, gAma gAma bhamIne zuM kheda pAme che? jo tuM nidhAnane arthI che, te sthiratA pitAnI pAse ja nidhAna tane dekhADaze. anuvAda -- caMcaLa citta dhara bhAI zuM, bharmI bhamI pAme kheda ? . sthiratA nidhi dekhADaze, nija pAse ja suvedya. 1 jJAnamaMjarI - have mamratA sthiratAthI thAya che, tethI sthiratASTaka kahevAya che. dharma, adharma ane AkAza e traNa astikAya akiya hovAthI sthira che ane kaMdha AdimAM rahelAM pudgalanI sthiratA paNa sAdhananuM kAraNa nathI, tethI ahIM tene aMgIkAra karyo nathI. paraMtu je vastutaH sthira che chatAM para upAdhithI caMcaLa thayele AtmA samyaka darzana Adi guNanI prApti thatAM parabhAva Adi pratye pravartata nathI tenI sthiratA varNave che. tyAM nAma ane sthApanA nikSepa te sugama che, dravyathI mana, vacana, kAyAnA yegane rekavArUpa sthiratA kahevAya. dravyamAM sthiratA mammaNa zeThanI peThe jANavI, dravya vaDe sthiratA rega AdithI saMbhave che (pakSaghAta, mUcchadimAM); dravyarUpa sthiratA Agama ane ne
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI AgamathI be bhede cheH AgamathI te vyasthiratA, sthiratA padane artha jANanAra upaga rahita hoya tene hoya; ne AgamathI svarUpa-upaga zUnya, sAdhyanA bhAva vinA prANAyAma AdimAM kAryotsarga Adi dravya sthiratA che. bhAvathI be prakAre sthiratA cheH rAga-dveSa sahita managamatA viSayamAM tanmaya thavArUpa azuddha sthiratA bIjI samyakdarzana jJAna cAritra Adi svarUpamAM tanmayatA te zuddha sthiratA che, temaja dharmadhyAna zukaladhyAna AdimAM acaLatA te bhAvasthiratA che paNa zuddha sAdhya rahita vega AdinI sthiratA te durnaya rUpa che. je sAdhya vArtAthI sAdhya prApta karavA rUpa pariNatithI rahita sthiratA te nayAbhAsarUpa che. vaLI sAdhyanI abhilASA ane sAdhya mATe udyamarUpa pariNati sahita je kAraNabhUta yogAdinA dravya AsavanA tyAgarUpa sthiratA che te prathamanA cAra naya (nagama, saMgraha, vyavahAra, ane bAjusUtra) rUpa che, vaLI je samyakdarzana jJAna cAritra vaDe svarUpanA sAdhanathI sAdhya prApta karavAnA abhyAsamaya sthiratA che te zabdanaya sthiratA jANavI, temaja dharmadhyAna ane zukla dhyAnamAM svarUpa dhArAnI pariNatirUpa sthiratA samabhirUDha naya rUpa che, ane je kSAyika darzana, jJAna, cAritra, vIrya, sukha AdimAM abhaMgANe rahenArI te evaMbhUta sthiratA che. vibhAvamAM paNa tatvavikalpanI sarvanaya rU5 sthiratA gaNI che, tathApi ahIM paramAnaMdanA saMcathana bhegarUpa siddhatvanuM kAraNa svabhAvasthiratA che tene avasara hevAthI tenuM ja vyAkhyAna thAya che. A jIva anAdi kALathI azuddhatAmAM magna che ane svarUpasukha pAme na hevAthI iMdriya-sukhanI
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 sthiratASTaka 40 IcchAthI caMcaLa cittavALe che tene karuNA karI guru kahe che :he vatsa! caMcaLa aMta:karaNavALe tuM Ama tema bhamIne, ekane taja ane bIjAne lete, ati dIna banI kema khedakhinna thAya che? aprAptithI dIna, prAptithI atRpta rahe te hovAthI parabhAvamAM kheda ja thAya, sukhabuddhithI grahAyelA padArtho pite ja sukharUpa nahIM havAthI, prApta thAya te paNa sukha thatuM nathI tethI temAM pravRtti karavI khedanuM kAraNa ja che. he vatsa! pitAnI pAse ja AtmAmAM ja bhedaratatraya, abhedaratatrayanI ektArUpa tArI sthiratA svaguNanI saMpattinA bhAjanarUpa nidhine batAvaze, tenuM bhAna karAvaze. tethI anAdi kALathI viSayanA svAdarUpa caMcaLatA tajIne jJAna Adi anaMta guNarUpa zuddha AtmAmAM sthiratA kara. 1 jJAnadugdhaM vinazyeta, lomavikSobhakUrcakaiH / amladravyAdivAsthairyA-ditimatvA sthiro bhava // 2 // bhASArtha - jJAnarUpa dUdha asthirapaNarUpa khATA padArthathI lebhanA vikArarUpa kUcA thaIne viNase, bagaDI jAya ema jANIne sthira thA, e ziSyane upadeza che. anuvAda : khaTAza sama asthiratA, kucA lebha vikAra; bagaDe rUDuM jJAna-daMdha, samajI sthiratA dhAra. 2 jJAnamaMjarI -lejanA vikArarUpa kUcA, pANuM thaIne asthiratAthI jJAnarUpa dUdha bagaDI jAya. lebha eTale lelupatArUpa pariNAma, IcchA mUccha guddhi AkAMkSA ItyAdi lebhanI avasthAe che te parabhAvanI abhilASArUpa azuddha
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 jJAnamaMjarI pariNAma che, te rU5 kUcA pANI thaI jatAM, AtmajJAnamAM tanmayatArUpa dUdha viNasI jAya, nAza pAme. lebhapariNAma AtmasvarUpanA anubhavane nAza karavAmAM kAraNabhUta che. zAnI peThe? khATA padArtha AdinI peThe. jema khATA padArthathI dUdha phATI jAya che, tema lebha pariNatithI AtmasvarUpanuM sukha nAza pAme che. lebha pariNAma eTale parabhAvane grahaNa karavAnI IcchArUpa pariNAma, AtmaguNanA anubhavane nAza karanAra kAraNa che, ema jANIne potAnuM svarUpa je akhaMDa AnaMdarUpa, jJAnasvarUpa, varNarahita, gaMdharahita, rasarahita, sparzarahita che evA AtmAmAM zraddhA, jJAna, ramaNatAthI sthira thA. 2 asthire hRdaye citrA, vAganetrAkAragopanA / puMzcalyA iva kalyANa-kAriNI na prakIrtitA // 3 // bhASArtha -asthira citta sarvatra pharatuM chatAM vicitra prakAre vacana, AMkha, veSa Adi AkRtine sAcave, gupta rAkhe te asatI strInI peThe kalyANakArI gaNela nathI. hadaya sthira karyA vinA aneka kriyA kapaTarUpa kare tethI artha-siddhi kaI rIte na thAya, tethI kaMI saphaLatA nathI, e bhAvArtha che. anuvAda :vacana, nayana vaza veSathI, asthira mana AcAra; asatI strI sama te nahIM, Atmahita karanAra. 3 jJAnamaMjarI-parabhAvanI icchAvALA mana sahita, aneka prakAre vacana, nayana Adi veSa sAcavavA rUpa dravya kiyA te asatI strInI peThe hitakArI mAnI nathI. jenonI
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 sthiratASTaka dravyakiyA bhAvadharmayukta ke bhAvanI abhilASAvALI ja vakhANavA lAyaka che paraMtu bhAvadharmarahita te bilADInA saMyama samAna che (uMdara na dekhe tyAM sudhI gupacupa chupAI rahe tema.) tema AtmArthe karAtI, keTalAkanI drakriyA paraMparAe dharma pALavAnA kAraNarUpe thAya che, paNa te devAdikanAM sukha ke A lekanA yazanI abhilASAthI rahita heya temanI ja. paraMtu lekasaMjJAe pravartanAranI drakiyA dharma pALavAnuM kAraNa paNa thatI nathI. tethI tattvasvarUpanI sanmukha banI manane AtmadharmamAM lIna karI cittanI sthiratA sahita sthiratA sAdhavA gya che. 3 antargata mahAzalyamasthairya yadinoddhRtam / kriyauSadhasya ko doSastadA guNamayacchataH // 4 // bhASArtha - asthirapaNarUpa hRdayamAM raheluM zalya (sAla-phAMsa-kAMTo) je kADhI nAkhyA vinA kriyArUpa esaDa guNa na kare te temAM esiDane zuM devuM che ? zalya aMdara hoya to auSadha guNa na kare, temAM auSadhane vAMka nathI. mATe zalya kADhavuM. anuvAda - aMtaramAM asthiratA, kAMTA sama sAle; te kADhyA vaNa zuM kriyA-auSadha guNa Ale? 4 jJAnamaMjarI-parabhAvane anusaravArUpa, parabhAvapratye vaLelI cetanA ane vIryanI pariNatirUpa asthiratA e aMdara bhAgI rahelA meTA kAMTA samAna che. tethI AtmapariNati svasvakArya nahIM karatAM parabhAva pratye pravarte te capaLatA,
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50. jJAnamaMjarI asthiratA ja na rokAya te kriyArUpI auSadhane zuM deSa kADha? kaMI deSa nathI. nija AtmasvabhAvane pragaTa karavArUpa guNa, kriyArUpa auSadha kyAMthI kare ? kemake aMdara zalya hoya te kriyA eTale vRttirUpa auSadhathI roga dUra thatuM nathI athavA bhAvapariNati te AtmaguNanI zuddhirUpa guNa (lAbhaphAyado) thatuM nathI. mATe parane anusaravArUpa, paranuM kartApaNuM, paramAM vyApakapaNuM e rUpa atyaMtara zalya dUra karavA gya che. 4 sthiratA vAGmanaHkAyaryeSAmaGgogitAM gatA / yoginaH samazIlAste, grAme'raNye divAnizi // 5 // bhASArtha -jemanI sthiratA mana, vacana ane kAyAe karIne caMdanagaMdhanI peThe ekIbhAvane prApta thaI che te gIone gAma ke jaMgala ane rAtri ke divasa sarakhAM che. sarvathA temane sama svabhAvatA hoya che. lekamAM chelle " zabda adhyAhAra che, "ca=ane zabda bahArathI le. anuvAda: - sthiratA tana, mana, vacanathI, tanmaya samatA ga; te jana, vana, dina, rAta te gIne sama bhegya. 5 jJAnamaMjarI -je jIvana mana, vacana ane kAya gothI, AtmaguNane nirdhAra, jJAna ane ramaNatAnI ekatArUpa sthiratA tanmayatAne pAmI che, te yogIo, munIzvare samasvabhAvavALA hoya che. svadravya, svakSetra,svakALa, svabhAvarUpa svaAtmAthI bhinna para dravyamAM parapaNarUpa samabhAvathI jANe che tethI svaAtmAthI anya sarva bhinna che evuM samapaNuM
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 sthiratASTaka 51 jemane thayuM che, temane janasamUharUpa gAma ke nirjana jaMgala sarakhAM che, eTale ISTa, aniSTapaNane abhAva che; divasa ke rAtri paNa sarakhAM che, rAgadveSa rahitapaNe sama pariNAma hoya che. 5 sthairyaratnapradIpazced dIpraH saMkalpadIpajaiH / tadvikalpairalaM dhUmai-ralaM dhUmaistathA''sravaiH // 6 // bhASArtha -sthiratArUpa ratane deve je sadA dedIpyamAna che te saMkalparUpa dIvAthI utpanna thatA vikalpa dhumADAnuM zuM kAma che ? dhumADAnI peThe AsavanuM paNa zuM kAma che? prANAtipAta (hiMsA) Adi AsavathI saMkalparUpI dIpakanuM teja jhAMkhuM, kSINa thaI jAya che ane ghaNe dhumADo thavAthI citarAmaNa cItarelAM gharane malina, kALAM karI nAkhe che. te mATe sadA prakAzita, nirmaLa ranadIpaka samAna sthiratA ja AdaravI. anuvAda ; sthiratA-ranardo daupe, tyAM na dhumADe hoya; ' nA saMkalpa-vikalpa dhUma, Asava meza na joya. 6 - jJAnamaMjarI -je ke puruSa pAse sthiratArUpI ratadIpaka dedIpyamAna, jaLahaLato hoya te saMkalparUpI gAtelanA dIvAthI utpanna thatA vikalparUpI dhumADAthI herAna thavAnI zI jarUra che? paraciMtAne AdhAre thatI azuddha caMcaLatArUpa saMkalpa, ane vAraMvAra tenuM smaraNa thavArUpa vikalpa, ema saMkalpavikaparUpa dhumADA vinA cAle tema che, jene svarUpamAM
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ para jJAnamaMjarI tanmayatArUpa sthiratA pragaTI che tene saMkalpa-vikalpa thatA nathI. joke abhedaratatraya avasthAmAM nirvikalpa samAdhi heya che, te paNa svarUpalIna puruSane sAMsArika saMkalpa-vikalane abhAva hoya che tathA atyaMta dhumADArUpa meza jevA AnI paNa zI jarUra che? mATe saMkalpavikalparUpa caMcaLa pariNati tajIne, dravya ane bhAvathI hiMsA, asatya, cerI, maithuna ane parigraharUpa Asa vinA paNa cAle tema che. je AtmasamAdhimAM ramaNatA kare che, svasvabhAvamAM sthira che tene A kyAMthI hoya? kAraNa ke potAnA dharmanuM (svabhAvanuM kartApaNuM, yathArtha jJAnasvarUpanuM grahavApaNuM, pitAnA guNanuM tApaNuM ane svasvabhAvanuM rakSakapaNuM (rAkhavApaNuM) je jIvanA pariNAmamAM varte tene Asava na hoya. e svabhAvanI parabhAvarUpe pariNati je jIvene hoya che, temane Asa hoya che, svarUpanI bhrAMti ja hoya che. paranA kartArUpe pitAnI pariNatione te parimAve che. paraMtu jyAre tene svarUpanuM jJAna thAya che, pitAnA kArya ane kAraNane nirNaya thAya che, tyAre te pitAnI pariNatione paranA kartApaNe pravartAvate nathI, paNa svIkArya kAraNamAM ja temane pravartAve che. svarUpanuM jene bhAna nathI tenAM cha kArakarUpa caka paNe paranA kartApaNuM AdirUpa pravartanavaDe azuddha thayela hoya che. jyAre ene sva ane paranA viveka vaDe huM te huM" ane "para te para, "huM parane kartA bhaktA nathI evuM bhedajJAna prApta thAya che tyAre svakAraka cakane svakArya sAdhavAmAM vApare che; AtmA, AtmAne, AtmAvaDe, AtmArthe, AtmAmAMthI, AtmAmAM
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 sthiratASTaka 53 pravartAve che. e svarUpe, e prakAre svarUpe pariNamelAne Asava thato nathI. 6 udIrayiSyasi svAntAdasthairya pavanaM yadi / samAdhedharmameghasya ghaTA vivaTayiSyasi ||7|| bhASArtha -asthiratArUpe pavanane je te cittamAMthI pravartAvIza, prerIza te samAdhirUpa dharmanI zreNIne, vAdaLAMnI ghaTAne pavana vikherI nAkhe tema, chinna bhinna karI daIza. bIjuM, "dharmamegha' nAme pAtaMjala (ga) zAstramAM asaMprajJAta samAdhi" kahI che, tenI ghaTAne vikherIza eTale AvatuM kevaLajJAna tuM vikherI nAkhIza. anuvAda: je asthiratA vAyu tuM, manamAMthI prerIza; te samAdhidharmarUpa, vAdaLa dUra karIza. 7 jJAnamaMjarI-aMtaHkaraNamAMthI asthiratArUpe pavana je te pravartAvIza, te samAdhinI eTale svarUpane mATe vizrAnirUpa dharmameghanI ghaTAne te dUra karIza. asthiranI samAdhine nAza thAya che, tethI Atmadharma viSe sthiratA karavA yogya che. 7. cAritraM sthiratArUpamataH siddheSyapISyate / " yatAM yatayo'vazyamasyA eva prasiddhaye // 8 // bhASArtha -cAritra yogasthiratArUpa che, mATe siddhamAM paNa kahyuM che, kemake tene sarva pradeza sthiratA che, siddhAMta siddha che, paNa siddhamAM cAritra niSedhyuM che, te kriyArUpa ja. he yatio ! e sthiratAnI ja prakRSTa siddhine arthe avazya
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 jJAnamaMjarI udyama kare. je bhAva siddhamAM hoya tene jAtisvabhAva guNa kahevAya, evI sthiratA che. te mATe sarva prakAre tenI siddhi karavI. anuvAda:- sthiratArRpa cAritra te, siddhone paNa hoya; he munivara ! te sAdhavA, sAdhana karaje seya. 8 jJAnamaMjarI -sakala karmarUpa malathI mukta thayela siddhomAM paNa sthiratArUpa cAritra hoya che, te kAraNe sthiratA sAdhavA gya che. pAMcamA aMgamAM (bhagavatIsUtramAM siddhone cAritrane abhAva kahyo che te kriyAnI pravRttirUpa cAritra samajavuM. paraMtu sthiratArUpa cAritra te vastu svabhAvarUpa AtmAne dharma hovAthI tyAM che ja; "prajJApanA" (pannavaNA), tatvArtha", "vizeSa Avazyaka AdizAmAM spaSTa jaNAveluM hovAthI, AvaraNanA abhAve avarAyelA guNa pragaTa thatA havAthI cAritrameha jene TaLe che tene cAritra pragaTa thatuM hovAthI siddhone paNa sthiratArUpe cAritra hoya che tethI prathama samyakdarzana vaDe zraddhAnI sthiratA karIne, samyakajJAnasvarUpa, vizrAMtisvarUpa, ekAgratArUpa sthiratA karIne, samasta guNa paryAnI svakAryamAM pravRttirUpa sthiratA prApta karIne, sAdhaka samasta AtmAnI pariNatithI niHsaMgarUpa parama sthiratA prApta kare che, tethI samasta capaLatA rokane ganI sthiratA karI upaganI sthiratAthI svarUpanuM kartApaNuM, svarUpamAM ramaNatA, svarUpanuM bhaktApaNuMe rUpa sthiratA sAdhavA yogya che. mATe sthiratA sAdhavA prayatna kartavya che, evo upadeza che. 8
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 mohatyAgASTaka ahaM mameti maMtro'yaM, mohasya jagadAdhyakRt / ayameva hi napUrvaH, pratimaMtro'pi mohajit // 1 // bhASArtha - "huM mama" "huM ne mAruM' A cAra akSarane mahAmahe rAjAne maMtra sarvane AkhA lekarUpa saMsAramAM paribhramaNa karAvanAra che, te jagatamAM sarvane AMdhaLA karanAra che. e ja maMtra nakAra pUrvaka bolIe te "nAruM mama" huM nahIM, mAruM nahIM e mehane jItanAra pratimaMtra (mehane virodhI maMtra) paNa thAya che. cAritradharma rAjA huM nahIM mAruM nahIM e maMtra jApa daI bhavya prANInA mehane nAza kare che. anuvAda - huM, mAruM e moha-maMtra, kare jagatane aMdha; nahi huM, nahi mAruM kazuM, mehavijaya pratimaMtra. 1 jJAnamaMjarI - mehatyAgathI sthiratA thAya che, mehanA udayathI AtmAnAM pariNAma caMcaLa thAya che, ane mehane udaya, nirdhArarUpa samyakdarzana ane svarUpamatArUpa cAritrane rekanAra che. cetanA ane vIrya AdinA kSapazamavALe jIva viparyAsa (viparItapaNuM, avidyA), pararamaNa ane krodhAdithI tapI javApaNuM vagerarUpe pariName che, tethI capaLatA thAya che; mehanA udayane nivAravAthI sthiratA thAya che, tethI mehano tyAga viSe aSTaka kahe che.
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 jJAnamaMjarI nAma ane sthApanA meha sugama che. dravyathI madirApAna AdithI thate deha te mUDhatArUpa pariNAma che; dravyane kAraNe meha te dhana ke svajananA viyogane lIdhe thate meha, dravyamAM meha te zarIra, parigraha AdimAM thAya te dravyarUpa maha te gaMdharvAdinAM mehaka gItAdimAM thAya te, vAkyomAM upayogarahitane eTale mehanA svarUpane zAstrathI jANyAM chatAM temAM upaga na hoya tene AgamathI dravyamaha jANa ane ne AgamathI rAganI peThe mehanIya karmanAM pudgaladravyane paNa dravyamaha kahevAya; mohana nimittabhUta upagarahita jaDaparamANunA jathAne dravyameha kahe. bhAvathI meha :- aprazasta te samasta pApAnanAM kAraNa paradravyomAM meha te aprazasta bhAvameha, tevI ja rIte kudeva, kuguru, kudharmamAM meha te aprazarata bhAva meha che; prazasta te mokSamArgamAM, samyakdarzanajJAna-cAritra-tapanAM kAraNomAM, sudeva, suguru AdimAM meha te prazasta bhAvaha che. temAM mehane tyAga eTale meha mUkI deve te, bhinna kare che. ahIM aprazasta meha sarvathA tajavA gya che, kAraNa ke azuddhapaNAnuM te kAraNa che. tatvaprAptimAM prazastameha asAdhAraNa kAraNa hevAthI pUrNatattavanI prApti thayA pahelAM prazasta meharUpa sAdhana ArAdhatAM chatAM (nirmohIpaNuM upAdeya mAnI) te (prazastameha) anupAdeya che e lakSa rAkhave (sAdhanane sAdhya na mAnavuM) zraddhA vaDe prazastamehane vibhAvabhAva dhAre. joke te (prazasta bhAva meha, bhakti Adi) parAvRti che, (utkRSTa zubhabhAva, uttama bhAva che), tathApi azuddha pariNati che. tethI sAdhyarUpe te sarva mehane parityAga ja mAnavA egya che, zraddhAmAM rAkhavA yogya che. pahelA cAra naye karmavargaNAnAM
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 mehatyAgASTaka 57 pugamAM, tene vege temane gAvAnI pravRtti sahita saMkalpamAM baMdhAvAnA karmayugalemAM, sattAmAM rahelAM, preraNAthI udIraNamAM AvelAM, udayamAM AvelAM pudgalemAM, azuddha vibhAva pariNAmarUpa mehanAM kAraNemAM mehapaNuM gaNAya che; zabda Adi traNa naye meharUpe pariNamelAM prazasta, aprazastarUpa mithyAtva ane asaMyamarUpa cetanAnAM pariNAmamAM, mehapaNuM manAya che. tethI AtmAne navAM karma baMdhAvAmAM kAraNarUpa meha pariNAma che mehathI ja jagata baMdhAyuM che, mehathI mUDha thayelA ja saMsAramAM bhame che. kAraNake jJAnAdi guNenA sukhane rekanAra ane anaMta jIvee anaMtavAra bhegavIne chAMDI mUkelAM jaDa, nahIM grahavAyegya gamatAM aNagamatAM pudgale levA-na levAM evA vikalpa mehathI thAya che. tethI pudgalamAM Asakta, mehapariNAmathI pudgalane anubhavanAra svarUpanA jJAnarahita A mugdha jIva paribhramaNa kare che. mATe mehane tyAga hitakArI che. kahyuM che ke - AyA nANasahAvI, sadasaNasIlo visuddhasuharUvo / so saMsAre bhamaI, eso doso khu mohassa // 1 // jo u amutti akattA, asaMga nimmala sahAvapariNAmI / so kammakavayabaddho, dINo so mohavasagatte // 2 // hI dukkhaM AyabhavaM, mohamappANameva dhaMseI / jassudaye NiyabhAvaM suddhaM savvaMpi no saraI // 3 // artha - jJAna svabhAvavALe, samyaka darzana ane cAritravALe ane vizuddha (karmaphaLa rahita-Atmika) sukhasvarUpa e AtmA saMsAramAM bhame che, te deSa kharekhara mehane che. 1
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAnamaMjarI * amUrtika (arUpI), akartA, asaMga, nirmaLa ane svabhAvapariNamI e je AtmA te karmarUpI bakhtaramAM baMdhAI, dIne thaI mehane vaza thaI (hAthInI peThe) khADAmAM paDyo che. 2 AtmAmAMthI utpanna thayela meha AtmAne ja nAza kare che e ja duHkha che, jenA (mehanA) udayamAM pitAnA saMpUrNa zuddhasvabhAvanuM smaraNa paNa thatuM nathI, e ja dukha che. 3 - A prakAre mehane vistAra jANa te tajavA yogya che. AtmAnAM azuddha pariNAmarUpa mehane upacArathI maharAjA kahI kahuM mama" e tene maMtra jagatanA jAne AMdhaLA karanAra, jJAnacakSune rokanAra kahyo che. "huM eTale svasvabhAvane bhUlI jave, svabhAvathI bhraSTa thavuM, unmattatA, gAMDapaNa, parabhAva karavAmAM kartApaNune ahaMkAra te gayuM. pitAnA dravyathI bhinna jIva-pudgala AdimAM "A mAruM' evA pariNAmane "ma' kahe che. "huM mama" rUpa pariNatithI jeTaluM badhuM para che te pitAnuM karyuM, A mehathI thayele azuddha bhAva che ane te mehane pragaTa karanAra che, zuddha jJAnarUpI aMjanathI rahita chane te svarUpanuM avalokana karavAnI zaktine nAza karanAra che. - kharekhara te ja maMtra nakArapUrvaka eTale "zaruM mama' huM nahIM ane mAruM nahIM' e rUpa pratimaMtra-viparIta maMtra mohane jItI le che. parabhAvarUpe huM nathI ane e parabhAva mArA nathI. parane pitAnuM mAnavuM te brAMti che. have yathArtha padArthanuM jJAna thavAthI huM parane svAmI nathI, parabhAve mArA nathI. vaLI kahyuM che ke -
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa9 4 mehatyAgASTaka egohaM nasthi me koI, nAhamannassa kassavi / evaM adINamaNaso, appANamaNusAsaI / / 1 / / ego me sAsao appA, nANadaMsaNasaMjuo / sesA me bAhirA bhAvA, savvesaMjogalakkhaNA / / 2 / / saMjogamUlA jIveNa, pattA dukkhaparaMparA / tamhA saMjogasaMbaMdha, savvaM tiviheNa vosire // 3 // .. artha --huM eka (eka) chuM, mAruM kaI nathI, bIjA koIne huM nathI, e prakAre dInatA rahita manavALA AtmAne upadeze, AjJAmAM vartAve. 1 mAre AtmA eka(le) che, zAzvata che, jJAna darzana sahita che, bAkInA bIjA padArtho mArAthI bhinna (bAhya) che, sarve saMgarUpe oLakhAya che. 2 - jIvane duHkhano pravAha prApta thatuM rahyo tenuM mULa kAraNa saMga che. tethI sarva saMga saMbaMdhe mana, vacana, kAyArUpa traNe prakAre tAjuM chuM. 3 ema bhAvanA karIne ATha dravya karma, tana, dhana ane svajanane bhinna mAnatAM, svabhAvamAM tanmayatA karavAthI mohajaya thAya che. mATe ahaMbhAva, mamatvabhAvane tyAga ISTa che. 1 zuddhAtmadravyamevAhaM zuddhajJAnaM guNo mama / / nAnyo'haM na mamAnye ce-tyado mohAstramulyaNam // 2 // bhASArtha:-zuddha nija sattA vyavasthita Atmadravya ja huM chuM. vibhAvathI azuddha nathI. kahyuM che ke - "maggaNaguNaThANe hiM, caudasa ya havaMti taha ya asuddhaNayA / viNNeyA saMsArI, savve suddhA hu guddhaNayA // "
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI artha --mArgaNA ane guNasthAnaka azuddhanayathI, jIvane cauda cauda hoya che, ema saMsArI che jANavA; zuddhanayathI sarva jI zuddha che. zuddha kevaLa jJAna ja mAre guNa che bIje huM nathI, dharmAstikAyAdi pAMca dravya mArAM nathI, evuM dhyAvavuM te meha haNavAnuM AkaruM zastra che. anuvAda - adha, sakaLa roma ane zuddha AtmasvarUpa huM, zuddha jJAna guNa muja; nA huM anya, na anya muja, e hAstra anuccha. 2 jJAnamaMjarI -nirmaLa, sakaLa pudgalanA saMgasaMbaMdhathI rahita, jJAna-darzana-cAritra-vIrya-avyAbAdha sukha, amUrta Adi anaMta guNaparyAyamaya ane nitya Adi anaMta svabhAvamaya, asaMkhya pradezI, svabhAva pariNAmI, svarUpanuM kartApaNuM, bhaktApaNuM Adi dharmo sahita zuddha Atmadravya ja huM chuM. anaMta syAdavAda vasattAnA pragaTapaNAnA rasiyA, niraMtara AnaMdathI pUrNa, paramAtmA, paramatirUpa huM chuM. nirAvaraNa, sUrya-caMdra AdinI madada vinA prakAzarUpa, eka samaye traNe kALanAM ane traNe lekamAMnA sarva dravya paryAnA utpAda vyaya dhrauvyane jANanAra (kevala) jJAna mAre guNa che. huM jJAnane kartA chuM, mAruM kArya jJAna che, jJAna sAdhanavALo chuM, jJAnadAna lenAra pAtra paNa jJAnasvarUpa chuM, jJAnathI jANanAre chuM, jJAnanA AdhAravALe chuM, jJAna e ja mAruM svarUpa che ema jANanAra; dharma, adharma, AkAza, pudgala pitAnAthI anya che, bIjA che, jIva pudgalanA saMyegathI thayelAM pariNAma sarva anya che, te huM nathI, e pUrvokta bhAve
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 mehatyAgASTaka mArAthI bhinna ja che kAraNake mArA dravya, kSetra, kALa, bhAva e cArethI bhinna che. je vyAkhya-vyApaka bhAvathI bhinna hoya te mArAM na hoya. je asaMkhya pradeza, svakSetre abhedapaNe svaparyAyarUpa pariNAma che te mArAM che. svasvarUpe pitApaNuM, paramAM parapaNAnA pariNAma-AvA bhedavijJAnanA bhedathI mehane kSaya thAya che, tethI tene mehane chedanAra hathiyAra kahyuM che. mATe sarva parabhAvathI bhinapaNuM karavA egya che. tethI ja ni taje che Asavane, bhaje che gurucaraNone, vase che vanamAM, udAsIna rahe che karmanA udaya vakhate, abhyAsa kare che Agane (zAstrone), anAdikALane parabhAva chedavA mATe prayatna hoya che uttama jone. 2 yo na muhyati lagneSu bhAveSvaudayikAdiSu / Anzamiva jana, nAsI pAna rite rUA. bhASArtha -audayika Adi eTale pAMca prakAranA karmodaya, kSaye pazamaAdi bhAva prasaMge je svabhAvathI calita na thAya, rAga, dveSa, mehathI mUMjhAya nahIM tene, jema AkAza kacarAthI lepAya nahIM tema, pApa baMdhAya nahIM. kAmaga Adi nimitta mAtrathI karmabaMdha nathI; paNa mehamAM (pratye) meha Ave che (mohamAM mIThAza Ave che, tethI karmabaMdha che. uttarAdhyayanamAM kahyuM che ke - Na kAmabhogA samayaM uviti, NayA vi bhogA vigaI uviti / jo tappau se a pariggahe a, samo a jo tesu sa vIarAgo / bhAvArtha --kAmabhege AtmA pAse AvatA nathI, vaLI te bhego vikAra karatA paNa nathI; paNa je temAM
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62 jJAnamaMjarI tatpara (tanmaya-AkarSita) bane che, te ja mUccha (meha) kare che, ane grahaNa kare che, temAM je samabhAva dhAraNa kare che tene rAga thatuM nathI, te vItarAga che. - anuvAda - udayAdi bhAve take, tanmaya thaI na mujhAya; te nabhavat niSpaka te, pApe nA lepAya. 3 - jJAnamaMjarI :- je tatvavilAsI jIva azuddha pariNAmika bhAvathI parabhAva pratye pravartatA kSapazamamAM ke zubha azubha karmanA udayarUpa karmaphaLamAM-AtmAnI sAthe eka kSetramAM rahelAM karmo ke karmaphaLamAM meha pAmatA nathI, tanmaya thatA nathI eTale bhedajJAnarUpa vivethI parasaMga taje che, avazyakarmane udayamAM avyApaka rahe che, te pApathI eTale karmathI baMdhAtA nathI. jema AkAzamAM rahelA kacarAthI AkAzane lepa thaI zakatuM nathI, kemake AkAzarUpa kacare thaI jatuM nathI, temaja zama, saMvega, nirveda vaDe jeNe parabhAvane rekela che te avazya bhegavavA yogya karmanA phaLarUpa udaya bhegavatAM chatAM temAM tanmayapaNe vyApI jate nahIM hevAthI, nirlepa rahe che, kAraNa ke te pUrvakarmanI nirjarArUpa kArya kare che, pitAnAM pariNAmene karmane udayathI bhinnapaNe sAcavI rAkhavAthI tene parabhAnuM kartApaNuM nathI. adhyAtmabiMdumAM kahyuM che - svatvena svaM paramapi paratvena jAnan samastA-s nyadravyebhyo viramaNamiti yaccinmayatvaM prapannaH / svAtmanyevAbhiratimupamayan svAtmazIlI svadarzI.. tyevaM kartA kathamapi bhavet karmaNo naiSa jIvaH // 1 //
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 mehatyAgASTaka 63 na kAmabhogA samayaM uveMti, nayAvi bhogA vigaIM uti / je tappaosI a pariggahI aso tesu mohA vigaIM uveI / / 2 / / artha :- AtmApaNe pitAne ane parapaNe parane jANatAM, sarva anya dravyathI virAma pamAya che eTale caitanyapaNane prApta thayelA, pitAnA AtmAmAM ja ramaNatA karatAM, nija AtmasvabhAvavAna, AtmadarzI, A AtmA karmane kartA keI rIte thAya nahIM. 1 kAmabhege AtmAnI pAse AvatA nathI, temaja bhego kaMI vikAra karatA nathI, je tenAthI daSavALe thAya che, tene grahaNa kare che, te te bhegamAM mehathI vikAra pAme che. 2 e prakAre paradravyathI prasanna nathI thatuM te AtmA mukAya che, mATe ja sarvasaMgane tyAga kahyo che. kAraNa ke asaMga mukAya ane nimitte mUMjhAya, mehane tyAga karavA IcchanAra dhana, svajana, strI, bhejana Adine mohanAM nimitta jANa taje che; kAraNanA abhAve kAryane abhAva thAya che ema padArthone AzrayathI thatI pariNatirUpa bhAva Asavane rokavArUpa saMyama che, tenI rakSA ane vRddhi mATe Asavane tyAga munione hitakArI che. bhAvanA-parabhAva abhegya che, agrAhya che ema jeNe aMgIkAra karyuM te temAM kema rame? 3 pazyanneva paradravya-nATakaM pratipATakam / bhavacakrapurastho'pi, nAmUDhaH parikhidyati // 4 // bhASArtha - anAdi anaMta karmapariNAma-rAjAnI rAjadhAnI svarUpa bhavacaka nAmanA nagaramAM rahetAM chatAM paNa, ekendriya Adi zaheranI dareka zerIe janma, jarA,
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI maraNAdirUpa pudgala dravyanuM nATaka jotAM meharahita puruSa kheda pAme nahIM, "vati sAthe maurve rave" ItyAdi pAThane paraupada che. anuvAda - pratipaLe paradravyanuM, nATaka dekhe toya; bhavapuramAM rahetAM chatAM, ahIM khinna na hoya. 4 jJAnamaMjarI -svarUpathI na chUTe ane AtmadharmamAM lIna rahe evA tatvajJAnI "amUDha" kahevAya che, te svarUpanA sAdhanamAM tatpara hoya che. ekendriya, beIndriya, trIndriya, caturindriya ane paMcendriya jIrUpI zerIomAM manuSya, tiryaMca, deva, naraka rUpa sarva sthAnemAM janma, jarA, maraNa AdirUpa saMsthAna, nirmANa, varNa Adi aneka bhedoe vicitra nATaka jJAnI jotA chatAM kheda pAmatA nathI, pudgalakarmanA phaLanI vicitratAne jANe che paNa tene potAnuM svarUpa mAnatA nathI tethI tattvajJAnIne kheda thato nathI; bhrAMtimAM bhUlelAne kheda thAya che ja. tatvajJAnI kevA che? "amUDha saMsAracakarUpI zaheramAM rahetAM chatAM, eTale anAdikALathI pitAnAM karelAM karmane pariNAmarUpa rAjAnI rAjadhAnIrUpa cAra gativALA bhavacakanI madhyamAM rahyA chatAM AtmAne bhinna jANanAra kheda pAmatA nathI. "vighati vacce jha: " e pATha saMskRtamAM che tethI paraaipada rU5 "vata' padyamAM vaparAya che, e vyAkaraNa doSa nathI, AthI karmanA phaLarUpa vicitratA bhogavatAM chatAM jJAnI bedarahita rahe che. je karma karatI vakhate arati, anAdara nathI thate te bhagavatI vakhate dveSa ze kara? udaya AvelAM karma bhagavatI vakhate ISTa, aniSTa
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja mahatyAgASTaka 65 paNArUpa pariNAma ja navAM karmanuM kAraNa che. tethI temAM tanmayatA rahita thavuM; zubha udaya paNa AvaraNa che, azubha udaya paNa AvaraNa che, guNane AvaraNa karavA rUpe banne sarakhAM hovAthI, ISTa-aniSTatA zI karavI? 4 vikalpacaSakairAtmA pItamohAsavo hyayam / bhavoccatAlamuttAla-prapaMcamadhitiSThati // 5 // bhASArtha - vikalparUpa dArU pIvAnAM pAtro (pyAlI -sIsA) vaDe A AtmAe avazya meharUpI madirA pIdhI che, te saMsArarUpI dArUnA pIThAmAM hAtha uchALIne tALI devArUpa cALA kare che. anuvAda : meha madirAnA ghaNA vikalpa-pyAlo pIdha; bhava-pI dIThuM jIve, cALA caskA kIdha. 5 jJAnamaMjarI -vikalpa eTale mananA taraMge je dArU pIvAnAM vAsaNa che. tenAthI kharekhara A jIve meharUpa dArU, mAdakarasa pIdhe che. te saMsArarUpa dArUDIAonA kSetramAM vAraMvAra UMcA avAje tALI ApavArUpa ceSTA kare che. AthI mehI jIva dArU pIdhelAnI peThe cALA kare che, parane pitApaNe ane pitAne parapaNe mAna, akArya karavAmAM pitAne pravINa gaNI pravarte che, nija gharathI bhraSTa thaIne bhame che. tethI mehatyAga zreyaskara che. 5 nirmalasphaTikasyeva, sahaja rUpamAtmanaH / adhyastopAdhisaMbaMdho jaDastatra vimuhyati // 6 //
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ E jJAnamaMjarI bhASArtha -nirmaLa sphaTika ratnanI peThe AtmAnuM svabhAvasiddha (sahaja) svarUpa che, tyAM sthApe che upAdhine saMbaMdha jeNe e (jaDa) mUrkha mUMjhAya che. jema sphaTika svabhAve nirmaLa che, kALA-rAtA phUlanA yegathI kALurAtuM kahevAya; tene sphaTikasvabhAva jANe te mUrkha che. tene zuddha Atma-dravyane upAdhi saMbaMdhe ekendriyAdi upAdhipa ja jANe te mUrkha jANa. ghaNuM mahI jIva paravastumAM AtmasvabhAvane AropI sukha mAne che, te mithyA sukha che. anuvAda :- sahaja Atma svarUpa te, nirmala phiTika samAna; prApta upAdhi-saMgamAM, bhUle OMva ajJAna. 6 jJAnamaMjarI -upAdhi rahita saphaTika samAna, jANanAra dravya je AtmA tenuM upAdhi rahita sphaTika samAna, svAbhAvika zuddha svarUpa che. AthI vastutaH AtmA phaTikavat nirmaLa, niHsaMga ja che. saMgraha nayathI AtmA pa2upAdhinA saMgavALA ja nathI; parama jJAyaka, cidAnaMdarUpa che. prApta pudgalenA saMbaMdhathI thayelI karmarUpa upAdhinA saMbaMdhavALo, aneka rogI, zokAtura avasthAvALe, vastusvarUpathI ajANyA jIva upAdhibhAvamAM mUMjhAya che, tanmaya thaI jAya che. jema kALA, bhUrA, pILA Adi puSpanA saMgathI sphaTikane tanmayapaNe kALA, bhUrA, pILA svabhAvanuM-mUrkha jANe che, tema vastusvarUpanA jJAnathI rahita jIva, mithyAtva, avirati, kaSAya ane yoganA nimitte bAMdhelAM ekendriya AdinAmakarmanA udayathI ekendriya Adi avasthAne pAmelAne ekendriyAdirUpa ja mAne che. ekendriya, beIndriya, trIndriya, caturindriya ke
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 mehatyAgASTaka paMcendriya huM chuM ema jANe che, paraMtu potAnA zuddha, saccidAnaMda, nirmaLa svarUpane jANatA nathI, te mUrNapaNanI pariNati che. jema ratane parIkSaka (jhaverI) khANamAMnA melA AvaraNavALA, mATIvALA ranane ratarUpe oLakhe che tema jJAnAvaraNa AdithI DhaMkAyelA tadAkArarahita, jJAnatihIna, pUrNa prakAza rahita AtmAne paNa, pUrNAnaMda, sahaja akRtrima AnaMdathI bharapUra, sarvajJa, saMpUrNa tatvasvarUpa sahita che e samyaka jJAnanA baLathI nirNaya kare che. AthI AtmA zuddha ja zraddhavA che, upAdhi deSa hevA chatAM tanmayapaNane abhAva hovAthI saMsargathI thayelA doSathI jude ja che ema nirNaya karavA gya che. 6 mehane laIne jIva paravastune pitAnA rUpe. mAnIne ApAyelA (kapelA) sukhane sukharUpe anubhave che, paraMtu bhedajJAnI Arepita sukhane duHkharUpa ja mAne che mATe te bhUla nivAravA upadezatAM kahe che : janAropaNurva mocAnumavA | AropapriyalokeSu vaktamAzcaryavAn bhavet // 7 // bhASArtha -- Aropa rahita svabhAvanuM sukha, mehanA kSapazamathI yogI anubhava hovA chatAM, Aropa jene priya che eTale jUThuM mIThuM jANe evA lekene viSe (te sukha) kahevAmAM (tene) Azcarya thAya, herata pAme. anuvAda; moha tyAgatAM anubhave, svabhAvasukha acUka jUThuM mIThuM lekanuM, sukha kahe jJAnI sukha? 7
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 jJAnamaMjarI jJAnamaMjarI -svaguNarUpa jJAnanA nirdhArathI pragaTatuM sahaja (akalpita) sukha mehanA kSe pazamathI anubhavatAM chatAM Arepita (kahipata) sukha jene priya che te lekamAM Apa sukha kahetAM jJAnIne tenuM mAhAo bhAse? Azcarya lAge ? na lAge. jeNe Arepita sukha prApta karyuM che te Apa sukhamAM AzcaryavAna camatkAravAna thAya te tene apUrva, addabhuta lAge; athavA anApita (sahaja) sukhanA anubhavanArane Aropapriya lokenI AgaLa Arepita sukhane sukha che ema kahetAM Azcarya thAya che, kahI zakatA nathI. kAraNa ke te sukhamAM sukha nathI, sukhanuM kAraNa paNa te nathI, kharI rIte duHkharUpa che tene sukha nAme lekemAM kahevuM paDe che chatAM pitAne Azcarya thAya che ke A meM zuM kahyuM? e sukha te che nahIM. kAraNa ke parathI utpanna thatuM sukha sukhane AbhAsa che, mehanuM kAraNa hevAthI dUra karavA gya che; pudgalika sukhamAM sukha mAnavArUpa bhrAMti ja *abhyatara mithyAtva (aMtaraMga-bhAva mithyAtva) che. 7 yazcidarpaNavinyasta-samastAcAracArudhIH / kva nAma sa paradravye'nupayogini muhyati // 8 // bhASArtha -jJAnarUpa darpaNane viSe jeNe jJAnAdika pAMca AcAra grahyA che, pratibiMbita karyA che, tethI jenI buddha manahara che, evA puruSa bina upayogI (kAma na Ave tevA) para dravyamAM bhalA kyAM mUMjhAya? na ja mUMjhAya. * "bAhya parigraha granthi che, atyaMtara mithyAtva" -zrImad rAjacaMdra
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 mahatyAgASTaka anuvAda :-- jJAna-darpaNe je dause, paMcAcAra abheda, te te sujJa na mehavaza, zuM para dravya kheda ! 8 jJAnamaMjarI -sarva padArtha jemAM dekhAya evA jJAnarUpa ArIsAmAM rahelA sthapAyelA jJAnAdi AcArothI jenI buddhi anehara che evA Agamane anukULa AzayavALA puruSa, pagalAdi keI kAmamAM na Ave tevAM nirarthaka paradravyamAM kyAM meha kare ? je jJAna Adi pAMca AcAra vaDe saMskAra pAmelA upagavaMta puruSa jJAna-darpaNamAM AtmAnA AnaMdane dekhe che te paradravyamAM kema meha pAme? na ja pAme. tavajJAnathI rahita, anAdi mithyAtva ane avirati sahita tathA svarUpanA anubhava vinAnA jIvane ja padravyane anubhava che, temAM sukhanI bhrAMtirU5 meha che. svabhAvarUpa dharmanA nirNaya, jJAna ane ramaNatArUpa anubhavanA sukharasamAM lIna thanArAone meha hete nathI; tethI AtmasvarUpamAM lInatA ja meha tyAgavAne upAya che. mATe ja anAdi bhrAMtine dUra karIne AtmAnA anubhavamAM rasikatAvALA thavuM. AtmasvarUpanI zraddhA, jJAna ane ramaNatArUpa anubhavavALA rahevA gya che. ema AgamanA zravaNathI ane kusaMganA tyAgathI tattvajJAna, tatvajJAnanA baLathI tatparuci, saMyogothI thayeluM sarva anitya, azaraNa, saMsAranuM kAraNa, AtmA ekale, sarva anya padArtho AtmAthI bhinna, anyarUpa, parane sparza e ja azuci, parane anusaravuM te Asava, svarUpane anusaravArUpa saMvara, udIraNAnAM kAraNemAM magna na thavuM ItyAdi pariNativaDe mehane tyAgavA gya che. 8
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 jJAnASTaka majjatyajJaH kilAjJAne viSTAyAmiva zukaraH / " jJAnI nimajati jJAne marola iva mAnase // 1 // bhASArtha -jema sUvara (bhUMDa) viSTAmAM magna thAya che, tema kharekhara ajJAnI ajJAnamAM magna che, jema rAjahaMsa mAnasarovaramAM magna rahe che tema jJAnI jJAnamAM atyaMta magna rahe che. anuvAda : bhUMDa rame viSTa viSe, ajJAne mUDha magna, mAnasa saramAM hiMsasama, jJAnI jJAne lagna. 1 jJAnamaMjarI -mehane tyAga jJAnathI thAya che. tethI jJAnASTaka lakhe che. prathama jJAnanuM lakSaNa kahe che :"jenAthI jaNAya che te jJAna, vyavahAre avidharUpa, sarva padArthane samajavArUpa, sAmAnya ane vizeSa svarUpavALA padArthone samUhamAM vizeSanI samajarUpa lakSaNavALuM jJAna che." vaLI "uttarAdhyayana" zAstramAM kahyuM che - eyaM paMcavihaM nANaM davvANa ya guNANa ya / pajjavANaM ca savvesiM nANaM nANIhiM desiyaM // (madhyayana 28, jAthA 2) atha-jJAnI puruSee, dravya, guNe ane sarvaparyA. (padArtha ane guNanI palaTAtI avasthAo) ne jANavArUpa jJAna upadeDyuM che, te jJAna A pAMca prakAranuM che. (matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, mana paryayajJAna ane kevaLajJAna)
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 jJAnASTaka 71 kaI jIvanuM "jJAna" dAsa evuM nAma pADavuM te nAma nikSepe jJAna che, te zabdathI belAvavArUpa che. siddhacaka AdimAM jJAnapadanI sthApanA te sthApanA nikSepe jJAna che. dravyajJAna te Agama dvArA jJAna pada jeNe jANyuM che tene tene jyAre upaga (lakSa) na hoya tyAre te Agama dravyajJAna kahevAya. Agama dravyajJAna upagarahita avasthAne kahe che, ema bhAvArtha che. temaja pustakamAM lakheluM te dravyajJAna che athavA vAcanA, pRcchanA, parivartanA, dharmakathA, anuprekSA Adi dravyajJAna che. bhAvajJAna te upaganI pariNati, matiAdi prakAra, svaparane viveka karanAra che. pariccheda, avakana, bhAsana Adi jJAnanA paryAyavAcI (bIjA nAmarU5) zabda che. bhASA Adi skaMdhanuM jJAna te naigamanaye jJAna kahevAya, abheda upacArathI sarva jIvanuM jJAna te saMgrahanaye jJAna che; pustaka AdinuM jJAna te vyavahAranaye jJAna che. jusUtranaye jJAna te tenA pariNAmanA saMkalparUpa jJAna athavA jJAnanA heturUpa vIrya che, naigama, saMgraha ane vyavahArathI AtmA pazamarUpa jJAna vibhAganI pravRttivALe che. jusUtrane vartamAna bedha, yathArtha--ayathArtharUpa banne jJAna che; zabdanayathI samyakdarzana sahita yathArtha bedharU5 lakSaNavALuM, kArya kAraNanI apekSAvALuM, sva ane parane prakAzanAra, svAdavAda sahita, mukhyatA, gauNatAdiyukta samyakajJAna kahevAya. samabhirUDhanaye sarvajJAnanA vacananA paryAyanI zaktinI pravRttirUpa jJAna che. evaMbhUtanayathI mati AdinA svaravarUpanI pUrNatArUpa jJAna, kharI rIte te, kevaLajJAna evaMbhUta jJAna che.
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI vaLI mithyA darzanamAM paNa viparyAsa (bhrAMti sahita jJAna te mujJAna che te mehanA tyAganuM kAraNa nathI. mATe samyakdarzanapUrvaka, svasvarUpa upAdeya che ane anya bhAva heya che evA upagarUpa lakSaNavALuM samyakajJAna, saMsArapratye udAsInatAne hetu hevAthI, ahIM grahaNa karyuM che. kahyuM che ke :'taj jJAnameva na bhavati yasminnudite vibhAti rAgagaNaH / tamasa: kuto'sti zaktidinakarakiraNAgrataH sthAtum // ' artha - je jJAnanA udaya vakhate rAgane samUha dekhAya, te jJAna ja nathI; sUryanA kiraNa AgaLa UbhA rahevAnI aMdhakAramAM zakti kyAMthI hoya ? mATe tattvanI samajaNarUpa jJAna AtmAnA svasvabhAvane pragaTa karavAnuM kAraNa che, kSamArganuM mULa che, "jJAna ane kiyAvaDe mekSa thAya che' (jJAnajAthAkya mokSa:) "gDha nA to tayA, urva vidura savasaMgag'-prathama jJAna ane pachI dayA ema sarva saMyame varte, e prakAre jJAnanuM svarUpa che. ahIM anuprekSA sahita sparza-jJAnane avasara che te kahevAya che. svabhAva ane vibhAvanA viveka vinAne ajJAnI, kharekhara ayathArtha upagarUpa e jJAnamAM magna thAya che eTale yathArtha jJAna jene nathI te ayathArthamAM lIna che. kenI peThe? jema viSTAmAM bhUMDa magna thaI jAya che, tema ajJAnI nahIM bhegavavA rogya, AtmaguNane AvaraNa karanAra kAraNarUpa paravastumAM, zAtA AdinA udayamAM indriyanA viSayamAM lIna thaI jAya che. yathArtha samajaNavALA jJAnI tattvanI samajaNarUpa jJAnamAM, AtmasvarUpamAM tanmaya thAya che.
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 jJAnATaka 3 AtmasvarUpanI samajaNarUpa anubhavamAM lIna thayelA puruSe iMdra Adine Azcarya pamADanAra manehara zabda Adi viSayane taraNA tulya gaNe che, svarUpe rame che, bhISma grISmanA tApathI tapelI zilA upara UbhelA chatAM zItaLIbhUta aMta:karaNavALA che, lakkaDiyuM hima paDe tyAre paNa je kaMpI UThatA nathI, aDola rahe che. AkhA jagatane khaLabhaLAvI mUke tevA utpAtAmAM paNa je kSobha pAmatA nathI paNa AtmatatvanuM dhyAna kare che, ciMtavana kare che svaguNa paryAyanuM, iMdranA vaibhavanI sarakhAmaNI kare tevA cakavartInA vilAsane te taje che. zuM kahevuM? AtmAnA AnaMdanI samajaNanA rasiyA sapuruSone bIjuM badhuM duSTa lAge che. yathArtha saMpUrNa pratyakSa AtmAnA rasiyA satparuSo sahana kare che parISahIne, zarU kare che zreNI, ane vistAra che svarUpamAM lInatArUpa dhyAna mATe jJAnane svAda lenAra mahApuruSone ja dhanya che. "saMgaraMgazALAmAM kahyuM che? . te dhannA sukayatthA, jesi niyatatta boharuI jAyA / je tatta bohabhoI, te pujjA savva bhavvANaM // 1 // jesi nimmalanANaM, jAyaM tattasahAvabhogittaM / te paramA tattasuhI, tesiM nAmapi suTTyaraM // 2 // anuvAda -(anuSTrapa) Atmabodharuci jAgI, te dhanya kRtakRtya te, je AtmajJAnanA bhegI, te saune ati pUjya che. 1 nirmaLa jJAnanI prApti, bhegI AtmasvabhAvanA, mahA sukhI mahAtmA te, zreya de nAma temanAM. 2
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI je svatatvajJAnanA rasika che temane janma ane jIvana saphaLa che. mATe jema rAjahaMsa mAnasarovaramAM magna rahe che, tema jJAnI jJAnamAM magna rahe che. 1 nirvANapadamapyekaM bhAvyate yanmuhurmuhuH / tadeva jJAnamutkRSTaM nibaMdho nAsti bhUyasA // 2 // bhASArtha -eka paNa mekSanA sAdhanarUpa vacana, vArevAra je bhAvIe (Agame, mRtayuktie mananuM vAraMvAra smaraNa rUpa nididhyAsana dekhADavuM), te ja utkRSTa jJAna che, (kemake tethI tattvajJAna Upaje. "sAmAyika pada mAtra bhAvavAthI anaMta siddha thayelA sAMbhaLIe chIe) ghaNuM bhaNyAne Agraha nathI. bhAvanArUpa jJAna thatuM hoya te paNa te ghaNuM che ane te vinAnuM ghaNuM jJAna paNa pipaTapATha jevuM che. anuvAda - - eka pada paNa mekSa de, bhAvyAthI bahu vAra; te ja uttama jJAna gaNu, bahu zrata haTha nA dhAra. 2 jJAnamaMjarI - mekSa-karmarahita dazA-nA kAraNarUpa eka pada paNa, svAduvAdanI apekSAvALuM vAraMvAra AtmAmAM tanmaya thaI bhAvavuM eTale vAcanA, pRcchanA, parivartana, anapekSA, dharmaciMtana, parizIlana, nididhyAsanarUpe karaNa, kartApaNuM, kAraNapaNuM, AdhArapaNuM, AsvAdana (rasasvAdarUpa Atmasukhane anubhava), *vizrAma, svarUpamAM ekatA, jethI * "vastu vicArata dhyAvate, mana pAve vizrAma; rasa svAdata sukha Upaje, anubhava yAke nAma." 1 "jJAna, darzana, cAritranI zuddhatA re, ekapaNe ane aviruddha, mULa mAraga sAMbhaLo jinano re."
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 jJAnATaka 75 AtmA svarUpamAM lIna thAya, anAdithI nahIM cAkheluM Atmasukha anubhave te ja utkRSTa jJAna che. tevA padane ja abhyAsa karyo te bAkInA vANInA vistArarUpa ghaNA jJAnane Agraha zuM rAkhe? ghaNA kathanajJAnane zAstraabhiniveza zA kAmane che? bhAvanArUpa jJAna DuM ja hoya te paNa amRta tulya anAdinAM karmarUpa rogane haravA samartha che. 2 svabhAvalAmasaMskAra-kAraNaM jJAnamiSyate / / dhyAndhyamAtramatastvanyat tathA coktaM mahAtmanA // 3 // bhASArtha - AtmasvabhAvanI prAptinA saMskAra (saduvAsanA)nuM kAraNa (eTale geDe ghaNe aMze vItarAga vacananI IcchAthI te vItarAga smaraNe AtmAmAM tanmaya thavAnuM kAraNa) je jJAna te IcchIe chIe; ethI adhikuM je bhaNavuM te mAtra buddhine* aMdha karanAra che te prakAre mahAtmA pataMjali trASie kahyuM che. prathama vega draSTinI apekSAe (adveSaguNa) ene mahAtmA kahI belAvyo. anuvAda: te ja jJAna jJAnI gaNe, bIjuM jhAMkhaparUpa. 3 jJAnamaMjarI --jJAnAdi anaMtaguNa paryAyarUpa svabhAvanI prAptinA saMskAra(savAsanA)ne pragaTa karanAra athavA tenuM sadaiva smaraNa karAvanAra, niraMtara temAM upaga jethI rahe che "zravaNa e pavananI lahera mAphaka che. te Ave che ane grahaNa thAya che. vadhAre zravaNa karavAthI manana zAkta maMda thatI jovAmAM Ave che." -zrImad rAjacaMdra
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI tevuM jJAna ja IcchIe chIe. kAraNake tethI Atmatatvane lAbha thAya che. bIjuM badhuM vANanA vilAsarUpa, svasvarUpane nahIM sparzatuM bAhyajJAna, laukika ke lekettara zAstronA vikalparUpa badhuM vyAkSepa rUpa buddhinI aMdhatArUpa che. je jJAna AtmA ane paranA viveka mATe tathA AtmAmAM ekatA ane paranA tyAgane arthe na vaparAya te badhuM jaMgalamAM pika mUkavA samAna che tema ja haribhadrapUjya kahe che - akutthAsaMyataM nANaM suapAThuvva vinneyaM / niHsAra ghaNuM jJAna pipaTiyA pATha samAna jANavuM. anugadvAramAM kahyuM che :- yo0 dR0-sikkhiyaM ThiyaM miyaM jAyaM jAva guruvayaNovagayaM vAyaNAe pucchaNAe pariaTTaNAe dhammakahAe no aNuppehAe tA davva suaM / atha :-vAcanA, pRcchanA, parivartana, dharmakathA dvArA guruvacana vaDe zikhavADeluM, sthira kareluM, smaraNamAM rAkheluM, pragaTa kareluM jyAM sudhI anuprekSAthI bhAvarUpa thayuM nathI tyAM sudhI te dravyazrata che. ema cetanAne kSapazama pAmI cAra saMjJA (AhAra, bhaya, maithuna ane parigraha) mAM, A lekanI IcchAthI, paralekanI AzAthI zuM zuM pravartana thatuM nathI paraMtu je sarva pudgalathI kaMTALe che ane svasvabhAvane Icchaka che te yathArtha samajaNathI AtmAne jANe che te jJAna che, tyAM svasAdhyanI siddhi mATe udyama karavA egya che. kahyuM che ke - AtmAjJAnabhavaM duHkhaM AtmajJAnena hanyate / abhyasyaM tattathA tena yenAtmA jJAnamayo bhavet // 1 //
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 jJAnASTaka anuvAda - AtmajJAna vinA duHkhI, AtmajJAne sukhI sadA jJAna abhyAsathI piSe, AtmA jJAnI thaze tadA. 1 svalpajJAnena no zAMti yAti dRptAtmanAM manaH / stokaM vRSTayA yathA taptabhUmiruSmAyatetarAm // 2 // anuvAda :- alpajJAne nahIM zAMti, jJAnagarviSThanA ure; DI vRSTi thatAM bhUmi, bAphathI ghAmane pUre. 2 mATe nirdoSa, niHspRha ane AtmajJAnamAM rasikatAvALA thavuM joIe; te mATe ja aMga-upAMgane ane megaupadhAnane abhyAsa munione kahyo che ema mahAtmA pataMjali Adie ane yazarUpa dhanamAM kuzaLa zrIharibhadra sUrie "gadRSTisamuccaya'mAM kahyuM che. 3 vAdAMzca prativAdAMzca, vadanto'nizcitAMstathA / / tattvAntaM naiva gacchanti, tilapIlakavadgatau // 4 // bhASArtha -pUrvapakSa ane uttarapakSane anirdhArita arthavALA vAdavivAdo karanArA, cha mAsa sudhI kaMThazeSa kare (guru-ziSyane eka vAdavivAda cha mAsa sudhI cAlyuM hatuM tema) paNa gatimAM pravartatA ghAMcInA baLadanI peThe tatvanA pArane pAme nahIM. duho - paDhaye pAra kahAM pAvate, miTI na manakI Aza nyU kelake balake, ghara hI keza pacAza.
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 jJAnamaMjarI anuvAda - anirNitarRpa je kare, vAdavivAda apAra; svAnubhava pAme ja nahi, bela ghAMcanA dhAra. 4 jJAnamaMjarI-parane harAvavAnI ne pitAnA jyanI IcchAthI pUrvapakSa, uttarapakSarUpa zuSka vAdavivAdAdi karanArAM vastudharmarUpa tatvane pAra pAmatA nathI. kevA vAdo kare che? padArthanA svarUpane nirdhAra je vAdamAM kara nathI te vAda vadatAM potAnA AtyaMtika, akRtrima (sahaja) AtmajJAnanA anubhavane teo nathI ja pAmatA. kenI peThe ? ghAMcInA baLadanI peThe gaLagoLa pharatAM chatAM mArga kapAta nathI; tema tatvajJAnanI abhilASA vinAnA jIvane aneka zAstro zIkhavAne parizrama veThavA chatAM te veDarUpa thAya che, tatvanA anubhavane sparza thatuM nathI. mATe yathArtha tatvajJAnanI rucivALA thavuM ghaTe che. 4 svadravyaguNaparyAya-caryAvaryA parA'nyathA / - iti dattAtmasantuSTisRSTijJAnasthitimuneH // 5 // bhASArtha -potAnA zuddha AtmadravyamAM, pitAnA ja zuddha jJAna, darzana, cAritra guNemAM ane pitAnA zuddha artha- vyaMjana paryAyamAM pariNati (caryA) bhalI che, paradravya, guNa, paryAyamAM pariNAma-grahaNa, utpattirU5 caryA te bhalI nathI. e prakAre dIdhuM cheAtmAne saMteSa jeNe evA muninA saMkSepa rahasya (muSTi) jJAnanI maryAdA che, kahyuM che : ke "mAmaiva nAnajAritrANathavA yate" ItyAdi. athavA AtmA ja muninAM darzana jJAna cAritra che.
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 jJAnASTaka anuvAda :- dravya, guNa, paryAya, nija, temAM tanmaya svAda anya akArya gaNe muni, jJAna-cUMThI maryAda. 5 jJAnamaMjarI - guNanA AzrayarUpa (svadravya) zuddha AtmAmAM, eka dravyane Azraye rahelA sahabhAvI anaMta paryA sahita jJAna-darzana-cAritra svarUpa svaguNemAM ane arthavyaMjana bhede dravya, guNa bannenA Azraye oLakhAtA svaparyAmAM abheda pariNAme vartavuM (caryA) te zreSTha che; svadravya-guNaparyAyamAM pariNamavuM te Atmahita che. AyA sahAvanANI, bhoI ramaI vi vatthudhammami / so uttamo mahappA, avare bhavasUyarA jIvA // atha:-je AtmA svabhAvanA jJAtA, svabhAvanA bhaktA ane vastusvabhAvarUpa dharmamAM ramaNatA paNa karanArA che, te uttama mahAtmA che. bIjA jIve te saMsAramAM sUvara samAna che. para dravya-guNa-paryAyanuM smaraNa vA anubhavasvarUpa pariNAmanI paraMparA akartavyarUpa, ahitakArI che. parabhAvarUpa pariNAma ja saMsAramAM bhramaNa karAvanAra che. kahyuM che ke parasaMgeNa baMdho, mukkho parabhAvacAyaNe hoI / savvadosANamUlaM, parabhAvANubhavapariNAmo / / atha-paranA saMgathI baMdha thAya che, parabhAvanA tyAgathI makSa thAya che, parabhAvanA anubhavarUpa pariNAma sarva denuM mULa che. tethI ja dezavirativaMta (zrAvaka) ke sarvavirativALA sAdhu parigraha AdinAM pratyAkhyAna le che, yamaniyama Adare che, taje che svajana-parijanene, aMgIkAra kare che. ekalA
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80 jJAnamaMjarI vicaravAnuM zravaNa kare che AtmasattAnI kathA, ciMtana kare che AtmadharmanI anaMtatA, dhyAna kare che pitAnA guNaparyAyanuM, magna thAya che tenA anubhava vaDe AtmapariNAmamAM, ane taje che sarva parabhAvanI anumati. A prakAre traNe kALanA padArthonuM tattva jANanAra munine saMkSepa rahasya-jJAnanA vizrAmanI maryAdA che, te sthiti kevI che? tethI AtmAne saMteSa maLe che. AthI AtmAnuM grahaNa (pakaDa) ane parane parityAga e nigraMtha muninI maryAdA che. 5 asti ceda graMthi bhijjJAnaM, kiM citraistantrayantraNaiH / pradIpA: kyopayujyante ? tamono dRSTireva cet / / 6 / / bhASArtha -graMthibhedathI utpanna thayeluM jJAna-ahIM kAraNamAM kAryane upacAra kare che, viSayapratibhAsa dala vikala AtmapariNAmavaMta thayuM evuM jJAna ("rAgadveSa ajJAna e mukhya karmanA graMtha, e graMthirUpa bAhya viSayamAM pravartatI buddhinuM paDa dUra khasI jatAM AtmAmAM Atmabuddhi thavArUpa jJAna) pragaTa che te vividha prakAranA zAstranA bAMdhAnI zI jarUra che ? ene ja abhyAsa pUrNa thatAM tatvasaMvedana (anubhava) thAya tyAre bhAvacAritra (svarUparamaNa) pariName, tyAM parasAdhananI apekSA nathI. A vAta para draSTAMta - aMdhakArane haranArI draSTi ja je prApta thaI gaI te dIvAnI kayAM jarUra rahe? jarUra na paDe. anuvAda - - graMthibhedI jJAna jyAM, para sAdhana-abhyAsa; binajarUrI, dIpavata, (jo tamahara dRSTi vikAsa. 6
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 jJAnASTaka jJAnamaMjarI - je graMthinA bhedAvAthI utpanna thatuM, viSayapratibhAsa-dalavikala eTale AtmadharmavedyasaMvedyarUpa jJAna (pratibhAsa) hoya, te aneka prakAranA parasAdhananAM nimitto rUpa taMtrayaMtraNanI zI jarUra che? kaMI nathI. samyakdarzana-jJAna-cAritrarUpa bhAvamAM pariNamelAne paranI zI apekSA? te viSe dRSTAMta kahe cheH aMdhakArane haNe tevI draSTi prApta thaI te pachI dIvAnI zI jarUra che? kaMI nathI. sarva kaMI joI zake tevI draSTi thaI te pachI prakAzanA sAdhana rUpa dIvAnuM zuM prajana? have graMthibhedanuM svarUpa kahe che - paMcendriyapaNuM, saMjJIpaNuM (manasahita avasthA), paryAyapaNuM (je bhavamAM jeTalI zarIra, AhAra, ikriyAdi paryANirUpa utpanna thatI vakhate karavA gya kriyAo karavI labdhithI yukta, athavA upazama labdhi, upadeza zravaNa labdhi; karaNatraya hetu prakRSTa yegalabdhi (prAgya labdhi), e traNa labdhivALA jIvane karaNa kALa (yathApravRtti, apUrva ane anivRtti nAmanAM samyaktva prakaTa thayA pahelAM avazya thatAM uttarottara nirmaLa AtmapariNAmane kALI pahelAM paNa eka muhUrta kALa sudhI dareka samaye anaMta guNa vRddhine kame vadhatI vizuddhithI zuddha, nirmaLa thatI cittanI avasthAonI saMtati kevI hoya che te kahe che - abhavya (jene mekSa thavAne nathI eTale samyakRtva thanAra nathI tevA) jIvane upara jaNAvela labdhio prApta thayA chatAM graMthi sattAmAM hoya che te vakhate je pariNAmanI vizuddhi hoya che te hadane oLaMgI janAra, tethI anaMta guNa
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 jJAnamaMjarI vizuddha bIje samaye bane che, mati, zrata ane kuavadhimAMnA eka sAkAra upagamAM vartate hoya che, traNa vizuddha (pIta, padma, zukla) tejalezyAomAMthI ekamAM vartate heya che, jaghanyapaNe pIta (te) legyAmAM, madhyama pariNAme padmalezyAmAM, utkRSTa pariNAme karIne zukla legyAmAM hoya che. tathA pUrve bAMdhelAM AyuSya sivAyanAM sAte karmonI sthiti eka kaDAcheDI sAgaropamathI kaMIka ochI kare che, azubha karmone anubhAga (rasa, tItrAdi) halAhala, viSa, lImaDo ane kAMjI e cAra sthAnakane ghaTADI lImaDA ane kAMjIrUpa be sthAnakane kare che ane zubha karmone anubhAga kristhAnaka geLa ane khAMDarUpa be sthAnakene heya te cAra sthAnaka (geLa, khAMDa, sAkara ane amRta) ne kare che tathA dhruva prakRtie 47 saMkhyAe bAMdhate, pAchA pharate AyuSya sivAyanI svasvabhAva prAgya prakRtie zubha ja bAMdhe che, kAraNake atizaya vizuddha pariNAmavALe AyuSya bAMdhate nathI. tiryaMca ke manuSya prathama samyakatva pragaTa karatAM devagati yogya zubha prakRtio bAMdhe che, deva ke nArakI prathama samyakatva pragaTAvatAM manuSyagati prAgya subhaga prakRtio bAMdhe che; sAtamI pRthvIvALA nArake tiryaddhika ane nIca gotra bAMdhe che bhavaprAgyathI baMdhAtI sthiti eka kaDAkoDI sAgaropamathI ochI baMdhAya che, vadhAre nahIM, paNa vegane laIne pradezAgra utkRSTa, jaghanya, madhyama baMdha thAya che, sthitibaMdha pUrNa thatAM anya sthitibaMdha pahelAM pahelAMne sthitibaMdhanI apekSAe papamanA asaMkhyaya bhAga jeTalI ochI sthitivALa baMdha kare che. pachI anya palyopamane asaMkhyaya bhAga nyUna
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 jJAnASTaka kare che ethI bIje sthitibaMdha AgaLa, AgaLanAnI apekSAe palepamane asaMkhyaya bhAga nyUna kare che ane baMdhAtI azubha prakRtione anubhAga kristhAnaka (niba, kAMjI) kare che, te anubhAgane paNa samaye samaye anaMtaguNa hIna kare che, vaLI zubhaprakRtine anubhAga catuHsthAnaka (gaLa, khAMDa, sAkara, amRta) karate samaye samaye anaMtaguNa vRddhi kare che; Ama yathApravRtti karaNa kare che, pachI apUrva karaNa, pachI anivRtti karaNa kare che. karaNa eTale pariNAmanI vizeSatA. e traNe karaNe pratyeka aMtarmuhUrtanAM che pachI (prakRtione) upazama thavAthI je dazA prApta thAya che te paNa aMtamuhUrta sudhInI sthitivALI hoya che. karmaprakRtimAM yathApravRtti karaNa viSe gAthA che- aNusamayaM vaDDhaMto ajjhavasANANaNaMta guNaNAe / pariNAmaThANANaM dosu vi logA asaMkhijjA // samaye samaye anaMtaguNavRddhi kame vadhatI vizuddhivALAM adhyavasAne (azuddhapariNAma) karaNanI samApti thatA sudhImAM keTalAM thAya che? yathApravRttikaraNa ane apUrvakaraNa e bannemAM samaye samaye pariNAmasthAne asaMkhyaya leka pramANa hoya che, eTale asaMkhyaya lekAkAzanA pradezanA samUha jeTalAM hoya che. te A pramANe che : yathApravRtti karaNamAM prathama samaye bhinna bhinna jInI apekSAe asaMkhya lekAkAzanA pradeza jeTalAM vizuddhi sthAne che, bIje samaye vizeSa adhika, tethI paNa trIje samaye vizeSa adhika ema chellA samaya sudhI samajavuM. e ja prakAre apUrva karaNamAM jANavuM.
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI 8 yathApravRtti ane apUrva ane karaNa saMbaMdhI A adhyavasAne (saMdRSTirUpe) sthApavAmAM Ave te viSama caturaDha (samarasa na hoya tevuM khaMDuM) kSetra reke che. e bannethI AgaLanAM anivRttikaraNamAMnAM adhyavasAne muktAvali (metInA hAra) samAna AkRtivALAM gaNAya che, ethI upara uparanAM samaye samaye anaMtaguNavRddhithI pravartatAM adhyavasthAnene vicAra samajI le. ahIM sAthe karaNa karavA lAgelA be puruSe kalpIe; tyAM eka (vizuddhinI) sarva jaghanya zreNIne pAme che ane bIjo sarvotkRSTa vizuddhithI zreNI zarU kare che. prathama jIvane prathama samaye maMda vizuddhi che, bIje samaye anaMtaguNI, trIje samaye anaMtaguNa ema yathApravRtta karaNa kALane saMkhyaya bhAga pUro thatA sudhI vizuddhi vadhe che, pachI bIjA jIvane prathama samaye utkRSTa vizuddhisthAna anaMtaguNa kahevA gya che, tethI paNa bIje samaye utkRSTa vizuddhi anaMtaguNI che, tethI uparanI jaghanya vizuddhi anaMtaguNa hoya che ema upara nIce eka eka vizuddhisthAna anaMtaguNuM hoya che. chellA samayanI jaghanya vizuddhi sudhI ane jIvonI vizuddhi e prakAre vicAravI; A saMkhyaya bhAganA chellA samayathI TheTha A karaNanA chellA samaya sudhImAM jeTalAM saMpUrNa bAkI rahelA utkRSTa sthAne che te badhAM kame anaMtaguNa kahevA gya che. A prakAre yathApravRttakaraNa samApta thayuM. A yathApravRtta karaNane pUrvapravRtta paNa kahe che, kAraNa ke te bAkInAM be karaNe paheluM, prathama pravarte che. A yathApravRtta karaNamAM sthitighAta, rasaghAta ke guNazreNI thatI nathI, mAtra che, tethI dhanya vidyA ane
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 jJAnASTaka 85 85 upara jaNAvyA pramANe anaMtaguNa vizuddhi thAya che. A karaNamAM rahele jIva je prazasta karmo bAMdhe che, te zubha che, te zubha karmone cAra sthAnakarUpa rasa hoya che ane sthiti baMdha paNa pUrNa hovA chatAM bIje (azubha karmana) sthiti baMdha palyopamanA saMkhyayabhAga e cha e cha baMdhAya che. have apUrvakaraNa viSe kahe che - "bIyassa bIya samaye jaha ehamavi aNaMtarukkassA" ItyAdi vacana AdhAre--bIjuM kAraNa je apUrva karaNa tene bIje samaya jaghanya vizuddha karanArane paNa prathama samayanA utkRSTa vizuddha sthAnathI anaMtaguNa vizuddhivALe kahevAyegya che. Ama kaheluM che -kAraNake yathApravRttakaraNanI peThe prathamathI niraMtara vizuddhasthAne anaMtaguNa kahevA gya che. paraMtu prathama samaye prathamathI jaghanya vizuddhi sarvathI ochI hoya te paNa yathApravRttakaraNane chellA samaye utkRSTa vizuddhi sthAne rahelAne je vizuddhi hoya tethI anaMtaguNI gaNavI, te pachI prathama samaye ja jene utkRSTa vizuddhi che te anaMtaguNa che. tethI bIjA samayanI jaghanya vizuddhi anaMtaguNa tethI paNa te ja bIjA samayanI utkRSTa vizuddhi anaMtaguNa hoya che, ema dareka samaya saMbaMdhI chellA samayanI utkRSTa vizuddhi sudhI jANavuM. apUrva pariNAmanI sthiti rahe tyAM sudhI rasaghAta, guNazreNI, sthitibaMdha Adi kriyAo jemAM thAya che te apUrva karaNa kahevAya che. apUrva karaNamAM praveza karanAra sthitighAta, rasaghAta, guNazreNI, ane anya sthitibaMdha eka sAthe zarU kare che. tyAM sthitivAta eTale sattAmAM rahelAM karmonI AgaLanA
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86 jJAnamaMjarI bhAgamAMthI utkRSTapaNe sAta ATha sAgarepama jeTalI ane jaghanyapaNe palyopamanA asaMkhyaya bhAga jeTalI sthitine kaMDaka kare che eTale UpavAnI kriyA sUpaDAmAM kare che tema eka aMtarmuhUrta kALamAM dUra karI zakAya teTalAM karmadaLanA khaMDa kare che. pachI bIjo sthitikhaMDa, pachI trIje ema ghaNuM hajAro sthitikhaMDa kare che tyAre apUrva karaNanA prathama samaye sattAmAMnAM karmonI je sthiti hatI tethI saMkhyaya guNahIna chelle samaye thaI jAya che. rasaghAta kriyAmAM te azubha prakRtione je sattAmAM anubhAga che tene anaMtame bhAga bAkI rAkhI bAkInA anaMta anubhAga bhAga chellI kriyAmAM nAza kare che te pachI pharI vaLI je anaMtame bhAga anubhAga rahyo hate tenA anaMta bhAga karI anaMtame bhAga bAkI rAkhI bAkIne anaMta bhAgane nAza kare che. ema hajAre anubhAga khaMDe eka sthitikhaMDamAM thAya che. evA hajAre sthitikhaMDe thAya tyAre bIjuM apUrvakaraNa pUruM thAya che. sthitibaMdhathI te apUrvakaraNane prathama samaye, pUrve palya pamanA asaMkhya bhAga jeTale ghaTate ghaTate navo baMdha thatuM hatuM te asaMkhyaya bhAga karatAM anya ja apUrva asaM kheya bhAga hIna sthitibaMdha zarU thAya che. jUnAM (pahelAM bAMdhelAM) karmone sthitibaMdha eka sAthe zarU thAya che. guNa zreNIonI kriyAo paNa sAthe ja thAya che. guNaseDhI nikkhevo, samaye samaye asaMkhaguNaNAe / addhA duggai ritto sese sese ya nikkhevo // 1 // bhAvArtha:-sthitighAta Adi karavA gya sthiti khaMDa madhyethI karmanAM daLiyAM grahIne udayanA samayathI (zarU
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 jJAnASTaka karIne) dareka samaye asaMkhyaya guNAkramathI dUra kare che; prathama samaye DAM, bIje samaye asaMkhyaya guNAM, trIje samaye asaMkhyaya guNa ema chellA samaya sudhI samajavuM. A prathama samaye grahelAM daLiyAMnA nikSepane vidhi kahyo te prakAre bIjA, trIjA Adi samaye grahelAM karmanA daLiyAM saMbaMdhI paNa samajavuM, ema A krame prathama samaye thoDe, bIje samaye asaMkhyaya guNe, trIje samaye asaMkhyaya guNe guNaNi daLiyAne nikSepa thAya che. A apUrva karaNanuM rahasya kahyuM. anivRtti karaNa saMbaMdhI Ama kaheluM che - anivRtti karaNane prathama samaye je ja hoya che, je hatA ane je haze te badhAyanI samAna, ekarUpa vizuddhi hoya che, bIje samaye paNa je heya che, hatA ane haze temanI paNa sarakhI vizuddhi hoya che ema ja badhAya samaye saMbaMdhI samajavuM. vaLI pahelethI upara uparanA samaye chellA samaya sudhI anaMta guNa vadhatI vizuddhi thayA kare che. A karaNamAM praveza karyo jemane sarakho kALa thaye che tevA jIvonA paraspara adhyavasAmAM nivRtti-(vyAvRtti)bheda hete nathI mATe anivRtti karaNa kahevAya che. anivRttikaraNamAM jeTalA samaya hoya che teTalAM ja adhyavasAyasthAne AgaLa AgaLanAM karatAM anaMtaguNa vRddhivALAM hoya che. anivRtti karaNa kALanA asaMkhyaya bhAgomane eka saMkhyAtame bhAga bAkI rahe tyAre aMtamuhUrta mAtra bAkI rAkhIne mithyAtvanuM aMtarakaraNa kare che. aMtarakaraNane kALa aMtarmuhUrta pramANa che. ane aMtarakaraNa thatI vakhate guNazreNIne saMkhyAta
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88 jJAnamaMjarI bhAga UpaNI nAkhe che, ane upaNAtAM daLiyAM prathama sthitimAM ane bIjI sthitimAM nAkhe che ema udIraNAthI dhakelIne mithyAtvanA udayane dUra karIne upazama samyakatva pAme che. vaLI kahyuM che ke : micchanudayekkhINe lahai sammattamovasamIyaM so / laMbheNa jassa labbhai AyahiyaM aladdhapuvvaM jaM // / mithyAtvane udaya kSINa thatAM te jIva upara kahyA pramANe aupazamika samyaktva pAme che. je samyakatva pAmyAthI pUrve nahIM prApta thayeluM Atmahita, ahaMta Adi tatvanI pratipatti (oLakhANa) Adi thAya che. te A prakAre- samyakUvane lAbha thatAM janmathI AMdhaLo jema dekhate thAya tema jIva yathAvasthita (jema che tema) vastu-tatva samajI zake che, avakana karI zake che. mahAvyAdhithI paravaza thayelA jIvane roga dUra thatAM je AnaMda thAya teve tene atyaMta prada pragaTe che. ahIM anivRttikaraNa thatI vakhate jIva (mithyAtva mehanIya, mizramohanIya ane samati mehanIya) ema mithyAtva prakRtinA traNa rAzi karI de che, tyAre te prathama pazama samyakatva pAme che. je traNa puMja (DhagalA) nathI karatA te prathama upazama samyakatva pAme che ema siddhAMtane Azaya che. karmagraMthanA mata pramANe te prathama upazama samyakatva ja thAya che ane te upazamanA vakhatamAM traNa paMja (rAzi) karI de che. Ama graMthibhedathI thatuM jJAna AtmaupagarUpa lakSaNavALuM jene prApta thayuM che tene anya vikalpa zA kAmanA che? 6
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 jJAnASTaka mithyAtvazailapakSacchid jJAnadaMbholizobhitaH / nirbhayaH zakravad yogI nandatyAnaMdanaMdane // 7 // bhASArtha:- mithyAtvarUpI parvatanI pAMkhe chedanAra jJAnarUpI vajathI zobhatA iMdrasamAna nirbhaya bhegI AnaMdarUpI naMdanavanane viSe kIDA kare che. anuvAda: mithyA-giri-pa caurI, jJAnavajI sahAya; muni nirbhaya "harisama rame, AnaMdanaMdanamAMya. 7 jJAnamaMjarI -ratatrayarUpa mokSamAM upayoga rAkhanAra yegI AtmAnaMdarUpa naMdanavanamAM kIDA kare che. tenI peThe ? iMdranI peThe. yogI kevA thayA che? mithyAtva-viparyAsa te ja parvata, tenI (sane te asat mAnavuM ane asatane sat mAnavArUpa) pAMkho chedanAra jJAnarUpa vajathI zobhI rahyA che, mithyAtvane teDanAra jJAnarUpa vajI sahita samyakajJAna-darzanacAritramAM pariNamelA yegI zuddha AtmAnA AnaMdarUpa naMdanavanamAM kIDA kare che. 7 pIyUSamasamudrotthaM, rasAyanamanauSadham / ananyApekSamaizvaryaM jJAnamAhurmanISiNaH // 8 // bhASArtha - samudramAMthI nahIM UpajeluM amRta, jarAmaraNa hare tevuM rasAyana paNa auSadhiothI taiyAra kareluM nahIM, hAthI-ghaDA Adi anyanI apekSA vagaranuM aizvaryaThakurAI (bIju ThAkara paNuM te anyanI apekSAe che) te jJAna che, ema meTA paMDitae kahyuM che. 1 idra
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 0 jJAnamaMjarI anuvAda - rasAyaNa auSadhi nahIM, amI nahi udadhijAta; para upara aizvarya nahi, jJAna guru vikhyAta. 8 jJAnamaMjarI -samudrathI nahIM utpanna thayeluM amRta, auSadharahita, jarA-maraNa nivAranAra rasAyana, para vastunI apekSArahita aizvarya (Azcarya e pATha che tyAM camatkArI levuM) evuM te jJAna che; svaparane prakAza karavArUpa lakSaNavALuM jJAna paMDitae kahyuM che. ethI kharI rIte janma maraNa TaLe che. sarvarogathI mukta thavAnuM kAraNa che mATe rasAyaNarUpa jJAna che. yathArtha rIte jotAM ja camatkAra Upaje tevuM jJAna che, ema AtmajJAna parama upAdeya jJAna che yathArtha jANavArUpa ane parabhAvane tyAgavArUpa lakSaNavALuM kahyuM che, mATe anAdithI parabhAvamAM pariNamele, mithyAtva, ajJAna ane asaMyamamAM meha pAmele jIva, parabhAvathI utpanna thayelI, AtmAne AvaraNarUpa pariNatine yathArthapaNe aMgIkAra karIne parabhAvamAM meha pAmele te jIva sUkSmanida Adi cauda avasthAne(samAsa)mAM bhame che, ane tatvajJAnarUpa amRtamAM pariNamele AtmA mithyAtva Adi doSa dUra karI samyakdarzana, jJAna, cAritrarUpa avasthA pAmIne svarUpanA jJAna ane AnaMdavALe thaI sarva doSathI rahita thAya che. tethI ja amRta, rasAyanarUpa jJAna che, tene arthe ja ughama karavA yogya che.
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 zamASTaka vikalpaviSayottINaH svabhAvAlambanaH sadA / jJAnasya paripAko yaH sa zamaH parikIrtitaH // 1 // bhASArtha - cittavizvamarUpa vikalpanA vistArathI virAma pAmelA AtmAnA zuddha svarUpanuM ja jene niraMtara AlaMbana che ane je jJAnanuM zuddha pariNAma che te zama kahevAya che. mATe ja 1 adhyAtma, 2 bhAvanA, 3 dhyAna, 4 samatA, ane 5 vRttikSaya e pAMca prakAranA vegamane samatA nAmane the ga bheda ko . anuvAda :- vikapa viSa chUTatAM, sadA svarRpa AdhAra; zuddha jJAna-pariNAma che, te zama, samatA sAra. 1 jJAnamaMjarI - have pAMcamAM jJAnASTakanA kathana pachI zamASTaka zarU kare che. kAraNake jJAnI jJAnathI krodhAdine zamAve che tethI zamASTakane vistAra kare che. tapI javA AdirUpa bhAmAM na pariNamatAM kSamA upazama ("dayA, zAMti, samatA, kSamA, satya, tyAga, vairAgya") Adi svabhAvapariNAme pariNamavuM te zama che. nAma ane sthApanA nikSepa sugama che, dravyazama-pariNAmamAM asamAdhi hoya ane pravRtti saMkecI hoya te dravyAma; zamasvarUpanuM jene zAmathI jJAna che paNa temAM upaga nathI te AgamathI dravyazamarUpa kahevAya ane
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI krodhane zamAvavArUpa kSamA Adi je mAyA sahita, labdhisiddhi Adi ke devagati Adi arthe ke sukha duHkhanAM kAraNa jANI levAya te te paNa AgamathI dravyazama che. bhAvathI upazamasvarUpa upagavALo hoya te AgamathI bhAvazama che. mithyAtva dUra karI, yathArtha jJAnapUrvaka cAritramehanA udayane abhAve kSamAdi guNamAM pariNamavuM te AgamathI bhAvazama che. tene paNa laukika ane lekettara evA be bheda che. laukika te vedAMtavAdIne zama, ane jainapravacanane anusAra zuddha svarUpamAM ramaNatA ke ekatA te lattara bhAvazama samaja. prathamanA cAra na bhAva kSamA Adi svarUpa guNemAM pariNamavAnAM kAraNa manavacana-kAyAne saMkeca, karmanA phaLanuM ciMtana, tatvajJAna, (bAra) bhAvanA Adi zama che, chellA traNa naye - kSapazama bhAve kSamAdi che te zabdanaye zama che, kSapaka zreNimAM hoya che tevA sUkSma kaSAyavALAne samabhirUDha nayathI kodhAdine zama heya che, kSINametAdi guNasthAnamAM evaMbhUta naye kaSAyane zama che. ahIM A bhAvanA che :-- ciMtA, smRti, vipAka, bhaya Adi kAraNathI, pazama bhAva Adi sAdhanathI, kSAyika zama sAdhavA yogya che. e prakAre zamapariNati AtmAne mULa svabhAva hevAthI karavA yogya che. te ja kAraNathI mULadharmamAM pariNamavuM te ja zuddha AtmapadanI pravRtti che. saMgatyAga, AtmadhyAna, saMvararUpa kriyA karavA yogya che - cittavibhramarUpa vikalpane vistAra tyAgave, eTale AtmAnA anubhavathI varNAdi viSayo thakI pAchA haThavuM, anaMta
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 zamASTaka 93 guNaparyAya samyakajJAna-darzana-cAritra svarUpa svabhAvanA niraMtara AlaMbanavALA eTale AtmasvabhAvanA darzanavALA thavuM; AtmasvabhAvanA jJAnavaMta, AtmasvabhAvamAM ramanAra, AtmasvabhAvanA vizrAmI (sthiratA karanAra), AtmasvabhAvanA AsvAdI (anubhavI) thavuM, zuddha Atmatatvane upagarUpa jJAnane prauDha avasara (tIvajJAnadazA), paripAka, te zamanuM svarUpa kahyuM che. haribhadrapUjya yuganA pAMca prakAra kahyA che; 1 adhyAtmaga, 2 bhAvanA pega, 3 dhyAna yega, 4 samatA ga, 5 vRttikSaya yuga. 1 anAdithI je parabhAva che te udayanA bhAvamAM prasanna thavArUpa che. ema dharma mAnIne tene poSe tevI kriyA karatAM, dharmabuddhie adharmane Icchate je jIva pravartI rahyo che, te ja jIva jyAre ema mAne che ke karmavega rahita, svabhAva ja dharma che tyAre te yogavRttithI adhyAtmAga kahevAya che. 2 sarva parabhAvane anitya Adi bAra bhAvanAothI vizeSa vicArI anubhavabhAvanAe svarUpa sanmukha yoganA vartana(vRtti)thI madhyastha (rAgadveSa tajanAra) jIva AtmAne mokSanA upAyamAM jeDe tyAre bhAvanAga jANa. 3 te ja jIva piMDastha, padastha, rUpastha, rUpAtIta e cAra dharmadhyAnamAMnA keI eka dhyAnamAM te rUpa pariName tyAre dhyAnayegI kahevAya.
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ - jJAnamaMjarI 4 dhyAnanA baLathI meha-karmone bALIne rAkha karI nAkhyAM hoya ane tapI javA Adi pariNatithI rahita thayA hoya te samatA bhegI kahevAya che. 5 anAdi kALathI jIvanI vRtti yogane AdhIna, karmanA udayane AdhIna che, tene kSaya, abhAva karI svarUpamAM vartanAra (vRttivALA) vRttikSaya-gI kahevAya che. ema pAMca vegamAM samatA-gI sAdhanamAM sarvottama kuzaLatAvALA che; ema jJAnanI pUrNaavasthA te zama samaje. 1 anicchan karmavaiSamya, brahmAMzena 'zamaM jagat / AtmAbhedena yaH pazyedasau mokSaM gamI zamI // 2 // bhASArtha - karmathI thayelA varNAzrama Adi bhedane nahIM gaNanAra, zuddha dravyAstika nayanI samajaNathI carAcara jagatane AtmAthI abhinnapaNe (svAtmatulya eka rUpa dekhe ("sarvAtmamAM samadraSTi vo, A vacanane hRdaye lakha") te upazamavaMta mekSe jaze. "bhagavaddagItAmAM adhyAya pAMcamAmAM paNa kahyuM che : vidyAvinayasaMpanne brAhmaNe gavi hastini / zuni caiva zvapAke ca paMDitAH samazinaH // 18 / / ihaiva taijitaH sargoM yeSAM sAmye sthiraM manaH / nirdoSaM hi samaM brahma tasmAd brahmaNi te sthitA: // 16 // eTale bheda che ke tyAM ekAMte abheda kahe che, ahIMyAM nayabheda che, nayavAsanA te ja mArgAnusAriNI che. 1 samaM paNa pATha che ane TIkAmAM te ja pATha bannee svIkArelo che.
