________________
પ્રવચન નં. ૨૯
૩૮૧ સમ્યગ્દષ્ટિને પણ આશ્ચર્ય થાય છે આવો આનંદ થાય છે ત્યારે, આ..હા..હા..આવો આનંદ, અપૂર્વ અનંતકાળથી મને નહિં આવેલો આનંદ આજે સ્વાદ આવી ગયો. ભવનો અંત થઈ ગયો. એમ શાસ્ત્રકાર લખે છે કે સમ્યગ્દષ્ટિને પણ આશ્ચર્ય થાય કે, ઓહો! આવું મારું સ્વરૂપ. આવી વસ્તુ છે. એવા આત્માને જ્યારે જાણે છે ત્યારે એને ભવનો અંત આવી જાય છે. ભવ નથી એ પહેલું આવી જાય છે અનુભવ પહેલાં ઘણાંને કોઈ કોઈને, અને પછી ભવનો અંત થઈ જાય છે.
શું કહે છે, કે કર્તાકર્મનું અનન્યપણું આ અપરિણામી પ્લસ પરિણામી. અપરિણામી એટલે દૃષ્ટિનો વિષય અને પરિણામી એટલે પોતે પોતાને જાણે છે, જાણવારૂપે પરિણમે છે તે કર્તા અને પોતાને જાણ્યો આત્માએ, પર્યાયને ન જાણી. આખો આત્મા પરિણામી આત્મા કર્તા અને પરિણામી આત્મા કર્મ. અપરિણામી તો ધ્યેય છે સુરક્ષિત રહી જાય છે.
કર્તા કર્મ ક્રિયા ભેદ નહિ ભાસતું હૈ અકર્તૃત્વ શક્તિ અખંડ રીતી ધરે ઈ હૈ યાહી કે ગવેષી જ્ઞાનમાંહી લખી લિજે. યાહી કી લખની મેં અનંતસુખ ભર્યો હૈ'
અંતરમાં લખી લે, તો કામ તારું થઈ જશે. એક શ્લોક છે આખો, મારા શાસ્ત્રમાં છે. (અધ્યાત્મ પંચસંગ્રહમાં)
કર્તાકર્મક્રિયા ભેદ નહી ભાસતું હૈ, એ અકૃર્તત્વશક્તિ અખંડ રીતી ધરે છે. જ્યારે પોતે પોતાને જાણવારૂપે પરિણામે છે અને પરિણમી આત્મા કર્તા થાય છે અને પરિણામી આત્મા કર્મ થાય છે આખો આત્મા, ત્યારે અકર્તૃત્વ શક્તિ અખંડ ધરે ઈ. એ અકર્તાપણું છૂટતું નથી ને કર્તા થઈ જાય છે. અકર્તાપણું છૂટે નહીં ને કર્તા થયા વિના રહે નહીં. એનું નામ અનેકાંત છે. એનું નામ સ્યાદ્વાદ છે. તારે સ્યાદ્વાદ જોઈએ છીએ ને લે અનુભવ કરી લે એનું નામ સ્યાદ્વાદ છે. પણ એને ક્યાં અકર્તા છું ઈ કાંઈ ખબર નથી.
કર્તા કર્મનું અનન્યપણું હોવાથી, કર્તાય આત્મા ને કર્મ પણ આત્મા હોવાથી, જ્ઞાયક જ છે. પોતે જાણનારો માટે પોતે કર્તા. કેને જાણ્યું લોકલોકને? પોતે જાણનારો માટે પોતે કર્તા અને પોતાને જાણ્યો. જ્ઞાતાય પોતે ને શેય પણ પોતે ને જ્ઞાન પણ પોતે. જ્ઞાતા, જ્ઞાન ને શેયનો ભેદ પણ જ્યાં દેખાતો નથી. ૪૭ શક્તિના ભેદ કાઢી નાખ્યા-પછી દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ, ભાવના ચાર ભેદ પણ કાઢી નાખ્યા. પછી જ્ઞાતા, જ્ઞાન ને શેયના ત્રણ ભેદ પણ કાઢી નાખ્યા ને અભેદ અનુભવ થઈ જાય છે આત્માનો. સમજ્યો તું જ્ઞાયક ! પોતાને જાણ્યો હો. પોતાને જાણ્યો એટલે પરિણામીને જાણ્યો. અપરિણામી તો શ્રદ્ધામાં હતો પણ હવે એ પરિણમે છે ઈ ધ્યેયના લશે, ધ્યેયના લક્ષે ધ્યાન થાય છે. ધ્યાતા, ધ્યાન ને ધ્યેય. જ્ઞાતા, જ્ઞાન ને શેય એક સમયમાં થાય છે. પોતાને જાણ્યો માટે પોતે કર્તા અને પોતાને પોતે જ
