________________
પ્રવચન નં. ૨૪
૩૧૫
દર્શાવ્યો છે ? કે નિષેધ કરવા માટે. એમ ને એમ નિષેધ નહીં થાય. નિશ્ચયનય વડે નિષેધ થાશે. એમ ને એમ અદ્ધરથી તું કહે કે રાગ મારામાં નથી, રાગ પુદ્ગલનાં પરિણામ છે ને દુ:ખ મારામાં નથી. એલા પણ સુખ સ્વભાવી આત્માને જોયા વગર દુઃખ મારામાં નથી. શું અદ્ધરથી વાત કરશ. પહેલાં અંદર જોને. આહાહા !
શુભાશુભભાવો તેમના સ્વભાવે પરિણમતો નથી જ્ઞાયકભાવ. એ જડભાવ કહ્યો શુભાશુભભાવને. આમાં લખ્યું છે હો જયચંદ પંડિતનું છે આ કરેલું. આ કાંઈ હિમતભાઈનું કરેલું નથી. એનો અનુવાદ કરેલો છે એનું ગુજરાતી છે આ. જ્ઞાયકભાવથી જડભાવરૂપે થતો નથી. જડ કેમ કહ્યો શુભાશુભભાવને ? કે પોતાને જાણતો નથી ને પરને પણ જાણતો નથી. આંધળો છે શુભાશુભભાવ. આહાહા ! આકુળતાને ઉત્પન્ન કરનારા છે શુભાશુભભાવ. ભાઈ ! એ આત્મા, ભગવાન આત્મા ! દયાના પરિણામ થાય ખરા, સાંભળવાના પરિણામ, દેશનાલબ્ધિના પરિણામ સાંભળે ઈન્દ્રિયજ્ઞાન, આત્મા સાંભળતો નથી. એ ધ્યાન રાખજો.
આ તો પર્યુષણ પર્વ છે ને. તો ઊંચો માલ હોય ને. હવે ઘણું સાંભળ્યું, બધું આવી ગયું. નથી આવી ગયું એમ નહીં. બધું આવી ગયું. હવે પછી આયુષ્ય ઓછું થતું જાય એમ ત્વરાએ કામ કરવું જોઈએ ને.
જ્ઞાયકભાવથી જડભાવ રૂપે થતો નથી. જડભાવ કહ્યા શુભાશુભભાવને, એને તું ધર્મ માનશ. શુભભાવ કરીએ કે દયા, દાન, કરુણા, કોમળતા, જાત્રા, ભક્તિ. ભાઈ ! હોય. જ્ઞાનીને પણ શુભભાવ આવે છે પણ એ શુભભાવને પોતાનો સ્વભાવ માનતો નથી. અને એ ધર્મનું સાધન માનતો નથી. અરે પરંપરા તો કહો, તો કહે ના એમ છે નહીં. એમ છે નહીં. રાગ પરંપરાએ રાગ કરતાં કરતાં વીતરાગભાવ પ્રગટ થાય એમ છે નહીં બાપુ. તેથી પ્રમત્ત પણ નથી અને અપ્રમત્ત પણ નથી.
તે જ, હવે કહે છે, તે જ, એવું શાયકનું સ્વરૂપ તે જ, સમસ્ત અન્યદ્રવ્યના ભાવોથી ભિન્નપણે ઉપાસવામાં આવતો શુદ્ધ કહેવાય છે. આ લીટીમાં મર્મ છે થોડો. પોતાના પરિણામમાં રાગ થાય છે, એનાથી ભિન્ન પડીને આત્માનો અનુભવ કરવો એમ નથી કહ્યું. નૈમિત્તિક ભાવ થાય ને નિમિત્ત ઓલું કર્મનો ઉદય. અહીંયા નૈમિત્તિક એ પરભાવ કહેવાય. એ પરદ્રવ્યનો ભાવ કહેવાય. એનાથી ભિન્ન આત્માની ઉપાસના કરવી એમ ન કહ્યું. પણ સમસ્ત અન્ય દ્રવ્યના ભાવોથી, આ રાગ, દ્વેષ, ગુણસ્થાન, માર્ગણાસ્થાન બધા અન્ય દ્રવ્યના ભાવો છે. એટલે કે એમાં તું જોડાઈશમાં, એની સત્તામાં છે.
રાગ બે જગ્યાએ થાય, થાય ત્યાં સુધી બે જગ્યાએ થાય છે. સંજ્ઞ, અસંજ્ઞ આસ્ત્રવ બે