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ 95 6 zamASTaka 95 anuvAda - na gaNe karma-vicitratA, dravya draSTi jaga joya; Atma tulya samadraSTi de, mokSagAma zamI hoya. 2 jJAnamaMjarI - bhagavadgItA-adhyAya pAMcamAnA 18-19 lekanA artha (AtmAmAM ja jenI buddhi che, temAM ja jenuM mana che, temAM ja jenI niSThA che, te AtmAmAM ja jeo parAyaNa (Asakta) che ane te AtmAnA jJAna vaDe jenAM pApa devAI gayAM che evA puruSo ja punarjanma rahita ekSane pAme che. 17) evA jJAnIo vidyA tathA namratAvALA brAhmaNamAM, gAyamAM, hAthImAM ane kUtarAmAM tathA cAMDAlamAM paNa samadraSTivALA hoya che. 18 e pramANe jeenuM mana samadraSTimAM che, sthira che, teoe A lekamAM ja saMsArane jItyA che, ane brahma paNa nirdoSa tathA samabhAvarUpa hovAthI teo brahmamAM ja sthita thayA che ema jANavuM. 19" karmane udayathI, AvaraNathI ane pazamanA bhedane laIne gati, jAti, varNa, AkRti, brAhmaNa, kSatriya Adi ke ochuM, adhikuM jJAna vIrya pragaTyuM hoya tethI je viSamatA, vicitratA jaNAya che, tene nahIM gaNatAM cetanAlakSaNa brahmanA aMzanI apekSAe athavA dravyAstikanayathI ke astitva, vastutva, dravyatva, prameyatva, pradezatva ane agurulaghutva, cetanatva, amUrtatva, asaMkhyaya pradeza pariNatithI carAcara . jagata AtmatulyavRttithI samAnapaNathI je yegI jue, te
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI sarva jI pratye sama-rAgadveSarahita-paNe vartate sarva karmakSayavALI avarathArUpa mokSe jAya. kAraNa ke je yegI, sarva jI jIvapaNe samAna che evI vRtti sakhI, rAgadveSa pariNati tajI, AtmasvabhAvanA paricayI thAya che, te mekSagAmI (samIpa muktigAmI) thAya che. 2 ArurukSurmuniryogaM zrayed bAhyakriyAmapi / - yogADha: rAmadeva, zudrathayAtaHi parA bhASArtha - samAdhirUpa vega mArge caDhavA IcchatA muni bAhya AcArane paNa Azraya le eTale sAdhaka prIti, bhakti, vacanarUpa zubhasaMkalpamaya kiyAe azubha saMkalpa TALate ArAdhaka thAya. siddha karyo che kega jeNe te te rAgadveSanA abhAvarUpa upazamathI ja kRtArtha che, yega-giri zikhare caDhelA puruSane aMtargata kiyA hovAthI eTale aMdara AvI che kiyA jene tene asaMga kiyA che, te lakSarUpa che, AlaMbanarUpa nathI, upazamathI ja te zuddha thAya che. anuvAda : yoga giricaDhanAra muni, kare kriyA paNa zubha yegArUMDha zamathI ja che, asaMga kiyAe zuddha. 3 jJAnamaMjarI -garUpa parvata para caDhavA icchanAra muni eTale bhAvasAdhaka prIti, bhakti, vacanarUpa zubha saMkalpa vaDe azubha saMka9pa vAratAM ArAdhaka thAya che, paraMtu siddhayegI rAgadveSanA abhAvathI upazamavaMta banI kRtArtha thAya che, bAhya AcAra pALatAM chatAM krodhanA abhAvarUpa zamathI zuddha nirmaLa thAya che. kevA muni ? samyakdarzana-jJAnacAritrarUpa
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 zamASTaka nijasAdhana rAtrayI lakSaNa vega viSe ArUDha (siddha-yogI). vaLI kevA muni? aMtaramAM vaLI che jenA vIryaguNanI pravRtti rUpa kriyA evA, ema atyaMtara kriyAvALA, rAtrayamAM pari. melA muni kSamArUpa zamathI eTale mArdava, Arjava, mukti (nirlobhatA)nI pariNatirUpe pariNamelA, nirmaLa thAya che. 3 dhyAnavRSTerdayAnadyAH zamapUre prasarpati / vikAratIravRkSANAM mUlAdunmUlanaM bhavet // 4 // bhASArtha - dhyAnarUpa varasAdathI dayArUpa nadImAM upazamarUpa pUra AvatAM cittanA azuddha bhAvarUpa kinArA paranAM jhADa mULathI UkhaDI jAya. anuvAda - dhyAna vRSTithI zamapUre, dayA nadImAM dekha; vikAra tIra vRkSa vahe, mULathI UkhaDI cheka. 4 jJAnamaMjarI - cittanI aMtarmuhUrta sudhI eka vastumAM sthiratA (ekAgratA) thavI te dhyAna che. kahyuM che ke - aMtomuttamittaM cittAvatthANamegavatthumi / chaumatthANaM jhANaM, joganiroho jiNANaM tu // 1 // atha--aMtarmuhUrta mAtra eka vastumAM cittanI avasthAne chaghasthanuM dhyAna kahyuM che, paNa yogane rokavArUpa dhyAna te jina-kevaLIne hoya che. - ahIM te nimittarUpe devagurunA svarUpamAM adUbhutatA Adi sahita cittanI ekatA thavI te dharmadhyAna che. te AjJA, apAya, vipAka ane saMsthAnarUpa che.
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98 jJAnamaMjarI tejaka anubhava sAdi vicAraciya thatAM tyAM AjJAne nirdhAra te samyakdarzana che. AjJAnuM anaMtapaNuM, pUrvApara avirodhapaNuM Adi svarUpa vicAratAM camatkArapUrvaka cittanuM zAMta thavuM te AjJA-vicaya dharmadhyAna che. e prakAre apAya Adi bheda viSe paNa nirdhAra (zraddhA) jJAnapUrvaka anubhava sahita cittanI vizrAMti te dhyAna jANavuM. temaja zukla dhyAnamAM paNa samyaphajJAna, darzana, cAritranI ekatA samajavI. AvI dhyAnarUpa vRSTi thavAthI dayArUpa nadImAM zamarUpa pUra caDhI AvatAM vikArarUpa kAMThe UgelAM jhADa UkhaDI jAya. dayA eTale potAnA ane paranA bhAvaprANanI ghAta na thavArUpa bhAvadayA. "zrI vizeSAvazyaka"mAM gaNadharavAda nAmanA adhikAre svaparanA dravyaprANanI rakSArUpa dravya dayAmAM paNa dayAne Aropa karyo che, kAraNa ke bhAvadayAnI buddhinuM ane tenA lakSaNanuM kAraNa paNuM dravyadayA che. tethI dravyadayA te kAraNarUpa che ane bhAvadayA te dharma che. A prakAranI dayAnadIe dhyAna yogathI sarva kaSAyanI pariNati zAMta thavArUpa zamanuM, rAgadveSanA abhAvavALA vacanadharmarUpa zamanuM pUra caDhI Ave tyAre kAmakodhAdi azuddha AtmapariNAmarUpa kAMThA uparanA vRkSo mULathI UkhaDI jaI nAza pAme ja. kAraNa ke A AtmA viSaya-kaSAyanA vikArothI pIDAte, AtmaguNone AvaraNa karanAra karmone udayathI paribhramaNa karyA kare che te ja AtmA svarUpamAM AvI javAthI AtmAmAM tallIna thatAM caDhatA jatA zamarUpI pUre vikArone jJAnadhyAnatapaHzAla-samyaktvasahito'pyaho / taM nAmoti guNaM sAdhuryamAmoti zamAnvitaH // 5 //
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 zamASTaka bhASArtha - tattvajJAna, sajAtIya pariNamanI dhArArUpa dhyAna, IcchAnA nirodharUpa 12 prakAre tapa, brahmacarya ane AtmAnI zraddhArUpa samyakatva eTalA badhA guNavALe sAdhu paNa, je guNa samaguNe alaMkRta puruSa pAme che, te pAmate nathI. anuvAda :- jJAna, dhyAna, tapa, zIla ne, samakita sahita hoya; te paNa samaguNadhArI sama, lAbha na pAme keya. 5 jJAnamaMjarI :-- tatvanI oLakhANarUpa jJAna, pariNAmanI sthiratArUpa dhyAna, IcchAnidhirUpa tapa, brahmacaryarUpa zIla, tatvazraddhArUpa samyakatva ItyAdi guNavALA, ratnatrayarU5 sAdhanathI mela sAdhanAra sAdhu je kevaLajJAnAdi guNa prApta karatA nathI te guNa zamatArUpa cAritravALA pAme che. ahIM jJAnAdi guNe kahyA te nirAvaraNa, nirmaLa kevaLajJAnane pragaTa karavAmAM paraMparA kAraNarUpa che ane zama eTale kaSAyane abhAva, yathAkhyAta cAritra te kevaLajJAnanuM Asanna (nikaTa) kAraNa che. azvakaraNa, samIkaraNa, kiTTI (kRSTi) karaNarUpa vIryathI sUkSma lebhanA khaMDa khaMDa karI tene kSaya kare che tyAre nirvikalpa samAdhimAM abheda ratnatrayI pariNati hoya che ane kSINameha nAmanA bAramA guNasthAne te yathAkhyAta cAritravaMta parama samaguNadhArI jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa ane aMtarAya karmone kSaya kare che ane saMpUrNa, nirmaLa kevaLajJAna, kevaLadarzana ane parama dAnAdi labdhio prApta kare che. mATe ja kSapazama jJAnavALA je prApta karatA nathI, te parama
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 jJAnamaMjarI samaguNadhArI prApta kare che. tethI ja darzana, jJAnamAM nipuNa dhIra puruSe (14) pUrvane abhyAsa kare che, gurukulavAsane Azraya kare che, nirjana vanamAM ramaNatA kare che. AtmavizuddhinA Icchaka zamanI pUrNatA mATe udyama kare che. 5 svayaMbhUmavspardhavardhasg: ramatAM-rasa | muniyenopamIyeta ko'pi nAsau carAcare // 6 // bhASArtha - ardharajaju pramANa chellA svayaMbhUramaNa samudranA vistAranI spardhA karanAra upazama rasa jene che evA munine jenI upamA ApIe e koI paNa padArtha sacarAcara jagatamAM jaNAtuM nathI. anuvAda :-- svayaMbhUramaNa samudrasama, zamatArasa vistAra; nitya vadhe je muni-mane, te anupama jagasAra. 6 jJAnamaMjarI - ardharajaju jeTalA vistAravALA chellA svayaMbhUramaNa samudra samAna vadhatA jatA, rAgadveSa rahita bhAvarUpa zamatA rasavALA muni, bhUtakALanA ramaNIya viSayanuM smaraNa nahIM karanArA, vartamAnamAM IndrithI jaNAtA viSayamAM ramaNa nahIM karanArA, bhaviSya kALa mATe manehara viSayonI IcchAne abhAva karanArA ema trikALa viSayatyAgI munine jenI upamA ghaTe e kaI paNa padArtha carAcara vizvamAM vikhyAta nathI, kAraNake acetana pudgalanA samUhathI UpajeluM badhuM mUrta (varNa, gaMdha, rasa, sparzadivALuM) che, te sahaja, AtyaMtika, nirupama cAritrarUpa samabhAva ke samatArasanI sarakhAmaNI zI rIte karI zake? kAraNa durlabha
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 zamASTaka 101 zamatArasa sakaLa vizvanA zubha-azubha bhAvathI para che, rAgadveSapaNAthI rahita bhAva che ane zuddha AtmAnA anubhavarUpa che. kahyuM che - vaMdijjamANA na samullasaMti, helijjamANA na samujjalaMti / daMteNa citte na calaMti dhIrA, muNI samugghAiyarAgadosA / / anuvAda:- vade badhA teya na harSa mAne, niMde chatAM jeha na reSa ANe dame badhA teya na duHkhI dhIra, muni tare sarva kaSAya-nIra. bAlAbhirAmesu duhAvilesu, na taM suhaM kAmaguNesu rAyaM / virattakAmANa tavodhaNANaM, jaM bhikkhuNo sIlaguNerayANaM // bhAvArtha -kAmathI virakta ane zIla guNamAM Asakta tapodhana bhikSuone je sukha prApta thAya che, te sukha ajJAnIne suMdara bhAsatA paNa duHkhathI kharaDAyelA-malina kAmaguNemAM rAjAne paNa hetuM nathI. ema zamatAne svAda lenArane rAjAdhirAjanA bhega rega jevA, ciMtAmaNinA samUha kAMkarAnA DhagalA jevA ane deve bhUMDa jevA bhAse che. tethI saMgethI utpanna thatI mIThAza dukharUpa che ane zamatA e ja mahA AnaMdasvarUpa che. 6 zamasUktasudhAsikta, yeSAM naktaM dinaM manaH / kadApi te na dahyante rAgoragaviSormibhiH // 7 // bhASArtha :-- upazamanuM varNana karatAM subhASita (suvacana) rUpa amRtane chaMTakAva jemanA manamAM rAtridivasa
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 jJAnamaMjarI thaI rahyo che, te mahApuruSe rAgarUpI sapanA viSanI laherIethI (mUchathI) kadI baLatA nathI. anuvAda :- rAtadina mana jemanuM, zamazabdAmRta lIna rAga-nAga-viSa-laherathI, baLe na kardI svAdhIna. 7 jJAnamaMjarI - je mahAtmAonA manamAM, kaSAyanA abhAvavALA cAritra pariNAmarUpa zamanAM subhASitarUpI amRtane chaMTakAva ahorAtra thayA kare che, te AsaktirUpa rAganAganA jheranI laherIethI kadApi baLatA nathI. jagatavAsI jIne rAgarUpI nAga hasya che, jheranI lahere temanuM magaja ghUmI rahyuM che ISTa-saMga ane aniSTa-viyega mATenI ciMtAthI bhame che, AgaLa AgaLathI zeca karAve tevI kalpanAonA kallole uThAve che. jagatanI eMTharUpa aneka pudgalakaMdhene saMgraha kare che, aneka jaNanI pAse paisA pedA karavAnA upAyo yAce che; kUvAomAM Utare che, vahANa vaDe samudramAM praveza kare che, dravyAdi ahitakArI upAdhine hitarUpe mAnanArA te ja jIve jyAre jagatane upakArI tIrthaMkaranAM vAkyo sAMbhaLI zamatArUpa dhana pAme che tyAre svarUpanA AnaMdane anubhave che, svabhAvanuM jJAna, svabhAvanI smaNatA ane svabhAvanA anubhavathI sadA asaMgatAmAM magna thaI AtmaguNanA AnaMdavanamAM vicare che. mATe sarvaparabhAvamAM ektA thaI gaI che te tajIne zamatAvALA thavA gya che. 7 garjedajJAnagajottaGgaraGgadhyAnaturaGgamAH / jayanti munirAjasya zama-sAmrAjyasaMpadaH // 8 // citAthI lema hAle uThAve aneka jaNa che, vahA
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 zamASTaka 103 bhASArtha -mAM garjatA jJAnarUpa hAthI ane moTA khelatA dhyAnarUpa ghaDA che evI munirUpa rAjAnI upazamarUpa sAmrAjya(kurAI)nI saMpadA (saMpatti) jyavaMta varte che. anuvAda - jJAna-gaja gAjI rahyA, dhyAna-azvanA khela; zama-sAmrAjya vilAsajaya, muni-rAjA-sukha-rela. 8 jJAnamaMjarI -munirUpI rAjAnI zamarUpa sAmrAjyasaMpatti jayavaMta varte che. kevI che saMpatti ? svapara prakAzaka kuratA jJAnarUpa gAjatA hAthI vaDe (UMcI) mahAna ane vadhatA dhyAnarUpa nAcatA, gelatA ghaDAvALI che, ethI jJAnagaja ane dhyAna-azvothI zobhatI nigraMtharUpa rAjAnI rAjya saMpadA jayavaMta varte che. mATe samatAne dhAmarUpa munionuM mahArAjapaNuM sadA jayavaMtuM che. tethI zamanA abhyAsI thavuM e upadeza che. 8
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7 ikriyajayASTaka bibheSi yadi saMsArAd, mokSaprAptiM ca kAMkSasi / tadendriyajayaM karte, sphoraya sphArapauruSam // 1 // bhASArtha - je te saMsArathI bIte hoya ane mekSanI prAptine Icchate heya te iMdriyane jaya karavA mATe dedIpyamAna parAkrama pragaTAva (pherava). anuvAda -- je tuM trAse bhava thakI, Icache muktilhAva, te iMdriye jItavA, prabaLa baLa pragaTAva. 1 jJAnamaMjarI -zama pragaTa thavAmAM aMtarAya karanAra ITriyenI abhilASAo che tethI indriye jItavAthI ja zama avasthA Ave che, mATe indriyajayANaka varNave che. iMdra eTale jIva, sarva parama aizvaryanA ge jIva iMdra che. iMdra (jIva) jethI oLakhAya, tevuM cihna te iMdriya, kAraNa ke indriye jIvane sUcave che, darzAve che, pragaTa kare che, oLakhAve che, iMdriyanA viSayane anubhavathI jaNAvavA paNAnI siddhi thAya che. te siddhi thatAM "vayojanAratonIvo' upaga lakSaNe oLakhAte jIva ema jIvanI siddhi thAya che. be prakAranI iDhiye cheH dravya idri, bhAva iDhiye. dravya iMdriya paNa be prakAranI che : nivRtti iMdriya, upakaraNa
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7 indriyajayASTaka 105 idriya. tyAM nivRtti eTale aMgopAMgenI iMdriyadvArarUpa racanA. upakaraNa te nirmANa nAmakarma ane aMge pAMga nAmakarmarUpa karmavizeSathI saMskAra pAmelA zarIranA je pradeze te. nivRtti bAhya ane atyaMtara ema be prakAre che. tene jema jema hAni na pahoMce ane tene madada maLe te upakAra kare te upakaraNa paNa bAhya, atyaMtararUpe be prakAre che. bhAva iMdriyanA paNa labdhi ane upaga ema be bheda che. matijJAnAvaraNIya, zrutajJAnAvaraNIya, cakSudarzanAvaraNIya, acakSudarzanAvaraNIya ane vIryaMtarAya karmanA kSapazamathI pragaTa thatI sparzAdi grAhakazakti te labdhi che. sparza AdinuM jANavuM te upaga che. sparza Adi jJAna phaLarUpa upaga che. ahIM varNa Adi jJAnane idrinA viSaya kahyA che, paraMtu mane hara ke aNagamatA varNa AdimAM ISTa-aniSTatA thavAthI ISTa pratye AkarSaNa ane aniSTa pratye vimukhatA UpajavArUpa mehapariNatine ja jJAnamagna mahAtmAo viSayapaNe gaNe che, nahIM te je jJAnane viSayapaNAvALuM mAnIe te siddha bhagavAnanA jJAnane paNa viSayevALuM jJAna mAnavArUpa Apatti-doSa Ave. mATe rAgadveSapaNe pravartatA jJAnane viSayarUpa (meharU5) gaNAya. kAraNa ane kAryamAM ekatA hoya che. cAritramehanA udayathI nahIM ramavAyegya bhAvamAM ramaNatA te asaMyama che. tyAM varNAdika mAtra reya (jANavAyegya padArtharUpe) ja nathI paNa suMdara lAgavAthI temAM ramaNIyarUpa ISTabuddhi thAya che. viSayenI ikriyA dvArA pravartatA jJAnanuM ISTaaniSTapaNe pariNamavuM aTake te indriya viSayajaya che. ema
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 jJAnamaMjarI kema vyAkhyA karI? ema keI kahe te uttara ke je dvArathI varNAdinuM jJAna thAya paNa ISTa aniSTatA na thAya te indriyajaya che, te anAdinI azuddha, asaMyamarUpa pariNatine rekavArUpa che, tyAM jJAna te AtmAnuM potAnuM lakSaNa hevAthI svapara prakAzakarUpa sAdhya che, ISTa-aniSTapaNathI thate vibhAva ja saMganA vege anAdinI paraMparAthI thayelA azuddha bhAva che te sarva prakAre tajavA gya che. tethI ja iMdriye jItavA gya che. tyAM dravya jya indriyAne saMkecavA AdirUpa che ane bhAvajaya cetanA ane vIryanuM svarUpamAM pravartavuM te che. naigamanayathI nivRtti ane upakaraNarUpa iMdriyanI pariNati nirmANa Adi karmane udaye thayelAM idriyasaMsthAne che. AjusUtra naye pitApitAnA viSayane grahaNa karavAmAM tatpara thayelAM nivRtti ane upakaraNe che; zabda nayathI saMjJAgrahaNane prApta thayela labdhi ane upaganI pariNatirUpa vRtti che. samabhirUDha naye saMjJAe prahAyelA ane nahIM rahAyelA viSayanA kSetramAM prApta viSayanuM jJAna che. ane evaMbhUta naye mati, zrata, cakSu-agaSNu tathA vItarAyanA kSapazamanI maryAdAnA aMta sudhInuM jeTaluM jJAna che, temAM asaMyamInuM jJAna ISTa- aniSTapaNA sahita ja hoya che, tethI te viSayarUpa che ema saMjJAnuM joktApaNurUpa azuddhatA te AtmAnAM azuddha pariNAma che, tene jaya paNa pahelA cAra nayanI apekSAe kAraNarUpa zabdAdi saMbaMdhI saMyama guNane pragaTAvavA mATe cetana Adi pariNAmarUpa dravyajaya che tepaNa bhAvajayanuM kAraNa hovAthI tene abhyAsa kartavya che. bhAva te Atmadharma hovAthI sAdhya ja che tene mATe upadeza kare che?--
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7 indriyajyASTaka 107 - he bhavya ! je tuM saMsArathI bhaya pAmyA hoya, vaLI sarva karmanA kSayarUpa mekSanI abhilASA rAkhate heya, te idrine jItavA mATe dedIpyamAna parAkrama pravartAva. mATe mahA duHkhadAyaka bhAvakUpathI thAkele, zuddha cidAnaMdane abhilASI jIva halAhala jhera jevA idrinA viSayane taje che. uttarAdhyayanamAM kahyuM che ke - sallaM kAmA visaM kAmA kAmA AsIvisopamA / kAme patthemANA akAmA jaMti duggaI // anuvAda :-(harigIta chaMda) - kAma kAMTo, kAma viSa che, kAma jherI nAga je; kAmanI pAchaLa paDI, avagati vare kara rAga jo. vRddhAstRSNAjalApUrNa rAlavAleH kilendriyaiH / mUcrchAmatucchAM yacchanti vikAraviSaSAdapAH // 2 // bhASArtha - lAlasArUpI jaLathI bharelAM indriyarUpI khAmaNamAMthI vadhelAM vikArarUpI viSavRkSo (jherI jhADa) kharekhara AkarI mUccha (mahA meha) pamADe che. anuvAda - vikAra viSavRkSe vadhe, iMdriya-pharatI pALa tRSNa-jaLa bharapUra , ati vikarALa. 2 jJAnamaMjarI -kharekhara viSaya bhegamAM mIThAza manAvanArI idrirUpI khAmaNAM (jhADanI phera pharatI kyArApALI) vaDe UcharelAM vikArarUpI viSavRkSe atyaMta mUrchA (mUDhatA) Ape che, anAdi kALathI svarUpane bhUlelA para
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 , jJAnamaMjarI bhAvamAM vAraMvAra tanmaya thavAthI mUDhatA pAmelA jInA vikArarUpa viSavRkSo sparzanAdi viSaya grahaNa karanArI indriyothI UcharelAM che te mahA meha phelAve che. kevAM khAmaNuMthI Uchare che? tRSNArUpa jaLathI bharelAM che. tRSNa e lebhaghelachA, lAlasA che, te rUpa jaLathI khAmaNa bharelAM che. tRSNAthI prerAyelA iMdriyarUpI ghoDA doDe che. tRSNa anaMta suvannaruppassa ya pavvayA bhave siyAhu kailAsasamA asaMkhayA / narassa viluddhassa na huti kiMci, icchA hu AgAsasamA aNaMtayA / / anuvAda :- (harigIta chaMda) kailAsa sama agaNita giri sonA-rRpAnA che maLe, AkAza sama IcchA anaMtI lebha nAnI nA TaLe. 1 vAramaNaMtaM bhuttA vaMtA cattA ya dhIrapurisehiM / te bhogA puNa icchai bhottuM tihAulo jIvo / / anuvAda :- je bhegane cheDe, puruSe eka gaNI, athavA, anaMta vAra grahI okyA, te tRSNAkuLa cahe grahavA. 2 tRSNathI AkuLavyAkuLa thayelAne ja viSaye ramaNIya bhAse che. ane te tRSNA anAdi abhyAsane lIdhe viSayanA prasaMgathI vadhe che tethI iMdriyenA viSayane tyAga karavA gya che. 2 saritsahasraduHpUra-samudrodarasodaraH / tRptimAn nendriyagrAmo bhava tRpto'ntarAtmanA // 3 //
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7 indriyajayASTaka 109 bhASArtha - hajAre nadIethI purAvA muzkela eve samudranA peTane sage bhAI iMddhine samUha tRpta thAya tema nathI evuM jANuM tuM samyapha zraddhAne karI tRpta thA. anuvAda :- dharAya nahi nada sahasathI, evA udadhi samAna; idriya IcchA rahe UNa, samyapha tRmi ANa. 3 jJAnamaMjarI - he bhavya ! A iMdriyane samUha kadI tRpta thavAnuM nathI. kAraNake nahIM bhegavelA padArthomAM IcchA, bhegavAtA padArthomAM mamatA ane pUrve bhagavI lIdhelA padArthonuM smaraNa ema traNe kALa saMbaMdhI azuddha pravRtti thaI rahI che. mATe iMdriyenA viSayamAM AsaktivALAne te te padArthothI tRpti thatI nathI. iMdriyane samUha ke che? hajAre nadIethI paNa je dharAte nathI evA meTA peTavALA samudranA sagA bhAI je Idriyane samUha che. tethI iMdriyenI abhilASA pUratAM chatA apUrNa rahe tevI che, mAtra zamasaMtoSathI purAya tema che, te mATe hita zikhAmaNa dIdhI che ke he uttama purUSa! AtmAnA aMtaraMgasvarUpathI aMtarAtmAthI tRpta thA. svarUpanA avalaMbana sivAya tRSNane kSaya thato nathI. kAraNa ke A jIva saMsAra cakanI madhyamAM rahelA parabhAvane pitApaNe mAnanAra, "zarIra ja AtmA che" ema bAhyabhAvamAM Atmabuddhi karanAra bahirAtmA banI anaMta pudgala parAvartana kALa sudhI mehathI ragadoLAyeluM paribhramaNa kare che, te ja jIva nisarga (svAbhAvika samajaNa) ke adhigama (upadeza AdithI thayelI
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 jJAnamaMjarI samaja) vaDe svarUpa ane pararUpanA bhedavijJAnathI "huM zuddha chuM" e nizcaya karI samyaphadarzana-jJAna-cAritrarUpa AtmAne AtmApaNe jANanAra, rAga Adine pararUpe nirdhAra karanAra samyaphaSTi aMtarAtmA kahevAya che, te ja jIva, samyaphadarzananI prAptinA avasare nirdhAra karelA tatvasvarUpanI pUrNa prApti thatAM, parama AnaMdamaya, saMpUrNa svadharmanI pragaTatAne bhegavanAra siddha paramAtmA thAya che. tethI mithyAtvane dUra karI AtmasvarUpanA bhega vaDe eMTha, maLa ke kAdava samAna viSayone taje che - visayavisaM hAlAhalaM, visayavisaM ukkaDaM pIyaM / tANaM visayavisayA piva visayavisavisuIhuMti // kAmabhogagraho duSTaH kAlakUTaviSopama: / tadvyAmohanivRttyarthamAtmabhAvo'mRtopamaH // bhAvArtha --viSayarUpI viSa halAhala jhera jevuM che; viSayaviSa utkRSTapaNe pIdhuM che. viSayane virecana karanAra ativiSa have pI jethI viSayaviSanI vizucikA (jhADA-UlaTI) thAya. kAma bhega e duSTa graha che, kALakUTa jhera jevA che, tenI mUMjhavaNa dUra karavA mATe AtmabhAva amRta samAna che. mATe AtmAnA anubhavathI tRpti kara. 3 AtmAnaM viSayaH pAzaibhavavAsaparAGmukham / indriyANi nivannanti moharAjasya kiMkarAH // 4 // bhASArtha - saMsAra-vAsathI vimukha AtmAne meharAjAnA nekara samAna iMdriya viSayarUpa doraDAthI bAMdhe che.
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7 indriyajyASTaka 111 mahAmaha rAjAne vaDe beTo rAga kesarI, tene viSayAbhilASa nAme pradhAna che, tenAM saMtAna iMdriye che. anuvAda - maharAya-sevaka samI, iMdriya badhe baMdha; viSaya-pAzathI jIvane, bhavabharune pratibaMdha. 4 jJAnamaMjarI - saMsAramAM vasavAthI udvega pAmelA AtmAne IMdriye bhavavAsamAM dRDha kare che, bAMdhI rAkhe che. zAna vaDe? viSayarUpa pAzathI. idvirUpa meharAjAnA A nekare mehanA parivArarUpa, mehanAM saMtAnanI upamA jemane apAI che temAM mukhya rAgakesarI che te jagatane mUMjhavanAra che. tene pradhAna viSayAbhilASa nAme che. bhavanA mULarUpa viSayane tyAga hitakArI che. 4 girimRtsnA dhanaM pazyan dhaavtiindriymohitH| anAdinidhanaM jJAna-dhanaM pArzva na pazyati // 5 // bhASArtha-IndriyanA mohamAM paDele jIva parvatanI mATI(kAcuM sonuM, rUpuM)ne dhana mAnate Ama tema De che, paraMtu anAdi ane anaMta (Adi-aMtarahita) jJAnadhana (jJAnarUpI dhana) pAse che chatAM te dekhate nathI. sattAvizrAMta (sattAmAM raheluM) kevaLajJAnarUpa dhana pAse che. kahyuM che - vatranALamaid navasarva tayaM nirAvara" kevaLajJAna anaMta ane nirAvaraNa che tathA jIvanuM svarUpa che. anuvAda: giridhULa dhana gaNa doDate, iMdriya-mehe grasta jJAna anAdi anaMta dhana, pAse jue na masta. 5
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 jJAnamaMjarI jJAnamaMjarI -suvarNa Adika parvatanI mATIne dhana jANI, iMdriyenA viSayamAM Asakta e mUDha jIva Amatema bhame che, tyAre pitAnuM tatvajJAnarUpa dhana pAse chatAM jete nathI. kevuM jJAna che? sattAnI apekSAe Adi rahita ane aMtarahita sattAvizrAMtirUpa che. kahyuM che ke :-- vattanALAmAM samAvavuM taya nirAvara siddhapaNe avinazvara (avinAzI) hevAthI nigoda avasthA sudhImAM paNa atyaMta bedharUpa jJAna mahAmahanA udayamAM paNa sattAmAM raheluM che, samyaphadRSTi, dezavirati ane sarvavirata (sAdhuo)ne sAdhyarUpa, nirvikalpa samAdhirUpa zukladhyAnanA phaLarUpa, ahaMta ane siddhonuM parama svarUpa je kevaLa jJAnarUpa dhana pitAnuM, sahaja che tene visArIne mUDha manuSya upAdhirUpa mATIne paththaramAM dhananI kalpanA karI meha pAme che, mUMjhAya che. 5 indriyArtheSudhAvanti, tyaktvA jJAnAmRtaM jaDAH // 6 // bhASArtha - mRgajaLa(jhAMjhavAnAM pANI)nI piThe jemAM tRSNa AgaLa AgaLa vadhatI jAya che evA rUpa, rasa, gaMdha, sparza ane zabdarUpa idrinA viSane viSe mUrkha mANase jJAnarUpa amRtane tajIne deDe che. anuvAda - dUra jatAM dUra dekhIe, mRgajaLa-viSaye meha, jJAnAmRta ta mUDha tyAM, doDe te nija droha. 6 jJAnamaMjarI -- syAdvAda pramANe vastusvarUpanI prApti vinAnA mUrkha manuSya avinAzI padanI prApti karAve tevA dharUpI amRtane tajIne rUpa, rasa, gaMdha, sparza ane
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ 113 7 indriyayASTaka zabdarUpa idrinA viSaye pratye doDe che. viSayabheganI abhilASAthI Atura rahe che, tene mATe yana kare che, tene arthe daMbhanA vikapinI kalpanA kare che, tene mATe khetI Adi dhaMdhA kare che. te indriyanA viSaye kevA che? mRgajaLarU5 bhrAMti jema jema AgaLa jaIe tema tema AgaLa AgaLa dUra dekhAya tenI peThe AgaLa AgaLa vadhatI bheganI pipAsArUpa tRSNA jemAM rahe che tevA iMdriyanA viSaye che. jema mRgatRSNArUpa jaLa pipAsAne haratuM nathI, mAtra brAMti ja che, temaja IdriyenA bhAgo sukharUpa nathI, ajJAnIne temAM sukhanI brAti ja thaI che. 6 pataGgabhRGgamInebha-sAraGgA yAnti durdazAm / Indriyogo, suratai: f na paDyafma? IILA bhASArtha -pataMgiyuM, bhamara, mAchaluM, hAthI ane haraNa eka eka iMdriyanA daSathI je maraNarUpa mAThI dazAne pAme che, te te pAMceya SavaMta iMdriyothI zuM na thAya ? anuvAda : hAthI, matsya, bhamaro, haraNa, pataMganAM duHkha spaSTa; akeka iMdriya vaza mare, zuM na kare sau duSTa ? 7 jJAnamaMjarI - rUpamAM Asakta pataMgiyuM, rasamAM Asakta mAchaluM, gaMdhamAM Asakta bhamare, sparzamAM Asakta hAthI, zabdamAM Asakta haraNa, e badhAM eka eka iMdriyanA doSane lIdhe duSTa-dIna dazA pAme che, te pAMceya duSTa iMdriyethI zuM dukha na saMbhave ? sarva Apatti saMbhave ja, mATe ja moTA cakavatI, vAsudeva, mAMDalika rAjAo ane kuMDarika
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 jJAnamaMjarI Adi viSayamAM vyApeha pAmelA cittavALA banI narakamAM dIna dazA pAmyA che; vadhAre zuM kahevuM? viSayarUpa viSane bhaMga na kare. 7 vivekadvIpaharyakSaiH samAdhidhanataskaraiH / 'indriyairna jito yo'sau dhIrANAM dhuri gaNyate // 8 // bhASArtha -vivekarUpa hAthIne haNanAra siMha samAna, ane nirvikapa dhyAnarUpa dhana lUMTI lenAra lUMTArA jevI iMdriyane vaza je thaye nahIM te dhIra puruSomAM mukhya gaNAya che. anuvAda:- viveka hAthanA siMha sama, iMdriya je jitAya, samAdhi dhana rAya nA, dhIra vIra gaNAya. 8 jJAnamaMjarI - svaparane bheda samajavArUpa viveka hAthI samAna che, tene haNanAra siMha samAna idri che. vaLI svarUpanA anubhavamAM vilAsarUpa sthiratA te samAdhi nAmanuM sarvasva dhana che tenuM haraNa karanAra cere jevI idri che. je namirAjarSi, gajasukumAra, sukumAlapAla Adi puruSa iMdriyane vaza na thayA te dhIra puruSamAM mukhya gaNAya che, vakhaNAya che. kahyuM che ke - dhanyAste ye viraktA guruvacanaratAstyaktasaMsArabhogAH / yogAbhyAse vilInA girivanagahane yauvanaM ye nayanti / tebhyo dhanyA viziSTAH prabalavaravadhUsaMgapaMcAgniyuktAH / naivAkSaughe pramattAH paramanijarasaM tattvabhAvaM zrayaMti // 1 // 1. pAThAntara kriye na toDala
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7 indriyajayASTaka 115 anuvAda (prabhAtiyuM) : dhanya vairAgiyA, guruvacana rAgiyA, bhega saMsAranA tyAgiyA je, vega abhyAsamAM lIna, juvAnImAM, girivana gahanamAM rAciyA je, adhika ethI vaLI dhanya tene gaNe, je dame idriye apramAde, paMca agnigaNe viSayane zeSavA, parama nijatatvarasa le susvAde. ahehe ! pUrvabhavamAM cAkhelA samatAsukhanA smaraNathI anuttara vimAnamAM sukha bhegavanAra lavasattama iMdrAdi te viSayane svAda tyAgavA asamartha hovAthI muninA caraNakamaLamAM jamIna para ALeTe che! mATe anAdikALamAM aneka vAra bhegavelA viSaye pratye pUMTha devAyegya che, tene saMga paNa karavA egya nathI; pUrve karele tene paricaya smRtimAM paNa AvavA de nathI; samaye samaye durgachA ja karavA gya saMsAranA bIja jevA iMdriyenA viSaye che. eTalA mATe ja nigraMtha puruSa tatva avalokananI IcchA AdimAM vAcanAdi vaDe kALa gALe che. kahyuM che ke - "nimmala nikkala nissaMga siddha sabbhAvaphAsaNA kaIyA" nirmala, niSkala, nisaMga, siddha sadbhAvasparzanA kahI che. ityAdi rucithI rAtrayamAM pariNamIne sthavirakalpa ke jinakalpa avasthAmAM munio rahe che. sarva bhavya jIvee e ja kartavya che. 8
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 tyAgASTaka saMyatAtmA 'zrayecchuddhopayogaM pitaraM nijam / dhRtimambA ca pitarau tanmAM visRjataM dhruvam // 1 // yuSmAkaM saMgamo'nAdibaMdhavo'niyatAtmanAm / dhruvaikarUpAn zIlAdi-baMdhUnityadhunA zraye // 2 // guman che. bhASArtha -karavA mAMDyuM te karyuM, saMyama grahavA mAMDyo te grahaNa karyo e apekSAe "saMyatAtmA' ahIM saMyama mATe tatpara thayelAne kahyo che. saMyama sanmukha banIne rAgadveSa rahita zuddha AtmajJAna (zuddha upaga) rUpa pitAne ane Atmarati (dhRti) rUpI mAtAne huM Azraya lauM chuM, grahuM chuM te mATe he mAtA-pitA ! nizcaya mane mokaLa kare, chUTo karo. 1 bhASArtha -tamAro saMga-meLo pravAhathI anAdi che, he baMdhuo! tame kevA che? anizcita paryAyarUpa che, baMdhu te zatru thAya, zatru te baMdhu thAya, e tamAre saMga che, mATe nizcayathI avicalita eka rUpa jenuM che evA zIla, satya, zama, dama, saMteSAdika bAMdhavanuM avicalita eka svarUpa hovAthI temane have huM Azraya grahuM chuM. 2 1 thaye zudro ...pAThAntara
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 tyAgASTaka 117. anuvAda - saMyamAthIne nijapitA, zuddha bhAva nija joya; dhRti-mAtA mATe mane, mA-bApa ! chUTo karI ghoya. 1 he baMdhava! tama saMga te, anAdi ne aniyata have zIlAdi baMdhu dhruva, ekarUpa saMmata. 2 jJAnamaMjarI - tyAgathI indriyajaya vaLI vadhe che; tethI AtmAnA svarUpathI anya je parabhAvapaNuM te tajavA gya che. mATe tyAgASTaka lakhe che. tajavuM te tyAga. para bhAvane tyAga sarvane sukharUpa che. tyAga eTale cheDI devuM. tyAM svadravya, svakSetra, svakALa ane svabhAvapaNe vastunuM astitva che e syAd ati nAmane prathama prakAra vicAratAM AtmapariNAma eTale pitAnA AtmAmAM vartate "svadharma samavAyapaNe AtmAthI abheda hovAthI, tene tyAga na bane; paraMtu samyaphajJAna Adi sAdhanamAM vartavAthI, visArI mUkelAnuM smaraNa thatuM hovA chatAM tenA AtmAmAM "svadharmanuM te upAyapaNuM ja che, kAraNake aMtardhAna thaI gayele AtmA tethI pragaTe che, jene bhagavyuM nathI, te bhagavAya che-anubhavAya che. bAkI badhAne saMga saMbaMdha mAtra che ema jANavAthI te tajavA gya ja lAge che. jo ke sadaiva Adi nimitta, zubha AcaraNa, dhyAna Adi AtmasAdhana pariNAmanI grahaNatA anAdi azuddha pariNati grahavAnI vRtti nivAravA mATe svIkArI che, te paNa svasiddha avasthAnuM te kadI tyAgavApaNuM nathI, ema utsarga mArge (te nimittAdinI) grahaNatA nathI. anAdi mithyAdraSTi kudeva AdimAM rAga kare che, te ja samyaphadarzananA baLathI svadharmane nirNaya karI tenI ja rucivALo thatAM zuddha
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 jJAnamaMjarI deva Adine svIkAre che, tathApi devAdine pararUpe jANe te che ja; aprazastane taje che, prazastane atyAga, svasAdhana pariNati (dhyAna)nuM grahaNa e badhuM asiddha (sAdhaka dazA-saMsAra dazA) avasthA sudhI hoya che. have (1) nAmatyAga te zabda balavArUpa che; (2) sthApanAtyAga, dazayatidharma, pUjana AdimAM je sthApavAmAM Ave che te, (3) dravyatyAga, dravyathI eTale bAhyavRttithI, athavA idriyasukhanI abhilASAnA lakSathI tyAga kare te dravyatyAga che; dravyane tyAga te AhAra, upAdhi (sAmagrI-upakaraNa) Adine tyAga te paNa dravyatyAga che. dravyarUpa tyAga be prakAre cheH AgamathI ane neAgamathI. AgamathI dravyatyAga eTale tyAganA svarUpane jANanAra, paNa upagarahita te, ne AgamathI dravyatyAga - 1 jJazarIra eTale tyAganuM svarUpa jANanAranuM zarIra, 2 bhavya zarIra eTale tyAgasvarUpane bhaviSyamAM jANanAra thavAne hoya te laghuziSyAdi 3 tathyatirikta, sudravya tyAga, pudgalanI AzArahita, A lekanI AzA, paralekanI AzA rahita, svarUpasAdhananI sanmukha banI bAhya upAdhi, zarIra, anna, pAna, svajana Adine tyAga; (4) bhAvathI tyAga Azvetara (aMtaranA) rAga, dveSa, mithyAtva Adi Asava pariNatine tyAga; AtmAnA kSApazamika jJAnAdi guNenI parabhAvathI nivRtti te bhAvatyAga. te samyakajJAna pUrvaka cAritra ane vIryanI mizratAthI thatAM AtmapariNAma che. naigama ane saMgraha naye nAma sthApanA pramANe tyAga jANa. vyavahAra naye tyAga, viSa ane garala anuSThAna (A bhavanI sukhecchApUrvaka ane parabhavanI sukhecchApUrvaka kriyA)
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 tyAgASTaka 119 sahita hoya che. jusUtranaye mAThAM pariNAmanI bhItithI karele tyAga, zabda ane samarUiDha nA pramANe tahetu kiyArUpa tyAga; ane evaMbhUta tyAga te tajavAyegya jANIne sarvathA tajavArUpa che. athavA AhAra Adi bAho tyAga pahelA cAra na pramANe saMmata che ane AtyaMtara tyAga zabda Adi traNa naya anusAra che ema tyAga-bhAva kahyo, te karavA gya che e upadeza have jaNAve che. saMyamanI sanmukha (dIkSA levA tatpara) thayele jIva zuddha upagarU5 pitAnA pitAne Azraya le, eTale rAgadveSa rahita AtmajJAnane Azraye rahe ane AtmaprIti (dhRti) rU5 mAtAne Azraya le. AhAra paryApti-nAmakarmane udaye jyAM jIva utpanna thaye te mAtA, tene pitA te pitA ema laukika saMbaMdha che, te mAbApa pratye kahe che, "he. mAtA-pitA! mane chUTo kare; huM tamAre putra nathI; tame mArAM mAtA-pitA paNa nathI, lekamAM mAtra rUDhithI ema kahevAya che." A viSe DraSTAMta che -- eka vakhate bharata kSetramAM magadha dezanI suvA nagarIne viSe aridamana, vidhikuzaLa vAjaMgha' nAme rAjA rAjya karatA hatA. tenI rANInuM nAma dhAriNI hatuM. tene subhAnu nAme kuMvara hatA. te deva samAna suMdara kumAra anukrame vidyAmAM IMdra samAna zreSTha thaye, te ati saudaryayukta chatAM sahaje jinadharmanA sAdhunuM vaMdana pUjana karavAmAM tatpara rahetA. kaMdarpasama zebhate te juvAnImAM AvyA tyAre tenA pitAe rUpa, lAvaNya, zIla ane kaLAvALI so rAjakanyAonAM mAga karI tenI sAthe paraNAvI.
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 jJAnamaMjarI temanI sAthe vidhya bhagavate te trilekanAtha, trilekabaMdhu samAna sarvane prasanna karate rahe che. tevAmAM ekadA aneka kevalI sahita, aneka vipulamati munio sahita, aneka trAjumati munio sahita, aneka avadhijJAnIo sahita, aneka pUrvadhArI munio sahita, aneka AcArya upAdhyAye sahita, aneka tapodhanamunio sahita ane aneka navadIkSite sahita, vaLI aneka devadevIothI gherAyelA, zrI saMbhavanAtha sarvajJa, sarvadarzI arihaMta, AkAzagAmI chatra, AkAzagAmI (dharma) cakasahita, zveta cAmarothI vIMjAtA, AgaLa dharmadhvajAthI virAjamAna te nagarI samIpa svAmI samavasaryA (padhAryA. trigaDhavALuM (rata, senA, rUpAnA traNa keTa khAIo sahita) samavasaraNa racAyuM. vanapALe jaIne kuMvarane vadhAmaNI dIdhI ke jenI sadaiva darzana-abhilASA rAkhe che te sarva jagajI pratye vatsalatA rAkhanAra tIrthaMkara padhAryA che. pu ge te vakhate kumAra strIonA samUhathI gherAIne beTho hate, te strIone uddezIne kumAra kahe che: "sAMbhaLe, mane tAranAra, nirmama, nirahaMkArI, sarva upAdhirahita, sarvajJa, sarvadarzI, jina vItarAga, zuddha dharma upadezanAra AvI caDhayA che; huM temane vaMdana karavA jAuM chuM; ema harSathI romAMcita thata UbhuM thayuM ane vaMdana karavA cAlI nIkaLyA. rastAmAM paNa lekene kahe che - "aho ! meharahita mArA bhagavAna, kazuM pitAnuM jeNe karyuM nathI evA mArA bhagavAna, tRSNarahita mArA bhagavAnane vaMdana karavA jo tame zubhAthIo ho te cAle. are! tamane sarva saMzaya chedanArA paramezvara dekhADIza." ema belate strIo sahita te vanamAM pahoMce
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 tyAgASTaka 121 atizaye dekhIne kahe che - he bhadra, keI Ave traNe bhuvanane lekene camatkAra pamADate sarva deva idrothI pujAte cAlatuM haze ? ema jyAre sanmukha arihaMtane jue che tyAre te praphulla kamaLa nayana-vadanavALo te belI UThayo; "ahe ! mArAM puNya aMkuranuM Aje phaLa maLyuM. ema AnaMda pAmate pAMca abhigamapUrvaka tIrthaMkaranA caraNamAM vaMdana karIne AnaMdamAM Delate Ubhe che teTalAmAM cAritramehanA kSapazamathI viratinI mati UpajI ane te bolyA "he nAtha ! azaraNazaraNa, mahAsatyavAha, bhavasamudramAM niryApaka (tAranAra nAvika), mane sAmAyikane upadeza de, jethI kaSAyarUpI vAyune vega bhAgI jAya." ema kahetAM arihaMta prabhue sAmAyika ApyuM, vrata grahaNa karIne te zramaNamuni thaye. teTalAmAM AyuSya pUruM thayuM. te kumAra zramaNa maraNa pAme, tyAM te tene pitA rAjA parivAra sahita Avya, putrane marele dekhIne kheda pAme, mAtA paNa vilApa karatI rudana kare che, tevAmAM subhAnukumArane jIva tUrta devapaNuM pAmIne jinacaraNamAM AvI pahoMce te mAtApitAne vilApa karatAM dekhIne kahe che - "evuM zuM duHkha che ke paramasukhadAyaka jinacaraNa pAmIne paNa tame zuo che ? te belyAM: amAre parama vahAle putra maraNa pAmya, tene viyega paDyo, te duHkha dusaha che. te deva be; he rAjA ! kahe, tenuM zarIra tamane ISTa che ke jIva? je jIva ISTa hoya te A huM rahyo, mArA para rAga kare; je zarIra ISTa hoya te A kalevara upara rAga kare. kahe, tamAre putra kyAM che ? jIvamAM ke dehamAM? banane hovA chatAM kema raDe che ?' bI e mArI mAtA ke praya
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 jJAnamaMjarI te pitA kahe che. e prema ullAsa AvatuM nathI. te deva kahe che : "A mAtra mAnyatA ja che ke A mAre putra, A mArI mAtA ityAdi vikalpa avastutArUpe (jUThA) saMbaMdhamAM karI zuM meha kare?" A vacanethI pratibaMdha pAmI sarvee dIkSA lIdhI. A lekamAM saMbaMdha bhramarUpa che. he mAtA-pitA ! he baMdhuo ! tamAre saMbaMdha anAdi paraMparAthI anAdi ane aniyata eTale saMyama rahita chane che athavA anizcita svarUpavALAne che; mitra hoya te zatru thAya, zatru vaLI mitra thAya. have te nizcita ekarUpa, bhinna bhinna bhAva rahita zIla, satya, zama, dama, saMtoSa Adi hitakArI baMdhuone sadAya Azraya kara, sAdhaka zuddha AtmaguNarUpI baMdhuone prApta kara. 2 kAntA me samatevaikA, jJAtayo me samakriyAH / bAhyavargamiti tyaktvA, dharmasaMnyAsavAn bhavet // 3 // bhASArtha - samatA ja mArI eka priya patI che, sarakhA AcAranA sAdhu ja mArA sagA che, bIjAM sagAnuM kAma nathI, ema nizcaya bhAve karIne bAhya parivArane choDIne gRhasthanI Rddhi Adi audayika bhAvanA tyAgavALA thavuM, eTale audayika bhAva cheDI lApazamika bhAvavaMta thavuM. anuvAda :- eka muja samatA priyA, svajana sAdhusamAja; bAhya kuTuMba tajI lauM, dharmasaMnyAsa satsAja. 3 jJAnamaMjarI - tatvajJAnI AtyaMtara saMbaMdhamAM prIti kare che te kahe che. svarUpa sAdhanA mATe huM tatpara thaye chuM
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 tyAgASTaka 123 te mAre bhogavavA yogya eka samatArUpa strI hoya, eTale tatvajJAnanuM avalaMbana lenArAone samatA vanitA che; samAna AcAravALA sAdhuo mArA jJAtilA, svajana che ema gaNIne putra, patI Adine tAjIne gRhastha dharmane tajanAra thAya; udayathI prApta thayelI saMpatti tajIne kSaye pazamathI prApta thatI pitAnI sAdhana saMpattine svIkAre che. saMsAra pravAhamAM anAdi kALathI prasaMga Adi vibhAva saMpattine grahaNa karate, Iccha, bhagavate jIva bhavanamAM bhaTake che, te jIva samyaphajJAna-darzana sahita cAritranA sAdhanarUpa dharmamAM pariNamatAM mekSane sAdhanAra bane che, zreyasAdhaka bane che. 3 dharmAstyAjyA: susaGgotthAH kSAyopazamikA api / prApya candanagandhAbha, dharmasaMnyAsamuttamam // 4 // bhASArtha -bAvanA caMdananA gaMdha same utkRSTa (kSAyikapaNe che mATe-kSapakazreNImAM hoya che te) dharmasaMnyAsa pAmIne satsaMgathI utpanna thatA pazamathI prApta thayelA kSamA Adika paNa tajavA gya che. ahIM uttama dharmasaMnyAsa te tAtvika dharmasaMnyAsa samaja. te tAtvika dharmasaMnyAsa kSapakazreNi mAMDatI vakhate AThame guNasthAnake Ave. kahyuM che hai:-"dvitIyA pUrvakaraNe, prathamastAttviko bhavet" (yogadRSTi samu -20) be prakAranA sAmarthyathegamAM prathama bheda dharmasaMnyAsa paramArthe bIjA apUrvakaraNamAM hoya che. prathama apUrvakaraNa samyakatva lAbhanuM bIjuM AThamA guNasthAnakanuM, tyAM prathama prakAra je dharmasaMnyAsa tAtvika eTale pAramArthika hoya. yogadRSTisamuccaya graMthe e ja kahe che.
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 jJAnamaMjarI anuvAda - bhedaratatraya dharma je, satsaMga phaLa paNa jAya; kSAyika dharma-saMnyAsarRpa, caMdanagaMdha sadAya. 4 jJAnamaMjarI -bhedaratatrayIrUpa dharmo, satsaMga-devagurunA nimitte thatA dharmo paNa tajavA yogya che. zuM karIne ? kSAyika abheda ratnatrayIrUpa svadharma pariNAma, sahaja pariNamanarU5 uttama dharmasaMnyAsa pAmIne te dharmasaMnyAsa keve che? caMdanagaMdha samAna; kAraNa ke tela vageremAM sugaMdhI saMgane laIne, puSpAdina nimitte thayelI hoya che; caMdanamAM te sahajarUpe, tanmayapaNe utpanna thayelI sugaMdhI hoya che, AthI dharmapariNAma AtmAmAM sahaja ja che kAraNake svarUpa hovAthI sahaja che. paNa azuddhatAthI AvaraNa AveluM che te gurunA nimitte (dharmapariNAma) pragaTa thAya che. tyAM prathama jijJAsA Adi gyatA ane nimittanI madadathI savikalpa samyakdarzana Adi pragaTAve che te ja dazA vardhamAna thatAM abheda ratnatrayIrUpa nimitta AdinI apekSA vinA guNapariNAmarUpa sahaja dharmapariNAma pariName che tyAre savikalpa sAdhanA tajavA gya ja bane che. gadraSTisamuccayamAM kahyuM che (uparanI TIkAmAM jaNAvyuM che tema) ke bIjA apUrvakaraNamAM prathama dharma atAtvika hatA te tAvika thAya che. bhAvArtha e che ke samyaphadarzana Adi kSApazamika guNo joke ahetu pravacana Adi svajAtine abAdhaka paNa vijAtirUpa paradravyane avalaMbIne pravarte che, paranA avalaMbanathI atAtvika kahevAya che, tattvasvarUpamAM tanmaya nathI, paraMtu arihaMta AdinA guNanuM avalaMbana le che eTalI parAdhInatA che ja ethI atAtvika
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 tyAgASTaka 125 che, te paNa jene samyakdarzanAdi guNarU5 pazama svarUpanA nirdhAra, jJAna ane ramaNasvarUpa che te anya nimittAdi avalaMbana karavA chatAM te tAvika che. ahIM ratnatrayI svarUpe vItarAga sarvare kahelI yathArtha zraddhA te samyakdarzana, yathArtha tatvane jANavArUpa samyakajJAna ane tatvamAM ramaNatA te cAritra ema traNa guNanA samUharUpa zopazamamAM ahaMta bhagavAnanAM vAkyanA avalaMbanathI nijaguNanuM sAdhavApaNuM hovAthI prabaLa kAraNarUpe kamanuM kAraNa che; atatvarUpa che kAraNake temAM aMtarmuhUrta sudhI evA vikalpa hoya che ke "upAdeyapaNe svatatvane nirdhAra, bhAsana (jJAna) ane temAM ramaNatA (cAritra) che ane heya(tajavAyegya)paNe parabhAvanA tyAgarUpa nirdhAra (pratIti), bhAsana ane ramaNatA che eTale A prakAranA ratnatrayI pariNAmane bhedaratatrayI svarUpa kahe che, ane abheda ratatraya svarUpa te sakala vibhAvanA heyapaNA sahita hovA chatAM avakana Adi rahita, vicAraNA smRti dhyAna Adi rahita eka samaye ja saMpUrNa AtmadharmanA nirdhAra-bhAsana-ramaNatArUpa nirvikalpa samAdhimaya hoya che. dhyAnaprakAzamAM kahyuM che keH jo ya viyappo cirakAlIo, saparobhayAvalaMbaNe hoi / jiTThivva purassa calaNe, nimittagAhI bhave tei / bhAvArtha -AgaLa cAlavA mATe jema lAkaDInuM nimitta laIne pravarte tema cirakALa sudhI sva ane para bannenA AlaMbanamAM vegane vikalpa nimittagrAhI (bhedaratatrayI) kahevAya che. 1 grahaNa karavA yogya
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 jJAnamaMjarI AvA abhedaratatrayI pariNAmathI bhedaratatrayI pariNAmane savikalpa prayata taja ja. 4 gurava svayoti, zikSAsAyena cAvaMtA AtmatatvaprakAzena, tAvatsevyo guruttamaH // 5 // bhASArtha - jyAM sudhI pitAne grahaNa ane Asevana* rUpa be zikSAnA samyaka pariNAme, zuddha AtmasvarUpanA saMzayaviparyAsa rahita bedhavaDe gurupaNuM na pragaTe, tyAM sudhI uttama jJAnopadeza-AcArya sevavA yaMgya che. tamArA prasAde (kRpAe) mArA AtmAne gurupaNuM prApta na thAya tyAM sudhI sUtrokta vidhie (zAstramAM kahyA pramANe) tamArI sevA karavI ema guru sAthe saMketa kare. anuvAda - - jyAM sudhI pragaTe na gurutA, svayaM zikhAmaNa kAja; Atmatattava prakAzathI, seve sagururAja. 5 jJAnamaMjarI - saMzaya-viparyaya rahita zuddha Atmatatva prakAzaka, Atmadharma pragaTavAthI jyAM sudhI pote pitAne zikhAmaNa Ape e na bane tyAM sudhI ratnatrayamAM pariNamelA svaparane upakArI dravya-bhAva gurupaNavALA, tattvane jaNAvanArA guru sevavA yaMgya che. he guru! atIta anaMtakALamAM nahIM maLeluM, nija Atmadharmane nirdhAra-bhAsana-ramaNa svarUpa, tattva-upadezarUpI aMjanathI maLeluM AtmAnA anubhavanuM sukha te jogavyuM ! ahe ! gurukRpA ! jethI parama amRta cakhAya che. mATe pUrNA
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 tyAgASTaka 127. naMdanI prApti thatA sudhI tamArAM caraNa mane zaraNarUpa che ! kahyuM che ke - nANassa hoi bhAgI, thirayaro daMsaNe caritte a / dhannA AvakahAe, gurukulavAsaM na muMcaMti // artha -(gurukRpAthI jIva) jJAna prApta karanAra thAya, darzana ane cAritramAM vizeSa sthira thAya; mATe dhanya che te. mahAbhAgyazALI puruSone ke je jIvanaparyata gurukuLavAsane tajatA nathI ! mATe ja paisAdArapaNuM, zeThAI ke cakravartIpaNuM choDIne tatvajijJAsAmAM tatpara nipuNa puruSe munipaNuM svIkAre che ane sadgurunAM caraNAraviMdane seve che. 5 jJAnAcArAdayo'pISTAH zuddhasvasvapadAvadhi / bhASArtha:-- pitatAnA zuddhapadanI maryAdA sudhI *1 jJAnAcAra, 2 darzanAcAra Adika ISTa che. e zubha upaga dazAe savikalpa tyAgInI maryAdA kahI. vikalpa * jJAnAcArane ema kahevuM ke te jJAnAcAra ! jyAM sudhI tArI mamatAthI tAruM zuddha pada kevaLajJAna" na Ave tyAM sudhI tArI sevA karavI 2 ema darzanAcAranI sevA kSAyika samyaktvarUpa zuddha pada na maLe tyAM sudhI karavI. 3 cAritrAcAranI yathAkhyAtacAritra pragaTatA sudhI sevA karavI. 4 tapAcAranI sevA parama zukla dhyAna prApta thatA sudhI karavI. 5 varyAcAranI sevA sarvathA zuddhi thatAM sudhI karavI. e zuddhasaMkalpapUrvaka sarva kriyA lekhe lAge, saMkalpIna karma phaLe nahIM. -zrI yazovijayajI
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 jJAnamaMjarI rahita (nirvikalpa) tyAgamAM te nathI vikalpa ke nathI parispada (caMcaLatA) Adika kriyA. anuvAda - IcchayA paMcAcAra paNa, zuddha svapada paryaMta; nivikalpa tyAge kahyo, vikalpa, kriyAne aMta. 6 jJAnamaMjarI -jJAna-AcAra Adi te kAla, vinaya Adi, ni:zaMkaAdi, samiti gupti Adi cAra guNanI vRddhi karavA mATe pALavAmAM Ave che; zuddha pitAnA padanI maryAdA paryata eTale zubha upaga dazAmAM savikalpatA che tyAM sudhI ISTa che. A tajavA gya che, A grahaNa karavA gya che evA vikapanA ciMtana vinAnI tyAgadazAmAM, sahaja svarUpamAM tanmaya thAya tyAre vikapanuM ciMtana nathI hatuM. temaja baLa vIrya AdirUpa kiyA paNa hotI nathI. tyAM svarUpanA avalaMbanavALA guNonA vartanamAM vIrya svakSetramAM vyApI rahevAthI halanacalana hetuM nathI. paraMtu parabhAvanA grahaNamAM te paragrAhakapaNa pratye vIryanI pravRttimAM kAryanA abhyAsathI vIryanI viSama avasthA thavAthI halana calanarUpa kiyA thAya che. mATe pitApitAnA pradeza vyApelA guNonuM te sthaLe rahelA vIryanI sahAyathI vartana thatuM hovAthI svarUpamA kriyAmAM, eka pradezathI bIjA pradeza javArUpa vIryana calanathI thatI kriyAnI piThe sAdhaka-bAdhaka evA be bhedo nathI. tyAM (halana calana kiyAmAM) te mithyAtva, avirati, kaSAyathI prerAyelAM cetanAnAM pariNAma paranI abhilASAvALAM thavAthI parane grahaNa karavA vIryane prere che te AtyaMtara kiyA che ane kudevanI sevA Adi bAhya kriyA che te baMdhanAM kAraNarUpa
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 tyAgASTaka 129 hovAthI bAdhaka kriyA kahevAya che. paNa je zuddhadeva-gurunI sevA Asavane rekavArUpa saMvarapariNAmarUpa kriyA che te karmabaMdhane aTakAvavArUpa hovAthI sAdhaka kiyA kahevAya che. nirvikalpadhyAnarUpa samAdhimAM bAdhaka kriyA ke bhAvasAdhaka bAhyakriyAne abhAva che; paNa guNane anusaratA vIryanA pariNamanarUpa atyaMtara kiyA hoya che. paNa grahaNa tyAgarUpa kiyAne abhAva hovAthI tyAM kiyA nathI ema kahyuM che. 6 yogasaMnyAsatastyAgI yogAnapyakhilAMstyajet / ityevaM nirguNaM brahma paroktamupapadyate // 7 // bhASArtha - have yogasaMnyAsa ga rUMdhyAthI hoya te kahe che, saMnyAsathI saMnyAsane tyAgI sarva vegene paNa taje. e yogasaMnyAsa caudame guNasthAnake heya. kahyuM che ke :"Ayojya karaNAdUrdhvaM dvitIya iti tadvidaH / " (gadraSTi samuccaya 10) kevaLajJAnanI paripUrNatAthI aciMtya vIrya zakti vaDe javA gya, te te prakAre tatkALa kSaya karavA gya hovAthI bhopagrahI karmanI tevI sthiti ANavAnI kriyA te " A jya karaNa" che. zailezI avasthAnuM A phaLa che mATe ja kahyuM ke meMgasaMnyAsa nAmane sAmarthyaga te che ema te rahasya jANanArA kahe che. zailezI avasthAmAM te hoya che. e prakAre guNa rahita AtmasvarUpa pare kahyuM che te ghaTe che. dharmasaMnyAsa nyAye aupAdhika dharma-bheganA dUra thavAthI nirguNa zabdane artha ghaTAva.
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 jJAnamaMjarI anuvAda:- tyAga yoga-saMnyAsathI, taje vega paNa sarva ema bane nirguNa brahma, parokta sama gata parva. 7 jJAnamaMjarI - bAhya-atyaMtara samasta parabhAvanA tyAgI yeganA niradhArekavA)thI *"vAvargIkarAta darva" AvakaraNa karIne vIryanI caMcaLatArUpa samasta bhegone tajI, agI thAya che, ema samasta yuganirodhathI para eTale parama puruSa, sarvajJoe kaheluM nirguNa eTale gAdi rahita, satva rajas tame guNathI rahita brahma-AtmasvarUpa, zuddha caitanyamaya thAya che. kharI rIte garadhasvarUpa, saMsarganA guNethI rahita AtmA che ema kahevAthI ema kaI mAnI bese ke AtmA sadaiva nirguNa che tene niSedha karatAM kahe che :- vastutastu guNaiH pUrNamanantairbhAsate svata: / rUpaM tyaktAtmanaH sAdhornirabhrasya vidhoriva // 8 // 1 parva=nki, gataparva= ninya. * * "AvajIkaraNa sarva kevalI kare, te AvarjI karaNanuM svarUpa kahe cheH IhAM Amapradeze rahyAM je karmadala, te pahelAM caLe che, pache udIraNA thAya che, pache bhogavI nirjare che.. tihAM kevaLIne jivAre terame guNaThANe alpa Aya rahe, tivAre AvarjIkaraNa kare che ? te Atmapradezagata karmadalane pratisamaye asaMkhyAtaguNa nirjarA karavI che teTalAM daLane AtmavI karIne sarva calAyamAna karI mUke evuM je vIryanuM pravartana te AvakaraNa kahiye, ema karatAM paNa kadaLa vadhatAM rahyAM to samughAta kare, nahi te na kare. te mATe AvakaraNa sarva kevalI kare." -zrI devacaMdrajI kRta nayacakasAra vivaraNa pR. 113
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 tyAgASTaka 131 bhASArtha -je vAdIo ema kahe che ke svabhAva guNa paNa jAya ane aMte AtmA nirguNa thAya, te jUThA jANavA. ema mAnIe te guNane abhAve guNa-dravyane ja abhAva thAya. vAdaLAM rahita caMdranI peThe AvaraNa gaye svabhAva guNa pragaTa thAya, paNa jAya nahIM, tema tyAgavaMta AtmA-sAdhunuM svarUpa paramArthathI jJAnAdi anaMta guNethI pUrNa svaprakAza maryAdAe (potAnI meLe) bhAse che. anuvAda - nirmaLa nabhamAM caMdra sama,nizcaya tyAga svarUpa; anaMtaguNa bharapUra zuM, zele svayaM anupa. 8 jJAnamaMjarI - padArthanA mULa svarUpanI apekSAe zuddha AtmA pitAnA svabhAvathI anaMta guNothI bharapUra bhAse che. samyakajJAna-darzana-cAritra-taparUpa sAdhana pariNamananI apekSAe anAdikALathI saMgane laIne thatA bhAvanA tyAga vaDe svarUpanA jJAnathI, temAM ramaNatA karavAthI, tene anubhavathI navAM karma na bAMdhatAM ane svarUpanI ekatAmAM tanmaya thavArUpa dhyAna karatAM pUrvakarma kharI javAthI A AtmA zuddha, sarvapudgalanI upAdhithI rahita thAya che tyAre jJAna, darzana, cAritra, vIrya, agurulaghu, avyAbAdha, asaMga, amUrta, paramadAna-lAbha-ga-upabhega, akiya, siddhatva Adi anaMta, asaMkhyaya pradeza vyApI guNothI pUrNa prakAze che. zAna jevuM? parabhAvamAM AtmAnI mAnyatA jeNe tajI dIdhI che evA tyaktAtmA, mekSipadanA sAdhaka sAdhunuM svarUpa
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 jJAnamaMjarI vAdaLAM vagaranA caMdra jevuM zebhe che, jema vAdaLAM rahita caMdranuM svarUpa nirmaLa prakAze che, tema jJAnAvaraNa Adi vAdaLAM TaLI jAya tyAre zuddha AtmAnuM svarUpa nirmaLa prakAze che. mATe ja bAdhaka pariNatine hetuo tajIne, sAdhakapaNuM avalaMbIne, sAdhakapaNAmAM paNa vikalparUpa vartamAna apavAda sAdhanA taja, utsarga sAdhanA grahaNa karate, tene vaLI taja ane pUrNa guNanI avasthA pAmate AtmA ema anukrame sarva saMsargabhAve (saMyogothI thatA bhAve) nuM AvaraNa TaLI javAthI nirmaLa, niSkalaMka, asaMga, sarva AvaraNa rahita saccidAnaMdarUpa (AtmA) atyaMta ekAMtika nirbadha, niddha, niHprayAsa, nirupama cAritra sukhathI pUrNa thAya che. samyakajJAnanA baLathI heya ane upAdeyane viveka karIne samasta heya bhAvanA tyAgI thavA gya che. tyAga ja nirjarAnuM mULa che; parabhAvanuM grahaNa ja AtmAne ahitakArI che. mATe AtmasvarUpanI abhilASAvALAoe tyAga karavuM ja joIe. 8
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9 kiyASTaka jJAnI kriyAparaH zAnto bhAvitAtmA jitendriyaH / svayaM tIrthoM bhavAmbhodheH, parAMstArayituM kSamaH // 1 // bhASArtha - je samyapha jJAnavaMta che, kriyAne viSe tatpara che, upazamavaMta che, jeNe AtmAne bhAvyA che ane jeNe iMdriyane jItI che, te pite saMsArasamudrathI taryo che ane te bIjAne tAravA samartha che. anuvAda:- bhAvya AtmA jJAnIe, zAMta jitendriya jeha taryA kiyA-tatpara thaI, samartha tAraka teha. 1 jJAnamaMjarI - parabhAvane tyAga kare e ja sAdhaka kiyA, mATe have kiyASTakanuM nirUpaNa kare che; pitAnA kartApaNe je karAya te kiyA, karanAra dravyanI pravRtti, svarUpa sanmukha jJAna-darzanarUpa upaganuM pravartana te jJAna ane svarUpa sanmukha vIryanI pravRtti te kiyA. "jJAnayAkhyA mokSA jJAna ane kriyA bannenA ge mekSa maLe. e sUtramAM jJAna te svaparanI oLakhANa ane kriyA eTale svarUpamAM ramaNatA, tyAM cAritra ane vIrya guNanI ekatArUpa pariNati te sAdhaka kriyA kahevAya. ahIM anAdi saMsAramAM kAyA AdinI azuddha kriyAnI pravRttithI saMsAra prApta thayuM che, paNa vizuddha samiti-gupti
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 jJAnamaMjarI Adi, vinaya-vaiyAvRtya Adi sankriyA karavAthI te ja saMsAra TaLI jAya che, mATe saMsArane kSaya karavA saMvara-nirjarA thAya tevI kriyA karavA yogya che. nAma sthApanA kiyA sugama che. dravya kiyA zuddha ke azuddha hoya. tyAM svarUpane anusaratI ganI pravRttirUpa kriyA zuddha che. kAyAnI pravRtti, vacananI pravRtti Adi azuddha paNa hoya che bhAvakiyA vIryanI pravRttirUpa che; audArika Adi kAyAnI pudgala-anuyAyI pravRtti sanmukha vIryanI pravRtti te azuddha bhAvakiyA che ane svaguNamAM pitAnuM pariNamana thavAmAM nimittarUpa vIryanI pravRttirUpa kriyA zuddha bhAvakiyA che. nigamanaye kiyAnA saMkalpane kriyA kahe che; saMgrahanace sarva saMsAravAsI che kiyAvALA kahevAya che. vyavahAranaye zarIraparyApti pUrI karyA pachI kriyA kare che ema kahevAya. ajusUtraneye kAryanA sAdhana mATe yuganI pravRttine mukhya karI vIryanA pariNAma AdinI kiyA levI, zabdanaye vIryanI phuraNArUpa kiyA gaNavI, samabhirUDhanaye guNanI sAdhanArUpa sarva kartavyanI pravRttirUpa kiyA levI, ane evaMbhUtanaye te AtmAmAM tanmaya thavAmAM vIryanI tIvratArUpa sahAyaka guNanA pariNamanarUpa kriyAne kiyA gaNavI. ahIM sAdhakanI sAdhana kriyAne avasara che. "nArara muva ' jJAna-kriyAthI mokSa kahyo che, tethI caraNa guNanI pravRtti te svarUpanuM grahaNa ane parabhAvanA tyAgarUpa kriyA che, te mekSane sAdhanArI che. tethI AtmajJAnIe AtmasAdhanA mATe samyaka kriyA karavA gya che. tene mATe
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9 kriyASTaka 135 upadeza che. kSAyika samyaktva thatAM sudhI niraMtara nizaMkA Adi ATha darzanAcAra sevavA, kevaLajJAna thatAM sudhI kAla vinayAdi jJAnAcAra sevavA, yathAkhyAta cAritra pragaTatA sudhI cAritrAcAra sevavA, parama zukaladhyAna thatAM sudhI tapAcAra sevavA, sarvasaMvara thatAM sudhI vIryAcAranI sAdhanA avazya sevavA yaMgya che; paMca AcAra sivAya mokSa prApta thatA ja nathI. darzanathI ja svaguNenI pravRtti thAya che, te kiyA darzanAdi guNonI vizuddhi arthe hoya che. te nimittane avalaMbIne pravartavuM te AcAra che. tethI guNanI pUrNatA thatAM sudhI AcaraNa karavA yaMgya che; AcaraNAthI guNanI pUrNatA thAya che ja. pUrNa guNavALAonI AcaraNuM te paranA upakArane arthe hoya che e prasiddha che. mATe ja kahe che : yathArtha AtmasvarUpanA jANanAra jJAnI', sAdhananAM kAraNene anusaratI yugapravRttirUpa ane svaguNane anusaratI vIryapravRttirUpa "kriyAmAM udyama karanAra, vaLI kaSAya lezathI 2hita, "zAMta" zuddha svarUpamAM ramaNatAvALA, "bhAvitAtmA' ane iMdriyanI pravRtti upara kAbU rAkhanAra, "jitendriya hoya te saMsAra samudrane pite tarI gayA che ane upadeza(jJAna) dAnaAdithI pitAnA Azritane tAravA samartha che. kAraNa ke je samyaphadarzana-jJAna-cAritramAM pariNamelA, AtmArAmI, AtmavizrAmI, Atma-anubhavamAM magna hoya te pite saMsArathI chUTyA che, temaja pitAne sevanArAone uddhAra kare che. ahIM saMvedana (anubhava) jJAna thatA sudhInuM vacananI pravRttirUpa ke mananA vikalparUpa bhAvanA rahita je dravyajJAna
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 jJAnamaMjarI che te Atma-anubhavarUpa upaganuM kAraNa che eTale bhAvajJAnanuM kAraNa che; ganI pravRttirUpa dravyakiyA paNa svaguNone anusaratI svarUpa pravRttirUpa bhAvakriyAnuM kAraNa che. ahIM "jJAnastha jI virati: jJAnanuM phaLa virati che, tethI jJAna viratinuM kAraNa che. tatvArtha-TIkAmAM kahyuM cheH "rzanajJAne cAritrasya RAra, vAritre mokSAra" darzana ane jJAna cAritranuM kAraNa che ane cAritra mokSanuM kAraNa che. uttarAdhyayanamAM paNa kahyuM che - "tA daMsaNissa nANaM, nANeNa vinA na huMti caraNaguNA / aguNissa natthi mukkho, nathi amukkhassa nivvANaM // artha :- tethI (samyapha) darzanavaMtane (samyapha) jJAna hoya, (samyaka) jJAna vinA (samyapha) cAritra guNo pragaTatA) nathI; aguNI (cAritra guNa rahita) ne mekSa thatuM nathI; amutane nirvANapada prApta thatuM nathI. mATe kriyA sahita jJAna hitakArI che, ekaluM jJAna hitakArI nathI ema kahe che - kriyAvirahitaM hanta ! jJAnamAtramanarthakam / gati vinApathajJo'pi, nAmoti puramIpsitam // 2 // bhASArtha -are ! kriyA rahita ekaluM jJAna mekSarUpa phaLa sAdhavA asamartha che; mArgane jANanAra paNa caraNavihArakriyA vinA cAlyA vinA) icacheluM nagara pAmate nathI. anuvAda :- jJAna mAtra kriyA vinA, hA ! niSphaLa samajAya; raste jANa na cAliye, te nahi nija pura jAya. 2 anuvAdaka. 1 kayA divasa 2 nahi
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ 137 9 kriyASTaka 137 jJAnamaMjarI - sAdhanamAM pravartavArUpa kriyA rahita, mAtra jANavArUpa jJAna mekSarUpa kArya sAdhanAra thatuM nathI. te viSe draSTAMta de che - mArgane jANanAre paNa page cAlavAnI kriyA karyA vinA Icchita nagare pahoMcatuM nathI. page cAlavAthI ja icchita nagare pahoMce che. "nAvaraNa mukavo' jJAna sahita cAritra vaDe mokSa thAya che ema zAstramAM kahyuM che. vaLI uttarAdhyayanamAM kahyuM che - sannANanANovagae mahesI aNuttaraM cariuM dhammasaMcayaM / aNuttare nANadhare jasaMsI ubhAsai sUrievaMta likhe // bhAvArtha :- samyakajJAnavaMta maharSi uttama cAritrarUpI dhanavALA jyAre saMpUrNa jJAnadhArI bane che tyAre AkAzamAM sUrya prakAze tema zebhe che. e ja vAta draDha karatAM pharI jaNAve che - svAnukUlA kriyAM kAle jJAnapUrNo'pyapekSate / pravIH svaprazasf, taipUryAvi yathA zarU bhASArtha -dI pite prakAzarUpa che, te paNa jema tela pUraNa Adi kriyAnI tene jarUra che, tema pitAnA svabhAva kAryanI kriyA avasare karavI pUrNa jJAnIne paNa jarUranI che. anuvAda : prakAzakuM. pite chatAM, tela cUse dapa jema, jJAnI paNa kALe kare, kiyA svAnukULa tema. 3 jJAnamaMjarI --sva ane paranA vivekavALA jJAnapUrNa jIvane paNa kArya karavAnA avasare kArya sAdhanarUpa kriyA
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 jJAnamaMjarI karavAnI hoya che. AtmajJAnI, samyakajJAnavaMta prathama saMvarakAryanI rucivALa hoya che, te dezavirati, sarvavirati grahaNa karavArUpa kiyAne Azraya le che, vaLI cAritradhArI AtmajJAnI paNa kevaLajJAna prApta karavAnA premavALe zukladhyAne caDhavArUpa kiyAne Azraya le che; kevaLajJAnI sarvasaMvaranA pUrNa AnaMdarUpa kAryane avasare ga rekavArUpa kriyA kare che. mATe ja kahyuM che ke jJAnIne kriyAnI apekSA rahe che e prakAre te arthe ja munione Avazyaka karavAnuM kaheluM che. te viSe draSTAMta cheH jema dave potAnA prakAzavALa hevA chatAM tela pUravA Adi kriyAnI apekSA rAkhe che, temaja samyaka jJAnI paNa kriyAraMgI (bhAva sahita kriyA karanAra) thAya che, kAraNa ke kriyA vIryanI zuddhinuM kAraNa che. je jIva azuddha vIrya phoravI Asava karate saMsAramAM phare che, te ja jIva guNIjanenI sevAthI pitAnA guNa pragaTa karavA tatpara thatAM saMvaravaMta thAya che. vege vaDe karmapradezanuM grahaNa thAya che, vege vIryanI utpattinAM sthAna che, tethI paramAtmAne vaMdana, svAdhyAya, adhyayana AdimAM ye joDAya te te karma grahaNa arthe pravartatA nathI. meMgenI pravRtti te kriyA che. 3 bAhya-bhAvaM puraskRtya ye kriyA vyavahArataH / vadane kavalakSepaM vinA te tRptikAMkSiNaH // 4 // bhASArtha --bahAranI kriyAnA bhAvane AgaLa karIne je kriyAne niSedha kare che, te mukhane viSe kaLiye ghAlyA vinA tRptinA vAMchanAra che.
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9 kriyASTaka 139 anuvAda - bAhya bhAvanuM nAma laI, taje kriyA vyavahAra mukhamAM anna mUkyA vinA, irache tRpti sAra. 4 jJAnamaMjarI -gurunAM caraNa jemaNe sevyAM nathI evA cho "bAhya kriyA karavAthI zuM thavAnuM che?" ema kahIne (kriyAmAM te) bAhAbhAva (bApaNuM) che ema aMgIkAra karIne kriyAne udyama maMda karI de che, te che mukhamAM keLiye mUkyA vinA tRpti IcchanArA che. 4 guNavabahumAnAde-nityasmRtyA ca sakriyA / jAtaM na pAtayed bhAva-majAtaM janayedapi // 5 // bhASArtha:-adhika guNavaMtanA bahumAna Adi (Adi zabdathI pApanI durgachA, aNagama, aticAronI AlecanA, vratamAM lAgelA doSe saddagurune jaNAvavA, deva-gurUnI bhaMkti, uttara guNonI zraddhA samajavA yaMgya che) thI ane nityasmRti eTale lIdhelA niyamane nitya saMbhAravA vaDe thatI salkiyA (zubha kriyA) pragaTa thayelA bhAvane na pADe-hAni na kare ane nahIM pragaTelA bhAvane pragaTa paNa kare. (A TIkAmAM traNa gAthAo zrIharibhadrapUjyanI viMzatikAmAMnI utArArUpa TAMkI che te nIce "jJAnamaMjarI TIkAmAM AvI jAya che.) anuvAda - guNa-bahumAnAdika kare, nityasmRti-satkArya, pragaTyA bhAva paDe nahIM, nahi pragaTayA pragaTAya. 5 jJAnamaMjarI - samyaphadarzana-jJAna-cAritra, kSamA,
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 jJAnamaMjarI mArdava, Arjava Adi guNavALA puruSanuM bahumAna, pitAnAthI adhika guNavaMta janenuM bahumAna, Adi zabdathI dene pazcAttApa, pApa-dugaMchA, aticAra-AlecanA, devaguru ane samAna dhArmika (sAdha) janenI bhakti, uttaraguNa prApta karavA vagere sarva grahaNa karavuM, vaLI pUrve grahaNa karelAM ghatenuM smaraNa, navAM pratyAkhyAna (tyAganA niyama), sAmAyika, cevisagye (24 tIrthaMkaranuM stavana), guruvaMdana, pratikramaNa, kotsarga, pratyAkhyAna, AdinI nityasmRti vaDe sakiyA thAya che. zrIharibhadrapUjya "vizatA 'mAM kahyuM che -- tamhANiccasaIe, bahumANeNaM ca ahigataguNimi / paDivaccha-dugaMchAe, parivADi AloyaNatthaM ca / / 1 / / titthaMkarabhattIe, susAhujaNapajjuvAsaNAe ya / uttaraguNasaddhAe ettha sayA hoi jaiyavvaM // 2 // evamasaMto vi imo, jAyai jAo ya na paDai kayAvi / tA etthaM buddhimayA apamAo hoi kAyavvo // 3 // suhapariNAmo NiccaM, causaraNagamAI AyaraM jIvo / kusala-payaDIo baMdhai, baddhAo suhANubaMdhAo // 4 // bhAvArtha - tethI nitya smRti, adhika guNavaMta janenuM bahumAna (Adara), pApanI duzaMchA, aticAranI AlecanA, tIrthakaranI bhakti, sAcA sAdhunI sevA, uttaraguNenI zraddhA e badhA mATe sadA prayatna kartavya che. 1-2 e prakAre pravartavAthI je guNa pragaTa na thayA hoya te pragaTe ane je guNa pragaTyA hoya temAM sthira thavAya (kadApi paDI na javAya); tethI vicAravAna jIve apramAdI banI te prakAranI kriyA karavA egya che. 3
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9 kriyASTaka 141 nitya cAra zaraNa grahaNa karavA AdimAM Adara karate zubha pariNAmavALo jIva puNya prakRti bAMdhe che ane pahelAM bAMdhelI prakRtie paNa zubha anubaMdhavALI banAve che. 4 ItyAdi kiyAsamUha samyakajJAnAdi saMvega nirvedarUpa pragaTa thayelA bhAvane pADI na nAkhe, ane vaLI nahIM pragaTelA evA dharmadhyAna, zukladhyAna Adi bhAvane paNa pragaTa kare, zreNika, kRSNa Adine guNIjanenA bahumAnavaDe, mRgAvatIne pazcAttApathI, atimukta nAmanA nigraMthane AlecanAthI, caMDarudra ziSyane gurubhaktithI ItyAdi aneka munione paramAnaMdanI prApti thayelI zAstramAM sAMbhaLI che. 5 kSAyopazamike bhAve, yA kriyA kriyate tayA / patitasyApi tadbhAva-pravRddhirjAyate punaH // 6 // bhASArtha -kSApazamika bhAve vartatAM, tapa-saMyamane anusaratI je kriyA karAya che, te kriyAvaDe patita (guNathI paDelA)ne paNa te bhAva(kriyAnA bhAva)nI vRddhi karIne thAya che. * ''khAovasamigabhAve daDhajattakayaM suhaM aNuTThANaM / vAM frdu nAtha6, grova taramAvavuddhiAra " artha -kSApazamika bhAve dRDha yatathI kareluM zubha anuSThAna (kriyA) patitane paNa pharIthI te bhAvanI vRddhi karanAra thAya che. anuvAda - kSapazamika bhAve kriyA, AtmArthe je thAya; patitane paNa SitI, sanmukha karatI jAya. 6
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 jJAnamaMjarI jJAnamaMjarI - cAritrane anusaratA vIryane kSapazama thatAM je vaMdananamana Adika kiyA thAya che te kriyAthI guNathI vimukha thayelA jIvane paNa pharIthI te bhAvanI vRddhi thAya che. (uparanI TIkAmAM ApeluM avataraNa AmAM paNa che). audayika bhAve paNa kiyA thAya che. paNa tevA guNanI vRddhi karanArI te hotI nathI. uccageva, subhaga, Adeya ane yaza nAma karmanA udaye, aMtarAyanA udaya sahita tapa, zrata Adine lAbha thAya che te viSe "prajJApanA sUtrathI jANavA gya che. jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, darzanamoha, cAritrameha ane aMtarAyane kSayapazama thavAthI zuddha dharmane pragaTAvavA je kriyA karAya che, te AtmaguNene prakAza karanArI bane che. 6 pharIthI te ja bhAva darzAve che - guNavRddhathai tataH kuryAtU, kriyAmaskhalanAya vo / ekaM tu saMyamasthAnaM jinAnAmavatiSThate // 7 // bhASArtha - te mATe guNa vadhAravAne arthe athavA guNathI patita na thavAya te arthe kriyA karavI joIe; eka saMyamasthAna te kevaLI bhagavaMtane sthira rahe che. anuvAda - guNa vadhavA kriyA kare, athavA TakavA kAja apratipArlo saMyama pade, eka Take jinarAja 7 jJAnamaMjarI - tethI svadharma pragaTavAnuM kAraNa hovAthI satya vRttirUpa kriyA karavI ghaTe; zA mATe? jJAnAdi guNanA vistAra arthe kriyA karavI; paNa AhAra Adi paMdara
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9 kriyASTaka 143 saMjJA nimitte nahIM, vaLI kiyArahita sAdhakapaNumAM rahevA asamartha che, mATe patita na thavAya te mATe kriyA karavI; kAraNake vIryanuM capaLapaNuM che te kiyAvaMtanI sakriyAmAM jAtAM te patitapaNuM pAmatuM nathI. nahIM te anAdi pravRttimAM pravartata te pAche patita thAya che. zAstramAM sAMbhaLyuM che ke kriyAthI uttarottara sthAne jIva caDhate jAya che. temaja vaLI jyAMthI pAchA paDI na zakAya tevuM apratipAtI saMyamasthAna te kSAyakajJAna (kevaLajJAna) rUpa, pUrNasvarUpamAM ektArUpa eka sthAna yathAkhyAta cAritravaMta kevaLI bhagavAna(jine)ne hoya che, anyane hetuM nathI. tethI sAdhake navA guNonI vRddhi mATe kiyA karavI joIe. mATe ja vane vase che ni, jAya checaityayAtrA Adi mATe naMdIzvara Adi dvIpamAM, mamatA taje che zarIra paranI, saMkoce che zarIrane vIrAsana vaDe, abhyAsa kare che anAhArI thavA tatpara thayelA ochA ochA AhArane, grahaNa kare che parihAravizuddhi ke jinaka9pa Adi AkarA abhigrahasamUha. 7 vaco'nuSThAnato'saGga-kriyA-saGgatimaGgati / seyaM jJAnakriyA'meda-bhUmirAnaMda picchalA // 8 // bhASArtha - vacana anuSThAnathI nirvikalpa samAdhirUpa asaMgakiyAnI yogyatAe pahoMce che, e jJAna ane kriyAnI ekatArUpa abheda bhUmikA che, kAraNa ke asaMgarUpa bhAvakriyA zuddha upaga ane zuddha vIrthollAsanuM tAdAbhya (tanmayapaNuM) dhare che. kevI che abheda bhUmikA? svAbhAvika AnaMda-amRta rase bhIMjAyelI che.
