________________
૦૨
પાતંજલ યોગસૂત્ર ભાગ-૨ | વિભૂતિપાદ | સૂત્ર-૪૪, ૪૫-૪૬ છે અને જે અપવર્ગસંપાદનશક્તિ છે, તેમાં ધારણા, ધ્યાન અને સમાધિવિષયક યત્ન કરે તો અર્થવત્ત્વઅવસ્થામાં સંયમ કરવાથી ભૂતોનો જય થાય છે.
આ રીતે ક્રમથી પાંચે ભૂતોની અવસ્થાવિશેષમાં સંયમ કરે ત્યારે યોગીને પાંચે ભૂતોના જયની પ્રાપ્તિ થાય છે. તેથી જેમ વાછરડો ગાયને અનુસરે છે તેમ ભૂતપ્રકૃતિઓ યોગીના સંકલ્પને मनुस२नारी भने छ. ||3-४४|| अवतरशिक्षा:
तस्यैव भूतजयस्य फलमाह - અવતરણિતાર્થ :
તે જ ભૂતાના ફળને કહે છે – सूत्र:
ततोऽणिमादिप्रादुर्भाव: कायसम्पत् तद्धर्मानभिघातश्च ॥३-४५॥ सूत्रार्थ :
તેનાથી ભૂતના ભયથી, અણિમાદિનો પ્રાદુર્ભાવ, કાયસંપત અને તેના ઘર્મનો मनभिधातायाना धोनो मनभिघात, थाय छे. ॥3-४५|| टी : ___ 'तत इति'-अणिमा परमाणुरूपतापत्तिः, महिमा महत्त्वम्, लघिमा तूलपिण्डवल्लघुत्वप्राप्तिः, गरिमा गुरुत्वम्, प्राप्तिरङ्गुल्यग्रेण चन्द्रादिस्पर्शनशक्तिः, प्राकाम्यमिच्छानभिघातः, शरीरान्तःकरणेश्वरत्वमीशित्वम्, सर्वत्र प्रभविष्णुता वशित्वं, सर्वाण्येव भूतानि अनुगामित्वात्तदुक्तं नातिक्रामन्ति, यत्रकामावसायो यस्मिन्विषयेऽस्य काम इच्छा भवति तस्मिन्विषये योगिनो व्यवसायो भवति, तं विषयं स्वीकारद्वारेणाभिलाषसमाप्तिपर्यन्तं नयन्तीत्यर्थः त एतेऽणिमाद्याः समाध्युपयोगिनो भूतजयाद्योगिनः प्रादुर्भवन्ति, यथा परमाणुत्वं प्राप्तो वज्रादीनामप्यन्तः प्रविशति, एवं सर्वत्र योज्यम्, त एतेऽणिमादयोऽष्टौ गुणा महासिद्धय उच्यन्ते, कायसंपद्वक्ष्यमाणा तां प्राप्नोति, तद्धर्मानभिघातश्च तस्य कायस्य ये धर्मा रूपादयस्तेषामनभिघातो नाशो न कुतश्चिद्भवति, नास्य रूपमग्निर्दहति न वायुः शोषयतीत्यादि योज्यम् ॥३-४५।।
टीवार्थ:
अणिमा .... योज्यम् ॥ ५२माए ३५तानी प्राप्ति महिमा, महत्व महिमा, तूचना-३ना, पिनी
