________________
પ્રવચન નં. ૪
જોડાય છે પણ જીવ જોડાતો નથી.
હવે એ જ્યારે પરિણામ કર્મના ઉદયમાં જોડાય છે, સત્તામાં હતા કર્મ ઉદયમાં આવે છે. સ્વભાવને ભૂલીને અજ્ઞાની પ્રાણી કર્મના ઉદયમાં જોડાય છે, કર્મના ઉદયમાં જોડાતા શુભાશુભભાવ પણ પર્યાયમાં થાય છે અને શુભાશુભ ભાવના નિમિત્તે નવા કર્મનો બંધ પણ થાય છે. આવો ચકરાવો હોવા છતાં પણ, ભગવાન આત્મા શુભાશુભરૂપે થતો નથી.
ફરીને, થોડી વાત સૂક્ષ્મ છે સમજવા જેવી છે. સંસારની રચના જ્યારે થઈ રહી છે સંસારની રચના થઈ રહી છે, જ્ઞાયક સ્વભાવની બહારમાં, જ્ઞાયકમાં સંસારની રચના નથી. શુદ્ધાત્મામાં સંસાર નથી. શુદ્ધ આત્મા કર્મ બંધમાં નિમિત્ત કારણ થતો નથી. અને જ્ઞાયકભાવ કર્મના ઉદયમાં જોડાતો નથી. અને જ્ઞાયકભાવ શુભાશુભરૂપે થતો નથી અને જ્ઞાયકભાવ નવા કર્મના બંધનું નિમિત્ત કારણ પણ થતો નથી. આવા ચકરાવાના કાળમાં પણ જ્ઞાયક, એ નિજ પરમાત્મ દ્રવ્ય જે છે. આ દૃષ્ટિમાં લેવા જેવી આ વાત છે. કર્મ છે, ઉદય છે, શુભાશુભભાવ થાય છે, નવા કર્મ બંધાય છે. ભલે હો. પણ સર્વ અવસ્થાને વિષે ન્યારો જણાય છે. આહાહા ! એ રૂપે થતો નથી. નિજ ભાવને છોડે નહીં અને પરભાવને ગ્રહે નહી. એ ઉપરથી વાત કહી. હવે શાસ્ત્રના આધારથી વાત કરે છે.
૫૧
દ્રવ્યના સ્વભાવની અપેક્ષાથી જોવામાં આવે તો ત્રિકાળી સામાન્ય ચિદાનંદ આત્મા, g શુદ્ધ આત્મા છે એની અપેક્ષાથી જોવામાં આવે તો, એની શું સ્થિતિ રહી જાય છે અને પરિણામમાં શું સ્થિતિ થઈ જાય છે. અને પરિણામમાં સ્થિતિ થવા છતાં, આત્મા કેવો રહી જાય છે. અલૌકિક વાત છે. આહાહા ! પરિણામની સ્થિતિનું જ્ઞાન કરાવે છે. કર્મના ઉદયનું જ્ઞાન કરાવે, નવા કર્મ બંધાય એનું જ્ઞાન કરાવે, બંધમાં શુભાશુભ ભાવ નિમિત્ત થાય એનું જ્ઞાન કરાવે, તો પણ શુભાશુભરૂપે થતો નથી.
છઠ્ઠી ગાથા તો આખા સમયસારનો સાર છે. ૪૧૫ ગાથાનો સાર છે. છઠ્ઠીના લેખ. આ છઠ્ઠીના લેખ છે. એમાં આ શાસ્ત્રમાં કુંદકુંદ ભગવાનનો ફોટો છે, ઈ ફોટામાં છઠ્ઠી ગાથા લખી છે. ફોટો જે છે ને, આમાં છે કે નહીં ઈ ખબર નથી મને. જોવો. કુંદકુંદ આચાર્ય ભગવાનનો ફોટો છે, આ સમયસાર, કુંદકુંદઆચાર્ય ભગવાનની કૃતિ છે. એ કુંદકુંદઆચાર્ય ભગવાને તાડપત્રમાં સમયસાર લખવાની શરૂઆત કરી. ઈ સમયસાર ક્યાંથી શરૂ થાય છે કે ‘‘ણ વિ અપમતો પમતો જાણ દો દુજો ભાવો'' એ આમાં ઝીણા અક્ષરથી લખેલું છે. જરા જો, તો આ તાલપત્ર પણ દેખાય છે અને તાલપત્રમાં કુંદકુંદ આચાર્ય ભગવાન શું લખવાની શરૂઆત કરે છે એ પણ દેખાય છે. ‘‘ણ વિ હો દિ’’ આમાં વંચાય છે. આહાહા ! સમયસારની શરૂઆત છઠ્ઠી ગાથાથી અને પૂર્ણતા પણ છઠ્ઠી ગાથામાં છે. પછી વિસ્તાર