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 jJAnamaMjarI anuvAda:- vacanAnuSThAne karI, kriyA asaMga pamAya; AnaMdAmRta-bhIna e, jJAna-kriya bhUmi thAya. 8 jJAnamaMjarI --vacana eTale ahaMtanI AjJA, tene anusaratI kiyA dharmanuM kAraNa che. kAraNa ke - prazAMtacittena gabhIrabhAvenaivAdRtA sA saphalA kriyA ca / aMgAradR(vR)STe: sahasA na ceSTA nAsaMgadoSaiva guNaprakarSA / | bhAvArtha - zAMta cittathI ane gaMbhIra bhAvathI ja AdarelI kiyA saphaLa thAya che, parabhAvanAM sukhanI draSTivALAnI avicArI kiyA ISTa nathI. AsaktirUpa deSa ja guNane vadhAranAra nathI. viSa-aMgAra-anyanya anuSThAnanA tyAgathI zrImad vItarAga vAkyAnusAre utsarga ane apavAdanI apekSA sahita vacanAnuSThAnarUpa kriyA karavAthI asaMga kriyAne saMga pAme che. vacanakiyAvALo anukrame nirvikalpa samAdhirUpa asaMga kiyAne ja pAme che. te asaMgakriyA ja jJAnakriyArUpa abheda bhUmi jANavI. asaMgakriyArUpa bhAvakriyA zuddha upayoga ane zuddha varSollAsanI tAdAmyatAne dhAraNa kare che; jJAna ane vIryanI ekatA te jJAnakriyAne abheda. AthI jyAM sudhI guNapUrNatA na thAya tyAM sudhI niranuSThAnarUpa kriyA karavI joIe. tatvajJAnamAM kriyAne niSedha nathI, paraMtu kiyAdi zuddharatatrayI rUpa vastu dharmanAM sAdhanarUpa kAraNavaDe dharma che. AtmAmAM ja dharmapaNuM rahe che. vaLI zrI haribhadra pUjya dazavaikAlikInI TIkAmAM lakhyuM che: "dharmanA sAdhanapaNane laIne dharma kahyo che. tethI dravyakiyAne dharmapaNe grahaNa kare
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9 kriyASTaka 145 che, te kAraNamAM kAryane upacAra ja che, mATe nyAyapUrvaka che. evI zraddhA rahita chanI kriyA dharmanuM kAraNa thatI nathI. "TizatakALa" graMthamAM kahyuM che :-- "bahuguNavijjAnilao utssuttabhAsI tahAvi muttavyo / jaha pavaramaNIjutto, vigghakaro visaharo loe // " artha :--jema uttama maNi yukta sarpa paNa lekamAM vighakArI, dUrathI tajavA gya manAya che tema kaI bahu guNavALo, vidyAne bhaMDAra hoya tathApi usUtra bhASaNa karanAra heya te te paMDita paNa tajavA gya che. temaja "AcArAMga" sUtramAM "bhayaviiiAyAM ne saMyama:" ema kahyuM che. bhaya sahita (rlokalAja Adi DarathI) ke aNagamA sahita saMyamakriyA karavA chatAM te saMyama nathI. mATe nimitta kAraNapaNe niranuSThAna kriyA karavA yogya che te asaMga kriyA svAbhAvika AnaMdarUpa amRtarasathI bhIMjAyelI che. mATe AtmatatvanA oLakhANane AnaMda pAmavAnI IcchAvALAe satyavRtti ane asavRttinA tyAgarUpa niranuSThAna kriyA, dravyathI temaja bhAvathI syAdvAda-svaguNane anusaratA vIryanI vRddhi kare tevI, tathA navA guNane vadhAranArI, saMyama sthAne caDhavA mATe AtmatatvamAM tanmaya thavArUpa kiyA samaye samaye karavA gya che. tethI ja "jJAnAbhyAM namaH" jJAna ane kiyAvaDe makSa thAya che ema kahyuM che ema nirNaya karavA gya che. dravyakiyAmAM udyama karanAra bhAva-kiyAvaMta thAya che ane tethI svarUpa prAptinuM kArya karanAra thAya che, ema zreya-kalyANa thAya che. 8
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 tRti-aSTaka pItvA jJAnAmRtaM bhuktvA kriyAsuralatAphalam / sAmyatAmbUlamAsvAdya tRpti yAti parAM muniH // 1 // bhASArtha :-- jJAnarUpa amRta pIne, kriyArUpI kalpavelInA phaLane khAIne tathA samatA pariNAmarUpa tAMbUla (pAnabIDuM cAvIne mahA sAdhu uttama tRpti pAme che. anuvAda :- kiyA-kalpataru-phaLa jamI, kara jJAnAmRta pAna; tAMbUla-samatA-svAdathI, parama tRpti, muni mAna. 1 jJAnamaMjarI - kiyAvaMta che vaLI kadAcita ahaMkAra ke lebhanA AvezamAM sadda abhyAsane niSphaLa karI nAkhe che, tethI kaSAyane tyAga prathama karavAthI svarUpanA anubhavathI utpanna thatI "tRpti' rU5 aSTaka have varNave che. nAma Adi bhede cAra prakAranI tRpti che. jIva ke ajIva padArthanuM "tRpti" evuM nAma pADavuM te zabda belavArUpa nAma tRpti che. akSaramAM sthApanA karavArUpa sthApanAtRpti che, dravya tRpti AgamathI te tRptine AgamathI artha jANanAra upayogarahita hoya tyAre kahevAya ane te AgamathI dravyatRpti jJa-zarIra, bhavya zarIra ane tathyatiriktanA bhedathI traNa prakAre che, tyAM AhAra, dhana, upakaraNathI tRpti te tandu
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 tRpti-aSTaka 147 vyatirikta dravyatRpti che. bhAvatRpti AgamathI, tRpti-padArtha AgamanI jANanAra upayegavaMta hoya te, ne AgamathI te svarUpa jJAnAnaMda pUrNa, sahaja AtmAne niraMtara anubhava jene raheto hoya tene Agama bhAva tRpti samajavI. naigamanaye jIva-ajIvadvArA tRpti; saMgraha ane vyavahArathI grahaNa yogya dravya prApta thatAM tRpti bAjusUtrathI Icchita saMpattimAM tRpti; zabda Adi nathI te nirAvaraNa, pUrNa svasvarUpa vigharahita bhegavavAthI thatI tRpti gaNavI. A paddhati "gha niyukti vRttimAM ahiMsA viSe naya utAryA che te pramANe jANavA gya che, ahIM nAma Adi traNa nikSepa ane naigama Adi nA kAraNarUpe che. kharI rIte te bhAvanikSepArUpa ane zabda Adi nayarUpe ja "tRpti grahaNa karavA yaMgya che te paNa sAdhana kALamAM apavAde utpanna thatI ane siddha dazAmAM utsargathI thatI grahaNa karavA gya gaNavI, te tRpti viSe kahe che - sAvadya (pApakArI) bhASA nahIM belanAra muni pitAnA AtmAnA avakanamAM lIna banI laukika, kupravacanathI bhinna utkRSTa saMtoSa avasthArUpa tRpti pAme che. zuM karIne? yathArthapaNe sva ane para padArthone svarUpanA eLakhANarUpa jJAnAmRta pIne eTale zuddha, atyaMta niraMtara jJAnadhArA vaDe heya ane upAdeyarUpe parIkSA karIne vastunA avalekanarUpa upayogane pIne (rAkhIne), meganI satyavRttirUpa "kriyA te tatva pragaTa karavAnI bhAvanA ane vibhAva(rAgadveSAdi bhAva)ne abhAvanI bhAvanA vALI buddhirUpa zraddhA sahita je vIryanI pravRttirUpa kalpavelI (divela)nuM phaLa jamIne eTale sthiratAthI svAnu
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 jJAnamaMjarI bhavane bhegavIne, zubha azubha pudgalene samAna gaNavArUpa samatA nAmanuM tAMbUla (pAnanA bIDAne svAda laIne) cAvIne muni utkRSTa tRti pAme che. sAMsArika upAdhirUpa pudgalathI utpanna thatA vibhAvathI raMgAyelA abhyAsavALA) AtmAne anAdi mithyAtva, ajJAna, asalkiyAmAM rAgadveSa karavAnI Teva hovAthI, jagatanI aMTha jevA nahIM bhogavavA gya evA rUpa-rasAdi viSacenA anubhavamAM magnatAthI mAnI lIdhelI ke Arepita sukharUpa tRpti te kharI tRpti nathI; kAraNake tenI prApti thayA chatAM paNa tRSNA vadhatI jAya che tethI te tRpti nathI. niraMtara AnaMdanA anubhavathI ja tRpti thAya che. mATe ja puruSe taje che vIjaLInA jhabakArA jevA vinAzI vanitAnA vilAse ne, avagaNe che udaya AvelA puNya prabhAvone, tyAga kare che bhegamAM Asakta thayelA sobatIonI sobatane, virUpa kare che zarIra zobhAnA zekhane, UMDA Utare che svAdhyAya adhyayanathI tattvajJAnanA zravaNa, manana ane nididhyAsananA abhyAsamAM ane kRtakRtyatA mAne che utkRSTa avasthAmAM. 1 pharIthI vaLI nitya tRpti viSe varNana karatAM kahe che - svaguNaireva tRptizcedAkAlamavinazvarI / jJAnino viSayaiH kiM taiya bhavettRptiritvarI // 2 // bhASArtha - je jJAnI puruSane pitAnA jJAna-darzanacAritra guNe vaDe ja nAza na pAme tevI, sadA kALa rahenArI tRpti hoya te je viSayothI thaDA kALanI tRpti maLe tevA viSayanuM zuM prayajana che? kaMI nahIM.
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ 149 10 tRpti-aSTaka anuvAda:- svaguNa-tRpti trikALanI, nitya, jJAnane hoya, kSaNika-tRpti viSayenI nA, sAcI gaNaze keya. 2 jJAnamaMjarI - je caitanyanA svadravya, svakSetra, svakALa ane svabhAvabhUta, amUrta, asaMga, anAkuLa, cidAnaMdarUpa svaguNe vaDe ja sAcA tatvajJAnIne tRpti hoya che, te sparza, rasa, varNa, gaMdha ane zabdarUpa viSaye vaDe tene zuM vadhAre sukha maLavAnuM hatuM? kaMI nahIM. je svarUpanA anubhavI hoya che te vibhAvanA kAraNabhUta iMdriyenA viSayene sukhanAM kAraNa jANatA nathI. svaguNethI thatI tRpti kevI hoya che? bhaviSyanA sarva kALa sudhInI, vinAza rahita ane sahaja hovAthI nitya che. je zabdAdi viSayethI alpakALa sudhInI upacArarUpa (asatya) tRpti thAya che tevA paranA vilAsarUpa viSayenuM sparzajJAnavALAne zuM prayojana che? kaMI nathI. paranA vilAsa baMdhanA kAraNarUpa ja che. bhAvanA :- A bhege aneka vAra bhegavyA te paNa pitAnuM (Atma) svarUpa prApta thayuM nahIM; vaLI te sukhanA kAraNarUpa paNa nathI, paraMtu temAM sukhapaNanI buddhi ja kalpita (jUhI) che, tethI te viSaye tarapha svarUparasikanI draSTi ja hotI nathI. mATe AtmaguNa vaDe tRpti karavA yogya che. 2 te ja bhAvanA vaLI darzAve che -- yA zAntaikarasAsvAdAd bhavettRptiratIndriyA / sA na jihvendriyadvArA SaDrasAsvAdanAdapi // 3 // bhASArtha - zatarUpa advitIya rasanA cAkhavAthI
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 jJAnamaMjarI thatI, iMdriyane agecara kevaLa anubhavagamya je tRpti thAya te cha rasanA cAkhavAthI paNa jihAidriya dvArA thatI nathI. bIjI sarva tRptithI jJAnatRpti adhikI dekhADI, e vyatireka A sarva milAthI paNa anubhavagamya che, anuvAda - parama zAMta rasa svAdathI, tRpti atIMdriya hoya; te tRpti kyAMthI maLe? SaDU rasa-svArtho jIbha, jaya. 3 jJAnamaMjarI - IdrinA viSaya-grahaNathI rahita, zAMta rasane anubhavathI je tRpti thAya te, tIkhA, khATA, mIThA, tUrA, kaDavA ane khArA rasavALA bhejanathI jihA iMdriya dvArA nathI thatI. jIbhathI pudgalanA rasane anubhava thAya, AtmA te svarUpane anubhavI che, pudgalanA guNene jANanAra che, bhaktA nathI; pudgalanA guNe bhogavI zakAtA ja nathI. mehanA udayane lIdhe AhAra saMjJAthI rasanuM cAkhavuM thAya che, paNa svarUpathI nahIM; svarUpa te jJAnanA anubhavarUpa che. mATe AtmAnA anubhavathI tRpti thAya chepudgalethI tRpti thatI nathI. 3 saMsAre svamavanmithyA, tRptiH syAdAbhimAnikI / tathyA tu bhrAntizunyasya, so''tmavIryavipAkakRt // 4 // bhASArtha - svamamAM meMdaka khAdhA, dIThA tethI tRpti na thAya tema saMsAramAM abhimAnasiddha, mAnI lIdhelI, jUThI tRmi hoya, sAcI tRpti te mithyAjJAna-rahita samyaphadraSTine hoya, te AtmAnA vIryanA paripAkanI karanArI tRptirUpa vIrya puSTi che.
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 tRpti-aSTaka 151 anuvAda - svama-tRpti saMsAranI, mAtra mAnyatArUpa; sAcI tRpti jJAnanI, AtmavIrya phaLarUpa. 4 jJAnamaMjarI - dravyathI cAra gatirUpa saMsAramAM ane bhAvathI mithyAtva Adi vibhAvarUpa saMsAramAM mithyA abhimAnathI thayelI, pudgala AdinI prAptimAM mAnyatArUpa tRpti svama samAna jUhI, kalpanA mAtra heya; kAraNake tRSNA jALamAM phasAyele ajJAnI pitAnI kalpanAthI ka9pelI ISTatA pramANe ISTa mAnelA pudgalanA skaMdharUpa saMpatti viSe ema mAne che ke "aho ! maNirata Adine khajAne mane maLe che, pApanA udaya vakhate manahara vacananI caturAIthI AzvAsana ApavAmAM catura svajana samudAya mane maLe che e prakAre te tRpta rahe che, tathApi kalpanArUpa hevAthI, udayane lIdhe maLI AveluM hovAthI, pararUpa hevAthI, svasattAne rekanArAM ATha karma baMdhAvAmAM kAraNarUpa rAgadveSa upajAvanAra hevAthI te duHkharUpa ja che. tethI mabhUmimAM mRgajaLa jaNAya tevI tRpti sukhanuM kAraNa thatI nathI. vaLI mithyAjJAna rahita, samyakajJAna-upagavALA AtmatatvanI sanmukha sapuruSane svasvabhAvanA pragaTa anubhavavALI sAcI tRpti sukhanuM kAraNa thAya che. te tRpti kevI hoya che? svabhAvaguNanA anubhavathI utpanna thatI tRpti AtmAnA sahaja vIryane puSTa kare che, te sAmarthyathI guNa pragaTe che. mATe gurucaraNanuM sevana, AgamanuM zravaNa, tattvanuM grahaNa Adi sAdhane vaDe AdhyAtmika tRpti meLavavA gya che e upadeza che. 4
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15ra jJAnamaMjarI igalAstRpti yAntyAtmo punarAtmanA / paratRptisamAropo, jJAninastanna yujyate // 5 // bhASArtha - pudgale vaDe pudgala skaMdha tRpti pAme, jADA thAya che vaLI AtmA AtmaguNa pariNAme ja tRpti pAme che; brAMtirahita jJAnavaMtane, te kAraNathI, pugalanI tRptine AtmAmAM upacAra na ghaTe; parane dharma paramAM (eka dravyane dharma bIjA dravyamAM) Ape te samyakajJAna kema kahevAya ? anuvAda - jJAnane na ghaTI zake, paratRmi zvamagrasta pudgala tRpti pudgale, AtmA nijaguNa-tRta. 5 jJAnamaMjarI :-- zarIra, ghana, vastra, bhajana, svajana Adi pudgalathI zarIrAdi pudgale pudgalanA jaththArUpa tRpti pAme che. vaLI anekAMta draSTie anaMta dharmavALA svapara padArthonI parIkSA karavAmAM kuzaLa jJAnI puruSane svarUpane anubhavathI tRpti thAya che. parapadArthothI (pudgalathI) thatI tRptimAM AtmatRpti mAnavArUpa bhrAMtijanya abhimAna jJAnIne ghaTatuM nathI. bhAvanA :- yathArtha oLakhANavALA samyakajJAnI te AtmAmAM Atmadharmane ja svIkAra kare che; pugalanA saMgrahamAM rAga karatA nathI. pudgalanA anubhavavaDe sukha thAya che ema samajavuM te ja mithyAjJAna che. kahyuM che ke - "tavai tavaM carai caraNaM, suaMpi nava puvvajAva abbhasaI / nA varamudde , tA no sattavijJAna "
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 tRpti aSTaka 153 artha :-bhale tapa tape, cAritrarUpa AcaraNa Acare, ane navapUrva sudhInA kRtane paNa abhyAsa kare paNa jyAM sudhI para (pudgalA di)nA sukhamAM sukhabuddhi che, tyAM sudhI tene samyaktva ke vijJAna nathI. vaLI zrI haribhadrasUri pUjya kahe che - "suavaM sIlavaM cAI jiNamaggAyaraNAraI / . paraM vA parasaMgaM vA dhannamannaI jo jaDo // " bhAvArtha - kRtavaMta, zIlavaMta, tyAgI ane jinamArganI AcaraNamAM prItivALo hovA chatAM parapadArthane ke parapadArthanA saMgane dhanya mAne te tene jaDa athavA samajaNa vinAne samaja. je AtmAnuM sahaja jJAnAdika svarUpa che te ja dharma che e tAtparya che. 5 madhurAjyamahAzAkA-grAhye bAhye ca gorasAt / parabrahmaNi tRptiA~ janostAM jAnate'pi na // 6 // bhASArtha:-"nag-rA'--mIThuM je rAjya tyAM moTI AzA jene che "mahA-sANA" evA purUSane aprApya tathA vANIne rasathI "jarAta" bAhera evA para brahmane viSe je tRpti rahI che tene leke jANatA paNa nathI, te pAme kyAMthI? bIjo artha--bhejanAdikamAM je tRpti che te "madhurasAtha' mIThA ghI vaDe ane "mAzA' meTAM zAka vaDe grAhya che ane borasA gorasa (dUdha, dahIM, chAza Adi)thI bahAra nathI manane caMdranovete ja raso joroksi" zAka sahita
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 jJAnamaMjarI bhajana paNa gerasa vinA nIrasa lAge" e kahevata pramANe samajavuM. parabrahma te jorasa' vANIthI bAhya che. to vAvo nivartite, prArtha manasA saTTa' jene pAmyA vinA mana sahita vANuM pAchI phare che, ema vedAMta vacana brahma viSe che. paNa nathi' tenuM svarUpe varNavavA mATe koI paNa zabdanI zakti ke gati che ja nahIM ItyAdi AcArAMga (lekasAra adhyayana)mAM kahyuM che. e be artha kahyA. ahIM vyatireka alaMkAra che. anuvAda: gerasa bAhya grahe jane, madhu rAjya mahA zAke; tRpti je parabrahmamAM, samajeya na durbhAgya. 6 jJAnamaMjarI - amUrta, anaMta jJAnaghana zuddha AtmArUpa parabrahmamAM tRpti eTale svarUpazAMtine bheTavAthI thatA AnaMda ane jJAna vilAsarUpa tRptine, tatvajJAnarUpa netrathI rahita leke zuddha atyaMta ekAMta adhyAtmasvabhAvanA anubhavarUpa tRptine jANatA paNa nathI, tenuM bhAna paNa nathI te tene anubhava kyAMthI kare ? te tRpti madhura ghI ane uttama zAke vaDe thaI zakatI nathI ane dahIM Adi gerasa sahita bhejanamAM paNa maLatI nathI athavA te brahma svarUpa kevuM che? mag= mIThA rAjyanI mahA AzAvALAne prApta na thAya tevuM che, parigrahanA aizvaryAnI abhilASAvALAne grAhya nathI; vaLI rasa vANInA rasathI agocara che, "prArtha manasA saTTa' ema vacana hevAthI; "sapatha natyi' e AcArAMgamAM paNa vacana che. zabda rahita AtmAne
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 155 rUpI che ADakAra para ja viSayarUpI vina 10 tRpri-aSTaka samajAvavA kaI zabda samartha nathI. evA prakAranA parabrahma paramAtmAmAM je tRpti pAmIe te tRptinuM lekene bhAna ja nathI. mATe hajAro prakAranA pudgalanA upacArothI te tRpti prApta thatI nathI. 6 viSayomi-viSodvAraH syAdatRptasya pudgalaiH / jJAnatRptasya tu dhyAna-sudhodgAraparamparA // 7 // bhASArtha :-viSayanI Urmie (kalela-IcchAo) rUpI viSayanA mAThA oDakAra, pudgalathI atRpta (nahIM dharAtA) jIvane Ave che, jJAne je tRpta che tene te dhyAnarUpa amRtanA oDakAra upara eDakAra (paraMparA) Ave che. bahu pudgalanuM bhejana te viSabhejana che tethI viSayarUpI viSanA ajIrNa mAThA oDakAra Ave. jJAnAmRtanuM bhajana karanAra mahAtRsivaMtane dhyAnarUpa amRtane ja oDakAra Ave te mahA tRptinuM lakSaNa che. anuvAda :- viSaya vilAsI viSa samA, atRptanA uddagAra (oDakAra), jJAnatRptane dhyAnarRpa, amI-udgAra apAra. 7 jJAnamaMjarI -svarUpanA anubhava rahita amane strIsukha Adi puddagalethI indriya vilAsarUpa viSanA (jherI- mAThA) oDakAra Ave che. kahyuM che ke - "jaha jaha puggalabhogo, taha taha vaDhi visayaMpi kasAI / iMdiyasuhA duhA khalu agijjhA tau rattANaM // " bhAvArtha - jema jema pudgalanA bhaMga bhegavAya che, tema tema viSaya ane kaSAye vadhe che; kharekhara idrinAM
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 jJAnamaMjarI sukha duHkharUpa che, temAM rakta thayelAne te grahaNa karavA gya nathI. kAna, AtmA e mila rogarahita, jananA - nija AtmatatvanA jJAnathI pUrNa, jJAna karIne tRpta thayelAne AtmAmAM ekAgratArUpa dhyAna te amRtanA eDakAranI zreNi samAna pragaTe che. karmavegarahita, nirmaLa, paramAtmAne anubhava e tRptinuM lakSaNa che. AtmabhAvanA, AtmajJAna, AtmAnuM dhyAna e amRtanA uparA uparI oDakAra samAna che. 7 sukhino viSayAtRptA nendropendrAdayo'pyaho / bhikSurekaH sukhI loke, jJAnatRpto niraMjana: // 8 // bhASArtha - iMdra, vAsudeva Adi paNa viSayathI atRpta (viSacenA bhUkhyA) che, sukhiyA nathI, e Azcarya che, "niraMjana" eTale karmamalinatAthI rahita, jJAna vaDe tRpta bhikSu cauda rAjalekamAM eka sukhI che. anuvAda: sukha nahi iMdra, upendra paNa, viSathI na dharAya; eka niraMjana, jJAna tuma bhikSu sukhI jagamAMya. 8 jJAnamaMjarI - A AzcaryanI vAta che ke iMdra, vAsudeva (kRSNa) Adi aneka sukhI nathI. kevA che iMdra, upendra? manahara idriyasaMgarUpa viSayathI atRpta che; aneka vanitAonA vilAsa, parsa bhejana, sugaMdhI puSpa vAsa, ramaNIya mahela Adi, kemaLa zabdanuM zravaNa, suMdara rUpanuM avalokana ane lAMbA kALa sudhInA bhAgethI te dharAyA
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 157 10 tRpti aSTaka nathI, kharI rIte te tRptinAM kAraNa nathI, tRptine asatya Aropa mAtra temAM manAya che. caudarajaju pramANa lekamAM anaMta jIve karmasahita che temAM eka bhikSu, AhAranI lAlasA vinAne, mAtra saMyama TakAvavA bhikSA grahaNa karanAra, aparigrahI sukhI che. te svarUpanI oLakhANarUpa jJAnathI tRpta, rAga Adi kalaMka rahita niraMjana che kAraNa ke te svadharmanA bhegI che. tRtirUpa dharma je vastumAM nathI te vastunA bhegathI tRmi kyAMthI thAya? "vizeSa Avazyaka bhASyamAM kahyuM che ke - jatto cciya paccakkhaM, somma suhaM natthi dukkhamevedaM / tappaDiyAravibhattaM, to puNNa phalaMti dukkhaMti / / 1 / / visayasuhaM dukkhaM ciya, dukkhappaDiyArao tigicchiva / taM suhamuvayArAo, na uvayAro viNA taccaM // 2 // sAyAsAyaM dukkhaM, tasvirahammi a suhaM jau teNa / gi yuvatuM suvaNaM terikAmAve rUpa | bhAvArtha - he sajajana! je tane pratyakSa sukha lAge che, te sukha nathI, duHkha ja che, dukhanA ilAjarUpa bhinna prakAranuM duHkha che ane vaLI duHkharUpa phaLa upajAve tevA svabhAvavALuM che. 1 viSayasukha duHkha ja che, davAnI peThe duHkhanA IlAjarUpa che, tene sukha upacArathI kahe che, paNa sukhanuM tatva temAM nahIM hovAthI upacAra paNa ghaTatuM nathI. 2 zAtA ane azAtA duHkharUpa che, te banethI rahita sukha che tethI deha ane iMdriyethI je prApta thAya che te
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 jJAnamaMjarI badhuM duHkharUpa che, sukha te deha ane iMdrinA abhAvavALI dazAmAM che. 3 ema zAtA ane AzAtAnA phaLamAM ja bheda che paraMtu AvaraNamAM bheda nathI. atyAbAdha svarUpane AvaraNa karavAne banene svabhAva che. je svaguNanI ghAta kare te duHkhane sukharUpa mAnI keNa aMgIkAra kare ? A prakAre AtmAnA jJAna ane AnaMdanA anubhavarUpa tRpti prazaMsApAtra che, upAdhithI thatI tRpti tevI nathI. mATe te tRptine arthe ja samyaka draSTi ja ahaMtanI stuti kare che, paramAtmAne pUje che, dezavirativALA paNa sAmAyika, prauSadhopavAsa kare che, AtmAnubhavane lava svAda levA mATe ja munio ekAMta zeThe che, tenI prAptine arthe paMca pAparUpa A ne tyAga kare che, te Asa TALavA bhISma grISmamAM tapelI zilA upara AtApanA ga dhAraNa kare che. ziyALAmAM hima paDe tyAre caMdranAM zItaLa kiraNamAM pavananA jhapATA sahana karatA vastra rahita vanamAM vase che, Agamane svAdhyAya kare che, kSamAdi dharma dvArA upasarga karanAranA ajJAnane vicAra kare che, tatvajJAna vaDe guNazreNanA zikhare caDhe che, AtmAnA ekatvanuM ciMtana kare che. AtmasamAdhi mATe ja prANAyAma Adi puruSArtha, jinakalpa Adi AcAra che. ema sva-svabhAvanA anubhavathI thatI tRptine sarvee abhyAsa karavA yaMgya che. 8 - -
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 nirlepASTaka saMsAre nivasan svArtha-sajjaH kajjalavezmani / lipyate nikhilo loko, jJAnasiddho na lipyate // 1 // bhASArtha - kAjaLanA ghara jevA saMsAramAM vasatAM svArtha sAdhavA sAvadhAna (taiyAra) rahenAra samasta leka (karmathI) lepAya che jJAne karI siddha che te puruSa lepate nathI. anuvAda : saMsAre vasatA badhA, kAjaLagRhamAM jeha, svArthI thaI lepAya che, bace jJAna niHsneha. 1 jJAnamaMjarI - have aliptane tatvasamAdhi prApta thAya che, pUrNAnaMdarUpa-tRpti paNa alipta(nirlepa)ne hoya che, tethI nilepaaSTakane vistAra kare che. , sakala parabhAvanA saMgano caitanyane abhAva thavAthI vyAkhya, vyApaka, grAhaka, kartRtva, bhetRtva Adi zaktionuM svabhAvamAM avasthAna thavuM te nilepa dazA che. jIva ke ajIva padArthone belAvavA pUratuM "nirlepa" evuM nAma rAkhyuM hoya te nAma nikSepe nilepa che, nigraMtha AkAra AdimAM sthApanA karavI te sthApanA nilepa che; dravya nilepa kAMsAnAM pAtra Adi, taddavyatirikta ane bAkInA bheda pahelAMnI peThe jANavA. bhAva-nilepa, jIva ane
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 - jJAnamaMjarI ajIva ema be bhede che; ajIva te dharma, adharma, AkAza Adi jANe ane jIva bhAva-nirlepa te samasta vibhAvanA yega rahita muktAtmA che. | naya anusAra te dravya parigraha AdimAM alipta nagama naye alipta kahevAya, saMgraha naye jIva jAtithI alita che, vyavahAra naye dravyathI tyAgI alipta che. zabda naye, samyakdarzana, samyakajJAna vALe parabhAvane parityAgI, tenAM nimittabhUta dhana, svajana, upakaraNamAM anAsakta heya te, alipta kahevAya; samabhirUDha nayathI arihaMta AdinAM nimitte vaDe uttama pariNAmathI nileSapaNe rahetA kSINamohavaMta bAramA guNasthAnavata jina ane kevaLI alipta che, evaMbhUta naye sarva paryAyethI siddha alita che. vaLI anya vAcanA pramANe naigama AkAra-rUpathI aMza tyAgI nigama naye alipta che; saMgraha naye samyaphadarzana na hovA chatAM AtmA sarvathA judA hovAthI alipta che, vyavahAra naye tenI zraddhA sahita rAgAdi lepanA tyAgathI nilepa che. jusUtranaye avalaMbanane laIne prApta nimittemAM Asakta na thAya te nilepa che. zabdanayathI abhisaMdhija vIrya ane buddhipUrvaka upagavALAnuM rAga AdimAM pariNamavuM na thAya te alita kahevAya. samabhirUDha naye sarva jIvanI sarva cetanA vibhAvanA yoga rahita thavAthI alipta che. evaMbhUtaye cakra bhramaNa AdinA draSTAMte pUrvaabhyAsa vaDe sarva pudUgalanA saMgathI rahita siddhine nipapaNuM che. vaLI traNa nikSepamAM pahelA cAra naya ane bhAvanikSepamAM paryAyanuM aliptapaNuM hovAthI chellA traNa samAya che ema tatvArthanI
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 nirlepASTaka 161 TIkAne Azaya che. ahIM te bhAva samyaka sAdhaka nilepapaNane adhikAra che - samasta leka rAgAdi pApasthAnarUpa vibhAva ane tene nimittabhUta dhana, svajana ArirUpa kAjaLagRha jevA saMsAramAM vasatAM (svArtha=pate kapelA AtmAmAM ahaMbhAva, mamatvabhAva) svArtha sAdhavAmAM sAvadhAna banIne lepAya che eTale rAga Adi bhAvakarmarUpa pariNamatAM samasta pitAne kSapazamabhAva parane anusare che tethI sarva sattAne Avare, DhAMkI de tevA bhAvakarma, dravyakarma ane karmanA lepa vaDe lepAya che, baMdhAya che, tathA heya ane upAdeyanI parIkSAvaDe sarvabhAvene pArakhanAra, pitAnA AtmAmAM pitAne AtmA ane bIje badhe parapaNuM jANanAra, pitAnA AtmAmAM vizrAMti pAmanAra, svarUpanA vilAsI jJAnasiddha mahAtmA lepAtA nathI, aneka prakAranAM karmanAM daLiyAM temane vaLagatAM nathI. mATe AtmadharmanuM jJAna ane tenI upAdeyatA sahita prayatna kartavya che, ema upadeza che. 1 nAhaM pudgalabhAvAnAM kartA kArayitA'pi ca / nAnumaMtA'picetyAtma-jJAnavAn lipyate katham // 2 // bhASArtha -huM puddagalanA bhAvene karanAra nathI, karAvanAra nathI, ane anumodanAra paNa nathI; evA AtmajJAnavALA kevI rIte lepAya? anuvAda: kartA, kAravatA nahIM, nahi anudana thAya; pudgalabhAva bhaje na te, jJAnI ye lepAya ? 2 11
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 jJAnamaMjarI jJAnamaMjarI --bhedavijJAnathI bhinna AtmasvarUpanA yathArthajJAnavALA AtmajJAnI puruSa A prakAre pravartatAM kema lepAya? na lepAya. kevA prakAre pravartatA na lepAya? huM vimala, kevala jJAnamaya chuM, pitAnA pariNAmarUpa paryAnA utpAdakapaNAne, vyayapaNane ane dhruvapaNane, jJAyakapaNAne, bhaktA paNAne ane ramaNapaNA Adi bhAvene kartA chuM; pudgalabhAne-dravyakarma, karma, hiMsA Adi pApa pravRttiene ane yega pravRttine kartA nathI temaja pudgalane grahavA ke tajavAnuM kAma mAruM nathI; varNaAdinuM grahaNa karavuM, dUra karavuM vagerene huM rtA nathI, temaja pUrvokta pudgalabhAvene huM karAvanAra paNa nathI ke pudgalanA zubha varNAdine anumodanAra paNa huM nathI, ema sakala pudgalenA traNe kALa agrAhaka, aktA, akAraka hevAthI AtmajJAnI lepAtA nathI, pudgalane anusaranArI cetanA vaDe ja lepa thAya che. sarvathA asaMga rahenArane lepa thatuM nathI. 2 lipyate pudagalaskaMdho na lipye pudgalairaham / citravyomAjaneneva dhyAyaniti na lipyate // 3 // bhASArtha -pudgalane skaMdha saMkramAdi upacaye (pUrve bAMdhelAM pAparUpa pudgale puNyarUpa thavAthI puNya saMcaya vadhe athavA navAM puNyarUpa pudgale baMdhAvAthI puNyasaMcaya vadhe) lepAya chepudgalethI huM lepAuM nahIM, jyAM citarAmaNa cItaryuM che te AkAza jema aMjana (raMga) vaDe levAtuM nathI tema (AtmasvabhAvane) vicAranAra lepAya nahIM.
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 nipASTaka 163 anuvAda : pudgala skaMdha pudgalavaDe, lepAtA nahi huMya; citranabha raMgAya nA, nahi baMdhana pAmya. 3 jJAnamaMjarI - paraspara ekaThA thavArUpa saMkrama AdithI pudgalaskaMdha anya pudgalathI lepAya che, saMcaya thAya che, kAraNa ke svajAti dravyane parivartana (palaTavArUpa) pariNAma vALA skaMdhane adhika rasanI utpattivALA skaMdha sAthe baMdhAvAne svabhAva che, pudgalane saMbaMdha-triguNavALA aMdhane paMcaguNavALA skaMdha sAthe baMdha thAya, paMcaguNane sataguNa sAthe ema sarvatra be guNa adhika vALA sAthe baMdha thAya che. be guNane cAra guNa sAthe, cAra guNane cha guNa sAthe, cha guNane aSTa guNa sAthe e baMdha-saMga thAya che. ahIM snigdha-rUkSa guNe sparzamAM hovA chatAM ekAMta skaMdhanuM kAraNa thatA nathI, kAraNa ke sparzane aMdha karavAne upAdAna svabhAva nathI, temaja rasanuM AsvAdanasvarUpa hovAthI rasasthaguNe paNa skaMdhanuM kAraNa thatA nathI. mATe pUraNa, galanarUpa vibhAga(skaMdhe)ne ja, be guNa adhika snigdha-rUkSa nAmanA sparzanA saMgathI pariNamelA sAthe, skaMdhanuM kAraNa thavAne svabhAva che, tethI pudgalethI pudgale lepAya che. huM nirmaLa AnaMda caitanyarUpa chuM, pudgalanA lepavALa nathI; mATe zuddha AtmA pudaMgalethI lepate nathI. kharI rIte te pudgala ane AtmAne tAdAo (tanmaya) saMbaMdha ja nathI; saMga saMbaMdha te upAdhine laIne che. citranA raMgethI jema AkAza raMgAtuM nathI tema (karmanA aMjanathI alipta AtmAnuM) dhyAna karanAra lepAtuM nathI. jema raMga vaDe citra raMgAya che paNa te sthaLe
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 jJAnamaMjarI raheluM AkAza levAtuM nathI, tema huM paNa amUrta AtmasvabhAvarUpa hovAthI eka kSetramAM avagAhanA karIne rahelAM pugalevaDe lepate nathI. kAraNa ke je AtmasvabhAvane anubhava karanAra che, te pitAnI vIrya, jJAna AdinI zaktine AtmAmAM pravartAvavAthI navAM karma grahaNa karatuM nathI, tethI lepAta nathI. jeTalI Atmazakti parane anusarIne pravarte che, teTale Asava thAya che; svarUpane anusaratI pitAnI zakti te saMvara che e rahasya che. ahIM vaLI AtmajJAna ekalAthI saMtoSa pAmI gayelA, rAga-dveSamAM mahAlatA jIve samyaphadarzana Adi guNothI bhraSTa (rahita) hovA chatAM potAne abaMdhadazA varte che ema mAne che temane ahIM svIkAra karyo nathI. uttarAdhyayanamAM (chaThuM adhyayana, gAthA 10-11) kahyuM che - bhaNaMtA akaraMtAya baMdhamukkhapainiNo / vAyAvIriyamitteNaM samAsA saMti appayaM // 1 // na cittA tAyae bhAsA kao vijjANusAsaNaM / visannA pAvakammehi, bAlA paMDiyamANiNo / / 2 / / bhAvArtha:--baMdha-mokSanI vyAkhyA mukhathI kahe paNa pite mekSa mATe kaMI kare nahIM, vANIrUpI vIrya mAtrathI pitAne AzvAsana Ape che (jJAnI chuM ema mAnI bese che). 1 ne judI judI jAtanI (vicitra) bhASAo zaraNarUpa thatI nathI, te vidyAnuM anuzAsana paNa kyAMthI zaraNabhUta thAya ? pApa karmothI pakaDAyelA mUrkhAo nahIM jANavA chatAM pitAne paMDita mAnanAra hoya che. 2
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 nirlepAka 165 mATe ja tatvazraddhAnarUpa samyakatva sahita jJAna upagavALA jayAre AtmAnI kSApazamika cetanA, vIrya Adi zaktione parabhAvarUpa vibhAvathI pAchI vALIne AtmaguNamAM pravartAve che tyAre temane teTalI abaMdhakatA hoya che, te sivAya jyAM sudhI parane anusaratI, viSaya-kaSAyathI thatI capaLatArUpa zakti hoya tyAM sudhI baMdhaktA hoya che, e prakAre AtmAnI sarva zakti jyAre svarUpamAM vizrAma pAme ke ramaNa kare tyAre te saMpUrNapaNe abaMdhaka thAya che, ema siddhAMta che. 3. lipsatA jJAnasaMpAta-pratighAtAya kevalam / nirlepajJAnamagnasya kriyA sarvopayujyate // 4 // bhASArtha -litAnuM je jJAna tene saMpAta eTale vyutthAna dazAe vyavahAra bhAvanAthI AvavuM tenA nivAraNane mATe ja (kevaLa), dhArArUDha (nile jJAnamAM magna) mahAtmAne Avazyaka Adi sarva kiyA kAma Ave che. tethI ja dhyAnaArUDha thegIne Avazyaka Adi kriyA tathA zuddhi AtmadhyAnanI dhArAthI paDatAM rAkhavAne ja kriyAnuM AlaMbana kahyuM che. anuvAda:-- vibhAva bhAva nivAravA, mAtra kiyA sahu hoya; nilepa jJAna magna je, teha kriyA-phaLa jeya. 4 jJAnamaMjarI - zuddha syAddavAda pramANa AtmajJAnamAM magna puruSane Avazyaka karavArUpa kiyA likhatA che, vibhAva cetanArUpa upaga te jJAna, temAM paDavArUpa saMpAta, tenA nivAraNa mATe ja kriyA upakArI che. tethI dhyAnArUDhane kriyA
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 jJAnamaMjarI karavAnI nathI. paraMtu jJAnIne vidhra nivAravA bhAvanA ciMtA kriyA upakArI che. niraMtara AtmasvabhAvanA anubhavamAM rahelA dhyAnArUDhane vihvakArI kahI che. AgamamAM paNa je pUrve amRtakuMbhanI upamAne gya kriyA kahI te ja uparanI dazAmAM viSakuMbhanI upamAne pAtra thAya che. kahyuM che ke - "jA kiriyA suThThayarI, sA visuddhie na appadhammoti / puTviM hiyAya pacchA, ahiyA jaha nissahAitigaM // " bhAvArtha:-je kriyA sAruM karanArI che, te AtmAnI vizuddhi hoya tyAre AtmadharmarUpa nathI; pUrve hita arthe hoya che, te pachIthI jyAre asahAya (asaMga) avasthA prApta thAya che tyAre ahitarUpa thAya che. tethI ja AtmasvarUpanA jJAnamAM ektA e ja hita che. 4 tapa:zrutAdinA mattaH kriyAvAnapi lipyate / bhAvanAjJAnasaMpanno niSkriyo'pi na lipyate // 5 // bhASArtha - tapa, zrata Adine mada karanAra kiyAvaMta puruSa paNa kame lepAya che, ane tattvajJAnathI pUrNa mahAtmA kiyArahita hovA chatAM paNa lekhAtA nathI. anuvAda:- tapa kRtAdi karanAra paNa, madonmatta lepAya; tatvajJAnI niSkriya paNa, nA kameM lepAya. 5 jJAnamaMjarI - jinakalpa Adi jevI kriyAne abhyAsI paNa tapa, zrata AdinuM abhimAna karanAra navAM karma grahaNa karavAthI lepAya che, vaLI krodha sahita utkRSTa
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 nipASTaka - 167 dayAnI kriyA paNa hitakArI thatI nathI. AcArAMga (3 zItoSNIya 4) sUtramAM kahyuM che ke - 'sevantA kohaM ca mANaM ca mAyaM ca lobhaM ca eyaM pAsagassa daMsaNaM, uvarayasatthassa paliyaMtakarassa AyANaM sagaDabbhi / ' bhAvArtha - je sAdhaka upara varNavelA tyAgane upAsaka hoya che, te avazya krodha, mAna, mAyA ane temane vamaze ja arthAt Adarza tyAga avazya te sAdhakanA kaSAne ghaTADaze ja e (bina anubhavI puruSane nahIM paNa) pitAnAM pUrvakAlIna sakala karmone aMta karanAra, karmanA AgamananuM dvAra paNa baMdha karI karmabaMdhanathI sarvathA mukta thanAre, ane tethI ja sarvajJa-padane prApta karanAra siddha puruSane A sAkSAt anubhava che." vaLI "vaMtA loga-sannaM se maimaM parakkamejjAsitti bemi" (3 zItoSNIya 1-AcArAMga) bhAvArtha :--"pratyeka sAdhake lekasaMjJAthI dUra rahI saMyamamAM parikramaNa (parAkrama) karavuM ghaTe ema kahuM chuM." vaLI "parinnAya logasannaM ca savvaso / bAle puNa nihe kAma-samaNunne asamiya-dukkhe dukkhI dukkhANameva AvarlDa aNupariyaTTai-ttibemi" (AcArAMga 2-6) bhAvArtha :-- "(hiMsA tathA) lokasaMjJAne jANIne te bannene sarvathA parihAra kare. kharI vAta te e che ke tatvajJa puruSane upadezanI athavA vidhiniSedhanI AvazyaktA ja nathI. paraMtu je ajJAnI (AtmasvarUpathI ajANuM) jI hoya che teone mATe ja te upayogI vastu che. kAraNake teo je
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 jJAnamaMjarI bhUmikA para che tyAM AsaktipUrvaka AzA, IcchA ane viSayenuM sevana karatA rahe che ane A rIte teo duHkhane koI paNa prakAre ochAM nahIM karatAM, UlaTA vadhu duHkhI thaI, zArIrika ane mAnasika duHkhanA ja cakamAM pharyA kare che, ema kahuM chuM." mATe kriyAdinuM abhimAna karanAra kahyA. "cAra prakAranA AhAra, Urdhaleka (svarga), duHkha, zeka, vitigicchA (dugaMchA, aNagamo), e mehanAM pAMca nAma ane daza saMjJA sahita dharmanA abhyAsarUpa pravRtti te dharma nathI' ema AcArAMganI TIkAmAM kahyuM che. bhAvanA - anuprekSArUpa jJAnamAM magna rahenAra kiyAna karate (niSkiya) hoya te paNa tathA prakAranuM tIvratara vIrya jenuM DhaMkAI rahyuM che te pote nathI, baMdhAtuM nathI. sUtrakRtAMgamAM kahyuM che ke - "na kammaNA kamma khavaMti bAlA, akammaNA kamma khavaMti vIrA / mehAviNo lobhamayAvatItA saMtosiNo nopakaraMti pAvaM // " bhAvArtha - ajJAnI kiyAvaDe karmane kSaya karatA nathI; vIra puruSa (samyakajJAnavaMta) kiyA vinA karmone kSaya kare che. medhAvI (samyak buddhivALA) puruSe lebha ane mada rahita banI saMtoSI rahevAthI pApa vadhAratA nathI. "jahA kummo sa aMgAiM sae dehe samAhare / evaM pAvAI mehAvI ajjhappeNaM samAhare // " bhAvArtha:-jevI rIte kAcabe pitAnA aMga-upAMgane pitAnA dehamAM saMkecI le che, tevI rIte medhAvI mahAtmA
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 nirlepASTaka 169 pApavRttione adhyAtmabhAvamAM vALI le che. AtmAmAM ekatAnA anubhava sahita samyakajJAnarUpa bhAvanA jJAnavALA levAtA nathI. sarva sankriyAne abhyAsa, zuddha siddha AtmasvarUpanI pragaTatArUpa sAdhyanA artha tatvajJAnanA anubhavavaMtane, kalyANakArI thAya che. 5 alipto nizcayenAtmA liptazca vyavahArataH / zuddhayatyaliptayA jJAnI, kriyAvAn liptayA dRzA // 6 // bhASArtha --nizcaya naye AtmA lepAye nathI, ane vyavahAra na lepAya chejJAnagI zuddha dhyAnathI alipta (nizcaya) dRSTie zuddha thAya che, kriyAvaMta te lisa (vyavahAra) draSTie zuddha thAya che. (karma) lepa TALavA abhyAsane avalaMbe che. anuvAda : nizcayathI nilepa cheva, vyavahAra che baMdha, zuddha thAya pratyekathI, jJAnI kriyAvaMta. 6. jJAnamaMjarI -- nizcaya naye eTale svarUpe, jAti apekSAe AtmA pudgala saMbaMdhathI rahita, nilepa che ane vyavahAre eTale taddana bAhya pravRttinA upAdhipaNue A AtmA lepAye che, baMdhAya che. tethI paranA saMsargathI thayelA vyavahAranA tyAga mATe prayatna kartavya che. mATe ja zuddha cidAnaMdane avalakavArUpa alipta draSTithI AtmAne AtmArUpe ane parane pararUpe rAgadveSa rahita draSTie vedyasaMvedaka (AtmAnubhavI), svasaMvedana-jJAnI zuddha thAya che eTale sarva vibhAvarUpa maLa TaLavAthI nirmaLa thAya che.
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 jJAnamaMjarI azuddha AcaraNathI huM lepAye chuM, tethI zuddha AcaraNathI pUrvanI prakRtione kSaya karI, navAM karma nahIM bAMdhavAthI huM chUTIza evI lisa draSTithI kriyAvAna jIva vaMdana namaskAra Adi kriyA karate zuddha thAya che, nirmaLa thAya che. e prakAre nizcaya ane vyavahArane gauNa mukhya karI pravartanArAone A sAdhanAkrama kahyo. 6 jJonakriyAsamAvezaH sahaivonmIlane dvayoH / bhASArtha - banne draSTine sAthe ja ughADavArUpa jJAna ane kriyAne ekIbhAva (samAveza) che; guNasthAna bhUmikAnA bhedathI te jJAna-kriyAmAM (atra) eka ekanuM mukhyapaNuM hoya, dhyAna dazAe jJAna mukhya ane vyavahAra dazAe kriyA mukhya hAya. anuvAda:-- jJAna-kriyA be draSTie, UghaDe sAthe dhAra; eka ekanI mukhyatA, guNasthAna-anusAra. 7 jJAnamaMjarI :-- sAthe ja bane draSTie UghaDe che kAraNake ekAMta jJAna-ruci samyakdarzanavALI nathI, temaja ekAMta kiyAruci paNa samyaphadarzanavALI nathI, paraMtu ekabIjAnI apekSAvALI draSTi ja samyaphadarzanavALI che. mATe jJAna ane kriyA banene saMga ja sAdhanarUpe nirNaya karavA gya che. tyAM kacaro ghaNe ekaTho thayela hoya tevA meTA gharane sApha karavA dIve, puruSa AdinI pravRtti jarUrI che, tema A lekamAM svarUpane AvaraNa karanAra karmorUpI kacarAthI
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 nilIMpAdaka 171 DhaMkAyelA svarUpane zuddha karavA mATe AlaMbana lenAra jIve jJAnAdivaDe svabhAvane karmathI bhinna karavArUpa pravRtti karavI jarUranI che ema samajavuM. e saMbaMdhI "zrI Avazyaka niryuktimAM kahyuM che ke -- nANaM pagAsagaM sohago tavo saMjamo u guttikaro / tiNNaMpi samAoge mukkho jiNasAsaNe bhaNio / bhAvArtha :-jJAna prakAza karanAra (dIpaka) che, tapa zuddhi karanAra che ane saMyama rakSaNa karanAra che; traNenA samAyege (eka sAthe sAdhatAM) jinazAsanamAM mekSa kahyo che. tathApi upadezapadaprakaraNamAM kriyAthI thayele karmakSaya deDakAnA cUrNa samAna kahyo che, ane jJAnathI karmane kSaya thAya che tene deDakAnI bhasma (rAkha) samAna kahyo che. marelA deDakAne khAMDI cUrNa karI pANImAM nAkhavAthI navAM ghaNAM deDakA thAya ema kahevAya che tema kriyAthI karma dUra thavAnI sAthe navAM ghaNuM karma upArjana thAya che ane marelA deDakAne bALIne rAkha karI hoya te pANImAM nAkhe tepaNa deDakAM na thAya, tema jJAnathI pUrvakarma chUTI jAya che ne navAM karma baMdhAtAM nathI. vaLI jJAna kriyAmAMthI eka ekanI mukhyatA je sAdhana avasare (atra) hoya che, te guNasthAna avasthArUpa bhUmikAnA bhedane laIne hoya che. dhyAna Adi avasare jJAna mukhyapaNe heya che, bAkInA vakhate kiyA ja mukhyapaNe hoya che. te prakAre sarva ThekANe sAdhanasAmagrI yathAyogya rIte karavA gya che. "bhagavatI sUtranI TIkAmAM kahyuM che -
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 jJAnamaMjarI jai jiNamayaM pavajjaha, tA mA vavahAranijchae muyaha / ikkeNa. viNA titthaM, chijjaI anneNa u taccaM // bhAvArtha -je jinamatane pravartAve, te vyavahAra ke nizcayane taje nahIM, eka vyavahAra) vinA tIrtha (dharmapravartana) ne nAza thaze ane bIjA (nizcaya) vinA tattva (AtmA)ne nAza thaze. tethI sAdhana mATe udyama karanArA sarvane svasthAne sthApe che. 7 sajJAnaM yadanuSThonaM na liptaM doSa-paGkataH / zuddhabuddhasvabhAvAya tasmai bhagavate namaH // 8 // bhASArtha - jJAna sahita jenuM kriyArUpa anuSThAna deSarU5 kacarAthI lepAyuM nahIM (alipta che) te nirmaLa, TakelkIrNa jJAnarUpa svabhAvavALAM bhagavaMtane namaskAra ho ! anuvAda - jJAnasahita jenI kriyA, doSa-paMkathI dUra zuddha-buddha-svabhAUM te, namuM prabhujI hajUra. 8 jJAnamaMjarI - A lekanI ke paralekanI vAMchA, krodha, mAna Adi da vaDe jemanuM samyakajJAnayukta AcaraNa lepAyuM nathI, bagaDayuM nathI, kalaMkti thayuM nathI te pUjya bhagavaMtane namaskAra ho ! kevA bhagavaMta che? sarva pudgalanA saMbaMdhathI rahita zuddha, ane buddha eTale jJAnamaya svabhAvavALA che. Ama kahevAthI samajavAnuM ke jevuM sattAmAM svarUpa hatuM tevuM pragaTa karyuM, nirAvaraNa thayA, siddha svabhAva pragaTyo. te dazA sAdhanArA jJAna ane kriyAmAM sAvadhAna rahe che.
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 nipAdaka 173 bhAvanA --anAdi kALathI gekhAtI AvelI parabhAvamAM AtmabuddhirUpa asatajJAnathI parabhAvamAM mIThAzavALA vibhAvarUpa vAdaLAM vaDe tatvajJAnarUpa sUrya chavAI javAthI mithyAtva, asaMyama ane mahA meharUpI gADha aMdhakArathI aMdha thayelAM prANIomAMnA keTalAka, salphAstrarUpI aMjana ane tattvaprItirUpa pANI pIvAthI utpanna thayelA viveka yukta banI, jJAnAvaraNAdi karmathI DhaMkAyelA, vibhAvarUpa maLamAM tanmaya thayelA, zarIra Adi pudgalanA rka sAthe ektA pAmyA chatAM, mUrta ane chedAyelA jaNAtA chatAM paNa amUrta, akhaMDa, jJAnAnaMda, anaMta avyAbAdha svarUpa evA AtmAne jue che, viSaye bhegavatAM paNa temane AtmatatvanA anubhavanI ruci rahyA kare che, aneka upAye vaDe upArjana karyA chatAM dhana, auSadha Adi mahA mUlyavAna aneka padArtho paranI apUrvatA te taje che, svajana saMbaMdhIone tyAga kare che, te karoDa rUpiyAnAM dAna karanAra paNa ghara ghara bhikSA mAge che, mAkhaNa jevI ke maLa phUlanI zayyAmAM sUnArA paNa khaDabacaDI paththaranI zilArUpa jamIna para sUe che; jJAna ane kiyAnA abhyAsathI eka AtmatattvanI sahaja svabhAvarUpa amUrta AnaMda lIlAnA lebhI banIne nirAvaraNa, AtyaMtika, ekAMtika niddha (harSa-zeka, janma-maraNa, lAbhaalAbha, mAna-apamAna Adi dvandra bhAvathI rahita), nirAmaya (karmaroga rahita), avinAzI siddha svarUpane sAdhe che. evA sAdhanamAM tatpara thayelA bhagavaMtane namaskAra ho ! 8
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1ra niHspRddha-aSTaka svabhAvalAbhAtkimapi prAptavyaM nAvaziSyate / ityAtmaizvaryasampanno niHspRho jAyate muniH // 1 // bhASArtha :-- AtmAnA svabhAvanI prAptithI kaMI paNa pAmavuM bAkI rahetuM nathI, e prakAre AtmAnI prabhutAe pUra sAdhu pRhA rahita (ni:spRha) thAya che. anuvAda:- svabhAva lAbhathI kaMI vadhu, meLavavuM rahe nahi ? Atma-vaibhavavaMta muni, nispRha che jagamAMhi. 1 jJAnamaMjarI - have nilepatA draDha karavA mATe niHspRhatA varNave che. sarva parabhAvanI abhilASAthI rahitapaNuM te nispRhapaNuM jANavuM. IcchA, mUccha dUra karavI ke spRhA, IcchAne abhAva te niHspRhatA che. tyAM nAma nispRha te belAvavArUpa che, sthApanA-niHspRha muninI pratimA Adi jANe dravya-nispRha eTale A leka ke paralokamAM adhika maLavAnI abhilASAthI theDAnI IcchA nahIM karanAra, athavA bhAva-dharmanA anubhava vinA tenA jevA bIjA jJAnathI dhana AdimAM IcchA vinAne che tyAM sudhI aprazasta dravya niHspRha kahevAya; vedAMta Adi kutIrthanA upadezathI ekAMta mate svIkArelI muktimAM Asakta thayele dhana AdimAM niHspRha che te prazasta dravya nispRha che. bhAva nispRha
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 175 12 nispRha-aSTaka te svAvAda vaDe ekAMta-parIkSAthI jANelA AtmatatvanA anubhavanI rucirUpa pipAsAvALA, badhAya parabhAvane heya jANe che ane svarUpa ramaNamAM maneharatA mAnanAra hoya che. - have pahelA cAra naya sAdhanA mATe che. chellA traNa nayathI siddhapaNuM che, te jaNAve che; jIva ane ajIva pratye nispRha naigama nathI; ajIva pratye nispRha te saMgraha ane vyavahAra na vaDe; trAjusUtra naye pitAne bhegavavA gya bhejana AdimAM nispRha, zabda ane samabhirUDha na vaDe zubha nimittanAM parAdhIna sAdhanathI thatAM pariNAmo pratye nispRha ane evaMbhUta naye te pitAnA sAdhanarUpa pariNAmathI thayelo bheda vijJAna, savikalpa cAritra, zukla dhyAna, zailezIkaraNa Adi pratye niHspRha hoya che. ahIM te pahelA cAra naye je nispRha che tenuM varNana karavAno avasara che. bhAvanA - anAda saMsAramAM spRhAthI AkuLa vyAkuLa banI aneka prakAre lAkhe duHkhe bhegavyAM tethI parabhAvanI pRhAthI nispRha thavuM ghaTe che - AtmadharmanA jJAna-darzana-ramaNa-avyAbAdha amUrta AnaMda rUpa niraMtara siddhapaNAnA zuddha pariNAmika bhAvarUpa svabhAvanA lAbha karatAM adhika bIjuM kaMI meLavavA yogya rahetuM nathI. AtmasvarUpane lAbha e ja khare lAbha che. svarUpa-sAmrAjyathI saMyukta muni jJaparijJAthI jANIne, pratyA khyAna pariNAthI dravya-bhAva AsavanA tyAgI sAdhu sarva zarIra, upakaraNa, parivAra, yaza, bahumAna Adi pratye IcchA-rahita, nispRha thAya che. kAraNa ke anAdi kALanI tRSNa svabhAvanA anubhava vinA zAMta thatI nathI. 1
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 jJAnamaMjarI saMyojitakaraiH ke ke prAyate na spRhAvahaiH 1 / amAtra-jJAnapAtrasya niHspRhasya tRNaM jagat // 2 // bhASArtha - pRhAvALA lAlacu puruSe hAtha joDIne konI konI pAse mAgatA nathI? je je Ape e dAtAra jaNAya tenI pAse yAcatA phare che. amApa, anaMta jJAnane pAtra evA nispRhI sAdhune (mana) sarva jagata taraNa tulya che. gAthA-"tiraMthArano munivaro bharAmamoho ! i gra6 kutti, zatto vavaTTI vi ." artha - taraNAMnA saMthArA (pathArI) upara beThelA mahAmuni rAga, mada, mehane nAza karI je mukti sukha (nirlobhatA, nispRhatAthI UpajatuM Atmika sukha) pAme che te sukha cakravartI paNa kyAMthI pAme? anuvAda :- spRhAdhIna yAce, are! kara joDI kyAM kyAMya nispRhIne tRNa tulya jaga, pUrNajJAna bIja jyAMya. 2 jJAnamaMjarI - parigrahanA bhArathI pIDAtA kaMI kaMI puruSa pAse garajamAM garakAva thayelA AzAtura mANaso hAtha joDIne mAgyA kare che ke nahIM? viSayenI AzAvALA lelupI che aneka rAjA AdinI sevA karavAmAM udyamavaMtA bane che. amApa jJAnanA pAtra evA niHspRhI sAdhune jagata taraNa tulya lAge che, parabhAvanI IcchA jenI chUTI gaI tevA nigraMtha munine jagata nisAra, tRtulya ke AtmArUpa mAnavAmAM Ave che.
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 ni:spRha-aSTaka 177 gAthA :-zAyAvavirAsI, sAvizudrovi go vize ghame ! narasuravisayavilAsaM, tucchaM nissAra mannaMti // " bhAvArtha - AtmasvabhAvane vilAsI, Atmavizuddhi . vALa paNa je nija dharmamAM upagavaMta hoya che te manuSyanA ke devanA viSayabhegene tuccha asAra mAne che. 2 chindanti jJAnadAtreNa spRhAviSalatAM budhAH / mukhazoSaM* ca mUchauM ca dainyaM yacchati yatphalam // 3 // bhASArtha - je spRhA (lAlaca) rU5 viSanI velI, mukhazeSa (mAgI mAgIne meTuM sukAI jAya-kaMThazeSa), mUcha (mujhAvuM) ane dInapaNurUpa phaLane Ape che, te viSavelIne adhyAtmanA jANa paMDitajane jJAnarUpa dAtaraDe chede che. anuvAda : pRhA-viSavelI-phaLe, mukhazeSa mUcha, dainya jJAna dAtaraDuM ghase mULamAM budhajana dhanya. 3 jJAnamaMjarI - tatvajJAnIo, pRhA ja viSavelI che ema gaNI jJAna dAtaraDA vaDe tene chede che. pRhArUpa viSalatA mukhazeka (dayAmaNuM meM), mUcha ane dInatArUpa phaLa Ape che; irachaka dIna bane che, tethI viSanI upamA ApavI ghaTe tevA viSayenI spRhA TALavA gya che. 3 niSkAsanIyA viduSA, spRhA cittagRhAd bahiH / anAtmaraticANDAlI-saGgamaGgIkaroti yA // 4 // bhASArtha - je pRhA (vAMchA) Atma-viruddha mulazo evo pATha paNa che. 12.
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 jJAnamaMjarI pudgalanI ratirUpa caMDAlaNane sahavAsa svIkAre che (Adare che, tene paMDita cittarUpa gharathI bahAra kADhI mUkavI ghaTe. anuvAda - pugala-raticAMDALane, kare pRhA sahavAsa; mana-ghara bAhara kADhavI, sujJa jane tarjI Aza 4 jJAnamaMjarI-AtmasamAdhinA sAdhanamAM udyama karanAra paMDite pArakI AzA manarUpI gharamAMthI bahAra kADhI mUkavA jevI che. kAraNa ke hA e lebhane paryAya che ane lebha e kaSAya pariNAma che tethI tene tyAga ja zreyarUpa che. pRhA, parabhAvamAM mIThAzarUpa cAMDAlIne saMga aMgIkAra kare che, mATe te tajavA gya che. kahyuM che ke : "je parabhAve rattA, mattA visayesu pAvabahulesu / ___ AsApAsanibaddhA, bhamaMti ca ugaI mahAranne / " artha:--je parabhAvamAM Asakta che ane ghaNAM pApa upArjana karAvanAra viSayamAM mAcI rahyA che, tathA je AzArUpI jALamAM phasAyA che te ja cAra gatirUpI gahana vanamAM bhamyA kare che. parabhAvamAM vRtti rahevI e ja Atmazaktine ghAta karanAra (mugara) ghaNarUpa vibhAva che. mATe parezAnI jALa teDIne nigraMtha mahAtmAo svarUpa ciMtana ane svarUpamaNanA anubhavamAM magna rahe che, tatvanA AnaMdathI puSTa banI svarUpamAM ramaNatA kare che, tathA viSa vaDe bagaDI gayelA saMsArarUpI havaDa kUvAmAM paDatAM aTake che. 4 spahAvanto vilokyante, laghavastuNataravat / mahAzcaya tathA'pyete, majanti bhavavAridhI / / 5 / /
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 ni:spRha-aSTaka 179 bhASArtha -pRhAvaMta (lAlacu) jIve taraNuM ane AkaDAnA phUla jevA halakA dekhAya che, te paNa teo saMsArasamudramAM bUDe che e moTuM Azcarya che. bIjA padArtho te halakA hoya te bUDe nahIM. kahyuM che :- ''tUlaM tRNAdapi laghu, tUlAdapi hi yAcakaH / vAyunA kiM na nIto'sau ? mAmapi prArthayiSyati // " artha -AkaDAnuM phUla taraNathI paNa halakuM che. tulathI paNa vaLI yAcaka (bhikhArI) halake che, te vAyu (AkaDAnA tUlanI peThe) te mAgaNane kema tANI jAte nathI? (vAyune Dara lAgatuM haze ke, mArI pAse paNa te mAga mAga karaze. anuvAda - spRhAvaMta tRNa tUlavatuM, halakA jIva jaNAya; paNa bhavasAgaramAM bUDe, ati Azcarya gaNAya. 5 jJAnamaMjarI - para IcchAmAM Asakta cha taraNa ane tUla jevA halakA, tuccha ke azuddha jaNAya che. kahyuM che ke - (uparanI TIkAmAM jaNAvela ka) Azcarya che ke spRhAdine lIdhe halakA hovA chatAM bhavasamudramAM bUDe che. bIjA prakAre halakApaNuM saMsAra samudramAM bUDavAnuM kAraNa ja che. joke prArthanA Adi dAna vyavahAravALA hovA chatAM traNe bhuvananA dhana, svajananI tRSNathI bhAre banelA bUDe che. 5 gauravaM pauravaMdyatvAta, prakRSTatvaM pratiSThayA / / khyAti jAtiguNAt svasya, prAduSkuryAnna niHspRhaH / / 6 / / bhASArtha -niHspRha sAdhu, nagaranA lekamAM vaMdanIpaNA mATe moTAIne, zebhAe (pratiSThAthI karIne utkRSTa
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 jJAnamaMjarI paNane jAti-kuLa-saMpannatAthI pitAnI prasiddhine pragaTa kare nahIM. anuvAda :- nispRha nija kulInatA, pragaTa kare nahi kAMI; lekamAnyatA kAraNe, mobha ke meTAI. 6 jJAnamaMjarI - laukika spRhA rahita nispRha nara nagarajanemAM pUjAvA mATe gurupaNAne (meTAIne) pratiSThAthI (zebhAthI) uttamatAne jAti guNathI pitAnI kuLasaMpannatA AdinI khyAtine pragaTa na kare, nispRha puruSa mahattA pragaTa karatA nathI, spaSTa jaNAvatA nathI; nispRhIne yazanI ke mahattAnI abhilASA hetI nathI. 6 bhUzayyA bhaikSamazanaM, jINa vAso gRhaM vanaM / tathA'pi niHspRhasyAho cakriNo'pyadhikaM sukham // 7 // bhASArtha - pRthvI te ja jenI sukhaseja (zamyA) che, bhIkha mAgIne ekaThuM kareluM je bhajana kare che, jUnuM phATeluM je vastra pahere che, vana te ja jenuM ghara che, te paNa ahe! (Azcarya che ke, te nispRhIne cakavartI rAjAthI adhika sukha che. anuvAda ; mArgo khAya, bhUmipara sUe, jIrNa vastra, vanavAsa; teya aho ! sukhI niHspRhI, nahicakI sukha khAsa. 7 jJAnamaMjarI - vasuMdharA ja palaMga, bhIkha mAgIne ANeluM te ja bhejana, jIrNa vastra ane vana te ja ghara che te paNa Azcarya che ke bAhya saMpatti vinAne paNa te
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 niHspRhaaSTaka 181 nispRhI cakavatI karatAM adhika sukhI che. cakravartI AdinA kSaNika ane upAdhivALA sukha karatAM muni te sahaja svarUpathI UpajelA nitya paramAnaMdarUpa sukhathI pUrNa che kAraNake iMdriyasukha ane AtmAnuM sukha e bannenI jAti ja judI che. iMdriyasukhamAM sukhapaNAne Arepa (kalpanA) ja che. pudgalanA skaMdhamAM te nathI sukha ke sukhanuM kAraNa paNuM. AtmAmAM ja avicchinna (niraMtara) sukhanI paraMparA che ane sukhanuM kartApaNuM Adi cha kAraka AtmAmAM ja ghaTe che. tethI sAcuM sukha jina AjJAthI parabhAvane rokanAra niHspRha munine ja hoya che. mATe nispRhI puruSane idriyethI agocara svAbhAvika mahA sukha hoya che. 7 paraspRhA mahAduHkha niHspRhatvaM mahAsukham / etaduktaM samAsena, lakSaNaM sukhaduHkhayoH // 8 // bhASArtha -paranI AzA, athavA lAlaca karavI te mahA duHkha che, nispRhapaNuM mahA sukha che. e sukha duHkhanuM lakSaNa, cihna saMkSepe karI kahyuM. anuvAda:- para-spRhA mahA sukha che, nispRhatA mahA sukha; TUMkAM lakSaNa A kahyAM, oLakhavA sukha duHkha. 8 jJAnamaMjarI - paraspRhA eTale paravastunI AzA athavA bIjAnI pAsethI AzA rAkhavI te mahA kaSTa ke mahA duHkha che; nispRhatA ke vAMchArahitapaNuM te mahA AnaMda ke mahA sukha che; ema sukha duHkhanuM lakSaNa saMkSepe kahyuM. para AzA ja duHkha che kAraNake nirvikAra, akhaMDa saccidAnaMda
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 jJAnamaMjarI svarUpa svAbhAvika AtmadharmanA bhaktAne parabhAvanI abhilASA thavI e ja duHkha che te parabhAvanI AzA zuM karavI ? sva. paranA vivekathI parabhAva rekI jeNe AtmAne anaMta AnaMda pragaTa karyo che tene nispRhatA dharma che tenA anubhavathI sukha che. tethI ja spRhA tajavA gya che, kAraNa ke - AtmabaLarahita hoya te pRhA kare che. paraMtu pUrNa AnaMdavaMta sarva zeyane jANanAra A parama padArtha (zuddha AtmA) sarva padArthane jANavAnA svabhAvavALe zuddha AtmAne AnaMda bhegavanAra hovA chatAM anAdi svatatvanA anubhavathI bhraSTa thayelA A jIvana paranI spRhA thAya che te paNa have avyAbAdha AtmabhAvanAthI saMketkIrNa nyAye AtmasvarUpanA oLakhanArane spRhA-para-AzA hotI nathI. 8
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 monASTaka manyate yo jagattatvaM, sa muniH parikIrtitaH / samyaktvameva tanmaunaM, mauna samyaktvameva vA // 1 // bhASArtha --jaganAM tatvane je jANe (mAre) te muni (munIzvara) ema tIrthakare, gaNadhare kahyuM che. te kAraNa mATe "muni' padanI vyutpatti nimitte "jaga tattva-jJAna" che te mATe samyakatva ja muni-bhAva kahIe, athavA muni-bhAva te samyakatva ja kahIe. mATe jIva 7-sarva zabda, kriyA, vacana, e "evaMbhUta' nayane je abhiprAya te laI zrI AcArAMgamAM kahyuM che :'jaM sammaM ti pAsahA taM moNaM ti pAsahA; jaM moNaM ti pAsahA taM sammaM ti pAsahA / na imaM sakkaM siDhilehiM Aijja mINehiM guNAsAehi, vaMka-samAyAre hiM pamattehiM gAramAvasantehiM / muNI moNaM samAyAe dhuNe kamma-sarIragaM pantaM lUhaM ca sevantI vIrA sammatta-dasiNo / " bhAvArtha - je samyakatva che te ja munipaNuM (cAritra) che ane je munipaNuM che te ja samyaktva che. te samyakatva ke sAdhutva, vairthahIna, nirbaLa manavALA, viSayAsakta, mAyAvI, pramAdI ane ghara para mamatva dharanArA sAdhakethI dharI zakAya ja nahIM.
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 jJAnamaMjarI | muni sAdhake ja sAcuM sAdhutva dhAraNa karI zarIrane kase che ane tevA satyadazI vIra sAdhake bhejana paNa lUkhuM ane halakuM kare che (khAvA pIvAmAM khUba saMyama jALave che.) "evaM jiNapannatte saddahamANassa bhAvao bhAve / puri sassA bhaNivAe daMsaNasaddo havai jutto / / " bhAvArtha :- jinezvare kahelA padArthonI bhAvapUrvaka zraddhA karanAra puruSane oLakhavA mATe darzana zabda vApare gya che. anuvAda:- jANe je jagatatvane, te muni kahe bhagavaMta samyabhAva ja muni paNuM, muni ja samyaphavaMta. 1 jJAnamaMjarI -pUrvokta guNe badhA nigraMtha munine heya che, tethI muninuM svarUpa darzAve che. vaLI lekamAM nigraMthapaNa rahita nigraMtha nAme manAtA, AtmA saMbaMdhI mAThA abhimAnane laIne tattvanA viveka vinAne ja hoya che temane ja upadeza karavA, temaja vizuddhaguru tatvane oLakhANa mATe (A aSTaka) kahyuM che. traNa leka jeno vidhya che evA AtmAne jANe te muni kahyA. nAma muni, sthApanA muni sugama che. dravyamuni - jJazarIra, bhacazarIra ane vyatirikta bheda upaga rahita eTale veSa mAtra sahita dravya kriyAnI vRttivALo paNa sAdhya upaga rahita, pravartananA vikalpa AdimAM kaSAya dUra karavA chatAM pariNaticakramAM asaMyamamAM pariNamelAne dravya nigraMthapaNuM hoya che. bhAvamuni te cAritra mehanIyanA kSapazama ke kSayathI utpanna thayelI svarUpamaNutA vaDe para
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 mInASTaka - 185 bhAvathI nivRtta thayA che, pariNatine vikapanI pravRttimAM te bAra prakAranA kaSAnI tIvratAthI mukta thayA che. naigama, saMgraha ane vyavahAra nayenI apekSAe dravyakriyAmAM vartatA dravya AsavathI virakta (udAsIna) hoya temane munipaNuM che. trAjusUtranayathI bhAva abhilASA rUpa saMka9pavALAne muni paNuM che, zabda, samabhirUDha ane evaMbhUta ne pramANe pramatta (chaThThA guNasthAna)thI te bAramA kSINameha (guNasthAna) paryata pariNatimAM sAmAnya-vizeSacake (palaTAvA zamatA (zAMtarasa)rUpa amRtane bhegI janane munipaNuM hoya che. ahIM te samyakdarzana-jJAna-cAritranI pragaTatAvALA dravya bhAva AsavathI virAma pAmI svarUpamAM ramaNa karanAra muni viSe varNana karavAne avasara che - jIva-ajIva lakSaNavALA jagatanA tatvane eTale yathArtha upayogathI dravyAstika-paryAyAstika svabhAva, guNe, paryAye sahita nimitta-upAdAna, kAraNa-kAryabhAva ane utsargaapavAda paddhatine, zama, saMvega, nirveda, anukaMpA ane Astikya (AsthA-zraddhA) rUpa lakSaNavALA je koI jANe che te muni eTale tatvajJAna che ema zrI tIrthaMkara, gaNadhara Adi puruSee kahyuM che. nigraMtha munine bhAva te mauna che, te te je prakAre jANyuM, te prakAre karyuM, te rUpa samyaktva ja che; athavA samyaktva ja mauna ke nigraMthapaNuM che. ahIM je zuddha zraddhAthI nirNaya karelA AtmasvabhAvamAM rahevuM (avasthAna thavuM) te cAritra; ane je samyakdarzanathI nirdhArita, samyakajJAnathI bhinna oLakheluM svarUpanuM upAya
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 jJAnamaMjarI paNuM ane te ja prakAre ramaNatA thavArUpa cAritra, te muni paNuM che tethI samyak zraddhAthI thayelI pakaDa pramANe karavuM te evaMbhUta naye samyakatva, ane evaMbhUta naye samyakamunipaNuM te samyaphasvarUpa che, ema parijJA-pratyAkhyAna parijJAthI prApta temaja kAryasAdhaka hovAthI samyakatva ane munita abhedarUpa che. cethA guNasthAnake rahelA samyaphadRSTie sAdhyarUpe jene nirdhAra karyo che, te pramANe munibhAve pravartatAM siddha avasthAmAM tenI prApti thAya che, tethI zuddha siddhapaNane dharma-nirdhAra te samyaktva che. AcArAMgamAM kahyuM che (uparanI TIkAmAM AvI gayuM che) temaja pAMca astikAryomAM cetanA lakSaNavALa jIva che. temAM pitAne AtmA baMdhAyele che, vibhAvathI gherAye che chatAM dhyeyarUpe nirdhArane arthe te nirmaLa AnaMdasvarUpa sattApaNe che; ne svabhAva AcaraNa dUra thavAmAM meha kAraNarUpe che, mATe heyapaNe jANelA dravya Asane pite dUra kare che. ema samyakatva te munisvarUpa che. 1 AtmA''tmanyeva yacchuddhaM, jAnAtyotmAnamAtmano / seyaM ratnatraye jJapti-rucyAcArakatA muneH // 2 // bhASArtha - AtmA AtmAvaDe dvividha parijJAe ekatva-pRthakRtva pariNata svadravya(AtmA)ne karma-upAdhi rahita AtmasvabhAva AdhArane viSe jANe te ratatrayamAM jJAna-zraddhAnaAcaraNa e traNenI ekatA sAdhune kahI che. kahyuM che ke - 'AtmAnamAtmanA vetti, mohatyAgAd yadAtmani / tadeva tasya cAritraM, tajjJAnaM tacca darzanam // "
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 maunASTaka 187 artha :- mehanA tyAgathI, AtmA vaDe AtmAne AtmAmAM AtmA jANe che te ja tenuM cAritra, te ja jJAna ane te ja darzana che. anuvAda:- AtmAmAM AtmAvaDe, zuddha svarRpa tuM jANa; e ja rAtrathI muninI, jJAna-ruci ramamANe 2 jJAnamaMjarI - ahIM jJAnAdi guNonA abheda karavArUpa jJAyakapaNAnuM kAma karanAra AtmA ja upAdAna svarUpe SakAraka cakamaya ja pote ja kartA ane kAryarUpa hovA chatAM pite ja karaNa, saMpradAna, apAdAna ane adhikaraNarUpa che ema bhASyamAM zrI jinabhadra kSamAzramaNe vyAkhyA karI che (kahyuM che, tethI ja AtmA-jIva kartArUpe, AtmAthI eTale Atmamaya jJAna-vIryarUpa karaNa vaDe, AtmAne eTale anaMta astitva-vastutva-dravyatva-sava-prameyatva-siddhatva e dharma samUha sahita kAryapaNane pAmelAne, AdhArabhUta-astitva Adi anaMta dharmaparyAyanA pAtrabhUta AtmAmAM, jANe che, e jANavArUpa pravRtti te ja samyakajJAna-darzana-cAritra lakSaNa vALA ratnatrayamAM jJapti, ruci ane AcAranI ekatA eTale bhAsana, nirdhAra ane AcAranI abheda pariNati munine hoya che. tethI AtmAvaDe AtmAne jANIne temAM ruci, temAM ramaNatA karavI te muninuM svarUpa che. bhAvanA - mithyAtva, ajJAna ane asaMyamanI ekatAthI pugalanAM sukhane sukhapaNe pratIta karI, jANI ane tevA AcaraNarUpe pravartanArane anaMtakALathI tatvanA ajANa paNAne lIdhe jANe dAhavaranI garamIthI baLatAne zarIre
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 jJAnamaMjarI cIkaNI mATIne lepa karyo hoya te sukAtAM tataDe ane vizeSa duHkharUpa thAya tema karmapudgalethI lepAyele AtmA duHkhI thayA chatAM tene tattvazraddhA, jJAna ane svarUparamaNatAne aMze paNa anubhava thaye nathI; tethI ja nisarga adhigama Adi kAraNane laIne, A jIva anAdi-anaMta (kadI utpanna thaye nathI, ane nAza pAmavAne nathI) che, anaMtajJAnAdi paryAyavALo, alipta--amUrta svabhAvavALo jaNAya che, ane nirdhAra thAya che ke huM sAdhya chuM, huM sAdhaka chuM, e prakAre jJAna, ruci ane AcaraNarUpa munisvarUpa che. vaLI haribhadra pUjya paDakamAM kahyuM che ke - "bAlaH pazyati liMgaM, madhyamabuddhivicArayati vRttam / AgamatattvaM tu budhaH . parIkSate sarvayatnena / / " bhAvArtha : (harigIta) bALabuddhi jIva jue veza uparane bhale; vicArate madhyama-buddhi, pravartanamAM keTale vicakSaNa kSaNa kSaNa vicAre bodha udyama AdarI, tattvajJAnI gurujananI kriyA sau jana hitakarI. tethI AtmatatvamAM tanmayatA te cAritra che. 2 te ja vAta pharIthI dRDha kare che : cAritramAtmacaraNAd jJAna vA darzanaM muneH / zuddhajJAnane sArtha, ziyAmAta pina rUAA bhASArtha - e ja artha naya bhede vivarIne (vistAra karIne) dekhADe che. AtmAne viSe ja cAlavuM, pudgalathI
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 maunASTaka 189 nivRtti karavI tethI cAritra, AtmAnA bedhasvarUpa hovAthI jJAna, jina bhagavAne kahelA bhAvenI zraddhArUpa hevAthI darzana ema zuddhajJAna naye eTale jJAna-advaita nayane abhiprAye te eka vastune vyAvRttina (bheda apekSAe) traNarUpe kahe che ema sAdhune sAdhya che, eTale jJAnanuM phaLa je kiyA tene lAbhathI kriyAnayane viSe ekatA jANavI. (pAMca indriyanA) viSayanA pratibhAsa (bhAna thavA) rU5 vyApAra (pravRtti)mAM jJAna, AtmapariNAma vyApAra te ja samyakatva ane Asavane rekavArUpa tatvajJAna vyApAre te ja cAritra ema vyApAra (pravRtti)ne bhede eka jJAnane traNarUpe kahevuM. anuvAda : Atma-caraNa cAritra vA, darzana, jJAna susAdhya zuddha jJAnanaya ekatA, kiyAbhinna naya-vyApya. 3 jJAnamaMjarI :-- AtmasvarUpamAM ramaNa karavAthI, para bhAvanI pravRtti tyAgavAthI cAritra, AtmasvarUpane jANavArUpa jJAna, potAnA asaMkhyaya pradezomAM vyApIne rahenAra hovAthI - sahaja svarUpa jJAnAdi anaMta paryAyavALo huM chuM, anya nathI" e nirdhAra te darzana, ema AtmA jJAna, darzanarUpa be bhede upaga guNanA lakSaNathI oLakhAya che. bhASyamAM ema kahyuM che - AtmAnI be guNarUpe ja vyAkhyA kare che temanA mata pramANe jJAnamAM sthiratA te ja cAritra gaNyuM che, tethI jJAna ane cAritrane abheda ja che. jJAna ja AtmapariNAmamaya vRttirUpe samyaktva che, Asava-nirodharUpa tattvajJAnamAM ekatA te cAritra che; ema pravRttinA bhede jJAnanI ja traNa avasthAo che.
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19O jJAnamaMjarI temaja prathama kriyAnayathI sAdhya che ane tatva (AtmA) pragaTe tyAre sarva jJAnanayathI sAdhya che. kharI rIte jJAnamAM pravRtti te ja cAritra che kAraNake jJAnamaya sevA Atmadharma che. tethI jJAnasvarUpa ja AtmA che. 3 yataH pravRttina maNau labhyate vA na tatphalam / atAtvikomaNijJaptimaNizraddhA ca sA yathA // 4 // bhASArtha - jethI rata (maNiIne viSe pravRtti na thAya athavA tenuM phaLa paNa na pAmIe (rata vecavAthI kiMmata na Upaje), te te maNi che evuM jJAna (buddhi) ane maNi che evI zraddhA jUThI jANavI. anuvAda :-- ja maNi sAce gaNI, ruci kera varte teya, maNinuM phaLa nA meLave, nahi jhera UtaratuM jaya. 4 jJAnamaMjarI - azuddha jJAnanuM niSphaLapaNuM dRDha kare che. jema maNi nathI, temAM maNine Arepa karatAM maNimAM maNinI zraddhA ke tenuM phaLa tethI maLatuM nathI, kAraNa ke maNi dvArA jhera utAravA AdinI je pravRtti thAya che te jUThA maNithI na thAya, e artha che. kahyuM che ke - pulleva muddhI jahase asAre, AyaMtae kUDa kahAvaNe vA / rADhA maNi veru lavappagAse amahagghauM hoi hu jANaesu / / bhAvArtha - kaI caLakatA asAra padArthane mUkha jUThuM ratanuM nAma daI tene rakSaNa karanAra mahA megha maNi mAne, paNa rananA jANakAra (jhaverI) pAse rAdhAmaNi ke vairyamaNi hoya tenA prakAza AgaLa te mUlya rahita Thare che. 4
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 manASTaka 191 tathA thato na suddhAtma-mAvAvA mavet phalaM doSanivRttiA , na tajjJAnaM na darzanam / / 5 / / bhASArtha - temaja jethI zuddha AtmAne je svabhAva tenuM AcaraNa na hoya athavA rAga, dveSa, moharUpa doSanI nivRtti na thAya, te jJAna nahIM, temaja darzana (samakita) nahIM. tethI ja je zrute kevaLa AtmAne jANe te abhedane tathA je kevala eTale saMpUrNa zratane jANe te bheda naye "zratakevaLI ema samayaprAbhUta (samayasAragraMtha) madhye kahyuM che :.. jo hi sueNahigacchai appANamiNaM tu kevalaM suddhaM / taM suyakevali misiNo bhaNaMti loyappaivayarA / / 6 / / jo suyaNANaM savvaM jANai suyakevali tamAhu jiNA / NANaM appA savvaM jahmA suyakevali tamA / / 10 / / artha :-- je jIva nizcaya karIne zrutajJAnathI A anubhava-gocara kevala eka zuddha AtmAne sanmukha banI jANe che tene, lekane pragaTa jANanAra (leka pradIpakara) zIdhare, zrutakevaLI kahe che 9 je jIva sarva zratajJAnane jANe che tene jinezvara zrutakevaLI kahe che, kAraNa ke sarvajJAna AtmA ja che, te kAraNe AtmAne ja jANavAthI zrutakevaLI kahI zakAya che. 10 vaLI, "dano vaMadhanuratha navapAso sattarALIyo vIro ! ___ sesa? paMca aTTha ya pannA-dasa-paMca-parihINA // bhAvArtha:- kaSabhadevanuM zarIra pAMcaso dhanuSyanuM, pArzvanAthanuM nava hAtha ane vIra prabhunuM sAta hAtha, bAkInA AThanuM pacAsa pacAsa dhanuSya ochuM, pachInA pAMcanuM daza daza
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 jJAnamaMjarI dhanuSya ochuM, ane bAkInA AThanuM pAMca pAMca dhanuSya ochuM zarIranuM pramANa che. anuvAda:-- tema na TaLatA doSa te, zuddha na zraddhA jANa jJAna tathA cAritra paNa, che zuddha Atma pramANa 5 jJAnamaMjarI - te prakAre ekAMta dravya AcaraNarUpa cAritranA kAraNe parabhAvarahita svarUpalakSaNa AtmasvabhAvamAM ekatArUpa cAritra na thAya te pravartanathI zuddha AtmasvabhAvanA lAbharUpa phaLa eTale paramAtmapadanI prApti athavA rAga Adi dene abhAva na thAya te te badhuMya pravartana bALalIlA (dhULamAM ghara, khetara AdinI kalpanA karI ramata bALako kare te) samAna che, zuddha AtmasvarUpanA AlaMbana vinA avedyasaMvedyarUpa jJAna che te samyakajJAna nathI, tathA sakala parabhAvanA saMganI upAdhithI thayelA pitAnA azuddha adhyavasAyathI rahita, tatvasvarUpa, amUrta, cinmaya (jJAnamaya) AnaMdarUpa pitAne sahaja svabhAva te ja huM chuM, evA nirdhAra vinAnuM darzana te samyakdarzana nathI. mATe ja zratathI kevala-AtmajJAna te abhedajJAna, utsargajJAna ane zruta akSarene AdhAre sarvadravya upagarUpa bhedajJAna (vyavahAra jJAna), sarva akSara jANanAra jyAM sudhI dravya zubha avalaMbana vALo che tyAM sudhI bhedajJAnI (vyavahAre jJAnI) kahevAya che. samayasAra" (samayaprAbhUta)mAM kahyuM che, (uparanI TIkAmAM be gAthAo AvI gaI che te ja ahIM che) vaLI tyAM AtmasvarUpa jJAna viSe kahyuM che -
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 maunASTaka 193 ahamikko khalasuddho Nimmamao NANadaMsaNasamaggo / tami Thio taccitto sabve ee khayaM Nemi / / 73 // artha :--avazya eka chuM, mamatA rahita chuM, jJAnadarzanathI pUrNa chuM; evA bhAvamAM rahele, te caitanya anubhavamAM lIna thayele huM e sarva kodhAdi Asane kSaya karI nAkhuM chuM. * nirmaLa, niSkalaMka jJAna-darzana upagarUpa AtmA che enuM (AtmAnuM) jJAna te jJAna che. kahyuM che ke :-- dehA-devalI jo vasai deu aNAi-aNaMta / so para jANahu joIyA anna na taM taM namaMta / bhAvArtha -- deha-devaLamAM je anAdi-anaMta deva vase che, te paramadeva che ema hai yegIo ! jANo; bIjAne ThekANe ThekANe na name. AtmajJAnathI ja siddhi che; sAdhya paNa pUrNa Atma jJAna che. tene arthe ja anya darzanavALA vivAda kare che, recaka Adi prakAre pavananI prANAyAma-kiyA kare che, mauna dhAraNa kare che, parvatamAM, vanamAM ane bAgamAM bhame che, te paNa ahaMtanAM kahelAM zAstranA zravaNathI syAddavAda vaDe svapara parIkSAthI nirNaya karelI sva-svabhAvarUpa auSadhi vinA kAryasiddhi thatI nathI. tethI A prApta thayelA avasare anaMta guNaparyAyasvarUpa AtmajJAna AtmA vaDe AtmAmAM karI levA yogya che. kahyuM che ke - AtmAjJAnabhavaM duHkha-mAtmajJAnena hanyate / abhyasyaM tattathA tena, yenAtmA jJAnamayo bhavet // 13
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 jJAnamaMjarI bhAvArtha-AtmAnA ajJAnathI thayeluM duHkha AtmajJAna vaDe TaLe che, te je vaDe AtmA jJAnamaya thAya tevA prakArane abhyAsa karavA gya che. 5 yathA zophasya puSTatvaM, yathA vA vadhyamaNDanam / tathA jAnan bhavonmAda-motmatRpto munirbhavet // 6 // - bhASArtha - jema sajAnuM jADApaNuM (thara) athavA phAMsIe caDhAvavA laI jatA hoya tene kareNanI mALA Adi AbharaNa paherAvyAM hoya tenI peThe saMsAranA gAMDapaNane jANanAra muni Atmadravyane viSe ja saMtuSTa hoya... anuvAda:-- sajAne puSTi gaNe, vadhyAra--zaNagAra; tevI gaNuM bhava-ghelachA, AtmatRpta aNagAra. 6 jJAnamaMjarI -- jema sajAthI zarIra jADuM thAya paNa puSTi mATe tenI keI IcchA karatuM nathI, athavA jene phAMsIe laTakAvavAnuM hoya tene kareNanI mALA Adi paherAve che, tema saMsAranuM svarUpa, saMsArI jIvonI ghelachA jevI pravRtti jANanAra sarva parabhAvanA tyAgI muni anaMta guNavALA AtmasvarUpamAM saMtoSa mAnanAra thAya; saMsAranuM svarUpa, asAra, niSphaLa ane nahIM bhegavavA gya ja jANI muni AtmasvarUpamAM magna thAya che. 6 sulabhaM vAganuccAra-maunamekendriyeSvapi / pudgaleSvapravRttistu yogAnAM maunamuttamam // 7 // bhASArtha - vacananA anuccArarUpa na besavArUpa) mauna te ekendriyamAM paNa sulabha (sukhe pAmIe evuM) che;
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 mInASTaka 195 paraMtu pudgalamAtramAM yoga (mana, vacana, kAyA)nA adhyApAra (apravRtti) rUpa mane te ja uttama (prabhAvazALI) mauna (munipaNuM) che. anuvAda : abelArUpa mauna te, sulabha mUgAMneya hAya, vega na para dravya vahe, uttama munipada soya. 7 jJAnamaMjarI -ekendriya mAM paNa vacana na balavArUpa mauna sulabha, saheluM che, te mauna mekSa sAdhaka nathI. paNa muddagala skaMdhamAM pragaTatA varNa, gaMdha, rasa, sparza, AkAra Adi pratye dravyathI temaja bhAvathI mana, vacana ane kAyArUpI vegonI apravRtti suMdara che, suMdara hovAthI virala che, te pratye vIryanuM pheravavuM ke saMkocavuM na thAya te rU5 mauna prazaMsApAtra, uttama che. bhAvanA - parabhAvane anukULa upayoga ane vIryanuM pravartana te caMcaLatA ke capaLatA che te rokvI te uttama prabhAvazALI, suMdara mauna che. yeganI capaLatA te AtmakArya nathI tethI tene rekavI te kalyANakAraka che. - "karmaprakRtimAM jaNAveluM yeganuM svarUpa - pazamathI pragaTatA AtmAnA vIryaguNanAM asaMkhyaya sthAne che. sarva jaghanya prathama sthAna sUkSma nigadanA jInuM che, eTale sUkSmanigodamAM utpanna thatI vakhate prANIne te sarva jaghanya vIryanuM sthAnaka hoya che. ahIM kevaLI bhagavAnanI praNArUpa chINIthI chedatAM chedatAM chevaTe jenA be bhAga na thaI zake evA jIvanA vIryane chelle
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 196 jJAnamaMjarI aMza ke vibhAga te avibhAga kahevAya che. jIvanA asaMkhyAta pradezamAMnA dareka pradeze jaghanya vIrya guNasthAne paNa tevA asaMkhyaya lekAkAzanA pradeza jeTalA avibhAga aMze hoya che, utkRSTapaNe paNa e ja saMkhyAnuM mApa che chatAM jaghanya padamAM jeTalA avibhAga aMze hoya che tethI asaMkhyaya guNA jANavA temanA jIva pradezanA jeTalA vIryaavibhAgo saMkhyAmAM sarakhA hoya che. bIjA badhAya jIva pradeza rahelA vIrya avibhAge karatAM ochAmAM ochA avibhAge jyAM hoya te jIvanA pradezonA samudAya, ghana karelA lekanA asaMkhyaya bhAganA asaMkhyaya prataramAM rahelA pradeza samUha pramANa eka vargaNA gaNAya che. te jaghanya che kAraNa ke ochAmAM ochA avibhAge yukta che. jaghanya vargaNa uparAMta eka vIrya avibhAga adhika jIvapradezane samudAya, ghana karelA lekanA asaMkhyaya bhAgamAM rahelA asaMkhyaya prataramAM pradeza rAzi pramANa bIjI varganuM che. ethI AgaLa upara jaNAvelI saMkhyAthI be vIrya avibhAga adhika hoya tevA jIva-pradezane samudAya trIjI vargaNa jANavI. ema eka eka vIrya avibhAganI vRddhi pramANe vadhatI saMkhyAvALA jIvapradezanA samudAyarUpa asaMkhyaya varganuM kahevI. te keTalI jANavI? ghana karelA lekanI eka eka pradezanI paMktirUpa zreNinA asaMkhyAtamAM bhAge jeTalA AkAza pradeza hoya teTalI vargaNAone samUha te eka spardhaka jANa. "uttarottara vRddhi vaDe jANe spardhA karatI hoya tevI vargaNa te ahIM spardhakarUpe kahI che." pUrvokta spardhakamAMnI chellI vargaNAthI eka vIrya avibhAga
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 197 13 maunASTaka adhika saMkhyAvALA jIva pradezanA samudAyarUpa AgaLanI vargaNa gaNatAM ema be adhika, traNa adhika paNa nahIM ane saMkhyaya adhika paNa nahIM, paraMtu asaMkhyaya lekAkAza pramANu saMkhyAe adhika thAya, pachI te badhAne samudAya bIjA spardhakanI prathama vargaNa jANavI. pachI eka vIrya avibhAga adhika saMkhyAvALA jIvapradezane samudAya bIjI vargaNuM, be vIrya avibhAge adhika vALA pradezane samudAya, trIjI vaNA ema zreNinA asaMkhyaya bhAge rahelA pradezanA samudAya pramANa vargaNAo thAya tene samudAya te bIje spardhaka pachI pharIthI asaMkhyaya lekAkAzanA pradeza jeTalA vIrya avibhAga adhika thAya teTalI vargaNuonA samudAyanI trIjA spardhakanI prathama varganuM gaNavI. pachI eka eka vIrya avibhAganI vRddhithI bIjI Adi vargaNuo zreNinA asaMkhyayabhAgamAM rahelA pradezanI rAzi jeTalI thAya te badhIne samudAya te trIje spardhaka thaye; ema asaMkhyaya spardhake jANavA. e prakAre pUrvokta spardhake zreNinA asaMkhyaya bhAgamAM rahelA pradezonI rAzi jeTalA thAya tyAre jaghanya ga sthAna jANavuM. te sUkSma nigadanA sarvathI ochA vIryavALA jIvane janmatAM prathama samaye hoya che. pachI A jIvanA adhika thatA vIryanA alhavIryavALA pradezane samudAya te prathama vargaNA, pachI eka vIrya avibhAga vadhatA pradezane samudAya bIjI vargaNA, be vIrya avibhAga adhika pradezane samudAya trIjI varganuM, ema eka eka vIrya avibhAga vadhatI, zreNinA asaMkhyaya bhAgamAM rahelA pradezanI rAzi jeTalI vargaNAone samudAya te prathama spardhaka jANave. ema uparanA
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 jJAnamaMjarI yegasthAnamAM jaNAvelA prakAre bIjA Adi spardhake jANavA. te spardhake zreNinA asaMkhyaya bhAgamAM rahelA pradezanI rAzi jeTalI thAya tyAre temane samudAya bIjuM sthAna jANavuM. pachI bIjA jIvanA adhika vIryanuM upara darzAvyA pramANe trIjuM sthAna jANavuM. ema anya jIvanI apekSAe sarvotkRSTa sthAna sudhI jANavuM. e badhAM gasthAne paNa zreNinA asaMkhyaya bhAgamAM rahelA pradezonI rAzi jeTalAM hoya che. kSaye pazamanI vicitratAne lIdhe A badhA prakAra hoya che ema samajavuM. zaMkA - anaMta che, ane dareka jIvane sthAna hoya che te anaMta vegasthAne ekaMdare thAya te pachI asaMkhyaya legasthAne kema kahe che? samAdhAna :- eka eka gasthAnamAM sarakhA sarakhA pariNAmavALA sthAvara jIve anaMta hoya che. tethI sarva jIvonI apekSAe paNa sarva yegasthAne kevalajJAna vaDe dekhelAM asaMkhyaya ja che, adhika nathI. eka pegasthAnamAM eka jIva ochAmAM ochA eka samaya ane vadhAremAM vadhAre ATha samaya sudhI rahe che. * ema megasthAnanA tAratamya viSe sarva javemAM bahu latAne kama (nIcenI) gAthAmAM kahelA anukrame jANo - suhumanigo AikkhaNa-ppajoga bAyara ya vigala amaNamaNA / apajjalahu paDhamadugurU pajahassiyaro asaMkhaguNo / / samaratamunono unniyara iva phijhA | apajjeyara saMkhaguNA, parama'pajabIe asaMkhaguNA // paMcama karmagrantha gAthA 53-54
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 maunASTaka 199 bAtha -"have 28 belanA gabaLane alpabaddhatva kahe che: sUkSma nidAdi prathama samaye Upane aparyAptapaNAthI ja Avyo tehane sarvathI gabaLa alpa jANa. 1 tehathI bAdara ekendriya aparyApyo prathama samaya Upane aparyApyo aparyAptapaNAthI ja AvyA, tehane sarvathI gabaLa alpa jANa. 2 tethI bAdara ekenidraya aparyApyo prathama samaya utpanna jaghanya gIne gabaLa asaMkhyAta guNa. 3 tehathI beiMdriya aparyAptA jaghanya gIne gabaLa asaMkhyAta guNe, tethI teIdriya aparyApta jaghanya gIne gabaLa asaMkhyAta guNe, 5 tehathI caurendriya aparyApta jaghanya yegIne gabaLa asaMkhyAta guNe, 6 tehathI amaNa, asaMsI aparyAptAne jaghanya gabaLa asaMkhyAta guNe, 7 tehathI maNa-saMjJI aparyAptAne jaghanya gabaLa asaMkhyAta guNe, 8 tethI paDhama pahelA be bela guru-utkRSTa baMdhaka eTale sUkSama aparyAptAne utkRSTa gabaLa asaMkhyAta guNe, 9 tehathI bAdara aparyAptAne utkRSTa gabaLa asaMkhyAta guNe, 10 tehathI sUkSma paryApta jaghanya gIne gabaLa asaMkhyAta guNe, 11 tethI bAdara paryApta jaghanya gIne gabaLa asaMkhyAta guNe, 12 tehathI sUkSma paryApta utkRSTa yegIne gabaLa asaMkhyAta guNa, 13 tehathI bAdara paryApta utkRSTa yegIne gabaLa asaMkhyAta guNe, 14 asamatta-aparyApta pAMcane utkRSTa gIne gabaLa asaMkhyAta guNe, te pachI trasa pAMca paryApta jaghanya egrIne gabaLa asaMkhyAta guNe, tehathI trasanA pAMca paryApta utkRSTagIne asaMkhyAta guNe
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 jJAnamaMjarI ga che te kahe che-caudame bole 15 aparyApta beIdriya utkRSTa gIne gabaLa asaMkhyAta guNe 16 tethI aparyApta caurendriyane utkRSTa yaMga asaMkhyAta guNe. 17 tehathI aparyApta asaMjJIpaMcendriyane utkRSTa yugabaLa asaMkhyAta guNe. 18 tehathI aparyApta saMkSIpaMcendriyane utkRSTa gabaLa asaMkhyAta guNo. 19 tehathI paryApta beidriyane jaghanya vega asaMkhyAta guNe. 20 tehathI paryApta te indriyane jaghanya vega asaMkhyAta guNo. 21 tehathI paryApta caurendriyane jaghanya ga asaMkhyAta guNo. 22 tehathI paryApta asaMkSIpaMcendriyane jaghanya vega asaMkhyAta guNo. 23 tehathI paryApta saMsIpaMcendriyane jaghanya vega asaMkhyAta guNa. 24 tehathI paryApta beIndriyane utkRSTa yuga asaMkhyAta guNe. 25 tehathI paryApta teIndriyane utkRSTa cega asaMkhyAta guNe. 26 tehathI paryApta caurendriyane utkRSTa yuga asaMkhyAta guNa. ra7 tethI paryApta asaMsI padriyane utkRSTa ga asaMkhyAta guNo 28 tehathI paryApta saMjJIpaMcendriyane utkRSTa pega asaMkhyAta guNe." e rIte sthitisthAnakane alpabadutva 28 bolane jANa. vIryanI vRddhie sthitinI tIvra-maMdatAnA bheda paDe te bahAM le ." (ATale artha sthAna mATe pUratuM che. bAkInI gAthAne artha zrImadda devacaMdra bhA. 1 pR. 722 me vAMcI levA bhalAmaNa che.) ema 28 bhede alpabaddhatva jANavuM joIe. meganI bahulatAthI bahukarma grahaNa thAya che, maMdatAthI DAM puddagala
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 maunASTaka 201 grahaNa thAya che, ema pudgala grahavArUpa meMgenI pravRtti hevAthI tene rokavI te uttama mauna che. tRSNavALe bAhA yegane rodhe te paNa tethI zuM? tethI sakala, vimala jJAnAdi anaMta guNonA mahA mAhAbhyarUpa paramAtmabhAvanA rasika janoe pitAnI gapravRtti vaDe pudgala pAchaLa paDavAnI Teva TALavA gya che. 7 jyotirmayIva dIpasya, kriyA sarvA'pi cinmyii| yasyAnanyasvabhAvasya, tasya maunamanuttaram // 8 // bhASArtha - jema dIvAnI badhIya kriyAo, UMcI nIcI jAti thAya te Adi, prakAzamaya hoya che, tema pudgala bhAve je nathI pariNamya evA ananya svabhAvavALAnI badhIya kriyAo utkRSTa mauna (muni paNa) rU5 che. "viyadvastusvabhAvAnurodhAdeva tatkArakAt / viyatsaMpUrNatA, tadutpattau kuMbhasyaivaMdRzA''tmanaH // " e nyAye jJAnInI sarva kriyA jANavI. bhAvArtha - vastusvabhAvane anusAre ja AkAzanuM kAraNa AkAza hovAthI AkAzanI saMpUrNatA gaNAya che. ghaTAkAzanI utpattimAM AkAza kAraNa che, ane te avasthAmAM paNa te AkAzarUpa ja che tema AtmA pitAnA kArakarUpe saMpUrNa che ane sarva avasthAmAM potAnA rUpe ja rahe che. anuvAda - sarveya kriyA prakAzamaya, dIpasama cinmaya hoya; je ananya svabhAvanI, uttama munipada soya. 8
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 jJAnamaMjarI jJAnamaMjarI -- (Atma) tatvanI ekatAmAM pariNamelAnuM vega nigraharUpa mauna eTale svadharmanA pragaTapaNAnA kartA-bhaktAbhAva pratye jeNe sarva vIrya pravartAvyuM che, karma dUra karavA mATe apUrvakaraNa, kiTTIkaraNa Adi pratye vIrthaMkiyA pravartAvI che tethI parabhAva pratye nahIM pravartavArUpa tenuM mauna- ganI capaLatAnuM rakavuM-sarvotkRSTa che. jenI kriyA guNanI utkRSTatA mATe pravartavArUpa vIryanI pravRttirUpa che tenI badhI kriyA cinmaya che eTale svarUpajJAnamaya ke AtmAnA anubhavamAM lInatArUpa che. jema dIpakanI UMcI nIcI, ADIavaLI ti thavArUpa badhIya kriyAo prakAzamaya hoya che, tema parabhAvamAM vyApatA upaga ane abhisaMdhi vIrya (puruSArtha preraNA) rahita je sAdhunI vaMdana-namana Adi guNasthAna ArohaNarUpa badhIya kiyA tatvajJAnathI prakAzamaya hoya che. tenuM mauna (munipaNuM) uttama che. (AkAzanI sarakhAmaNI uparanI TIkAmAM che te ahIM paNa jANavI.) e nyAye jJAnInI kriyA jJAnIne upakAraka jANavI. jJAnanaye (jJAna pradhAna) pravartatI tatvamAM ekatAnA adhyAsavALA mahAtmAnI svarUpane poSatI kiyA jJAnasvarUpa prakAzanuM kAraNa che. AcaraNa nimittanI asakiyA ane AcaraNa dUra karavA mATenI salkiyA nimittarUpa hoya che, tatvamAM magna thayelA mahAtmAne kAraNarUpa thatI nathI, tethI tatvajJAna svarUpamAM ekatArUpa dhyAnamAM lIna thayelA muninA caraNakamaLamAM namaskAra ho !
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 vidyA-aSTaka nityazucyAtmatAkhyAti-ranityAzucyanAtmasu / avidyA tatvadhIvidyA yogAcAryaH prakIrtitA // 1 // - bhASArtha - AtmAthI bhinna anitya para saMgane viSe nityatA eTale nityapaNAnI buddhi tathA navadvAre vahetuM apavitra zarIra tene viSe pavitra(zuci) paNanI buddhi ane AtmAthI bhinna pudgala Adi padArthane viSe AtmatA eTale ahebuddhi tathA mamakAra e avidyA kahI che. tatvathI eTale zuddha Atmadravyane viSe nityatA, zucitA, AtmatA rUpa buddhi ke yathArthajJAna te vidyA ema pataMjali Adi yegavRSTivALA bhegAcAryoe kahyuM che. anuvAda:-- anitya, azuci, anAtma je, bhAse nija, zuci, nitya; avidyArthI, vidyA Itara, tattvathI kahe yegavid. 1 jJAnamaMjarI --AvuM maunASTaka (uparanA aSTakamAM jaNAveluM munipaNuM) yathArtha vidyAthI tatva(AtmA)mAM upagavALA buddhivaMtane hoya che. tethI vidyASTakane upadeza kare che. tyAM nAmavidyA eTale jIvanuM vidyA evuM nAma pADavuM te nAmavidyA pAsA, keDI ke koI AdimAM vidyAnI sthApanA karavI te sthApanA vidyA dravyavidyA te laukika zilpa Adi
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 jJAnamaMjarI rUpa ane alaukika (lekottara) be prakAre che-pravacanarUpa lakattara-vidyA, mahAbhArata-rAmAyaNa upaniSadarUpa ane supravacanikA lekettara vidyA, Avazyaka AcArAMga AdirUpa jANavI. vaLI jJazarIra, bhavya zarIrane vidyAne abhyAsa karyA chatAM tene lakSa (upayoga) na hoya tyAre dravyavidyA kahevAya, athavA heya-upAdeyanI parIkSA rahita upaga rahita puruSanI vAcanA, pRcchanA, parivartana ane dharmakathArUpa vidyA anuprekSA vinAnI paNa cetanAnuM jANavArUpa kArya hevAthI dravya vidyA jANavI, bhAvavidyA te le kettara ahatanAM kahelAM AgamanA rahasyanA abhyAsInI nitya anitya Adi anaMta paryAyarUpa jJAna rU5 upAdeya buddhi, vibhAva Adi anaMta parabhAvanA tyAgarUpa buddhirUpa jANavI. ahIM bhAvavidyAnA abhyAsane prasaMga che. mati Adi jJAnarUpa kSapazamanA nimittavALI indriya Adi naigamanaye vidyA che. sarva jIva dravyo saMgrahanaye vidyA rUpa che, dravyakRta vyavahAra vidyA che, jusUtranaye vAcanAdi vidyA che, zabdane yathArtha upayoga te vidyA che. samadhirUDhanaye kAraNa-kAryAdi saMkararUpa (kAraNakAryarUpe pariName te) savikalpa cetanA kSApazamikI sAdhanA-avasthArUpa vidyA che, ane evaMbhUta nayathI sAdhaka nirvikalpa, tAtvika avasthAmAM hoya te dazArUpa vidyA, tathA keTalAka kevaLajJAnarUpa siddha vidyAne evaMbhUta naye vidyA kahe che. ema zarUAtanA cAra naye dravya nikSepa pramANe kAraNarUpane vidyA gaNe che. tethI chellA traNa naya pramANe bhAvavidyArUpe kAryarUpa uttarottara sUkSmapaNe grahaNa karI che. tyAM kAraNanA udyamavaDe kAryanA AdaravALA thavuM.
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 vidyA-aSTaka 205 anityamAM eTale cetanathI bhinna jAtinA mUrta yugalanA grahaNathI utpanna thayelA parasaMgamAM nityapaNAnI buddhi te avidyA; azucimAM eTale navadvArarUpa chidro vaDe mala bahAra kADhatAM zarIra AdimAM, svarUpathI bhraSTa karAvanAra krodhAdirUpa azuddha pariNAmanAM nimittemAM zuci(pavitra) paNanI buddhi, pudgala Adi ajIva (anAtma) padArthomAM Atmabuddhi eTale ahaMbhAva ane mamatva bhAvanI mAnyatA, A zarIra mAruM che, e huM ja chuM, te puSTa thAya te huM puSTa thAuM chuM evI buddhi-kahevuM, samajavuM, temAM ramaNatA thavI te avidyA, bhrama-buddhi che. je tatvabuddhi zuddha AtmAmAM nityapaNuM, zucipaNuM, AtmApaNuM jaNAve te vidyA athavA tatvaviveka che. ahIM nityapaNuM kahyuM te utpAda, vyaya, dhRvarUpa hovA chatAM mukhyatve gauNa prakAre dravyAstika phUTastha nityatA jANavI. paramArthanA sAdhanamAM pravINa A vidyA jJAna, zraddhAna, ane cAritra svarUpa mokSanA upAyarUpagamAM pravartatA kuzala bhegAcAryoe kahI che. ahIM bhedajJAna sAdhana che. adhyAtmabiMdumAM kahyuM cheH "yAvaMto dhvastabaMdhA abhUvan , bhedajJAnAbhyAsa evAtra mUlaM / yAvaMto'dhvastabaMdhA bhramaMti, bhedajJAnAbhAva evAtra bIjaM // " - bhAvArtha : (doharo) bheda-jJAna abhyAsathI, thayA siddha anaMta, bheda-jJAna vinA nahIM, lahe kaI bhava-aMta. 1 artha :-jeTalA baMdharahita thayA te badhAnuM mULa kAraNa bhedajJAnane abhyAsa ja che. jeTalA baMdhana chedyA vinA bhame che te badhAnuM bIja (kAraNa) bhedajJAnane abhAva ja che. 1
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 jJAnamaMjarI yaHpazyennityamAtmAnamanityaM para-saGgamam / chalaM labdhuM na zaknoti, tasya mohamalimlucaH // 2 // bhASArtha - je AtmAne sadA acalita svarUpe dekhe tathA parasaMgane adhruva, asthira dekhe, tenuM chidra (lAga) meharUpI ceriTI, lUMTAre pAmI na zake tene ThagI ke lUMTI na zake). anuvAda : nitya jue je AtamA, anitya parasaMga; tene mehaThaga zuM Thage? nahi chaLavAne ga. 2 jJAnamaMjarI - je AtmAthI AtmAne sadA acalita svarUpa jue, zarIra Adika parasaMgamane adhruva jue, evA sAdhanamAM udyama karanArane mithyAtvAdi krAMti rU5 cera chaLavAne, cerI karavAne lAga (chidra) meLavI zakti nathI. yathArtha jJAnIne rAga Adi vadhatA nathI, tene AtmA mehane vaza thatuM nathI. 2 taraGgataralAM lakSmI-mAyurvAyuvadasthiram / adabhradhIranudhyAye-dabhravad bhaMguraM vapuH // 3 // bhASArtha - prabaLa buddhizALI lakSmIne samudranA kalela(mejA)nI samAna caMcaLa gaNe, AyuSyane vAyuvege vahI jatuM asthira jue, ane zarIrane AbhalAM (vAdaLAM) jevuM kSaNabhaMgura (vinAza pAmanAra) vicAre. anuvAda - dhana caMcaLa jaLa-hera je, Ayu vAyuvatuM jAya; vAdaLa sama viNase vadhu, samajune samajAya. 3
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 vidyA-aSTaka 207 jJAnamaMjarI - prabaLa buddhizALI lakSmIne samudranAM mAM samAna caMcaLa vicAre, AyuSyane vAyunI peThe samaye samaye vahI jatuM adhyavasAya Adi vidhrovALuM ciMtave ane pudgalanA kaMdhethI racAyeluM zarIra vAdaLAM jevuM vinAzazIla vicAre, te yathArtha ciMtana che. bhAvanA - AtmAnI saMpatti vinAnI pRthvIkAyanA sakaMdha rUpa saMpatti-lakSmI nAmanI ja lakSmI che, kharI saMpatti nathI, temaja jIva jJAna, darzana, vIrya ane sukharUpa bhAva prANathI ja jIve che, amuka kALanA AyuSyarUpa jIvana te bAhya prANanA saMbaMdhanI sthitine AdhAre kahevAya che. te (AyuSya-sthiti) AtmasvarUpa nathI, tathA varNa-gaMdha-rasasparza sahita acetana zarIrarUpa pioTaluM potAnuM svarUpa nathI, te paNa asthira che. e prakAre je asthira ane parabhAva Atmadharmane haNanAra che tene pratibaMdha (meha) zuM kare? tene mATe pitAnA cetanA Adi guNone parabhAva grahaNa karavAnI sanmukha kezu kare ? tethI AtmAmAM AtmaguNenI pravRtti thAya te ja kartavya che. 3 zucInyapyazucIkartuM samarthe'zucisaMbhave / dehe jalAdinA zauca-bhramo mUDhasya dAruNaH // 4 // bhASArtha - kapUra, kastUrI pramukha pavitra vastune paNa apavitra karavAne samartha, tathA mAtAnuM rudhira ane pitAnuM vIrya je azuci (apavitra) che tethI utpanna thayelA evA zarIrane viSe jaLa, mATI Adi vaDe pavitrapaNAne na TaLe te bhayaMkara bhrama zretriyAdi (vedapAThI brAhmaNadi) mUhane (he mUMjhAyelAne) heAya che.
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 jJAnamaMjarI anuvAda :- zucine paNa azuci kare, Upaje azucithI ja; te tanamAM snAnAdithI, zucitA gaNa bhUmabIja. 2 jJAnamaMjarI --yathArtha upayogarahita ajJAnIne deha iMdriya Adi pAMjarAne viSe pANI mATI Adi sAdhanathI pavitratAne bhayaMkara bhrama (bAhya cekhAIne DoLa karanAra zrotriya Adine) hoya che. vaLI je janmathI ja jAte apavitra che te (deha) jaLa pravAhathI zuM pavitratA pAme ema che? ke deha che? kapUra Adi pavitra padArthone paNa apavitra karavA samartha che. malayagirinA caMdanane lepa Adi paNa dehanA saMge apavitra bane che. vaLI ke deha che? strI-2jarUpa mAtAnuM lehI ane pitAnA zuka(vIrya)thI tenI utpatti che. "bhava-bhAvanAmAM kahyuM che. "sukkaM piuNo mAUe, soNiyaM tadubhayapi saMsaThTha / tappaDhamAe jIvo AhArai tattha uppanno // 1 // yUkAisuNayabhakke, kibhikulavAse ya vAhikhitteya / dehammi avadhuvihure susANatthANe ya paDibaMdho // 2 // bhAvArtha - pitAnA zukra ane mAtAnA lehInA saMge utpanna thayele AhAra tyAM utpanna thayele jIva prathama khAya che. 1 jU Adi tathA zvAna AdinA bhakSyarUpa, kRmikuLa (kIDAnA samUha)nuM ghara, vyAdhinuM kSetra (rega utpanna jyAM thAya che te deha) ane smazAna jenuM sthAna che evA zobhA rahita dehamAM jIva pratibaMdha kare che. 2
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 vidyA-aSTaka 209 - tethI asthira, apavitra, upAdhirUpa, navA baMdhanuM kAraNa ane dravya-bhAva adhikaraNa(AdhAra)rUpa dehane snAnAdithI zuM zaNagAra! 4 have, dehamAM AtmApaNAnuM AropaNa paNa bahirAtmapaNAnA doSane samUha che, tethI te dUra karI svarUpamAM AtmAnI pavitratA karavA egya che te viSe upadeza kare che? yaH snAtvA samatAkuNDe, hitvA kazmalajaM malam / / punarna yAti mAlinyaM, so'ntarAtmA paraH zuciH // 5 // bhASArtha - je samatArUpI kuMDane viSe snAna karIne pApathI UpajelA melane taje che te samyaktva bhAvita (aMtara) AtmA pharIne malinapaNane pAmate nathI, mATe aMtarAtmA utkRSTapaNe pavitra che. "vaMghana vottaH jAti" "kadApi baMdhamAM ja nathI" e nyAye samyaphaSTi thaye eTale ja aMze smAtaka (kevaLa) thaye. tethI utkRSTa baMdharUpa maLa samyaphaSTine pharI na Ave e ja sahaja pavitrapaNuM jANavuM. anuvAda :- samatA-kuMDe snAna kara, pApa mela dUra thAya; ati zuci aMtara AtamA, pharI malina nahi thAya. 5 jJAnamaMjarI -- dehathI bhinna AtmAne oLakhanAra, svaparane viveka samajanAra aMtarAtmA parama pavitra jANavA yegya (puruSa) che. rAga-dveSa rahitapaNArUpa samatA e kuMDa che, temAM snAna karIne, pApathI UpajelA melane TALIne pharIthI malinatA na pAme te parama pavitra samyaktvane saMskAravALe AtmA che. "vadhe ja vottarU' e vacana pramANe samyaphadraSTi 14
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 jJAnamaMjarI aMze snAtaka che, vaLI teo utkRSTa sthiti bAMdhatA nathI, te ja sahaja pavitratA che. 5 Atmabodho 'navaH pAzo dehagehadhanAdiSu / yaH kSipto'pyAtmanA teSu svasya baMdhAya jAyate // 6 // bhASArtha - zarIra, ghara, dhana vageremAM AtmapaNAnI buddhi eTale huM ne mAruM evuM jJAna te na lekensara) pAza (phAMso) che ke je AtmAe nAkhyo paNa AtmAne ja (pitAne ja) baMdhanarUpa thAya che. bIje pAza te jenA upara nAkhyuM hoya tene bAMdhe, Atmabedha (anyane AtmA jANavA) rUpa pAza te dehAdika upara nAkhe, paNa tene nathI bAMdhate, nAkhanArane ja bAMdhe che-e Azcarya che. anuvAda:-- tana-dhana-ghara-Adi upara, mamatArUM nava pAza; nAkhanAra baMdhAya che, te aho ! tapAsa. 6 jJAnamaMjarI - he bhavya ! tamane AtmabodhaAtmajJAna baMdhanA kAraNarUpa nathI. kyAM ? deha-dhana-ghara AdimAM je pote rAga pariNAmarUpa pAza nAkhe che, te pitAnA AtmAne ja baMdhanarUpa thAya che. tethI deha, gRha AdimAM je rAgI che, te sarva bhavarUpa pAza vaDe pitAne bAMdhe che, pote potAnA baMdhananuM kAraNa bane che. tethI rAga Adi parabhAve AtmAnA pitAne baMdhanI vRddhinA kAraNe che. 6 mithoyuktapadArthAnA-masaMkramacamakriyA / cinmAtrapariNAmena, viduSaivAnubhUyate // 7 // 1 va: pAThAMtara
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 vidyA-aSTaka 211 bhASArtha -mahAmahIM maLyA je jIva pudgala Adi dravya-paryAya tenA lakSaNa svarUpa te asaMkaraNa (amizraNaanyarUpa palaTAI na javuM) nA camatkArane jJAnamAtra pariNAmavaMta vidyAvaMta jana ja anubhave che. te aMtya vizeSa paryAya je jJAnAdi svalakSaNa teNe jANe "sammati tarkamAM kahyuM che - "aNNoNNANugayANaM, 'imaM taM ca tti vibhayaNamasakka' / jaha duddha pANiyANaM jAvaMta visesa pajjAyA // 47 / / artha - dUdha ane pANInI peThe eka bIjAmAM bhaLelA, otapreta thayelA padArthamAM 'A' ane te e vibhAga kare azakya (agyo che. jeTalA vizeSa che te paryA che. anuvAda:- vidyAvaMta ja anubhave, jJAna mAtra AdhAra; mahemAMhi maLyA chatAM, jaDa cetana camakAra. 7 - jJAnamaMjarI-paraspara maLelA eka ja kSetrane rekIne rahelA dharmAdi padArtho ane pudgale svakSetramAM pariNamelA hevAthI paraspara amilanarUpa (anyarUpe palaTAI nahIM javArU5) camatkAra-eka kSetramAM vyApIne rahevA chatAM koI keInA guNanI Apa-le karatA nathI tethI svarUpe sarva bhinna ja che evI camalkiyAne paMDita-vidvAnane ja anubhava thAya che, te viveka karI zake che. kevA vidvAna jJAnamAtra baLavALA che tethI paMcAstikAyarUpa padArtho keTalAka agurulaghu Adi sAdhAraNa guNe vaDe sarakhA lAgatA chatAM 1 gud I evo paNa pATha che.
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 jJAnamaMjarI gati-sthiti-avagAhana-cetanA-pUraNa-galana Adi lakSaNarUpa asAdhAraNa guNe te badhA padArtho bhinna ja jaNAya che. potAnI azuddha dazAmAM karmanA grahaNa karanAra rUpe grahaNa karelAM pudgalemAM paNa pitAnA guNane praveza thaye nathI, tema ja pudgalanA guNone potAnAmAM praveza thayo nathI; AvI te padArthonI bheda camakiyA bhinna dravya rUpe che; temaja eka dravyane vyApIne rahelA dravya-guNa-paryAnA AdhAra AdheyapaNe abhedarUpe hovA chatAM pitApitAne dharmamAM pariNamavArUpa bheda camakriyA che, temaja dravyathI dravyanI, guNathI guNanI, paryAyathI paryAyanI bhedarUpa camalkiyA vidvAna paMDita ja anubhave che; dravyAnuyeganA jJAna vinAne bIje kaI anubhavI zaktA nathI. "jaM davvakhittakAle, egattANapi bhAvadhammANaM / TganALAro me nA tu yA vinA | bhAvArtha -kavya, kSetra ane kALathI ekatra hovA chatAM je bhAva dharmane zrutajJAnanA baLathI bhinna jANe che te vidyA che. dravyAnuyegamAM lIna rahenArane AdhAkarma Adi doSanI mukhyatA haribhadra pUjo mAnI nathI. te ja prakAre "bhagavatI sUtra" nAmanA pAMcamA aMga zAstramAM che :"samovAsa- gassa NaM bhaMte ! tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA aphAsueNaM aNesaNijjeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM paDilAbhamANe ki kajjai ? goyamA ! bahutarA se nijjarA kajjai, appatare se pAve kamme kajjai."
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 vidyA-aSTaka 213 bhAvArtha - prazna :- tathArUpa zramaNa vA mAhaNane aprAsukana levA gya azana, pAna, khAdya, svAdya padArtho vahorAvavAthI sevAbhAvI zrAvakane zuM thAya? uttara - he gautama, te ghaNI nirjarA kare ane bahu ochuM pApa karma bAMdhe. e zAstranI TIkAmAM ema che -ahIM keTalAka ema mAne che ke (a) saMstaraNa Adi kAraNe ja amAsuka Adi dAnamAM bahu nirjarA thAya che; vagara kAraNe nahIM. kAraNa ke kahyuM che ke -- "saMtharaNammi asuddhaM doNhavi geNhataM ditayANAhiyaM / Aura diDhateNaM taM ceva hiyaM a saMtharaNe // " bhAvArtha --saMthArAmAM azuddha AhAra ApanAra ane lAvanAra banenuM hita hoya che, saMstaraNa (saMthAre karyo hoya tyAre)mAM regInA draSTAMte te hitarUpa che. paraMtu bIjA te kahe che -kAraNa hovA chatAM guNavAna pAtrane aprAsuka Adi dAna devAmAM pariNAmane laIne bahu te nirjarA thAya che ane ati alpa pApakarma lAge che. ema nirvizeSatA hevAthI sUtranI ane pariNAmanI pramANutA gaNavA yogya che. kahyuM che ke -- paramarahassamisINaM, sammatta gaNipiDagadhariyasArANaM / pariNAmiaM pamANaM, nicchayamavalaMbamANANaM // 1 / / caraNakaraNappahANA, sasamayaparasamayamukkavAvArA / caraNakaraNassa sAraM, niccha yasuddhaM na yANaMti // 2 / / bhAvArtha :--samyaka gaNi piTaka (dvAdazAMgI-zrutajJAna) jANanArAmAM uttama RSionuM parama rahasya e che ke nizcayanuM avalaMbana karanArane pariNAma ja pramANabhUta che. 1
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 jJAnamaMjarI caraNakaraNa(cAritrazAstromAM agresara ane svasamaya ane parasamayanI pravRttine mUkI denAra caraNakaraNane sAra, nizcayathI zuddha svarUpa che tene jANatA nathI. 2 sUtrakRtAMgamAM kahyuM che ke - ahAgaDAiMbhujaMti, aNNamaNNe sakammuNA / 3vati viyAnikagA, majurvAsittetti vA kuLo | etehiM dohiM ThANehiM vavahAreNa vijjai / etehiM dohiM ThANehiM aNAyAraM tu jANae / bhAvArtha - je sAdhuo AdhArmika (pitAne udezI taiyAra karelA) AhAra vagerene paraspara upabhega kare che teo potAnA karmathI lepAya che ema na samajavuM, athavA levAtA nathI ema paNa na samajavuM. kAraNa ke e bane pakSamAMthI kaI paNa eka pakSe vyavahAra kare egya nathI e banne pakSamAMthI kaI paNa eka pakSe vyavahAra karatAM anAcAra thAya che ema samajavuM. gItArthane aka9pa kalparUpa che, tatvajJAnIone ja e labdhi hoya che. 7 avidyAtimiradhvaMse dRzA vidyAanaspRzA / pazyanti paramAtmAna-mAtmanyeva hi yoginaH // 8 // bhASArtha -- mithyA buddhirUpa aMdhakArane nAza thatAM tattva-buddhirUpa aMjananA sparzavALI (AMjelI) dRSTi karIne pitAnA aMtarAtmAne viSe ja utkRSTa jJAnavaMta kevaLa AtmAne samAdhi dazAvaMta vegIo dekhe che. pravRtta-cogI sadasata gAyegI ahIM samajavA.
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 vidyA-aSTaka 215 bAhyAbhA te mithyAjJAnI pahele guNasthAne, aMtarAtmA samyaka draSTi, te cethA guNasthAnakathI mAMDI bAramA sudhI, paramAtmA kevaLI, terame tathA caudame guNasthAnake gaNavA. vyakti paNe (pragaTapaNe) bAhyAtmA hoya tene zaktipaNe aMtarAtmA (aMtarAtmA thaI zake tevI zaktivaMta) kahIe; vyaktipaNe aMtarAtmA hoya te zaktipaNe paramAtmA kahIe ane bhUtapUrva nyAye bAhyAtmA kahIe, vyakti paNe paramAtmA hoya te bhUtapUrva nyAye (pahelAM eka vakhate je dazAmAM hatA te apekSAe) bAhyAtmA tathA aMtarAtmA kahIe; e navacanikA jANavI. anuvAda :- avidyA-tama TaLa jatAM, vidyA-aMjana thAya; te paramAtmA yegane, AtmAmAM ja jaNAya. 8 jJAnamaMjarI -- nizcayathI(hi) samAdhidazAmAM pravRttacakra egIe pitAnA AtmAmAM ja utkRSTa, saMpUrNa, siddha svarUpa paramAtmAne jue che -AtmAmAM paramAtmAne nirdhAra kare che. zAthI? tattvabuddhirUpa vidyA, te ja aMjananA sparzathI AjelI draSTie. kyAre? ayathArtha upaga svarUpa ajJAna aMdhakArane nAza thAya tyAre, mithyAtvarUpa aMdhApa TaLe tyAre samyaphadraSTie AtmAne AtmAmAM jue che. tethI ja aneka prakAranA upayogathI, kRta-zAstra abhyAsathI AtmasvarUpanI prApti mATe, tatvanI parIkSA karavA mATe prayatna karavA yogya che. yathArtha AtmasvarUpanuM parijJAna te paropakArI vidyA che. 8
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 viveka-aSTaka karma jIvaM ca saMzliSTaM sarvadA kSIranIravat / vibhintrIkurute yo'sau, munihaMso vivekavAn // 1 // bhASArtha - dUdha-pANInI peThe jJAnAvaraNAdi karma lakSaNa Adi bhedathI bhinna kare che, te vivekavaMta kahevAya. jIva-jIvanuM bhedajJAna te viveka anuvAda:-- paya-pANI peThe sadA, karma-jIva saMga; bhinna kare muni haMsa sama, vivekarUpa praga. 1 jJAnamaMjarI -- (ukta aSTakamAM jaNAvelI) te tatvavidhA sva-paranA bheda karavArUpa viveka vaDe pragaTa thAya che; tethI vivekane abhyAsa kartavya che. heya ane upAdeyanI parIkSA karavArUpa vivecana te viveka che. nAma ane sthApanA rUpa viveka sugama che. dravya-viveka laukikarUpe dhana kamAvAmAM, rAjanItimAM ke kuLanItimAM kuzaLa hoya tene hoya che, paraMtu lakattararUpe dharma-nItimAM kuzaLa hoya tene heya che. bhAva viveka bAhya te svajana, dhana, ane zarIra uparane rAga dUra karavArUpa che ane atyaMtara bhAvaviveka jJAnAvaraNAdi dravya karma ane azuddha cetanAmAM utpanna thatA vibhAva Adi
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 viveka-aSTaka 1. 217 bhAvakarmanI ekatAne bhinna karavArUpa che tenuM svarUpa AgamamAM A pramANe che :-- "pUrva rAjAphA vimAvA sAvano vibhakigaLA | pacchA davA kammA savva-vibhinno niyo appA // " bhAvArtha - prathama rAgAdika vibhAve sarvathI bhinna karavA, pachI dravya karmathI sarva prakAre bhinna pitAne AtmA jANo. temaja "prAkRta'mAM kahyuM che ke -"kAcanA badhA kakaDAnA DhagalAmAM paDeluM rata jhaverI grahaNa kare che, tema samyaphadraSTi sarva vibhAva-parabhAvamAM pariNamelA AtmAne acaLa, akhaMDa, avyaya, jJAnAnaMdamayarUpe pitAnArUpe bhinna karI grahaNa kare che." zrI haribhadra pUjye kahyuM che -prathama kodhAdi doSa upazAMta thatAM mArgAnusArI guNethI tatvajijJAsA jAge che. tatvanA jANa (tatvajJAnI) gurunI sevAthI ghaNA rasapUrvaka zrata (zAstra)ne rasika thAya che; yathArtha jIva-ajIvanA bhedajJAnathI sarva parabhAvathI bhinna AtmAne pAmI bhedajJAnI thAya che, ane te kema karIne AtmAthI bhinna sarva tyajatAM, sarva parabhAvane tyAgI banI siddha thAya che. prathamanA traNa na vaDe laukika ane lekarane viveka thAya che. jusUtraneye dharmasAdhanarUpa viveka thAya che. zabda Adi traNa naye vibhAva dUra karavAthI pazama sAdhanarUpa upaga AdithI kSAyika sAdhaka pariNati paryaMta viveka thAya che, ema anukrame jANavuM. tyAM AtmAne karmanA saMgamAM ekatA thaI gaI che tene bheda jaNAvatAM kahe che -
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 jJAnamaMjarI jJAnAvaraNAdi karma ane saccidAnaMda svarUpa jIvanI kSIra-nIranI peThe sadA ektA thaI rahI che tene lakSaNadi bhede je munirUpa haMsa bhinna bhinna kare che te bhedajJAnI che; vivekavAna che. jIva nitya che, pudgalanA saMyoge anitya che, jIva amUrta che, pudgale mUrta che, jIva acaLa che, pudgalo pharatAM che, caMcaLa che, jIva jJAnAdi anaMta cetanA (upaga) lakSaNavALe che, pugale acetana, jaDa che, jIva svarUpane kartA, svarUpane joktA ane svarUpamAM ramaNatArUpa bhAvamAM sthira che, pudgale kartApaNAdi bhAvathI rahita che, ityAdi lakSaNe vaDe bheda karIne je vairAgyavaMta hoya che te muni, zramaNa vivekavAna che ema jANavuM. dehAtmAdyaviveko'yaM sarvadA sulabho bhave / bhavakoTayA'pi tadbheda-vivekastvati durlabhaH // 2 // bhASArtha - saMsAramAM deha, AtmA (jIva), vacana, citta, caitanya Adine aviveka (judA na jANavA) e sadA sulabha che, te deha, AtmA AdikanuM bheda parijJAna-AtmAnA ekatvapaNAne nizcaya tha kaTi janmamAM paNa atyaMta durlabha che. bheda-jJAtA keIka ja heya. "samaya-prAkRta(sAra)mAM kahyuM che - "sudaparicidANubhUdA savvassa vi kAmabhogabaMdhakahA / eyattessuvalaMbho Na variNa sulaho vihattassa // " artha -sarveya lekone kAma-bhaga saMbaMdhI baMdhanI kathA te sAMbhaLavAmAM, paricayamAM ane anubhavavAmAM paNa
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 viveka-aSTaka 219 AvI gaI che tethI sulabha che; paNa mAtra bhinna AtmAne ekapaNAnI prApti karI sAMbhaLI nathI, paricayamAM AvI nathI ke nathI anubhavamAM AvI, tethI e ja eka sulabha nathI. anuvAda : deha ja AtmA AdirUpa, sadA sulabha aviveka keTi bhave durlabha ati, tene bheda viveka. 2 jJAnamaMjarI -traNa prakAre AtmA che; 1 bAhyAtmA, 2 aMtarAtmA, ane 3 paramAtmA 1. je mana, vacana, kAyA AdimAM AtmApaNuM mAne che, deha ja AtmA che ema sarva pudgala saMbaMdhI pravartanamAM pitApaNuM mAnanAra, temAM ja Atmatva buddhivALe te bAhyAtmA che, athavA mithyAvRSTi che. 2. karmasahita avasthAmAM paNa jene jJAnAdi upagarUpa lakSaNavALA, zuddha caitanyathI oLakhAtA, mahA AnaMda svarUpa, nivikAra amRta avyAbAdharUpa, samasta parabhAvathI mukta AtmAmAM Atmabuddhi thaI che te aMtarAtmA che. samyaka draSTi guNasthAnakathI kSINameha guNasthAnaka paryata aMtarAtma dazA gaNAya che. 3. je kevalajJAna, kevaladarzana sahita che, zuddha siddha che te paramAtmA sagI kevaLI ane siddha ema be bhede kahevAya che. sarvatra paramAtmapaNAnI sattA samAna che. tethI bhedajJAna vaDe sarva sAdhavA gya che. zarIra jIva che, mana vacana kAyAdimAM A jIva che e aviveka saMsAramAM sarvadA sulabha che. zarIra ane AtmAne bhinnapaNe jANavArUpa viveka karaDe bhave paNa prApta thave ati durlabha che. anAdi kALathI pitAnI meLe parabhAvane ekarUpe rahelA hovAthI
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 jJAnamaMjarI pitapitAnAM lakSaNe karIne bhinna jANavArUpa bhedajJAna atyaMta durlabha che. samyaphadraSTi ja bhedajJAna kare che. AtmAthI te nizcaya the durlabha che. AtmA jJAnAnaMdamaya che. parabhAva rAga AdirUpa che, temane bhinna samajavArUpa AtmasvarUpanA rasikapaNuvALa upaga durlabha che. ("samayasAranI gAthA uparanI TIkA pramANe che.) 2 zuddhe'pi vyomni timirAd, rekhAbhirmizritA' yathA / vikAraimizritA' bhAti tathA''tmanyavivekataH // 3 // bhASArtha -- zuddha AkAzane viSe jema timira regathI nIla pitAdi (kALI pILI) rekhAothI vicitratA bhAse che, tema zuddha AtmAne viSe kAma krodhAdi vikAre karIne avivekathI vikArarUpa vicitratA bhAse che. anuvAda :-- cakSudoSathI dekhiye, nirmaLa nabhamAM AkAra; temaja aviveke dase, AtmAmAMhi vikAra. 3 jJAnamaMjarI --jema nirmaLa AkAzamAM, AMkhamAM bhrama utpanna karAvanAra timira nAmane rega hovAthI nIlapIta Adi rekhAothI kAbara-citrA AkAra dekhAya che, asadu upagarUpa avivekane lIdhe rAgAdi azuddha adhyavasAya (bhAva)rUpa vikAre vaDe mizratA, ekatA bhAse che, anAdi vikAranI vikriyArUpe pariNAma dekhAya che. tethI nizcayanaye nirvikAra, akhaMDa cikhUrti (jJAna-mUrti) hovA chatAM paranI sAthe ekarUpa thatAM vikAravALe AtmA dekhAya che. 3. 1 fmajatA pAThAnAra
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 viveka-aSTaka 221 AtmA parabhAvane kartA nathI, te para upAdhithI zuddha AkAzamAM timiraroge rekhAthI vicitratA jaNAya che tema vikAra sahita AtmA jaNAya che ema kahyuM, paNa anyanA vikArathI (AtmAmAM) vikAratA kema kahevAya ? tene uttara ApatAM kahe che - yathA yodhaiH kRtaM yuddhaM, svAminyevopacaryate / zuddhAtmanyavivekena karmaskandhorjitaM tathA // 4 // bhASArtha -jema subhaToe kareluM yuddha svAmIne viSe upacAra karI kahevAya che, sevakoe karele jaya parAjya svAmIne gaNAya che, tema aviveke karele karma puddagalane puNyapApanA phaLarUpa vilAsa zuddha AtmAne upacArathI gaNAya che. anuvAda - ddhA yuddha kare chatAM, tRpamAM upacAra karAya temaja aviveke kahe, zuddhAtmA karma kamAya. 4 jJAnamaMjarI --subhaToe kareluM yuddha yuddhanA svAmI rAjAmAM AropAya che; jaya, parAjaya, harSa, zeka, kIti, apakIrti Adi svAmInAM manAya che. "A rAjA jItyA, A rAjA hAryA" ema lekamAM kahevAya che, te svAmIpaNane aMza mamatAthI ekatA manAyAne lIdhe che, te prakAre saMgraha naye zuddha AtmAmAM ajJAna-asaMyamarUpa aviveka vaDe jJAnAvaraNAdi karmone samUhanuM sAmrAjya varte che. tethI svasvarUpanuM kartApaNuM, bhaktApaNuM palaTAtAM grAhakatA Adi zaktionA grahaNathI tenA akartApaNAne upacAra jIvamAM thAya che.
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 jJAnamaMjarI asadu Aropa te upacAra che. parabhAvanA kartApaNu Adi pariNatinA abhAvamAM upAdhinA kartApaNuM Adine upacAra anAdi nathI. 4 pharIthI te ja vAta kahe che; para prasaMgane laIne caitanyamAM thayele bhrama darzAve che - iSTakAdyapi hi svarNa pItonmatto yathekSate / AtmA'medabhramastadvad-dehAdAvavivekinaH / / 5 / / bhASArtha -jeNa dhaMtUre pIne gAMDe thayele mANasa ITa Adine paNa kharekhara suvarNa dekhe che, tema zarIrAdine viSe AtmA sAthe ekapaNane viparyAsa (bhrama) avivekI puruSane jANa. anuvAda :- dhaMtUro pInArane, ITa suvarNa jaNAya; avivekIne tema bhrama, deha svarUpa manAya. 5 jJAnamaMjarI - "IvatarathayA' pramANe dhaMturAthI jenuM citta bhamI gayuM che tene mATInA samUharUpa ITa Adi paNa nizcayathI enuM dekhAya che. tenI peThe tatvajJAna rahita avivekI puruSane zarIra Adi cetanarUpa-AtmApaNe-abheda bhAsavArUpa bhrama thAya che. zuddha AgamanA zravaNa vinA pitAmAM ane paramAM bheda bhAsatuM nathI, tethI parane pitAnA AtmApaNe jANavAthI ane pitAne pararUpe abhedapaNe mAnavAthI anaMtakALa paribhramaNa thayuM. tethI A aviveka tajavA gya che. 5
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ 223 15 viveka-aSTaka icchan na paramAn bhAvAn vivekAdreH patatyadhaH / paramaM 'bhAvamanviSyan aviveke na majjati // 6 // bhASArtha -paramabhAva grAhaka naya saMmata zuddha caitanya bhAva sivAyanA bIjA rahyA je sAtvika, rAjasa, tAmasa bhAva tene vAMchanAra viveka-girinA apramattatArUpa zikharathI heThe paDe che; sarva-vizuddhi AtmabhAvane anveSanAra (jenAra) avivekamAM nimagna thatuM nathI. tethI ja apUrvakaraNe sAdhu anaMta Rddhi pAme paNa tyAM Asakti (saMga-mUcha na dhare. sAtaddhi raseSvaguruH prAyaddhivibhUtimasulabhAmanyaiH / saktaH prazamaratisukhe na bhajati tasyAM muni: saMgam // 1 // yA sarva suravaraddhiH vismayanIyAnagAraddhirnArthayati / nArghati sahasrabhAgakoTi-zatasahasraguNitApi / / 2 / / bhAvArtha :-anyane asulabha evI trAddhi pAmIne paNa muni zAtA addhi gAravarUpa rasamAM meTAI mAnatA nathI, paNa prazamanA anubhavathI thatA sukhamAM Asakta rahI ddhiomAM saMga (Asakti) dharatA nathI. 1 surendranI Rddhio jene hajArame bhAga gaNAya tethI karoDa lAkha guNa aNagAra (sAdhu)nI addhi vimaya (navAI pamADe tevI hovA chatAM tenI muni IcchA karatA nathI. 2 anuvAda - parama zuddhi Icche na je, paDe viveka giri heTha, parama bhAva Icchaze, nahIM-DUbe aviveka TheTha. 6 1 bhAvamandijInuM navi nimannati evo paNa pATha che.
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 jJAnamaMjarI jJAnamaMjarI --paramabhAva grAhaka nayathI saMmata zuddha caitanyane anusaratA sarva dharmo (guNo)ne pariNAma sahita, utsarga zuddha ne upadezelA nitya-anitya Adi anaMta bhAvane nahIM IcchanAra tatvajJAna tatvaramaNarUpa parvatanA zikhara uparathI nIce paDe che, viveka rahita thAya che. zuddha tAdAmya svarUpa sarva vizuddha AtmasvabhAvane syAdvAda upaga sahita vicAra karanAra ajJAna-asaMyamamAM magna thatuM nathI. adhyAtmasvarUpanI ekatAne anubhava karavAmAM pravartanAra parabhAvanuM cUraNa karavAmAM cakravartI ja che. ema sarva parabhAvarUpI gAMDapaNane dUra karavAmAM kuzaLa zuddha AtmajJAnanI ramaNatAnA anubhava mATe yajJa kartavya che; vartamAna pariNati (arvAcIna pariNati) mATe nahIM. tethI ja apUrva karaNamAM praveza karanAra muni aneka RddhionA lAbhamAM Asakti dharatA nathI. sarva navA guNonI prAptimAM apUrvakaraNa thAya che. sammadesa (dara) savva virai, aNavisaMjoyadaMsakhavage ya / moha samasaMta khavage khINa sayogI yara guNa seDhI // 1 // bhAvArtha : 1 samyaphadraSTi, 2 dezavirati (zrAvaka), 3 sarvavirati, 4 anaMtAnubaMdhIne viyejaka (anaMtAnubaMdhI kaSAya sattAmAM hatuM tene apratyAkhyAnAdi anya kaSAyarUpa pariNumAvanAra te visaMyejaka kahevAya che), 5 darzanamohane kSaya karanAra, 6 upazama zreNae caDhelA muni, 7 upazAMta meha nAmanA agiyAramA guNasthAnake vartatA muni, 8 kSepaka zreNIe caDhelA yegI, 9 kSINameha nAmanA bAramA guNasthAnane prApta thayelA yegI, 10 sagI kevaLI nAmanA
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 viveka-aSTaka 225 teramA guNasthAne vartatA paramAtmA ane 11 agI guNasthAne vartatA paramAtmA ema 11 guNazreNIo che temAM prathama guNazreNImAM traNa karaNa ane bAkInI daza zreNIomAM apUrvakaraNa ane anivRttikaraNarUpa be karaNa karavAnAM hoya che. e prakAre apUrva apUrvakaraNe caDhatAM caDhatAM karmanAM daLiyAM dUra thAya che. (uparanI TIkAmAM lakhelI be gAthAo chellI che.) 6 AtmanyevAtmanaH kuryAt yaH SaTkArakasaGgatim / kovivekajvarasyAsya vaiSamyaM jaDamajjanAt // 7 // bhASArtha - je cha kArakane arthInagama (ghaTanA) AtmAne AtmAne viSe kare, tene pugala-prasaMgathI (jaLamAM snAna karavAthI) thatA avivekarUpa viSama javara (tAva ekAM. tarIo vagere) kyAMthI Ave ? AtmA te ja svataMtrapaNe jJapti (jANavAnI kriyA kare che te mATe AtmAne pite kartA, "jJAnavanirvacai vikArya prANa' pariNAma bhaje che te mATe karma upage sAdhaktama thAya che te mATe karaNa che Ape ja zubha pariNAma-dAnapAtra che te mATe saMpradAna che; pUrva pUrva jJAnaparyAyathI uttara uttara jJAna paryAya sAruM che te vileSavidhipaNA mATe apAdAna che; sAmAnya dhAre vizeSa pariName che. jema sAmAnya dhAre kaDuM, kuMDaLa Adi paryAya, e rUpe AdhAra che. e abhede paTUkArakasaMgati vakhANuM (kahI). naya paMDita nayAMtare paNa vakhANavI. jaDa majajana ke jala majajana te zleSa chAMya sAmAnya dhAravI. avivekI, tAvavALAne pANImAM DUbakI 15
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 jJAnamaMjarI khAvAthI vizeSa javara thAya che. anuvAda - par kAraka ekatva jyAM, lahe jIvanuM jIva mAMya, aviveka-javara viSamatA, jaDa-majajanathI ne tyAMya. 7 jJAnamaMjarI - kartA, karma, karaNa, saMpradAna, apAdAna ane adhikaraNarUpa pitAnA cha kArakenI ekatA eka pitAnA AtmadravyamAM ja je (AtmAnA kartApaNAnI pravRttinA vibhAga karavAmAM kuzaLa) puruSa kare te puruSane aviveka (ajJAna) rU5 tAvanI viSamatA kyAMthI thAya ? jaDamAM magna thavAnA kAraNe avivekarUpa tAva Ave che. "minavA e pATha paNa che. tyAM mUrkhatA (jaDimA-mUDhatA)ne Aveza te ajJAna varanuM kAraNa che, ema samajavuM. athavA "mannanA pANImAM DUbakIo khAIne khUba nAhavAthI bhAre tAva caDhI Ave che. ahIM cha kArakanI vyAkhyA zrI vizeSAvazyakane anusarIne kahe che - AtmA kartA che tathA je kartA-AtmA che te anya che te kAraka cakavALe che svaguNamAM pariNamavArUpa, jANavAnI kriyAne AtmA kAraka hovAthI kartA che, jJAnAdi anaMta guNanI pravRtti kArya che guNe kAraNa (karaNa) rUpa che, guNaparyAnA utpAda paryAnuM AzA pAtra hevAthI saMpradAna che; nAza pAmelA paryAnuM bhinna thavApaNuM hovAthI apAdAna che; tathA anaMta guNaparyAye AdhAra hovAthI AtmA AdhAra (adhikaraNa) che. AtmAmAM AtmA AtmAne AtmAvaDe AtmA mATe AtmAthI pariNamana vRttio kare che.
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 viveka-aSTaka 227 zrI jinabhadra pUje kahyuM che - "kAraNamahavA chaddhA, sataMtotti kAraNaM kattA / kajja pasAhagatamaM karaNaMmi u piMDadaMDAI / / " vyAkhyA -athavA cha prakAre kAraNa che. temAM svataMtrasvAdhIne kAraNa te kartA che. jemake ghaDAne kartA kuMbhAra che. te pramANe AtmAmAM vyApIne rahelA abhedarUpa guNonI svasvarUpe pariNamavArUpa kAryanI vyApArarUpa pravRtti - kiyA kare che tethI AtmA kartA che. kAryane prakRSTapaNe sAdhanAra kAraNa te karaNa che. upAdAna ane nimitta e be tenA bheda che. tyAM ghaDAmAM mATIne piMDa upAdAna kAraNa che, daMDa Adi nimitta kAraNa che. te pramANe AtmA kartA, jJAnAdi kArya che. temAM svasattA pariNati te upAdAna kAraNa che svarUpa zuddhi zuddha pAriNamika kAryamAM nimittane abhAva che. tethI karmane kSaya karavArUpa ane zuddha AtmAnA pragaTavArUpa sAdhana kAryamAM paNa AtmA kartA che, tatvasiddhi kArya che. jJAna, darzana, cAritra, vIryarUpa AtmaguNo svadharma sAdhanane avalaMbanArA upAdAna kAraNarUpa che ane nirvikAra vItarAganA vAkyo Adi nimitta kAraNa che. kammaM kiriyAkaraNaM mihaniviTTho jaha na sAhoi / ahavA kammaM kuMbho sakAraNaM buddhi heutti // 1 / / bhavvottiva jogottiva sakkAti va sosarUva lAbhassa / karaNaM sannibhaMmi vijannAgAsatthamAraMbho // 2 // vajhaM nimittAvikkhaMkajja ciya kajjamANakAlaMmi / hoi sakAraNamiharA vivajjayA bhAvayA hojjA // 3 //
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 jJAnamaMjarI - vyAkhyA -kartA vaDe je karAya che, racAya che te karma e vyutpattithI kahevAya che. te kriyA kaI? ghaDA pratye kartAne vyApAra(pravRtti)rUpa te kiyA kuMbharUpa kAryanuM kAraNa che evI pratIti sarvane che. keI prazna kare che -kuMbhAra ja ghaDe karate jaNAya che, paraMtu ghaDe karavAmAM kaI kiyA pravartatI dekhAtI nathI. tene uttara de che - ahIM kuMbhAra kaMI kriyA-rahita beThe rahe tepaNa ghaDo thatuM nathI tethI tenI ceSTA, pravRtti te kriyA che, te ghaDAnuM kAraNa kema na gaNavI? athavA kartAnI prabaLa IcchA thavAthI thate kuMbha ja karma che, te ja kArya che, te te kAraNa kevI rIte bane? game tevI tethI kArya thaIne pitAnuM ja kAraNa bane e agya lAge che. ghaDo ghaDAnuM kAraNa kyAMthI bane? e prazna thaye. kuMbha karavAnI buddhi kAraNa hevAthI ema kahyuM che. badhAya buddhimAM saMka95 Ave te pramANe kuMbha Adi kArya kare che. e vyavahAra che. ghaDo karavAnI IcchAthI mATIne ghaDe thAya che, tethI buddhi vaDe avalaMbanapaNe kAraNe thAya che. ema (zaMkA karavA) kahevA yogya nathI ke kheda rahita hoya tyAre ema kaho kemake tema na hoya te buddhi hovA chatAM ghaDo banatuM nathI, te buddhinuM AlaMbana zA kAmanuM ? dravyarUpe te sadA hoya che. vaLI A je mATIne ghaDe kAryarUpa che tenuM ja kAraNa vicArIe chIe tethI buddhithI vicArele ghaDo te tethI judo ja che tethI tene kAraNarUpa gaNave agya che. uttara - tamAruM kahevuM ThIka che; paNa bhUtakALanA padArthomAM upacAra thAya che tema bhaviSyamAM thanAra padArthomAM
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 viveka-aSTaka 229 ekatAnI buddhi gaNIe te emAM kaMI deSa nathI. mATIne piMDa, tene UMce naLa je AkAra Adi kAraNanA kALe paNa kuMbhArane pUchIe ke tuM zuM kare che? te te kahe ke ghaDo karuM chuM. buddhinA nirNayathI taiyAra thayelA ghaDAnI kAraNa sAthe bhavya, megya, upajAvI zakAya te hovAthI sahelAIthI kArya paNa pitAnuM kAraNa gaNAya che. avazya karmanuM kAraNa paNuM mAnavA yaMgya che. kAraNa ke tethI sarva kAraNanI samIpatA hevA chatAM kezArtha prAraMbha (ghaDAnI taiyArI) thatuM nathI, paraMtu dhArelA kArya mATe taiyArI thAya che, kAraNa ke tenI sAthe avinAbhAvI saMbaMdha che. tethI te kiyAnuM kArya paNa potAnuM kAraNa che te ja taiyAra thaye piMDathI jude kApI levAnI) derI Adi hovA chatAM kiyA karatI vakhate aMtaraMga buddhimAM vicAreluM kArya thAya che, pitAnuM kAraNa te svakAraNa, bIjuM nahIM, je buddhi vaDe prathama vicAreluM kArya thatuM hoya te zUnya manavALe banI joyA kare te ghaTakAraNa ekaThAM karelAM hovA chatAM zakerAM, tAvaDI Adi bIjuM kaMI kArya bane athavA kaMI na paNa bane tethI buddhimAM raheluM kArya paNa pitAnuM kAraNa mAnavA gya che. vizeSa zuM kahevuM? jyAM jyAM jema jema yuktithI ghaTe te te prakAre buddhimAne karmanuM kAraNa paNuM kahevuM. nahIM te karmanuM kArakapaNuM kare te kAraka-ema gaNatAM cha kAraka thaze nahIM. deuM sa jassa taM saMpayANamiyataMpi kAraNaM tassa / hoI tadatthitA tu kIrae taM viNA jaMso / / vyAkhyA -jene te na paryAya ApavA gya che,
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230 jJAnamaMjarI tenA pratye saMpradAna che, te paNa tenuM kAraNa che. je vastu tenA astitvapaNe te rUpe hoya, no paryAya na grahe te kAryanI utpatti na thAya. tethI ema kahyuM ke na paryAya grahavAthI ja kAryanI siddhi thAya che. ___ bhUpiMDAvAyAo, piMDovA sakkarAdavAyAu / - cakkamahavA vopAdANaM kAraNaM taM pi / vyAkhyA - pRthvI-mATIne piMDa TaLI jAya che, retI Adi paNa dUra thAya che ane caka Adi AkAranI utpatti thAya che te apAdAna kAraka kAraNa thAya che. piMDa dUra thatAM paNa ghavapaNe mATI rahe che te apAdAna, athavA apekSAe piMDamAMthI retI vagere dUra thatAM bhinna karatAM paNa piMDanuM dhruvapaNuM hevAthI piMDa apAdAna che. ghaTa, ke cakra Adi AkAra dUra thatAM paNa kAyama rahenAra mATI apAdAna gaNAya che. vasuhA saMcakakamarUvamiccAi saMnihANaM jaM / kuMbhassa taMpi kAraNamabhAvao tassa jaha siddhi // vyAkhyA - ghaTane caka AdhAra (saMnidhAna) che, cakane paNa bhUmine AdhAra che. pRthvIne AkAzane AdhAra che, ane AkAza pitAne AdhAre raheluM hovAthI, tene pitAnA svarUpane AdhAra che. ema je kaMI nikaTanA saMbaMdha ke paraMparAe ghaDAne AdhAra gaNAya che te badhAM tenAM kAraNa che, tene abhAve ghaDAne abhAva siddha thAya che. e ja prakAre AtmA viSe paNa jema AtmA pitAnA guNene rtA che jJAna, darzana, ramaNa, anubhavarUpa guNanI pitapotAnI pravRtti te kArya che, te ja guNa sattAmAM rahyA
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 viveka-aSTaka 231 che te nirAvaraNa ane akaraNarUpa che temanI ja utpAdaguNenI pariNatirUpa paryAyanuM navuM pragaTavuM te saMpradAna che. te ja jJAnAdi guNanA paryAyanA nAzarUpa apAdAna che. AtmAnA asaMkhyaya pradezarUpa pitAnuM kSetra samasta guNaparyAne AdhAra che. ema svasvarUpa SakArake svakArya utpanna kare che, e kAraka pariNatinuM jJAna te saddaviveka che. te viveka vaDe sarva viSamatAne abhAva thAya che, e lekane artha che. prasaMgAnusAra kahe che ke kArakatA te AtmapariNatinI kartApaNArUpa Atmazakti pariNAma che. te sadAya nirAvaraNa hovA chatAM baMdha kAryanA kartApaNane lIdhe karmarUpane kartA banya che, te ja samyaphajJAnarUpa upagathI grahaNa karelA pitAnA svarUpanA lAbhane abhilASI banI potAnA guNenA pragaTapaNarUpI svasAdhana svarUpa kAryane kartA thatAM te ja saMpUrNa AnaMdasvarUpa siddhadazAmAM svarUpa guNemAM pariNamana jJAyatA Adi mULa kAryane kartA bane che ema jANavuM. 7 saMyamAstra vivekena zANenottejitaM muneH / dhRti-dhArolbaNaM karma-zatracchedakSamabhavet // 8 // bhASArtha --saMyamarUpa zastra jeNe vivekarUpa zarANe utkRSTa tejavALuM karyuM che ane saMtoSarUpa dhAra kADhI tIkSNa (ulmaNa-utkaTa) karyuM che, tevA munine te karmarUpa zatrune chedavAne viSe samartha thAya. anuvAda:-- viveka zarANe tIkSaNa karI, saMyama-zastra-zruti-dhAra; karmazatruzira chedavA, samartha muni taiyAra. 8
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 jJAnamaMjarI jJAnamaMjarI - parabhAvanI nivRttirUpa saMyama e ja astra, tene svaparanA bhedajJAnarUpa zarANe utkRSTa tejasvI banAveluM ane saMtoSarUpa dhAra kADhI tIkSaNa kareluM te saMyamAstra jJAnAvaraNAdi zatrune chedavA samartha thAya che. eTale anAdi mithyAtva asaMyama, ajJAnamAM rahele jIva, viziSTa utkRSTarUpe svadharmanI bhrAntithI parabhAvamAM ekatArUpa viparyAsathI kartA, bhoktA, grAhaka Adi banI azuddha pariNati vaDe karelA) zubhAzubha saMyoganA bhogathI rAga-dveSarUpe pariNamatAM, saMsAramAM bhame che, te ja jIva, traNe lekanA prANIo pratye vatsala evA ati kahelAM parama Agamane vega pAmI, tavarahasya samajI svaparanA viveka vaDe parabhAva ane vibhAvathI nivRtta thaI, zuddha AtmAnA svabhAvamAM rucivaMta banI sarva Asavane rekI, paramAtmasvarUpane sAdhaka bane che. tethI ja sva paane rane bheda jANavArUpa vivekane abhyAsa kartavya che. 8
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 mAdhyastha-aSTaka sthIyatAmanupAlambha, madhyasthenAntarAtmanA / kutarkakarkarakSepa-styajyatAM bAlacApalam // 1 // bhASArtha -kutarka-kAMkarI nAkhe ghaNAne ela (Thapake) Ave mATe kuyukti (kutarka) rUpa kAMkarA nAkhavA cheDI de ane zuddha aMtaraMga pariNAme (aMtarAtmA thaI) rAga ane dveSa bannemAMthI koI pakSamAM nahIM jatAM madhyastha raho te ThapakAne pAtra nahIM thAo. anuvAda : aMtarAtma madhyastha thA, nahi Thapake je koI bALa-capaLatA taja, bhalA, kutarka-kAMkarA khAI. 1 jJAnamaMjarI - vivekI rAga-dveSa rahita hoya che, zubha azubha saMgamAM madhyastha rahe che, tethI madhyasthatAnuM nirUpaNa have kare che. bhAvanA :-dharmadhyAnanA avalaMbanarUpa cAra prakAranI bhAvanA che; 1 maitrI, 2 prada, 3 karuNA, 4 madhyastha. temaja: mAUMDA Tigif, Pr-bhUraloDa ra TutiH | mucyatAM jagadapyeSAM, matima~trI nigadyate // 1 // apAstAzeSa-doSANAM vastutattvAvalokinAm / guNeSu pakSapAto yaH sa pramodaH prakInitaH // 2 // dIneSvArteSu bhIteSu, yAcamAneSu jIvitam / upakAraparA buddhiH kAruNyamabhidhIyate // 3 //
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 jJAnamaMjarI krUrakarmasu niHzaMkaM devatAgurunindiSu / AtmazaMsiSu yopekSA tanmAdhyasthamudIritam // 4 // bhAvArtha :- (anuSTrapa) mA kare ke kadi pApa, koI duHkhI thaze nahIM, badhAye mekSa pAme e, mati, maitrI budhe kahI. 1 sarva de tajyA jeNe, oLakhe vastu-tattvane; temanA guNamAM prIti, pramAda sujJa te gaNe. 2 dIna duHkhI, bhaya brAnta, jIvavA yAcanA kare; temanA hitanI buddhi, karuNu kahI jinavare. 3. nizaMka kUra-karmI ne, niMde je guru-devatA svavakhANa kare tenI upekSA te madhyasthatA. 4 athavA parahita-ciMtA maitrI, paraduHkha haravAtaNuM mati karuNA para sukhathI sukhI muditA, upekSA para doSa avagaNanA. 1 ema bhAvanAnAM lakSaNa yegazAstramAM kahyAM che. vyavahAra nayathI, nizcayanayathI, zubhaazubhapaNe pariNamelA sarva jIva ane pudgale pratye rAgadveSa rahitapaNe pariNamavArUpa madhyasthatA che. te nAma Adi bhede cAra prakAre che, temAM dravya madhyasthatA upaga rahita, sAdhya-sAdhananA bhAna vinAnAne hoya che, bhAvamadhyasthatA muninI madhyasthapariNati che. prathamanA cAra naye dravya madhyasthatA che; chelA traNa naye bhAva madhyasthatA che; sAdhana kALe sAdhanArUpa hoya che, ane vItarAgane sarva anya jIva ane pugala samUha pratye nathI rAga ke nathI keSa; te siddharUpa madhyasthatA utsarga evaMbhUta gaNAya che te viSe kahe che :
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 mAdhyastha-aSTaka 235 he uttama puruSe ! ekAMta ajJAnamAM rAcanAra ajJAnInI, vastusvarUpanA lakSa vinAnAM vacanarUpa capaLatA taje zAthI capaLatA thAya che? kuyuktirUpa kAMkarA pheMkavAthI. te zuM karavuM? rAga-dveSane abhAvarUpa madhyasthatAthI sAdhaka AtmA (aMtarAtmA) rUpe sAdhakapaNAmAM Thapake na maLe tema rahevuM. madhyasthane svabhAvanI hAnirU5 Thapake gaNavo. 1 __ manovatso yuktigavIM mdhysthsyonudhaavtii| tAmAkarSati pucchena tucchograhamanaH kapiH // 2 // bhASArtha:- madhyasthapuruSanA manarUpI vAcharaDe te yuktirUpI gAyanI pAchaLa doDe che, jyAM yukti hoya tyAM ja madhyasthanuM citta Ave; paNa tuccha AgrahavALA puruSanA manarUpI vAnara te yuktirUpI gAyane pUMchaDethI tANe che. kadAgrahInuM citta yuktinI kadarthanA kare, e artha che. anuvAda :- mana madhyasthanuM vatsa che, yukti-gAya saha jAya; tucchAgrahInuM mana-kapi, tANe puccha sadAya. 2 jJAnamaMjarI -- madhyasthanuM mana vAcharaDuM che, te yathArtha vastusvarUpanA bhedajJAnanA kAraNabhUta yuktirUpI gAyanI pAchaLa jAya che; pakSapAtanA abhAve yathArtha upayoga svarUpa rahe che. samyaphajJAnarUpa gAyane tuccha AgrahavALAnuM manarUpI vAMdaruM, syAdvAda-utsarga apavAda anusAra upagazUnya manamAM kadAgraha bharelA hevAthI vAMdarA samAna mana, pUMchaDuM pakaDI kheMce che eTale gatimAM vidhra kare che; kadAgrahavALAnAM manamAM yathArtha yukti prasaratI nathI, pakSApakSavALI ja temanI dRSTi hoya che, tattavRSTi hetI nathI. 2
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236 jJAnamaMjarI nayeSu svArthasatyeSu mogheSu paracAlane / samazIlaM mano yasya sa madhyastho mahAmuniH // 3 // bhASArtha -pitApitAnA abhiprAye sAcA paNa bIjA naya yukti karI calAve tyAre je niSphaLa che, kemake sarvanaya sapratipakSa che, te tene viSe jemanuM mana pakSapAta rahitapaNuM (sarakhe svabhAva) dharanAra che, te mahAmuni madhyastha che. je ekanaya pakSapAtI hoya te adraSTa siddhAMta (siddhAMtanA ajANu) kahIe. kahyuM che ke - ' niyavayaNijje saccA savvaNayA paraviyAlaNe mohA / te puNa adiTha samao vibhayai sacceva alie vA / / bhAvArtha -sarva naye pitAnA abhiprAye sAcA che, paranaya calAve tyAre niSphaLa che; vaLI te sAcA ja che ke jUThA ja che, ema eka nayane pakSapAta karanAra siddhAMtane jANanAra nathI. anuvAda :-- sva arthe naya satya sau, parapakSe nahi satya; apakSapAtI mana naye, te mahAmuni madhyastha. 3 jJAnamaMjarI :--mahAmuni madhyastha kahevAya che. temanuM mana anya na vaDe kahelA vastudharmomAM, temanAM pravartanamAM samabhAvavALuM, potAnA pakSapAta rahita hoya che. naye kevA hoya che? pitAne abhiprAya sthApavAmAM kuzaLa, satya hoya che; para abhiprAya sthApavAmAM niSphaLa, parAkSa sthApavAmAM asatya; mAtra svamata-sthApana dhIra hoya che. yathArtha bhedajJAnanA abhyAsI ISTa-aniSTatA rahita upagavALA, zama guNavaMta muni madhyastha hoya che,
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 mAdhyastha-aSTaka 237 have nayanuM svarUpa vakhANe che - aneka dharmonA samUhavALI vastunA eka dharma vaDe vastune khyAla darzAvatuM eka aMza-darzaka jJAna naya nAma dharAve che. A nitya ja che, A anitya ja che, ema ekAMta jJAna, eka pakSanA sthApanarUpa naya pitAnA arthane grahaNa kare te mithyAjJAna che. sarvanaya sthApana karatuM, sarva svabhAvAtmaka vastusvarUpanI apekSA rAkhatuM, gauNa-mukhyapaNe, je kahevAyuM te uparAMtanA svabhAva nathI kahevAyA tene lakSa rAkhatuM eka aMzarUpa jJAna nayajJAna kahevAya che. te naya je anya nayane virodha kare, niSedha kare che te durnaya evuM nAma pAme che. sarva nayanI apekSA sahita svarUpanI vRttirUpa jJAna te sunaya che. sammati tarkamAM kahyuM che ke - tamhA savve vi NayA micchAdiTThI sapakkhapaDibaddhA / aNNoNNaNissiA puNa havaMti sammattasabbhAvA // 21 // artha - tethI mAtra potapotAnA pakSamAM saMlagna badhAye na mithyAdraSTi che, paraMtu e ja badhA naye paraspara sApekSa hoya te samyakarUpa bane che. te ne sAta che, 1 naigama, 2 saMgraha, 3 vyavahAra, 4 jusUtra, 5 zabda, 6 samabhirUDha, 7 evaMbhUta. AmAMnA cAra dravyanaya ane traNa bhAvanaya che, ema pUjya Azaya che, paraMtu siddhasena divAkaranA mata pramANe zarUAtanA traNa dravyanaya che, tathA bAkInA cAra bhAvanaya che. 1 naigamanaya - unALaMte-jaNAya che laukika padArtho je te nigama, te nigamamAM pravRttivALuM jJAna te naigama. tene sAmAnya sAthe paNa sAmAnya buddhihetu rUpa ane sAmAnya
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 jJAnamaMjarI vacana heturUpa saMbaMdha che. eka bIjAthI atyaMta bhedavALA padArtho anyapaNu sahita che paNa sattA mAtrathI sAmAnya buddhi cetanA temane ekarUpe gaNe eTale sAmAnya buddhi, hetuthI eka kahevAya. azekavana Adi draSTAMtamAM aneka jAtinAM vRkSe hevA chatAM vanaspatirUpe sAmAnyapaNuM hovAthI vana ema kahevAyuM. have vacana hetutA kahe che -dravya ityAdi kahetAM jIva, ajIva evA bhedane vikalapa rahele che; paraMtu dravyane vizeSathI paNa buddhi vacana hetutA atyaMta sAmAnyathI anya svarUpe vyavahAra kare che jemake paramANu jemAM rahyA che te dravya. tathA sAmAnya-vizeSa sahita hovA chatAM paNa gAya AdithI sarva gAyamAM rahelA gAyapaNuM vaDe vyavahAra thAya che tathA te prakAre vyavahAra kare joIe. upadezelA samasta prakAre pramANe leke vyavahAra kare che ane pravacana(zAstromAM praveza kare che. e leka saMvyavahAra nigama viSe prastha (lAkaDAnuM dANuM bharavAnuM mApa-banAvavA mATe kuhADo laI koI kASTa kApavA jatA hoya tene keI pUche ke kyAM jAya che ? te kahe ke prastha lAvavA jAuM chuM. koI IMdhaNa, pANI Adi sAmagrI bhAta rAMdhavA ekatra karatI bAIne pUchIe ke zuM kare che? te kahe ke bhAta rAMdhuM chuM) Adi draSTAMtothI kaNabhuja siddhAMta-hetu jaNAve che te jANavA yegya che. aMza ane saMkalpa bhede te be prakAre che. ane te naigamanayanA sat asat yegyatA bhUtapUrva ApanA bhedathI (jemake pahelAM rAjA heya pachI padabhraSTa thaye heya te paNa rAjA nAmathI oLakhAya che, athavA rAjakumAra rAjA thavAne che mATe rAjA kahevAya che) bhUta, bhaviSya, vartamAna saMbaMdhI
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 mAdhyastha-aSTaka 239 Apane laIne aneka bhedo thAya che. nAma nikSepathI dravya nikSepa vRtti, aMze prApta karelAmAM sarvane A5; bIjA badhA nayanI apekSA sahita naigama naya sunaya che. 2 saMgrahanaya - abheda, vastu sAmAnyathI saMgraha karate hevAthI, sarvane saMgrahe che (saMghare che) mATe saMgraha kahevAya che, te vastunI sattAne grahaNa karanAra che. je bhAvanAonA saMbaMdhathI ja bhAvatva (padArthapaNuM) che ema svIkArIe te pachI te ja tenuM saMpUrNa svarUpa hovAthI padArtha saMbaMdhI bhrAMti, utpatti, baMdhana, ghaTa Adi vikalpanI nirarthakatA sAbita thAya; je ghaTa Adi vikalpa paNa padArtha thavAnI pravRtti che e siddhAMta ja mAnIe te te ja padArtha Tharyo kAraNake tethI bIjA keI padArtha nathI, te pitAnA Atmavata che evA darzanane mAnanAra sarva nitya che, ane tenuM koI kAraNa nathI evA vAdavALA tathA kAla, puruSa, svabhAva Adi vAdavALA Thare. A saMgraha nayamAM dravyAstika bheda-jIva-ajIva yegyatva, svadravya-upacAradravya, ekatva abheda agocara bheda aneka bhede thaI zake che. (athavA saMgraha naya be bhede kahevAya che. 1 mahAsattArUpa. 2 avAMtara sattArUpa. traNe bhuvanamAM evI vastu keI nathI je saMgrahanA grahaNamAM AvatI nathI. je je vastu che te sarva saMgrahanayathI grahAyelI ja che. e saMgraha naya kahyo.) 3 vyavahAranaya -- bhAvanizcaya (padArthanA astitva) rU5 sAmAnya abhede (saMgrahana) grahelA padArthone vidhipUrvaka avasthAdi bhede vaheMcavA bheda karave; tathA te padArthanI guNa pravRtti vaDe bhinna jJAnarUpa vyavahAra naya kahevAya che. je
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 jJAnamaMjarI ghaDe Adi bhinna padArtho saMbaMdhI sAMbhaLavAthI sva sAmAnyanA saMbaMdha viSe ane anya sAmAnya rahita saMbaMdha viSe saMbhaLAyA pramANe ja grahaNa na thAya paraMtu badhA nAmathI judo pragaTa thate padArtha na ja samajAya ema pratyeka zabda sAMbhaLatA thAya te pachI ghaTathI bIjA bhinna padArtha viSe sAMbhaLatAM sarvarUpanA abhAvanI pratItine prasaMga Ave. ane pachI ghaTapaTa Ada rU5 vyatikara (eka bIjAthI abhinna) bhAvane prasaMga Ave. upadeza, kiyA, upaga, ane mokSanI vyavasthAnA abhAvathI sarva vyavahArane nAza thAya. je sarva padArthomAM rahelA vizeSa (bheda) na samajAya te mekSa ke baMdha thavAne paNa abhAva thatAM padArthane abhAva ja thAya. avizeSatva, abhedatva, anirUkhyatva Adi vaDe te gadheDAnA zIMgaDAnI piThe padArthane ja abhAva thAya. tethI vyavahAra sAmAnyanA bheda pADanAra che; deSa rahita sAmAnya che. jemake dravyanAM pRthvI, ghaDe, vagere nAma paDe che tyAre te te ja che. traNe lekanA abhedarUpa (vizvarUpa) niraMtara Atma sAmAnya tajyA vinA avasthitarUpa mahA sAmAnyanA bhedarUpe vyavahAra mArga pravarte che. e prakAranI vastuvyavasthAthI varNAzrama, prati niyama, yama, gamyaagamya, bhojanAdinI vyavasthA che; kuMbhakAra AdinI mATI lAvavArUpa, keLavavArUpa, goLA karavA rUpa, cAka upara aneka AkAra karavA rUpa pravRttimAM ke haraDe Adi davA ApavAmAM thatA vyavahAranI saphaLatA che. vyavahAra na thaI zakatuM hoya te AkAzakamaLa samAna bIjuM badhuM avallurUpa gaNAya. 4 bAjusUtra naya - saraLa, avaka jaNAve te jusUtra athavA jene Agama (kRta) samAM (avaka) che tene
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 mAdhyastha-aSTaka - 241 juzruta kahIe (lAkaDA upara suthAra sUtra chAMTe che ne sIdhI lITI paDe che te sIdhe artha grahaNa karanAra, kahenAra naya.) kAraNake bhUta, bhaviSyanI vastune tyAga karI vartamAna padavIne (avasthAne) anusAra sAMprata kALanI maryAdAvALA padArthane kahenAra hovAthI jusUtra kahevAya che. ane te bhAvanA viSayane prakAra jANavAmAM pravarte che ane bhUta bhaviSyanI vastunA tyAga viSenA vacananA jJAnamAM pravarte che. kAraNa ke sarva vikalpa rahita ati pramugdha saMgrahanA AgrahavALe te nathI; temaja vyavahAranI ayathArthatA mAnanAra che, kemake caraNarahita puruSane garuDa vegavALe kahevA jevo vyavahAra che; vartamAna kSaNe rahelA paramArthane darzAvanAra anusUtra che. bhUta-bhaviSyane svIkAra ane gadheDAnA zIMgaDAnA svIkAramAM bheda nathI. baLI gayele, nAza pAmele padArtha koIne viSaya na thAya. ane aghaTa Adi lakSaNavALI mATI Adi anya padArtha hovAthI ghaTAdi thAya te kALe paNa ghaTAdi rUpa nathI ja ane te eka mATIrUpa dravya anya prakAre vartatuM nathI, te zuM che? bIjuM ja che, kAraNake bIjArUpe pratIti thAya che; anya prakAre utpanna thAya che ane piMDa Adi kiyA kALe kuMbhAra (kuMbha karanAra) evuM nAma ghaTatuM nathI. je te piMDamAMthI tAvaDI vagere bIjuM paNa kare te tene karanAra na kahevAya; paTAdi karavA pravarte paNa je anya prathamanA vijJAnanA saMbaMdhavALe. kuMbhAra ja kahevAya te pachI badhA leka vyavahAramAM khalela paDe; tethI pUrvApara bhAga rahita sarva vastumAM jaNAtI vartamAna kSaNa satya che, athavA bhUta bhaviSya satya nathI. vartamAnAdi nAstika Adi che. temane siddhAMta - "varadvAra" ityAdi, 16
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 jJAnamaMjarI khAvuM pIvuM ne sukha mANavuM, iMdriyagocara che eTale ja leka che ItyAdi. sUkSama paryAya (dareka samaye palaTAtA)ne grahaNa karanAra temaja skUla (manuSya bhava, devabhava Adi) lAMbA kALanA paryAyane grahaNa karanAra ema be bheda jusUtranA gaNAya che. 5 zabda naya - sAmAnya ane vizeSa pariNati kSApazamika-audayika Adi vartamAna pariNatine grahavArUpa zabda naya che. zabda e ja arthavaDe jene viSaya karAya che te vastu vizeSa, tethI zabda eTale zabdakRta artha vizeSa gaNAya che. dhAtunA je je artha vizeSa hoya te zabdakRta hetA nathI, tethI ghaTa vartamAnakALe ghaTa ja nirvizeSa hoya; karma, karaNa, saMpradAna, apAdAna, svAmI Adi vizeSane prApta na thAya. tethI jenA AdhAre ghaTa che ItyAdi kArane ahIM vyavahAra nathI. tethI samAna liMga Adi zabdathI je pragaTa thAya che te ja svIkArAya che, vastuthI anya nahIM. jemake puruSa sthANuM (e ); kAraNake kahelA vacananA arthanI hAni thAya. kAraNa ke bhedane arthe vacana che, tethI svAti, tArA, nakSatra (paDe, pustaka, pithI) emAM jAtimAM bheda che; lImaDA, AMbA ane kadaMbanuM vana emAM vacanane bheda che; te rAdhe che, te rAdhe che, huM rAMdhuM chuM, ame rAMdhIe chIe AdimAM (pahele, bIje, trIje) puruSabheda ane vacanabheda che, e prakAre sarve paraspara vizeSanA nAzathI avasturUpa paraspara nAza thatAM avastune svIkAra kare paDe. jemake ThaMDe, baLate ema viruddha vizeSaNathI kAMTho ke nadI kahe te avastu che. lAla, lIlI vastu kahevI te paNa avastu che, te te prakAre
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ tu pAtAnA ane zabda nI bhAvanA 16 mAdhyastha-aSTaka 243 je vastu pitAnA vizeSathI viruddha viruddha vizeSane svIkAre te avastutAne pAme che. ghaTane jyAM artha na badalAI jAya tyAM kuMbha kahe che. abhidhAna e ja zabda che, liMga, saMkhyA, puruSa samAna hoya tevuM vacana te zabda che. darzananI bhASAmAM kahIe te arthapravRttitAnAM zagva nivaMdhana eTale arthanI pravRttirUpa tatvanA Icchakene zabda kAraNa che. tatvArthasUtramAM zabdanaya traNa bhede kahyo cheH 1 sAMprata, 2 samabhirUDha, ane 3 evaMbhUta. . (1) sAMprata -vartamAna bhAvane kahenAra ane svaAzrayI che, vartamAna kSaNanI vastunA viSaya ke adhyavasAyanA saMbaMdhane lIdhe sAMprata ke sAMpratika kahevAya che. anuga dvAra AdimAM bhinna vyAkhyAnathI bhinna ja gaNAvyA che. 6 samabhirUDha naya (2) -je je saMjJA (nAma) dhAraNa kare tene lAgu paDe (tenA upara caDhe) tene samabhirUDha kahevAya. te ema kahe che ke maLatI nahIM AvatI hovAthI liMga mAtrathI bhinna vastu nIla latAdinI peThe mAnIe te mULathI ja bhinna zabda kevI rIte vastu thAya? kAraNake zabdathI arthanI niyukti (vyutpatti) thAya che. tethI e niyuktithI bheda paDe che. e nirukti bheda hovA chatAM zabdo abhinna ja che ema pUrva naya (zabda-sAMprata) eka karIne kahe che. e prakAre te iMdra, zaka Adi paNa avastu karaze; kAraNake ghaTa ane tenA nAzanAM nimitta banene ekapaNe gaNavAthI avastutA Avaze. e prakAre ghaTa ane kuTa (kaLaziye, bheTa)mAM paNa kiyA vAMkI cUkI karavAnA nimittane bheda
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 jJAnamaMjarI hovAthI ane bhinna che temaja prakRti ane pratItine lIdhe nimittane bheda hovAthI bhinna che-gAya ane gheDAnI piThe. lekamAM ema pratIti che, ema rUDhi hevAthI, iMdra zabdanA puraMdara Adi paryAya (eka ja arthanA) zabdo che. keI zaMkA kare che te kahevuM agya ja che kAraNa ke sAmAnya ane vizeSamAM paryAya zabdanA saMbhave che. jemake pIpaLe ema belatA pahelAM vRkSanI pratIti thAya che. astitva ane vRkSanI bAbatamAM anya saMjJAnI kalpanA ahIM paNa thAya che te pachI kahelA uparathI nahIM kahelI bAbatane nirNaya thatAM paryAyapaNAne prasaMga Ave. praveza kare; piMDa khAI jAo evAM rUpa (kartAnA adhyahAre) vaparAya che, tathA che, hoya che evA rUpa paNa trIje puruSa vAparyA vagara vaparAya che. e nyAye pIpaLe jhADa che e hevArUpa paryAyane prApta che. tethI artha naye bheTavALA hAthIne azvanI sAthe ekatAne aprasaMga che e prakAre anya saMjJAnuM nAma e avastu che. 7 evaMbhUtanaya (3) - nimitta kriyA karIne zabda pravarte che, yecchA (svacchede) zabda pravartate nathI, tethI ghaDAnA mApavALo te ghaDa, kaLaza je kuTa, purane nAza karavA pravartele ja puraMdara (IMdra); daMDanA saMbaMdhane anubhava karavAmAM pravartatuM hoya tene ja daMDIpaNuM kahevuM, nahIM te vyavahAranA lepane prasaMga Ave. nimitta rahita hevAthI Ane te artha thatuM nathI. vaLI nayanA vibhAga sahita vyAkhyAna kare che - (1) nizcayathI gamyate' jemAM zabda bolAya che te nigama eTale deza, deze mAM je akSarAtmaka dhvanionAM
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 mAdhyastha-aSTaka 245 sAmAnya nidezarUpa lIdhelA ghaTa Adi zabdanA artha-jala - dhAraNa Adi mATe samartha evA zabdArthanuM jJAna, te zabdane lAla jAnA -jala ghaTAdi artha kahevAya che, tenuM parijJAna, oLakhANa ghaTa prakAranA anya adhyavasAya te naigama sAmAnya ane vizeSanA AdhAre te dezagrAhI ane samagrAhI be bhede che. svarUpathI A ghaDe che ema kahe tyAre te sAmAnya ghaTa che; ghaDA nAmathI oLakhAtI sarva vyaktionA sarva sAmAnyarUpe e zabda hovAthI samagragrAhI naigamanaya kahevAya che. tathA vizeSapaNe senAne, mATIne, cAMdIne, gheLo ItyAdi vizeSa jaNAve tyAre dezagrAhI naigamanaya kahevAya che. (2) have saMgrahanA avayava arthe kahe che - sAmAnya vizeSarUpa padArthone eka bhAve grahaNa kare, Azraya kare te abhiprAya te saMgrahanaya kahevAya. naigamanaye mAnya karelA sAmAnya ane vizeSene saMgrahanaya eka karIne sAmAnyane ja kevaLa sattA svabhAve sthApe che, kAraNake sattAthI vizeSa bhinna nathI. (3) vyavahAranuM lakSaNa kahevA kahe che - laukika vizeSa vaDe ja ghaTa Adine vyavahAra thAya che te upacArarUpe ghaNuM karIne heAya che. anya prakAre siddha thatA padArthane anya prakAre Apa Adi karI jaNAva te upacAra kahevAya che. jemake "kuMDI Tapake che, "A raste kyAM jAya che?" temAM kharI rIte kUDImAM raheluM pANI Tapake che, e raste cAlanAra puruSa amuka gAma jAya che, ema upacAranI
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246 jJAnamaMjarI mukhyatA che. vistArathI phelAyelA aneka artha jemAM che e vistRtArtha abhiprAya vizeSane vyavahAra kahe che.. (4) trAjusUtranuM lakSaNa jaNAvavA kahe che --AkAzapuSpanI peThe asat nahIM paNa sa=vidyamAna padArthonuM temAM paNa vartamAna avasthAvALA padArthonuM nAma zabda, sUkSmajJAna jaNAvanAra vijJAna saMbhave che te jusUtra che. vyavahAra naye mAnelA vizeSane ja Azraya karatAM vidyamAna vartamAna kSaNavALA padArtha svIkAratAM sthApana paNa vartamAnanuM ja svIkAre che; bhUta-bhaviSya avasthAne rajusUtra na svIkAre kAraNa ke koI padArtha te prakAre kahI zakAtuM nathI. tathA sUkSmajJAna paNa vartamAnane Azraya le che, bhUta ke bhaviSyane nahIM, kAraNa ke te svabhAvane dhAraNa karatA nathI. tethI vastunuM nAma te vijJAna ane pitAnI vartamAna avasthArUpa ja te hoya che e abhiprAya te trAjusUtra ema tenuM yathArtha nAma che. (5) zabdanaya :-je kAraNe bhAvarUpe, eTale nAma sthApanA dravyathI rahita, padArtha ghaTa Adi yathArtha che tenuM nAma zabda te yathArtha nAmane Azraye je abhiprAya che te zabdanAya che. vartamAna pitAnA vidyamAna bhAva ghaTane ja te Azraya kare che, anyane nahIM. kahevA yogya padArthamAM je prasiddhapaNuM, vijJAna che te sAMprata (zabda) naya che. te viSe kahe che - nAma Adi dareka vizeSa vartamAna paryAyavALAmAM paNa prasiddha vAcaka (jaNAvanAra) te je zabda che te bhAva kahenAra zabda uparathI kahevA gya bhAvarUpa padArthamAM pravartate abhiprAya te sAMprata nAme naya kahevAya che kAraNake
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 mAdhyastha-aSTaka . 247 bhAva ja zabdathI kahevA yogya che, bIjA badhA IcchelA nahIM kAraNa ke te kAryanAM kAraNarUpa che. (6) samabhirUDha nayanuM lakSaNa jaNAvatAM have kahe che: vidyamAna vartamAna paryAyane prApta ghaTAdi padArthomAM asaMkrama eTale zabdane anya artha na tha te asaMkema ghaTa zabdamAM vidyamAna ghaTa ceSTAvALA padArthane mUkIne anya kuTa Adi padArtha jaNAvavAnuM sAmarthya che kAraNa ke te paNa padArtha che, ema je ghaTa zabdane kuTa Adi artha mAnIe te te prakAre sarva saMkara Adi doSo lAge che. tethI eka zabdathI je padArtha kahevAya che te anya zabdathI kahevAte padArtha kadI nathI ema asaMkrama vicAraNAvALe abhiprAya te samabhirUDha naya che. (7) evaMbhUta nayanuM svarUpa kahe che :-vyaMjana eTale zabda tene artha eTale kahevA gya (vAcya) padArtha te vyaMjana ane arthanuM ja saMghaTana kare te ghaTa. je nAma che te ja kiyAmAM pravartelA padArthane ja-jala rAkhavA ke jala lAvavA samartha zabda ane jala Adi lAvavArUpa kriyA karatA padArthane ghaTa mAnya che, paNa te kriyAthI rahita hoya te ghaTa na kahe. Ama yathArthatA darzAvate abhiprAya evaMbhUta naya kahevAya che. keI prazna kare che ke naya e karyo padArtha che? navaMte karaate eTale dekhADAya te naya, sAmAnya AdirUpe padArthane darzAve che tethI naya kahevAya che, pitAnA arthane prApta karAvanAra tethI prApaka kahevAya che, tenuM vijJAna AtmAne karAve che tethI kAraka kahevAya che, ekabIjAne bheda pADI
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 jJAnamaMjarI suMdara vijJapti (oLakhANa) karAvI apUrvane sAdhe che tethI sAdhaka paNa kahevAya che. nivRttaka, upalaMbhaka Adi paryAye tatvArthasUtrathI jANavA. ahIM kartA ane kriyAne abheda jANa. kAraNake te ja padArtha kartA che ema svataMtratAthI kahevAya che, tethI te ja sAdhya svarUpe vartamAna kriyA che ema kahevAya che, tethI te bannemAM atyaMta bheda nathI. have te na taMtrAMtarIya ke matAntarIya che ke svataMtra che? te sAta jinavacananA vibhAga karavAvALA ke pakSanA Agraha karanAra matibheda che? athavA e prakAre sarvatra mithyAtvathI paNa pratiSThA pAme che? tethI (umAsvAmI) AcArya uttara Ape che te jaNAvyo che - te naye anya siddhAMtanA prarUpaka (taMtrAntarIya) paNa nathI, temaja game tevA buddhibheda dvArA jaina pravacanane siddha karavA sarvathA svataMtrarUpe pravartanAra 1 "nayA: prApa: 2T: sAdhavA nirvartana nA upalmbhkaa vyaJjakA ityanarthAntaram" (tattvArthAdhigamabhASya a. 1, sU0 35 mAdhya) : je jIvAdi padArthone sAmAnyarUpe prakAzita kare te naya kahevAya che. je te padArthone AtmAmAM prApta karAve, pahoMcADe te prApaka AtmAmAM apUrva padArthanA jJAnane utpanna karAve te kAraka; eka padArtha bIjA padArtharUpe mizra na thAya tema paraspara bhinnarUpa rahe te prakAre vijJaptirUpa tathA siddhinA upAyabhUta vacano je siddha kare te sAdhaka, potAnA nizcita abhiprAya dvArA je vizeSa adhyavasAyarUpa utpanna thAya te nirvaka, je niraMtara vastunA aMzane bhAsa jaNAvavuM kare te nirbhasaka, viziSTa kSayapazamanI apekSAe atyaMta sukSma padArtha vizeSomAM je AtmA ke jJAnanuM avagAhana karAve te upalaMbhaka je jIvAdi padArthone potAnA abhiprAya pramANe yathArtha svabhAvamAM sthApita kare tene vyaMjaka kahe che e badhA zabda eka ja artha(naya)nA vAcaka che.
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 mAdhyastha-aSTaka 249 paNa nathI. te kevA che? te kahe che:- vijJAnathI jANatA jIvAdi svasaMvedanarUpa temaja ghaTapaTAdi zabdanA vAcya padArthanA anya abhiprAya sahita vijJAna bheda che, vastu ja aneka dharmorUpa aneka prakAranA jJAnathI jaNAvAya che. eka vastu saMbaMdhI jJAna vizeSo te naye che. tenAM udAharaNa jaNAve che : 1 naigamanaya-ghaDe ema kahetAM lekaprasiddha kuMbhAranI ceSTAthI banele moTA peTa ane bUdhAvALe (baroLa), pANI, ghI, dUdha Adi lAvavA mATe anya sthAne laI javAya te agnimAM pakAvele padArtha vizeSa, senuM, paththara AdithI thayelA samagra sAmAnya vizeSa vyakti bheda grahaNa karanAra, saMkalpa yegya tenI sattAdine ke deza-aMzane grahaNa karanAra vijJAna vizeSa vaDe ghaTa samajAya che. e prakAre jIva paNa leka prasiddha cetanA ane gapravRttirUpa kriyAthI banele, zarIra AkAre asaMkhya pradezavALe aneka AkAra (saMsthAna) rUpa, AhAra-vihAra kriyA karavA samartha, nara nAraka devArirUpa hevA chatAM jJAna zarIra Adi, aparyApta Adi samagrapaNe paryAyAdi dravya vizeSa te jIva che. 2 saMgrahanaya:-- eka ghaTa saMbaMdhI ke bahu ghaDA saMbaMdhI nAma-sthApanA-dravyathI oLakhAtA bhUta bhaviSya ane vartamAna paryAye mAMthI eka ke aneka ghaDAne sAmAnyarUpe baMdha thAya che te saMgraha naya che. sAmAnya jIvanI sattA grahaNa karanAra jJAna vizeSa paNa saMgraha naya che, sUkSma nigadathI siddhapaNuM sudhInAM te zarIre saMbaMdhI, jJazarIra ane bhavya zarIre saMbaMdhI samAnarUpa jIvanuM jJAna vizeSa te saMgraha adhyavasAya che. adhikapaNe jethI jaNAya te adhyavasAya.
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 jJAnamaMjarI vyavahAra naya - jala lAvavA Adi vyavahAravALe ghaDe te ghaTa, sukha-duHkha vedavApaNuM Adi vyavahAravALe jIva te jIva che. 4 jajusUtra naya - vartamAna nAma, sthApanA, dravya ane bhAva ghaDAnI ceSTA-kriyA Adi paryAyane kahenAra zabdane ghaTa kahe che. e prakAre nAma Adi cAra nikSepavALe jIva dravya-bhAva prANane AdhAre jIvate hevAthI jIvapaNurUpe vastutAe vartamAna (varta) jIve A naya dvArA grahaNa karavA gya che. 5 sAMprata naya (zabda naya) :-- ghaTa zabda ghaTapaNAnA vartamAna sarva paryAya grahaNa kare che. vartamAna avayava ane pravRtti zaktivALe jIvatva Adi nAmavALe te jIva che. samabhirUDha naya - ghaTamAM kuTava Adi paryAyane saMkrama nahIM kare te samabhirUDha naya che, je paryAyamAM varte che tevA udayavALA paryAyadhArI anya jIvana paryAyane saMkrama nahIM karatAM svaparyAyane jaNAve te samabhirUDha naye jIva kahevAya che. 7 evaMbhUta naya :- jJAna-darzanarUpa saMpUrNa paryAyanI pravRttimAM vate jIva evaMbhUta naye jIva kahevAya che. ema zabda cejanA kahI. tatvArthavRttimAM vaLI kahyuM che ke -taigama naya dezagrAhI, saMgraha naya sAmAnyagrAhI, vyavahAra naya vizeSagrAhI, trAjusUtra naya vartamAna vastugrAhI, zabdanaya vartamAna bhAvagrAhI, samabhirUDha naya dareka zabdane bhinna artha grahaNa karanAra
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 mAdhyastha-aSTaka 251 ane evaMbhUta naya sva svaparyAyagrAhI che, ItyAdi aneka jIva ajIva viSe naya cAlinI (naya pravRtti) tattvArthasUtranI TIkAmAMthI jANavA gya che. temAMthI jJAna viSe kiMcit naya cAlinI lakhIe chIe. 1 naigama--akSaranA anaMtamA bhAgarU5 cetanane aMza ekendriya jIvane hoya che te jJAna naigama naye che. 2 saMgraha naya-sAmAnya sattAmAM rahelA jJAna pariNAmane jJAna kahe che. 3 vyavahAra naya--vastune jaNAvanAra hovAthI ATha prakAranA jJAna upagamAMthI darekane vyavahAra naye jJAna kahevAya che. 4 jusUtra naya--tattvanI zraddhA grahaNa karI che evA samyaphadRSTinuM iMdriyaja ane aniMdriyaja badhuM jJAna jusUtra naye jJAna kahevAya che ane te badhuM jJAna mithyAvRSTinuM viparyAsarUpa che. 5 zabda naya-zrutajJAna, kevalajJAna te zabdanaye jJAna che tyAM sAMpratanaya-zruta Adi cAra jJAnane jJAna kahe che. kahe che. 7 evaMbhUta naya-- kevalajJAnane jJAna kahe che. e prakAre svapakSa sthApanAra, pitAne abhiprAya jaNAvanAra na vaDe aneka vaktAo vAdavivAda kare che. tyAM jemanuM mana samasvabhAvavALuM che te madhyastha kahevAya che. evuM madhyasthapaNuM aMgIkAra karavA gya che. 3
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 252 jJAnamaMjarI svasvakarmakRtAvezAH svasvakarmabhujo narAH / na rAga nApi ca dveSaM, madhyasthasteSu gacchati // 4 // . bhASArtha - pitApitAnAM karelAM karma viSe Agraha jeNe karyo che eTale karmane lIdhe paravaza che evA manuSya pitapotAnAM karmanA phaLanA bhaktA che, temanA pratye madhyastha jIva rAga paNa karatA nathI temaja TheSa paNa karatA nathI. anuvAda : karyo karmane vaza jane, bhagavatA nija karma, te pratye madhyasthane, na rAga dveSane dharma. 4 jJAnamaMjarI -- karmodayamAM madhyastha (samabhAvavALA) puruSa nathI rAga karatA, temaja nathI Sa karatA. manuSya kevA che? pitapotAnAM karmamAM Agraha jemaNe karyo che evA pitAnA karmane AdhIna che, sarve pitAnAM karma bhegavanAra che tethI pitAnAM karelAM karmanAM phaLa zubha ke azubharUpe udayamAM Ave tyAre samabhAvavALA mahAtmA, iMdronA samUha vaDe temanI caraNapUjA ke vaMdana thAya ke kaMgAla mANase ke mAchI vA vAgharI jevA halakA ane dvArA upadrava thAya, te paNa rAga ke dveSa karatA nathI, te madhyastha ke samacitta kahevAya che. "Avazyaka-niryukti'mAM kahyuM che ke - vaMdijjamANA na samukkasaMti, helijjamANA na samujjalaMti / daMteNa citte na calaMti dhIrA, munI sayA i arAgadosA. / / bhAvArtha -munine je kaMI vaMdana kare te utkarSa na thAya, tiraskAra keI kare te krodha na thAya; jemaNe cittane
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 mAdhyastha-aSTaka 253 vaza karyuM che, te (anukULa ke pratikULa pariSahamAM) caLatA nathI. muni sadAya rAga-dveSa rahita hoya che. 4 manaH syAd vyAptaM yAvat, paradoSaguNagrahe / kArya vyagraM varaM tAvanmadhyasthenAtmabhAvane // 5 // bhASArtha -pArakA deSa ke guNa grahaNa karavAmAM jyAM sudhI mana vartatuM hoya tyAM sudhI madhyastha puruSe AtmadhyAnane viSe mana Asakta karavuM bhaluM che. para viSe mana te ciMtA svarUpa che ane AtmA viSe mana te samAdhisvarUpa che e vizeSArtha che. anuvAda : jyAM lagI mana paradeSa guNa, grahavAne lalacAya; tyAM lagai mana madhyasthanuM, svavicAre vaza thAya. 5 jJAnamaMjarI :-paradoSa-guNa grahaNa karavAmAM mana pravartatuM hoya tyAM sudhI AtmasvarUpane ciMtanamAM tatpara karavuM sAruM che. koNe? madhyastha puruSe samabhAvanA svAdane rasika heya teNe. AthI amUrta AtmasvarUpanA agurulaghu SaN guNa hAni-vRddhi pariNamanarUpa utpAda-vyaya-dhruvatAvALA svarUpanA ciMtana karavArUpa guNamAM pravRtti ane anya guNene sahakArI pravRttinA ciMtana Adika kArya thatuM hoya tyAM evA guNanA ciMtanamAM Asakta jIvane sAMsArika guNadoSanA ciMtanane avakAza ja nathI. tethI nigraMtha mahAtmAo vicAre che bAra bhAvanA-cakra, meTethI uccAra kare che dravyAnuga graMthane, prazno kare che paraspara svabhAva-vibhAva pariNAma saMbaMdhI, vileke che sAvaraNa-nirAvaraNa AtmasvarUpa,
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254 * jJAnamaMjarI vibhAga kare che kAraNa samUhanA pariNAmane, taje che azuddha nimittene, vicAre che nikSepane, barAbara meLave che nayakathanane, tanmaya thAya che dhyAna AdimAM; kAraNa ke anAdi vibhAvamAM vartatI cetanAnA vIrya ke pravartana vaDe parasvarUpanI upAdeyatA grahaNa thayAthI paranA guNadoSa avakana karavAthI thatA azuddha ciMtanane nivAravA syAvAdathI paMcAstikAyanuM anaMta svarUpa avalekavAnuM tathA ajIva heya-tajavArUpa che ane jIva upAdeya che evuM jJAna mana dvArA karavA gya che. pa Na vibhinnA api paMthAnaH samudraM saritAmiva / madhyasthAnAM paraM brahma prApnuvantyekamakSayam // 6 // bhASArtha - samudra prati nadInA aneka mArga jema judA paNa hoya che tema apunabaMdhaka, samyaphaSTi Adi madhyasthanA mArga athavA jina-kalpa, sthavira-kalpa Adi, kSayarahita utkRSTa eka brahmane eTale sarvatra paMca-baMdha viziSTa kevaLajJAnane pAme che. anuvAda - madhyasthanA paMthe judA, udadhi bhaNI nada jema eka akSaya parabrahmane, prApta kare gaNa ema. 6 jJAnamaMjarI - paMca dhyAnamA, sAdhana paddhatio, sAdhana-upAye dravya AcaraNathI aneka bhede bhinna havA chatAM samyaka draSTi apunabaMdhaka Adi, jinakalpa, sthavirakalpa Adi madhyasthabhAvamAM rahenAranA zukladhyAna paryaMtanA bhinna mArgo eka, akSaya, parabrahmane pAme che. AthI sarve sAdhana
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 mAdhyastha-aSTaka 255 upAyanuM eka zuddha AtmasvarUpamAM samelana thAya che. kAraNa ke sarva mikSasAdhakanuM sAdhya eka che. zAnI peThe ? samudra tarapha nadIonI peThe. jema nadIo samudrane maLe che tema tatvamAM ekatArUpa pariNAmavALAnAM sarva sAdhana zuddha AtmabhAva pratye vahe che. tethI rAgadveSane abhAva hitakArI che. 6 svAgamaM rAgamAtreNa dveSamAtrotparAgamam / na thAma gAmo vA uta madhyasthA dazA INA bhASArtha - vicAra rahita kevaLa rAgathI pitAnA siddhAMtane ame AdaratA nathI; athavA vicAra rahita kevaLa dveSathI para siddhAMtane tajatA nathI, paraMtu madhyastha draSTithI vicArIne siddhAMtane AdarIe chIe ke tajIe chIe. pakSapAto na me vIre na dveSaH kapilAdiSu / yuktimadvacanaM yasya tasya kAryaH parigrahaH / / -haribhadrAcArya bhAvArtha - mane vIra pratye pakSapAta nathI, ke kapila Adi pratye dveSa nathI, paraMtu jenuM vacana yuktivALuM pramANa yukta) lAge tenuM bahumAnapaNuM (pakaDa, aMgIkAra) kartavya che. na zraddha yaiva tvayi pakSapAto, na dveSamAtrAdaruciH pareSu / yathAvadAptatvaparIkSayA tu tvAmeva vIraprabhumAzrayAmaH / / -hemacaMdrAcArya bhAvArtha - he vIra bhagavAna ! tamArA pratye amane zraddhAthI ja pakSapAta (bahumAnapaNuM nathI, ke mAtra zreSathI ja anya pratye aruci nathI paraMtu yathArtha AsaparIkSA vaDe tamAre ja Azraya ame karIe chIe.
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 jJAnamaMjarI anuvAda ;mAtra rAga ke dveSatha ja nahIM grahaNa ke tyAga sva-paranA siddhAMta bhaNI, madhyastha dRSTi guNarAga. 7 jJAnamaMjarI - gaNadhare kahelAM pitAnAM Agamane ame mAtra rAgathI Azraya karatA nathI, jema ke amArI paraMparA pramANe A zAstra che mATe mAnavAM, A amAro AcAra che, evA rAganI AturatAne lIdhe amAre jinAgamamAM rAga nathI. athavA kapila AdinAM zAstro te para dharmanAM che evA TheSa mAtrathI tene TheSa karatA nathI ke tyAga karatA nathI. paraMtu parIkSAthI yathArtha vastusvarUpanA nirUpaNathI samyakajJAnanAM te hetu hovAthI madhyasthavRSTie jinAgamane ame Azraya karIe chIe. viparyAsa sahita paNa mAtra dveSathI nahIM, anya zAstrone tajavA yogya hovAthI tajIe chIe. 7 madhyasthayAdRzA sarveSvapunabaMdhakAdiSu / cArisaMjIvanIcAra-nyAyAdAzAsmahe hitam // 8 // bhASArtha - madhyasthadraSTie karIne sarve apunardhadhaka Adi eTale mArganI sanmukha thayelA, mArge caDhelA avirata samyaphadRSTi, ane sarvavirati nuM 'hita" cAri saMjIvanI cAra nyAye (ajANapaNe saMjIvanI vanaspatine cAre carAvatA jema pazupaNuM TALIne manuSya kare te dRSTAMte) IrachIe chIe. jo ke maitrI bhAvanA sarva pratye che tathApi pravRtti anukULa bhAvanA apunabaMdhaka Adi Azrita ja kahI.
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 mAdhyastha-aSTaka 257. anuvAda: apunabaMdhaka pramukha, madhyastha vRSTie hita; kare saMjIvanI nyAyathI, e IcchA supratIta. 8 jJAnamaMjarI :-- ame madhyastha draSTithI sarva pratye maitrI, pramada, karuNA Adi bhAve kalyANa IcchIe chIe. sarvatra rAgadveSanA parityAgarUpa anukULa bhAvanAvaDe hita sadhAya che. kevI rIte ? cArisaMjIvanI cAra nyAye; tenuM udAharaNa - kaI puruSa ajANyA chatAM pazu cAratAM pazupaNAnA tyAganuM ane dekhatApaNAnuM kAraNa banya; e cArisaMjIvanI cAraNarUpa draSTAMta che te pramANe. te prakAre cAritra AdimAM maMda prayatavALe chatAM adhyAtmabhAva anusAra samabhAvamAM pariNamatAM anAdi pazupaNAnA bhAvane TALIne AtmAne svarUpanI prAptirUpa bhedajJAnanI kuzaLatArUpa dRSTivALa-dekhate kare che, tethI ja sAdhyanI apekSAvALAnAM sarva sAdhana hitakArI che. te sivAyanA sau sAdhana bALakriIDArUpa che. vItarAga stotra' mAM kahyuM che - tatharsfja aThThamudhoDavuM, noramya rahA vizRMkhalA'pi vAgvRttiH zraddadhAnasya zobhate // " bhAvArtha - te paNa zraddhAthI mugdha thayele huM bhUla karavA chatAM ThapakAne pAtra nathI; zraddhA karanAranI niraMkuza vANInA pravAha paNa zebhA Ape che. tenuM kalyANa IcchIe chIe? apunabaMdhaka AdinuM apunabaMdhakanuM svarUpa zrI haribhadrasUrinA vacanathI jANavuM. "Adi zabdathI mArnAbhimukha, mArgApatita, avirata samyaphadraSTi, dezavirati, sarva
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ 258 jJAnamaMjarI virati AdinuM. sarvatra parabhAva rAgadveSathI rahita AtmasvabhAvanI anukULatA ja sAdhana che. yogazAstramAM kahyuM che - Atmaiva darzanajJAna-cAritrANyathavA yateH / yattadAtmaka evaiSa zarIramadhitiSThati / / 1 / / AtmAnamAtmanAvetti mohatyAgAd yadAtmanaH / tadeva tasya cAritraM tajjJAnaM tacca darzanam // 2 / / AtmAjJAnabhavaM duHkhamAtmajJAnena hanyate / tapasA'pyAtmavijJAna-hInaizchettuM na zakyate // 3 // so'yaM samarasIbhAva-stadekIkaraNaM matam / AtmA yadapRthaktvena lIyate paramAtmani // 4 // bhAvArtha - athavA munine AtmA ja darzana, jJAna ane cAritra che, kAraNa te ratnatrayamaya AtmA ja zarIramAM raheluM che. 1 mehanA tyAgathI te AtmAne AtmA vaDe AtmAmAM jANe che te ja tenuM cAritra che, te ja jJAna che ane te ja darzana che. 2 AtmAnA ajJAnathI UpajatuM duHkha AtmajJAnathI TaLe che, AtmajJAna rahita cha tapa vaDe paNa te duHkhane chedI zakatA nathI. 3 jethI AtmA abhinnapaNe paramAtmAmAM lIna thAya te A samarasIbhAva che, temAM tanmaya thavuM ema kaheluM che, mAneluM che. 4
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17 nirbhayASTaka yasya nAsti parApekSA svabhAvAdvaitagAminaH / tasya kiM nu bhayabhrAnti-klAntisantAnatAnavam // 1 // bhASArtha :- jene paranI apekSA (spRhA-garaja) nathI ane svabhAvanI abhedatA pratye je janAra che eTale kevaLa AtmasvabhAvanA lAbhavaMta che tene trAsanA bhramathI thatA khedanI zreNi zuM saMkecAI jatI nathI ? arthAt bhayabhramane kheda vadhatuM nathI, TaLI jAya che. anuvAda :- jene paranI garaja nahi, svabhAvamAM ja mastAna; tene bhayakRta bhrAMtinI beda-zreNi gaI mAna (kSaya jANu). 1 - jJAnamaMjarI - nirbhaya thayelAne madhyasthatAmAM sthiratA rahe che. bhayarUpa mehanA udayathI pariNAma capaLa thAya che, tethI bhayane tyAga karavA yogya che. kAraNa ke AtmA zuddha caitanya svarUpa avinAzI che, tethI nirbhaya ja che. nAma ane sthApanA nikSepe nirbhayatAnuM svarUpa sugama che, dravya nirbhaya eTale sAta bhayathI rahita, bhAva nirbhaya eTale karmabaMdhanA kAraNarUpa vibhAva pariNatithI rahita; (mithyAtva avirati Adi) baMdhanAM kAraNarUpa pariNAma AtmAnI sattAne rokI rAkhanAra ane navAM karma baMdhAvanAra
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 jJAnamaMjarI hevAthI mahA bhaiyarUpa che, te bhaya saMvarapariNAme pariNamelA jene hete nathI. naigama ye sarva dravyo nirbhaya che; saMgraha naye vastunI sattA viSe nirbhayapaNuM che, kAraNake vastune svabhAva avinAzI che; vyavahAranaye karmanA udayamAM tanmaya na thanAra dhIra puruSane nirbhayatA che; RjusUvaneye nigraMtha munine nirbhayatA che; zabdanaye dhyAnamAM rahelA muni nirbhaya che; samabhirUDha naye kevaLI bhagavAnane nirbhayatA che ane evaMbhUta naye siddha bhagavAnane sarva avinAzI guNa pragaTyA hovAthI nirbhayatA che. ane ahIM te yathArtha AtmasvarUpane jANanArane audayika (udayanA) bhAvamAM mamatA nathI tethI te pitAnA sAdhanamAM nirbhaya rahe che. mATe nirbhaya-aSTakanuM nirUpaNa kare che - jene parane Azraya ke paranI AzA nathI ane jene svabhAvamAM ekatA prApta karavAne svabhAva che tene trAsa, bhrama ane khedanI paraMparA vadhatI na aTake? aTake. AthI paravastu sAcavavAne, paranI AzA AdithI bhaya hoya che. je para padArtha pratye nispRha che, tene para padArthanA abhAvathI kheda kyAMthI ja hoya ? 1 bhavasaukhyena kiM bhUri-bhayajvalanabhasmanA / sadA bhayojjhitaM jJAna-sukhameva viziSyate // 2 // bhASArtha - ghaNu bhaya (trAsa)rUpa agnithI bhasma rahita jJAnasukha ja sarvathI adhika che; sarvoparI che.
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17 nirbhayASTaka 261 anuvAda - bahu bhayamAM baLI rAkha sama, bhavasukha mAne duHkha sarvoparI nirbhaya sadA, gaNe jJAnarthI ja sukha. 2 jJAnamaMjarI - A leka, paraleka AdinA bahu bhayarUpa agnithI baLIne rAkhaDI thayelAM eTale cera, bhAgiyA ane rAjAnA bhayarUpa agnithI baLI gayelAM bhavasukha eTale indriyanAM mAnI lIdhelAM sukha paNa duHkhanI jAtinAM che tene zuM karavAM che? kaMI ja nathI joItAM. tatvanI oLakhANarUpa jJAnanuM sukha nirbhaya che. te sarvoparI che. jJAnamAM ja kharuM sukha che, pudgalanAM sukhamAM te sukhane Are che te bhrama ja che. kahyuM che ke -- jaM puggala sukkhaM dukkhaM cevanijahayatattassa / gihme maTTialevo, viDaMbaNA khisaNAmUlaM // bhAvArtha :-je pudgalathI UpajatAM sukha che te duHkha ja che, tethI tene tyAga kare. grISma RtumAM zarIra upara mATIne lepa sukAI jatAM tataDavAthI viDaMbanA (dukha) rUpa ane niMdAnuM kAraNa bane che, mATe pudgalanuM grahaNa kartavya nathI, te sukharUpa nathI. 2 na gopyaM kvApi nAropya, heyaM deyaM ca na kvacit / kva bhayena muneH stheyaM, jJeyaM jJAnena pazyataH // 3 // bhASArtha - kyAMya munine gopavavA (saMtADavA)gya nathI, ke sthApavA gya nathI; vaLI kyAMya chAMDavA ke devA gya nathI; jANavA gyane jJAna karIne jANatA munie bhayasahita kyAM rahevA gya che? kyAMya nahIM.
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262 jJAnamaMjarI anuvAda :- ya jJAnathI dekhatA, munine bhaya che hoya? je nahi DhAMkavuM, thApavuM, nahi devuM, tajavuM keya. 3 jJAnamaMjarI - paramAtmabhAvarUpa sAdhyanA upAyamAM prItivALA AtmatattavanA jJAnanA anubhavarUpa svasaMvedanamAM pravINa munine DhAMkavA gya kaMI paNa nathI; svadharma kaI laI zake tema nathI, tene saMtADa kema paDe? vaLI je guNa na hoya tene sthApavAnuM paNa tene nathI, kAraNa ke svarUpathI ja anaMta guNamaya levAthI paraguNa vaDe tenuM sthApana ke tene Aropa kyAMya karavuM paDe tema nathI. sarva cheDavA gya vastuone heyapaNe (chAMDavA gya) karelI hovAthI kyAMya cheDavA yogya rahyuM nathI. svadharmane samUha paramAM jaI zakatA nahIM hovAthI kyAMya devAnuM paNa nathI tethI munie bacavAnI abhilASAvALA banI bhaya sahita kyAM rahevA yogya che? kaI sthaLe nahIM, kAraNa ke pote ja potAne bacAvavA samartha che. kevA muni che? sva ane para padArthane samUhane jJAna vaDe jANatA, dekhatA muni che. 3 ekaM brahmAstramAdAya, nighnanmohacamaM muniH / bibheti naiva saMgrAma-zIrSastha iva nAgarAd // 4 // bhASArtha -eka ja brahmAstrane grahIne mehanI senAne haNa muni, saMgrAmane dekhare rahelA mahA matavALA (unmatta) hAthI samAna bane ja nathI. anuvAda - raNagaNe gajarAja sama, nirbhaya rahe munirAja brahmAstra eka ja dhArIne mehasainya haNatA ja. 4
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ 263 17 nirbhayASTaka jJAnamaMjarI :--parabhAvathI aTakelA, svarUpamAM ramaNa karanAra muni bhaya pAmatA nathI. zuM karatAM? mehanI senAne nAza karatAM. zuM karIne ? brahmajJAna-AtmasvarUpanI oLakhANa rUpa hathiyAra (astra) grahaNa karIne. kenI peThe? saMgrAmane mokhare rahelA gajarAjanI peThe. jema uttama hAthI raNasaMgrAmamAM bIte nathI tema karmane jItavA pravartelA muni bhaya pAmatA nathI. je svarUpamAM Asakta che, parabhAvane nAza karavA tatpara thayA che temane bhaya hoya nahIM kAraNa ke parasaMgane vinAzane bhaya lAge che, tene vinAza te Ane kare ja che tethI zarIra Adi sarva parabhAvathI virAma pAmyA che tevA munine bhaya na ja hoya. 4 mayUrI jJAnadRSTizcet prasarpati manovane / veSTanaM bhayasANAM na tadA''naMdacaMdane // 5 // bhASArtha -je manarUpa vanane viSe (AtmajJAnarUpa dRSTi) jJAnavRSTirUpa Dhela (mayUrI) svecchAe vicare, te AnaMdarUpa bAvana caMdana upara bhayarUpa sarpanuM vIMTAvuM thatuM nathI. anuvAda :- manevane mayUrI samI, jJAnadraSTi dekhAya; te nA AnaMda-caMdane, bhaya-sarSo vIMTAya. 5 jJAnamaMjarI -- cittarUpI bAgamAM je svabhAva ane parabhAvane viveka karanArI jJAnavRSTirUpI mayUrI (Dhela) svecchAe vicare, te svarUpanA anubhavanA AnaMdarUpa caMdana upara bhayarUpa sarve na vIMTAya. jJAna vaDe sva ane para bheda thatAM eTale pitAnA amUrta caitanya ghana svabhAvane
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264. jJAnamaMjarI nirdhAra ane parasaMganA paryAyapaNane nirdhAra thatAM bhaya utpanna thatuM nathI, e kahevAnuM che. 5 kRtamohAstravaiphalyaM jJAnavarma bibharti yaH / kva bhIstasya kva vA bhaGgaH karmasaGgArakeliSu ? // 6 // bhASArtha - je mehAstrane niSphaLa karanAra jJAnarUpa bakhtara dhAraNa kare tene kyAM bhaya che? ke kyAM karmarUpa saMgrAmanI kIDAmAM parAjaya che? anuvAda : aphaLa kare mehAstrane, jJAna-varma dharanAra; karma-raNa-kIDA viSe, te che bhaya ke hAra? 6 jJAnamaMjarI - svarUpanA AnaMdane bhegavanArane karmakSaya karavArUpa raNamAM kyAMthI bhaya hoya ? parAjaya, hAra kyAMthI hoya? na ja heya. kevA puruSane ? mahAstrane niSphaLa kare tevuM jJAnarUpa bakhtara jeNe paheryuM che tene, sarva mehane nAza kare tevuM bhayaMkara jJAnabakhtara dhAraNa karanArane karma vaDe AtmaguNanI ghAta thaze e bhaya kyAMthI hoya ? kahevAnuM tAtparya ke jeNe svapara padArthanI nayabhede parIkSA karI che tene mehAdine bhaya nathI. 6 tUlavallaghavo mUDhA bhramantyabhre bhayAnilaiH / nai romApi tairjJAna-gariSThAnAM tu kampate // 7 // bhASArtha - halakA mUrNa AkaDAnA phUlanI peThe bhayarUpa vAyare karIne AkAzamAM bhame che, paraMtu je jJAne karIne bhAre che temanuM te eka rUMvADuMye te bhayarUpa pavane kaMpatuM nathI.
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17 nirbhayASTaka 265 anuvAda:-- nabhe bhame bhaya-pavanathI, tUla tulya laghu ara jJAna-gariSThanuM rema paNa, kepe na, nirbhaya sujJa. 7 jJAnamaMjarI :-- tattvajJAna rahita jane AkaDAnA tUla jevA haLavA hovAthI AkAzamAM bhayapavanathI prerAyelA bhame che, paraMtu je jJAnathI bhAre gaMbhIra) che temanuM eka rema paNa te bhayapavanathI pharakatuM nathI. AthI sAta bhayanI samIpatAmAM mUDha jane parabhAvane AtmApaNe jANavAthI mugdha banelA parapadArthanA viyeganA bhaye kaMpatA ahIM-tahIM bhame che. ane je asaMkhyAtapradezI, anaMtajJAnamaya AtmAnuM svarUpa avelekanArA jJAna vaDe gaMbhIra (bhAre) che, avinAzI caitanyanA bhAvamAM Asakta che temanuM abhiprAyarUpa rUMvADuM paNa kaMpatuM nathI. je padArtha nAzavaMta che, te nAza pAme temAM bhaya che? adhyAtma abhyAsamAM ektA thavAthI anubhavAtA AnaMdathI AnaMdita thayelA mahApuruSo sadA nirbhaya hoya che, svarUpamAM sthira UbhA rahe che. 7 citte pariNataM yasya cAritramakutobhayam / akhaNDajJAnarAjyasya, tasya sAdhoH kuto bhayam // 8 // bhASArtha :-- jenA cittamAM, keIne jethI bhaya na Upaje tevuM cAritra pariNamyuM che ane akhaMDita jJAnarUpa rAjya jene che te sAdhune kyAMyathI bhaya na hoya. "prazamarati'mAM kahyuM che ke -- AcArAdhyayanoktArtha-bhAvanA caraNaguptahRdayasya / na tadasti kAlavivaraM yatra kvacanAbhibhavanaM syAt //
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266 jJAnamaMjarI bhAvArtha-- AcArAMganA adhyayanemAM kahelA arthanI bhAvanA sahita cAritrathI jenuM hRdaya surakSita che tene kyAMya parAbhava thAya tevuM kAla-chidra pAmI zakAya tema nathI. anuvAda - akhaMDajJAnarRpa rAjyapati, sAdhunA cittamAMya; abhaya cAritra pariName, bhaya tene nahi kyAMya. 8 jJAnamaMjarIH- je nigraMthane kyAMyathI bhaya na lAge tevuM cAritra svarUpasthiratArUpa pariNamyuM hoya, cetanA vIrya Adi sarva guNAmAM tanmaya thayuM hoya, te sAdhune kyAMthI bhaya hoya? kyAMyathI na hoya. kevA munine ? akhaMDita jJAnarUpI rAjyavALA munine, eTale vacanadharma kSamA, mArdava, ArjavarUpa pariNamelA zuddha jJAnamAM ramatA karatA, dravyabhAva mukti (nirlobhatA) vALA atyanta akicana (kAMI paNa saMgraha nahIM rAkhanAra tyAgI sAdhune bhaya nathI. uttarAdhyayanasUtramAM zrI kezI-gautama adhyayanamAM kahyuM che ke - egappA ajie sattU-kasAyA iMdiyANi a / te jiNittu jahAnAyaM viharAmi ahaM muNI // 38 // rAgadosAdayo tivvA nehapAsA bhayaMkarA / te chidittu jahA nAyaM viharAmi jahakkama // 43 // bhAvArtha - he mune ! eka (mananI duSTa pravRttine vaza thayele) jIvAtmA jena jitAya te te zatru che. (AtmAne na jItavAthI kaSAye utpanna thAya che, ane e zatrunA pratApe cAra kaSA ane pAMca indriye paNa zatru che. ema
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17 nirbhayASTaka 267 AkhI zatrunI paraMparAne jaina zAsananA nyAya pramANe jItIne zAMtipUrvaka huM vihAra karyA karuM chuM. 38 rAga, dveSa, meha, parigraha ane strIsvajane uparanI Asaktio che te ja tIvra, ghATAM ane bhayaMkara snehabaMdhane che; tene chedIne yathAnyAye kramapUrvaka jaina zAsanamAM rahI mAre vikAsa sAdhuM chuM, ane vicarI rahyo chuM. 43 temaja uttarAdhyayanamAM nemipravajyA-adhyayanamAM namirAjarSinuM vacana che - bahu khu muNiNo bhaI, aNagArassa bhikkhuNo / savvao vippamukkassa egaMtamaNupassao / 16 / / bhAvArtha -gRhasthAzramathI para thayelA evA tyAgI ane sarva jaMjALathI mukta thaI ekAMta AtmabhAvane ja anusaranArA bhikSune kharekhara dareka sthaLe bahu AnaMda hoya che. ItyAdi para pudgalanA saMgamAM yathArtha jJAnavaMta mahAtmAne bhaya nathI. 8
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 anAtmazaMsASTaka guNairyadi na pUrNo'si, kRtamAtmaprazaMsayA / guNairevAsi pUrNazcet kRtamAtmaprazaMsayA // 1 // bhASArtha - je te guNo vaDe pUrNa nathI, te pitAnI prazaMsA te phekaTa phUlavuM thAya; je te guNe ja karI pUre che, te pitAnI prazaMsA karavAnI kaMI jarUra nathI. 'kAvAra: - mAhayAti" AcAra ja kayA kuLane che te kahI Ape che. e nyAye pitAnI meLe ja guNa pragaTa thaze. anuvAda:-- guNagaNathI nahi pUrNa te, Atma-prazaMsA zIya ? pUrNa guNIne japhaeNra zI? kare guNe kIrti ya. 1 jJAnamaMjarI -- nirbhayapaNe sarvaparabhAvanA tyAgathI thAya che ane sarva parabhAvene tyAga te parabhAvamAM anAtmajJAna (pitApaNuM ke pitAnA nathI evuM jJAna) thavAthI thAya che. te mATe je AtmAthI juduM te anAtma, tenI zaMsA eTale kahevuM terUpa anAbhazaMsA-aSTaka kahevAya che. temAM nAma ane sthApanA sugama che; dravyathI anAtmazaMsana be prakAre che; bAhya ane aMtaraMga. tyAM bAhya paNa laukika ane lakattara ema be bhede che dravyathI laukika bAhya anAtmazaMsana eTale pitAnA bhega Adi prayajanane jemAM abhAva che evAM paradhana, paraghara, parastrI Adi mArAM
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 anAtmazaMsASTaka 269 nathI ItyAdi AgraharUpa te laukika ane lekera bAhya anAtmazaMsana jema ke dhana, svajana, zarIra Adi vinAzI hevAthI, parabhavamAM sahAya karanArAM nathI tethI mArAM nathI ema gaNavuM. tathA duHkhanI utpattirUpa svArthanA sagAM evAM svajane saMbaMdhI parapaNuM mAnI ekapaNAnuM ciMtana na karavArUpa aMtaraMga anAtmasana dravyathI jANavuM. vaLI bhAvathI kuzAstra anusAra mekSanI abhilASApUrvaka durguNone tyAga te azuddha anAtmazaMsana che ane zuddha te samyaphadarzanapUrvaka tatvanA vivecanavALAM samyakajJAna vaDe AtmAnA svadravya-svakSetra-svakAla-svabhAvathI bhinna upAdhikapaNuM badhuMya pararUpa che, mAruM nathI evuM yathArtha bhedajJAna te anAbhazaMsana che, te karavAthI tatvajJAna thAya che. te paNa jyAM sudhI aniSTa ajIva padArthomAM ane jIva sAthe saMbaMdhavALA karma pudgalemAM, tenA phaLamAM tathA tene nimitte utpanna thayelA azuddha vibhAva pariNAmamAM anAtmapaNuM manAya che tyAM sudhI te vyavahAra naye anAbhazaMsA che. asat nimittane AdhIna cetanAnA vIryanI pariNati sahita bhAva garUpa cetanAnA vikalpomAM parapaNuM mAnavuM te jusUtra naye anAtmazaMsA che. dravya audayika sadAcAra, satyabhASA, satyamaneyega AdimAM sAdhanarUpa saMvaranAM adhyavasAyamAM, sat nimittane avalaMbatA pitAnA AtmAnAM pariNAmamAM parapaNuM gaNavuM te zabdanaye anAtmazaMsana che. rUpAtIta zukaladhyAna ane zailezIkaraNa Adine paNa parapaNe gaNavA te samabhirUDha naye anAtmazaMsA che. pitAnA AtmAnA pAriNAmika bhAvarUpa anaMtajJAna, anaMtadarzanathI bIjuM badhuMya
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ 270 jJAnamaMjarI para che evuM evaMbhUta naye anAtmazaMsana che. e prakAre anAtmapaNuM sarvatra samyaphadRSTine zraddhAthI che, munione bhinna karavA paDe che; bhinnarUpe jina bhagavAnane che ane sarvathA abhAvarUpe siddhone che ema viratinI zraddhA vaDe sthApavA gya che, tema karavA gya che; parabhAvanuM kartApaNuM, letApaNuM, AzrayapaNuM, saMgIpaNuM cetananuM kArya nathI e sAdhakane avakAza che. AtmA ja sAmAyika che, sAmAyikanA artharUpa che, ItyAdi ahitanA vAkyone anusaranAra thavuM. yegazAstramAM vaLI kahyuM che :-- amUrtasya cidAnaMda-rUpasya paramAtmanaH / niraMjanasya siddhasya, dhyAnaM syAdrUpavajitam // 1 // ityajasra smaran yogI, tatsvarUpAvalaMbanaH / tanmayatvamavApnoti, grAhya-grAhakavajitam / / 2 / / ananyazaraNIbhUya, sa tasmin lIyate tathA / dhyAtRdhyAnobhayAbhAve dhyeyenaikaM yathA vrajet // 3 / / so'yaM samarasIbhAvastadekIkaraNaM matam / AtmA yadapRthaktvena lIyate paramAtmani / / 4 / / alakSyaM lakSyasaMbaMdhAtsthUlAtsUkSma vicintayet / sAlaMbAcca nirAlaMbaM vizuddhaM tattvamaJjasA / / 5 / / bhAvArtha :-amUrta (arUpI) cidAnaMdarUpa, niraMjana, paramAtmA siddhanuM dhyAna rUpAtIta che. 1 ema niraMtara smaraNa karate, te svarUpanA avalaMbanavALe yegI, grahaNa karanAra ke grahaNa karavA gya bhAva rahita banI tanmayatA pAme che. 2
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 anAtmazaMsASTaka 271 dhyAna karatI geya) sAthI thAya che. eve dhyAna karanAra ane dhyAna bane bhulAI jAya ane dhyAna karavA yogya dhyeya) sAthe ekatA pAme evA prakAre te ananya zaraNa pAmIne temAM lIna thAya che. 3 AtmA abhinna bhAve paramAtmAmAM lIna thAya e A samarasIbhAva che, temAM ekAkAra thavuM ema jJAnIoe svIkAryuM che. 4 sthUla lakSyanA saMbaMdha uparathI sUkSama alakSyanuM ciMtana karavuM, ane AlaMbanavALI dazA uparathI nirAlaMbana dazA vizuddha tatva pAmavuM e yathArtha che. 5 ema AtmasvarUpanuM dhyAna karanAra sarva parapadArthane anAtmarUpa jANe che te AtmajJAnI potAnI prazaMsA karatA nathI ema have kahe che : kevaLajJAna Adi vaDe tuM pUrNa nathI te tArI Atmastuti-pitAnAM vakhANa vyartha che. nirguNI AtmAnI prazaMsA zI karavI ? pudgalanI upAdhithI thayelA guNo che ema mUDha puruSe kahe che, tethI kaMI prazaMsA thatI nathI. je te samyakradarzana, jJAna, cAritra, tarUpa sAdhana guNae ke kSAyika jJAna-darzanacAritrarUpa siddha guNee pUrNa ho te zabdarUpa AtmaprazaMsAnI zI jarUra che? pragaTa karelA guNe pote ja jAhera thAya che. zeraDInA sAMThA parALathI (ghAsathI) DhaMkAyelA ghaNe kALa rahetA nathI. ema che te svamukhe pitAnA guNenI prazaMsA zI karavI ? 1 vaLI vyavahArathI jaNAve che :zreyodrumasya mUlAni, svotkarSAMbhaH pravAhataH / puNyAni prakaTIkurvan phalaM kiM samavApsyasi ? // 2 //
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 272 jJAnamaMjarI bhASArtha - kalyANarUpa vRkSanAM mULarUpa (pate sukRta karyA hoya te) puNya pitAnA guNanA vAdarUpa jaLapravAhathI pragaTa karatAM (ughADAM karatAM) zuM (zreyarUpa vRkSanuM) phaLa pAmIza? kaMI nahIM pAme. gu puNya ja phaLadAyaka che. "gharma kSati vIrtanA" kahI batAvavAthI dharmane nAza thAya che. anuvAda :-- zreyata sukRtamaeNLa, svaguNavAda jaLa che; mULa ughADe nahi Take, taru-phaLa pachI kyAM zodha? 2 jJAnamaMjarI - he bhalA mANasa ! kalyANa vRkSanA puNyarUpa mULa, pitAnI baDAI hAMkavArUpa pANInA pravAhathI khullAM karanAra tuM zuM phaLa pAmaze? nahIM ja, je jhADanuM mULa ukheDyuM tene phaLa kyAMthI Ave ? 2 AlambitA hitAya syuH paraiH svaguNarazmayaH / aho svayaM gRhItAstu pAtayanti bhavodadhau // 3 // bhASArtha --pitAnA guNarUpI doraDAMnuM bIjA AlaMbana le te hita thAya, paraMtu ahe! AzcaryanI vAta che ke pite pitAnA guNarUpa doraDAM rahyAM che te saMsAra samudramAM pADe. AtmaprazaMsArUpI dara pite (grahyA) grahe te baLe (buDAve); para grahe te tAre. e Azcarya. anuvAda:- svaguNa-dera graha anyajana, kare kadI kalyANa pite aho ! grahatA phUbe, bhadadhimAM jANa 3 jJAnamaMjarI :-- pitAnA guNarUpI deranuM bIjA AlaMbana le eTale smaraNa ciMtana vaDe grahaNa kare te hita
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 anAtmazaMsASTaka 273 thAya, pitAne sukha thAya. paNa Azcarya che ke svaguNone pite rahe che te pitAne saMsAra-samudramAM nAkhI de che. pitAnA mukhe pitAnAM guNanAM vakhANa karavA egya nathI. 3 uccatvadRSTidoSottha-svotkarSajvarazAntikam / pUrvapuruSasiMhebhyo, bhRzaM nIcatva-bhAvanam // 4 // bhASArtha - uccapaNanI dRSTi(najara)nA deSathI AvelA svAbhimAnarUpa tAvanuM zAMtikarma (maTADavAne upAya), pUrva puruSarUpa siMhathI atyaMta nIcapaNanuM bhAvavuM, e che. anuvAda - huM moTo e najara jevuM lAgI te abhimAnatAva-davA "ati dIna huM, nahi pUrva nRsiMha samAna. 4 jJAnamaMjarI - abhyAsathI prApta karelA jJAna, vinaya, parUpa guNathI aMtaramAM saLagelA mahAmahane udaye AtmAmAM "huM guNavAna chuM, "meM A jJAna prApta karyuM , huM vinaya guNavALe chuM evA uccapaNanI draSTi(najara)nA doSathI UpajelA svAbhimAnarUpa tAvane zAMta karavAne upAya e che ke ahaMta Adi pUrva puruSarUpa siMhathI pitAnuM nyUnapaNuM vizeSa vicAravuM, bhAvavuM, te mAnanA udayarUpa tAvane nAza karanAra che ema jANavuM. dhanno dhanno vayaro sAlibhaddo ya thUlabhaddo ya / jehiM visayakasAyA cattArattA guNe niyae / artha - dhanya che dhanAbhadrane, vAsvAmIne, zAlibhadrane ane sthUlibhadrane ke jemaNe viSayakaSAye tyajyA ane AtmaguNamAM Asakta thayA. 18
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 274 jJAnamaMjarI dhanya che te pUrva puruSane ke jemaNe A ne vamI nAkhyA ane je anAdikALathI gavAtA parabhAvanA svAdanI mIThAzane taje che, temaja je saduupadezathI jANelA sattAnA sukhanI IcchAthI, AtmadharmanA zravaNasukhane anubhavatAM cakravartInI saMpattine vipatti tulya mAne che; AtmaguNemAM Asakta mahAbhAgyazALI sthUlibhadra, ati Atura ane rAgavALI kezAvezyAnI prArthanAthI paNa aDela pariNAmavALA rahyA temane dhanya che. paraMtu jo te paNa pitAnA guNathI kulAI jAya, svaguNarUpI dara grahaNa kare che te ja temane saMsArasamudramAM gabaDAvI de che e Azcarya che. evA uccapaNanI draSTinA deSathI utpanna thayelA svAbhimAnarUpa tAva, pUrvapuruSathI pitAnuM atyaMta nIcapaNuM bhAvavAthI zAMta thaI jAya che. zarIranA rUpa ane sauMdarya, gAma, bAga, dhana Adi paraparyAye vaDe thatuM svAbhimAna, cidAnaMdaghana mahAtmAne zAnuM hoya ? viSayarUpI viSanA upAyane nakAmA kuvikapi vaDe huM te ciMtavuM chuM. kahyuM che ke - saMtevi kovi ujjhaI, kovi asaMtevi ahilasaI bhoe / cayai parapaccayeNa vi daLU pabhaveNa jaha jaMbU / / bhAvArtha :- keI te chatA bhegane tyAge che, keI bhegA na hovA chatAM paNa tenI abhilASA karyA kare che, Ama keIne bhega jogavatAM chatAM tyAga che ane keIne tyAgamAM paNa bhAga che. draSTAMta tarIke jaMbukumAra paraNyA chatAM tyAgI hatA ane prabhAva core rAjano tyAga karela chatAM bheganI abhilASAthI dhana Adi parigraha vadhArate hateItyAdi bhAvanA vaDe svadeSanA vicArathI svAbhimAnarUpa pariNAma nivArI zakAya che. 4 ,
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 anAtmazaMsASTaka 275 zarIrarUpalAvaNya-grAmArAmadhanAdibhiH / utkarSaH paraparyAyazcidAnaMdaghanasya kaH // 5 // bhASArtha - zarIranAM rUpa ane sauMdarya tathA gAma, bAga, dhana ane "Adi zabdathI putra, pautrAdi samRddhi paradravyanA dharma che tenAthI jJAnAnaMde pUrNa puruSane atizaya abhimAna zAnuM thAya ? na thAya. keI prAye pArake dhane dhanavaMtapaNuM na mAne. anuvAda : zarIra-rUpa-zobhAdi ke, gAma, bAga, dhana sarva paraparyAyane kAyama kare cidAnaMdaghana garva? 5 jJAnamaMjarI - jJAna ane sukhathI bharapUra AtmAne saMgathI saMbhavatA puddagalanA vege UpajatA paraparyAnuM ati abhimAna ke unmAda kyAMthI hoya ? audArika Adi zarIre nAzavaMta che, rUpa, saMsthAna, nirmANa tathA varNa nAmakarmathI thayuM che; lAvaNya ke caturAI paNa saubhAgya nAmakarmanA udayathI prApta thAya che tathA veda Adi mehanA ge thAya che. lekane rahevAnA sthAnarUpa gAma, vana, udyAna bhramirUpa bAga, tAjavAnAM mApanuM ke gaNatarInA mApanuM Adi pramANavALuM dhana tethI ze garva kare? kAraNa ke te para che, karmabaMdhanuM kAraNa che, svasvarUpamAM vijJakartA che. tene saMga niMdavA gya ja che te pachI tenuM abhimAna zuM karavuM? uttarAdhyayanamAM kahyuM che :dhaNeNa kiM dhammadhurAhigAre sayaNeNa vA kAmaguNehiM ceva / samaNA bhavissAmo guNohadhArI, bahiM vihArA abhigammabhikkhaM / / adhyayana 14-17
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ 276 jJAnamaMjarI na tassa dukkhaM vibhajaMtiNAio, na mittavaggAnasuA na baMdhavA / ikkosayaM paccaNu hoi dukkhaM kattArameva aNujAyakammaM / / adhyayana -22 bhAvArtha :- (bhRgupurohitane tenA putro kahe che) sAcA dharmanI dhurAnA adhikAramAM-svajana dhana ke kAmabhegenI kazI AvazyakatA hatI ja nathI. te mATe te ame jagatamAM pratibaMdha rahita pharanArA ane bhikSA-jIvI banI guNanA samUhane dhAraNa karanArA evA sAdhu thaIzuM. te (karmanA pariNAme utpanna thayelA) du:khamAM tenI jJAtivALA ke mitro ke putro temaja baMdhuo bhAga paDAvI zaktA nathI. karma karanAra jIvane svayaM tenuM du:kha bhegavavuM paDe che, kAraNa ke karma te tenA karanArane anusare che. mATe AtmaguNonA AnaMdamAM pariNamelA puruSone karma sutA pratyAnamasAlvena paryAvADa parimASitAH | kApavAmora mahAmune laddA bhASArtha - zuddha nayanI bhAvanAthI dareka AtmA sarakhA zuddha paryAyavALA ja che tethI, ane avizuddha vibhAva paryAye te tucchapaNane lIdhe mahAmunine (sarvanaya pariNata sAdhune) abhimAnanuM kAraNa na thAya. anuvAda :- zuddha naye sau siddhasama, bhAvye mada nahi hoya; tuccha azuddha paryAya, tyAM munine mada ze jeya. 6
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 anAtmazaMsASTaka 277. jJAnamaMjarI -- tapAvelA zreSTha senA samAna AtmasvarUpane grahaNa karelA nigraMtha mahAmunine samyakajJAna cAritra dhyAna vaDe pragaTa thayelA zuddha Atma paryAne paNa ahaMkAra ke mada thatuM nathI. kema nathI thato? dareka AtmAne zuddha nayathI bhAvatAM zuddha svarUpe sarakhA che te mArAmAM vizeSa zuM thayuM ? jJAnAdi guNe sarva AtmAmAM che ja. sarvanI pAse sAdhAraNa rUpe hoya tenuM abhimAna zuM karavuM ? evI bhAvanArUpa abhiprAyavALe te hoya che. jJAna Adi anaMta paryAyanuM hovApaNuM sarva jIvomAM sarakhuM che tethI sattAnI apekSAe siddha ane saMsArI jImAM bheda nathI. saMgaraMgazALAmAM kahyuM che : nANAiNaMtaguNovaveyaM arUvamaNahaM ca logaparimANaM / kattAbhottA jIvaM mannahu siddhANatullamiNaM // bhAvArtha - jJAnAdi anaMta guNe sahita, arUpI, avinAzI, lekapramANa pradezavALe, kartA, bhaktA A jIvane siddha samAna mAne. zrI pUjya jinabhadragaNi kSamAzramaNe paNa kahyuM che : nIvo punaDivo na narala vadiya samA" dravyamAM rahelI samAnatA jene che e jIva guNarahita nathI. tathA ThANugamAM "g gAthA" ItyAdi pATha hevAthI sarva ThekANe AtmAnuM sarakhApaNuM che, te saguNa (AtmaguNa) pragaTe temAM abhimAna zAnuM karavuM ? idrapaNuM Adi audAyika azuddha paryAye tuccha hevAthI, deSarUpa hevAthI guNanI ghAta karanAra ane tattvajJAnamAM ramaNatAnI hAni karanAra
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ 278 jJAnamaMjarI hovAthI, seje caDhe tevA regathI jADuM aMga jaNAya tenI peThe tenuM abhimAna karavA gya nathI. puddagalanA jaththA zuM kAmanA che? para upAdhithI thatA saMsargothI kyAre mAre chUTako thaze ? ema saMvega ane nirvedarUpe pariNamelA puruSane (abhimAna) mada thatuM nathI. 6 pharI AtmAne upadeza de che - kSobhaM gacchan samudro'pi svotkarSapavaneritaH / guNaughAn bubudIkRtya vinAzayasi kiM mudhA ? // 7 // bhASArtha - mudrA (sAdhuveza) sahita eTale samudra sAdhune pathya tethI sahita paNa pitAnA abhimAna rUpa pavane kema phegaTa vinAza kare che? jema samudrane parapoTA karI pANIne nAza kara na ghaTe tema uttama puruSane abhimAna vaDe pitAnA guNane nAza kare na ghaTe. anuvAda - mAna-pavana prerita muni-samudra paNa lAyaka guNagaNa phauNa phekI daI, phegaTa zuM phelAya. 8 jJAnamaMjarI - he haMsa! nija AtmatatvarUpa jaLathI paripUrNa svarUpamAnasanA nivAsane tuM rasika che. sAdhunA vezarUpa mudrA sahita (samudra) hovA chatAM ahaMkArarUpa pavanathI prerAI adhyavasAye vaDe kSobha pAmate, abhyAsathI prApta karelA kRtadhara-tratadhara Adi AmaSaSadhi Adi labdhirUpa guNasamUhane parapoTA karIne vyartha kema vinAza kare che? prApta guNathI gaMbhIra thA; pitAnA guNe je pitAnA
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 anAtmazaMsASTaka 279 hitanuM kAraNa che te guNe zuM mAnamAM AvI jaI bIjAnA AgaLa tenuM pradarzana karavAmAM Ave te tuccha nathI thatA? mATe mAna karavA gya nathI. 7 nirapekSA-(a)navacchinnAnantacinmAtramUrtayaH / yogino galitotkarSA-pakarSAnalpakalpanAH // 8 // bhASArtha - apekSA rahita, dezanA mApathI rahita (kSetrathI amA5), kAlanA mApathI rahita (anaMta), jJAnamAtra zarIravALA (cAritrarUpa kAyAvALA) gIzvara, pitAnI adhikatA ane paranI hInatA viSenA ghaNA saMkalpa-vikalpathI rahita thayA hoya che. anuvAda - meTA-nAnA taNuM ghaNuM, tajI kalpanA teha. nispRhI yegI doMpe, amApa anaMta guNageha. 8 jJAnamaMjarI:-- yama-niyama Adi aSTAMga yoganA abhyAsathI utpanna thayela ratnatrayI svarUpa svAganI prApti vALA gIo kevA hoya che te kahe che - apekSA rahita, kSetra maryAdA rahita anaMta jJAnamAtranI mUrti svarUpa eTale parabhAvane anusaratI cetanA rahita, nirmaLa svarUpane anusaratA ciMtanamAM pariNamelA, mada ke dInatAnI vikalpa jALathI rahita bhegIo jJAnamAM pariNamelA, jJAnamAM ja magna rahe che, te ja tattvasAdhananA jANanAra, anubhavanAra che. mATe mAnanI ghelachAthI UpajatI pitAnI adhikatA, meTAI dUra karavA gya che. 8
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19 tattavRSTi-aSTaka rUpe rUpavatIdRSTiH dRSTvA rUpaM vimuhyati / majjatyAtmani nIrUpe, tatvadRSTistvarUpiNI // 1 // bhASArtha - rUpavaMta pudgalika draSTi pudgalane viSe (rUpe) rUpane joIne meha pAme che, paraMtu tattvadRSTi te rUpavatI nathI, te rUparahita AtmAne viSe magna thAya che. sarakhe sarakhAne vega hovAthI ahIM vega-alaMkAra che. 1 anuvAda:- carmacakSu rRpa joIne, meha kare rUpamAMya; arUpa AtmA je grahe, tatvadRSTi che tyAMya. 1 jJAnamaMjarI - vizeSa prakAranA udayathI puNyanI pragaTatAnA bhAre bhAre banele, kSaye pazama Adi pragaTelA aneka guNasamUha sahita ekAMta tAttvika vikalparUpa kalapanAne lIdhe amahatvavALa chatAM pitAnI mahattA mAnanAra tatvajJAna rahita saMsArI jIna stavana(prazaMsA-khuzAmata)nA pUrathI jenA kAna bharAI gayA che e jIva tatvadraSTi vinA pitAnA atyaMta abhimAnane tyAga karI zakatuM nathI. tethI tattvadraSTi karavA gya che. tatvadraSTi eTale tatva te vastunuM svarUpa, jIvamAM jIvapaNuM te tava, anaMta caitanya svarUpa; ajIvamAM acaitanya svarUpa te tatva, aviparIta syAdvAda pramANe
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ 281 19 tattvadRSTi-aSTaka jIva Adi padArthanuM svarUpa te tatva. temAM paNa pitApitAne sthAne dharma, adharma, AkAza, pudgala ane ajIvanuM tattvapaNuM che, tathApi huM AtmA hevAthI mAruM svarUpa zuddha caitanyasvarUpa, anaMta AnaMda svarUpa, asaMkhyaya pradeza-anaMta jJAna AdinA paryAyarUpa pariNAmika utpAda vyaya dhrauvyapaNuMvALuM, SaTU guNarUpe pariNamelA agurulaghu guNavaMta, paramArthe ekAMtika, AtyaMtika, sarvottama abAdhita, mokSa svarUpa svatatva che temAM draSTi eTale darzana, zraddhAthI jevuM athavA tattvanuM avalokanayathArtha jJAna sahita zraddhA, vRSTi te tatvadRSTi che. nAma nikSepathI te te aneka jaNanAM nAma pADI bolAvIe tenI peThe che, sthApanA nikSepa mudrA nyAsa Adi avalaMbanavALA sthira cittavALAnI te saMbaMdhI vicAraNuM che dravya nikSepe viveka jJAnavALAne saMvedana jJAna che ema kahevuM te tattavRSTi che. bhAva nikSepe anubhavasvarUpa sparza jJAnamAM nimagna jenuM mana che temanuM saMvedanajJAna te tatvadraSTi kharI rIte che. saMvedanajJAna cAra naya pramANe ane chellA traNa naya pramANe sparzajJAna svarUpa samyakdarzana ane samyaphacAritranI ekatArUpa je dhyAnanI ekAgratAthI kevaLajJAna thAya che te utsarga mArgathI tatvadRSTi che. sarva upAyanA samUha vaDe svatatvamAM dRSTi kartavya che. te arthe upadeza kare che : "rUpavatI" eTale pudgala-apugalamaya puddagala svarUpane grahaNa karanArI dRSTi -AMkha "rUpa ta Adi bhedane joIne varNa, gaMdha, rasa, sparzamaya rUpamAM meha pAme che; vaLI rUparahita jJAnarUpavRSTi-AtmAnI caitanya zakti svarUpatatvadRSTi, varNAdirahita zuddha caitanya svarUpa AtmAmAM magna
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ 282 jJAnamaMjarI thAya che, svarUpa lIna thAya che. mATe anAdinI bAhya draSTi dazA tajI svarUpanA upayogamAM dRSTi karavA gya che. 1 bhramavATI bahidRSTibhramacchAyA tadIkSaNam / kAttaddadig nAyA te yuvAzayA rA bhASArtha - bAhyadraSTi bhramanI vADI che, tenuM jevuM (te bAhya dRSTine prakAza) viparyA zakti yukta chAyA che eTale viSa vRkSanI chAyA paNa viSarUpa hoya che tema e bAhyadraSTine prakAza bhasrarUpa jANa; paraMtu bhrama rahita tatvadRSTivALe te sukhanI IcchAe emAM (brAMtirU5 chAyAmAM) sue, rahe nahIM, bahirdraSTi prakAza caMdrAsannanA pratyaya nyAye bhrama viSa-taru chAMya che. tene vizvAsa tevA tatvajJAnI na kare, je aMtardraSTi sukhapUrNa che. anuvAda :-- bahiSTi bhramavADa che, brachAyA viSa teja tatvadRSTi bhrAMtirahita, kare ne tyAM sukhaseja. 2 jJAnamaMjarI - bhramathI utpanna thayelI ane bhrAMtinuM kAraNa evI bAhyadRSTi saMsAranuM kAraNa hevAthI dUra karavA yogya che; tatvadRSTi kalyANakArI che, ane bhramanI vADIrUpa nathI. "A huM karuM chuM, "he bhavya ! A sAruM, A khoTuM karyuM, A karavA gya che' ityAdi bAhya bhAvanA avelekanarUpa bAhyadraSTi bhramavADI che, bhramane rakSaNa karanAra vRtti che, bhrama rUpa vikalapa vadhAranArI che. bAhya avalokanathI ISTa aniSTapaNa AdinA vicArathI vika95-kalpanA thayA kare che ane parane
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ - mA nA karI zakanI visama cAnA 19 tattvadRSTi-aSTaka 283 avakana karavAthI vyAkuLa thayelI svatattvathI vimukha cetanA parane viSe ja rame che. kahyuM che ke - "rAge dose ratto iTTANi?hiM bhamasuhaM patto / kappei kappaNAo majjheyaM ahaMpi eyassa // " bhAvArtha - rAga dveSamAM Asakta, ISTa-aniSTapaNuM karate bhrAMtirUpa sukhamAM paDele jIva "A mAruM che, huM paNa emane chuM" evI kalpanAo karyA kare che. - te draSTithI jevuM te bhramaprakAza che eTale tevuM ekAMtika Arepita jJAna te zubha muddagalanA saMgamAM sukhano Aropa ane tenI aprAptimAM ke azubhanI prAptimAM duHkhane Apa kare che, te bhramachAyA che, temAM bhrAMtivALA ja rame che; vaLI bhrAMtirahita tattvadraSTi-syAdvAda pramANa svapara svabhAva jenArI yathArtha tatva pratye jenI draSTi che evA tatvajJAnI svarUpanA anubhavamAM AsaktivALA sukhaprAptinI IcchAthI bhrAMtirUpa chAyAmAM sUtA nathI. paraMtu pUrva karmanA udaye tyAM hovA chatAM, tapAvelA leDhA upara ke zilA upara paga mUkatAM jema Dare, A duHkha ja che ema jANatAM niveMdavALA ja rahe che, tethI chUTavAne talapApaDa thaI rahe che. kahyuM che ke : ee visayA iTThA, tatto vinnUNamicchadiTThINam / vinnAiyatattANaM duhamUlA duhaphalA ceva // 1 // jaha cammakaro cammassa, gaMdhaM no NAyai phale luddho / taha visayAsI jIvA, visaye dukkhaM na jANanti // 2 // sammadiTThI jIvo tattaruI AyabhAvaramaNaparA / visaye bhuMjato vihu, no rajjai no vi majjai // 3 //
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ 284 jJAnamaMjarI bhAvArtha -A viSaye iSTa che evI mithyAvRSTionI samaja che ane tatvajJAnIone te te viSaye duHkhanuM mULa ane duHkharUpa phaLa denAra ja bhAse che. 1 jema camAra cAmaDAnI gaMdha, tenA phaLane lebha lAgavAthI gaNatuM nathI, tema viSayenI AzAvALA ja viSayamAM rahelAM duHkha dekhatA nathI ke lekhatA nathI. 2 samyaka draSTi jIva AtmabhAvamAM ramaNatA karanAra tatvajJAnI che te viSaya bhogavatAM chatAM temAM rAjI thatuM nathI ke magna banI jato nathI. 3 mATe bAhya AlaMbana upara AdhAra rAkhatI cetanA dUra karavA gya che ane svarUpa--avalaMbanavALI cetanA karavA gya che. 2 grAmArAmAdi mohAya yad dRSTaM bAhyayA dRzA / tatvadRSTyA tadevAntara-nItaM vairAgyasaMpade // 3 // bhASArtha :- bAhyadraSTie karIne gAma, udyAna Adi suMdara bAhya padArtha samUhamAMthI je dekhavAthI meha thAya che te ja gAma Adi tatvadraSTie jotAM AtmA te ja ArAma (bAga) ema AtmA pratye utAravAthI vairAgyanI saMpadA pragaTe che. anuvAda - nagara, bAga Adi dave, bAhyadraSTithI maha; tatvadraSTie te dauThe, vairAgya aMtara raha. 3 jJAnamaMjarI - bAhyadraSTithI je gAma, bAga Adi dekhAya che tyAM meha thAya che, ahaMbhAva, mamatvabhAva vadhe che
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19 tattvadRSTi-aSTaka 285 te ja grAma Adi svaparanA bheda kRtrima-akRtrimanA vikalpane haNanArI tattvadraSTi vaDe Atma-upayogamAM lAvatAM udAsInatAnI saMpadA vadhe che. udAharaNa - jJAnacaraNamAM pradhAna, bhavya jIne zrutarahasyane pAra pamADanAra eka AcArya aneka zramaNagaNathI vIMTAyelA eka gAmathI bIje gAma vihAra kare che; zramaNa saMghane vAcanAdi svAdhyAya vaDe piSe che, paMca samitiguptithI yukta mArge gamana kare che, anityAdi bhAvanAnI vAta cAle che, tyAM eka vana AvyuM je aneka latAothI lIluM dekhAya che, jyAM lIlA pakSIonAM mALA dekhAya che. e tapavananI puSpa phaLanI samRddhi joIne te AcArya mahArAja nigraMthine kahe che - he nigraMtha A vana juo. A pAMdaDAM, phUla, guccha, phaLa je cetana lakSaNavALAM che te anaMta zaktine AvarIne jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, cAritrameha, mithyAtvameha ane aMtarAyanA udaye dIna, hIna, duHkhI sthitimAM ekendriyapaNuM pAmI kaMpe che. sadA baLavAnathI haNAtA, dubhAtA, rakSaNarahita, azaraNa, vAraMvAra janma-maraNathI pIDAtA aho ! anukaMpA karavA yogya che. tenA upara keNa karuNA ANe che? bicArA mana, kAna ane AMkha rahita che ema belIne saMvega bhAvanA pragaTa karI AgaLa cAle che. te nigraMtha paNa jJAnAvaraNa Adi baMdhanAM kAraNe prati aruci dugacchA UpajAvatA cAlyA. AyA AyaM haNai, AyaM guNe saMta evi dhaMse / imai visaye ramme cayaIM nANAi guNabhAve //
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 286 jJAnamaMjarI arere ! AtmA AtmAne haNe che, jJAnAdi guNa bhAvane taje che ane A viSayamAM rame che. te AtmAnA chatAM guNene nAza kare che." ema vicAra karatAM jAya che tevAmAM aneka susvaravALAM vAjAMnA sUrathI, vivAha Adi utsathI ane mUDhajanene ramaNIya lAgatI devAMganA jevI strIothI suzobhita eka nagara AvyuM. tyAre AcArya zramaNasaMghane kahe che - he nigraMtha ! Aje A nagaramAM meharUpa lUMTArAoe dhADa pADI che, tethI A leke kevA UchaLe che ! bhavathI uga pAmelA ApaNe jevAne A nagaramAM praveza kare ucita nathI. keI tyAM jatA nahIM, labha vidyAthI baMdhAyelA loke dayA khAvA jevA che; moha madirAthI gAMDA thayelA leke upadezane pAtra nathI, mATe AgaLa cAle." tethI sAdhuoe kahyuM :- "ThIka kahyuM, ghaNuM sAruM hoya paNa viSayane prApta thayeluM kSetra mehanuM kAraNa che, tyAM javA gya nathI. vairAgya sahita vihAra karavA gya che." ema AtmasukhamAM sthitane gAma nagara Adi vairAgyanAM kAraNa che. 3. bAhyadRSTeH sudhAsAra-ghaTitA bhAti saMdarI / tattvadRSTestu sAkSAtsA viNmatra piTharodarI // 4 // bhASArtha -bAhyadraSTine strI amRtane sArathI ghaDI hoya tevI bhAse che, tatvadraSTine te te strI pratyakSa viSTA, mUtra ne hADanI hAMDalIrUpa udaravALI jaNAya che.
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19 tattvadRSTi-aSTaka 287 anuvAda; bAhya dRSTine suMdarI, amRtamaya dekhAya; tatvavRSTie hADakA, maLa-mUtrakhANa jaNAya. 4 jJAnamaMjarI - saMsAramAM Asakta bAhyadraSTine strI amRtamaya ja lAge che, tene mATe dhana kamAya che ane mehayukta muMjarAja Adi ghaNaya rAjAo prANa taje che paNa nirmaLa AnaMdavALA AtmAnA svarUpanuM avelekana karavAmAM kuzaLa tatvadRSTine te strI viSTA, mUtra ane hADakAMnA vAsaNa jevI bhAse che. kahyuM che ke : rasAsRgmAMsamedo'sthi-majjAzukrAMtra varcasAm / azucInAM padaM kAyaH zucitvaM tasya tatkutaH / / 1 / / vaMcakatvaM nRzaMsatvaM caMcalatvaM kuzIlatA / iti naisargikA doSA yAsAM tAsU rameta kaH // 2 // bhavasya bIjaM naraka-dvAramArgasya dIpikA / zucAM kaMdaH kalermUlaM duHkhAnAM khAniraMganA // 3 // anyazAstre'pi kAntAkanakasUtreNa veSTitaM sakalaM jagat / tAsu teSu virakto yo, dvibhujaH paramezvaraH // 1 // bhAvArtha - lALa, lehI, mAMsa, carabI, hADakAM, hADakAMnI vacamAM rahele rasa (majajA), vIrya ane viSTArUpa apavitra vastuonuM sthAna kAyA che, te temAM pavitratA kyAMthI hoya? 1 'ThagavuM, kUratA, caMcaLapaNuM, durAcArIpaNuM e jemanA svAbhAvika de che te strIo sAthe keNa rame? 2
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ 288 jJAnamaMjarI saMsAranuM bIja, narakanA daravAjAne mArga dekhADanAra dave (battI), zekanuM mULa, kaMkAsanuM mULa ane duHkhanI khANa strI che. 3 para zAstramAM paNa kahyuM che - strI ane suvarNathI AkhuM jagata baMdhAyuM che, te bane pratye vairAgyavaMta che te be bhujAvALe paramezvara (caturbhuja) che. 1 tattvajJane mehanuM kAraNa hovAthI bhavanA bIjarUpa nArI bhAse che. 4 vaLI upadeza kare che ? lAvaNyalaharIpuNyaM vapuH pazyati bAhyaga / tatvadRSTiH zvakAkAnAM bhakSyaM kRmikulAkulam // 5 // bhASArtha -bAhyadraSTi (vALA jI) zarIrane saudaryanI laherathI pavitra dekhe che, tatvadazI te dehane kAgaDA ane kUtarAnuM bhakSya tathA karamiyAnA samUhathI bharapUra (khadabadatuM) dekhe che. anuvAda:-- bAhyadraSTi dekhe zuci (bhaluM), zarIra suMdara teja; kRmimaya, kAga kUtarAM bhakhe, tattvaSTi mana le ja. 5 jJAnamaMjarI -- bAhyadraSTi eTale laukika draSTivALA zarIrane sauMdarya laharIthI pavitra dekhe che; samyakajJAnI tatvadraSTi te tene kAgaDA kUtarAnuM bhakSya ane kIDAmaya ja dekhe che. kahyuM che : navasrotaH sravadvisrarasanisyadapicchale / dehe'pi zauca-saMkalpo, mahanmohavijUMbhitam //
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19 tattvadRSTi-aSTaka 289 | bhAvArtha - nava dvArathI vahetA, gaMdhAtA rasathI kharaDAyelA dehamAM paNa pavitratAne saMkalpa kare e mahAmehanI ceSTA che. mATe karmarUpa upAdhithI UpajeluM zarIra baMdhanuM kAraNa hovAthI ahitarUpa che, temAM rAga na kare e ja uttama che. 5 gajAzvarbhUpabhavanaM vismayAya bahirdazaH / tatrAMzvebhavanAtko'pi medastatvadRzastu na // 6 // bhASArtha --bAhyadraSTine hAthI-gheDA sahita rAjamaMdira Azcarya pamADe che, tyAM tattvadRSTine te te (rAjamaMdira)mAM ane hAthI-ghaDAne vanamAM kaI bheda (aMtara) jaNAtuM nathI. pudgalanA vikAsamAM tattvadRSTine camatkAra kyAMya jaNAtuM nathI. anuvAda :-- rAjabhavana Azcaryapa, bAhyadRSTine hoya; gaja-gheDAnA vana samuM, tattavRSTi te joya. 6 jJAnamaMjarI:-bAhyadraSTi jIvane rAjamahela hAthI- gheDAvALe jaIne Azcarya lAge che. tatvajJAnIne te rAjamahela hAthI-gheDAnAM vanasthaLe karatAM kaI rIte judo jaNAte nathI. anaMta jJAnanA AnaMdamAM tanmaya thayelA AtmAnubhavamAM Asakta mahAtmAne vana zahera samAna jaNAya che. 6 bhasmanA kezalocena, vapurdhatamalena vA / mahAntaM bAhyadRgvetti, citsAmrAjyena tatvavit / / 7 / / bhASArtha - bAhyadraSTi, Dile rAkha coLavAthI, keza (ca) upADavAthI athavA zarIra upara mela jAmI gayele hovAthI A mahAtmA che ema oLakhe che; tattvadraSTi 19
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ 290 jJAnamaMjarI (AtmajJAnI) te jJAnanI prabhutAe karIne mahaMta che ema jANe che. anuvAda :keza leca ke malina tana, Dila para dekhI rAkha; mahaMta bAhyadRSTi gaNe, tatvajJAna guru-sAkha. 8 jJAnamaMjarI - bAhyadraSTi bhasmathI, keza-lecathI ke zarIra upara mela ekaTho thaye hoya te uparathI mahaMtapaNuM, sAdhupaNuM ke AcAryapaNuM pArakhe che. mahAtmApaNAnA svarUpathI ajANyA hovAthI te uparanAM cihnathI mahatapaNuM jANe che. tatvajJAnI arUpI evA AtmAnA svarUpane jANa nAra te jJAnanI pUrNatAthI, ratnatrayI (samyapha darzana-jJAnacAritranI ekatA)nAM pariNAmathI, zuddha akhaMDa AnaMdanA sAdhananI pravRttithI, svaguNanA pragaTapaNAthI mahAtmAne oLakhe che, jANe che. Dizaka graMthamAM kahyuM che ke :bAlaH pazyati liga, madhyamavRttivicArayati vRttam / AgamatattvaM tu budhaH parIkSate sarva yatnena // bhAvArtha - ajJAnI jIva bAhya vezane jue che, madhyama dazAne purUSa tenA cAritrane vicAra kare che; paraMtu jJAnI puruSa sarva prakAranA yata vaDe tenA Agamatatva (zrata jJAnanA rahasya)nI parIkSA kare che. "uttarAdhyayana" zAstramAM paNa kahyuM che - navi muMDi eNa samaNo, na OMkAreNa baMbhaNo / . na muNI rannavAseNa, kusacIreNa na tAvaso / / 1 / /
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29 19 tattvadRSTi-aSTaka 291 samayAe samaNo hoi, baMbhacereNa baMbhaNo / nANeNa ya muNI hoi, tavasA hoi tAvaso // 2 // bhAvArtha - beDA mAthAthI zramaNa thavAtuM nathI, kAra belavAthI brAhmaNa thavAtuM nathI, vanamAM vasavAthI muni thavAtuM nathI, dAbhanAM vastrathI tApasa thavAtuM nathI. 1 samatAthI zramaNa thavAya, brahmacaryathI brAhmaNa thavAya, jJAnathI muni thavAya ane tapathI tApasa thavAya. 2 AtmA sAmAyika che ityAdi vyAkhyA prajJapti (bhAgavatI sUtra) aMgamAM jaNAvyuM che. tethI AtmajJAnamAM ramaNatA, sthiratA sahita anubhavamAM lIna thayelA dInatA rahita munio hoya che. 7 na vikArAya vizvasyo-pakArAyaiva nirmitAH / sphuratkAruNyapIyUSa-vRSTayastattvadRSTayaH // 8 // bhASArtha :- tavadraSTi (AtmajJAnI) puruSe vikArane kAje utpanna thayA nathI, te zA mATe ? vizva upakArane ja kAje jamyA che, sakuratA kRpAvaMtapaNArUpa amRtanI vRSTi vizvamAM te kare che. anuvAda :- karuNA amIvRSTi bharyA, tattavRSTi jagamAMya, paropakAra kAje jIve, kare vikAra na kyAMya. 8 jJAnamaMjarI - AcAryo ane guruo pAsethI grahaNa (samajavAnI) ane AsevanA (pALavAnI) zikSA grahaNa karI, pAThaka munio dvArA sUma Agama-rahasyanA zikSaNa vaDe je tatvadRSTi puruSa thayA che, te rAgadveSarUpa
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ 292 jJAnamaMjarI upAdhinI vRddhi artha eTale vikAra arthe thayA nathI, paraMtu tribhuvanane upadezanA dAnathI zuddha tatvanI prApti Adi upakAra karavA mATe thayA che. bhAvanA :- jema anAdi mithyAtva ane aviratithI gherAyelA jIvonA ame mArgadarzaka chIe, tema bIjA paNa yathArtha bhAvanAmAM kuzaLa che upakAraka thaze, mATe ene zratanuM rahasya zIkhavavA gya che. "vidhiprapAmAM kahyuM che : nijjAmau bhavaNavattAraNa sadhammajANavattami / mokkhapaha-satthavAho annANaMdhANaM cakkhu ya / / 1 / / attANANaM tANaM nAho anAhANabhavvasattANaM / teNaM puNNa sappurisa guruagacchabhAre niyutto'si / / 2 / / bhAvArtha :-- gharanI peThe rakSA karanAra, dharmarUpI vahANanI peThe tAranAra, mekSamArgamAM sArthavAha (sathavAre, saMgha) samAna ane ajJAnathI aMdha thayelAnI AMkha samAna; 1 - jene keI bacAvanAra nathI tenA bacAvanAra, je bhavya anAtha che tene nAtha he pavitra puruSa, eTalA mATe tane moTA gacchane bhAra saM che, tane sarvane netA sthApe che. 2 (uttarAdhyayananA) bahu zruta adhyayanamAM kahyuM che :-- samuddagaMbhIrasamA durAsayA acakkiyA keNai duppahaMsagA / suyassa puNNo viulassa tAiNo, khavittukammaMgaimuttamaMgayA / bhAvArtha :-- samudra samAna gaMbhIra, buddhithI parAbhava nahIM pAmanArA, saMkaTothI trAsa nahIM pAmanArA, kAmagothI
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ 293 19 tattvadRSTi-aSTaka anAsakta rahenAra, yuthI paripUrNa ane pratyeka prANIonA rakSaka mahApuruSe karmane nAza karIne uttama gati pAmyA che. 31 ema tatvadraSTipaNuM hitakArI che, aneka zAstranA parizramamAM bahukRtapaNuM nathI. nizcita samaya (bhAvakRta) jANanAra bahuzruta che. "saMmati" prakaraNamAM kahyuM che : jo heuvAya pakkhammi heu Agame ya Agamio / so sasamayapaNNavao siddhaMta-virAhao annoM // 45 / / artha -- je hetuvAdanA viSayamAM hetuthI ane AgamavAdanA viSayamAM mAtra AgamathI pravarte che te svasamayasiddhAMtane prarUpaka-ArAdhaka che ane bIje siddhAMtano virAdhaka che. e prakAre naya ane pramANathI nirNaya karelAM sva ane para zAstronA sAravALA, svarUpamAM vyApelA, mehanA vistAranA rekanAra tatvadRSTi puruSo kevA hoya che? bhavasamudrane tAravA samartha evI upakArI jenI kurAyamAna karuNArUpa amRtanI vRSTi che eTale jagatanA janene tAranAra karuNArUpI amRtane vasAvatA mahApuruSo hoya che. tattvavimukha viSayamAM Asakta ke kevI rIte AtmAne haNe che? jina bhagavAne kahelAM zA hovA chatAM, ane anaMta guNaparyAyanI sattAvALe AtmA hovA chatAM, AtmabrAMtine lIdhe te saMsAra vanamAM bhame che. mATe dharmanA rahasyane kahIe chIe ke upakAra karavAmAM tatpara tatvajJAnI muni mahAtmAo sevavAM gya che. ema bAhyadraSTipaNuM tajIne bhavya je aMtaraMga tattvane jANavAmAM rasavALA bane. 8 mATe ame na muni aMDa
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra0 sarvasamRddhi-aSTaka bAhyadRSTi pracAreSu mudriteSu mahAtmanaH / / vAvamAsane purA: sarvA: samRddha: sA. bhASArtha -bAhyadraSTi (bahAranI najara)nA viSayanI pravRtti baMdha karavAthI mahAtmA(jJAne meTo che AtmA jene)ne AtmAmAM ja pragaTa saghaLI saMpadAo (samRddhio) anubhave bhAse che. anuvAda - bAhyadraSTi thaI baMdha tyAM, aMtaramAM ja jaNAya; spaSTa sarva samRddhi, mahAtmA te ja gaNAya. 1 jJAnamaMjarI - sarva samRddhi eTale badhI saMpadAo, temAM nAma samRddhi te kahevA pUratI ja che-jIva ke ajIvanuM samRddhirUpa nAmanuM sthApanA samRddhi zaktirUpa che, dravya samRddhi dhana dhAnya AdirUpa, Indra ke cakravartI AdinI samRddhi laukika che ane kettara dravya samRddhi munione prApta thatI labdhirUpa samRddhi che. 'Amosahi vipposahi, khelosahi jallamosahI ceva / 5saMbhinnasoya 6ujjumaI savvosahi ceva bodhavvA / / 1 / / cAraNa AsIvisa ' kevalI ya ''maNanANi 12nnovpuvvdhraa| 'maradyuta vAgharA vahevA vAvevA ya ArA bhAvArtha - (1) asAdhya samasta rogane abhAva karanArI Amarza (sparzana) auSadhi--je labdhidhArI muninA
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 sarvasamRddhi aSTaka 295 hasta ke caraNanA sparzathI raga nAza pAme te AmazauSadhi. (2) vipuSa-auSadhiH je muninA caraNedaka (caraNAmRta)thI athavA mUtra AdinA chAMTAthI rega nAza pAme te visahi Rddhi. (3) havela auSadhi:- je mahAtmAnA kaphanA sparzathI roga nAza pAme te khelesahi. (4) jalphaauSadhi - je muninA samasta aMga upara thayele paraseve ane mela tenA upara lAgelI dhULa te rogane nAza kare te jallamosahi ddhi. (5) saMbhinna zretRtva -koI munine tApavizeSanA baLathI samasta AtmapradezamAM kAnanI peThe sAMbhaLavAnI zakti pragaTI che, tethI bAra yeAjana lAMbA ane nava yeAjana paheLA vistAramAM rahelA cakavartInA sainyamAM hAthI, ghoDA, UMTa, gadheDAM (khazcara), manuSya ityAdikanA aneka prakAranA zabda eka sAthe thatA hoya te ekI vakhate bhinna bhinna zravaNa kare te saMbhinna zrotRtva-saMbhinnaseya ddhi che. (6) urjasvala mati --tapa vizeSanA prabhAve kaI munine anya sAmAnya ane na hoya tevA matijJAnAvaraNIya, ane AMtarAyanA pazama tathA aMgopAMga nAma karmane lAbhathI ghaNe dUrathI rasane svAda laI zake, bahu dUrathI joI zake, dUrathI sparzane jANe, bahu dUrathI sAMbhaLe, ane ghaNe dUrathI gaMdha grahaNa karI zake te ujajumaI labdhi che. (7) savauSadhi:- jenAM aMga tathA upAMga, nakha, dAMta, keza Adine sparza karI AvelA pavana AdithI paNa sarva roga nAza pAme te sarva-auSadhi Rddhi (savaeNsahi) jANavI. (8) cAraNa-traddhi -nadI AdinA pANI upara jamIna para cAle tema cAle, jamInane aDyA vinA cAra AMgaLa UMcA cAle; tAMtaNa upara, puSpa upara, pAMdaDA
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ 296 jJAnamaMjarI upara tene kacaryA vagara cAle, AkAzamAM sIdhA gamana kare, agnizikhA upara cAle, ema aneka prakAranI cAraNa kaddhi che. (9) AcAviSa-saddhi - jenA mukhamAM paDeluM utkRSTa viSa paNa niviSapaNAne pAme te AsyAviSa Rddhi athavA jenA mukhathI nIkaLelAM vacananA zravaNathI jhera caDhelAnuM jhera UtarI jAya, te AsyAviSa Rddhi. bIjI AsthaviSA addhi che tethI je kaI utkRSTa tapabaLavALo muni krodha karI koIne kahe "tuM mArI jA', te te ja kSaNe mahAviSa tene vyApI jAya ane marI jAya te AsthaviSA Rddhi che. (10) kevala jJAna trAddhi :-samasta jJAnAvaraNanA atyaMta kSayathI lekAlekavartI samasta padArthanA guNaparyAya trikALa saMbaMdhI eka kALamAM kamarahita pratyakSa jANe te kevaLajJAna trAddhi jANavI. (11) mana paryayajJAnatraddhi - pitAnA manamAM vA anya aneka jIvenA manamAM ciMtavana karelA padArtha, ciMtavana karela artha ke ciMtavana karI vismaraNa thaI gayelA mUrtika padArthane pratyakSa jANe te maNanANi Rddhi (mana 5ryaya jJAnI) che. (12) mahArehiNI Adi prApta thayelI vidyAdevatA potapotAnuM rUpa tathA sAmarthya pragaTa kare te paNa jenuM cAritra calAyamAna na thAya ane daza pUrvarUpa dustara samudrane pAra pAme te daza-pUrvitva prApti te caturdaza pUrvitva Rddhi che. jethI (13) arihaMtapaNuM, (14) cakavartIpaNuM, (15) baladeva padavI ke (16) vAsudeva padavI maLe che te te nAmavALI baddhi kahevAya che. ItyAdi labdhio Rddhio che. temAM kevalajJAnAdi zakti lekottara bhAva Rddhi che. sama=samyapha prakAra ane Rddhi eTale labdhi
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 sarvasamRddhi aSTaka 297 vagere te samRddhi. ahIM te sAdhanarUpe niraMtara AtmatatvarUpa saMpadAmAM magna thayelA mahAtmAone tanmayarUpe anubhavamAM AvavA yegya samRddhine avasara che. prasthaka (lAkaDAnuM dANu bharavAnuM mA5) mATe lAkaDuM kApavA janAra prasthaka levA jauM chuM ema kahe te naigama naya, te dRSTAMte tenA kAraNa ane tene yogya hoya te viSe te kahevAya che tema tapa yegIomAM Adya na jANavA. tenA guNomAM apekSAe chevaTanA ne jANavA. prathama AtmAmAM samRddhinI pUrNatA jaNAya che te prakAra kahe che. savarUpa, pararUpanA bhedajJAna pUrvaka zuddha AtmAnA anubhavamAM lIna thayelAne sarva samRddhie pragaTa svarUpamadhye AtmAmAM ja bhAse che. jemake svarUpanA AnaMdamaya huM chuM; nirmala, akhaMDa, sarva prakAzaka jJAnavALo huM chuM; idra AdinI Rddhio te upacArika che, akSaya, anaMta paryAyarUpa saMpattine huM pAtra chuM, ema svasattAjJAnanA upagavALAne pitAnA AtmAmAM sarva Rddhio bhAse che. kevA thAya tyAre ? viSayamAM vartatI draSTinA vistArane rodha thAya tyAre. iMddhinA (viSayanA) vistArathI capaLa upaga jene che tene karmarUpI melanAM paDethI DhaMkAI gayelI AtmasaMpatti jaNAtI nathI. tethI upagane bahAra pravartAva regya nathI. 1 samAdhi danaM dhairya daMbholi: samatA zacI / jJAnaM mahAvimAnaM ca vAsavazrIriyaM muneH // 2 // bhASArtha -dhyAtA, dhyAna ane dhyeya traNenA eka ja bhAvarUpa samAdhi jenuM naMdanavana che; parISaha-parvatanI pAMkhe
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ 298 jJAnamaMjarI ja lamI samAna thatA royanI nadanavana chedanAra dhIrapaNuM ja jenuM vaja che; madhyastha pariNatirUpa samatA ja jenI iMdrANI che, svarUpane bedha (jJAna) te ja moTuM vimAna cheH AvI iMdranI lakSamI munine che. anuvAda :-- samAdhi naMdanavana gaNe, vairyavA, muni iMdra; samatA iMdrANI bhalI, jJAna vimAna atIndra. 2 jJAnamaMjarI - svarUpajJAnanA anubhavamAM lIna sAdhune iMdranI lakSmI samAna zabhA hoya che. pavitra ratnatrayanA dhAraka munirUpa iMdrane dhyAna dhyAtA dhyeyanI ekatAthI nirvikalpa AnaMdarUpa samAdhi ja naMdanavana che. iMdrane naMdanavanamAM kIDA karavAthI sukha thAya che, tema sAdhune samAdhinI kaDA sukha Ape che, temAM paNa eka kIDA upAdhirUpa che te eka AtmA saMbaMdhI che e kaI meTo bheda temAM che, te adhyAtmabhAvanAthI samajI zakAya tema che. vIryanuM aDelapaNuM eTale audayika bhAve kSobha na pAma te dhairya, e ja vaja che. vaLI ISTa-aniSTa saMgemAM rAga-dveSa na kara, kAMkarA ke ciMtAmaNi AdirUpe pariNamelAM badhAM pudgale che, bhakti bhAvavALA ke bhakti vinAnA badhAM jIve che; mArAthI te sarva bhinna che, mAruM koI nathI, temanA pratye rAga-dveSa pariNati zI karavI? ema vicArI samapariNati rAkhavI te samatA ja (dharma-patnI) IMdrANI che. sva ane parabhAvane yathArtha oLakhavArUpa jJAna te ja sarva jaNAvanAruM mahAvimAna che ityAdi parivAravALA muni samAna bhAse che. gazAstramAM kahyuM che :
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 sarvasamRddhi-aSTaka 299 puMsAmayatnalabhyaM jJAnavatAmavyayaM padaM bhUtam / yadyAtmanyAtmajJAnamAtramenatsamAhitam // 1 // zrayate suvarNabhAvaM, siddhi rasasparzato yathA loham / AtmadhyAnAdAtmA, paramAtmatvaM tathA''pnoti // 2 / / bhAvArtha - jJAnI puruSone avyayapada yata karyA vinA (sahaja) prApta thayuM che, je AtmAmAM AtmajJAna mAtra rahe te temAM badhuM samAya che, aMgIkAra thaI jAya che. 1 jema leDhAne siddhirasanA sparzathI suvarNapaNanI prApti thAya che, tema AtmA AtmadhyAnathI paramAtmapaNAne pAme che. 2 vistArita kriyAjJAna-camaccharo nivArayan / mohamlecchamahAvRSTiM cakravartI na kiM muniH ? // 3 // bhASArtha - vega pariNatirUpa kriyA ane upayoga pariNatirUpa jJAna te banne (jJAna-kriyA) rUpa carmarata ane chatrarata jeNe vistAryA che, tethI meharUpa uttara khaMDanA yavanee jelA prerelA) mithyAtvarUpa dee karelI kuvAsanArUpa maTI vRSTine nivAratA muni zuM cakravartI nathI? anuvAda:- carma-chatra rato same, jJAna-kriyA vistAra; meha-pleccha-vRSTi jIte, muni cakrIsama dhAra. 3 jJAnamaMjarI - samasta AsavathI virAma pAmelA muni dravya ane bhAva saMvarane lIdhe zuM cakavatI nathI? che ja, kevA muni ? jemaNe jJAna ane kriyArUpa carmarata ane chatraratane vistAryA che eTale sat kriyAmAM udyamavaMta che ane samyakajJAna-upayegavaMta che. uttarakhaMDa AdinA oNchethI
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ 300 jJAnamaMjarI prerAyelA dee karelI mahAvRSTinI peThe mehathI prerAyelA mithyAtve kuvAsanA phelAvI che tene jeNe potAnA zuddha samyakdarzanathI kuvAsanAono samUha nivArI dIdhA che evA muni bhAva-cakavatI samAna bhAse che. 3 navabrahmasudhAkuNDa-niSThAdhiSThAyako muniH / nAgalokezavadbhAti kSamA rakSan prayatnataH // 4 // bhASArtha - nava brahmarUpa amRta kuMDanI sthitine svAmI, sAdhu nAgakanA svAmI(zeSanAga)nI peThe yatathI kSamA (kSamA=muniguNa ke pRthvI)ne dhAraNa karate zobhe che. anuvAda :- nava brahma-amakuMDanA, adhiSThAtA munirAja, zeSanAga sama zebhatA, kSamA dharatA ziratAja. 4 jJAnamaMjarI - jeNe bhedajJAnathI grahaNa karyuM che AtmadhyAna evA muni nAga lekanA nAtha, uragapati (zeSanAga) samAna zobhe che. zuM karatAM ? kSamA=pRthvI athavA krodha dUra karavArUpa je pariNAma kSamA kahevAya che tene dhAraNa karatA. zeSanAga pRthvIne dhAraNa kare che ema kahevAya che te leka-upacAra che, kAraNa ke rataprabhA Adi bhUmio keIe dhAraNa karelI nathI paraMtu mahatva jaNAvavA athavA sAmarthya darzAvavA upamA ApI che. (pRthvIne UMcakI rAkhavA mATe jeTaluM baLa joIe tethI vizeSa baLa kSamA dhAraNa karavAmAM joIe, te hoya te munipaNane bhAra UpaDe.) vaLI muni kevA che? navuM (apUrva) je brahmajJAna te ja amRtane kuMDa che tenI sthitinA svAmI muni che. eTale tatvajJAnarUpa
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 sarvasamRddhi-aSTaka 301 amRtakuMDanI sthiratAnA rakSaka muni che. 4 muniradhyAtmakailAze, vivekavRSabhasthitaH / zobhate viratijJapti-gaGgAgaurIyutaH zivaH // 5 // - bhASArtha - sAdhu, adhyAtmarUpa kailAza upara sadda asadu nirNaya eTale vivekarUpa baLada upara beThele tathA cAritrakalA (virati) ane jJAnakalArUpa gaMgA ane gaurI (bhAgIrathI ane pArvatI) sahita ziva samAna zobhe che. anuvAda :- adhyAtma-kailAse vase viveka pi ijANa vidyA virati gaMgA umA mahAdeva muni mAna. 5 || jJAnamaMjarI --ahIM traNa lekamAM mahAdeva, kRSNa ane brahmAnI upacArika upamA ApI che. kailAsane zobhAvanAra, ke sRSTine sarjanAra ke gaMgAnI utpattinuM sthAna koI te vyaktie nathI paraMtu te lekti che. tethI zleSa alaMkAra mATe mAtra vAkya paddhati che, satya nathI. tattvajJAnI muni, Atma-svarUpanI ekatA(adhyAtma)rUpa kailAsa nAmanA sabhAsthAnamAM, svaparanA vivekarUpa piThiyA upara beThelA, AsavanI nivRtti karanAra cAritrakA (virati) ane zuddha upaga ke jJAnakalA (jJapti) ja jANe gaMgA (zivanA mAthA upara virAjanI bhAgIrathInI dhArA) ane gaurI (pArvatI) sAthe hoya tema upacArathI ziva (rudra=mahAdeva) samAna zobhe che; athavA ziva eTale upadrava rahita kalyANa(mokSa)rUpa zele che. rudra(mahAdeva)nuM vidyAdharapaNe gaMgA sahita hovuM vikriyA kALe pArvatIne manane rAjI karavA pUratuM jANavuM. pa
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ 302 jJAnamaMjarI jJAnadarzanacandrArka-netrasya narakacchidaH / sukhasAgaramagnasya, kiM nyUnaM yogino hareH // 6 // bhASA :- sAmAnya bAdha (darzana) ane vizeSa badha(jJAna)rUpa caMdra ane sUrya e jenAM lecana che tathA narakAsuranA chedanAra che (naraka gatine chedanAra samyagI naraka gati na bAMdhe) ane sukhasAgaramAM magna che evA yegane kRSNathI zuM ochuM che? kAMI ochuM nathI. anuvAda - darzana-jJAna upaga te, ravi-zazi-netra samAna; narakAsura ripu kRSNa sama, sukha sAgara muni mAna. 6 jJAnamaMjarI - ratnatrayarUpe pariNamelA yegI kRSNathI zuM nyUna che? jarAya nahIM. kevA gI? sAmAnya-vizeSa svarUpa vastunA vizeSa svarUpane bedha(jJAna) ane sAmAnyavizeSa svarUpa vastunA sAmAnya svarUpane bedha (darzana) te ja jenAM caMdra-sUryarUpa netro che evA virATa bhagavAna samAna muni che. caMdra-sUrya jenAM netro che evA hari (virATa bhagavAna) te lokapti (lokomAM kahevAya) che. vaLI kevA yogI che? naraka nAmanAM (narakAsura) zatrune chedI nAkhanAra hari samAna, narakagati nivAranArA muni che; "sukhasAgaramAM magna' muni iMdriyethI utpanna thatA sukhalAlAnA samudramAM magna kRSNa jevA che, jegInuM sukha samyakajJAna-darzana-cAritrasamAdhithI thayeluM che, te sukhanA sAgaramAM magna, AdhyAtmika sukha pariNAmanA bhAjana sAdhu kenAthI UtaratA che? kaIthI nahIM. 6
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ 303 20 sarvasamRddhi-aSTaka yA sRSTibrahmaNo bAhyA, bAhyApekSAvalambinI / mu. pAnapekSAgAdittoDadhijA IINA bhASArtha - je brahmAnI suSTi (racanA) che, te bAhya prapaMca (Idriya) gocara ane bAhya kAraNanI apekSAne avalaMbe che; muninI aMtaraMga guNanI racanA (sRSTi) paranI apekSA rahita che, mATe brahmAnI sRSTi (brahmaracanA)thI adhika che. upamAnathI upameya adhika che. anuvAda:-- bAhya sRSTi brahmAnI je, bAhya hetu AdhIna aMtarguNa sRSTi bhalI, muninI te svAdhIna. 7 jJAnamaMjarI :-- brahmAnI bAhya sRSTinI racanA lektirUpa asatya che, vaLI bAhya athavA apekSAnuM avalaMbana karanAra che. svarUpasAdhananI siddhimAM magna muninI sRSTi AtmAmAM vyApelA guNenI racanA che eTale guNane pragaTAvavAnI pravRttirUpa pariNatimaya che. te bAhya bhAvathI adhika che. guNa sRSTi kevI che? paranI apekSA vinAnI eTale parAzrayarUpa avalaMbana rahita ane svarUpa avalaMbana maya e guNa racanA (sRSTi) che. te sarvathI caDhiyAtI che. 7 ratnastribhiH pavitrA yA srotobhiriva jAhnavI / siddhayogasya sA'pyahatpadavI na davIyasI // 8 // bhASArtha -pavitra gaMgA nadI traNa pravAha vaDe prApta thavI jema dUra nathI tema ranavayarUpa pravAhe vaDe pavitra arihaMtanI padavI siddha gIne prApta thavI ati dUra nathI. kAraNa ke siddhagIne tIrthaMkaranAM darzana thAya che ema kahyuM che -
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ 304 jJAnamaMjarI gurubhaktiprabhAvena tIrthakRddarzanaM mataM / samApattyAdibhedena nirvANa nibaMdhanam / / 64 // .. yogadRSTi samuccaya-haribhadra | bhAvArtha - guru-bhaktinA sAmarthyathI, tethI prApta karelA karmanA phaLarUpe, bhagavAnanA darzana thAya che ema mahA puruSee mAnyuM che. kevI rIte? samApatti dhyAnathI sparzanA rUpe. Adi zabdathI tIrthaMkara nAma karmane baMdha thAya tenA udaye tIrthaMkara pada prApta thAya te grahaNa karavuM. te avazya mekSanuM acUka kAraNa che. anuvAda : ratnatrayI pravAhathI, jAhnava samuM pavitra ahaMtpada paNa dUra nahi, siddhArgone citta. 8 jJAnamaMjarI aSTAMga yuganA sAdhanamAM siddha thayelA sAdhune jJAnAdi anaMta catuSTaya svarUpa, ATha prAtihAryo (atizaya janita vibhUti) sahita jagatane dharma saMbaMdhI upakAra karanArI ahaMta padavI dUra nathI. kevI padavI? samyapha darzana-jJAna-cAritra e traNa ratnothI pavitra. konA jevI ? pravAha vaDe gaMgA pavitra che tevI. traNe lekamAM addabhuta paramArtha (AtmA-paramapadArtha) ne lAbha karAvanAra hovAthI atizaye sahita ahaMta padavI, yathArtha mArgane pAmelA sAdhaka puruSane dUra nathI, nikaTa ja che. ema upAdhijanya badhuMya dUra karIne pitAnA ratnatrayanI sAdhanA karavA gya che. tethI sarva Rddhio prApta thAya che. 8
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ rana karmavipAkaciMtana-aSTaka duHkhaM prApya na dIna: syAt sukhaM prApya na vismitaH / muniH karmavipAkasya jAnan paravazaM jagat // 1 // bhASArtha -- muni du:kha pAmIne dIna (dayAmaNe) na thAya, sukha pAmIne vismayavaMta (kadI na dIThuM hoya tema, AnaMdamAM AvI javA je) na thAya; paNa karmanA zubhaazubha pariNAmane lIdhe jagata parAdhIna che ema te jANe che. anuvAda:- duHkha pAma daina nA thatA, sukhamAM nahIM mIThAza muni sukhI, paravaza bIjA, karma-udayanA dAsa. 1 jJAnamaMjarI - have nigraMthapaNanA sAdhananI bhAvanA karavA mATe samatA prApta karavAmAM kAraNabhUta karmanA phaLanuM ciMtana nAmanuM aSTaka kahevA yogya avasara AvyuM che tethI karma-vipAka-ciMtana aSTaka kahe che. tyAM karmane artha kahe che : mithyAtva Adi kAraNe vALe jIva je kare che te jJAnAvaraNa Adi karma che. pratyakSa-anumAna Adi pramANathI jaNAtAM nahIM havAthI karma pratyakSa nathI, kAraNa ke tenuM atIMdriyapaNuM che. anumAna paNa pratyakSane AdhAre thatuM hovAthI karma anu. mAnathI paNa sAdhI zakAtAM nathI. dhumADe Adi liMga (hetu) vALA rasoDA Adi sthaLe javAthI ane (dhumADe hoya tyAM agni hoya evI vyAptine badale) jema agni vinAnA -. 20
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ 306 jJAnamaMjarI parvatamAM "A parvata agnivALe che. evuM jJAna te AhArya pratyakSa kahevAya che, temAM anumAnane saMbhava che, paNa karma mATe anumAna thaI zake tevuM liMga (hetu) nathI, tethI karma anumAnathI paNa jANI zakAtAM nathI. upamA te pratyakSa svabhAvavALI hovAthI ane Agama (zAstromAM aneka prakAranAM vAkyo hovAthI karma nathI ema aneka yuktionA samUhane rajU karanArane kahe che "karma pratyakSa che." kone? sarvasa bhagavaMtane. anyane paNa kAryanA anumAna uparathI pratyakSa che; sukha-duHkhane anubhava thAya che temAM karma kAraNa che. aMkura dekhAya che te jamInamAM bIja paDeluM hovuM joIe; eTale kAryapaNA uparathI kAraNanuM anumAna thAya che. koI prazna kare che ke je tamane karma pratyakSa kArya dekhAya che te te mane pratyakSa kema jaNAtuM nathI ? tene uttara H je ekane pratyakSa hoya te bIjAne pratyakSa devuM joIe e niyama nathI, siMha, sarabha Adi badhA lekene pratyakSa nathI, tathApi kuzaLa puruSe temane lekamAM pratyakSa mAne che, ema ja sarvajJane pratyakSa jaNAtAM jJAnAvaraNAdi karma sarva lekane jaNAtAM sukha duHkhanuM kAraNa che. aMkurarUpa kArya jaNAyAthI tene bIjanuM anumAna thAya che. A lekamAM sukha-duHkhanuM je kAraNa che te karma ja che; ema vicAratAM matimAM besavA gya che. paraMtu koI prazna kare che ke mALA, caMdana, strI, jhera, kAMTA e sukha-dukhanAM dekhAtAM ja kAraNa che, te je nathI dekhAtAM tevAM karmane kAraNarUpa kalpavAnI zI jarUra che? e prazna agya che, kAraNa ke tame batAvelAM kAraNamAM vyabhicAra (sukhanAM kAraNa sadA sukharUpa hatAM nathI ke duHkhanAM
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 karmavipAkaciMtana-aSTaka 307 kAraNa badhAne duHkharUpa lAgatAM nathI) deSa dekhAya che. ahIM sarakhAM ISTa zabdAdi viSaya sukhanAM sAdhana pAmelA omAM, temaja aniSTa viSayenAM sAdhane jemane sarakhI rIte maLyAM che tevA jemAM sukha-duHkhanA anubhavamAM tAratamyatA (caDhatA UtaratI krama) jevAmAM Ave che, (sarakhe anubhava thatuM nathI.) adRSTa (karma) hetu sivAya tema bane nahIM. zrI vizeSa Avazyaka'mAM anya anumAna jaNAvyuM che - kiriyAphalabhAvAo, dANAINaM phalaM kisIe vva / taM ca dANAI phalaM, maNappasAyAi jaI buddhI // 1 // kiriyA sAmAnnAo, jaM phalamassAvi taM mayaM kammaM / tassa pariNAmasvaM sukhadukkhaphalaM jao bhujjo // 2 // bhAvArtha:- khetImAM dANuM prArabbAnusAra pAke che (sarakhI mahenata karavA chatAM), tema sarakhI kriyA karavA chatAM bhAva pramANe phaLa prApta thAya che. temaja citta prasannatA Adi jevI buddhi hoya te pramANe dAnAdinuM phaLa maLe che. 1 sAmAnya (sarakhI) kriyA hevA chatAM zubhAzubha bhAva pramANe tenuM karma-upArjana thAya che ane te puNya-pAparUpa karmanAM pariNAmarUpa sukha-duHkha phaLa bhegavAya che. 2 ItyAdi agnibhUtivAda sthaLe jANavuM. cAra nikSepamAM nAma ane sthApanA sugama che; dravya karma - karmavargaNarUpe AvelAM pugale baMdhAtAM ke baMdhAyelAM sattAmAM rahelAM athavA je karmanA udayarUpa nimittathI te baMdhAyAM te paNa dravyakarma che. bhAvathI karma te karma siddhAMtanI
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ 308 jJAnamaMjarI apekSAe jJAnAvaraNAdi karma udayamAM AvI guNane rokavArUpa pitAnuM kArya kare che, te che. naigamaneye karma te mithyAtva Adi karmabaMdhanAM kAraNa meLavI ApanAra pAkhaMDIone paricaya, temanI prazaMsA Adi, saMgrahanake karmabaMdhane mATe cegyatAvALA jIva ane pudgalo vyavahAranaye grahaNa thatI vaNane samUha, ane prANAtipAta Adi RjusUtranaye baMdhanA kAraNarUpe pariNamelAM ane sattAmAM rahelAM karmanAM daLiyAM, zabdanayathI cala, udIraNuM Adi pUrvaka udayamAM AvelAM daLiyAM; samabhirUDhanaye jJAnAdi anaMta guNemAMthI je vaDe je guNa rokAya che te tenuM AvaraNa ke karma che ane evaMbhUtanake karmanuM pitAnuM kartApaNuM, pitAnuM grAhakapaNuM, pitAnuM vedakapaNuM, pitAmAM vyApavApaNuM ane svakarma rU5 pitAnuM kArya karavAnI pravRtti te karma che. paNa siddhasena AcArya kahe che : "karmanuM kartApaNuM zabdaye chevedakatA ane vyApakatA samabhirUDhanaye che, ane guNane AvaraNa karavApaNuM evaMbhUta naye che." ityAdi vicAra kartavya che. temAM phaLa ApavA taiyAra thayelA zubha ke azubha karmanA udaya vakhate madhyasthatA rAkhavA yogya che, te mATe upadeza kare che - tattvarasika muni azAtA Adi Abe dIna na bane. karelAM karma bhegavatAM dInatA zA kAmanI ? bAMdhatI vakhate avicArathI vartatAM AvuM phaLa AvyuM che. vaLI putra Adi ke rAjya adhikAra Adi prApta thaye chakI na jAya, AtmaguNane AvaraNa karanAra, udaya vakhate mIThAM lAgatAM karmamAM zuM rAcavAyegya che? zubha-azubha karmanA udayane AdhIna
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 karmavipAkacitana-aSTaka 309 AkhuM jagata che, tatvajJAnI AkhA jagatane karmAdhIne jANa karmanA phaLa tarapha draSTi nahIM detAM, tatvasAdhana mATe puruSArtha kare che. 1 yeSAM bhrabhaGgamAtreNa bhajyante parvatA api / tairaho karmavaiSamye, bhUpaibhikSA'pi nApyate // 2 // bhASArtha - jemanA AMkhanA macakArA mAtrathI DuMgarA paNa bhAgI jAya evA baLavaMta rAjAone paNa aho ! karmanA viSamaNa(kaThaNAI)ne jege bhikSA paNa maLatI nathI, e Azcarya che. anuvAda - jenA macakAre aho ! parvata paNa tUTI jAya; tevA bhUpa bhUkhyA mare, karma viSama samajAya. 2 jJAnamaMjarI - je puruSanI bhammara pharakatAM (kaTAkSa draSTi thatAM) pahADa paNa tUTI jatA, tevA rAjAone kaThina karmanA udaye, duHkhI avasthAmAM bhIkha paNa maLatI nathI evI zubha-azubha karmanA phaLanI vicitratA che. 2 jAticAturyahIno'pi karmaNyabhyudayAvahe / kSaNAdrako'pi rAjA syAt chtrcchnndigNtrH||3|| bhASArtha - jAti ane caturAIthI haNe (rahita) paNa karmane abhyadaya (caDhatI) thavAthI kSaNa ekamAM rAMka paNa naMda AdinI peThe chatre karIne dizAmaMDaLane jeNe chAyuM che e rAjA thAya.
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ 310 jJAnamaMjarI anuvAda :- ucca jAti, caturAI viNa, raMka rAya jhaTa thAya; chatra chAI sau dizA, sukarma-udaya dekhAya. 3 jJAnamaMjarI - kaI raMka kSaNamAtramAM zubhakarmanA udaye rAjA thAya. ke raMka? jAti eTale mAtAnA pakSa (sALa)nI mahattA ane caturAI (kuzaLatA)thI rahita chatAM paNa rAjA thAya che. ke rAjA? jenA chatra nIce badhI dizAo chavAI jAya teve cakavartI, jenI AjJA (ANa) keI na mAne tema na bane, e badhuM karmanA udayathI bane che temAM Azcarya nathI. kAraNa ke samyaphadarzana, samyakajJAna, samyaphacAritrarUpa zuddha Atmadharma durlabha che. 3 viSamA karmaNaH sRSTidRSTA karabhapRSThavat / jAtyAdibhUtivaiSamyAt kA ratistatra yoginaH // 4 // bhASArtha - UMTanI pIThanI peThe karmanI racanA jAti AdinI utpattinuM viSamapaNuM hovAthI kyAMya sarakhI dIThI nathI. te karmacanAmAM megIne zAnI rati (prIti) hoya? na hoya. prazamarati'mAM kahyuM che ke jAtikuladehavijJAnAyu-balabhogabhUtivaiSamyam / dRSTvA kathamiha viduSAM bhavasaMsAre ratirbhavati ? // bhAvArtha -jAti (mAtAne pakSa), kuLa (pitAne pakSa), deha, vijJAna (kaLA-AvaData), AyuSya, baLa ane bheganI utpatti viSe viSamatA dekhIne saMsAra paribhramaNamAM vidvAnane mIThAza kevI rIte varte?
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 karmavipAkacitana-aSTaka 311 anuvAda :-- karma-sRSTi sarakhI nahIM, UMTa-pITha samAna kuLa-rUpa-saMpad-bheda tyAM, zI rati?rgo sujANa. 4 jJAnamaMjarI :-karmanI racanA UMTanI pITha samAna viSama (eka sarakhI nahIM) jaNAya che kAraNake ucca nIca jAti, kula, saMsthAna, varNa, svara, saMpatti Adi saMbaMdhI ghaNI viSamatA jovAmAM Ave che. zubha udaye aizvarya Adi avasara para saMyegathI utpanna thatA aneka azuddha adhyavasAmAM ratatrayamAM pariNamelA gIne prIti zAnI heya? na hoya. kahyuM che ke : suhajogo raiheU, asuhajogo arai heutti / rAgo vaDDai teNaM avaro dosaM vivaDDhei // 1 // sivamaggavigghabhUyA, kammavivAgA caritta bAhakarA / dhIrANaM samayA tehiM cAyapariNAmao havai // 2 // bhAvArtha -(1) zubha ga ratinuM kAraNa ane azubha ga aratinuM kAraNa kahela che, ekathI rAga vadhe che ane bIjAthI deSa vadhe che. (2) karmanAM (zubha-azubha) phaLa mokSamArgamAM vijJa karanAra tathA cAritramAM bAdha karanAra che, dhIra puruSane tyAM samatA, tyAga pariNAma thAya che. 4 karma svarUpamAM mokSamArgane nAza karavApaNuM che te darzAve che : ArUDhAH prazamazreNi, zrutakevalino'pi ca / bhrAmyante'nantasaMsAramaho duSTena karmaNA // 5 //
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ 312 jJAnamaMjarI bhASArtha - upazama zreNie agiyArame guNasthAne caDhelA jIne ane cauda pUrvanA jANa zrutakevaLIne paNa duSTa karma aho ! anaMta saMsAramAM bhamAve che. anuvAda :- upazama zreNIthI paDe, vaLI zrata-kevaLI jIva; bhame anaMta saMsAra; hA ! karma duSTa atIva. 5 jJAnamaMjarI - keTalAka munio nizcayaratatrayarUpa pariNAmathI tIvra upazamabhAve prApta karelAM sAdhanavALA apUrva karaNanA baLathI upazama cAritranI pariNatirUpa zreNie caDhelA, sarvathA mehanA udayathI rahita thayelA ane pUrvadhArI zrutakevaLI jIva paNa sattAmAM rahelA udaya avasthA gya mehakarmathI athavA AyuSyakarmane aMta AvavAthI tyAMthI paDI, ahi anaMta saMsAra-cAre gatiomAM bhame che. mATe cetanAne karmane AdhIna karavA gya nathI; karmane udaya vakhate pitAnA kSaye pazamasvarUpane anusaranArI cetanA banAvI tenuM rakSaNa karavA gya che. karmane udaya kaMI pADI nAkhanAra navuM karma baMdhAvAmAM kAraNa nathI, paraMtu potAnI cetanA ane vIrya mehanA udayane anusaravAthI kAraNapaNAnI pariNatine lIdhe baMdha thAya che. tethI kAraNapaNuM ja vAravA gya che. te koI prazna kare che ke AtmazaktinA apravartavAthI parathI ja karmanuM karavApaNuM gaNavuM joIe. tene uttara kahe che ke zakti na pravarte te karmanuM karavApaNuM na bane. tethI preraNA ja kAraNa che. paraMtu mithyAtva Adi kAraNenA udayathI samyaktva Adi guNe DhaMkAI gayA che, vaLI cetanA vIrya dAna AdikSA
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 karmavipAkacitana-aSTaka 313 pathamika, durviparIta zraddhAna-jJAna ane paramAM ramaNatA te navAM karma baMdhAvAnuM kAraNa bane che mATe azuddhapaNe pariNamelI AtmAnI pariNati navAM karmanuM kAraNa che. draSTAMta tarIke sUkSma ekendriya jIvone te azuddha kSaye pazama moTe bhAge hevAthI tIvra baMdha zakti che ItyAdi vicAravuM. kahyuM che ke - "jhA huM mAE, cq veu gvaso po" ityAdi. bhAvArtha - AtmA karmo kare che ane paravaza banIne AtmA te karmo bhegave che. temaja "bhagavatI "prajJApanA AdimAM kahyuM che :"attakaDA kammA baMdhaMti no parakaDA appavagADhA nApyA navatA" bhAvArtha - pitAnAM karelA karma pitAne gADha bAMdhe che, paranAM karelAM ApaNane kaMI bAMdhatAM nathI. "uttarAdhyayanamAM kahyuM che ke, "sattA vistA ya sukha ya dukha " ityAdi. bhAvArtha - sukha ane duHkhane kartA, bhaktA ke tethI mukta thanAra pitAne AtmA che. vaLI AcArAMgamAM kahyuM che: "AthA sAja" ItyAdi. bhAvArtha - karma baMdhanathI sarvathA mukta thanAra ane tethI ja sarvapadane prApta karanAra siddha puruSone A sAkSAt anubhava che. ityAdi pite samajI levuM. zreNithI paDavA saMbaMdhInA adhikAramAM Avazyaka-niryukti'mAM kahyuM che - uvasAmaM uvaNIyA, guNamahayA jiNacarittasarisaMpi / paDivAyaMti kasAyA ki puNa sese sarAgatthe // 1 // jai uvasaMtakasAo lahai aNaMtaM puNovi paDivAyaM / na hu bhe vIsasiyavvaM thovevi kasAyasesaMmi // 2 // -ovuM va-thovuM, ji-thoa sAtha-thoDaM ca | na ha bhe vIsasiyavvaM thopi hu taM bahu hoi / / 3 / /
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ 314 jJAnamaMjarI dAsattaM dei riNaM airA maraNaM vaNo visappaMto / savvassa dAhamaggI diti kasAyA bhavamaNaMtA // 4 // bhAvArtha - upazAMta meha agiyAramA guNasthAnake AvelA, guNe vaDe mahAna, jina sarakhA cAritravALAne paNa kaSAye pADI de che te pachI bIjA sarAga avasthAvALAnuM zuM kahevuM? 1 - jemanA badhA kaSAya samAI gayA che te paDe che te anaMta bhava kare che, te ceDA paNa bAkI rahelA kaSAne vizvAsa karavA gya nathI. 2 RNa (devuM) thoDuM hoya, pANI thavuM hoya, agni De hoya ane kaSAya thaDA hoya te paNa tene vizvAsa na kare. cheDA levA chatAM te bahu thaI jAya che. 3 devuM dAsa banAve che, pANI vadhI jatAM tarata maraNa pamADe che, agni sarvasva bALI nAkhe che ane kaSAye anaMta bhava karAve che. 4 ema karmanA udaya vaDe AtmA dIna bane che. 5 arvAka sarvA'pi sAmagrI zrAnteba paritiSThati / vipAkaH karmaNaH kArya-paryantamanudhAvati // 6 // bhASArtha - badhIya sAmagrI (kAraNu-janA) game teTalI najIka hoya paNa thAkI gaI hoya tema paDI rahe paNa karmakArI na thAya, paraMtu karmane udaya (paripakvatA) kAryane cheDA sudhI doDyo Ave che, te carama (cheluM) kAraNa che mATe e ja pradhAna che.
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 karmavipAkaciMtana-aSTaka 315 anuvAla : sAmagrI badhIye ahIM, paDI rahetI vyartha karma-vipAka chevaTa sudhI Take zatru samartha. 6 jJAnamaMjarI -- sarveya sAmagrI hAjara hovA chatAM kArya karavA samartha thatI nathI, karmane udaya kAryanA aMta sudhI anusare che tethI te carama kAraNa che. bAhya sAmagrI upakaraNa(sAdhana)rUpa ja che, karmanA udayane AdhIna che. tethI karmane udaya vizeSa baLavAna che mATe karmane kSaya karavA prayatna kartavya che. 6 asAvacaramAvarta, dharma harati pazyataH / caramAvarti sAdhostu chalamanviSya hRSyati // 7 // bhASArtha - chellA pudgala parAvartana pahelA A karma vipAka (udaya) dekhatAM chatAM (udayamAM mIThAza-vRtti karAvIne) dharmane hare che, paraMtu carama (chellA) pudgala parAvartanavALA sAdhunuM chidra joIne (pramAda vaza, ajAgrata hoya tyAre) te karma-udaya harSa pAme che (dharmamAM saMga karAve che.) anuvAda - karma dIrdha saMsAranAM, hare dekhatAM dharma, chidra zedha malakAya che, zaramAvata muni-karma. 7 jJAnamaMjarI :-- A karmavipAka chellA pudgala parAvartana pahelAM vartatA jIvanA dekhatAM (khullI najare-bheLavIne) dharmanI corI kare che, vaLI chellA pudgala parAvartanamAM vartatA je mArgAnusArI nigraMtha sAdhu hoya tenuM chidra zodhIne
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ 316 jJAnamaMjarI karmavipAka harSa pAme che. kAraNa ke mArgAnusArI nigraMthane kSApazamika guNe hovAthI ane pramAda Adi de hevAthI zaMkAdi aticAranA avasare te harSa pAme che eTale zaMkAdi aticAre, karmanA udaye pramAda Adi dene lIdhe, tene lAge che. mATe karmane udaya vakhate rAgadveSa karavA yegya nathI. 7 sAmyaM vibharti yaH karma-vipAkaM hRdi ciMtayan / sa eva syAccidAnaMda-makaraMdamadhuvrataH // 8 // bhASArtha :-je hRdayamAM karmanA zubhAzubha pariNAmane vicArate samatA dhAraNa kare che, te ja jJAnAnaMdarUpa parimala (puSparasa)ne bhramara (rasane jANa) bane che. anuvAda :- karma-vipAka ura citavI, samatAne dharanAra; cidAnaMda-makaraMda-bhramara, Atma-marma grahanAra. 8 jJAnamaMjarI - je AtmAthI manamAM zubhAzubha pariNAmane vicArate ISTa-aniSTapaNuM rahita samatA dhAraNa kare che te ja yegI jJAnAnaMdanA rahasyane AsavAdI bhramara samAna bane che, AtmAnaMdane bhegI bane che. mATe AtmAnaMda rUpa rasane rasika jana zubha-azubha karmanA udayamAM rAgIhepI banatuM nathI. muni sarva pratye samAna vRttivALA hoya che. ema karma-vipAkamAM samabhAva ciMtavavA saMbaMdhI aSTaka samApta thayuM. 8
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ rara bhava-uga aSTaka yasya gaMbhIramadhyasyAjJAnavajramayaM talam / ruddhAvyasanazailodhaiH paMthAno yatra durgamAH // 1 // pAtAla-kalazA yatra bhRtAstRSNAmahAnilaiH / kaSAyAzcittasaMkalpa-velAvRddhi vitanvate // 2 // smaraurvAgnijvalatyantayaMtra snehendhanaH sadA / tho zo rokAzowAhi-ra-chapasaMe iAzA durbuddhimatsaradrohai vidyudurvAtagarjitaiH / / yatra sAMyAtrikA lokAH patantyutpAtasaMkaTe // 4 // jJAnI tasmAdbhavAMbhodhernityodvignoti dAruNAt / tasya saMtaraNopAyaM, sarvayatnena kAMkSati // 5 // bhASArtha - je bhavasAgara)nuM madhya agAdha che, ajJAnarUpa vajanuM ghaDeluM jenuM taLiyuM che, jyAM dukhe jaI zakIe evA (durgama) mArga saMkaTarUpa parvatamALAothI rUMdhAyelA che, jyAM viSaya-abhilASA(tRSNA)rUpa mahA vAyuthI bharelA dhAdi cAra kaSArUpa pAtAlaghaTa (kalaza) che, te mananA vikalparUpa bharatInI vRddhi kare che, jyAM kaMda(kAma) rUpa vaDavAnala saneha (jaLa) rU5 iMdhanavALe nitya aMdara baLe che, je (bhavasAgara) AkarA rega, zeka Adi maccha ane kAcabAthI AkuLa-vyAkuLa (khadabada) che, jyAM mAThI
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ 318 jJAnamaMjarI buddhi, guNamAM reSa (matsara, keIna guNa na game), ane Sa (droha) rUpa vIjaLI, mATho vAyu ane garjanAthI vahANanA leke tephAnarUpa saMkaTamAM paDe che, evA ati bhayaMkara bhavasamudrathI nitya bhayabhIta thatA jJAnI puruSa sarva udyama karIne te bhava-samudrane taravAne upAya vache che. anuvAda:-- agAdha-madhya bhadadhi, ajJAna-vajI jaDitataLa, temAM durgama gaNe, paMtha kaSTa-giristhiti. 1 kaSAyarRpa pAtAla ghaTa, tRSNa-vAthI bharela; cittataNa vikalparUpa, bharatI vRddhi karela. 2 kAma-vaDavAnala baLe, neha-iMdhana tyAM nitya; ghera rega zekAdirRpa, kaccha-maccha sahita. 3 vajaLI vA ne garjanA-durbaddhi, matsara, droha utpAta-saMkaTamAM paDe, vahANa viSe jana, eha! 4 tethI bhayabhIta nitya tyAM, jJAnI che e ja, bhayaMkara bhavajaLa taruM, yata-upAya kare ja. 5 jJAnamaMjarI -karmavipAkathI ugavALA bhAva thatA saMsAra pratye uddega (bhava-bhaya) Upaje che. tethI bhavaudvega aSTaka lakhe che, tyAM nAma nikSepe te mahAdeva AdinA bhAva evAM nAma che, athavA jenA vaDe sarva bolAvI zake te nAma; sthApanAbhava-lekAkAza ke tene AkAra; dravyabhava-- bhavabhramaNanA kAraNarUpa dhana, svajane Adi, ane bhAva bhava-- janma, maraNa Adi lakSaNavALI cAre gati. ane naya svarUpa te dravyanikSepamAM pahelA cAra naya ane bhAvanikSepamAM chellA
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 bhava-udvega aSTaka 319 zabdAdi traNa naya jANavA. ahIM bhavamAM magna thayelA jIvene dharmanI IrachA udbhavatI nathI, indriya sukha mANavAmAM lIna thayelA gAMDAnI peThe vivekarahita bhame che. duHkhathI bhaya pAmatA duHkha dUra karavA Amatema aneka upAyenA vicArathI vyAkuLa banIne bhUMDanI peThe bhame che. ema mahA prabaLa bhavasAgaramAM mAchalA jevA mithyAvAsanAvALA che, bIjAnI vAta te javA de, sarvasiddhi denAra zrImad vItarAgane vaMdana Adi kare che, ane indriyanAM sukha mATe tapa, upavAsa Adi kaSTakriyAo jIvana paryaMta karIne nidAna (niyANArU5) deSathI hArI jAya che, mokSanA heturUpa jainazAsanane devadevIo (devagati)ne sukhanuM nimitte jANe che ane vaibhava vagerenA mehamAM DUbI jAya che. mATe bhAvabhaya ja rAkhavA gya che. jethI Atmasukhane hAni pahoMce tenI IcchA sapuruSe kema kare? te viSe upadeza de che - jJAnI te bhava-samudrane pAra pAmavAnA upAyane sarva yathI Icche che. tene pAra pAmavAne ? jenuM madhya prApta thaI zake nahIM (je agAdha che, tevA bhavasAgarane, jIvaajIvanA viveka rahita, tatvabodhathI zUnya mithyA jJAna te ja durbhedya vA jevuM jenuM taLa che tevA bhavasAgarane; kaSTarUpa parvatethI sadagatimAM laI janAra mArgo rUMdhAI gayA che, durgama thaI paDyA che, te mArge javuM azakya thaI gayuM che eTale ajJAna taLiyuM ane gaMbhIra (agAdha) madhya bhAgavALA bhavasAgarane rega, zeka, viyega Adi kaSTarUpa parvata vaDe prANIonA mArga raMdhAI (baMdha thaI) gayA che tyAM sukhe pravAsa kare azakya che. vaLI je bhavasamudramAM kedhAdi
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ 320 jJAnamaMjarI kaSAyarUpa pAtAla kalaza viSayapipAsA (tRSNA) rUpa mahA tephAnI vAyuthI bharelA che, te mananA saMkalpa (aneka jaLa samUha) rU5 bharatInI vRddhi kare che, eTale kaSAyanA udaye tRSNAnA vAvAjhoDAthI prerAIne vikalapanI vRddhirUpa bharatI saMsArasamudramAM Ave che. jyAM janmamaraNarUpa samudramAM kAmarU5 vaDavAnala aMdara baLe che, te kAma agnimAM sneha rUpa (jaLarU5) iMdharA che. vaDavAgnimAM jaLarUpa iMdhana che. rAga (sneha) ke che? ghora roga, zeka Adi maccha ane kAcabAthI vyApta che eTale rAga agnithI baLatA roga, zekathI pIDAtA prANIo jemAM che e bhavasamudra che. vaLI jyAM vahANumAMnA loko eTale vrata-niyama Adi vahANa para caDhelA che tephAnanI AphatamAM AvI paDe che. zAthI? duSTabuddhirUpa vIjaLI, adekhAI (masara) rU5 vAvAjhoDuM ane droha (kapaTasvabhAva) rUpa garjanA vaDe vratarUpa vahANamAM rahelA paNa kAdavamAM bharAI javA samAna deSa, aticAranA saMkaTamAM AvI paDe che eTale mahA bhavavAridhimAM sanmArga prApta karavAmAM A mahA muzkelIo naDe che. te mahAbhayathI nitya udAsIna rahetA jJAnI puruSa te bhavasamudra taravAnA upAyarUpa samyakdarzana-jJAna-cAritranI abhilASA rAkhe che, eTale ati bhayabhIta hoya tema rahe che ane vicAre che ke zuddha jJAnamaya, parama tattavamAM ramaNutArUpa cAritrathI pavitra, rAgadveSanA kSayathI pragaTatA parama zamathI zItala, anaMta AnaMdarUpa sukhamAM magna, sarvajJa, parama kuzaLa, zarIra-AhAra ne saMgathI mukta, amUrta evA mane zarIrAdi saMkaTa samUhanA bhAranuM dabANa ane svazaktinI hAni kema ghaTe? zarIra sahita,
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 bhava-udvega aSTaka 321 puddagala sahita, karma sahita, janmamaraNa sahita cetanA huM nathI, mane A mahAmeharUpI pravAhanI ghUmarI (cakarAve) kyAMthI ? ema udvega pAmelA jJAnI puruSe cAritrarUpa meTA sapharI vahANa vaDe bhava-samudra taravAne upAya kare che. kevuM che cAritrarUpa mahA vahANa? svarUpanA jJAna ane temAM ramaNatAnI ekatA vaDe manehara, samyakadarzanarUpa pratiSThAna (paiThaNa)vALuM, kSamA Adi daza dharma ane 18000 zIlAMgarUpa vicitra pATiyAMthI sajaDa jaDeluM suzobhita, samyakajJAnarUpa nirdhAmaka (vahANa calAvanAra sukAnI) sahita, susAdhunA paricayarUpa kAthInAM doraDAnA sajajaDa baMdhanathI bAMdheluM, saMvararUpI khIlAthI badhAM Asava dvAra pUrI dIdheluM, sAmAyika ane chede pasthApanIya nAmanA be cAritrarUpa be suMdara mALanI racanAvALuM, sAdhusamAcAranI kriyArUpa maMDapanI racanAvALuM, traNa guptirUpa pathArI sahita cAre bAjuthI surakSita, asaMkhya zubha adhyavasAyarUpa bakhtaravALuM, ajita hajAre laDavaiyAene lIdhe keI(duzmana)thI sAmuM joI zakAya nahIM tevuM, madhyamAM saddaguruupadezarUpa velanA samudAyavALuM, sthirapaNe niraMtara zobhatA dharUpa madhyanA moTA staMbha upara prakRSTa (uttama) zubha adhyavasAyarUpa zaDhanA veta kapaDAvALuM, tenI AgaLa UMce racelA prauDha upagarUpa kaptAnanA paMjara-dvAravALuM, apramAda nagaramAM janAra samUha sahita sarvAga saMpUrNatAvALuM cAritrarUpa vahANa, te vaDe jJAnI puruSa bhavasamudra taravAne upAya kare che. paNa tailapAtradharo yadvata, rAdhAvedhodyato yathA / kriyAsvananyacittaH syAd bhavabhItastathA muniH / / 6 / / 21
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ 322 jJAnamaMjarI bhASArtha -bAvana palane (amuka mApa: 16 mAsAne karSa ne 4 karNane pala) thALa telathI TapaTapa bharyo hoya tene dharanAra maraNabhayathI rAjAnI AjJAe sarva cauTAmAM phare, nATakAdi tyAM thatAM na jue, apramattapaNe eka TIpuM paNa tela DhaLavA na de ane te thALa rAjAnA AgaLa pAche laI Ave tenI peThe tathA rAdhAvedha sAdhavAne ujamALa (udyamavaMta) hoya tenI peThe cAritra-kriyAne viSe ekAgracitta (bIje kayAMya citta na hoya tevA) saMsArathI bItA sAdhu rahe. anuvAda:- maraNa bhayathI telane, DhaLavA de nahi jema; rAdhA-vedhI ananya citta, bhava-bhIru muni tema. 6 jJAnamaMjarI :- telanuM pAtra kALajIthI laI janAra jema (rAjAnI AjJA pramANe) maraNathI Dare che, ane bhUlathI paNa tela DhaLavA detA nathI (apramatta rahe che, tema muni AtmaguNanI ghAta thavAnA bhayathI Darate saMsAramAM apramatta rahe che. vRSTAMta - keI rAjAe sarva lakSaNe saMpUrNa koI puruSane vadha karavAnI AjJA ApI, tyAre sabhAjanoe vinaMti karI ke he svAmI ! ene aparAdha kSamA kare, ene haNo nahIM. tyAre sabhAjanenI vinaMti uparathI rAjAe pharamAvyuM ke eka telathI bharelA moTA thALane, nATaka, vAjAM, tUrI AdithI jovA lAyaka nagaranAM sarva cauTAmAM pheravIne eka TIpuM paNa DhaLyA vinA pAchA lAve te tene na mAruM. je eka TIpuM paNa DhaLe che te ja vakhate tenuM mAthuM chedI nAkhavuM ema kahyuM, te paNa te puruSe te kAma svIkAryuM. te prakAre aneka mANasanI
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ S' . *? 22 bhava-udvega aSTaka 323 bhIDamAM thaIne mAthe telathI bharele thALa rAkhIne yogInI peThe ekacitta thaI eka TIpuM paNa tela DhaLyA vinA pAcho Avyo. te prakAre muni aneka sukhadukhathI bharelA bhavamAM paNa svasiddhi arthe pramAda rahita pravarte che. bIjuM draSTAMta jema svayaMvaramAM kanyA paraNavA mATe rAdhAvedha mATe taiyAra thayela sthira upaganA vege laghu-lAghavI keLAvALe sthira cittavALe bane che, tema muni saMsAra paribhramaNa ane AtmaguNanA AvaraNa Adi mahA bhayathI trAsIne samiti, gupti ane caraNa-karaNa sitterIrUpa kriyAmAM ananya citta (ekAgramana) vALo bane che. kahyuM che ke :- ", " . : - gAijjati surasuMdarIhiM, vAijjaMtA vi vINamAihiM / / tahavi hu samasattA vA ciTThati muNI mahAbhAgA / / 1 / / pavvayasilAyalagayA, bhAvasiehi kaDuaphAsehiM / ujjalaveyaNapattA samAhittA huMti * : niggaMthA // 2 // vAmisaLa va sa ya TADhavajasaMkriyA | tahavi hu samAhi pattA saMvarajuttA muNi variMdA / / 3 / / bhAvArtha - devAMganAonAM gAna thatAM hoya, vINa Adi vAjiMtra vAgatAM hoya te paNa samabhAvamAM vartatA muni mahA bhAgyazALI che. 1 parvatanI garama zilA upara beThelA ane apriya sparzathI tIvra vedanAne prApta thayelA nigraMtha muni aMtaramAM zItaLIbhUta, samacittavALA rahe che. 2 vanamAM mAMsanA lelupI siMhanI vaka dAthI grahAyelA chatAM paNa munivarendra saMvarayukta samAdhine prApta thAya che. 3
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3ra4 jJAnamaMjarI AvA udayamAM paNa nigraMtha munio nirbhaya kevI rIte rahe che? te viSe darzAvatAM kahe che - viSaM viSasya vaDheca vahnireva yadauSadham / tat satyaM bhavabhItAnAmupasarge'pi yanna bhIH // 7 // bhASArtha - viSanuM auSadha viSa ane agninuM auSadha agni ja je karAve che te ThIka (satya) che, kAraNake saMsArathI bhaya pAmelAne upasarga AvyA chatAM paNa bhaya thato nathI. (saMsArathI trAselAne saMsAramAM kheMcI janAra upasargo, viDyo saMsAra nAza karavAne puruSArtha prerI saMsAraregane kSaya kare che.) anuvAda :-- viSa viSanuM auSadha vaLI, agni agninuM jema, bhavabhIse muni nA Dare, ati upasarga tema. 7 jJAnamaMjarI:- koI viSathI pIDAte viSanuM auSadha viSa ja kare che sApa jene karaDyo hoya tene lImaDo carAve che athavA keI agnithI dAjhaLyo hoya te (AMgaLI dAjhI hoya te te mukhamAM ghAle che), baLatarA maTADavA garamI svIkAre che (zeka kare che), te ThIka che, kAraNa ke bhavathI DaratA munine upasargane paNa bhaya lAgatuM nathI. karma khapAvavA taiyAra thayelAne 'upasargamAM ghaNuM karma khapI jAya che evI mAnyatAvALe sAdhu Darate nathI, karma jAya che ema jANe che, kAraNa ke je kArya sAdhavuM che te sadhAya che. 7 sthairya bhavabhayAdeva, vyavahAre munitrajet / svAtmArAmasamAdhau tu tadapyaMtanimajjati // 8 //
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 bhava-udvega aSTaka [325 bhASArtha - saMsAra-bhayathI ja sthirapaNuM munine vyavahAre hoya che, paNa pitAnA AtmAnI ratirUpa nivikalpa upAya(samAdhi)mAM hoya tyAre te bhava-bhaya paNa samAdhimAM ja magna thAya che. "mokSe pa ra sarvatra niSNu punitattama?" e vacane-munivara te sarvatra saMsAra ke mekSa saMbaMdhI niHspRha hoya che. anuvAda :- bhava-bhaye ja sthiratA kahI, vyavahAre paNa te nirvikalpa samAdhimAM, nahi munine bhaya- 8 jJAnamaMjarI - tatvajJAnI muni naraka-nigadanAM duHkhanA DarathI ja vyavahAre eTale eSaNA Adi kriyAnI pravRttimAM sthiratA pAme che; pitAnA AtmAnA samAdhi bhAvamAM eTale jJAna-AnaMda AdimAM bhavabhaya aMdara samAI jAya che, potAnI meLe ja nAza pAme che. AtmadhyAnarUpa lIlAmAM tallIna thayelA, sukhaduHkhamAM samabhAve rahenArane bhayane abhAva ja hoya che. saMsArathI trAsa pAmelA prathama jJAna darzana cAritranA AcAranA abhyAsathI vega ane upagathI draDhatA thavAthI svarUpamAM anaMta syAdvAdarUpa tatvamAM ekatArUpa samAdhimAM rahelAne sarvatra samabhAva hoya che. ema svarUpamAM lIna, samAdhimagna mahAtmAone nirbhayatA hoya che. e prakAre vastu svarUpanA nirNayathI, vibhAvathI thatA karmanA udayarUpa saMsAra pratye AtmAnI sattAthI bhinna parasaMganA saMbhavamAM nirveda (vairAgya) karavA yogya che. 8
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ - : LI 1 23 lokasaMjJAtyAga aSTaka prAptaH SaSThaM guNasthAnaM bhavadurgAdrilacanam / lokasaMjJArato na syAnmunilokottarasthitiH // 1 // bhASArtha -lekAtIta mArgamAM jenI sthiti (maryAdA) che ane chaThTha guNasthAnaka je pAme che eTale saMsArarUpa viSama parvatane oLaMgavArUpa dazAvALo te muni, leke kahyuM te karavuM, zAstra-artha na vicAra evI matine viSe prItivALo na hoya. anuvAda - lekettara muninI dazA, bhava durgama giri pAra; chaThThA guNasthAnaka viSe, gatAnugati nahi dhAra. 1 jJAnamaMjarI -- have nirvedI (bhavathI bhaya pAmele) jIva mokSanA sAdhanamAM udyama karanAra lekasaMjJAmAM mUMjhAte nathI; kAraNa ke lekasaMjJA dharmanAM sAdhanemAM vidgakartA che, Ata puruSae tajavA gya che. te viSenA upadezarUpa lekasaMjJA-tyAga aSTakanuM varNana kare che. leka ATha prakAre che :(1) nAma leka te leka e zabda bolavArUpa che; (2) sthApanAleka-akSararUpe lekanuM varNana ke leka nADIrUpa Urdhva, adhe ane madhyama lekanuM citra, (3) jIva-avarUpa dravyo jyAM che te dravya leka (4) Urdhva, adhe ane mamaya bhedavALo kSetraleka; (5) samaya, Avali Adi kALa parimANa adhe ane sararUpe leka zabda belavAra che -
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 lokasaMjJAtyAga aSTaka 327 rUpa kALaleka; (6) nara, nAraka Adi cAra gatirUpa bhavaleka; (7) audayika Adi bhAva pariNAma te bhAvaka che (8) dravya guNa paryAyanA pariNamanarUpa paryava leka che. A badhuMya Avazyaka niryukti dvArA jANavuM. athavA dravyaleka saMsArarUpa che; aprazasta bhAvaleka, parabhAvamAM tanmaya thayelA jIvane samUha che. ahIM bhaveleka ane aprazasta bhAvakanI saMjJA tajavA gya che. sAta na vaDe dharmAthI jIvoe lekasaMjJAne tyAga kartavya che. AsavanI virati karI che evA saMyamI sarva virati lakSaNavALA pramatta nAmanA chaThThA guNasthAnane prApta thayelA gatAnugatikatA-nIti eTale kee karyuM te karavuM (lekasaMjJA) evA AgrahavALA na hoya. lekae karyuM te ja karavuM evI matine tajIne AtmasAdhananA upAyamAM rAgI heya. chaDuM guNasthAnaka kevuM che? saMsArarUpa viSama parvatane oLaMgavArUpa muni kevo hoya ? lekAtIta (alaukika) maryAdAmAM rahelA. leke viSayAbhilASI che, muni niSkAma che, leke pudgalasaMpattinuM mahatva mAnanAra che, muni jJAna Adi saMpattithI zreSTha che. tethI kharekhara lekasaMjJA sAthe temane zo saMbaMdha che? temane lekasaMjJAnI zI paMcAta ? 1 yathA ciMtAmaNi datte, vaTharo badarI-phalaiH / hahA jahAti saddharma, tathaiva janaraJjanaiH // 2 // bhASArtha - jema mUrkha berane mUlya ciMtAmaNi rata khAtara bhalA dharmane taje che. 2
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ 328 jJAnamaMjarI anuvAda :-- jema mUrkha, ciMtAmaNi bera badala daI de ja; hA ! janaraMjana kAraNe, bhale dharma taje ja. 2 jJAnamaMjarI -jema koI mUrkha bera laIne citAmaNi rana ApI de tema mUDha jIva lenAM vakhANanI IcchAthI dravya AcaraNa ane tatvanA anubhavarUpa sat dharmane arere ! tajI de che, jinabhakti, zAstrazravaNa, upavAsa Adi kriyArUpa dharma yaza-pUjA Adi mATe hArI bese che. kahyuM che ke :tvattaH suduHprApyamidaM mayA''ptaM ratna trayaM bhUri bhavabhrameNa / pramAdanidrAvagato gataM tat, kasyAgrato nAyaka ! pUtkaromi / / 1 / / vairAgyaraMgaH paravaMcanAya, dharmopadezo janaraMjanAya / vAdAya vidyAdhyayanaM ca me'bhUt kiyad bruve hAsya karaM svamIza // 2 / / anuvAda (deharA) bhava bhamatAM huM pAmiye, Apa kRpAthI sAra, ratnatraya durlabha mahA, bhAva-dayA-dAtAra; pramAdarRpa nidrA vaze, kheyAM te traNa rata, kone kahuM te he prabhu ! ke karuM prayatna ? 1 vairAgya raMge jana ThagyA, daI jana-jana baMdha, vAda karyA vidyA bhaNI, karaNI hasavA jega. 2 lokasaMjJAmahAnadyAmanusroto'nugA na ke / pratisroto'nugastveko, rAjahaMso mahAmuniH // 3 // bhASArtha -kasaMjJArUpa moTI nadImAM pravAha pUThe tRNAdikanI peThe cAlyA jAya evA keNu nathI? sAme pUre cAlyA jAya te eka rAjahaMsa-mahARSIzvara che .
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 lokasaMjJAtyAga aSTaka 329 anuvAda :- lekasaMjJA nadI mahA, temAM sarva taNAya; rAjahaMsa sama mahAmuni, sAme pUra ja jAya. 3 jJAnamaMjarI:-- lekara tirUpI mahAnadInA pravAhanI pUThe cAlanArA (anusaranArA) kaNa nathI? aneka che sAme pUre janArA te eka zuddha zramaNa mahAmuni rAjahaMsa sarakhA che. lekarUDhimAM rUDha thaI gayelA ghaNA jIve che, prakAzamAna ratnatrayanA sAdhanamAM tatpara nigraMtha muni ja svarUpane anusaranArA che. dazavaikAlikamAM kahyuM che - aNusoya piThie bahujaNaMmi, paDisoya laddhalakkheNaM / paDisoyameva appA, dAyavvo hou kAmeNa / / 1 / / aNusoya suho logo paDisoo Asamo suvihayANaM / aNusou saMsAro, paDisou tassa uttAro // 2 // bhAvArtha -anusrota (pravAhane anusaratA) pramANe vahetA ghaNuM jaNamAM sAme pUra javAne lakSa jeNe rAkhe che ke sAme pUra je jAya che te niSkAmI AtmA che. 1 anusrotamAM taNAtAM sukha mAnate badhe leka che; sAme pUre javAne zrama karanAra suMdara vahANa samAna che; anusrota saMsAra che, pratistrota te saMsAra tarI janAra che. 2 lokamAlaMbya kartavyaM kRtaM bahubhireva cet / . tadA mithyAdRzAM dharmoM, natyAjyaH syAtkadAcana // 4 // bhASArtha -ghaNuoe kareluM, lekane anusarIne, karavA gya che ema je mAnIe te mithyAtvIne dharma kyAre paNa tajavA gya na bane, kAraNa ke mithyAvRSTi ja bahu che.
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ 330 jJAnamaMjarI agvAda :-- je lokonuM mAnaue, bahujana saMmata dharma, te mithyAmatamAM ghaNA, tyAjya nahIM kukarma. 4 jJAnamaMjarI -- lekane anusarIne bahujanee karyuM te karavuM ema karIe te mithyASTione dharma kadI tajavA yogya na gaNAya; kAraNake bahu mANase te Acare che. pitAnI IcchA pramANe vartanArA bahu leke che kAraNa ke anAryajane karatAM Aryajane cheDA che, AryajanamAM jaina AcAravALA thaDA che, jaina AcAra pALanArAmAM jaina pariNAme pariNamelA thaDA che. tethI lekane anusaranArA bahu hoya che. 4 zreyo'rthino hi bhUyAMso, loke lokottare na ca / stokA hi ratnavaNijaH stokAzca svAtmasAdhakAH // 5 // bhASArtha:-nizcaya (kharekhara) kSArthI leka lekamArgamAM ane kettaramArgamAM ghaNuM nathI, kAraNa ke ratavANiyA thaDA hoya che temaja pitAnA AtmAnA arthanA sAdhanAra theDA hoya che. anuvAda :- laukika zreya cahe bahu, kettara te keka, jhave jevA keTalA ? svAtmasAdhaka staka. 5 jJAnamaMjarI - lekapravAhamAM dhana, svajana, bhuvana, vana ane tana(zarIra)nuM zreya IcchanArA ghaNA hoya che ane amUrta AtmasvabhAva pragaTa karavArUpa lekottara mArgamAM
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ 331 23 jokasaMjJAtyAga aSTaka vartanArA ghaNA nathI hatA. kharekhara jhaverI cheDA hoya che. temaja AtmAne nirAvaraNa karavA prayatna karanAra Atma sAdhako thaDA hoya che. paNa lokasaMjJAhatA haMta ! nIcairgamanadarzanaiH / zaMsayanti 'svasatyAMga-mamaghAta-mahAvyathAm // 6 // bhASArtha -are! lokasaMjJAe haNAyelA, nIcuM jovuM, nIcuM hIMDavuM ityAdi vyApAra karI pitAnuM je sAcanuM (satya) aMga tyAM marmaghAta (marmanuM haNavuM)nI mahA pIDAne jaNAve che (marmane). anuvAda :| lekasaMjJA hA ! paDe, nIcuM jotA jAya; satya marma ghA dAkhave, dukhiyArA samajAya. 6 jJAnamaMjarI -khedanI vAta che ke lokasaMjJAthI vyAkuLa jI vAMkA vaLelA zarIre, jamIna upara dRSTi rAkhIne jevAthI pite lokaraMjananA abhiprAye jainavRtti (sata)ne tyAga karyo che, ane tethI marma sthAnamAM lAgelA ghAnI mahApIDA darzAve che; pIDAne lIdhe vAMkA vaLI gayelA zarIra sahita bhamIe chIe ema jANe kahetA hoya tema jaNAya che. lokaniMdAne bhayane tyAganArA cha AtmasvarUpanA ghAtaka bane che. 6 AtmasAkSikasaddharma-siddhau ki lokayAtrayA ? / tatra prasannacandrazca, bharatazca nidarzane // 7 // 1 pAThAMtara svasAna-zrImad devacaMdrajI
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ 332 jJAnamaMjarI bhASArtha -AtmAnI pitAnI sAkSIvALo sata dharma siddha che. te pachI lokane jaNAvavAnI zI jarUra che? tyAM prasannacaMdra rAjarSi ane bharata rAjarSi e be dRSTAMta che. ekane (prasannacaMdrane) dekhItuM bAhya cAritra hovA chatAM naraka gati yegya karmabaMdha thaye; ekane (bharata rAjarSine) bAhya cAritra vinA paNa kevalajJAnanI prApti thaI. anuvAda :- Atma-sAkSae dharma tyAM, zuM jana-jana kAma? bharata, prasannacaMdranI, jANe vAta tamAma. 8 jJAnamaMjarI -- he uttama jana ! AtmA ja sAkSI pUre evA sat dharmanI prApti thatAM kenelA jaNavavAnI zI jarUra che ? te viSe prasannacaMdra ane bharatanAM draSTAMta che. dravya liMga ane kAryotsargamAM rahelA prasannacaMdrane narakagati gya karmabaMdha thaye; ane bAhya liMga vinA, meha kalAnA kIDA sthAnarUpa strI samUhathI gherAyelA chatAM Atma-sAkSIpaNanI ekatArUpa dharmamAM pariNamelA bharate kevaLajJAna prApta karyuM ema AtmA ja jyAM sAkSI pUre e dharma te khare dharma che mATe AtmA sAkSI pUre te ja dharma kartavya che. 7. lokasaMjJojjhitaH sAdhuH parabrahmasamAdhimAn / sukhamAste gatadroha-mamatA-matsara-jvaraH // 8 // bhAvArtha -- lekasaMjJA rahita sAdhu parabrahmalaya rUpa samAdhivaMta, droha, mamatA ane matsararUpa tAva jene gaye che, te sukhe rahe che.
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 lokasaMjJAtyAga aSTaka 333 anuvAda : mamatA matsara-drohane, tAva tajI sukhI thAya; loka-saMjJA rahita muni, parabrahma samAdhimAMya. 8 jJAnamaMjarI -- paramAtma-sAdhanamAM tatpara sAdhu sukhe rahe che. kevA sAdhu? lokasaMjJAthI rahita. vaLI kevA? zuddha AtmasvarUpanI samAdhisvasthatAvALA, AtmajJAnanA AnaMdamAM magna. vaLI kevA ? game che jene cera svabhAva(droha); mamatA (parabhAvane pitAnA mAnavA) ane matsara (ahaMkAra)rUpI tAva eTale kaSAyathI thatI malinatA rahita, AtmAmAM AnaMda-ramaNatA karanAra, pitAnA AtmAne jANanAra, tatvanA anubhavavALA muni sukhe rahe che. lekasaMjJAnA tyAgathI svarUpanA garUpa bhegamAM magna nigraMtha munio karmanA udayathI prApta thatuM idriyasukha, pitAnuM ghara bALavAthI thatA prakAza samAna jANe che, iMdriyasukha sukha che ema mAnatA nathI. 8
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 zAstra-aSTaka carmacakSubhRtaH sarve devAzcAvadhicakSuSaH / / karvAzcakSu siddhA: sAdhava: zAvakSa: zA | bhASArtha :-- cAmaDAnI AMkha dhAraNa karanAra saghaLA manuSya che; ane deve avadhijJAnarUpa AMkhavALA che, sarva pradeza kevaLa upagarUpa AMkhavALA siddha bhagavaMta che ane sAdhue zAsrarUpa AMkhavALA che. "samayasAramAM kahyuM che :- . AgamacakkhUsAhU, cammacakkhUNi savva bhUyANi / 'devA ya ohicakkhU siddhA puNa savvado cakkhU // bhAvArtha -- sAdhu AgamarUpa AMkhavALA che, sarva ja carma cakSuvALA che, de avadhijJAnarUpa AMkhavALA che, ane siddho sarvatra cakSuvALA che. anuvAda - carma-cakSu che sarva nara, avadhi-cakSu deva; sarvatra-cakSu siddha che. zAstracakSu muni deva. 1 jJAnamaMjarI - have krama prApta, yathArtha upaganA kAraNabhUta zAstra-aSTakanuM nirUpaNa kare che tyAM zAstranuM svarUpa ke pAThAMtaraH sarvavallardhA:
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 zAstra-aSTaka 335 kahe che, ekAMtika, AtyaMtika, nidraDha sukhamaya paramAtmapadanuM sAdhana spAdUvAda paddhatie jyAM upadezeluM che te zArarUpa zAsana che; bhArata rAmAyaNAdi tevAM nathI, temAM A leka saMbaMdhI zikhAmaNa zAstrane bahAne dIdhelI jaNAya che. temaja jaina-Agama paNa samyaka draSTirUpe pariNamelA zuddha vaktAne ja mekSanuM kAraNa che, mithyAtvathI haNAyelAne te saMsAranA kAraNarUpa ja che. "naMdasUtramAM te ja kahyuM che - A duvAlasaMgaM gaNipiDagaM sammattapariggahiraM sammasuaM / micchatta-pariggahiaM micchasuaM // bhAvArtha:-- gaNipiTakarUpa dvAdazAMgI samyakatva sahita bhaNe te samyak kRtarUpe pariName ane mithyAtva sahita bhaNatAM mithyA kRtarUpe pariName. temaja haribhadra pUjye paNa kahyuM che -- sadasadavisesaNAo bhavaheu jadiccha sovlNbhaao| ... nANaphalAbhAvAo micchAdiTThissa annANaM // 1 // bhAvArtha :--mithyAdraSTi(ajJAnI)ne sadu-asadune viveka nahIM hovAthI tene bhava hetu (saMsAranAM kAraNo)nI prApti thAya che. jJAnanuM phaLa virati pariNAma, tene tene abhAva hovAthI tenuM jJAna ajJAna gaNAya che. - ityAdi jIva-ajIva Adi guNa-paryAyanA vivecana sahita sarva AmravanA tyAga karanArane paNa nizcayana jevuM vastunuM svarUpa che tevI zraddhA karavAthI samyakadarzana thAya che tethI yathArtha sva ane paranA bhedane bhinna svarUpe darzAvatI upAdeya ane heya svarUpanA vijJAnapUrvaka nimitta ane upAdAna kAraNanA nirdhArane kAraNe zuddha evI avinAzI
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ 336 jJAnamaMjarI pitAnI siddha pariNatimAM dharmapaNAnI pratIti te samyaphadarzana che. ema samyakdarzana yukta paramAtmabhAvanI rucivALAne paramAtmabhAvanAM sAdhananA upAyenuM saMbaMdhapUrvaka kathana te zAstra che. tenA nAma Adi bheda; nAmathI AcArAMga Adi, sthApanAthI siddha caka AdimAM zrutajJAnanI sthApanA che te dravyathI pustakarUpe athavA zAstra bhaNelA puruSane temAM upayoga na hoya tevuM zAstrajJAna ane pazama pariNAmarUpa jaina Agama te bhAva zrata athavA bhAva zAstra che. vaLI naya vicAra kahe che -maigamanathI vacananA uccAra rUpa vyaMjana akSarAdika, saMgrahanayathI jIva ane pudgala dravyaIdriya ane bhAvaidriya paNa zAstra kahevAya kAraNa ke tenAM kAraNa bane che. vyavahArathI bhaNavuM, bhaNavavuM, sAMbhaLavuM te rU5 RjusUtra naye manana, nididhyAnasanarUpa; zabdanayathI te zratane AdhAre bhAvakSepazamarUpe pariNamelA AtmAne sparzajJAna pariNAmarUpa. samabhirUDha naye sakSara labdhivALAnA tanmaya zuddha upagarUpa ane evaMbhUta naye sarva-akSara saMpannanA nirvikalpa upaga vakhate utsargabhAva zAstramaya pariNAmamAM upaga hovAthI te zAstrarUpa che. tethI parama karuNALu puruSoe upadezeluM zAstra hitarUpa che. tatvArtha bhASyamAM kahyuM che - ekamapi jinavacanAdyasmAnirvAhakaM padaM bhavati / zrayante cAnantA sAmAyikamAtrapada-siddhA: // 1 // tasmAttatprAmANyAtsamAsato vyAsatazca jinavacanam / zreya iti nirvicAraM grAhyaM dhArya ca vAcyaM ca // 2 //
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 zAstra-aSTaka 337. na mavati gharSa thatuH sarvaaAratano tithavA ! bruvato'nugrahabuddhayA, vaktustvekAntato bhavati // 3 // zramamacintyAtmagataM, tasmAt zreyaH sadopadeSTavyam / AtmAnaM ca paraM ca hitopadeSTA'nugRhAti // 4 // bhAvArtha -- eka paNa jinavacana tAranAra bane che; kAraNa ke "sAmAyika mAtra pada vaDe ananta che siddha thayA che ema saMbhaLAya che. 1 - te pramANarUpa hovAthI TUMkAmAM ke vistArarUpa jinavacana zreya-kalyANarUpa che mATe niHzaMkapaNe grahaNa karavA yegya, dhAraNa karavA egya ane upadezavA yogya che. 2 hitanuM zravaNa karavAthI sarva sAMbhaLanArAone ekAte dharma thatuM nathI, paraMtu upakAra buddhithI kahenArane (vaktAupadeza karanArane) te ekAMte dharma nIpaje che. mATe pitAne veThavA paDatA zramane vicAra karyA vinA kalyANane sadupadeza kartavya che. hitane upadeza karanAra pitAne ane parane upakAra kare che (hitane upadeza svaparane upakArI che). 3-4 tethI ja zAstra pratye Adara utpanna karavA mATe upadeza tiryaMca ane manuSya badhAM, atizrutajJAnAvaraNIya ane mAtra ane vayitarAyanA pazamathI tathA jAti nAmakarma, pati nAmakarma, zarIra nAmakarma ane nirmANa nAmakarmanA udayathI prApta thayela AMkhavALAM che, ane deve avadhijJAnAvaraNIya ane avadhidarzanAvaraNIyanA kSapazamathI utpanna thayela avadhijJAna-dRSTivALA che, siddho sarva pradeze kevaLa upayegavaMta 22.
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ 338 jJAnamaMjarI che, nigraMtha sAdhuo zAstranA AdhAre thatA vijJAnarUpa AMkhavALA che. mATe nigraMthone vAcanAdi svAdhyAyanI mukhyatA che. 1 puraH sthitAnivodhistiryaglokavivartinaH / samAvAnarene jJAnanA sAvakSa zA bhASArtha - jJAnavaMta puruSe zAstrarU5 AMkhe karIne saudharma Adi Urtha (cene) leka, naraka Adi adhe (nIce) leka ane jaMbU lavaNAdika tiryapha (madhyama) leka viSe pariNamatA sarva padArthone jANe AgaLa ja rahyA hoya tema sAkSAt dekhe che. ahIM dekhe che ema kahyuM te zrutajJAna sAthe raheluM mAnasa-acakSu darzana te dvArA jANavuM. anuvAda :- zAstra cakSuthI dekhatA, jJAnI sarva padArtha trilokanA sanmukha sama, zrutakevaLI yathArtha. 2 jJAnamaMjarI :- jJAnIo zAstra-cakSuthI eTale Agama-upagathI trilekavartI sarva eTale sUma, bAdara, sahaja ane vibhAvarUpa pakSa chatAM, anya kSetranA padArtha svarUpane paNa Agama baLathI jANe najara AgaLa hoya tema dekhe che. ahIM dekhavuM kahyuM che te zrutane kSaye pazama jANu. 2 zAsanAt trANazaktezca, budhaiH zAstraM nirucyate / vacanaM vItarAgasya tattu nAnyasya kasyacit // 3 // bhASArtha - hitazikSAthI ane bacAvavAnI zaktithI (zAsa+trA) paMDitae zAstra zabdanI vyutpatti batAvI che; te sarvaguNa sahita te vItarAganuM vacana che kAraNake kevaLajJAna
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 zAstra-aSTaka 339 pUrvaka kaheluM che. bIjA koInA vacanane zAstra kahevuM ghaTatuM nathI. "prazamarati'mAM kahyuM che ke - zAsanasAmarthyena ca saMtrANabalena cAnavadyena / yuktaM yattatzAstraM taccaitatsarvavidvacanam / / bhAvArtha - zAsana (hita-zikSA) nuM baLa, saMtrANa (rakSA)nuM baLa ane devarahitapaNuM e guNe sahita je hoya te zAstra che ane te te A sarvajJanuM vacana che. anuvAda :- zAstra-artha vyutpattithI, zikSA-trANa samartha, vacane te vItarAganAM, mekSa na de anyArtha. 3 jJAnamaMjarI --vidvAnoe zAstranI vyutpatti evI karI che ke bhavathI trAsa pAmelA, karmathI gherAyelA ane vibhAvanA bhArathI dabAI gayelA ivene bacAvavAnI (traNa) zakti jenI hoya tathA je zikSaNa (hitanI zikhAmaNa) Ape (zIkhave) te zAstra kahevAya. tatvArthasUtranA kartA kahe che ke mekSamArganuM zikSaNa Ape te zAstra. vaLI sarva mehanA kSayathI utpanna thayelA parama zAMta svabhAvavALA vItarAganuM vacana te mokSamArgane upadeza karanAra che. umAsvAti pUjaye kahyuM che - kevalamadhigamya vibhuH svayameva jJAnadarzanamanaMtam / lokahitAya kRtArtho'pi, dezayAmAsa tIrthamidam // bhAvArtha -- kevaLajJAna pAmIne paramAtmA pite ja anaMta jJAna-darzanarUpa thayA, kRtakRtya thayA chatAM lokanA kalyANane arthe A tIrtha(dharma)nI temaNe dezanA dIdhI.
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ 340 jJAnamaMjarI mATe temanuM ja vacana mekSanuM aMga che, anya kaI asarvajJa chatAM pitAne sarvajJa mAnanAra je vacana kahe te mekSanuM kAraNa nathI. 3 zAstraM puraskRte tasmAdvItarAgaH puraskRtaH / puraskRte punastasminniyamAtsarvasiddhayaH // 4 // bhASArtha :--zAstra AgaLa karyo vItarAga bhagavAna AgaLa karyA, kAraNa ke zAsa-upage tenA kartA sAMbhare ja Ama te vItarAgane AgaLa karyo nizcaye sarva siddha thAya. kahyuM che ke - asmin hRdayasthe sati, hRdayasthastattvato munIndra iti / hRdayasthite ca tasmin niyamAtsarvArtha saMsiddhiH / / bhAvArtha - je bhagavAnanAM vacana (mUrtimaMta) heya te kharI rIte munIMdra vItarAga bhagavAna hRdayamAM rahyA che ema jANe ane bhagavAna hRdayamAM hoya te avazya sarva padArtha siddha thAya che. anuvAda - zAstra rame je hRdayamAM, te che tyAM rvItarAga; vItarAga uramAM prathama, avazya siddhi athAga. 4 jJAnamaMjarI -zAstra siddhAMta mukhya karavAthI vItarAga ahaMtu bhagavAna mukhya (agresara) thAya che; ane vItarAgane mukhya karavAthI avazya sarva siddhio hoya che. AgamamAM kahyuM che ke -- AgamaM AyaraMteNa, attaNo hiyakaMkhiNo / .. tittha nAho sayaMbuddho sabve te bahu mani yA //
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 zAstra-aSTaka 341 bhAvArtha - AtmAnA hitanI AkAMkSA rAkhanAra AgamamAM kahyA pramANe pravarte te teNe svayaMbuddha tIrthanAthe bhagavAna ane sarvanuM bahumAnapaNuM karyuM gaNAya. mATe AgamanuM bahumAna karanAra, Ahuta, muni ane sarva saMghanuM bahumAna karanAra che. 4 adRSTArthe'nudhAvaMtaH zAstradIpaM vinA jaDAH / prApnuvanti paraM khedaM, praskhalaMtaH pade pade // 5 // bhASArtha -mUjane zAstrarUpI davA vinA aNadIThA padArtho pAchaLa deDatAM pagale pagale akhaDAI paDatA parama kheda pAme che. anuvAda - mUrkha zAstra dIpaka vinA, jAya ajANe paMtha; pratipade akhaDAI paDe, kheda khame atyaMta. 5 jJAnamaMjarI - mUrkha leka Agama-prakAza vinA saMvara, nirjarA ane mokSa nAmanAM ajANyAM kAryo pratye doDatAM pagale pagale khelanA pAme che (bhUlo kare che) ane atyaMta kaleza pAme che, je zuddha mArgane jANatA nathI te aneka upAye karyA chatAM bhUla khAya che. 5 yuddho-chI izAhag-nirakSarA hitanA bhautahanturyathA tasya, padasparza nivAraNam / / 6 / / bhASArtha --jema bhautamatinA haNanAra zabarane tenA paga sparzanane niSedha karyo hate eTale jIvatA bhautane sparza na kare evI tene AjJA karelI, te AjJA pALavA IcchanAre
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ 342 jJAnamaMjarI te zabarane bhautanI pAsenAM mayUrapiccha joItAM hatAM tyAre tene mArIne tenA paga spazane mayUrapiccha lIdhAM. AjJA pALI, tema Apamatine zAstra-AjJA vinA bAhya AcAra paripAlana jANavuM. beMtAlIsa doSa rahita AhAra-gaveSaNa zabaranA dRSTAMte. anuvAda :- zAstra AjJA avagaNa, pALe acUka AcAra; zabara sama sparza nahIM jIvatAM, haNe nirdhAra. 6 jJAnamaMjarI:--AgamamAM kahelI AjJAnI darakAra karyA vinA beMtAlIsa doSa rahita AhAra grahaNa karanArane hita ke sukha thatuM nathI; jema bhautane haNanArane tenA gurunI AjJA hatI ke tenA pagane sparza kare te ahita che. koI eka zabarane jIvatA bhautanA pagane sparza karavAne nivArelo te zabarane bhauta pAsenAM mayUrapiccha levAnI IcchA thaI tyAre tane haNIne pachI tene sparza karyo. te prakAre AtmAne haNIne chajIva-nikAyanI rakSA karanAra zabaranI peThe AjJA pALe che. mATe mUrkhatA dUra karIne tatvajJAnavaMta thavuM. zuddha AhAra Adi a5 ega che, svarUpanuM avalaMbana e mahA yaMga che. tethI svarUpa AcaraNa rahita nirdoSa AhArasaMghane AtmasAdhana mAnanArAne bhautanI hiMsA karanAra jevA ajJAnAhi mahAmaMtraM svAcchandyajvaralaMghanam / dharmArAmasudhAkulyAM zAstramAhumaharSayaH // 7 //
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 zAstra-aSTaka 343 bhASArtha:-- meTA RSIzvaree zAstrane mithyAjJAnarUpa sarpane damavAne meTa maMtra, IcchAcArIpaNArUpa tAvanuM lAMghaNa (pAcana-zamana) ane dharmarUpa vADIne viSe amRtanI nIka samAna kahela che. anuvAda :- ajJAna-nAgane maMtra mahA, svachaMda tAva upAya dharma-bAgamAM ama-vahana, zAstra gaNe RSirAya. 7 jJAnamaMjarI --mahA munIzvaree zAstrane ajJAnarUpa sarpane damavAne mahAmaMtra, svecchAcArIpaNArUpa tAva dUra karanAra lAMghaNa, ane dharmabAgamAM amRta laI javAnI bIka samAna kahyuM che. mATe zAstrane abhyAsa mahA sukha ApanAra che. 7 zAstroktAcAra kartA ca zAstrajJaH zAstradezakaH / zAstraikaga mahAyogI, prAmoti paramaM padam // 8 // bhASArtha -- zAstramAM kahelA AcArane pALanAra, zAstrane prarUpanAra temaja zAstrane viSe eka advitIya draSTivALe moTo yegI paramapadane pAme che. anuvAda - zAstravidhi varte vaLI, zAstra jANuM de bedha; zAstradRSTi mahAga te, pAme acUka mekSa. 8 jJAnamaMjarI - AvA prakAranA mahAgI utkRSTa sthAna (mekSa) pAme che. kevA? jaina AgamamAM kahelA AcArane AcaranAra, syAdvAda zAstra Agamane jANanAra ane
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ 344 jJAnamaMjarI zAstrane upadeza karanAra. vaLI kevA hoya che? zAstranA rahasyane jANanAra dRSTivALA. ema zAkta mArge pravartanAra tatvajJA ane zAstranA upadezaka parama padane pAme che, mATe saMpUrNa AdarabhAvathI jaina-Agamono abhyAsa karavA yogya che. tethI tatvanI prApti thAya che, ane sarva siddhinI sAdhakatA thAya che. mATe ja munio pravacananI vAcanA le che, rahasyane pUche che, sUtra pAThane ucca svare pATha kare che, tenA arthanI bhAvasahita anuprekSA (vAraMvAra bhAvanA) kare che ane Agama tamAM tanmaya bane che temAM magna banIne pitAnA AtmAne AnaMdapUrNa kare che, te lAbhanA AnaMdanI icchA sahita dharmakathA kare che; moTA AcArya gaNunI anumodanA kare che, mATe ja ga-upadhAna kriyA kare che, jIvana paryata gurukuLamAM vase che ane zAstrajJAnamAM pravINatA Icache che. 8
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra5 parigraha-aSTaka na parAvartate rAzervakratAM jAtu nonjhti| parigrahagrahaH ko'yaM ? viDaMbitajagattrayaH // 1 // - bhASArtha --kadI je rAzinA vakrapaNAne to nathI ane traNe jagatane je naDe che e A parigraharUpI graha karyo che? sarva grahathI e graha baLiye che. ene cAra (mArga, gati) keIe jANyuM nathI. anuvAda - parigraha-graha e nave, nahi rAzi palaTAya; traNa jagane pIDe pUra, vaka svabhAva sadAya. 1 jJAnamaMjarI -parigraharUpI graha (rAhu) vaDe jenuM grahaNa thayuM che ane aneka sAmagrIonuM upArjana, saMrakSaNa ane saMtADavAnI ciMtAthI je mUMjhAI rahyo che tenuM zAstrajJAna samyak prakAre thatuM nathI. mATe parigrahanA tyAgane upadeza kare che. gfra = taraphathI, ane ra = grahaNarUpa; te parigraha. dravyathI dhana, dhAnya Adi, ane bhAvathI paravastunI IcchArUpa AzaMsAAzArUpa pariNAma; tyAM svaparyAyanA svAmIpaNurUpa pariNativALo AtmA che tenA svaparyAya upara AvaraNa AvavAthI tenA abhAvane lIdhe azuddha baLa-vIryethI grahaNa karelA zubha karmanA udayamAM ke tenAM kAraNe rUpa prazasta(rUDA) pariNamemAM mamakAranA svIkAra ane saMrakSaNarUpa pariNativALI cetanAdinI pravRtti te parigraha che; te AtmAnA svarUpanA jJAna ane ramaNatAnA anubhavanI ghAta karavA samAna che. tethI ja pari
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ 346 jJAnamaMjarI graha tajavA yogya che. saMgrahanaya dravya parigrahane bhAva parigraha paNe darzAvAya che. "ditIya-paMcamAstrava sarvavyag" bIje pAMcame Asrava (parigraha) sarva dravyamAM hoya che. e bhASyanA vAkayathI dhanAdika yukta vyavahAra parigraha che. RjusUtra naye tene abhilASI, zabda nathI puNyanI icchA ityAdi ema samajI levuM. mATe te viSe upadeza anAdi rAzithI parigraha nirta nathI. kadAcita, vakasvabhAva taja nathI, mATe he AtmAthI A duHkhanA mULarUpa parigraharUpI graha traNa jagatane pIDAnuM kAraNa che. parigraha pratyene A dRDha anurAga heya che. 1 parigrahagrahAvezAd, durbhASitaraja:kirAH / zrUyante vikRtAH kiM na ? pralApA liGginAmapi // 2 // bhASArtha - parigraharUpI Agrahane aMdara praveza thavAthI utsutrarUpa dhULane mAthe nAkhe evAM, ghelachAnA vikAravALAM asaMbaddha vacane jaina veSadhArIonAM paNa zuM nathI saMbhaLAtAM? saMbhaLAya che. anuvAda - parigraha grahathI gAMDapaNa, sAdhune paNa thAya; durbhASita raja pheMkatA, vacana-vikAra jaNAya. 2 jJAnamaMjarI:-- jaina veSane vagevanArAnAM paNa asaMbaddha vacane zuM nathI saMbhaLAtAM? saMbhaLAya che ja. kevAM vacane? parigraharUpI AgrahanA AvezathI utsutrarUpa vacanasamUha, tethI ja vikAramaya che. parigrahanI abhilASAmAM tanmaya thayelA jJAna-pUjana Adi upadeza vaDe parigraha
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 parigraha-aSTaka 347 ekaTho karavAnI AsaktivALAM utsutra vacana bole che, viSayane poSe che, jJAnanAM upakaraNene parigraha ekaTho kare che ane jJAna-upakaraNethI potAnI mahattA mAne che. "upamitibhavaprapaMca"mAM kahyuM che :___"sajAtaH kadAcillabdhAryakulazrAvakasAmagrIsaMyogaH zrutatattvopadezApta-vairAgyagRhItavataH munisaMghasaMyutaH zrutalAbhena saMpUjyamAnaH zrAvakavarga:jJAnabhaktoparacitollo cAdi sadupakaraNaH taireva ramaNIyakatAmamatvAhaMkAradUSitaH tIvrajJAnAvaraNIyakarmavazAt patito nigode anaMtabhavabhramaNarUpe ityAvarttasvarUpaM bAvanI mamafphatAya sara " - bhAvArtha:- kadAcit manuSya bhava, AryakuLa ane zrAvakapaNAnI sAmagrIne vega maLe, tatvane upadeza sAMbhaLI vairAgya AvavAthI mahAvrata grahaNa karyA, munionA samUhamAM rahetAM zAstrajJAna thavAthI zrAvaka vargane pUjya thaye, jJAnanI bhakti karanArAoe racelA caMdaravA Adi upakaraNavALe te upakaraNethI ja ramaNIyatA, mamatva ane ahaMkArarUpa doSa vaDe dUSita thayele tIvra jJAnAvaraNIya karmane laIne anaMta bhavabhramaNarUpa nigadamAM paDyo; ema saMsAracakranuM svarUpa Atmahita arthe sajajanee vicAravA gya che. mATe dharmane nAme viSaya, parigrahanA piSaNa Adine tajavAyegya ja che. 2 yastyaktvA tRNavad bAhyamAntaraM ca parigraham / udAste tatpadAmbhoja paryupAste jagattrayI // 3 // bhASArtha - je dhana, dhAnyAdi bAhya ane mithyAtyAdi aMtaraMga parigrahane taraNAnI pere tajIne udAsIna thaI rahe che tenA caraNakamaLane traNe jagata seve che.
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ 348 jJAnamaMjarI anuvAda :- je bAhyAbhaMtara tajI, parigraha rahe udAsa; caraNakamaLa tene pUje, traNa jaga banIne dAsa. 3 jJAnamaMjarI -- je sAdhu dhana Adi bAhya ane rAga Adi atyaMtara parigrahane tRNanI peThe tajIne udAsIna rahe che eTale mehanuM kAraNa, AsaktinuM mULa, AtmAne kAdava samAna kharaDanAra ane vastutaH asAra e parigraha te mAre nathI; dArU pIne gAMDe banele mANasa kAdavamAM ALoTatAM kharaDAya tethI sukhI thatuM nathI, tema huM parigrahathI sukhI nathI; paraMtu huM te jJAnAdi anaMta guNethI pUrNa chuM te pugaLAmAM kema ramuM? evI bhAvanAthI parigrahane jeNe tyAga karyo che, tenA caraNakamaLane asura, nara ane de, traNe leka seve che, traNa jagane te pUjya thAya che. tethI svarUpAnaMdanA rasika janene AnaMdarUpa parigrahamAM Asakti hoya che. 3 vaLI bAhya bhegathI nigraMthapaNuM mAnanArane zikhAmaNa citte'ntagranthigahane, bahinigraMthatA vRthA / tyAgAtkaJcukamAtrasya, bhujago na hi nirviSaH // 4 // bhASArtha - aMtaraMgamAM parigrahanI UMDI lAlasA chatAM uparanuM sAdhupaNuM pheka (niSphaLa) che. jemake kAMcaLI mAtranA tyAgathI sarpa viSa rahita thatuM ja nathI. anuvAda - aMtathi uramAM gahana, vyartha veSa nigraMtha sApa tajI je kAMcaLI, paNa nahi viSane aMta. 4
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 parigraha-aSTaka 349 - jJAnamaMjarI --cetanA-pariNati parigrahanI lAlasAmAM magna hoya te uparanI nitA(sAdhupaNuM) vyartha che, niSphaLa che, jema ke mAtra kAMcaLI tajavAthI sApa nirviSa thatuM nathI. aMtaranA mamatvanA tyAgathI tyAgI thavAya che. 4 tyakte parigrahe sAdhoH prayAti sakalaM rajaH / pAlityAge kSaNAdeva sarasaH salilaM yathA // 5 // bhASArtha - sAdhune parigraha choDatAM saghaLuM pApa cAlyuM jAya che, jemake pALa tUTatAM kSaNa ekamAM sarevaranuM saghaLuM pANI vahI jAya che. anuvAda :- sAdhu parigraha je taje, sarva pApa kSaya thAya, pALa taLAvano je tUTe, te nara sau vaha jAya. 5 jJAnamaMjarI --sAdhune parigraha tajatAM karmasamUha sarva jAya. dRSTAMta kahe che sarevaranuM pANI pALa tUTatAM kSaNamAM kSaya thAya che mATe sAmAnya pariNatinI apekSAe lebha-parityAgathI anukrame karmane abhAva thAya che. 5 tyaktaputrakalatrasya, mUrchAmuktasya yoginaH / cinmAtrapratibaddhasya, kA pudgala niyantraNA // 6 // bhASArtha:-putra, strI Adi sarva baMdhana jeNe choDyAM che ane mUchathI (mehathI) je mukta che, tathA jJAna mAtrane viSe Asakti jene che evA gIne pugalanI bAMdhaNI kevI? anuvAda:-- strI, saMtAna tajI rahe, nirmohI munirAya, jJAnamAtramAM rakta te, nahi kameM lepAya. 6
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ 350 jJAnamaMjarI jJAnamaMjarI - saMtAna, vanitAne saMga jeNe dUra karyo che, tathA prApta parigrahanI rakSA viSe meha jeNe tame che evA gI samyakdarzana-jJAna-cAritravaMta che, temane jJAna mAtramAM Asakti che te evA tatvajJAnI munine pudgalamAM ekatA kyAMthI hoya ? na ja hoya. bhAvanA--putra vanitAnA saMgathI rahita, puddagalanA rakSaNanI ciMtA rahita ane svarUpamAM ektA karavA viSe jene lakSa che, svabhAvanA AnaMdanuM aMze jene bhAna che evA zuddha jJAnanA anubhavIne acetana, nAzavaMta ane eNka samAna AnaMdathI rahita pugale pratye rAgabhAva thatuM nathI. vRddha saMpradAyamAM pracalita dRSTAMta che ke -- - adhyA nagarIne zrIvara rAjA atyaMta mithyAvRSTi hatuM. tene zrIkAnta nAmane kuMvara rUpa lAvaNya ane saubhAgyamAM kuzala IMdra samAna zobhate hate. jIva, ajIva Adi tane jANakAra, sUtra-arthanA zravaNane rasiye bALa bhAve thatI bhogIlAlasAthI te vimukta hate. (tene paraNAvelI ane sAsare AvelI) aneka rAjakanyAone uddezIne te kahe che :--"he bhadra (bhalI bAIo) ! kahe, tame tamArA pitAnuM ghara (piyara) cheDIne ahIM kema AvyAM che?" te badhI belI, "tamArA premanI ame abhilASiNIe chIe; tamane ISTa, kAMta ane priya lAgIe ema IcchIe chIe." te badhAMne kumAra kahe che :-- karmabaMdhanA mULarUpa nehabaMdhanane jinendra bhagavAne niSedha karyo che. te bhavanI vRddhi keNa kare? lelIbhUta (ekAkAra) ekatvane pAmelA (eka kSetrAva
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 parigraha-aSTaka 351 gAhI) ane dharmane sAdhanarUpa pitAnA gaNAtA dehamAM paNa neha karavAne sarvadaza bhagavAne niSedha karyo che, vAryA che, te pachI ka kuzaLa purUSa pArakA dehamAM rAga karaze? nirmaLa cAritranA AcaraNathI prApta thatA kevaLajJAnane rokanAra rAga arihaMta pratye kara ThIka che te paNa nizcayapade pahoMcatAM anartha pradhAna kahyo che, te pachI viSaya-rAga kema karAya ? nija svabhAvamAM Asakta vItarAga bhagavaMta sukhiyA che. mArA pratye tamAre rAga kara egya nathI, temaja anya jIve pratye paNa tamAre rAga kare ghaTatuM nathI. evA upadezathI rAjakanyAone rAjakumAre pratibaMdhI (jAgrata karI). ema rAgane tyAga kartavya che, te parigraha pratyene rAga kadApi AtmahitanuM kAraNa thatuM nathI. 6 cinmAtradIpako gacchebhirvAtasthAnasannibhaiH / / niSparigrahatA sthairya, dharmopakaraNairapi // 7 // bhASArtha --jJAna mAtrane dI ja apramatta sAdhune heya; dIpakane pavana vinAnA sthAnathI sthiratA prApta thAya tema dharmane upakAraka sAmagrI (upakaraNa) sAdhana vaDe paNa niSparigrahatAnI sthiratA thAya che. eTale jJAnadIpakane tela sarakhe yukta-AhAra jema AdhAra che, tema nita (pavanarahita) sthAna sarakhA dharma-upakaraNe paNa AdhAra che, ema jANavuM. paNa svamata cinmAtra pariNAmavALA apramatta sAdhune cauda upakaraNa dharavAM paNa na ghaTe kemake tenuM grahaNa, dhAraNa Adi mUchavinA na hoya ane yukta AhAra Adikane anAhAra bhAvanArUpa jJAnanuM prasAdhana che tene asaMbhava sAdhune nathI
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ 352 jJAnamaMjarI ema digaMbara kahe che temAM doSa dekhADavAne abhiprAya graMthakAra A gAthA kahe che. anuvAda :- jJAnadIpa sthira raha zake, je othe maLa jAya; niSparigrahatA gaNa dharmopakaraNa chatAMya. 7 jJAnamaMjarI -apramatta sAdhune jJAna mAtra dIpaka pavananI preraNAthI rahita sthAnanA saMge sthiratA pAme che e parigrahane abhAva sAdhe che. e upadeza sAMbhaLI kaI dharmopakaraNane paNa parigraha gaNI tene tyAga karavA yata kare che, mATe kahe che ke dharmopakaraNe vaDe paNa sthiratA vadhe che ema "dharma-saMgrahaNI" graMthamAM paNa kahyuM che. TADha taDake macchara DAMsa AdinA pariSahanA udaye svAdhyAyamAM vidhra paDe che ke te aTakI paDe che te vakhate niHspRhapaNe dharma-upakaraNanuM grahaNa samAdhi-sthiratAne hetu che. mUrNArahita hoya tene tene parigraha nathI. puddhagela ane jIva eka kSetramAM rahelA che te kaMI parigraha nathI. paraMtu cetanA tenA rAgadveSa pariNAmane laIne parigrahane grahaNa kare che mATe upakaraNe te nimitta mAtra che jema ke tattva sAdhavAmAM ahata ane gurune samAgama nimitta che. paNa AtmAmAM svarUpastha thanArane pudgala skaMdha abAdhaka che. AtmA ja tene anusarIne bAdhakapaNuM UbhuM kare che. 7 mRcchacchinnadhiyAM sarva jagadeva parigrahaH / / mUvI hitAno tu, vAui: pATalA bhASArtha -jenI buddhi mUrchAthI chavAI che evA
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ 353 25 parigraha-aSTaka puruSane saghaLuMya jagata parigraha che; paraMtu mUrchAthI rahita mahApuruSane te sAruM jagata parigraha nathI. "vizeSa Avazyaka bhASya"mAM kahyuM che :tamhA kima tthi vatthaM gaMtho'gaMtho va savvahA loe ? gaMtho'gaMtho va mao mucchA'mucchAhiM niccha yao // vatthAi teNa jaM jaM saMjamasAhaNama rAga-dosassa / taM tamaparigaho cciya pariggaho jaM taduvaghAI / / | bhAvArtha --tethI lekamAM sarvathA kaI vastu parigraha ane kaI vastu aparigraha che ? kharekhara mUcha ane amUcha e ja parigraha ane aparigraha (mAnelA) che. rAgadveSarahita puruSane vastrAdi je je saMyamanAM sAdhana che te te aparigraha che ane saMyamane ghAta karanAra che te parigraha che. anuvAda:- mUrchAthI mati malina je, jaga badhuM parigraha-pUrNa aparigraharRpa jaga badhuM, karI je mUcha cUrNa 8 jJAnamaMjarI:- mamatvathI jenI buddhi melI thaI che, AvaraNa pAmI che, evA mUchamAM magna janane pitAnI mAlikIrUpe badhuM jagata prApta thayuM nathI te paNa badhuM jagata parigraha ja che kAraNa ke tene svAmI ane bhaktA thavAmAM tene sukhabuddhi che. paraMtu mUchahita eTale pudgala pratye te bhinna che, grahaNa karavA yogya nathI evI buddhi thavAthI tenA tyAganArane jagata ja parigraha nathI kemake temAM tenI prIti nathI. mATe ja AtmAnuM parabhAvamAM rasikapaNuM te parigraha che. tethI rahita thaI AtmasvarUpamAM ramaNa karavuM egya che. 8 - 99 - 23
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 anubhava-aSTaka sandhyeva dinarAtribhyAM, kevalazrutayoH pRthak / budhairanubhavo dRSTaH kevalArkAruNodayaH // 1 // bhASArtha:-divasa ane rAtrithI saMdhyA (saMdhi-kALa) judI che tema anubhavane kevaLajJAna ane zrutajJAnathI bhinna paMDitoe dITho che. ke? kevaLajJAnarUpa sUryanA aruNodayarUpa eTale matizratanA uttara bhAvI (tene oLagI AgaLa gayela) ane kevaLathI dUra nahIM evA pUrvabhAvI (kevaLajJAna thatA pahelAMnA) prakAzane anubhava kahe che tenuM bIjuM nAma pratibhA che. anuvAda :saMdhyA sama anubhava kahyo, nahIM dina, nahi rAta; nahi kevaLa, nahi zrata paNa, kevaLa-ravi-prabhAta. 1 jJAnamaMjarI:-- zrata(zAstra)abhyAsa ane parigrahane tyAga Adi paNa anubhavavaMtane mekSanA upAyarUpa bane che, anubhava rahitane mokSa sAdhaka nathI; te pratipAdana karavA anubhava-aSTaka lakhe che. anubhava rahita jJAna pANI jevuM che; anubhavInuM jJAna anubhava yukta (pramANabhUta) che. te pramANe anuga dvAramAM jaNAvyuM che "vAyaNA pucchaNA pariyaTTaNA dhammakahA saraakkhara vaMjaNasuddhA aNuppehArahiyassa davvasuyaM, aNuppehA bhAvasurya'
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 anubhava-aSTaka 355 bhAvArtha :-- vAcanA, pRcchanA parivartana ane dharmakathA svara, akSara, vyaMjananI zuddhi sahita paNa anuprekSA rahitane dravyazruta kahyuM che ane anuprekSAne bhAvakRta kahela che. tethI bhAvakRta te saMvedanarUpa che, tattva darzAvavArUpa nathI. sparzarUpa ane tattvasiddhirUpa ema be jJAnanA prakAra zrI haribhadra pUjya kahyA che, temAM sparzajJAna anubhavavALAne ja hoya che. tenuM lakSaNa gadRSTi samuccaya' graMthane anusarIne lakhIe chIe ? "yathArthavastusvarUpopalabdhiparabhAvAramaNasvarUpa rmnntdaasvAhanaivAvanubhava !" | bhAvArtha - yathArtha vastunA svarUpanI oLakhANa thavAthI parabhAvamAM prIti-ramaNatAne abhAva ane svarUpamAM ramaNatA ane tenA AsvAdana (rasa)mAM tanmayatA te anubhava. heya-upAdeya (tajavA yogya ane grahaNa karavA gya) nA viveka jJAnathI thatA sukhane cAkhavArUpa anubhava che. . nAma nikSepe te jenuM nAma anubhava pADyuM hoya te, sthApanAthI jenI anubhava tarIke sthApanA thaI che te dravya anubhava eTale zubha azubha udayamAMthI bhegavAtA pratye upaga nahIM te; " juvono ra" upayoga na hoya tyAM dravya gaNAya che, e vacanathI. bhAva anubhava-aprazasta te sAMsArika viSaya-kaSAyanA rasamAM tanmayatA ane prazasta te ahaMtanAM guNemAM prIti thatAM tanmayatA thAya , ane zuddha anubhava e che ke svarUpanA anaMta paryAyamAM pariNamelA vicitra jJAnanA rasamAM ekatArUpa vizrAMti prApta thavI. ahIM bhAva anubhavane avasara che
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ 356 jJAnamaMjarI nigamanathI anubhavane Icchaka saMgrahana-upayogavaMta ke upayogarahitanI tenAM kAraNe Azrita gyatA vyavahAranaye zAstrano abhyAsa vAcanA pRcchanAne anubhava karanAra; jusUtra naye mananA vikalapinA rekavA pUrvaka tanmaya thanAra; zabda nayathI jJAna upagathI grahaNa karelA anaMta dharmavALA AtmadravyanI anaMtatAnA jJAnane anubhavanAra samabhirUDha naye te mukhya jJAna darzana guNa svarUpamAM ramaNa, bhega ane ekatArUpa anubhava ane evaMbhUtanaye eka mukhya paryAyamAM tanmayatAno anubhava. ahIM jene anubhava che tenI bhAvanA kartavya che. e prakAre svarUpanA anubhava vinA jJAna-cAritra Adi dravyarUpa ja che. mATe svAnubhavI thavuM. sarvatra guNa pariNAmamAM anubhavathI AnaMda prApta thAya che, nahIM te zabdanA jJAna rahita zabda sAMbhaLavAnI peThe nirarthaka ja che. sAMbhaLyuM che ke keTi kaSTa kriyAo karavA chatAM tatvaprApti thatI nathI. kulavAlaka AdinI peThe anubhava vine parigrahanA prasaMge prApta thaye viSayane saMga udbhave che, chatAM aMtamuhUrta AtmAnubhavane abhyAsa sAdhavA yogya gaNanAra rasikajane, anubhavanA Adarane upadeza de che - tatvasvarUpane jANanArAoe jema divasa ane rAtrinI vacamAM saMdhyA che tema kevaLajJAna ane zrutajJAnanI vacamAM (madhyamAM) anubhava dIThe che. lAMbA kALa sudhI zrutajJAnanA abhyAsanA kAryarUpa ane samadraSTi guNasthAnaka prApta thayuM tyArathI sAdhyarUpe lakSa rAkhelA kevaLajJAnane asAdhAraNa kAraNarUpa anubhavane adhyAtmanI ekatAnA AnaMdarUpa gaNe che. ke anubhava ? sakala asahAyI
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 anubhava-aSTaka 357 jJAnarUpa sUryanA sArathI, aruNanA udaya samAna che. prathama aruNodaya thAya che pachI sUryodaya thAya che, tema anubhavane udaya prathama thAya che pachI kevaLajJAna ravine udaya thAya che. tethI anubhavapUrvaka kevaLajJAna che; bhAvanAjJAnanI ekatArUpa anubhava kartavya che. "gadRSTi samuccayamAM kahyuM che: tashrutottrbhaavii kevalAt avyavahitapUrvabhAvIprakAzo'nubhavaH / ' matizratathI AgaLane ane kevaLajJAna thatA pahelane najIkane (Atma) prakAza te anubhava che. 1 vyApAraH sarvazAstrANAM dikpradarzana eva hi / / pAraM tu prApayatyeko'nubhavo bhavavAridheH // 2 // bhASArtha -saghaLAM zAstrone vyApAra (upAya-pravartana) dizA dekhADavAne ja che, paraMtu eka anubhava saMsAra samudrane pAra pamADe che. anuvAda :- zAstra badhAM dekhADatAM, dizA mArganI cheka; bhava jaLa pAra pamAData, anubhava upAya eka. 2 jJAnamaMjarI -cAra anugarUpa sarvazAstrone udyama eka mArga dekhADavArUpa che. jemAM musApharane mArga dekhADanAra mArga dekhADe che, paNa je gAma javuM che te gAma te anukULatA pramANe cAlavAthI ja prApta thAya che, tema zAstrane abhyAsa e meTo udyama che, pitAnuM tatva sAdhavAne vidhi dekhADanAra che, paraMtu bhavasamudrane pAra te eka anubhava pamADe che, bIje kaI nahIM. zrI sUtrakRtAMga Adi zAstromAM adhyAtmabhAvathI siddhi batAvI che. tethI sadgurunA caraNa
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ 358 jJAnamaMjarI sevakoe AtmasvarUpanA jJAnamAM tanmayatA prApta karavA yogya che. 2 atIndriyaM paraM brahma vizuddhAnubhavaM vinA / zAstrayuktizatenApi, na gamyaM yad budhA jaguH // 3 // bhASArtha:--iMdriyane agocara, sarva upAdhithI rahita zuddha brahma (AtmA), vizeSa zuddha anubhava vinA seMkaDo zAstranI yuktio vaDe paNa samajI zakAya tema nathI, ema paMDite kahI gayA che. anuvAda : nahi vizuddha anubhava vinA, zuddha svarUpa pamAya; atIndriya parabrahma zata-zAstra yuktithI bAhya. 3 jJAnamaMjarI:-paDitAe Ama kahyuM che. zuM? zAstranI seMkaDe yuktiothI paNa, aneka AgamanAM rahasyane jANavA chatAM nirmaLa anubhava vinA iMdriyajJAnathI agecara utkRSTa caitanya samajI zakAtuM nathI. ghaTa-paTAdi padArtha samUhane sAdhanArA zabda sAdhana vaDe potapotAnA matamAM mAnelA arthanI vyartha vicAraNAnA vikalparUpa zayyAmAM sUtelA jJAnIo nathI. svAduvAda anekAMta dharmanA sthAnarUpa anaMta paryAnA utpAdavyayarUpa pariNamana vaDe vistAravALA jaNAtA, amUrta akhaMDa jJAnAnaMda svarUpa AtmAnuM jJAna te tatvanA anubhavamAM lIna mahApuruSe ja bhegavI rahyA che paNa vacana yuktithI pragaTa karelA vANI vilAsamAM ramanArA tatvajJAnane rasa cAkhI zakatA nathI. 3
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ 359 26 anubhava-aSTaka jJAyeran hetuvAdena, padArthA yadyatIndriyAH / / kAlenaitAvatA prAjJaiH kRtaH syAtteSu nizcayaH // 4 // bhASArtha:-- je iMdriyethI agocara (atIndriya) dharmAstikAya Adi padArtho yuktizAtre karIne hatheLImAM rahelA AmaLAnI peThe jANI zakAya tema hatA te paMDitae atIMdriya padArtho viSe saMdeha rahita abrAMta jJAna (nizcaya) ATalA kALa sudhImAM karI lIdhuM heta. AtmA paNa atIMdriya padArtha che, tenA paryAya paNa atIMdriya che mATe tenA pragaTapaNArUpa niyata mekSa upAyanA jJAnane mATe sAmarthya garUpa anubhava-pramANa avazya mAnavuM e bhAvArtha che. . anuvAda : atIndriya padArtha je, zAstra-yuktie sAdhya kALa ATalAmAM te, paMDitane prApya. 4 jJAnamaMjarI --je atIndriya padArtho eTale dharmA stikAya Adi idrine agocara padArtho yukti pramANanA samUhathI jANI zakAya ema heta te kalpanAthI anubhava thatA pahelAM keTalAya paMDitoe dharmAstikAya AdimAMnA zuddha AtmAne nizcaya ATalA kALa sudhImAM karI lIdhuM hata. mATe paradravyanA vicAra mATe jeTale kALa gALavAmAM Ave che teTale ja kALa AtmasvarUpanA vicAra mATe gaLAya te svadravya ane paradravya bannenuM jJAna thAya che. tethI sajjane e pitAnA svabhAvanI bhAvanA viSe mati karavA gya che. tema karavAthI sahaja ja " g gALa te sAva nAkha4" "ekane
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ 360 jJAnamaMjarI je jANe che te sarvane jANe che" e vacana pramANe bAdha ane tenA phaLarUpa tyAga pariNati thAya che. 4 viralAstadrasAsvAda vido'nubhava jihvayA // 5 // bhASArtha -kenI kalpanArUpa cATUDI (cA-kaDachI) zAstrarUpa dUdhapAkamAM avagAhanArI (pharanArI) nathI ? sarvanI kalpanA zAstramAM rame che. paraMtu te zAstrarUpa khIrane rasa anubhavarUpa jIbhe cAkhanAra zAstra rahasya-carvaNAnA jANa thaDA hoya che. tethI zAstra-jJAna te bAhya, ane anubhava te aMtaraMga ema jANe. anuvAda : mati-kaDachI kenI nahIM, rame zAstra-khara mAMya? anubhava-jIbhe viralA, rasa cAkhe che tyAMya. 5 jJAnamaMjarI -kayA puruSanI mati-pravRttirUpa kaDachI (cATavI) zAstrarUpa khIramAM pharatI nathI? buddhi kalpanAthI zAstra samajanArI mati ghaNAnI hoya che. paraMtu anubhava jIbhe zAstranA rahasyane svAda grahaNa karanAra cheDA hoya che. 5 pazyatu brahma nidvadvaM nidvadvAnubhavaM vinA / kathaM lipimayI dRSTiAGmayI vA manomayI // 6 // bhASArtha - haMDha rahita AtmasvarUpane ThaMdra rahita apakSa anubhava vinA saMjJA akSaramaya, vyaMjana-akSaramaya, athavA labdhi-akSaramaya draSTi kevI rIte dekhe? eTale zAstra draSTie brahma (AtmasvarUpa) na jaNAya; carmacakSuthI te na ja jaNAya; kevaLa (AtmAnubhava) dRSTie ja jaNAya.
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 anubhava-aSTaka 361 anuvAda - nidraDha anubhava vinA, lipi, vacana, mana jApa; bAhya dRSTi zuM dekhaze ? brahma nirTa Apa. 6 jJAnamaMjarI -saMjJA akSaramayI(lipimayI),vyaMjanaakSaramayI (vAlmayI) athavA (mane) yoga pravRttirUpa kRSTi, para upayoge, zuddha anubhava vinA, zuddha jJAna vinA jJAnIo parasaMgathI rahita nirmaLa brahma(AtmA)ne kevI rIte jue? karma upAdhirUpa bAhya pravRtti parabrahmane grahaNa kare nahIM, anubhava-jJAnI ja zuddha AtmasvarUpane dekhe che. 6 na suSaptiramohatvAnnApi ca svApajAgarau / jAnAzirAvizrAneeturthavAnumo zA INA bhASArtha -- anubhava suSupti dazA nathI, kemake te meha rahita che ane suSupti te nirvikalpa che paNa meha sahita che. vaLI anubhava svadazA ke jAgratadazA paNa nathI kAraNa ke kalpanArUpa zilpa-kArIgarI tyAM virAma pAmI gaI che ane svama-jAgrata dazA te kalpanAvALI che, tethI anubhava turyA-cothI dazA ja che. anuvAda : meha rahita, suSupti nahi, taryA anubhava era; jAgrata-svane kalpanA-kArIgaranuM ra. 7 jJAnamaMjarI -- nayacakramAM cAra dazAo kahI che; mithyAtvIne "zayanavasthA" samyaphaSTine "rAjA" pramatta ane apramatta muni jAne tu ane dhyAnamAM rahelAne
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ 362 jJAnamaMjarI ane sagI kevalIne "uttarottara". vaLIzrIvizatijJA mAM kahyuM che ke suSupti eTale tIvra nidrAmAM UMghanAra jevA anubhavajJAnI nathI. kema? meha rahita che tethI; anubhavI meha rahita che ane suSuptimAM che te mehamaya che. tethI anubhavajJAnIne suSupti avasthA nathI. tattvanA anubhavIne svapna dazA tathA jAgara-dazA paNa nathI; A banne dazAo kalpanA sahita che ane anubhavamAM vikaparUpa cetanAnI kArIgarI-vijJAnane abhAva che. e vikalpa rahita dazAnA anubhavamAM turthI dazA ja kahevAya che. joke turya dazA sarvatra hoya che, tathApi yathArtha kRtanI bhAvanAvALA jIne kevaLa jJAnanA sarvottama kAraNarUpa upacArane laIne ane svarUpa hovAthI turmA dazA ja kahI zakAya. suSupti jAgrata ke svapna dazAne tyAM saMbhava nathI, tethI anubhava samAdhinuM kAraNa che. 7 have siddhAntarUpa kahe che :adhigatyAkhilazabda-brahma-zAstradRzA muniH / svasaMvedyaM parabrahmAnubhavenAdhigacchati // 8 // bhASArtha - zAstradraSTithI saghaLuM zabdabrahma jANIne, muni anubhava vaDe anya-nirapekSa, svaprakAza parama brahmane jANe che. anuvAda :zabda-brA muni jANIne, zAstraSTie sarva svasaMvedya para brahmane, anubhavatA gatagarva. 8 jJAnamaMjarI - pUrva pUrva sevanAnAM sthAnamAM zAstra grahaNa buddhithI samasta brahmASA vAlma(zA)ne jANIne
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ 363 26 anubhava-aSTaka pachI muni svarUpa-grAhaka dRSTie jJAnathI anubhavavA gya zuddha AtmasvarUpane pAme che. AgamamAM kahyuM che :.' "sasamayaM jANei, para samayaM jANei, sasamayaM parasamayaM jANittA appANaM bhAvitA bhavai // " artha :- pitAnA matanAM zAstro jANe, paramatanAM zAstro jANe, svazAstra-garazAstrane jANIne AtmAne bhAvanAra bane. tethI e prakAre AgamanA abhyAsamAM kuzaLa buddhivALe tatvajJAnanA anubhava vaDe AtmasvarUpane pAme che. tethI anubhavane abhyAsa karavA che. 8
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra7 yoga-aSTaka mokSeNa yojanAdyogaH sarvo'pyAcAra iSyate / vizeSasthAnavarNArthAlambanaikAgrayagocaraH // 1 // bhASArtha - mokSa sAthe AtmAne javAthI vega zabda sArthaka che; AcAra paNa tene laIne garUpe ISTa che (kahevAya che). vizeSapaNe mudrA (sthAna), akSara (varNa), akSarane vAcya (artha), kAyetsarga AdinuM AlaMbana ane siddhasmaraNa (aikAya) e pAMca saMbaMdhI AcAra te vega kahIe. anuvAda :- je je AcAra jatA, mokSa prati te ga; AlaMbana, ekAgratA, sthApana, varNa, pravega. 1 jJAnamaMjarI:-- mithyAtva Adi kAraNe sahita mana, vacana, kAyA e traNa karmavRddhinAM kAraNa hovAthI tene vega rUpe ahIM grahaNa na karavAM. paraMtu mekSa sAdhavAnA kAraNarUpa zuddha AtmAnI bhAvanAvALA caitanyanAM virya pariNAmanuM sAdhaka kAraNarUpe pravartana garUpe grahaNa karavuM. te dravya ane bhAvarUpa bhedavALuM ane bAhya AcAranI vizuddhipUrvaka abhyatara AcAranI vizuddhirUpa che. sakaLa karmane kSayarUpa mikSa sAthe je (jeDe) te cega kahevAya che. jinazAsanamAM kahela caraNasitterI ane karaNasitterIrUpa sarva AcAra mekSanA upAya hovAthI garUpa gaNAya che. tyAM vizeSarUpe, 1 sthAna,
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27 yoga-aSTaka 365 2 varNa, 3 artha, 4 AlaMbana ane 5 ekAgratA ema pAMca prakAranA vega mekSanA upAyanAM kAraNe mAnyAM che. anAdi parabhAvamAM Asakta bhavaparibhramaNanA AgrahathI pudgalanA bhegamAM magna thayelA jene mekSanA upAyarUpa pega prApta thatuM nathI. kahevAne e abhiprAya che ke mekSa e ApaNuM dhayeya (sAdhya) che. sadgurunA vacananuM smaraNa, tatvajijJAsA Adi vegathI nirmaLa, nisaMga, paramAnaMdamaya svarUpanI smRti karI tenI kathA zravaNamAM prIti Adi kare che, te paraMparAe siddha yegI thAya che. marUdevA mAtAnI peThe sarvane alpa prayAse siddhi thatI nathI. temane te alpa AzAtanA rUpa deSanA kAraNe niprayAse (aprayatna) siddhi thaI; anya jenAM lAMbA kALanI AzAtanAthI baMdhAyelAM gADha karmo te sthAna Adi kramathI dUra thatAM siddhi saMbhave che. 1 karmayogaM dvayaM tatra jJAnayogaM trayaM viduH / virateSveva niyamAd bIjamAtraM pareSvapi // 2 // bhASArtha -te pAMca yugamAM be karma (kiyA) vega che ane traNa jJAna (25) ga che ema jJAnI jANe che. e pAMca prakAre vega nizcayathI virativALAne(tyAgIne) hoya che, bIjA mArgAnusArI AdimAM mAtra bIjarUpa hoya che. anuvAda - karmayoga be pAMcamAM, jJAnaga traNa jANa; viratimAM niyama badhA bIjAmAM bIja pramANa. 2 jJAnamaMjarI -mekSasAdhanamAM be vega kriyAAcaraNa rUpa kahyA che tyAM sthApana svarUpa kAryotsarga Adi
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ 366 jJAnamaMjarI jaina AgamamAM kahelI kriyA karavAmAM karacaraNa vaDe thatAM Asana-mudrArUpa jANe. ga-vizatikA'mAM kahyuM che -- "ThANunnatthAlaMbaNa rahio taM taMmi paMcahA eso / dumiraNa manoro, tannA tiya nALa goro 3 " bhAvArtha - sthAna, varNa, artha, AlaMbana ane ekAgratA e pAMca bhedamAMthI be karmaga che ane traNa jJAnaga che. A pAMca prakAranA vega mahAvratI ke ANuvatI (sarvasaMga parityAgI ke eka dezatyAgI)mAM avazya hoya che. pAMce yaMga capaLapaNane rokanAra che tethI gavALA thavA gya che. mArgAnusArI AdimAM bIja mAtra (kiMcit mAtra) hoya che. "viMzatikA'mAM kahyuM che :-- "dese savve ya tahA niyameNa so carittiNo hoi / iyarassa bIyamittaM ittu cciya kei icchaMti / / " bhAvArtha --dezathI (aMze) ke sarvapaNe cAritradhArIne niyamathI pAMce vega hoya che, anyane bIjamAtra heya che ema keTalAka AcAryo zrutajJAnIo mAne che. 2 merA: pratye chA-pravRttizirasiddhaya: parA bhASArtha - kRpA (anukaMpA), nirveda (bhavatrAsa), saMvega (mekSechA ke mumukSutA) ane prazama (upazama) e yeganI utpattinA karanAra kAraNe rUpa che; IcchA, pravRtti, sthira ane siddhi evA cAra bhedo pratyeka yuganA che eTale pAMca vegane cAra guNA karatAM vIsa bheda thAya.
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27 yoga-aSTaka 367 anuvAda :- zama, saMvega, nirveda ne, kRpA eganAM mULa IcchA, pravRtti, siddhi, sthira, vizeSa bheda anukULa. 3 jJAnamaMjarI --(1) dukhiyAne duHkhathI mukAvArUpa anukaMpA (kRpA), dayAbhInAM pariNAma, (2) cAra gatimAM rajhaLAvanAra pariNAmarUpa bhavane trAsa nirveda), (3) mokSanI abhilASA (saMvega), (4) kaSAyane abhAva (prathama), e pariNAme mekSanA upAyarUpa yeganI utpatti karanArAM che. AvA pariNAme pariNamelA saMsArathI bhaya pAmelA, zuddha AtmAnA svAdane IcchanAra ga-sAdhanA karI zake che. vega paMcakamAMnA dareka gana cAra cAra bheda che. 1 IcchA, 2 pravRtti, 3 sthiratA ane 4 siddhi. "viMzatikA'mAM kahyuM che : "ivitra ko ya cauddhA, itthaM puNa tattao muNeyavvo / icchApavittithirasiddhibheyao samayanIIe // " bhAvArtha --pAMca vegamAMnA eka eka bhedanA cAra cAra bhede che, te A prakAre --1 icchA 2 pravRtti 3 sthira ane 4 siddhi, ema zAstramAM kahyuM che. 3 icchA tadvatkathAprItiH pravRttiH pAlanaM paraM / sthairya bAdhakabhIhAniH siddhiranyArthasAdhanam // 4 // bhASArtha--te vegavaMtanI kathA (vArtA) sAMbhaLatAM prIti Upaje te icchA ga; yatnA-atizaya zubha upAyathI pALavuM te pravRttiyega; aticAranA bhayanI hAni eTale jyAM aticAra lAge ja nahIM te sthira yega; ane tenA saMge vairatyAga Adi padArthanuM sAdhana thAya te siddhiga.
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ 368 jJAnamaMjarI anuvAda :-- IcchA, pergo-kathA-prauti, pravRtti pAlanasAra; sthira, aticAra na lAgatAM, siddhi para sAdhana dhAra. 4 jJAnamaMjarI - gapaMcaka jenAmAM hoya evA munionI kathAomAM, temanA guNa gAvAmAM prIti te IcchA ke sAdhaka bhAvanI abhilASA che. haribhadra pUjya "gavizatikA'mAM kahyuM che - savvatthuvasamasAraM, tappAlaNamo pavattI u / / 5 / / taha ceva eyabAhaka-citArahiyaM thirattaNaM neyaM / savvaM parattha sAhaga-rUvaM puNa hoi siddhi tti / / 6 / / bhAvArtha -- je dazAmAM sthAna Adi gavALAnI kathA sAMbhaLIne prIti thAya che, ane jemAM vidhipUrvaka anuSThAna karavAvALA pratye bahumAna pUrvaka ullAsabharyA, vividha prakAranAM suMdara pariNAma arthAt bhAva utpanna thAya che te yuganI dazA IcchAga che. jemAM sarva avasthAmAM upazama bhAvapUrvaka sthAna Adi veganuM pAlana hoya che te pravRtti ega kahevAya che. pa Na je upazama pradhAna sthAna Adi yuganA pAlanamAM arthAta pravRttimAM keganA bAdhaka kAraNonI ciMtA na hoya te sthiratA yuga che. sthAna Adi sarva anuSThAna bIjAone paNa hitasAdhaka thAya che tyAre te siddhi che. 6 jyAM sudhI dhyAnamAM ekatA na thAya tyAM sudhI nyAsa, mudrA, varNazuddhipUrvaka Avazyaka, caityavaMdana, prabhupekSaNa (palevaNa)
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27 yoga-aSTaka 368 Adi upayoga ane yeganI capaLatA TALavA avazya karavA gya che, sarva jIvane mahAhitanuM kAraNa che, tethI sthAna, varNanA kame tatvaprApti thAya che. arthAlambanayozcaitya-vaMdanAdau vibhAvanam / zreyase yoginaH sthAnavarNayoyatna eva ca // 5 // bhASArtha -artha ane Alabana e be peganuM caityavaMdanAdi kriyAmAM punaH punaH smaraNa karavuM. gInA hitane arthe che ane sthAna ane varNa e be vegane udyama ja hitakArI che. anuvAda - caityavaMdanAdi viSe, arthAlaMbana bhAva; sthAna-varNamAM yatna je, yegI-hitane dAva. 5 jJAnamaMjarI -vAkyane bhAvArtha te artha, ane vacanathI jaNAvavA gya ahesvarUpa nAmanA padArthamAM upa ganI ekatA te Alabana; ema artha ane AlaMbana banemAM caityavaMdana (ahaMtanA vaMdana) Adi adhikAranuM smaraNa karavuM te kalyANakArI che; vaLI vaMdanaka, kAyetsargamAM zarIranAM avasthAna Asana mudrAdi ane varNa te akSarAdinI zuddhine yatna kalyANakArI che. "AvazyakamAM kahyuM che ke - ___ "jaMvA itthaM, vaccAmeliyaM hINakkharaM, accakkharaM, payahINaM, viNayahINaM, jogahINaM, ghosahINaM, suThu dinnaM, duThTha paDicchiyaM, akAle kao sajjhAo tassa micchA mi dukkaDaM / " bhAvArtha :- eka arthavALA judA judA sUtrapAThone eka ThekANe bheLavIne uccAravA , hINa akSara bolavA te, 24
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ 37) jJAnamaMjarI adhika akSara bolavA te, pada rahita, vinaya rahita, ga (cittanI ekAgratA) rahita, spaSTa svara rahita bolavA te, pAtrone (jJAna) na ApavuM te, apAtrane ApavuM te, ane akALe sajhAya karavI te ajJAna saMbaMdhI je doSa lAgyA hoya te sarva duSkRta mithyA thAo. tethI dravya, kSetra, kALanI vizuddhi e bhAva sAdhananI siddhi che. mATe dravyakriyA hitarUpa che. paNa AlaMbana miha jJeyaM, dvividhaM rUpyarUpi ca / arUpiguNasAyujya-yogo'nAlaMbanaH paraH // 6 // bhASArtha - ahIM AlaMbana be prakAre jANavuM ? eka rUpI, bIjuM arUpI; siddha svarUpanuM tAdAo te yoga AlaMbana nAme ISada (a5) avalaMbana mAtra te anAlaMbana kahIe. nirAlaMbana yeAga te dhArAvAhI prazAMtavAhitA svarasathI ja te citta drazadhArAe pravarte che ema jANavuM. anuvAda :- rUpa, arUpI ema be, AlaMbananA bheda, arUpI gaNa tAdAmyatA, uttama vega abheda. 6 jJAnamaMjarI - ahIM eTale jinamArgamAM be prakAre AlaMbana jANavuM eka rUpI ane bIjuM arUpI. tyAM rUpI AlaMbana-jinamudrA Adika piMDastha, padastha paryata jyAM sudhI ahetanI avasthAnuM AlaMbana che tyAM sudhI kAraNa AlaMbana, zarIra atizaye sahita rUpInuM avalaMbana che. tyAM anAdi parabhAva-zarIra, dhana, svajananuM avalaMbana lenAra, paramAM pariNamele jIva vizvanA aizvarya Adi arthe tIrthaMkara AdinuM A jina bane che. ana che'
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27 ga-aSTaka 371 avalaMbana le te paNa saMsAranuM kAraNa che. temaja je svarUpanA AnaMdane pipAsu (tarA) svarUpanI sAdhanAnA prathama kAraNa rUpa vItarAga Adi guNenA samUha vaDe jinezvaranuM avalabana le che te jyAM sudhI mudrA AdinuM avalaMbana le che tyAM sudhI rUpInA avalaMbanavALe che. te ja jyAre ahaMta ke siddhanA svarUpanuM eTale jJAna-darzana-cAritra Adi anaMta paryAyathI vizuddha zuddha adhyAtma dharmanuM avalaMbana le che, tyAre te arUpI avalaMbanavALo kahevAya che. ahIM bhAvanA karavA gya che ke anAdithI jIva mUrta pudgalanA skanA avalabanavALo che, te prathamathI ja amUrta AnaMdarUpa evA svarUpanuM avalaMbana kevI rIte laI zake? tethI atizaya sahita vItarAga mudrA Adi para mUrtanuM avalaMbana laI viSaya kaSAyanI vRddhi karanAra strI, dhana Adi avalaMbanane taje che. te eka parAvRtti che. vaLI te ja atizaya AdirUpa mUrtinuM avalaMbana lenAra vicAre che ke huM te amUrtabhAvane rasiye upagavALe chuM, Aja sudhI te atizaya mudrA Adi ahaMtanA saMbaMdhamAM che tathApi te karmanA udayane laIne che, te mArA AlaMbanarUpa nathI, ema guNonuM AlaMbana lenAra mUrta padArthone rasikapaNe grahaNa karatuM nathI, apekSA sahita pararUpe jue che, e bIjI parAvRtti che. e prakAre amUrta AtmaguNane te rasika thAya che tethI parameSThI svarUpane kAraNa vaDe nirNaya karI pitAnA asaMkhya pradeze vyApya vyApaka bhAve rahelA niraMtara dravyAstika, paryAyAstikarUpa anaMta svabhAvane nirmaLa amUrta, AnaMdamaya, evA dhyeyarUpe avalaMbe che; e trIjI parAvRtti che ema sAdhana-paddhati che. sarvene e svarUpane sAdhanarUpe
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ 372 jJAnamaMjarI arUpI-guNe, siddhanA guNa che tenI bhAvanA, tenI sAyujyatA ke tanmayatA che te Atma-upagane javArUpa ga che. temAM kaMIka avalAMbana kRta AdinuM che tathApi anAlAMbanarUpa utkRSTa kaeNga ja gaNAya che. nirAlaMbana yugathI dhArAvAhI (niraMtara=atUTa) prazAMta-vAhitArUpa citta potAnA rasanA AsvAdamAM ja mana sahaja dhArAmAM varte che, temAM prayatA kare paDatuM nathI. "vizatikAmAM kahyuM che -- "AlaMbaNaM pi eyaM rUvimarUvi ya ittha paramutti / tAjaparAvo, suhuno majAnaMao nAma " bhAvArtha --AkAMbana paNa rUpI ane arUpI ema be prakAre che. parama eTale muktAtmA ja arUpI AlaMbana che. te arUpI AlaMbananA guNanI bhAvanArUpa je sthAna che te sUkSma eTale atIMdriya viSayaka hovAthI anAlaMbana yuga kahevAya che. ekAgra ganuM ja bIjuM nAma anAlaMbana ga che. ema sthAna Adi pAMca ga IcchA Adi cAra bhede guNatAM vIsa thAya che te darekanA cAra cAra bheda anuSThAna catuSka (prIti, bhakti, vacana ane asaMga) rUpe gaNatAM eMzI bhedo thAya che. te anuSThAnanuM svarUpa jaNAvavA upadeza kare che - prItibhaktivaco'saGgaiH sthAnAdhapi caturvidham / tasmAdayogayogAplermokSayogaH kramAdbhavet // 7 // bhASArtha --prIti, bhakti, vacana ane asaMga bhede sthAnAdika vIsa bheda paNa cAra cAra prakAranA che, te sakaLa
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___33 27 vega-aSTaka yegathI aga ke zailezI nAmanA veganI prApti thAya che. tethI mokssyo| manu thAya che. SoDazaka bhAM yuM che:1 prIti-cam :yatrAdaro'sti paramaH, prItizca hitodayAd bhavati kartuH / zeSatyAgena karoti yattutatprItyanuSThAnam // 1 // 2 mA can : gauravavizeSayogAd buddhimato yadvizuddhatarayogaM / kriyayetaratulyamapi jJeyaM tadbhaktyanuSThAnam // 2 // atyaMta vallabhA khalu patnI tadvaddhitA ca jananIti / tulyamapikRtyamanayotiM syAtprItibhaktigatam // 3 / / 3 qyana kSAra : vacanAtmikA pravRtti: sarvatraucityayogato yA tu / vacanAnuSThAnamidaM cAritravato niyogena // 4 // 4 AR-KAR : yattvabhyAsAtizayAtsAtmIbhUtamivaceSTayate sadbhiH / tadasaMgAnuSThAnaM bhavati tvetattadAvedhAt // 5 / / cakrabhramaNaM daMDAttadabhAve caiva yatparaM bhavati / vacanAsaMgAnuSThAnayostu tad jJApakaM jJeyam // 6 / / abhyudayaphale cAdye niHzreyasasAdhane tathA carame / etadanuSThAnAnAM vijJeye iha gatApAye // 7 // sAtha :--(1) prIti-sakSaNa :-tinA ye tAna jyAM parama AdararUpa prIti thAya ane bAkI bIje badhethI prIti UThI te pratye je vartana thAya te prIti-anuSThAna jANavuM. 1
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ 374 jJAnamaMjarI (2) bhakti-lakSaNa - vizeSa gaurava(mahattA)nA ge buddhimAnane vadhAre vizuddhaga prIti anuSThAna je ja thato hovA chatAM te bhakti anuSThAna kahevAya che. 2 patI atyaMta priya kharekhara che, te ja pramANe mAtA hita karanAra che, banne pratye kArya sarakhuM che te paNa bane prakAramAM bheda che, tema prIti ane bhaktimAM premane bheda jANa. 3 (3) vacana-lakSaNaH-sarvaze ucita gaNelA yoga vaDe je vacanarUpa pravRtti anuSThAna che te niyamathI cAritravaMta sAdhune hoya che. 4 (4) asaMga-lakSaNa - atyaMta abhyAsathI caMdana gaMdha samAna ekamekarUpa je puruSo vaDe ceSTA thAya che te asaMgaanuSThAna che. te A prakAranI hoya che - 5 daMDa vaDe cakra pheravAya che, daMDa laI lIdhA pachI paNa caka pharatuM ja rahe cheH e bane avasthAe vacana ane asaMga anuSThAnanAM dRSTAMta che. 6 A cAra anuSThAnamAMthI prathamanAM be puNyanAM kAraNa che ane chellAM be mokSanAM sAdhana che, ema e anuSThAna nirdoSa che ema jANavuM. 7 anuvAda :-- vacana, prauti, bhakti, asaMga-sthAnAdikanA bheda, agau vega pAmI krame, vare mekSa vaNa kheda. 7 jJAnamaMjarI - upara vIsa sthAna Adi yoga jaNAvyA hatA tenA prIti, bhakti, vacana ane asaMga e
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27 ga-aSTaka 375 cAra bheda vaDe vicAratAM eMzI bhede thAya che. keganA krame agI nAmanA yoganI prApti thAya che. agI yoga eTale zailezIkaraNa vA sarva yoganI caMcaLatAthI rahita yoga, te krame prApta karIne vaLI sarva karmane abhAvarUpa, AtmAnI tanmaya avasthA svarUpa mekSane saMyoga prApta thAya che. ema kame yogasAdhanAmAM prItimAna sarva yogane rAdhIne ayogI thAya che. 7 sthAnAdhayoginastIrthocchedAdyAlambanAdapi / sUtradAne mahAdoSa ityAcAryAH pracakSate // 8 // bhASArtha :--sthAna Adi bIjA yoga rahita hoya tene tIrthanuM ucchedana thaze ityAdi kAraNe paNa jevA tevAne sUtra na bhaNAvavAM. caityavaMdana Adi sUtra jevA tevAne bhaNAvavAmAM sUtra--AzAtanArUpa mahA doSa che ema haribhadra sUri Adi AcAryo kahe che. "vizatiir'mAM kahyuM che ke - titthassucche yAivi nAlaMbaNa jaM sa sama emeva / suttakiriyAinAso eso asamaMjasa vihANo / / 1 / / bhAvArtha :-- avidhi anuSThAnanI puSTimAM tIrthane uccheda thaze ema kahevuM ThIka nathI kAraNa ke avidhi cAlu rAkhavAthI asamaMjasa arthAt zAstra viruddha vidhAna cAlu rahe che. jethI zAstrokta kriyAne lepa thAya che te lepa ja tIrthane ucheda che. anuvAda : sthAnAdi gyatA vinA, sUtradAna mahAdeSa; dharma ke e kalpanA, niSedhI sUri gatadoSa. 8
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ 376 jJAnamaMjarI jJAnamaMjarI --sthAnAdi pravRttirUpa ga rahita hoya tene sUtra ApavAmAM mahAdeSa che ema haribhadrAdi AcAryo kahe che. zAthI? tIrthane nAza thaze evA kAraNe nAstikane sUtra zIkhavatAM kadAcita kuprarUpaNa karavAthI tIrthane nAza thAya che. "vAti'mAM kahyuM che ke - muttuNa logasannaM uDDhUNaya sAhUsamayasabbhAvaM / samma payaTTiyavvaM, buheNa mai niuNa buddhIe // 2 // bhAvArtha :--kasaMjJAne tyAgIne ane zAstranA zuddha rahasyane samajIne vicArazIla manuSyoe atyaMta sUkSma buddhivaDe zuddha pravRtti karavI joIe. ema prathama sthAnAdi dvArA vizuddhi karIne, IcchAdi bheda pariNamI, kramathI svarUpanA AlaMbana AdinuM grahaNa karIne prIti Adi anuSThAna vaDe asaMga anuSThAna prApta karI, sarvajJa thaI, agI thaI A jIva siddha thAya che mATe kamapUrvaka ArAdhanA kalyANakArI che. 8
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra8 niyAga aSTaka yaH karma hutavAn dIpte brahmAgnau dhyAna-dhyAyya yA / sa nizcitena yAgena niyAga pratipattimAn // 1 // bhASArthaH--je muni dhyAnarUpa Idhana vaDe vaLatA brahmarUpa agnimAM karmane hame che, te nirdhArita bhAvarUpa yajJane laIne niyAga(yajJa)nA jANakAra kahevAya che. dravya yajJa te yAga ane brahmayajJa te niyAga. anuvAda - dhyAna Idhane dIpatA, brahma-agnimAM karma, heme te hemane jANe, nizcaya yAgarUpa dharma. 1 jJAnamaMjarI:-- niyAga eTale karmanuM bALavuM. tyAM = nizcayathI ane cAra = yajJa, hemavuM. kahyuM che ke - susaMvuDA paMcahiM saMvarehi, iha jIviyaM aNavakaMkhamANA / vosaTTakAyA suIcattadehA, mahAjayaM jayati jannaseTTha // 1 // ke te joi keva te joiThANA, kA te sUyA kiM ca te kArisaMgaM / ehAyate kayarA saMti bhikkhU kayareNa homeNa huNAsi joiM // 2 // tavo joI jIvo joiThANaM jogAsu AsarIraM kArisaMgaM / kammaM ehA saMjamajoga saMtIhomaMhuNAmiisiNaM pasatthaM // 3 // uttarAdhyayana 12, gAthA 42, 43, 44
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ 378 jJAnamaMjarI bhAvArtha :-- pAMca indriyenuM niyamana karanArA, jIvitanI paNa paravA nahIM karanArA ane kAyAnI AsaktithI rahita evA mahApuruSe bahAranI (zarIranI) zuddhinI darakAra na karatAM uttama ane mahAvijayI bhAva yajJane ja Adare che. 1 tamArI jeti zuM? ane tinuM sthAna zuM? tamArI kaDachIo kaI ? agni pradIpana karanAruM zuM ? tamArAM lAkaDAM kayAM? ane he bhikSu ! tamArA zAnti maMtra kyA? kevA yajJathI Apa yajana kare che ? (A pramANe brAhmaNa bolyA).2 tapa e ja agni ( ti) che; jIvAtmA agninuM sthAna che, mana, vacana, ane kAyAnA garUpa kaDachI che; agnine dIpta karanAruM sAdhana zarIra che, karmarUpI lAkaDAM che, saMyamarUpa zAMtimaMtra che tevI rIte prazasta cAritrarUpa yajJa vaDe ja huM yajana karuM chuM-te ja yajJane maharSinee uttama gaNe che. 3 uttarAdhyayana'nA pacIsamAM yajJIya adhyayana, tathA zrI AcArAMga sUtranI niryuktinA AdhAre nikSepAdi jANavA gya che. tenuM (niyAganuM) svarUpa kahe che - brahmAgni eTale AtmasvarUpamAM ekatArUpa agni dhyAnarUpa IdhanathI prajavalita thAya tyAre temAM jJAnAvaraNAdi karmone je muni home che, te samyaka darzana-jJAna-cAritranI ekatA ane vIryanI tINatA rUpa AtyaMtara yAga (yajJa) sahita hovAthI niyAgane jANanAra kahevAya che. 1 pApadhvaMsini niSkAme jJAnayajJe rato bhava / sAvadhaiH karmayajJaiH kiM ? bhUtikAmanayA''vilaiH // 2 //
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 niyAga-aSTaka 379 bhASArtha - he vatsa! tuM pApane vinAza kare evA, kAmanA rahita, jJAnarUpa yajJane viSe Asakta thA; pApasahita ane aihika sukhanI IcchAe malina, evA tiSThomAdi yajJanuM zuM prajana che? kAMI nahIM. "bhUti paNamanameta" ItyAdi kRti pAThane AdhAre sakAma ya kahyA che. anuvAda : vaibhava-sukha-IcchA-malina, pApa karmarUpa yajJa, tajI, niSkAma ne pApahara, jJAnayajJa kara sujJa. 2 jJAnamaMjarI --he kuzaLa purUSa! sarva parabhAvanI abhilASA rahita (niSkAma), pApa karmane nAza karanAra, AtmasvarUpanA svapara prakAzaka jJAnarUpa yajJamAM tanmaya thA; A lekanA sukhanI icchAthI pApa sahita malina yothI zuM hita thAya ema che? kaMI nahIM. tAre te karavA yogya nathI. AtmasvarUpamAM tanmayatArUpa pariNAma e yajJa che, te karmane nAza karanAra che tethI tene mATe puruSArtha kartavya che. 2 vedoktatvAnmanaH zuddhayA karmayajJo'pi yoginaH / brahmayajJa itIcchaMtaH zyenayAgaM tyajati kim ? // 3 // bhASArtha:-vedokta hovAthI mananI zuddhi dvArAe jJAna-gIne karmayajJa paNa brahmayajJa thAya evuM vAMchatA (mAnanAra-pratipAdana karanAra) zuM cenayAgane chAMDe che? kaI kahe che ke pratipadokta phaLa tyAge vedokta kiyAe satva zuddhi dvAre vividiSA saMpattine arthe karmayajJa karIe te brahmayajJa hoya te mata "veDhAnavarane brAhmaNa vifvaviiti thana, rAjena tAtA'' ItyAdi RtinA matanuM dUSaNa batAvavA gAthA
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ 380 jJAnamaMjarI lakhI che:--"nAmirarana neta" ahIM yathAzrata phaLa tyAge jema vividiSArthatA na hoya, tema "pUratAma: pazutame" ItyAdika sthaLe paNa yathAzrata phaLa tyAge vividiSAWtA na hoya. e bhAva che. anuvAda : vedoktatA mana zuddhithI, karmayajJa brahmayajJa ema IcchanArA taje, kadIye zuM na yajJa ? 3 jJAnamaMjarI --vedokta hovAthI manaHzuddhi dvArA karmayajJa paNa brahmayajJa che ema IcchanArA (kalapanA karanArA) zuM yena-yAga taje che? ema mUDha jI svamata kalpanA kare che te niSedhavA yogya che. saMsAra-kAmanAthI karelI hiMsA sukhadAyaka thatI nathI, sAdhyanI zuddhi sivAya koI prayata hitakArI nathI, te te kartavya ja nathI3. brahmayajJaH paraM karma gRhasthasyAdhikAriNaH / pUjAdi vItarAgasya, jJAnameva tu yoginaH // 4 // bhASArtha -- gRhastha adhikArI (nyAyathI dhanAdi upArjana karanAra gRhasthone vItarAga bhagavAnanI pUjA Adi mAtra karma (sAvadya-anuSThAna) brahmayajJa che; paNa jJAnagIne sarva upAdhi rahita jJAna ja brahmayajJa che. anuvAda :- gRhastha adhikArane, para karma brahmayajJa vItarAga-pUjAdi je, yegIne jJAnayajJa. 4 jJAnamaMjarI -jemane hiMsA thAya tevI pravRtti
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 niyAga-aSTaka 381 karavI paDe che tevA nyAyathI kamANI karatA gRhastha adhikArIne vitarAganI pUjA Adi karma karavA te utkRSTa brAya che ema jANavuM; saMvaranA abhAvamAM AsavathI pAchA haThavuM ane prazasta kArya karavuM yegya che. ema rAga pApasthAnakane prazasta karavAne upadeza che. AgamamAM sarva AnAM sAdhana prazastarUpe gaNyAM che jemake munine vinaya karatAM, zAsanane vinaya karatAM ullAsamAM chava-ghAta Adi thaI jAya tene hiMsA (vadha) gaNuM nathI. vaLI "prajJApanAmAM kahyuM che ke muninI cAra prakAranI bhASA paNa niravadya che. pachI zrAvakone te hiMsAdi sarva paravRtti guNI(jJAnIpuruSa)nI bhaktirUpa hoya te hitakArI kahI che. paraMtu jJAnIne (gIne) te jJAnamAM ramaNatA ja hitakArI che. muni bAhya pravRttimAM Asakta thatA nathI. jJAnamAM ramaNa karatAM te tatvane sAdhe che. 4 bhinnoddezena vihita karma karmakSayAkSamam / klaptabhinnAdhikAraM ca puDheSTayAdivadiSyatAm // 5 // bhASArtha --mokSa-upAya sivAya bIjA uddeza zAstra dezita (vihita, zAstramAM karavA mATe kahela) anuSThAna(karma) mekSa (karma-kSaya) karavA asamartha che; vaLI jyAM judo adhikAra kapele che evA putreSTi Adi yajJanI peThe te anuSThAnathI vividiSArtha na thAya. anuvAda :- karmakSaya karI nA zake, jene anya uddeza putreSTi yAgavat jude, jyAM nirdeza. 5
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ 382 jJAnamaMjarI jJAnamaMjarI-paramAtma sAdhana sivAyanA udeze eTale puNya AdinI IcchArUpa uddezathI karelAM pUjA Adi kArya karmone kSaya karavA asamartha che. bhinna sAdhyathI eTale dharmarUpa sAdhya rahita dayA, dAnAdi kriyA sapravRtti nathI. bALakanI ramata samAna kalpita bhinna adhikArarUpa karma putreSTi AdinI peThe karma-kSaya karavA asamartha che. jema pANI bharavA gayelI strI kUvA kAMThe pANI kADhavA ghaDAne gaLe gALe nAkhavAne badale parapuruSanA rUpathI citta vyAkuLa thaI javAne lIdhe pitAne putra thALAmAM Ubhe che tene gaLe doraDAne gALo bheravI sajajaDa karI duHkhI thAya che, tema sAdhyane bhUlIne kriyA karanAra duHkhI thAya che ema kahyuM che. 5 brahmArpaNamapi brahma-yajJAMtarbhAvasAdhanam / brahmAgnau karmaNo yuktaM svakRtatvasmaye hute // 6 // bhASArtha --karmanA svakRta (pitAnuM kareluM) paNanA ahaMkArane brahma agnimAM homAya te brahmArpaNa paNa brahma yajJamAM karmayajJanuM aMtarbhAva thavAnuM kAraNa yaMgya gaNAya. brahmArpaNaM brahmahavibrahmAgnibrahmaNAhutam / brahmava tena gaMtavyaM brahma karma samAdhinA // karmaNyakarma yaH pazyedakarmaNi ca karma yaH / sa buddhimAn manuSyeSu sa yuktaH kRtsnakarmakRt // bhagavadgItA adhyAya 4, gAthA 24-18 bhAvArtha -(muktAtmAnI anubhavasiddha jJAnavRSTimAM) arpaNa kriyAnAM sAdhana brahmarUpa hoya che, homavAnI vastu brahmarUpa hoya che, agni brahmarUpa hoya che, brahmarUpa kartAnI
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ 383 28 niyAga-aSTaka homavAnI kriyA paNa brahmarUpa hoya che ane evI rIte kamaeNmAM brahmasamAdhi sevanArAne jaI pahoMcavAnuM gaMtavya sthAna paNa brahma ja hoya che. 24 je manuSya niSkAma karmamAM akarmane eTale ke karmasaMnyAsane jue che ane akarmamAM eTale ke niSkAmakarma rahelAM jue che, te ja manuSyamAM khara buddhimAna che. (adhyAtma gadhyAnayogane vegya citta zuddhivALa thavA mATe prathama te) sarva karma niSkAmabhAve karanAra karmayegI ja thAya che. 18 ItyAdi gItA-ukta nizcayane sarva sAdhanane AtmaparatAe jANavuM. paNa niraMjana brahmane karma, tatkalArpaNa tathA kRtane ekAMte akRtatva buddhi, te te mithyAtva-vAsanA vilasita ja che. anuvAda - karmayajJa brA yajJamAM brahmArpaNa samAya; brahmAgnimAM karmane, ahaMkAra hemAya. 6 jJAnamaMjarI --he vidvAna! je te brahmArpaNa eTale badhuM pitAnuM kareluM brahma-paramezvarane arpaNa kare-A badhuM paramezvare kareluM che, mAruM kareluM kaMI nathI evI buddhivALe heya, brahmayajJa eTale jJAnayajJamAM aMtarbhAva-tanmaya thavA rUpa phaLane utpanna karanAra karmayajJa che ema je tuM mAnate hoya te pite karelAM jJAnAvaraNadi karmane ahaMkArane, meM yajJa karyo ityAdi ahaMkArane,-zuddha tIvra upagI jJAna ane niSkAma nayarUpa brahma-agni (Urdhva jAya te agni evI vyutpattivALe
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ 384. jJAnamaMjarI tejasvI agni)mAM-AhutirUpe homavA gya che, paraMtu karmayajJamAM pazu AdinI Ahuti gya nathI. 6. have be zloke vaDe svarUpanuM phaLa dekhADIne upasaMhAra kare che - brahmaNyarpitasarvasvo brahmadRgbrahmasAdhanaH / brahmaNAjuhvadabrahma brahmaNi brahmaguptimAn // 7 // bhASArtha -brahmacaryanI guptivALa, jJAna (brahma) rUpa jenuM sAdhana che, brahmamAM ja jenI dRSTi che, brahmane viSe sarvasva jeNe arpaNa karyuM che, te upaga (brahma) vaDe, brahmamAM ajJAna(abrahma)ne heme che. anuvAda :-- brahmadraSTi, brahmacArI je, ardhI brahmane sarva homa abrahma brahmathI brahma viSe gatagarva. 7 jJAnamaMjarI --AtmAmAM jeNe sarvasva arpaNa karyuM che, sthApyuM che eTale sarva AtmapariNamanarUpa jJAna, vIrya, lAbha, bhega Adi pitAnA pazamarUpa bhAva AtmAmAM jeNe sthApyA che, tathA je AtmAnAM jJAna, darzanarUpa netra. vALe che, brahmamAM jenuM sAdhana che athavA AtmA jenuM sAdhana che e sAdhaka jIva sAdhaka avasthAmAM pariNamelA pitAnA AtmAmAM AtmajJAna ane vIrya vaDe (abrahma) ajJAnane athavA AtmAthI bhinna muddagalakarmane bhasmIbhUta karanAra, homanAra che. ke sAdhaka puruSa che? svarUpamAM ramatArUpa brahmacaryanI guptivALo che. tethI AtmA kartA,
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 niyAga-aSTaka 385 AtmasvarUpa sAdhana vaDe, AtmasvarUpane AvaraNa karanAra AtmAmAM rahelAM jJAnAvaraNAdi karmane nivAre che. 7 brahmAdhyayananiSThAvAn, parabrahmasamAhitaH / brAhmaNo lipyate nAniyAgapratipattimAn // 8 // bhASArtha --brahma-adhyayana-AcArAMganuM prathama kRtaskaMdha (brahmacarya nava adhyayana-tenI niSThA (maryAdA) vALe parabrahma sAthe ekatA (abhedatA) rUpe pariNamelo brAhmaNa (zramaNa, bhikSu, nigraMtha ane brAhmaNa e cAra) nAma dhArI, niyAganI pratipati (jJAna, svIkAra) vALe te pApathI lepAya nahIM. anuvAda :- brahmAdhyayane sthita che, parabrahma layalIna; te niyAga-svIkArate, brAhmaNa pApa vihIna. 8 jJAnamaMjarI - brAhmaNa eTale dravya ane bhAva brahmacaryamAM Asakta muni pApathI lepato nathI. ke brAhmaNa? "brahma-adhyayana'mAM AcArAMganA prathama zrutaskaMdhanA navamA adhyayanamAM niSThA-maryAdAvaMta, temAM jaNAvela pariNatimAM pariNamele, vaLI zuddha AtmasvarUpamAM samAdhimaya, vaLI niyAga eTale karmanA kSayanI pratipatti (tadrupatA) vALa, te rUpe pariNamele bhikSu pApathI lepate nathI. mATe ja svarUpanuM jJAna ane ramaNatAmAM pariNamele jIva anAdi karmanAM paDaLane kSaya karIne siddha, buddha, paramAnaMdamaya bane che. tethI karmane bALavArUpa bhAvaniyoga kartavya che. 8 25
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra9 bhAvapUjA-aSTaka dayAmbhasA kRtasnAna: saMtoSazubhavastrabhRt / vivekatikarAjhAlA, mAvanAvAvanAzaka: sA. bhaktizraddhAnaghusRNo-mizrapATIrajadravaiH / navabrahmAMgato devaM zuddhamAtmAnamarcaya // 2 // bhASArtha --dayArUpa jaLa jeNe snAna karyuM che, saMteSarUpa ujajavaLa vastrane dharanAra, vivekarUpa tilaka vaDe zobhate, bhAvanAe karIne jene Azaya pavitra che (snAna, vastra, tilake zetA) bhASArtha -- bhakti=ArAdhyatA jJAna, ane zraddhAna= "gNa paramac' A padArtha paramArtharUpa che evI sahayuM (mAnyatA-zraddhA) te rUpa je kesara mizrita caMdanarasa te vaDe navavidha brahmarUpa aMge zuddha AtmArUpa devanI pUjA kara. ema bhAvapUjA thAya. anuvAda:- karI le snAna dayA-jaLe, saMteSa vastra zubha dhAra; viveka-tilakathI zebhate, bhAve Azaya sAra. 1 zraddhA-bhakti kesara-sukhaDa, nava brahmAMge lepa, zuddhAtmA rUpa devanI, bhAva - pUjA nile pa. 2 jJAnamaMjarI - (bane lekanI TIkA) he uttama! A prakAre anaMta jJAna Adi paryAyavALA zuddha AtmArUpI devanI nava prakAranA brahmacaryane pAmIne (nava vaMtiH pUjA kara. ke thaIne ? dravya-bhAvarUpa svaparanA prANanI rakSA (dayA) e ja pANI, temAM snAna karIne; pudgala padArthonI
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29 bhAvapUjA-aSTaka 387 IcchA ane zekanA abhAvarUpa saMteSa e ja zubha vastro tene dhAraNa karIne svaparanA bhedarUpa vivekajJAna e ja tilaka, tethI zobhate. vaLI ke banIne? ahaMtanA guNemAM ektA rU5 bhAvanA vaDe jene abhiprAya pavitra bane che, e banIne; vaLI ArAdhyArUpa bhakti ane "A padArtha paramArtharUpa che evI prItirUpa zraddhA tenA mizraNarUpa kesara-caMdananA lepa vaDe zuddha AtmA je paramezvara che ane pitAne AtmA paNa svarUpe divyarUpa che tevI deva che tenI pUjA kara, tenI bhaktimAM Asakta thA. 1-2 have anukrame pUjAnA prakAra kahe che :kSamA puSpAjaM dharma-yugma kSaumadvayaM tathA / dhyAnAbharaNasAraM ca tadaGge vinivezaya // 3 // bhASArtha - kSamArUpa phUlanI mALA, tathA vyavahAranizcaya rU5 dvividha dharmalakSaNa je uttama vastrayugala (jeDa) tathA dhyAnarUpa je sAra AbharaNa te zuddha AtmAne aMge mAnasa bhAve karI paherAva. anuvAda ; kSamA--skUla mALA dhare, dharma-vastranI joDa, dhyAna-alaMkAre dhare, AtmAge dharI keDa. 3 jJAnamaMjarI -he bhavya ! AtmasvarUparUpa aMge kSamArUpa puSpamALA paherAva, tathA zrAvaka ane sAdhurUpa ke zrata ane cAritrarUpa be uttama vastro paherAva. vaLI dharmadhyAnarUpa ane zukladhyAnarUpa uttama zaNagAra parabrahmane paherAva. ema guNanA pariNAmarUpa pUjA kara. 3
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ 388 jJAnamaMjarI madasthAnabhidAtyAgailikhAgre cASTa maGgalam / jJAnAgnau zubha saMkalpa-kAkatuNDaM ca dhUpaya // 4 // bhASArtha -ATha mada-sthAnanA tyAga prakAre AtmAnI AgaLa ATha maMgaLane Alekha (racanA karI ane jJAnarUpa agnimAM zubha saMkalparUpa kRNAgar (agara caMdana)ne dhUpa kara eTale zuddha upagarUpa nirvikalpa samAdhi-pUjA thaI. anuvAda :- ATha madanA tyAgarRpa, maMgaLa ATha lakhAya; jJAnAgnimAM dhUparUMpa, zubha saMkalpa nakhAya. 4 jJAnamaMjarI -mAnarUpa unmAda (gAMDapaNa)nAM sthAnenA tyAgarUpa AtmAnI AgaLa ATha maMgaLa lakha, jJAnarUpa agnimAM zubha pariNAmarUpa kRSNa-agaru (je caMdananA lAkaDAnA veranI agarabattI bane che te caMdanane dhUpa kara. tethI je rAga bhAva puNyanuM kAraNa che, te mekSa sAdhavAmAM tajavA yogya ja che, mATe jJAnabaLe tene tyAga thAya che. 4 prAgdharmalavaNottAraM dharmasaMnyAsa-vahninA / kurvan pUraya sAmarthya-rAjan nIrAjanAvidhim // 5 // bhASArtha - audayika tathA kSApazamika dharmarUpa je lavaNa (mIThA)ne utAra dharmasaMnyAsa agni te vaDe karI sAmarthya vega rUpa zebhatI nIrAjanA(AratI)nI vidhi kara, AratI utAra. anuvAda : dharma saMnyAsa agnithI, prASparma lavaNa utAra; sAmarthyane zobhatI, jvalaMta AratI dhAra. 5
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29 bhAvapUjA-aSTaka 389 jJAnamaMjarI -ahIM AtmasvarUpanI pUjA viSe (dharma eTale caMdanagaMdha samAna sahaja pAriNamika lakSaNavALI svarUpa sattA, tene saMnyAsa=samyak sthApana) dharma saMnyAsarUpa agni vaDe prAgU dharma eTale savikalpa bhAvanArUpa pUrva sAdhanA-dharma te ja lavaNane utAra (nivAraNa) kara. nirvikalpa samAdhimAM sAdhakane paNa savikalpa dharmane tyAga ja hoya che. e bhAvarUpa apavAda sAdhanarUpa lavaNane utAra karatAM pUrva sAmarthyAga svarUpa zebhatI AratInI vidhi Acara (AratI utAra). jyAM karma baMdhananAM kAraNemAM pravartatA vIryanI tevI pravRtti nathI, paNa pitAnA AtmadharmanA sAdhana rUpa anubhavamAM ekatArUpa pravartatAM sahaja (aprayapaNe) pravarte che te pega samartha kahevAya che. pa Na sphuranmaMgaladIpaM ca sthApayAnubhavaM puraH / yoganRtyapara 'stUya-trikasaMyamavAn bhava // 6 // bhASArtha -vaLI spharate (tejasvI) maMgaLa dIve anubhavanI AgaLa sthApa; saMyama yogarUpa nATya-pUjAmAM tatpara thaI, gIta-nRtya ane vAdya e traNanA meLa sarakhA saMyamavALe thA. "yatrasaMyama:"e vacanathI eka viSaya saMbaMdhI je dhAraNA, dhyAna, samAdhi te saMyama kahIe, bhAvanepanIta (bhAvanA sahita) pUjA hRdayamAM dharIe. anuvAda :- ujajavaLa maMgaLa dIpane, anubhava AgaLa sthApa; gIta-nRtya-vAjiMtra sama, saMyama yoga pratApa. 6 1 stau e pATha paNa che.
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ 390 jJAnamaMjarI jJAnamaMjarI:-- sarva dravya bhAva upadrava rahita dedIpyamAna maMgala dave (bhAva prakAza), AtmasvabhAvano svAda sahita sparzajJAnarUpa anubhava AgaLa sthApaka mana, vacana, kAyarUpa yegone sAdhanamAM pravartAvavArUpa nRtyamAM tatpara thaI, parama adhyAtma-dhyAna, dhAraNA, samAdhirUpa sAdhana yogya yeganA pariNamanarUpa tUrya Adi pUjAtrayamaya thA. AthI atyaMtara pUjA vaDe tattvAnaMdamaya caitanya lakSaNavALA pitAnA AtmAne tanmaya kara. 6 ullasanmanasa: satya-ghaNTA vAdayatastava / bhAvapUjAratasyetthaM karakroDe mahodayaH // 7 // bhASArtha - ullasatuM che mana jenuM, ane satya (sAca) rU5 ghaMTa vagADatA, tathA bhAvapUjAmAM Asakta evA tane e prakAre hasta maLe (hatheLImAM) mokSa che. anuvAda - satyaghaMTa bajAvatAM, dharI manamAM ullAsa bhAvapUjAmAM lIna te, kara-tala mokSa-vilAsa. 7 jJAnamaMjarI - A prakAre bhAvapUjAmAM Asakta evA tane mekSa hatheLImAM che. zuM karatAM? bhAva ullAsa sahita mana karatAM, satya paryAyarUpa ghaMTa vagADatAM, eTale harSa sahita satya mananA ullAsa ghaMTa bajAvanArane AgaLa kahyA pramANe pUjA karavAthI sarva zakti pragaTa karavArUpa mekSa prApta thAya che. 7 dravyapUjocitA medo-pAsanA gRhame dhinAm / bhAvapUjA tu sAdhUnA-mamedopAsanAtmiko // 8 //
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29 bhAvapUjA-aSTaka (391 bhASArtha:-- gRhasthane bheda sevArUpa puSpa Adi pUjA ghaTe che, paraMtu abheda-sevArUpa bhAvapUjA te sAdhune ucita (ghaTe che. joke gRhasthIne bhAvane panIta, mAnasa nAmanI bhAvapUjA hoya, tathApi kAyikI te cAritrakAyane ja hoya, e vizeSa jANavuM. anuvAda :- dravya pUjA gRhane ghaTe, bheda upAsanarUpa, bhAva pUjA te sAdhune, abheda zuddha svarUpa. 8 jJAnamaMjarI - pitAnA AtmAthI bhinna ahaMta paramAtmA je jJAnAnaMda vilAsane prApta thayA che, temanI nimittAlaMbanarUpa dravyapUjA gRhasthane ghaTe che; vaLI paramAtmA ane pitAnA AtmAnA abhedabhAvarUpa bhAvapUjA te sAdhuene yogya che. joke guNa-smaraNa ane tenA bahumAnarUpa upagavALI bhAvapUjA gRhasthAne hoya che, tathApi nirvikalpa upaga svarUpamAM ekatArUpa bhAvapUjA munione ja prApta thAya che. e prakAre Asava, kaSAya ane ganI capaLatAvALI, vRttirUpa dravyapUjAnA abhyAsathI ahatanA guNa ane pitAnA AtmadharmanI ekatArUpa bhAva pUjAvALA thavAya che ane tethI temAM tanmayatA prApta karIne siddha thAya che. ema ja sAdhana karatAM karatAM sAdhya upayoga pAmIne pachI sAdhyanI paNa kalpanA tajIne karmarahita siddhi prApta thAya che. 8
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 dhyAna-aSTaka dhyAtA dhyeyaM tathA dhyAna trayaM yasyaikatAM gatam / munerananyacittasya, tasya duHkhaM na vidyate // 1 // bhASArtha - dhyAna karanAra, dhyAna karavA gya padArtha, temaja dhyAna karavuM e traNenI je ananya (jenuM anya ThAme citta nathI) cittavALA munine ekatA (dhyAnamAM) thaI che, (dhyAnamAM svasvarUpe rahe che) tene duHkha nathI. anuvAda :- dhyAna, dhyeya, dhyAtA traNe, eka ja nijasvarUpa, ananya cittavALA muni, vede nahi duHkharUpa. 1 jJAnamaMjarI --have dhyAna aSTaka kahe che. nirkavitA mAM dhyAnanuM lakSaNa kahyuM che ke : "aMto muttabhittaM, cittAvatthANa evAvatthummi / imarathA jJA, nojhaniroNo unALuM tu bhAvArtha - eka vastumAM aMtarmuhUrta mAtra cittanI ekAgratA (avasthAna) thavI te chadmastha (AvaraNavALA) jInuM dhyAna che. ane jina bhagavaMtane te yega-nirodha (agI dazA) nAmanuM dhyAna che. nAma Adi nikSepa vagere pitAnI meLe samajI levA. dhyAnanA svarUpanuM nirUpaNa karatAM kahe che - dhyAtA, dhyeya tathA dhyAna e traNe jene ekatArUpe prApta che evA tathA tadrupa, cetanAmaya, ahaMtanuM svarUpa ane
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 dhyAna-aSTaka 393 pitAnuM svarUpa sarakhuM che evA upagavALA munine-pitAnA guNane AvaraNa karavArUpa ane pudgala-saMgathI utpanna thatuM-du:kha hotuM nathI. "pravacanasAra"mAM kahyuM che ke - jo jANadi arihaMtaM davvattaguNattapajjayatte hiM / so jANadi appANaM, moho khalu jAdi tassa layaM // bhAvArtha-je puruSa dravya, guNa, paryAyathI pUjya vItarAga devane jANe che, te puruSa pitAnA svarUpane jANe che, ane nizcayathI tene meha (karma) nAza pAme che. dhyAtA AtmA, dayeya tenuM svarUpa ane dhyAna te traNenI abhedatA, ekatA prApta thavI te mohanA kSayanuM kAraNa che. 1 dhyAtA'ntarAtmA dhyeyastu paramAtmA prakIrtitaH / dhyAnaM caikAgryasaM vittiH samApattistadekatA // 2 // bhASArtha :- dhyAna karanAra te samyakadarzanarUpa pariNAmavALe AtmA (aMtarAtmA) che. dhyAna karavA gya (paramAtmA) siddha bhagavAna athavA ghAtI karma jemanAM kSaya thayAM che te arihaMta kahyA che; ane dhyAna te ekAgra buddhi che. vijAtIya pratyaya avyavahita sajAtIya pratyaya te dhyAna e yegAcArya mata che. (yeya vastuthI anya pratyaya-jJAna manamAMthI kADhI nAkhI, dhyeyane anukULa-sajAtIya jJAnane je pravAha kara te dhyAna.) (AgaLa lakSaNa jenuM jaNAvaze te) samApatti te traNenI ekatA che. "zrI vizeSa Avazyaka"mAM kahyuM che -- jaM thiramajjhavasANaM taM jhANaM jaM calaMtayaM cittaM / taM hojja bhAvaNA vA aNuppehA vA ahava ciMtA //
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ 394 jJAnamaMjarI In :-- sthira adhyavasAya (pariNAma) che te dhyAna che, ane je cittanI caMcaLatA che te bhAvanA, anuprekSA vA citArUpa hoya. manuvAI : dhyAtA te aMtarAtamA, paramAtmA gaNa dhyeya; dhyAna ekAgratA jJAna che, samApatti traNeya. 2 jJAnamaMjarI -- dhyAtAnuM svarUpa zrI hemacaMdrasUri bhUnye 4hyu cha : amuJcan prANanAze'pi, saMyamaikadhurINatAm / paramAtmavatpazyan svaM, svasvarUpAparicyutam // 1 // upatApamasaMprAptaH zItavAtAtapAdibhiH / pipAsuramarAkAra-yogAmRta-rasAyanam / / 2 / / rAgAdibhiranAkrAntaM, krodhAdibhiradUSitam / AtmArAmaM manaH kurvan nirlepaH sarvakarmasu / / 3 / / virataH karmarAgebhyaH svazarIre'pi nispRhaH / saMvegAd hRdi nirmagnaH sarvatra samatAM zrayan // 4 // narendre vA daridre vA tulya-kalyANakAmanaH / sumeruriva niSkaMpaH zazIvAnaMdadAyakaH / samIra iva niHsaMga sudhIrdhyAtA prazasyate // 6 // bhAvArtha --prANane nAza thavAne prasaMga Ave te paNa je saMyamamAMthI cuta (patita) thatuM nathI, pArakAne je pitAnA jevA gaNe che, je pitAnA svarUpathI kadI cuta thatuM nathI; 1
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 dhyAna-aSTaka 395 ThaMDI, garamI, pavana vagere vaDe je trAsa nathI, amara karanAra gAmRta rasAyaNa pIvAnI jene tIvra IcchA che; 2 rAgAdi jenA upara caDhI vAgatA nathI, krodhAdithI jenuM citta dUSita nathI, jene pitAnuM mana AtmAmAM ja lIna (AtmArAma) karavAnI IcchA che ane tethI je anya karmomAM lepate nathI; 3 karma pratyene rAga jene virAma pAme che, pitAnA zarIra viSe paNa je nispRha che, saMvegane lIdhe je aMtarAtmAmAM magna rahe che, ane sarvatra jene samabhAva che; 4 rAjA-raMka tamAmanuM je kalyANa ja Icche che, akhUTa dayAne je bhaMDAra che, ane saMsAra sukhathI je parabhukha (sukhane jeNe pUTha dIdhI che) thayele che, 5 sumeru je je niSkapa che, caMdra je AnaMdadAyaka che, pavana je je niHsaMga che; e buddhimAna puruSa dhyAnane adhikArI-dhyAtA kahevAya che. e dhyAtAnuM svarUpa kahyuM. A sAdhaka AtmA, aMtarAtmA thAtA che. 6 dhyAna karavA yaMgya paramAtmA che : ghAtI karmone jeNe kSaya karyo che te ahata athavA jemaNe ATha karmone nAza karyo che evA siddha bhagavAna, athavA savRttithI sattAmAM rahelA siddha svarUpanuM dhyAna karavA gyA che, ema kaheluM che. vaLI anaMta paryAyAtmaka paramAtmasvarUpamAM tanmayatA ekAgratA sahita jANavuM te dhyAna kahevAya che. AthI ahaMta AdinA zuddha guNanuM jJAna, saMvedanA ane temAM tanmayatA te dhyAna che, cetanA vIrya AdinA sarva kSaye pazama bhAvanI
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ 396 jJAnamaMjarI svarUpamaya upayogamAM lInatA te dhyAna che. tyAM dhyAna karanAranI dayeyamAM ekAgratArUpa dhyAnamAM samApatti, eTale nirvikalpatA, tAratamyatArahita caitanya pariNatirUpa ekatA jANavA gya che. 2 te viSe draSTAMta kahe che - 'maNI biba-praticchAyA samApattiH paramAtmanaH / kSINavRttau bhavet dhyAnAdantarAtmani nirmale // 3 // bhASArtha --samApattinuM lakSaNa kahe cheH jema ratane viSe paDachAye paDe tema jenI atyaMta malarUpa vRtti dhyAnathI kSINa thaI che tevA nirmaLa (kSINavRttivALA) aMtarAtmAne viSe paramAtmAnI pratichAyA paDavI tene samApatti kahI che. anya sthaLe kahyuM che - maNerivAbhijAtasya, kSINavRtterasaMzayam / tAtsthyAttadaMjanatvAcca samApattiH prakIttitA / bhAvArtha :-- maNinI peThe kSINa vRttivALA aMtarAtmAmAM paramAtma-guNane saMsarga-Aropa, ane aMtarAtmAne viSe paramAtmAnA abheda Aropane laIne nisaMzayapaNe samApatti kahI che. e dhyAnaphaLa samAdhirUpa ati vizuddhi che. anuvAda: maNimAM pratichAyA samI, paramAtmAnI chAMya; nirmaLa kSaNavRtti ure, mApatti gaNa tyAMya. 3 jJAnamaMjarI:-- jema ratamAM biMbane paDachAye paDe tema svasvarUpa(aMtarAtmA)mAM nirmaLa-AtmA (paramAtmA)nuM 1 mapAvava evo paNa pATha che. 2 YrAtmanA pAThAntara
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 dhyAna-aSTaka 397 pratibiMba dhyAnathI paDe te siddha-AtmAnI pitAnA AtmasvarUpa sAthe ekatArUpa samApatti kahevAya. kevA aMtarAtmAmAM? kaSAya ane vikalpanA malathI rahita nirmaLa aMtarAtmAmAM. vaLI kevA? jenI parAdhInatArUpa vRtti kSINa thaI che evA aMtarAtmAmAM. samapattimAM dhyAnanI siddhi thAya che. aMtarAtmAmAM paramAtmAne abheda-Apa te dhyAnanuM phaLa che, te saMsarga-AropathI thAya che. ahIM saMsarga te saMpUrNa anaMta yathArtha siddha AtmAone upaga che ane te caMcaLa cittavALAone indriyanA damana sivAya bane nahIM. idrinuM damana jina pratimA Adi kAraNa sivAya thatuM nathI. mATe sthApanA tatva pAmavAmAM upakArakartA che. 3 Apattizca tataH puNya-tIrthakRtkarmabaMdhataH / tadbhAvAbhi-mukhatvena sampatizca kramAdbhavet // 4 // bhASArtha -te (samApatti)thI puNya prakRtirUpa je tIrthaMkara nAmakarmane baMdha thAya eTale jina-nAmakarma te phaLa (Apatti) jANavuM ane te tIrthaMkara padanuM TuMkaDApaNuM thavAthI anukrame phaLa (saMpatti) thAya. anuvAda : tenuM phaLa jina-nAmakarma, puNya prakRtirUpa, tenI sanmukhatA thatAM, kame paramapada bhUpa. 4 jJAnamaMjarI - jinabhakti, tanmayapaNuM pachI vizvopakArI saMghanA sthApakarUpa atizayavALA tIrthaMkara nAmakarmanI puNya prakRtinA baMdhathI, te upaga vaDe krame karIne parama aizvarya (saMpatti) prApta thAya che. A nirdoSa uttama phaLa darzAvyuM. A
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ 398 jJAnamaMjarI itthaM dhyAnaphalAyukta viMzatisthAnakAdyapi / kaSTamAtraM tvamavyAnAmapi no durlabhaM bhave // 5 // bhASArtha - ema trividha dhyAnanA phaLathI visa sthAnakanuM tapa vagere paNa ghaTe che, ukta trividha dhyAna-phaLa rahita kaSTa te abhavyone paNa saMsAramAM durlabha nathI. anuvAda :-- ema dhyAna-phaLathI ghaTe, sa sthAnaka paNa joya, kaSTa mAtra abhavyaneya, durlabha te nahi hoya. 5 jJAnamaMjarI - pUrvokta prakAre vividha dhyAna- upagathI vIsa sthAnaka Adi paNa guNInA bahumAnapUrvaka karavA yogya che. paraMtu samyakadarzanAdivALA guNavaMta puruSanA bahumAna ane dhyAna upaga rahita vIsa sthAnaka Adi tapane samUha abhatrone paNa mAtra kAyaklezarUpa saMsAramAM durlabha nathI. khuda jina bhagavAne kahelAM bAhya AcaraNa abhavya e bahu vAra karyA che. 5 have dhyAnakartAnuM svarUpa batAvatAM traNa glaeNka kahe che : jitendriyasya dhIrasya prazAntasya sthirAtmanaH / sukhAsanasthasya nAsAgra-nyastanetrasya yoginaH // 6 // ruddhabAhyamanovRtterdhAraNAdhArayA syAt / prasannasyApramattasya cidAnaMdasudhAlihaH // 7 // sAmrAjyamapratidvandvamaMtareva vitanvataH / dhyAnino nopamA loke sadevamanuje'pi hi // 8 //
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 dhyAna-aSTaka 399 bhASArtha :-je jitendriya che, satvavaMta (dhIra) che, upazamavaMta eTale dhIra zAMta navama rasanA nAyaka che, sthira che AtmA jene, sAdhanathI sukhAvaha che AtmAsana jenuM, nAsikAnA agra bhAgane viSe sthApyAM che secana jeNe evA pravRttacaka gIne, 6 vegathI jeNe rUMdhI che bAhya indriyane anusAriNI mananI vRtti dhAraNa dhArAe eTale keIka dhyeye cittanA sthira baMdhananI dhArAe evA nirmaLa cittavALA, apramAdI, jJAna-AnaMdarUpa amRtane svAda (anubhava) lenArane, 7 AtmArAmamAM ja vipakSarahita meTA rAjyane vistAra karanAra evA dhyAnavaMta gIne ApI zakAya tevI deva manuSyavALA A lekamAM kaI upamA ja nathI. 8 anuvAda :-- jitendriya dhara yegI je, Atma jene sthira draSTi nAsikAgre dhare, zAMta, sukhAsana vIra. 6 bAhya vRtti jhaTa rekatA, dharI dhAraNA-dhAra; apramatta, prasanna citta, cidAnaMda laya sAra. 7 avikSepa aMtara mahIM ja, vistAra sAmrAjya anupama dhyAnI muni e, deva-manuja-jagamAM ja. 8 jJAnamaMjarI-AvA dhyAnIne ApavA lAyaka kharekhara deva manuSyathI bharelA AkhA lekamAM keI upamA nathI. tiryaMca ane nArakI bane durgativALA hevAthI upamAne ayogya ja che tethI deva ane manuSyamAM paNa tene upamA maLatI nathI ema kahyuM. tatvajJAnanA anubhavamAM lIna,
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ 400 jJAnamaMjarI sahaja AnaMdamAM vilAsa karanArane kaI upamA apAya? kenI sAthe sarakhAvAya? zuM karatA muni mATe upamA nathI? AtmAmAM ja rahelA, bAhya-atyaMtara vikSepa rahita, sarva parabhAvathI na samajAya tevA svabhAvarUpa parivAra sahita svataMtra sAmrAjyane vistAratA. svaguNanA AnaMdathI asaMkhya pradeze nirvidhrapaNe vyApta thaI rahevArUpa svarAjyane anubhavatA dayAnI che. AthI badhAMya chaThThI vibhaktivALAM vizeSaNo dhyAnInAM samajavA gya che. kevA dhyAnanAM? jitendriya eTale svarUpa upagamAM rahevAthI, pudUgalanA varNa AdimAM nahIM pariNamavAthI, jeNe idrine jItI che; dhIra eTale svavIrya-sAmarthyathI pariSaha-upasarganA prasaMge je aDela rahe svarUpamAM sthira rahe, prazAMta eTale kaSAya ane nekaSAyanA udayathI rahita dhIra, zAMta muni ja AtmAne AsvAda le che: sthirAtmA eTale jene AtmA svarUpamaNamAM sthira che, sukhAsana eTale sAdhana pariNatimAM jene AtmA sukhamaya che, caMcaLatA zekavA nAkanA TeravA para jeNe netra sthApyAM che, yegI eTale samyakdarzana-jJAna-cAritrarUpa ratnatrayIrUpa pariNamelA, bAhya iMdriyene anusaranArI mananI vRtti jeNe rUMdhI che, iMdriya-anuyAyI mananI vRtti dUra karI che, zAthI? dhyeyamAM cittanA sthira baMdhanarUpa dhAraNAnI dhArA vaDe vegathI mananI vRtti rekI che, manane rokanArane sunizcita(avazya) tatvajJAna thAya che. prasanna eTale mananI malinatA (kaluSitatA) rahita, apramatta eTale ajJAna Adi ATha pramAdathI rahita, ane cidAnaMda sudhAviha eTale jJAnanAM AnaMdarUpa amRtane pInAra, jJAnAnaMdane AsvAda lenAra; evA dhyAnI Atmika
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 dhyAna-aSTaka 401 sAmrAjyanA anubhavane vistAra kare che tenI tulanA konI sAthe thAya? keInI sAthe nahIM. tethI sarva parabhAvanA tyAga rUpa kRSTi sahita tatva (AtmA)mAM ekatArUpa dhyAnAvRta pite bhegavavA gya che tenA sektAne parama sAmrAjya che. mATe sarva prakAre te ja karavA gya che. jene mATe satya sAdhake Adare che yamaniyamanI pravRtti, saMkece che zarIrane Asana-mudrA Adi vaDe; sAdhe che recaka, pUraka, kuMbhakarUpa prANAyAma, vase che nirjana vanamAM, taje che sarva iMdriyanA viSayane; te samatArUpa sukhanuM mULa, AtmAmAM ekatArUpa upaga AtmahitAthI janee sAdhavA yogya che. 6-7-8
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31 tapa-aSTaka jJAnameva budhAH prAhuH karmaNAM tApanAttapaH / tadAbhyaMtarameveSTaM bAhyaM tadupabRMhakam // 1 // bhASArtha -karmone tapAvanAra (saMtApa pamADanAra) hevAthI jJAna ja tapa che ema paMDite kahe che. te (pa) aMtaraMga ja iSTa che, anazana (upavAsa) Adi bAhya tapa te aMtaraMga tapane vadhAranAra hoya te ja ISTa che. kAraNa ke prAyazcitta Adi aMtaraMga tapanA bheda jJAna-vizeSa che. anuvAda ; jJAna ja tapa jJAnI kahe, karma tapAvanahAra; aMtaraMga tapa ISTa che, bAhya mAtra sahakAra. 1 jJAnamaMjarI:--have tapa-aSTaka viSe kahe che. tyAM pudgalanAM sukhanI abhilASAvALA raMka che je kaSTa sahe che, athavA kalAjathI DarIne parAdhInapaNe AhAratyAga karI dayAmaNuM banI tapa kare che te tapa nathI; kaSAyanA udayane AdhIne pravartana karmabaMdhanuM kAraNa ane AsavanuM mULa hevAthI tapa nathI. zrI prajJApanAnI vRttimAM e ja kahyuM che ke pUrvanA aMtarAyanA udayathI azAtA vedanIyarUpa e phaLa che tethI navAM iMdriyasukhonI abhilASA rahita nirmala AtmadravyanA sAdhakanuM kaSTarUpa AcaraNa te tapa che. e viSe paMcavastuka"mAM prazna karela che upavAsa AdimAM azAtAnI nirjarA che, temaja bhejanamAM zAtAnI nirjarA che, te banne sarakhAM TharyA. te upavAsa Adi karavAnuM zuM prayajana che? tene uttara e che:- bhejanAdimAM chakAya jIvanI hiMsAnuM pApa
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31 tapa-aSTaka 403 thAya che, upavAsamAM tene abhAva hovAthI azubha navAM karma baMdhAtAM nathI tethI A jIvane zAtAnA udayamAM saragavAnuM kAraNa hovAthI ISTa saMgamAM ekatA, anAdi sahaja pariNAmane laIne thaI jAya che. AtApana Adi tapamAM karmanA phaLamAM upaga hovAthI, tevA pariNamanane lIdhe asaMgatAnuM kAraNa tyAga ja sAdhananuM mULa bane che. ane te viSe bharata AdinAM dRSTAMta che, vaLI alpa kALanI sAdhanAthI te siddhi pAmyA che. paraMtu zAtAdimAM lAMbA kALa sudhI sAdhanA karanAra te dazA pAmyA nathI. zubha saMgamAM avyApaka (saMkucita) pariNAma rahe che. vizeSa AvazyakamAM kahyuM che? ratikSamatvAt kalpAnAM tenAtApanAdikaraNamucitaM munInAm / nikSepa ane nayanI vyAkhyA -nAma tapa ane sthApanA tapa sugama che; dravya tapa, AhAratyAga Adi ane bhAva tapa, AtmasvarUpamAM ekAgratArUpa che. ahIM dravya pUrvaka bhAvatapanuM grahaNa che - paMDite Atmapradeze vaLagelAM karmone tapAvanAra tINa jJAnane ja tapa kahe che. te tapa aMtaraMga prAyazcittAdi ISTa gayuM che, bAhya tapa anazana Adika AtyaMtara tapanI vRddhinuM kAraNa che, dravya nikSepa kAraNarUpa che, dravya tapathI paNa bhAva tapanuM kAraNa bane che tethI te ISTa che. 1 AnusrotasikI vRttirvAlAnAM sukhazIlatA / / prAtisrota sikI vRtti ninAM paramaM tapaH // 2 // bhASArtha - ajJAnInI saMsAra pravAha pAchaLa cAlI AvI (naLa ddha TrovAmi ItyAdi lakSaNa) pravRtti te
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 jJAnamaMjarI sukhazALiyApaNuM che; sAme pUre cAlavArUpa vRtti (dharmasaMjJAnuM mULa) jJAnIne utkRSTa, ugra mAsakSapaNAdi tapa che. mATe ja caturdAnI tIrthaMkara taddabhava siddhigAmI jANatAM chatAM tapa Adare che. anuvAda :- bhava pravAha pAchaLa vahe, sukhazauLiyA sau bALa; sAme pUra jJAnI mathe, tapa tIrthaMkaranuM bhALa. 2 jJAnamaMjarI - anAdi saMsAra pravAha paddhativALI pravRttirUpa AnusrotasikI vRtti, sukhazALiyA eTale indriya magna te sukhanA abhilASI ajJAnI ane hoya che, saMsAra-sanmukhatA tajI sAme pravAha saMsAra-parAmukhI pravRtti ja jJAnIonuM uttama tapa che. Atmadharmane anukULa ane saMsArane pratikULa pravRtti tapa kahevAya che. tethI prAyazcittAdi bhAvatapanAM pariNAma te svarUpamAM tanmayatArUpa che. te tapathI sarva karmane kSaya thAya che. 2 dhanArthinAM yathA nAsti zItatopAdi dussaham / tathA bhavaviraktAnAM tattvajJAnArthinAmapi // 3 // bhASArtha - jema dhananA athane TADha, tApa Adi AkarAM (kukasaha) nathI, tema saMsArathI virakta tattvajJAnanA athIne paNa zIta, tApa Adi kaSTa sahana karavArUpa tapa duSkara nathI. anuvAda - jema sahe dhana kAja sau, dusaha zIta ne tApa; tatvajJAna kAje tape, bhava-bhIru tapatApa. 3
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31 tapa-aSTaka 40pa jJAnamaMjarI :- jema dhanAthane zIta, tApa Adi du:saha nathI, dhana upArjanamAM kuzaLa puruSe TADha tApa Adi badhuM sahana kare che, tema tatvanA athI ane saMsAra pratye vairAgyavALane upavAsa Adi tapa dusaha nathI. kArya karavAne arthI (garajavALe, kAraNamAM pramAda karatA nathI. mATe paramAnaMdarUpa kAryanA kartA upavAsa Adi taparUpa kaSTa kriyAmAM kaThaNAInI kalpanA karatA nathI. 3 sadupAyapravRttAnAmupeyamadhuratvataH / jJAninAM nityamAnanda-vRddhireva tapasvinAm // 4 // bhASArtha - (sadupAya, bhale upAye pravartelA jJAnI tapasvIne upeya (nirupAdhika IcchA viSaya mela)nI mIThAzathI AnaMdanI vRddhi ja heya. tIvra kriyAmAM mokSa sAdhanarUpa mane rathane lIdhe AnaMda ja hoya. "vairAgyaratimAM kahyuM che - rateH samAdhAvarati: kriyAsu nAtyaMtatIvrAsvapi yoginAM syAt / anAkulA vahnikaNAzane pi na kiM sudhApAnaguNAccakorAH / / bhAvArtha :-gIone prema-samAdhi hovAthI, atyaMta tIvra kriyAo karavA chatAM te pratye arati na thAya; kemake sudhApAnarUpa guNane laIne cakera pakSIo agninA kaNa khAtAM chatAM paNa anAkula (sukhI) nathI rahetAM ? anuvAda :- satsAdhanane sAdhatAM, ekSa-madhuratA sAtha, tapasI jJAnIne vadhe, sadAnaMda yathArtha. 4 jJAnamaMjarI - tIvra tapamAM magna, cha mAsathI adhika kALa paryaMta sarva prakAranA AhAra tajI AtApanA,
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ 406 jJAnamaMjarI kAyetsarga Adi jinaka95 caryA vaDe parihAravizuddhi nAmanA cAritrane pALatA munio, sUkSma anaMta sva-para paryAnA vivekamAM magna upagavALA jJAnIe, ane parISaha Adi sahatA, vana, nadI, guphAonA nivAsamAM vasatA tapasvIone paNa AnaMdanI vRddhi ja hoya che. jemake -keI devAdAra (adhamaNuM)ne dhana prApta thayuM hoya te te leNadAra (uttamarNa dhIranAra)ne dhana ApatAM pitAne dhanya ja mAne che; athavA labdhi ke siddhine atha zarUAtamAM UMcA hAtha rAkhavArUpa ke nIce mukha rAkhI labaDavArUpa mahA kaSTa ApanArI kriyAo paNa kare che, te siddhi sAdhavAne abhilASI jema atyaMta kaSTa sahe che tema tema harSa pAme che. temaja paramAnaMda, avyaya, zuddha Atmasiddhi-sAdhanane arthI temAM vinna karatAM karmone laya mATe tapanAM kaSTa Adi sahatAM pite AnaMda pAme che. zA kAraNathI? nirmala, avyaya padarUpa mekSa(upeya)nI madhuratAne kAraNe. siddhinI madhuratAmAM Asakta banelAne tenAM sAdhananA upAyarUpa niSparigrahatA (sarvasvane tyAga) Adi sarva hitarUpa jaNAya che. kevA tapasvIne ? sasAdhanarUpa saMvaranirjarAmAM pravartatA, udyama karatA tapasvIne. A prakAre svadharmane sAdhanamAM sAdhuone AnaMda Ave che, duHkha lAgatuM nathI. jene sAdhana pratye kaSTapaNA(AkarA paNa)nI buddhi che te sAdhaka nathI. "Dazaka"mAM kahyuM che ke-4 itthaM ca duHkharUpatvAt tapovyarthamitIcchatAm / bauddhAnAM nihatA buddhibauddhAnaMdaparikSayAt // 5 //
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31 tapa-aSTaka 407 bhASArtha:-- vaLI ema ja dukha bhogAtmaka (duHkharUpa hevAthI) tapa, heranA kaSTanI peThe niSphaLa che ema vAMchatA (sAbita karavA IcchatA) bauddhonI kalpanAbuddhi buddhijanita aMtaraMga AnaMdanA kSayathI haNAI gaI che. temane buddhijanita je aMtaraMga AnaMda tenI dhArA akhaMDa nathI. anuvAda :- vyartha tapa duHkhadAyI te, bauddha gaNe che ema jJAnAnaMda akhaMDa nahi, buddhi haNAI ema. 5 jJAnamaMjarI- ema "je tapa che te kaI che ema jANa tapane niSphaLa gaNe che. zAthI? duHkharUpa hovAthI. tapa karatAM ja duHkha ane udvega thAya che, jyAM Adara nathI te hitakArI kema lAge? ema parabhAvanAM sukhane vAMchatA bauddhonI buddhi nizcayathI haNAI gaI che, zAthI? bauddha eTale jJAna, tenA AnaMdane kSaya thavAthI jJAna-AnaMdanI dhArAnA kSayathI tapa kaSTarUpa, niSphaLa jaNAya che. 5 yatra brahma jinArcA ca kaSAyANAM tathA hatiH / sAnubandhA jinAjJA ca tattapaH zuddhamiSyate // 6 // bhASArtha -je tapamAM brahmacarya vadhe, jina bhagavaMtanI pUjA thAya, kaSAyane nAza hoya, ane anubaMdhasahita (apekSA sahita) vItarAganI AjJA pravarte, te tapane zuddha mAnyuM che. anuvAda :- brahmacarya, prabhu-pUjanA, kodhAdika ari TALa; vItarAga-AjJA paLe, te tapa zuddha nihALa. 6 jJAnamaMjarI-je tapamAM maithuna tyAgarUpa ke viSaya
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ 408 jJAnamaMjarI pratye anAsaktirUpa brahmacarya paLe, tatvabhaktirUpa jinapUjA thAya, krodhAdi kaSAyane nAza thAya ane vItarAge kahelA vacananI sApekSa paddhatirUpa vItarAga-AjJA sadhAya te tapa zuddha samajavuM. bhAvanA -prathama IdriyenI abhilASA dUra karI, zAMta pariNAmathI, siddhAMtamAM kahelI vidhi pramANe, phaLanI IrachA vinA tapa thAya te vizuddha che. anAdi parabhAvanA sukhanI spRhAthI keNe kaI kaSTakriyA nathI karI? je tapa svarUpane nirAvaraNa karavA mATe, asaMga, nirmohaka AtmatatvamAM ektArUpa che ane vighakartA AhAra AdinA grahaNarUpa parabhAvane nivAraNa karanAruM je tapa che, te ja zreSTha che. 6 tadeva hi tapaH kArya, durvyAnaM yatra no bhavet / yena yogA na hIyante, kSIyante nendriyANi vA // 7 // bhASArtha - nizcayathI jyAM mAThuM (Arta, raudra) dhyAna na thAya ane jethI vegane hAni na pahoMce athavA iMdriya kSaya pAme nahIM te ja tapa karavuM. kahyuM che ke - so u tavo kAyavvo jeNa maNo maMgulaM Na citei / jeNa Na iMdiyahANI jeNa ya jogA na hAyaMti // bhAvArtha -te ja tapa karavA gya che ke jethI mana mAThI ciMtavaNuM na kare, iMdriyenI hAni jethI na thAya athavA jethI go hAni na pAme. anuvAda:- jyAM duryAne na Upaje, nahIM vega haNAya; iMdriya-kSaya jyAM hoya nahi, tapa te cagya gaNAya. 7
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31 tapa-aSTaka 409 jJAnamaMjarI --nizcaye je tapamAM pudgalanI IcchA rUpa ke aniSTatArUpa durthAna na thAya te ja tapa karavA gya che, ke jethI mana, vacana, kAyArUpage ke tatvanA anubhava vaDe svarUpa ramaNarUpa yega hAni na pAme vA jethI iMdridharmasAdhaka svAdhyAya ke ahiMsAdimAM pravartanarUpa tenAM kAryonAza na pAme; sAdhanArUpa cetananA vIryanI hAni na thAya te tapa zuddha che, karavA yogya che. 7 mUlottara guNazreNi-prAjyasAmrAjyasiddhaye / bAhyamAbhyaMtaraM cetthaM, tapaH kuryAnmahAmuniH // 8 // bhASArtha --mUla guNe ane uttara guNenI zreNarUpa meTuM sAmrAjya sAdhavA mATe mahA munIzvara bAhya temaja aMtaraMga tapa A prakAre kare. anuvAda :-- bAhyAbhyatara tapa tape, mahAmuni paNa ema; mULa uttara guNa zreNipa, sadhe sAmrAjya jema. 8 jJAnamaMjarI:--parama nigraMtha A prakAre tapa kare. kevuM tapa? jJAna, cAritrAdi mULabhUta guNe ane samiti, gupti Adi uttara guNenA vizeSa pragaTavArUpa zreNI samAna meTA sAmrAjyanI prApti mATe eTale pitAnA guNanI prabhutA sAdhavA mATe lekene ullAsanuM kAraNa ane prabhAvanAnuM kAraNa bAhya tapa, temaja anya leka na jANI zake tevuM tathA potAnA guNenI pragaTatArUpa atyaMtara tapa karavA gyA che. 8
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ phera sarvanaya AzrayaNa-aSTaka dhAvanto'pi nayAH sarve syurbhAve kRtavizramAH / cAritraguNalInaH syAditi sarvanayAzritaH // 1 // bhASArtha --naigama Adi saghaLA naye pitAnA abhiprAyamAM) doDatAM chatAM bhAva (zuddha AtmasvarUpa)mAM visAme sthiratA) karanAra hoya che. tethI saMyamanA vardhamAna paryAya (guNa)mAM lIna (Asakta) muni sarvanayane Azraya karanAra heya. anugadvAramAM kahyuM che ke - "savvesi pi nayANaM bahuviha vattavvayaM nisAmittA / = sanathavizuddha, te varApudiyo sAhU !" bhAvArtha :- sarva nAnI aneka prakAre vartana sAMbhaLI, jema sarvanaye vizuddha cAritra (saMyama) guNamAM sthiratA thAya tema sAdhu pravarte. anuvAda : jaNAya naya sau devatA, bhAva viSe rahe sthira sarvanaya-Azrita muni, saMyama puSTa-zarIra. 1 jJAnamaMjarI - be prakAranAM tapa saMvarasvarUpa che. saMvarasvarUpa eTale jJAna ane cAritranI tINatA (ugratA) cetanAnA vIrya Adi guNemAM svarUpe ekatA che te. bIjuM te jJAna-cAritra-vIrya-bhegarUpa guNenI mitratArUpa guNanA AsvAdarUpa ekatAnA anubhava samAna sarva parabhAvanI nispRhatArUpa che. jaghanyathI te aMza tyAgapUrvaka deze anicchA guNamAM ekatA svarUpa che, utkRSTatAthI zula dhyAnanA chellA adhyavasAyarUpa che. parabhAvanuM jJAna durlabha che, kAraNa ke
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 sarvanaya AzrayaNa-aSTaka 411 asaMkhyAta samaye paNa dezathI jaNAya che te jJAna paNa gauNa-mukhyatA rUpe pravarte che. "tatvArthasUtramAM kahyuM che : fkatAnatasiddha gauNa mukhyatAthI vacana vaDe padArthanuM svarUpa siddha thAya che. e sUtranA vyAkhyAnamAM jaNAvyuM che. sarvajJane te badhuMya eka samaye ja jaNAya che eTale jJAnamAM gauNa mukhyatA hoya paNa rAga dveSanI pariNatithI nathI. rAga dveSanI pariNati baMdhanuM kAraNa che. mATe yathArtha bodha thavA nayasvarUpe vastunuM vivecana hitarUpa che, paNa rAga-dveSa hitakArI nathI. tethI jJAna mATe samabhAva karavA egya che ane jJAnanI samatA ja cAritra che. te arthe ja have kahe che - sarva naye pitApitAnA pakSa sthApavA pravartatAM doDe che paNa zuddha AtmadharmamAM sthira rahe che mATe muni cAritra (caya karma samUha+rikta=khAlI karavuM) guNanA vardhamAna paryAya sahita sarvanaya Azrita thAya eTale dravyane kAraNane grahaNa karanAra thAya, bhAvanaye te kAryanA grahaNa karanAra thAya; kriyAnaya sAdhanamAM udyama karavArUpa che, jJAnanaya jJAnamAM vizrAma (sthiratA) karavArUpa che, ema sarva nayamAM Asakta thAya. zrI bhagavatI sUtranI TIkAmAM kahyuM che ke"ji jiNamayaM pavvajjaha tA mA vivahAranicchae muyaha / vavahAra naocchee titthuccheo jao bhaNio // " bhAvArtha - je jinamata pravartAvavo hoya te vyavahAra ane nizcaya nAne mUkI na deze; kAraNa ke vyavahAra nayane utthApavAthI tIrtha-saddadharmane uccheda (nAza) thaze ema kahyuM che. | mATe samatA hitakArI che pharIthI te ja vAta draDha kare che :-
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ 412 jJAnamaMjarI pRthaganayAH mithaH pakSa-pratipakSakadarthitAH / samavRttisukhAsvAdI jJAnI sarvanayAzritaH // 2 // bhASArtha - judA judA sarva na mAMhomAMhe vAdaprativAda vaDe dUSita (pIDita) thayA che, paraMtu madhyasthapaNAnA sukhanA AsvAdI (anubhavanAra) jJAnI sarva nayane Azrita hoya che. kahyuM che ke - "anyo'nyapakSapratipakSabhAvAt, yathA pare matsariNaH pravAdAH / nayAnazeSAnavizeSamicchan na pakSapAtI samayastathA te // " bhAvArtha - eka bIjA pratye (mAMhomAMhe) vAdaprativAda hovAthI jema bIjAnA guNa dekhI na zakanArA (adekhAI bharyA) vAdavivAdo thAya che, paraMtu sarva nayane samAnapaNe IcchanAra he prabhu! tamAro dharma pakSapAtI (ekAMta) nathI. anuvAda :- pakSa-pratipakSe laDe, duniya che je bhinna sarva naya Azrita muni, samavRtti sukhalIna. 2 jJAnamaMjarI - bhinna bhinna pakSa-pratipakSa (vAdaprativAda)mAM mahemAMhe jhaghaDA macAvatA na durnaye che. mATe yathArtha jJAnavaMta jJAnI sarvanaya mAganA sApekSa jJAnamAM magna rahe che. kevA jJAnI? ISTa-aniSTapaNuM rahita samavRttinA sukhane AsvAda lenArA. kahyuM che ke -- udadhAviva sarvasiMdhavaH samudIrNAstvayi nAtha ! dRSTayaH / na ca tAsu bhavAn pradRzyate pravibhinnAsu saritsvivodadhiH / / bhAvArtha:-- he nAtha ! jema samudramAM sarva nadIo bhaLI jAya che, tema sarva prakAranI draSTie (na) tamArAmAM
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 sarvanaya AzrayaNa-aSTaka 413 samAya che, paNa jema bhinna bhinna nadIomAM samudra dekhAte nathI tema te bhinna bhinna draSTie(na)mAM tamArAM darzana thatAM nathI. vaLI satatajharaLamAM kahyuM che -- Naya taio asthi Nao Na ya sammattaM Na te su paDipuNNaM / jeNa duve egantA vibhajjamANA aNeganto // 14 / / jaha ee taha aNNe patteyaM duNNayA NayA savve / haM di hu mUlaNayANaM paNNavaNe vAvaDA te vi // 15 // artha :-- trIje (dravyAstika ane paryAyAtithI bhinna) naya nathI ja. e be nAmAM yathArthapaNuM nathI samAtuM ema paNa nathI, kAraNa ke banne ekAMte vizeSarUpe grahaNa karAtAM ja anekAMta bane che. 14 jevI rIte be naya tevI rIte bIjA badhA naye paNa chUTA chUTA durnaya che, kAraNa ke teo paNa mUla nAnA ya viSayane pratipAdana karavAmAM lAgelA che. 15 | sarva nayanA rasa levAmAM caMcaLa thayelA azuddha pariNAma ne tajIne svarUpanA AnaMdamAM magnatArUpa pariNAma kartavya che navAM karma na grahaNa karavArUpa saMvara che. pUrvanAM sattAmAM rahelAM vagere karmanI nirjarA karAvanAra tapa che, kAraNa ke tapathI devAdi phaLanI abhilASA ja gya nathI. nirjarA, karAvanAra tapathI zubhabaMdha kevI rIte thAya? tapa karanAra deva AyuSya vagere bAMdhe che temAM zeka, rAga Adi prazasta adhyavasAya kAraNabhUta che. apUrvapaNe sarva karma dUra thatAM pragaTa thatA jJAna darzana ane mokSanA sukhanuM mukhya kAraNa tapa che, te parabhAvathI rahita svabhAvamAM ekatAnA anubhavamAM tIvratArUpa parama AdhyAtmika sAdhana che e prakAre tapa
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ 414 jJAnamaMjarI aSTakanI vyAkhyA karI che. ane te vyAkhyAnamAM sAdhana svarUpa paNa jaNAvyuM che. have aneka naya svarUpa jainamArgamAM sarvanAmAM ekAMtatArUpa pakSapAtanA tyAgathI rAga-dveSanA abhAvarUpa samabhAva pariNAma, eTale pitApitAnA sthAne sAdhanarUpa vijJAnamAM ramaNatAne adhyavasAya kartavya che. ekAMta pakaDa thavI e ja mithyAtva che. sarvatra sApekSatA te samyak darzana che. ane te yathArtha upagavALA ane yathArtha pravRttivALAne hoya che. tethI ekAMta AgrahanA tyAga sahita sarva ane Azraya karavA viSe parama rahasyanA jJAtA zrImadda yazeviya upAdhyAye batrIsamA aSTakane upadeza karyo che. are! bAhya paddhatithI dharma thatuM nathI, te te nimitta kAraNarUpa che. zrI paMcama aMga (zrI bhagavatIsUtra) mAM prANAtipAta saMvara Adi sarve amUte jIvasvarUpa kahyA che, kAraNa ke jemaNe jIva svabhAvarUpa zuddha nirvikalpa ratnatrayI lakSaNa dharmanI pratIti karI che te ja samyaphadRSTi che. kuza ke kAza (taraNa)nA avalaMbanathI samudra tarI zakAtuM nathI. vaLI haribhadra pUjya kahyuM che ke - "AyappabhavaM dhamma AttiyaM appaNa) sarUvaM ca / dasaNaNANacaritte gattaM jIvassa pariNAmam // " bhAvArtha-AtmAthI utpanna thate dharma ratnatrayarUpa AtmAnuM svarUpa che, darzana, jJAna ane cAritranI ekatA te jIvanAM pariNAma che. ' he bhavya! tArA hitanI vAta kahIe chIe: sarva zAstromAM AtmAnI zuddha pariNatine ja dharma kahyo che. nimittane laIne upAdAna pragaTa thavAnuM kAraNa bane che tethI
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ 415 32 sarvanaya AyaNa-aSTaka bAhya AcaraNa Adine sAdhaka abhyAsa kare che, tathApi zraddhAvaMta cha dharmanA kAraNarUpe tene upAdeya gaNe che. pitAnA AtmakSetramAM vyApakarUpa anaMta paryAyarUpa dharma che e "uttarAdhyayana" "Avazyaka' Adi sarva siddhAMtane Azaya che. e tattva rAga dveSa rahita madhyastha jene prApta thAya che. rAgadveSanA abhAvarUpe pariNamelA jIvane gauNa mukhyatAnA tyAgarUpa samabhAva sAdhya che. pahelAM mithyAtvanA udaye amuka mukhya bAbatamAM mukhyatAnI samajaNa thaIne ekAMtavAda (Agraha) hatA te samyakdarzana vaDe kAraNa-kAryane vicAre A mukhya che A gauNa che ema thAya che, paNa anaMta paryAya svarUpa kevaLa vastumAM kaI paNa svaparyAyanI gauNa mukhyatA pazama jJAnathI thatI nathI. "saMmatimAM kahyuM che? savvaNayasamUhammi vi Natthi Nao ubhayavAya paNNavao / mUlaNayANa u ANaM patteya visesiyaM biti / / 16 / / artha -badhA nayenA samUhamAM paNa ubhayavAda-sAmAnya vizeSa ubhayarUpane jaNAvanAra naya nathI. kAraNake te dareka naya mUla naya vaDe grahaNa karAyela viSayane ja vividharUpe kahe che. tamhA savvevi NayA micchAdiTThI sapakkhapaDibaddhA / aNNoNNaNissiA puNa, havaMti sammattasabbhAvAH // 21 / / atha - tethI mAtra pitapitAnA pakSamAM saMlagna badhAye no mithyAdraSTi che. paraMtu e ja badhA ne paraspara sApekSa hoya te samyakarUpa bane che. samatA darzAvatAM kahe che - 2 nApramANaM pramANa vA sarvamapyavizeSitam / vizeSitaM pramANaM syAditi sarvanayajJatA // 3 //
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ 416 jJAnamaMjarI - bhASA -sarva vacana vizeSa rahita hoya te te ekAMte apramANa nathI ke ekAMte pramANa nathI. samayastha paNa saduvacana viSaya-parizudhanathI pramANa che. viSaya parizeAdhaka nayajita pramANa hoya e prakAre sarva svAduvAda yejanAthI sarva naya-jANapaNuM hoya. upalakSaNe svasamaya vacana paNa ananuvege vizeSita apramANa hoya. vaLI hemAcArye kahyuM che : tatrApi na ca dveSaH kAryo viSayastu yatnato mRgyaH / tasyApi na sadvacanaM sarvaM yatpravacanAdanyat // bhAvArtha:- tenA pratye paNa dveSa karavA segya nathI, paraMtu prayatnapUrvaka viSayane vicAra (ze ); pravacanathI jenuM sarva juduM paDatuM hoya tenuM paNa savacana na gaNAya. anuvAda : sarve avizeSita vacana, nahi apramANe, pramANa vacana vizeSita mAnya e, sarvanayajJatA jANa. 3 jJAnamaMjarI - badhAM vacana ekAMte apramANa nathI ke pramANa paNa nathI; vidhi niSedhane upadeza nathI. prathama je pramANa hoya che, te ja guNanI vRddhi thatAM dhyAnamAM lIna thayelAne apramANa hoya che. je AhAra grahaNa karavA yaMgya nathI te prathama apramANa che ane teja AhAra gItArtha Adine pramANa che e bhagavatI sUtranI TIkAne AdhAre jANavA gya che te paNa ''paramarahassamisINaM sammattagaNipiDagadhariasArANaM / ifraf vmAja nirjIyamavarjavamA "
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ 417. 32 sarvanaya AzrayaNa-aSTaka bhAvArtha -samyapha gaNi piTaka (dvAdazAMgI-zrutajJAna) jANanArAmAM uttama RSionuM parama rahasya e che ke nizcayanuM avalaMbana karanArane pariNAma pramANabhUta che. paMcavastu'nI TIkAmAM "TLamA tAvo" "nirdoSa AhAra Adi alpa bhege che," ema kahyuM che. ityAdi badhuMya avizeSita-nirapekSa apramANa che. bIjA matamAM kaheluM saphavacana vizeSa rahita che. apekSA sahita jeluM pramANa gaNAya; viSaya parizedhaka naye jeluM pramANa gaNAya. upalakSaNathI svamatanuM vacana paNa zAstrAdhAra vinA kaheluM apramANa mAnavuM te pAMcamA aMga (bhagavatIsUtra) mAM maMDukazrAvakanA adhikArathI jANavA gya che. vaLI kahyuM che ke"suttttho khalu paDhamo, bIo nijjuttimIsio bhaNio / taio a niravaseso esa vihI hoi aNuogo // " bhAvArtha -sUtrane artha kharekhara prathama, niryuktikAra aSioe kahele bIjo ane samagra artha e trIjo e prakAre anuga hoya che. anuga rahita vacana pramANa nathI. ema vicArI syAdavAda upaga sahita sarva nanuM jJAna kartavya che. vaLI pakSane tyAga karIne samabhAvanuM avalaMbana karavA gya che. AtmadharmanI siddhi hitakArI che. 3 loke sarvanayajJAnAM tATasthya vA'pyanugrahaH / syAtpRthaga nayamUDhAnA 'smayArtirvA'tivigrahaH // 4 // bhASArtha -lekane viSe sarvanayanA jANane samavRttipaNuM, (tATadhya) taTasthapaNuM athavA vyavahAra dazAe upakAra 1 samayAtigati pAThAntara 27.
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ 418 jJAnamaMjarI buddhi hoya; vaLI judA judA nayamAM mUDha thayelAne ahaMkAranI pIDA ane ghaNuM kaleza hoya che. anuvAda :- samavRtti sarva nayajJanI, upakAraka jagamAMya; bhinnanaya-bheMDhane pauDe, Agraha, mAna sadAya. 4 jJAnamaMjarI -- catura jana-samUhamAM sarva nayanA rahasyane jANanAranuM samIpavartIpaNuM (taTasthatA, pArvavartI paNuM) upakArakAraka che; sarvatra parIkSakapaNuM hitarUpa che, ane eka eka nayana pakSanI pakaDavALAne mAnarUpa gAMDapaNanI pIDA athavA kadAgraha hoya che. kahyuM che ke"kaalo sahAva niyaI, puvakayaM purisakAraNe paMca / samavAre sAM , te marajItta " bhAvArtha - kALa, svabhAva, niyati, pUrvakRta ane puruSArtha e pAMca ekatra thAya tyAM samyakatva che; ekAMte mithyAtva che. ahIM upAdAna kAraNapaNane lIdhe puruSArthanI mukhyatA che, kALa, svabhAva ane pUrvakRtanuM kAraNa paNuM nimitta ane asAdhAraNa apekSAe che, niyatinuM kAraNa paNuM upacArathI che. vicArAmRtasaMgrahamAM enuM (niyatinuM) anityapaNuM kahyuM che. ema mithyAgraharUpa niyati pakSa AjIvike che, jene nathI. e prakAre jaina mArgamAM aMze hovA chatAM apekSA sahita hovAthI samuccaya vacana che. 4 zreyaH sarvanayajJAnAM vipulaM dharmavAdataH / zuSkavAdAd vivAdAcca pareSAM tu viparyayaH // 5 //
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ 419 bhASA te ame ekAMtavRSTi 32 sarvanaya A8AyaNa-aSTaka bhASArtha :-- sarvanayanA jANane dharmavAda (tatvajJAnArthI pUche, tattvajJa kahe te dharmavAda) thI ghaNuM kalyANa thAya che, sUkA vAdathI ane vivAdathI ekAMtavRSTine azreya ja hoya. zuSkavAda te kahIe jyAM kaMTha-tAla zeSa mAtra thAya; vivAda te kahIe jyAM paravArtAthI kAryanI hAni thAya. anuvAda: sarvanayajJanuM hita ati, dharma-vAdathI jANa zuSka vAda vivAdathI, ahita anyane mAna. 5 jJAnamaMjarI - yathArthatArahita mAtra kaMTha ane tALavAne sukAvanAra (bakavAda) zuSkavAda che; te kaSAyayukta hovAthI tajavA gya che. parapakSane harAvavAnI buddhie svapakSa sthApavA mATe vivAda che te paNa heya che. tattvajJAnI paraspara tatvajJAna arthe tatvanA jijJAsune je kahe che te dharmavAda che. sarvanane jANanAra dharmavAdarUpe tatva kahevAmAM rasika vaktA che ane sAMbhaLanAra tatvajJAna rasika hoya te bannenA yathArtha ge dharmakathanathI atyaMta kalyANa thAya che. je tevA sAMbhaLanAra na hoya, te paNa tatva bedhananI IcchAe dharmakathA karavI hitakArI che, paNa zuSkavAda ane vivAdathI ekAMtadraSTinuM akalyANa thAya che. sUkSma arthanuM kathana pAtranI yogyatAthI dharmahita karavArUpa bhAva-anukaMpA che. 5 have sanmArganI prazaMsA kare che :-- prakAzitaM janAnAM yairmataM sarvanayAzritam / citte pariNataM cedaM yeSAM tebhyo namonamaH // 6 // bhASArtha - leke pratye je puruSa syAdavAda garbhita
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ 420 zAnamaMjarI mata (pravacana) prakA te puruSane ane e sarvanayAzrita (syAdvAda) mata jemanA cittamAM pariNamyuM temane vAraMvAra namaskAra ho ! anuvAda: sarvanayAzrita mata kahyo janane te guru pUjya; jenA manamAM pariNa, te jana paNa dhanya dhanya. 6 jJAnamaMjarI - je sarvajJa, AcArya, upAdhyAya ane samyaka darzana-jJAna-cAritramAM pariNamelA zrI haribhadra Adi saMvigna pAkSika yathArtha upadezake e sarva naya sApekSa syAdravAda garbhita mokSanA aMgarUpa ISTa zAsana prakADyuM che temane namaskAra he ! zuddha upadezake ja vizvamAM pUjya che. bhavabhAvanAmAM kahyuM che ke bhaddaga-bahussuANaM, bahujaNaM saMdeha pucchaNijjANaM / ujjoi abhuvaNANaM jhANaMmavi kevalaM mayaMke // 1 // te pujjA tialoe savvatthavi jANa nimmalaM nANaM / pujjANavi pujjAyarA, nANI cAritta juttA ya // 2 / / tathA "upadezamAlAmAM kahyuM che - sAvajjajoga parivajjaNAo, savvuttamo jaidhammo / bIo sAvagadhammo taio saMvigga pakkhapaho // 1 / / sujjhai jaI sucaraNo, sujjhai sussAvagovi guNakalio / osannacaraNakaraNo, sujjhai saMvigmapakkharuI / / 2 / / saMviggapakkhiyANaM lakkhaNameyaM samAsao bhaNioM / osannacaraNakaraNAvi, jeNaM kammaM visohaMti // 3 //
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 sarvanaya AzrayaNa-aSTaka 421 suddhaM susAhudhamma, kahei nidai ya niyamAyAraM / sutavassiyANa purao, hoI savvo marAyaNio // 4 / / vaMdaI na ya vaMdAvaI kiyakammaM kuNaI kAravai neva / ataTThA navi dikkhai dei susAhUNa boheuM / / 5 / / bhAvArtha :- sAvadya (hiMsAkArI) vegane tyAga hevAthI yatidharma (munipaNuM) sarvottama che; bIjo zrAvaka dharma ane trIje saMvigna pakSane mArga che. 1 sucAritravALe yati (muni) zuddha che, samyapha darzana ane vratAdi guNa jene pragaTayA che e suzrAvaka paNa zuddha che ane caraNakaraNa(AcAra)mAM zithila muni paNa saMvigna pakSanI rucivALe zuddha che. 2 saMvigna pakSavALAnAM lakSaNa TUMkAmAM A kahyAM che - caraNakaraNamAM zithilatAvALe paNa jethI karmanuM vize dhana (zuddhi-karmanAza) thAya e zuddha susAdhune dharma kahe, pitAnA AcAranI niMdA kare ane sutapasvIonI AgaLa sarvathI kama ratnatrayavALe (alpasaMyamavaMta) thaI rahe. 3-4 vaMdana kare, paNa vaMdana karAve nahIM, sevA kare, karAve nahIM ja, pitAne mATe potAne ziSya karavA) keIne dIkSA Ape nahIM, paraMtu bodha ApIne (jene sAdhu thavuM hoya tene bUjhavIne) susAdhune sepe. 5 ItyAdi guNa sahita je upadezeluM che te satya che. vaLI A syAddavAda garbhita tatvadharmasvarUpa jemanA cittamAM pariNAma pAmyuM che eTale zraddhA-jJAna-ramaNatAnA bhAvathI vyAkhyuM che temane paNa praNAma he ! sarvare kahelA mArgane
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ 422 jJAnamaMjarI anusaranArA (mArgAnusAra) puruSe paNa dhanya che, te te dharmabhAva jemanA hRdayamAM pariName che temanI zI vAta ! sarvajJa zAsanane namaskAra he ! ane sarvajJanA mArge pravartatA puruSanA saMgha(samUha)ne namaskAra he ! 6 nizcaye vyavahAre ca tyaktvA jJAne ca karmaNi / ekapAkSikavizleSamArUDhAH zuddhabhUmikAm // 7 // amUDhalakSyAH sarvatra pakSapAtavivarjitAH / jayaMti paramAnandamayAH sarvanayAzrayAH // 8 // bhASArtha - nizcayanayamAM ane vyavahAranayamAM tathA jJAna pakSamAM ane kiyA pakSane viSe eka pakSagata je bhrama sthAna tene tajIne jJAna paripAkarUpa zuddha bhUmikA para caDhelA, (5) lakSyane na bhUle evA, sarva bhUmikAe kadAgraha rahita, paramAnaMda-maya (bharapUra) ane saghaLA nayanA AzrayavALA jayavaMta varte che (sarvotkarSa sahita pravarte che). anuvAda :nizcaya ne vyavahArane, jJAna-kriyAne tema ekAMtika Agraha tajI, caDhI bhUmikA ema. 7 pakSapAta sarvatra tajI, acUka lakSya AdhAra; sarvanayAzraya sajI lahe, parama sukha jyakAra. 8 jJAnamaMjarI -- AvA puruSe savakapaNe (jyavaMta) varte che. kevA puruSe? zuddha AtmapariNatirUpe (nizcaye) ane vIrya pravartanarUpe (vyavahAre) tathA jJAna (upaga) pakSamAM ane kriyApakSamAM ekAMta AgraharUpa zvamasthAna
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 sarvanaya AzrayaNa-aSTaka 423 tyajIne jJAna-paripAkarUpa bhUmikAne prApta thayelA eTale jJAnanA anubhavarUpa sthAnamAM rahelA, zuddha AtmasvarUpamAM (lakSyamAM) mUDhatA rahita eTale jIva-ajIva, iSTa aniSTa vastumAM pakSapAta (ekAMta Agraha) rahita, amUrta (parama) AnaMdathI bharapUra ane sarvananA AdhAravALA puruSa jyavaMta varte che, eTale samyak darzana Adi guNethI pUrNa bane che. tethI pitAnA sattAmAM rahelA dharmone sAdhana mATe sAdhavA taiyAra thayelA svakAryarUpa cetanAdi pariNatirUpa cakanA sAdhananI pravRttimAM pravartelAne (pravRttacaka gIne) preranArA samasta parabhAvanA prasaMgathI rahita syAdavAda naya mArgathI yathArtha vastu svarUpanA lakSane pAmelA AcArya-upAdhyAya jayavaMta varte che. vizvamAM vyApelA vyAhane nivAravAne pravINa evA vAkya-amRtanA dAnathI (badha devAthI) anAdinA meharUpa kALakUTa viSane jemaNe nAza karyo che, pitAnA AtmatatvanI anaMta saMpattinA vilAsanI lIlAmAM magna nigraMtha chatAM mahArAja, asaMga chatAM anaMta guNene dhAraNa karanAra, nirAkula chatAM svaAmasAdhana kAje vyAkuLa, vanavAsI chatAM svaparyAyarUpa puSparasa pIvAmAM magna thayelA zrImad sarvajJanI kahelI AjJA vahenAra dhuraMdhara samAna, mArgAnusArI chatAM yathAzakti guNa vadhAravAne jemaNe lakSa rAkhe che, dravya-bhAva sAdhana vaDe zuddha paramAtmArUpa sAdhya pratye jemaNe dRSTi rAkhI che, te ja jJAnasArane grahaNa karavAmAM kuzaLa gaNavA yogya che. 7-8 - - -
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra have upasaMhArArthe sarva aSTakenI bhAvanArUpa nAmakathanA kahe che. pUrNoM magnaH sthiro'moho, jJAnI zAnto jitendriyaH / tyAgI kriyAparastRpto, nirlepo nispRho muniH // 1 // bhASArtha:- 1 pUrNa (pUra); 2 magna-jJAnamagna, uparathI upamArUpa nahIM, 3 tethI ja kega sthiratAvaMta (sthira); 4 tethI ja meha rahita, pa tethI ja jJAnI (tatvajJa); 6 tethI ja upazamavaMta; 7 tethI ja iMdriye jeNe jItI che eve; 8 tethI ja tyAgI--kahyuM che ke - bAMdhavadhanendriyatyAgAttyaktabhayavigrahaH sAdhuH / tyaktAtmA nigraMthastyaktAhaMkAramamakAra: // bhAvArtha - svajana, dhana ane iMdriyanA viSayanA tyAgathI jeNe bhaya ane kalahane tyAga karyo che e sAdhu, tyAgamUrti, nigraMtha ahaMbhAva ane mamatvabhAvane tyAgI hoya che. 1 pUrNa, 2 magna, 3 sthira, 4 meharahita, pajJAnI, 6 zAnta, 7 jitendriya, 8 tyAgI, 9 tethI ja kriyApara (vacana kriyAanuSThAna oLaMgI asaMga-kriyAmAM niSTha); 10 tethI ja tRpta-AtmasaMtuSTa; 11 tethI ja nirlepa (leparahita); 12 tethI ja nispRha (spRhA rahita); 13 tethI ja muni bhAva maunavaMta che.
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra 425 13. anuvAda :pAchuM, masa, sthira, moha rahita, jJAnI zAMta jitendra tyAga, kriyApara, sane nirlepa, niDa, munIndra- 1 - jJAnamaMjarI-anAdi kALathI parabhAvanA anaMta keLiyo gaLyA chatAM A jIva tRSNArUpa regathI gherAyele hevAthI apUrNa ja rahyo, dharAye nahIM, te ja jIva AtmAne pitAnA rasane cAkhatAM AtmatatvanA anaMta dharmothI pUrNa thayele, tenA rasane cAkhavAmAM kaI bAdhA nathI e Adi sarva guNa prApta thatAM, pUrNa svarUpa bane ema pUrNa svarUpa kahenAruM prathama aSTaka che. 1 je pUrNa hoya te ja te pUrNa svarUpamAM magna heya che tenA anubhavamAM lIna rahe che, te ja lInatA svarUpe bane che. parabhAvamAM lInatA ja anaMta saMsAramAM paribhramaNa karavAnuM mULa che, tethI ja tevI magnatA te anAdi kALathI che te tajavA gya che. svarUpamAM mastA te ja kharI mamratA che tenuM pratipAdana karanAra bIjuM aSTaka che. 2 je magna hoya te sthira hoya che, adhUrAne grahaNa karavAnI IcchAthI capalatA hoya che, pUrNane grahaNa karavA yogya kaMI nathI tethI sthiratA che, tethI sthira aSTaka kahyuM che. 3 je sthira hoya te moha rahita hoya tethI ameha aSTaka kahyuM. 4 meharahitane ja tatvajJAna hoya che tethI pAMcamuM tatvajJAna aSTaka kahyuM 5
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ 426 jJAnamaMjarI je jJAnI che te upazamavaMta zAMta hoya che tethI zama-aSTaka kahyuM. 6 je zAMta thaye heya te ja idri para vijaya meLave che, tethI Indriyajaya-aSTaka kahyuM. 7 je iMdriya vijayI che te ja parabhAvane tyAgI bane che tethI tyAga aSTaka kahyuM. 8 tyAgI ja vacana anuSThAna anukame asaMga anuSThAnavALo kriyA rahita (asaMga) bane che tethI kiyA aSTaka kahyuM. 9 asaMga kiyAvaMtane AtmAmAM saMtoSa hoya che tethI tRpti aSTaka kahyuM. 10 je tRpta hoya te nirlepa rahI zake, rAgAdi lepa rahita hoya tethI nirlepa aSTaka kahyuM. 11 je nirlepa che te nispRha hoya tethI nispRha aSTaka kahyuM. 12 je nispRha hoya te maunavaMta muni hoya che tethI mauna-aSTaka kahyuM. 13 vidyA viveka saMpanno madhyastho bhayavarjitaH / anAtmazaMsakastattvadRSTiH sarvasamRddhimAn // 2 // bhASArtha - 14 tethI ja vidyA saMpanna, 15 tethI ja viveka saMpanna, 16 tethI ja madhyastha, 17 tethI ja sarva bhaya rahita, 18 tethI ja AtmalAghA na kare eve - akIrtinA bhayane abhAva karanArI bhAvanA evI bhAvI che ke pitAnI prazaMsA te na kare, 19 tethI ja tatvadraSTi, paramArtha draSTivaMta che, 20 tethI ja tene sarva Rddhi ghaTamAM pragaTI che, tethI sarva samRddhimAna che.
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra 427 thatuM bace che bhaya rIte jANavA mA anuvAda : vidyAvaMta, vivekavaMta, 16madhyastha, 'bhajita, *anAtmazaMsaka, tatvadraga, sarva samRddhi sahita. 2 jJAnamaMjarI - 14 vidyA-zrutajJAnane abhyAsa 15 svaparane bheda samajavArUpa viveka; e bannenuM varNana vighASTaka ane viveka-aSTakamAM kahyuM che 16 je vidyAvivekavaMta hoya te madhyastha hoya che ISTa aniSTa vastu pratye rAga dveSa rahita hoya che te jANavA mAdhyastha-aSTaka kahyuM che, 17 madhyastha bhaya rahita hoya che tethI bhaya-tyAga aSTaka kahyuM che, 18 bhaya rahitane AtmakalAghA (pitAnI prazaMsA) gamatI nathI tethI anAtmaprazaMsA, kIrti AdinI abhilASA rahita hoya te tatvadraSTi hoya che, tethI tavadraSTiaSTaka kahyuM che, 20 je tattvajJAnI che te ja samRddha eTale parama saMpattivALe che tethI sarva samRddhi aSTaka jaNAvyuM che. 2 dhyAtA karmavipAkAnAmudvigno bhavavAridheH / lokasaMjJAvinirmuktaH zAstraga niSparigrahaH // 3 // bhASArtha - 21 sarvasamRddhi thavAne artha karmavipAkane dhyAtA (vicAra karanAra) bane che; 22 tethI vyavahAra dazAe saMsArasamudrathI bhayabrAMta rahe che, 23 ema nirvedaguNavALe lekasaMjJAthI chUTe che, 24 tethI lakattara mArga prApta thatAM zAstramAMhI dRSTivALe bane che, 25 tethI dravyaparigraha rahita thAya che. anuvAda :- karma vipAka vicArate, mAne bhava bhaya-ANa 23lekasaMjJA rahita te, zAstra, parigraha jANa 3
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ 428 jJAnamaMjarI jJAnamaMjarI :- 21 je sarva samRddha che te vicitra karmavipAkanA udaya kALe karmanA vipAkane jJAtA ane dhyAtA bane che, tethI karma vipAka-aSTaka kahyuM che; 22 je karmanA vipAkane vicAraka hoya te ja saMsArathI uga pAme che tethI bhave dvega-aSTaka kahyuM che, 23 je bhAvathI udvega pAme che te lekasaMjJAthI chUTe che tethI lakasaMjJA tyAga-aSTaka kahyuM che, 24 te ja zAstradRSTivALe bane che ane 25 niSparigrahI bane che tethI zAstradraSTi ane niSparigraha aSTaka lakhyAM che. 3 zuddhAnubhavavAn yogI, niyAgapratipattimAn / bhAvArcAdhyAnatapasAM bhUmiH srvnyaashritH||4|| bhASArtha - 26 niSparigrahatA siddha thatAM zuddha anubhavavaMta bane che; 27 tethI ja bhAva yegI bane che, 28 tethI ja niyAga=mekSa pratye vaLe che, tethI bhAvapUjAnI bhUmikA tathA 30 dhyAnanI bhUmikA tathA 31 zuddha tapanI bhUmikA prApta kare che tathA 32 sarva vizuddha dvAre sarvanayane Azraya karanAra bane che. anuvAda : anubhavI chagI mahA niyAgane te jANa; bhAvapUjA karI 30dhyAna, tapa, sarvanayAzrita mAna. 4 jJAnamaMjarI :- 26 je niSparigrahI che te ja zuddha Atmatatvane anubhavI thAya che, tethI anubhavASTaka kahyuM, ra7 je svarUpane anubhavanAra che te ja ga-dhyAnavALa egI che, je gI che te ja nizcayathI karma-yAga karanAra che tethI niyAga pratipatti aSTaka kahyuM ? te ja bhAvapUjA tathA 30 dhyAna vaDe dhyeyamAM ekatA prApta kare che,
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra 429 ane 31 te ja tapa che. bhAvapUjA, dhyAna ane tapanI bhUmi (sthAna) bane che, eTale bhAvapUjA, dhyAna ane tapane nirUpaNa karanAra traNa aSTaka kahyA che. pachI 32 sarvanayane Azraya karavArUpa samyak jJAnanuM nirUpaNa karanAra batrIsamuM aSTaka kahyuM che. ema kAraNa-kArya pUrvaka 32 adhikArarUpa pATiyA sahita jJAnasAra nAme vahANa upara jyAre bhavya jIve caDhe che, tyAre mithyA jJAnathI thatA paribhramaNane lIdhe bhayaMkara, atattvamAM ekatArUpa UMDA pANIvALA, asaMyamarUpa samudrane oLaMgI samyaka darzanarUpa zerIthI zobhatA, samyakajJAnarUpa bhaMDAravALA, samyaphacAritrarUpa AnaMdanA rasane lIdhe manehara, asaMkhyaya pradeze svasaMvedya (pitAthI anubhavI zakAya tevI) tattvanI vedakatAnI saMpattirUpa cauTAMvALA, jina-pravacanarUpa keTa ane utsarga-apavAdarUpa khAI sahita, na nikSepe aneka guNanA samUhavALA syAdvAdavALA zaherane prApta kare che, ema jJAnasAranA phaLane upadeza karate graMthanA mugaTarUpa chelle adhikAra upAdhyAyamAM iMdrasamAna zrImad vijyajIe kahyo che. 4 spaSTaM niSTaMkitaM tattvamaSTakaiH pratipannavAn / munimahodayaM jJAna-sAraM samadhigacchati // 5 // bhASArtha --batrIsa aSTaka vaDe tatvanA nirdhArane prApta (svIkAratA) muni jethI mahA udaya thAya evA jJAnasArane pAme che. jJAnasAra eTale zuddha cAritra tathA parama mukti. kahyuM che ke --
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ 430 jJAnamaMjarI "sAmAiyamAiaM suanANaM jAva biMdusArAo / tassavi sAro caraNaM sAro caraNassa nivvANaM // " bhAvArtha- sAmAyika Adika zrutajJAna biMdusAra (bAramA aMganA aMta) sudhI che, tene paNa sAra cAritra che ane cAritrane sAra nirvANa che. anuvAda : aSTakathI spaSTa nirdhArita, tatva taNe svIkAra karI muni mahodaya vare, jJAnasAra phaLa dhAra. 5 jJAnamaMjarI:-traNe kALa je viSaya vikAra rahita che evA muni aSTaka vaDe spaSTa AtmapariNamanarUpa tatvane nirdhAra karI, aMgIkAra karI mekSarUpa jJAnasAra (cAritra) tathA parAmukti pAme che. 5 nirvikAraM nirAbAdhaM jJAnasAramupeyuSAm / vinivRttaM parAzAnAM mokSo'traiva mahAtmanAm // 6 // bhASArtha -have sadya phaLa jAtIya muktirUpa dekhADe che:- vikAra rahita, bAdhA rahita evA jJAnasArane pAmanArane, tathA jemanI para AzA nivata che (dUra thaI gaI che) evA mahAtmA (moTo AtmA che jene) ne A bhavamAM ja (ahIM ja) mokSa (baMdhanivRtti) che. anuvAda : nirvikAra, nibaMdha je, jJAna sAra dharanAra; paranI AzA tarjI vare, ahIM ja mekSa muni sAra. 6. jJAnamaMjarI - samyaka prakAre AtmabhAvamAM pariNamelA mahAtmAone ahIM ja, A ja bhave mokSa thAya che ke sarva karmothI mukAvArUpa mokSane abhAva ja che, tathApi
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra 431 ahIM AnaMda ane samatAvALA, svabhAvanA sukhamAM lIna mahAtmAone vAnagI(aMza)rUpe mokSasukha hevAthI upacArathI mekSane Arepa karyo che. kevA mahAtmAone ? vikAra rahita, pudgalanA saMgarUpa bAdhAthI rahita, jemane tattvajJAnamAM ekatArUpa cAritra prApti che. vaLI kevA mahAtmAne? sarvathA pudgalanI AzAthI rahita, nivachaka mahAtmAne ahIM ja mokSa che. 6 . cittamAIkRtaM jJAna-sArasArasvatomibhiH / nAmoti tIvramohAgniploSazoSakadarthanAm // 7 // bhASArtha jJAnanA sAra (jJAnasAra)rUpa sarasvatInA kalele vaDe jeNe manane bhInuM karyuM che tene tIvra (AkarA) meharUpa agninA dAhathI zeSarUpa pIDA na thAya. anuvAda : jJAnasAra sarasvatI-kalele bhIMjAya; mana jenuM, tenI TaLe meha-dAhanI lAya. 7 jJAnamaMjarI - jJAnasAra nAmanA graMthanI vANI (sarasvatI)nI Umie (meja) vaDe jemanuM hRdaya bhIMjAyuM che te jIvone tIvra meharUpa agnine dAhathI zeSarUpa pIDA thatI nathI. tethI jJAnasArarUpI AsAra (akhaMDa dhArAe varasatA varasAdathI tarabaLa thayelA cittavALA bhavya jIne meharUpa agnine tApa lAgatuM nathI. 7 te ja vAta pharI kahe che - acintyA kA'pi sAdhUnAMjJAnasAragariSThatA / gatiryayordhvameva syAdadhaHpAtaH kadApi na // 8 //
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ 432 jJAnamaMjarI, bhASArtha - sAdhunA jJAnasAranuM gaurava (mAhAmya ane bhAra) keIe na ciMtavI zakAya tevuM che, ke je gaurava-bhArathI UMcI gati ja thAya. akaraNa (akRtrima) niyamathI bIjI gurutAthI Urdhvagati na haya, adhogati heya. te mATe jJAna-gustA aciMtya kahI. anuvAda :- jJAnasAra gaurava aho ! aciMtya kaI jaNAya; tethI Urdhva gati ja phaLa, paDe na kadI munirAya. 8 jJAnamaMjarI - he bhavya ! parama pada prApta karanAra sAdhuonuM keI aciMtya (ciMtavavuM azakya) jJAnasAra gaurava che. yathArtha rIte pitAnuM ane paranuM bhAna te jJAna che tene sAra te cAritra vairAgya che, tenI gariSThatA, mahattA ke gurutva aciMtya, vicAramAM AvavuM durlabha che bIjI gutA (bhArepaNuM) adhegamananuM kAraNa che (nIce paDanAra svabhAvavALI che) paNa jJAna gurutva UrdhvatA (UMcI gati)nuM kAraNa che, tethI ja aciMtya che ke je gurutvathI Urdhvagati thAya, kadI adhogati (nIce paDavAnuM) na bane. dravyathI UrdhvatA one ucca gotra AdinA udayarUpa che; kSetrathI UOleka (devaka)mAM javArUpa che; bhAvathI samyaktva Adi uttarottara guNa AdimAM unnatirUpa che. tethI je jJAnagariSTha che te svarga ke mekSarUpa vA samyapha cAritra svarUpa UrdhvatA pAme che. 8 vaLI jJAna ane kriyAthI mela thAya che. game te ekane paNa virodha karanAra sAdhaka nathI, kAraNa ke kriyA vIryanI vizuddhirUpa che ane jJAna cetanAnI vizuddhirUpa che. cetanA ane vIryanI zuddhi jene prApta thaI che tene ja sarva
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra 433 saMvara che te paNa kriyAthI jJAnanI adhikatA che ema darzAve che - klezakSayo hi maMDUka-carNatulya: kriyAkRtaH / dagdhataccUrNasadRzo jJAnasArakRtaH punaH // 9 // bhASArtha - kharekhara, jema maMDUka (deDakA)nuM cUrNa meghavRSTithI pharI maMDUkatAne pAme tema kiyAthI leza nATha te kAraNage pharI pedA thAya, tethI kriyAthI karele kalezane nAza deDakAnA cUrNa sarakhe che. vaLI jJAnasAre, zuddha kSapazama bhAve karele klezane kSaya bALelA maMDUka cUrNa sarakhe che. jema bALeluM maMDUka cUrNa seMkaDo varasAda paDe te paNa pharI deDake utpanna na kare, tema jJAnadagdha karma pharI nA phUTa, bhegavavAM na paDe. anuvAda - kaleza TaLe kriyA karya, maMDUka-cUrNa samAna; jJAnasArathI dagdha cUrNa, nibojatA sama mAna. 9 jJAnamaMjarI - kriyAthI karele karma(zveza) kSaya deDakAnA cUrNa samAna jANavA gya che. jema deDakAnuM cUrNa varasAdanA ge aneka navAM deDakAM utpanna thavAnuM nimitta bane che, tema kriyA vaDe azubha karmane kSaya thAya che. tathApi zubha kAmanI atyaMta vRddhi thAya che. vaLI zubha kane bhagavatI vakhate azubha karmonI vRddhi thAya che ema jANavuM. prathama ja jJAnasAra vaDe karmane kSaya karyo hoya te dekAnA cUrNane bALI nAkhavA samAna che, tethI jJAna AnaMda vaDe karmone karele laya pharI karmanI utpattinuM kAraNa 28
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ 434 jJAnamaMjarI deDakAnI utpattinuM kAraNa banatuM nathI. A upadeza padathI sarva jANavA megya che. AgamamAM paNa AlAve che ke "lI mugaM te" ItyAdi. zIla zreyarUpa che, zruta zreyarUpa che, Adi. tema ja "paMca nigraMthazataka"mAM kahyuM che ke alpa zu jJAnavALA munione AhAra Adi saMjJA hoya che, bahuzruta munione AhAra Adi saMjJAne niSedha kare che ema sarvatra ghaTAvavuM. 9 yuktaM tadapi tadbhAvaM na yadbhagnA'pi sonjhati // 10 // bhASArtha - jJAna karIne pavitra evI kriyAne saugata (bauddha Adi paNa suvarNanA ghaDA samAna gaNe che, (suvarNane ghaDe paDIne bhAgI jAya) paNa te kriyAnA bhAva (senApaNuM)ne tajatI nathI teTalA mATe "vaMgha na vorDa cAva" baMdhamAM kadApi rUle nahIM, rAce nahIM, e vacanathI jJAna kriyAthI baMdha TaLe (vyachitti thaI) te pharI na hoya. anuvAda :- bauddha paNa jJAna saha kiyA, kahe kanakaghaTa tulya, te paNa yukta vicAratAM, patita chatAMya amUlya. 10 jJAnamaMjarI :- anya dharma jane paNa jJAnathI pavitra thayelI kriyAne eTale zuganI pravRttirUpa kiyAne suvarNa kaLaza samAna kahe che te temanuM vacana paNa regya che; senAne ghaDe bhAgI jAya paNa senAnI kiMmata jatI rahetI
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra 435 nathI, te pramANe sat jJAna sahita kiyA chUTI gayA pachI paNa tethI paDI gayelAne paNa adhika sthitine baMdha te nathI. "vaMja = vona cAva" e vacanathI. jJAnI kriyAnA yoge sthitine kSaya kare che, tethI patita thayA chatAM paNa te sthiti sthAnane jatA nathI, tethI jJAnapUrvaka avasthA ja hoya che. te ja pramANe "upapAtikaupAMga"mAM kahyuM che ke mithyAdraSTi ekAMte dravya yatiliMga sahita pravartatAM navamA raiveyakanA aMta sudhI jAya che (ucca devagati thAya che), tathApi karmabaMdhanI sthiti pUrepUrI bAMdhanAra ja che; samyaphadraSTi prApta karIne tethI patita thayelA jIva, mithyAtvabhAvane pAmyA chatAM paNa eka koDAkaDInI aMdaranI sthitivALAM karma bAMdhe tethI lAMbI sthitinuM karma bAMdhI zakatA nathI. mATe jJAnanI vizeSatA che. 10 te vAta pharI draDha kare che - kriyAzunyaM ca yadjJAnaM jJAnazUnyA ca yA kriyA / anayorantaraM jJeyaM bhAnukhadyotayoriva // 11 // bhASArtha - kiyA rahita je jJAna ane jJAna rahita je kriyA e bene taphAvata sUrya ane AgiyA samAna jANa. sUrya samAna kriyA-zUnya jJAna mahA prakAzavaMta che ane AgiyA samAna jJAnazUnya kriyA alpa prakAzavALI che. anuvAda : kiyA rahita je jJAna ne, kriyA jJAna vihIna, ravi-AgiyA-teja sama, mAne bheda pravINa 11 jJAnamaMjarI - svasaMvedanarUpa tattvajJAna, Asavane
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ 436 jJAnamaMjarI nirodha thAya tevI dravya kriyAthI rahita hoya ane jJAna rahita kriyA hoya e bannemAM taphAvata sUrya ane AgiyAmAM jeTale taphAvata che teTale jANo. sUrya samAna jJAna ane AgiyAnA prakAza jevI jJAnazUnya kriyA jANavI. 11 cAritraM viratiH pUrNA jJAnasyotkarSa eva hi / jJAnAdvaitanaye dRSTidayA tadyogasiddhaye // 12 // bhASArtha-jJAnane atizaya (utkarSa) ja pUrI virati rUpa cAritra che, te kAraNathI ganI siddhine kAje kevalajJAna naye dRSTi devI. anuvAda: virati-pUrNa cAritra te jJAna-atizaya e ja; gasiddhine kAraNe, jJAnAdvaitanaya che ja. 12 jJAnamaMjarI - cAritrasvarUpamAM ramaNatA te jJAnane ja utkarSa che ema jarUra jANavuM jJAnanI utkRSTa avasthA, jJAnamAM ekatA te cAritra che. AtmAnI mULa vyAkhyAmAM jJAna ane darzana e be guNa svarUpa AtmA kahyo che. zrI vizeSa- AvazyakamAM temaja "vavArpha gir'mAM paNa kahyuM che ke - ___"asarIrA jIvaghaNA uvauttA daMsaNeya nANehi" azarIrI jIvaghana (siddha ghana svarUpa ) darzana ane jJAnathI upayegavaMta che" ItyAdi vacanane AdhAre, tethI jJAnamAM sthiratA te cAritra che, jJAnane AnaMda te sukha che, "jJAnakagvavoH sud" jJAnanA atizaya svarUpa bedhane bhASyamAM sukha kahyuM che, tathA jJAnarasa cAkhave te bhega che
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra 437 evI bhAvanA-bhinna bhinna guNanI bhAvanA paNa "vizeSa Avazyaka"mAM kahI che - "taH zAstrijJAnAya pRthaTUTI phuti kAraNake cAritra, jJAna Adi bhinna bhinna guNe ISTa che ityAdi. tethI ahIM upagamaya AtmAmAM jJAna mukhya che, mATe kahyuM ke jJAna-advaita nayathI jJAna ja AtmA che, jJAna ja sAdhya che; jJAnanI nirAvaraNatA te siddhi, ema draSTi devA yegya che. zA mATe? jJAna yuganI siddhi arthe. mATe jJAnapUrvaka kriyA karavI hitakArI che. tethI sparzajJAna mATe ghaNe abhyAsa karavA gya che, e rahasya che. jJAna tyAgathI mekSa thatuM nathI. sarva sAdhana avasthAmAM jJAna ja pradhAna sAdhana che, ema jJAnasAranA arthI rahevA gya che. have zrImad yazavijaya upAdhyAye A "jJAnasAra nAmanuM zAstra jyAM racyuM te kSetra Adi jaNAvanAra kAvya kahe che : siddhi siddhapure purandarapuraspardhAvahe labdhavAn, ciddopo'yamudArasAramahasA dIpotsave parvaNi / etadbhAvanabhAvapAvanamana-zcaJcaccamatkAriNAm taistaidIpazataiH sunizcayamatairnityo'stu dIpotsavaH // 13 // bhASArtha - IMdranA nagara sAthe spardhA mAMDe evA siddhapuramAM A graMtharUpa jJAnane dIve atyaMta manohara teje (dIpetsava) divALInA parva dine siddhi (prasiddhi) pAye e graMthanI bhAvanA (carvaNA)nA rahasyathI pavitra thayelA manamAM
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ 438 jJAnamaMjarI manahara camatkAra pAmelA jIvane bhalA nizcayamatarUpa seMkaDe dIvAo vaDe bhAva divALIrUpa mahotsava nitya ho ! anuvAda :- (harigIta) je iMdrapurane jItavA IcchA kare tevA pure, dIpotsavI dina siddhapure siddhi cidapa bhAsure; nizcaya mate dapa seMkaDothI bhAva divALI thajo, A graMtha tanmayabhAva pAvana cit camatkRti pragaTaje. 13 jJAnamaMjarI - A graMtha siddhapura nagaramAM sUtraracanA rUpe pradhAna manohara teja sahita divALInA parvadine saMpUrNatA pAme. ke A graMtha ? jJAna pradIpa A graMthanI AtmatanmayatA rUpa bhAvanAnA artha samajAyAthI (rahasya samajAyAthI) thatA bhAvo vaDe pavitra thayelA cittamAM mane hArI camatkAra jemane lAgyA che temane, nirmaLa upayogarUpa saMkaDo dIvAvaDe yathArtha vastudharmarUpa nizcaya mata (jJAna) jemane ISTa che temane niraMtara dIpotsava (bhAva divALI) he! tethI yathArtha jJAna vaDe grahaNa karelA AtmarasamAM magna AtmAone nitya dIpotsava ja che. 13 keSAMvidviSayajvarAturamaho cittaM pareSAM viSAvegodakakutakamUrchitamathAnyeSAM kuvairAgyataH / lagnAlakamabodhakUpapatitaM cAste'pareSAmapi stokAnAM tu vikArabhArarahitaM tadjJAnasArAzritam // 14 // bhASArtha - aho! keTalAkanuM mana viSayarUpa tAve Atura (dukhI) che, bIjA keTalAkanuM mana (viSayarU5) viSanA
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra - 439 Avega (tvarA) sarakhA tatkALa phaLavALA kuvicAre karI mUcha pAmyuM che, vaLI bIjAonuM mana, dukhagarbhita tathA meha garbhita (ku) vairAgyathI, haDakAyuM kUtaruM jene karaDyuM hoya tenA jevuM, kALAMtare mATe vipAka (bhUMDuM pariNAma) Ape tevuM che, vaLI bIjA paNa keTalAkanuM mana ajJAna (adha) rUpa kUvAmAM paDyuM che, paraMtu thoDA mANasanuM mana te vikAranA bhArathI rahita jJAnasAranA AzrayavALuM che. anuvAda : viSaya-tAve phaDaphaDe mana keInuM, vaLI anyanuM, viSa-vega mithyA udayamAM kutarkathI vyAkuLa thatuM; vairAgya jUThe jhUjhatA ke, haDakavA hAle gaNe, ajJAna kUpe bahu paDyA, zuci jJAnasAre ke jane. 14 jJAnamaMjarI - Azcarya che ke keTalAka jIvonAM mana iMdriyenI abhilASArUpa tAvathI lezita thayAM che; vaLI keTalAkanAM mana mithyAtvarUpa viSanA AvegAtvarA)ne udaye (kutarkathI) vyAkuLa thayA che, bIjA jenAM mana dukhagarbhita mehagarbhita vairAgyathI haDakavA hAlyAM samAna thayAM che, vaLI bIjA kuguruthI gheravAyelAnAM mana kuNAnarUpa kUvAmAM paDyAM che, vaLI indriyanA vikAranA bhArathI rahita, paramAtmasvarUpa(jJAnasAra)mAM DAkanAM ja mana vyApelAM che. A jagatamAM kharekhara, kAmavikArathI trAsa pAmelA, svarUpanA upagamAM cittane laya karanArA zuddha sAdhya dRSTivALA puruSa thoDA ja che. 14 pharI graMthanA abhyAsarUpa phaLane darzAve che -
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ 440 jJAnamaMjarI jAtodrekavivekatoraNatatau dhAvalyamAtanvati, hRdgehe samayocitaH prasarati sphItazca gItadhvaniH / pUrNAnaMdaghanasya kiM sahajayA tadabhAgya-bhaMgyA'bhavacaitadgraMthamiSAtkaragrahamahazcitraM caritrazriyaH // 15 // bhASArtha -atizaya vivekarUpa jyAM teraNamALA banI che, hadayarUpI ghara dheLAyuM che, avasarane yegya gItane vistRta ghera prasare che, te zuM te kAraNathI svabhAvasiddha (sahaja) bhAgya-racanAe A graMthanA miSe (bahAne) pUrNa AnaMdaghana (zuddha AtmA) sAthe cAritra lakSmIne pANigrahaNane kaI vicitra prakAre citra) mahotsava te nathI thayuM ? anuvAda - vivAha cAritra lakSmIne A graMtha miSe Adaryo? hRdaya ghara beLyuM, prasaMgacita gaurava vistaryo prabaLa viveka davajA patAkA teraNe TAMgyAM Ata, zI bhAgyaracanA sahaja bhAve pUrNAnaMdaghana-vara-kRti! 15 jJAnamaMjarI -A graMthane bahAne-jJAnasAra graMthanA abhyAsane bahAne jANe cAritra lakSamInA pANigrahaNa(lagna) ne mahotsava prasare che e sAra che. bAkIno artha potAnI meLe samajI levA jevuM che. 15 bhAvastomapavitragomayarasaiH 'sarvatra liptaiva bhUH, saMsiktA samatodakairatha pathinyastAvivekasrajaH / adhyAtmAmRtapUrNakAmakalazazcakretra zAstre puraH, pUrNAnaMdaghane puraM pravizati svIyaM kRtaM maMgalam // 16 // 1 fsava : sarvata: pAThAntara
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra 441 bhASArtha :-bhAvasamUharUpa pavitrakAmadhenunA chANanI gAra vaDe sarvatra bhUmi lIMpI che, samatA jaLa chAMTI che; vivekarU5 phUlamALAo mArga sthApI che, adhyAtmarUpa amRtathI bharela e (maMgalarU5) kAmakuMbha A zAstra svarUpe mokhare rAkhe che, te saccidAnaMda pUrNa brahmasvarUpa zuddha AtmAe batrIsa adhikAre (sarva jIve) apramAda-nagaramAM pisatAM pitAnuM ja maMgalika karyuM. anuvAda : bhAva-samUha zubha lIMpaNe lIpI badhI bhUmi ahIM, samatA jaLe sIMcI, alaMkRta mArga puSpa-vivekathI; kAmakuMbha bharyo pUro adhyAtma amRta nItaratAM, A graMtha pUrNAnaMdaghana maMgalarUpe pura pisatAM. 16 jJAnamaMjarI pUrNAnaMdaghana eTale zuddha AtmajJAna mahedaya (nirvANa apramattatA) nagaramAM jyAre praveza kare che te vakhate pite maMgala karyuM evuM vAkya che. anAdi saMsAramAM cAlyAM AvatAM mithyAtva, avirati, kaSAya ane garUpa cAra kAraNe vaDe saMgharelAM jJAnAvaraNAdi karmothI AvaraNa pAmelA anaMta paryAyavALA jIvane AtmasAdhananI prApti thaI nathI, tethI viSama roga, zeka Adi kAMTAthI bharelA, aMtarAyanA udayathI AhAra Adi ganI prApti jyAM na thavAthI aratinA saMtApathI baLatA, mahA vyasana (saMkaTo)rUpa hajAra siMha, vAghathI vyApelAM kupravacanane AdhAre vartanArA ADa avAjethI bhayaMkara, kudevarUpa vetAlanA trAsavALA, IndriyanA
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ 442 jJAnamaMjarI viSayemAM sukhabuddhirUpa brAMti nAmanI retImAM jaNAtA mRgajaLavALI bhUmivALA, ane strI-vilAsa Adi jherI jhADanI chAyAvALA mahA ghera jaMgalamAM, dhana AdinI tRSNAthI jenAM netro caMcaLa thaI rahyAM che, te prApta thAya tevI janAmAM dizAmUDha thaI rahelA, paribhramaNa karatA jIvane, kadAcita jagata upara upakAra karavAnA svabhAvavALA uttama vidyAdhara rUpa gurune saMga thaye. gurue paNa tene mArga bhUlele Amatema bhaTakate dIna, azaraNa jANIne Ama kahyuM - "he bhadra ! tane AnaMdanA kaMdarpa (mokSa) mahodaya nagarane mArga kahuM chuM te sAMbhaLa; jyAM sadAgama (salphAstra) rUpa sarevara tatvarUpa amRtathI bharelAM che, AcArya, upAdhyAya, nigraMtha muni Adi nagarajane che, samyapha darzana jJAna upaga vaDe nirdhAra thayelA mArgane vistAra che, vaLI jyAM kSamAdi dharma ane samyakatva Adi (thA Adi) guNasthAnake rUpa vizrAma bhUmie (visAmAM) che, svAdhyAya vidhi ane gIta saMgrahothI te mArga manahara che, tatvane anubhava tatvamAM ektA Adi zrama vinA mArga oLaMgavAnA upAya che, yama-niyama Adi ATha bheganAM aMgarUpa vAhane che, zrImadda ahaMta mahArAjAnI rAjanIti vaDe jyAMthI cAra ane Thaga lekone dUra karelA che, cAritranA AcAramAM kuzaLa sAmAyika Adi saMyama sthAnarUpa rahevAnI sArI jagAo (saMniveze) che, ane jyAM zraddhA ane dhAraNAthI nirdhArelA mekSa (siddhi) pura jatAM aDacaNa na Ave tevI anukULatAe vALe ratatraya lakSaNa mekSamArga che, te mArge te pravartaka te ATha karmarUpa zatrusamUhane kSaya karIne, nirmaLa AnaMdathI
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra 443 zuddha, avyAbAdha, pharIthI saMsAramAM janmavuM na paDe tevA prasiddha, anaMta-jJAna-darzanathI pUrNa parama kahevAtA, amUrta asaMga, rogarahita nirvANa nagarane bAdhArahitapaNe tuM dekhIza." te bhavya jIve zramaNa AdinI sahAyathI te mArga aMgIkAra karyo, pachI gurue paNa tene bhAthA samAna jJAnasAranuM dAna dIdhuM, te yathArtha upadezanuM mULa che; zuddha anubhavanA AsvAdathI vadhAre madhura rasavALuM samatA rasarUpI zItaLa jaLa paNa ApyuM, tethI mArga oLaMgavAthI nirvikalpa dazA pratye pravaryo. mATe parama bhAthA samAna jJAnasAra, mokSamArge janArAe, sukha TakAvavA arthe abhyAsa karavA gya che. tene ghaNA kALa sudhI kSaya na thAya te kAraNe ane tenA rasanI vRddhi karavA A TIkA karI che. tatvArthasUtra, vizeSa Avazyaka, dharma saMgrahaNI, karmaprakRti Adi graMthanA AlaMbana vaDe meM devacaMdra svaparanA upakAra arthe tatvabedhinI' nAme TIkA lakhI te yAvacaMdradivAkarI (caMdra sUrya Take tyAM sudhI) lAMbe kALa AnaMda arpe. vaLI AmAM svamati doSathI bhUlavALuM kaMI meM kahyuM hoya te, paropakAranA bhAre namra banelA kuzaLa puruSe zuddha kare; kAraNa ke saMta guNa grahaNa karanArA ja hoya che, paNa kharekhara adekhA nathI hotA. tethI sapuruSane atyaMta AnaMda ja ApanArI A TIkA samApta thaI. 16 1 rahasya jaNAvanArI.
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazasti ahIM sUtrakAra zrImadda yazavijaya upAdhyAya, nyAyAcArya, vAgyAdI, labdhapara (sarasvatI pAsethI varadAna pAmelA) durvAdInA madarUpa vAdaLAMnA samUhane dUra karanAra pavananI upamAne megya che temanI prazasti : gacche zrIvijayAdideva-suguroH svacche guNAnAM gaNaiH prauDhiM prauDhimadhAmnijItavijayaprAjJAH parAmaiyaruH / tAtAmRta nathavidhinayAjJottamanAM ziza: zrImannyAyavizAradasya kRtinAmeSA kRtiH prItaye // 1 // bhASArtha - sadguru zrI vijayadeva Adi AcAryonA guNenA samUhathI svaccha (nirmaLa) ane atyaMta yazasvI gacchamAM jitavijaya vidvAna mahA mahimAne vistAra pAmyA che, temanI sAthe tIrthane bhAra upADanAra vidvAnemAM uttama niyavijaya nAme prajJAvaMta puruSa thayA, temanA ziSya zrImad nyAya vizArada (yazavijaya)nI A kRti (graMtha) mahA bhAgyazALI puruSane prasanna kare (pasaMda paDo) 1 anuvAda:- vijaya deva sugurune je gaccha svaccha guNe bhale, jitavijaya sAthe nayavijaya vidvAnanA guNa sAMbhaLe; tenA suziSya thazovijaya je "nyAyavizArada' nAmathI, vikhyAta, yAce sujana prIti jJAnasAra-sukAmathI. 1
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazasti 445 jJAnamaMjarI - zrI vijayadeva' sUrivaranA gacchamAM zrI "jitavijaya vidvAna thayA, temanA samakAlIna (sAtIrthya dhara) zrI "nayavijya vidvAna thayA, temanA ziSya zrImad "yazavijaya upAdhyAya" nyAya vizArade "jJAnasAra" nAmane A graMtha race che. batrIsa aSTaka pramANu graMtha sUtrarUpe che. vaLI tenI TIkA zuddha mArgadarzaka zrI kharatara gacchanA sad upAdhyAya zrI dIpacaMdranA ziSya devacaMdra gaNie "jJAnamaMjarI" nAmanI karI che. e ja kalyANa bAlA-lAlA-ponavabAlabodho nyAyaM kiMtu nyAyamAlAsudhaudhaH / AsvAdyainaM mohahAlAhalAya, 'jvAlAzAMte/vizAlA bhavantu // 2 // bhASArtha - keI kahe ke A (leka bhASAmAM lakhele) bAlabadha (bhASArtha bAlAvabodha) bAlakanI lALa cATavA je (mULa saMskRtanI khUbI sAthe sarakhAvatAM) che, te te nyAya(ThIka) che, paraMtu nyAya mALArUpa amRtanA heja je che; jeNe meharUpI halAhala jhera pIdhuM che tene mehavikAra (aniSTa) nI lahere zamAvavA A (bAlAvabAgha) amRta samAna che. tene rasa cAkhIne mehanI javAlA zAMta thavAthI tame vizALa buddhivALA thAo. 2 anuvAda:bALa-lALa samAna paNa A badha amRta dhAraze; te nyAyamALA durita haratI mehaviSa nivAraze. 2 1 phuritazamane vizeSa pATha che.
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ 446 jJAnamaMjarI AtanvAnA bhAratI bhAratItastulyAvezA saMskRte prAkRte vA / zuktisUktiyuktimuktAphalAnAM bhASAbhedo naiva khedonmukhaHsyAt // 3 // bhASArtha - eka bhASA uparathI bIjI bhASAmAM sarakhe sarakho bhAva lAvatAM bhale saMskRta hoya ke prAkRta hoya te paNa bheda paDatuM nathI; (eka bIbA uparathI aneka AkAra tevA ja thAya che tema) chIpa rUpI suvAkyomAM yukti (anumAna Adi)rUpa motI tenAM te ja che, mAtra bhASA bheda che tethI kheda pAmavA gya nathI. 3 anuvAda :gIrvANa-vANI gurjarI rRpa veSamAM samatA dhare, suvAkaya-chIpa viSe rahelAM yukti-motI nahi phare. 3 sUrajItanayazAMti-dAsa-hRnmodakAraNavinodataH kRtaH / AtmabodhadhRtavizramaH zramaH zrIyazovijayavAcakairayam // 4 // bhASArtha -sUrajInA putra zAMtidAsanA hRdayamAM pramoda (vizeSa AnaMda) thavA mATe zrI yazovijya upAdhyAye AtmajJAnamAM visAmo mAnI A vinedapUrvaka zrama (bAladha TIkA lakhavAne parizrama) uThAvyo che. anuvAda :- sUrajIne putra zAMtidAsa, tenA hadayanAAnaMda kAje, Atmabodhe citta thAka jaNAya nA vAcakazrI jazavijayanI vinedarRpa racanA banI; e prema-zrama pUre thaye, karuNa gaNuM prabhujI taNI. 4 iti zrI jJAnasAra granthaTabArtha saMpUrNa
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazasti 447 (utAro karyo) lipikRta saM. 1768 varSe caitra suda 15 guruvAra sakala paMDitanI sabhArUpa strInA kapALa para cAMdalA samAna bhatA paMDita zrI yazavijaya gaNi, paMDita zrI jinavijayagaNi ziSya paM. zrI saubhAgyavijyagaNie satIrthya (samakAlIna) gaNi rUpaviyanI vAcanA mATe e bhaMga. kacchadezanA keDAya gAme zrAvaka jIvarAje pitAne bhaNavA mATe vi. saM. 164mAM zrAvaka hemarAjakRta dharmasarA (zALA) mAM nakala karI che name ratatrayAya. TIkAkAra zrI devacaMdrajI kRta sva-prazasti :namaH syAdvAdarUpAya, sarvajJAya mahAtmane / devendradvaMdavandyAya vIrAya vIgatAraye // 1 // zrIgautamAd jJAnadharA munIzA, devadhiparyaMtamameyabodhAH / teSAM suvaMze varabhAskarAbhaH, zrIvardhamAno munirAG babhUva // 2 // saMvegaraMgazAlA-graMthArthakathanasUtradharatulyaH / sUrijinezvarAkhyaH, siddhividhisAdhane dhIraH / / 3 / / tacchiSyA jinacaMdrAkhyAH sUrayAguNabhUrayaH / tacchiSyAbhayadevAryA gacche kharatarezvarAH // 4 // yena navAMgI vRttirUpapAti sopAMgavattivistAraH / vidadhe paJcAzakAdi vRttiryAbodhavRddhi karA // 5 // tatpaTTe jinavallabha-sUri jinadattasUrayo'bhUvan / paTTAnukramabhAnurjAto jinakuzalasUriguruH // 6 / / teSAM vaMze jAtoguNamaNiratnAkaro mahAbhAgyaH / kalikAlapaMkamagnaoNllokAnnistAraNe dhIraH // 7 //
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ 448 jJAnamaMjarI zrImajjinacandrAhvaH sUrinavyAkadIdhitipratApaH / tasyAvadAtasaMkhyA, gaNyate no surAdhIzaH // 8 // tacchiSyaH pAThakAH zrImatpuNyapradhAnasaMjJitAH / sumateH sAgarAH ziSyAsteSAM vidyAvizAradAH / / 6 / / tacchiSyAH sAdhuraMgAkhyA, rAjasArAH supAThakAH / sarvadarzanazAstrArtha-tattvadezanatatparAH // 10 // tacchiSyA jJAnadharmAkhyAH pAThakAH paramottamAH / jainAgamarahasyArtha-dAyakA guNanAyakAH // 11 // teSAM ziSyA mahApuNya-kAryasaMsAdhanodyatAH / pAThakA dIpacandrAkhyAH ziSyavargasamanvitAH // 12 // yena zatrujaye tIrthe, kuMthunAthArhataH punaH / caityasamavasaraNe, pratiSThA vihitA varAH // 13 // caturmukhe somajitA kRte yaH pUrNatAM vyadhAt / pratiSThAnakabiMbAnAM cakrasiddhAcale girau // 14 // ahammadAvAdamadhye sahastraphaNAdyanekabiMbAnAm / caityAnAM ca pratiSThAM cakAra yo dharmavRddhaye // 15 // tacchiSyeNa svabodhArtha, devacaMdreNa dhImatA / vyAkhyAtA sugamA zuddhA, TIkeyaM tattvabodhinI // 16 // syAdvAdasya rahasyAnAM jJAnAllabdhodayena ca / devacaMdreNa bodhArtha, suTIkeyaM vinirmitA // 17 / / saMvadrasanidhijaladhi, candramite kAtike site pakSe / paMcamyAM navyapure, kRteyaM jJAnamaJjarI // 18 //
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazasti 449 vAcanAt paThanAdasyA, yo lAbho me samAgataH / tenAhaM bhavyasaMghazca bhavatAM dharmasAdhakaH / / 19 / / jayatu jinarAjasya zAsanaM duHkhanAzanam / jJAnAnaMdavilAsADhayaM sarvasaMpadvivardhanam / / 20 / / maMgalaM bhagavAn vIro, maMgalaM gautamaH prabhuH / maMgalaM sthUlabhadrAdyA, jaina-dharmo'stu maMgalam // 21 // iti zrIjJAnasAraTIkA jJAnamaMjarI saMpUrNA / - zrI zu mUyAta ! bhASArtha - denA iMdronA samUha vaDe pUjya, zatru rahita, syAvAdasvarUpa, sarvajJa, mahAtmA vIrane namaskAra ho ! 1 zrI gautamathI devadviparyaMta agAdha jJAnavALA jJAnI munIndro thayA, temanA uttama vaMzamAM suMdara sUryanA prakAza sarakhA zrI vardhamAna munirAja thayA. 2 saMveganA raMganA dhAmarUpa graMthenA artha kahevAmAM sUtradhara (AnaMdapUrvaka kahenAra) samAna jinezvara nAmanA sUri siddhi (mekSa) vidhi sAdhavAmAM dhIra hatA. 3 temanA ziSya jinacaMdrasUri ghaNA guNavaMta hatA. temanA ziSya Arya abhayadeva kharataragacchanA nAyaka thayA. 4 temaNe nava aMga (bAra aMgamAMnAM nava aMga zA) nI vRtti (TIkA) racI, upAMganI vRttine vistAra karyo tathA bodhanI vRddhi karanAra paMcAzaka Adi vRtti racI. 5 temanI pATe jinavallabhasUri jinadattasUri thayA te 29
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ 450 jJAnamaMjarI pATe anukrame je AcAryo thayA temAM sUrya samAna jinakuzaLa sUri moTA thayA. 6 temanA vaMzamAM zrImad jinacaMdra nAmanA sUri, guNarUpa ratnanI khANa samAna, mahAbhAgya, kalikALarUpa kAdavamAM kaLI gayelA lokone uddhAravAmAM dhIra ane navA sUryanAM kiraNa samAna pratApI thayA; temanA zuddha guNonI gaNatarI iMdro vaDe paNa gaNI zakAI nathI. 7-8 temanA ziSya zrImad puNyapradhAna pAThaka ane temanA ziSya sumatisAgara vidyAmAM kuzaLa thayA. 9 temanA ziSya sAdhuraMga nAmanA ane rAjasAra pAThaka nAme thayA; te sarva darzanenAM zAstronA artha tathA rahasya darzAvavAmAM tatpara hatA. 10 temanA ziSya jJAnadharma pAThaka uttama thayA, te jaina AgamanA rahasyarUpa artha jaNAvanAra guNanAyaka hatA. 11 temanA ziSya dIpacaMda pAThaka thayA te pitAnA ziSya sahita mahApuNya kAryo sAdhavAmAM tatpara hatA. temaNe zatrujaya tIrtha para kuMthunAtha bhagavAnanA derAsaramAM samavasaraNamAM uttama pratiSThA karI. 12-13 samajita karelI caturmukhajInI pUrNatA karI ane siddhAcala parvata upara ghaNAM bibenI temaNe pratiSThA karI. 14 sahastraphaNA pArzvanAtha Adi aneka biMbanI ane caityenI pratiSThA dharmavRddhi arthe amadAvAdamAM temaNe karI. 15 temanA ziSya paMDita devacaMdra pitAne bodha thavA arthe A sugama, zuddha, taravadhinI TIkA lakhI. 16
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazasti 451 svAduvAdanAM rahasyonA jJAnathI ane prApta udayathI devacaMdra jJAna-arthe A suTIkA racI. 17 saMvat 176nA kArtika suda pAMcame navyapuramAM A jJAnamaMjarI jJAnapaMcamIe pUrNa thaI. 18 tenA vAcanathI, bhaNavAthI, je lAbha mane thayuM che, tene laIne huM ane bhavya saMgha dharmanA sAdhanArA thaIe. 19 duHkhene nAza karanAra, jJAna ane AnaMdanA vilAsathI bharapUra ane sarva saMpattinI vRddhi karanAra jinarAjanuM zAsana jayavaMta vata. 20 vIra bhagavAna maMgala svarUpa che, gautama prabhu maMgala svarUpa che, sthUlibhadra Adi munivare maMgala svarUpa che ane jainadharma sarvane maMgalarUpa he! 21 A zAnasAranI TIkA "jJAnamaMjarI' saMpUrNa thaI. - akilazrI devacaMdrajI kRta prazastine anuvAda: (harigIta) namuM svAduvAda svarUpa je sarvajJa ne vitarAga che, devendragaNa paNa pUjatA jene, arihana vIra te, gautama thakI devaddhi sudhInA jJAnavaMta muni ghaNA, te vaMzamAM zrI vardhamAna muni thayA sUri ravi samA. 1 saMvega raMga sahita graMtha taNA kahe arthe pheMDA, sUri jinezvara nAmanA siddhi-vidhi mAMhIM khaDA
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ 452 jJAnamaMjarI darzana- cala sAdhu nA vakhANavA jinacaMdra ziSya sUri thayA guru abhayadeva taNA mahA e svAma kharataragacchanA, karNo navAMgI vRttina. 2 paMcAzakAda vRttithI varSo bAdha vRddhi je kare, te abhayadevanI pATa para sUri jinavallabha pada vare, pacha jinadatta sUri thayA, jinakuzaLa sUri te kame, te vaMzamAM jinacaMdra sUri pratApe ravi atikrama. 3 kaLikALa pake je kanyA te lekane uddhAravA, mahA bhAgya zrImad jinacaMdra kaTibaddha thatA havA ziSya puNya pradhAna pAThaka, sumati ziSya vakhANavA, temanA paNa ziSya sAdhuraMga nAme jANavA. 4 sarva darzanazAstrane je jANIne upadezatA, zrI rAjAra pachI thayA pAThaka banIne bedhatA; jaina dharma-rahasya samajAve vaLI guNa jJAna je, jJAnadharma sunAmathI pAThaka paNe prakhyAta te. 5 temanA suziSya pAThaka dIpacaMdra virAjatA, ziSya sahita satkAryamAM je nitya udhama dhAratA tIrtha zatruMjaya pare jina biba kuMthunAthanuM samavasaraNa saha pratiSThApita dIpacaMdra-suhAthazuM. 6 aneka bibanI pratiSThA karI siddhagiri para temaNe, sahastraphaNAdi bibanI karI amadAvAda jemaNe; temanA suziSya paMDita devacaMdre A racI, tattvabodhI sugama TIkA, syAddavAda vicArathI. 7 saMvat sattara se upara chanuM prathama ja paMcamI, navyapure pUrI kIdhI TIkA A jJAna-maMjarI,
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazasti 453 nija bodha kAje e karI tethI maLe je lAbha te, vAMce, bhaNe je dharma-sAdhaka temane paNa he bhale. 8 jayavaMta jinazAsana thaje je dukhanAzana nitya che, jJAna ne AnaMdanA vilAsanI saMpatti te, maMgala mahArvIra deva che, maMgala zrImad gautama guru, maMgala svarUpa bahu zrutajJAnI, jaina dharma maMgala pU. 9 anuvAdaka uddagAra ? zItaLa zazIkara kAMtisama sabadha ura ajavALa, jaga-kalpanAnI jALane chUpa che je bALa; kalpataru sama saddaguru zrI rAjacaMdra ahe! ahe! kaLikALanI du:kha-jhALa cheDI vRtti tama caraNe vahe ! 1 pratyakSa upakArI prabhu, ama bALanA gepALa, o ! mAtA kahuM? trAtA kahuM? anupama chatAM rakhavALa che; laghurAja svAmI premasaha vaMdana hajAre vAra che ! akiMcana arpI zakuM chuM? bhAva arpaNa-sAra ha! 2 nathI nAtha, jagamAM sAra kaI, sAra sadguru pyAra che, prabhu premanA avatAra, ati upakAra Apa apAra che; vALyA vaLe nahi raMkathI, dananAtha, kikara zuM kare? nispRhatA Agraha vinAnI, laghutA vasI rahIM kare. 3 smRti ApanI sabhAva prere, AtmarUpa ja Ape che, bhakti vinA bhALI zakuM zuM? aMdha bodha vinA pratye! zraddhA sakhI sAkSI pUre, tuja ceAga bhavahAraka ahe! kRtakRtyatAne hetu te, te vRtti prabhu-bhAve vahe! 4
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI 454 anuvAda preraka pramukha jana sau bhaktirAgI rAjanA, suNI ke bhaNI A aSTaka guru-guNa jANe sajajanA! guru guNa gAo, nitya dhyAve, dAsanI e yAcanA, guNa-khANa bana, de vamI, pite bane gatakAmanA. 5 deharo ogaNIse corANunI aSADI navamI suda budhavAre pUro thayo anuvAda aviruddha. 6 tA. 6-7-1938. saMvata 1 4 aSADa suda 9 budhavAra. zAMtiH zAMtiH zAMtiH
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 39 98 107. 110 zuddhipatraka lITI azuddha svarUpamaya tigicchabba tapaHzAla viSaSAdapAH visuIhu~ti sarvavirata nityasmRtyA 7 SaDUrasa AzAtAnA 8 gva iva chellI 5 ane rano nirvANa 20. madamaya bhayane tyAganArA 11 kone bALavAthI 2 carmacakSubhRtaH 13 nididhyAnasana saMgrahanaya (brahmacarya 8 tevI - 14 Atma 23 te iMdriyonI vyAkhyAnamAM je yogI zuddha svasvarUpamaya tigicchanva tapaHzIla viSapAdapAH visuIyA huMti sarvavirati nityasmRtyA vasa azAtAnA evaM eva ane parano nirvANaka madhyama bhayathI tyAga karanArA lokone baLavAthI carmacakSurbhataH nididhyAsana saMgrahanaye (brahmacarya) tethI AtmA 112 139 150 158 183 232 304 326 331 332 333 334 336 346 385 387 399 402 408 2 18 2 A * - 414 my b iMdriyonA viSayonI vyAkhyAmAM 28 je yogI 428
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
_
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ lekhaka paricaya : janma tithi : 29 jUna, 1935 zikSA : ema.e. (saMskRta, hiMdI) bI.eDa., pI-eca. DI. bhASAvid : pAli, saMskRta, prAkRta, mAgadhI, gujarAtI, hindI evaM aMgrejI kAryakSetra : rAjabhASA samparka adhikArI, sirohI jilaa| sadasya-prAkRta vidyA vikAsa samiti, ahamadAbAda / adhyakSa-saMvAda, sirohii| danidezaka-ajitanAtha zodha saMsthAna tathA prAcArya suzIla sUri jJAna mandira, DaoN. sohanalAla paTanI sirohii| kAryakAriNI sadasya bhAratIya reDakrAsa, , sirohI / sadasya-jilA aspatAla vikAsa samiti, sirohii| menajiMga TrasTI va saMsthApaka-sirohI ceriTebala TrasTa, sirohI / saMsthApaka jaina rilIpha sosAyaTI, sirohii| AjIvana sadasya- bhAratIya itihAsa pariSad / sammAna : 1967 meM rASTrIya zaikSaNika anusandhAna pariSad, dillI dvArA 'vartanI zikSA para rASTrIya puraskAra se puraskRta / rAjasthAnI yuvA maMca, bambaI dvArA san 1977 meM 'marudhara gaurava' kI upAdhi se sammAnita / sirohI evaM jAlaura jiloM ke madrAsa pravAsI rAjasthAniyoM dvArA san 1978 meM sammAnita / sirohI samAja, bambaI dvArA san 1981 meM sArvajanika abhinandana / / katitva : vividha viSayoM se sambandhita lagabhaga 30 zodha nibandha / prakAzita pustakeM--sirohI darzana, hamArI hindI, hastikuNDI kA itihAsa, nAmadeva kRSNadAsa graMthAvalI, jIrAvala darzana, AbUkSetra ke AdivAsI, zrI arhad giitaa| gujarAtI se anUdita pustakeM-parameSThI namaskAra, mahAmaMtra kI anuprekSA, jainadharma paricaya, zrImad rAjacandra jiivnklaa| prakAzanAdhIna-vasantagar3ha zailI kI dhAtu pratimAe~, sirohI citrazailI, varSA vijJAna / vizeSa : DaoN. paTanI ke nijI saMgrahAlaya meM 1300 se adhika hastalikhita pratiyAM tathA sirohI zailI kI durlabha chaviyAM (citra) saMgRhIta haiN| - samprati, DaoN. paTanI rAjakIya mahAvidyAlaya sirohI ke hindI vibhAga meM adhyApanarata haiN| prakAzaka